Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


fgarbarH  Bibinits  Sdjool 


ANDOVER-HARVARD  THEOLOGICAL 

LIBRARY 

MDCCCCZ 

CAMBRIDGE.  MASSACHUSETTS 


aift   Of 


Dr.  Charles  Pickering 


Dec.  20,  187S 


^icjn^    JacQuts  Hiul 


PATROLOGIiE 

CURSUS  COMPLETUS 

BITE 

BIBUOTHBCA  DNl VERSALIS,  INTEGRA,  DNIFORHIS,  COMMODA ,  OECONOMICA, 

•MNIDM  88.  PATRIl,  BOCTORUM  SCRIPTORDMItUE  EGCIESUSTIGORIIM 

QUI 

AB  M\0  APOSTOLICO  AD  INNOCENTII  III  TEMPORA 

FLORUERUHT ; 

RECUSIO   CHRONOLOGICA 

OMNIUM  QUiE  EXSTITERE  MONUMENTORUM  GATHOLICiE  TRADITIONIS  PER  DUODECIM  PRIORA 

EGCLESLE  SiEGULA, 

JUXTA  BDITtONBS  ACC0RAT18S1IIA8 ,  INTER  SB  CDIIQIIE  NONNULLIS  C0D1CIBII8  MANUSCRlPTIft  C0LLATA8, 

PERQUAM  DILIGENTER  CASTIGATA; 

DISSERTATIONIBITS,  COMIIENTARIIS  LECTIONIBUSQUE  TARUNTIBUS  CONTINENTER  ILLUSTRATA ; 

OMNIBUS    0PEB1BU8    POST    AMPLISSIIIAS    EDITI0NE8   QUiG    TBIBUS    NOVISSIMIS   SiECULlS   DEBENTUB   ABSOLUTAS 

DETECTIS,   AUCTA; 
INDICIBUS  PABT1CULA*BIBUS  ANALTTIC18,  81NGUL08  81VE   T0M08,  8IVE  AUCTOBES   ALICUJUS  MOMENTI 

SUBSEQUBNTIBUS,   DONATA; 
CAPITIILIS  INTBA  IPSQM  TEXTUM  BITE  D18P08IT1S,  NECNON  ET  TITULIS  SINGULABUM  PAGINABUM  MABGINEM  SUPEBIOBill 

DISTINGUENTIBUS  SUBJECTAMQUB  MATEBIAM  SIGNIFICANTIBt':,  ADORNATA  ; 
OPEBIBUS  CUM  DUBIIS  TUM  APOCBTPHIS,  ALIQUA  VEBO  AUCTOBITATE  IN  OADINEAD  TBADITIONEM 

ECCLE61ASTICAM   P0LLENTIBU8,  AMPLIFICATA; 

DUOBUS  INDICIBUS  6ENEBAL1BUS  LOCUPLETATA  :  ALTEBO  SCILICET   RERUM,  QUO  CONSULTO,   QUIDQUID 

UNUSQUISQUE  PATBUM  IN  QUODLIBET  THEMA   SCBIPSEBIT  UNO  INTUITU   CONSPICIATUB ;  ALTEBO 

SCRlPTURiE  SACR^,  ex  quo  lectobi  compebibe  sit  obvium  quinam  patres 

ET  IN  QUlBUS  OPEBUM    SUORUM    LOCIS    SINGUL08   SINGULORUM    LIBBORUM 

SCRIPTURJB  TEXTUS  COMMENTATl  SINT. 

EBITIO  ACCURATISSIMA ,  CiETERISQUE  OMNIBUS  FACILE  ANTEPONENDA  ,  81   PEBPENDANTUR  :  CHARACTERUM  NITIDITIi 

rnARTJE    QUAL1TA8,   INTEGRITAS    TEXTUS,  PERFECTIO    CORRECTIONIS ,  OPERUM    RECUSORUM    TUM   VARIETAS 

TUM   NUMERUS,  FORMA  VOLUMINUM  PERQUAM  COMMODA  SIBIQUE  IN  TOTO  OPERIS  DECURSU .  CONSTANTER 

SIMILIS,  PRETIl  EX1GU1TA8,  PRiESERTIMQUE  ISTA  COLLECTIO,  UNA,  METHODICA  ET  CHRONOLOGICA, 

6EXCENT0RUM    FRAGMENTORUM    OPUSCULORUMQUE    HACTENUS    HIC    ILLIC    SPARSORUM, 

PRIMUM    AUTEM    IN    NOSTRA    BIBLIOTHECA,    EX    OPERIBUS    AD    OMNES    iGTATES, 

^  LOCOS,     LINGUAS    FORMASQUE    PERTINENTIDUS ,    COADUNATORUM. 

SERIES  PRIMA, 

m  QUA  PRODEUNT  PATRES.  DOCTORES  SCRIPTORESQUE  ECCLESIiE  LATINjB 

A  TERTUI.LUNO  AD  GREGORIUM  MAGNUM. 

ACCDRANTE  J.-P.  MIGNE, 

CURMJUM  COMPLBTOItCM  llf  SmOULOS  SCinfTIAC  BCCLB.StASTIC4t  BAMHJi  EDITOm. 


PATROLOGIiE  TOMUS  LXili. 

ENNODIUS,   HORMISDA   papa,   TRIFOLIUS  prbsbttbr,   ELPIS,   BOETinS. 
CiETERORUM  TOMUS  UNICUS.  —  BOETII  TOMUS  PRIOR. 


PARISIIS,  VENIT  APUD  EDITOREM,  y/^i^^ 

LN  VIA  DICtA  DAMBOISE,  PRfeS  LA  BARRIERE  DENFER, 


OU   PRTIT   MONTROUGR. 


-   V 


4f> 


I8V7  /S 


(^ 


\X' 


Cof>>  I 


'        ^-^ 


K^.     , 


BOETII 


9 


ENNODII  FFXICIS, 

TWFOLII  PRESBYTERI, 

HORMISD^   PAPyE ,    ELPIDIS  UXORIS   BOETU 

OPERA  OMNIA, 


AD    RECENSIONEM    BOETIANARUII    LUCUBRATIONUIl   FACEM   PRiCVBB£ffTIBU8    EDITIONIBUS    VAIUIS  * 

QUARLM    UNA,   LlfiROKUM    SCILICET   DB  CON$OLATlt»NE   PHILOSOPHIA,    AD   USUM 

D^LPIIINI    ACCURATISMMK  BXCUSA   E«iT ;  ALTER4,  IMTER  OVNBS  AMPLITUDINB  MINCIPBM 

LOCUM  OBTINENS,  MEMnRATISSlMO  GlaREANI  NOMINE    PRjESIGNATUR  ; 

1I:RTIA,   QUjE   E^T   OPUSCUI.ORLM   THEOLOGICORUM,    ERUDITISSJMLM  VaLLINLM 

AGNOSCIT   AUCTOREM:    QUARTA    DEMUM,    NONNULLA 
MONLMENTA    INEDJTA    EXHIBENS.    ILLU>TRISSIM0   GApRDINALI 

Maio  debetur; 
r.i:rFR0!\LM    iero    auctorum    kxemplar   suppeditantibus   Gallandio,    MaN:jI    NEGNOII 

ET    BfiEVIARlCi    RoMANil. 


BOF/ni    TOMTTS    PRTOR 

CiETEUORUM  TOMUS  UNICUP. 


*       ■* 


40gBI> 


riux  :  8  fuancs, 


PAUISIIS,  VENIT  APUD  liDITOHEM  , 

l^   \'i\  mtr\  DWMROISE,  IMVES  f.\  BAUIUEKK  IVENFEU , 

ou  rETIT-MONTUOir.K. 


\Wl 


ELENCHUS  OPERUM 


QUiE  IN  HOC  TOlfO  GONTINBNTDR 


■ 


ENNODIDS. 

Epistolarum    libri  novem ^ co/.        13 

Opuscala    decem 167 

Carminum  libri  duo 3(KI 

HORMISDA  PAPA. 

EpistoliD  et  decreta 363 

TRIFOLIDS  PRESBYTBR. 

Epistola  ad  B.  Faustum  senatorem.     , 533 

ELPIS  DXOR  BOBTII. 

Hymni  duo  in  honorem  SS.  Petri  et  Pauii 637 

BOETIDS.  —  OPERA  PHILOSOPHICA. 

De  consolatioue  Philosophi»  litiri  quinque 547 

De  unitate  et  uno.    .    • 1075 

De  ArMhiQetica  libri  duo 1079 

De  Musica  libri  quinque 1167 


ERRATUM. 

r.ol.  J28t »  titulus  rapilis  XVI  sic  legendns  ▼idetur  :  De  snperius  disposita   modorum 
descriptione.  —  Col.  1284,  in  titolo  capitis  X  VII,  pro  descriplio  lege  descnplionis . 


Poiif.*-  ImpriiDcrie  de  YMtn  di  SoBcr*  me  <1«  t^dvrM,  %1 


f 


/1 


ANNO  DOmni  DXtl 


MAGNUS  FELIX  ENNODIUS, 


EPISCOPUS  TICINENSIS* 


PROLEGOMENON. 

(EiGallanl.) 
I.  Magnns  Felis  Ennodius  Galliim  prosapia  (<r),  et  A  perstes  exsiitit.  Nam  et  ejus  epilapliio  a  Sirmondo  (o) 


quiilem  ii:usiri  admoiluin,  natumque  Arelaie  se  fuisse 
tcsiator  (b) :  qux  C8t  seiitentia  virorum  eruditorum, 
quibos  GalUcam  bi»loriam  litiertriani  acceptam  re- 
fef  imiis  (f),  licct  Sirmondus  (d),  Sollerlus  (r)  aliiqiie 
bac  de  re  ambigere  videantu*',  Ejus  ortus  anno  Cbri- 
sti  473  illigandus  comperitur,  qulppe  qui  nnno  521, 
«Utis48,  e  vivis  excessertt,  ut  infra  maniresiuui  flet. 
Litteris  primum  bumanioribiis  Mediolani  a  puero 
excullus  (f),  deinceps  vel  ipsa  sludionim  liberalium 
nomlna  se  fuisse  delestatnm  proHletur  (g).  Postmo- 
dnm  anno489,  sUiis  suae  16,  amitae  qu:e  ipsum 
aluerat  solatio  dcstilutus,  nobiltssimam  ac  prxdivi- 


aliisque  relato,  ipsum  ex  hac  viia  in  coeliim  emlgrasse 
inlelligimiis  xvi  caL  Augnsti  VaUrio  V.  C.  connUe^ 
quo  die  in  Eccleslx  tabulis  ejiis  memoria  quotannls 
recolitur;  adeoqiie  anno  Domini  Sii,  annum  agen- 
tein  48.  Ilujiismodi  autem  chronica  notstio  ex  eo 
desumitur,  quod  sanctus  prxsul  annorum  fermeid 
essel,  ut  ipsemet  tesutur  (p),  quo  lempore  in  Iialiam 
ingressus  est  Theodericus ,  anno  scilicct  489,  qui 
quidein  aeiaiis  annus  si  cum  Yalerii  consufatu  com- 
ponatur,  quo  curretiie  depoiitut  fuisse  describitiir; 
aniius  Ennndii  postremus  fuerit  48,  Gbri^ti  5il,  ut 
recte  arguit  Sirmondus  (q). 


tcm  uxnrem  duxit  (h).  At  paucis  post  annis  saeculo  B     ''•  ^^  >a"Cti  hiijus  prxsulis  Ticinensis  lilteraram 


nuniium  remiltens,  ecclesiasiice  mililise  nomen  dedit: 
atque  ab  Epiphanio  Ticinen^i  antistite  diaconus  ordi- 
natus  (0,  religiosi  propositi  consortem  qiioque  habuit 
uxorem  (j).  Clero  addicius,  Servilione  magistro  usus 
est,  a  quo  sacris  institutls  fuii  imbutus  {k) :  ut  pro- 
ptere a  minus  recte  censuerit  Sollerius  (/),  Ennodiiim 
sttb  Servilionc  liberalibus  disciplinis  operam  dedisse. 
loicrea  in  legatione  Burgundica  quae  iii  annum  inci- 
dit  494  comes  aildiiiis  episcopo  suo  Epiplianlo  Enno- 
dius  perhibetur  (m);  et  quidem  dum  diaconi  munere 
fuiigereinr  :  eo  enim  in  gr;idu  diu  ipsum  consiitisse 
illiid  suadet.  qti'>d  aniio  513  egregium  Apologeiicum 


moniimentis  plura  erUdite  obserVant  accuraii  Gallicao 
Histoiiae  litterariac  scripiorcs  (r),  qiios  proinde  con- 
sulere  operae  pretium  fucrii.  Ne  vera  pcnltus  offlcio 
nostro  deesse  videamur,  buc  afferre  libet  de  iisdem 
doctissimi  Sirmondi  jodicium  (s) :  c  Si  quid  liml,  aii, 
Ennodio  sua  aeus  aspersit,  non  idcirco  fluentem  in 
ejus  scripiis  iiigenii  eloquentiaeque  foiitem  possnmus 
non  amare;  aui  qula  in  ejus  poeinalis  claudicat  in- 
terdum  versiis,  rectam  ubique  sententiam  et  acuuien 
nou  amplecti.  Quid  illa,  prnpter  qiiam  infim^e  quoqna 
notae  auctores  expeti  solent,  leinporum  noiiifa  et  illu- 
straiio?  Quis  enim  est  qui   in  epistolis  Ennodii, 


prn  synudo  Palmari  adbuc  diaconns  coiiscHpserit:  ^  Syroouchos,  Hormisdas,  Caesarios,  Faustos,  Boeiios, 
quaderePagiiimcon8ulasvelim(ii).  Qunetiamforte      Liberlos,  Araiores,  Eipidios  et  reliqiia  ejus  aeuts 

luinina  non  libenier  recognoscat?  aut  quem  in  uno 
Theoderici  Paiiegyrico,vel  in  un:i  Vita  Epiphanii  Ti- 
cinensis,  varia  rcrum  illo  sxculo  in  lulia,  Galli.i, 
Germania ,  Gra^cia  gestarum  coiiimemoratio  non  af- 
flciat  ?  Dictiones  quippe  decl^imationesfiue  praeter- 
mitto;  quae  mea  quidem  seiitentia  suut  ejusmodi ,  ut 
cnm  postrcmae  omnium  apud  Laiinos  naiae  videantur, 
cuin  primis  mediisque  conferri  possinl,  el  Unquain 
rosae  alienis  inensibu^  orte  cariores  esse  debeanl.  » 
Et  alibi  (l) :  c  Ennodius  ea  ingeiiii  faina  fluruit  et 
doctriiiac,  ut  non  solum  in  pretio  essent  quae  sua 

ik)  Id.  lib.  V,  epist.  14. 

(/)  SolltT.  I.  c,  pag.  272,  num.  2. 

(m)  Eniiod.  Vit.  Epipb.,  pag»  153,  e. 


baad  ultra  eum  gradum  processeril  uiFqiie  ad  annuni 
510  aut  511,  qun,  Epipbanii  successore  Maximo  II 
v.u  functo ,  ad  EcclcsiaB  Ticinensis  episcopatiim  fuit 
evecius.  Ilalta  praeclare  gessit  in  cathedrali  sede 
eonsiituius;  ejusque  imprimis  eniiuit  specuu  virtiis 
et  doctrina  in  gemina  illa  legatione  ad  Anastasium 
impera'nrem,  quam  sub  llormisda  papa  nribodoxae 
fidci  causa  suscepit  annis  515  et  517,  licet  utraque 
veteratoris  principis  arlibns  ad  irrilum  ceftserii,  ut  ex 
ecclesiasticis  Baronii  Annalibos  conslat.  Ad  Ecclesiam 
snain  reversiis  beAiiis  antisies,  liaiid  multo  post  su- 

(a)  Eniii»d.  lib.  i.  eiiist  2.  D 

(b)  lil.  iib.  vii,  episi.  8. 
(f )  lli>t.  litt^raire  de  la  Fiance,  lom.  111,  pag.  96. 

(d)  Sirin.  Vit.  Ennod.  opp.  ejus  praeui. 

(e)  Soller.  Acl.    SS.  tom.  IV  Aug.,    pag.  271, 
;ium.  5. 

(/)  Ennoil.  Eucbar.  iiifra,  pig.  159,  e. 

(9)  "  " 


(n)  Pagi  ad  ann.  502,  §§  3  et  4. 


M.  lib.  IX,  epiai.  i. 
k)  Id.  Eucbar.,  |>ag.  i60,  ^  a. 
J)   Id.  Yii.  Epiph.  pag.  iOG,  b 
(jj  Id.  Eiicbar.,  pag.  160,  d. 

PSTROL.    LXIU 


(. 


))  Sirni.  Vii.  Eniiod. 
ip]  Ennnd.  Eiicliar.,  pag*  i60,  e. 
(7)  Sirm.  ad  Ennod.  Eucliar.,  I»  c« 

ir)  llist.  lilienire  de  la  France ,  tom.  llf,  pagg» 
I seqq. 

(1)  Sirm.  cpi>i.  vd  npp.  Ennod. 
(M  Id.  Vii.  K*>n"d. 

I 


11 


RNNODIDS  RPISCOPUS  TIGiMeNSlS.  IMiOLKGOMENON. 


12 


sponte  scriberel,  feJ  ainicoruin  quoqne  quos  impeii'  A  ctencs  illc.    Ilic  veo  recensitis  obiicr  »  Rnunio  ve- 


sissiue  coluit,  rogatu  in  diclaiKlis  alionim  iiomine 
oratioiiibiis,  episloliSy  epiiapliiis  ac  diversaruin  rerum 
epigrammatis,  assiduam  operam  darc  cogere(«r. 
Qu»  in  genere  niuUa  sane  ad  gloriam  Ennodio  illu- 
striu  fuerunt;  sed  nihil  illuslrius  Apologciico  et  Pa- 
negyrico,  quorum  nliero  Tbeodericuin  regein  piiblice 
laiidjvit;  altero  Symmacbi  papnc  synodiqiie  Itomanae 
causain  tanla  ctim  approbalione  defendit,  ul  a  synodo 
iuiiversa  lionoriflccniissimo  elogio  decrctoque  oniatus 
stt.  »  liacteniis  V.  C. 

III.  Porro  bis  de  opusculorum  Ennodii  prxstantia 
ilclii<atis,  illud  poiissimum  aniinadvertere  pr.xstat, 


lerum  |  ontillcum  dc  Ennodio  loslimoniis  Sirmondi 
opcra  primiim  collecii**,  adderc  libcl  ex  eo<lein  iiaunio 
et  istud  insignc  auctor!s,  stcuIo  scxto  circiter  medio, 
Fioriani  scilicet  ex  monasterio  Romano  in  epistola 
ad  Nicetium  Trevirensem  epi^copuin,  quod  sic  so 
babet.  c  Vide  ergo  qiianiis  adjuloribus  uteris,  cnni 
pro  me  coepcris  obsccrare  sancl»  mcinori»  dominiini 
Ennodium  poniiflceni  Ticinensis  Ecdesiae,  qiii  geiie- 
rosi  sanguinis  nobilitatem  iiumililale  prxvcxit  ad 
gloriam,  ut  in  roelestis  patrix  bcnalu  fleret  et  ibi  S(*- 
iiator;  cujus  incoiiiparabilem  doctrinx  facundiam  iion 
solum  lestatur  Occidens,  sed  etOriens  instrurla  mi- 


non  neminein  exstiiisse  qui  hancium  Ennodinm  de  B  raiur.  Nestorii  fiilmen,  Euiycbis  cistinctor  gloriosim 


graiia  et  libero  arbitrio  disserciitem  Fausto  Reiensi  ac 
Massiliensibus  accensere  ausus  fuerit  (a).  At  iniquani 
criroinaiioncni  viri  docti  solide  propulsarunt  (6). 
€  Certe  qnidem,  inquit  eniditus  Sirmondianonim 
i-dilor  (c),  srntentia  episcopi  doctissimi  ac  sanctis- 
$itni,  ct  ingenlilius  erga  Ecclesiam  meritis  clirissimi, 
qui  fidem  orihodoxam  tuin  in  Occidenle  tum  inOricnte 
btrenue  propugnavii,  quem  illu>tri  elegio  ac  decreto 
Uomana  synodus  ornavit  (d),  quem  pontiflces  sumini, 
llormisda  {e) ,  Nicolaus  I  (f),  Joannes  Vlll  (g),  Gre- 
goiius  VII  [h)  inagnis  prxconiis  extulerc,  quein  1  c- 
clesia  sanctis  confcssoribus  ascriptnm  annuo  cultu 


dominam  meain  inviolabilemqiie  Mariam  Cbri^otocon 
ct  Tlieoincon,  aposiolica  aucioritale  perdocuil.  Ipse 
ergo  mrus  est  paier  cx  lavacro,  quem  crcdo  apud 
xternum  Patrem  per  Filium  intervenire  pro  filio.  i 
IV.  Variai  circumreruntur  scriptonim  Ennodiano* 
ruiii  oditioncs.  Eanim  primam  exbibuere  anno  1509 
Orihodoxograplia  R-^siliensia,  qua  tanien  niliil  depra- 
vaiiiis,  nibil  inquinntius  in  lucem  exiisse  censenl 
eruditi.  Porro,  ut  eas  praciermitlamus  qiiae  deioc^ps 
biblioiliecis  Patrumy  Coloniensi,  Parisiensi  ei  Lu< 
giiunensi  ficrunt  iniexUr,  sub  initium  saeculi  supe- 
rioris,  iino  et  eodem  anno  1611  gemiha   prodiit  Iji- 


piosequitur;  tanti,  inquam,  antistitis  scnlentia  (dc  Q  nodii  i xaotnc,  allera  Tornaci  curante  Aiidrca  Scboito, 


aibitrii  lil>crtaie)  noii  potcst  inagiii  apud  omnes  ca- 
Iholicos  pondcris  non  esse  :  ut  mirum,  imo  indignum 
prorsus  ac  miniroe  lerendiim  sit,  Eniioilium  ad  Se- 
mipelagianos  atqiie  ad  Pclagianos  nostro  saeculo  a 
noiinullis  ablegari.  Qiiasi  vero  Pelagiana  aut  Scmi- 
pelagiana,  ac  non  polius  bis  plaiie  contiaria,  sini 
isia  :  (f)  Nemo  dubital,  nemo  condemnat,  quod  auclore 
gratia  fraitanle,  el  ipse  cequiialis  liominibus  ca'ii$ 
aperitur,  Dvx  enim  bonorum  el  prcecessor^  yralia.  Ergo 
dnbemus  gralia  quod  vocamur^  quod  occultit  ilineribus^ 
Mtxf  resistamus,  sapor  nobis  vitalis  infunditur*  Quain 
diserie  ibi  gratix ,  et  quidein  interioris ,  necesslias 


Luleiis  a'tera  quam  Jacobus  Sirmondiis  ad  diio  spe- 
cl:«t:r  fidci  exemplaria,  Yaticanum  ct  Nicolai  Fabri, 
diligenler  exegit,  eorumque  ope  lacunas  quac  multso 
ei  niaiime  erant  iinplcre,  ac  prave  det»rUi  ci  ir.ijr- 
c>a  snis  locis  reponere  sludiiit;  omni  que  dciiinni 
opcra  ex  pristiiia  perlurbaiione  in  certos  ordines  el 
quasi  classes  digesta,  ut  ex  ipso  intelligimus,  exqui- 
sitis  adiiotaii^inibus  iihistravil.  Dc  bis  autem  diiabiis 
edilionibus  adisis  viros  eruditos  subinde  landa- 
tos  (j).  Prjxlaram  iiaqiie  banc  Sirinoniii  cdiiioncni 
prelo  comroiit'-ndam  consignavi  i  us.  Notis  V.  C.  ani- 
madversiones  Rartbii  subjecinius  quas  ex  ejusdem 


asseritiir!....  Attainen  vir  maximus  a  quibusdam  |^  j^^iversariorum  libris  exccrplas  ad  calcem  voluminis 


veiut  hsreticae  doctrinac  defensor  tradiicilur  :  cuni 
contra  ob  illam  ipsam  causam  ortbodoxis  omnibus 
•lebcat  esse  pnccipuo  jure  cominendatus;  qui  con- 
fiitaverit  pcsiifcruiii  dogma,  qiio  leligionis  onmis  ac 
iiiuruin  di^ciprmse  fundamenta  convclliintiir.  i  Ila- 

(a)  Du  Pin  Oibl.  tom.  VI,  pag.  27. 
{b)  Soller.  I.  c,  pag.  i75,  num.  13,  f  i. 
{c)  Bauii.  praefat.  ad  tom.  I  Siniioiid.,  §  1i. 
(d)  Coocil.  tom.  V,  pag.  501  edii.  Veii-bibb.  I. 
(f*)  lloniii*d.  epi  t.  ad  Anast.  imp. 
il)  Nicol.  I,  cpist.  8  ad  Michael.  Aug. 


primi  Sirmondianoruin  rcjecit  Baunius  :  alqiie  ap- 
pendicem  adjecimus  ex  novo  Thcsauro  Aiiccdoioruiii 
liarteniano  (&),  Ennodii  scilicet  Dictioncin  iii  n.ii^ili 
Laurcniii  Mediolaneiisis  episcopi,  una  cuin  ejiisdeii. 
Episiola  Venaniio  cuidam  inscripta. 

(g)  Jo.iii.  VIII,  epist.  ad  Rcrcar.  abb. 
(h)  Girg.  VII,  in  D.ctain. 
\i)  EmiioiI.  ii<>.  II,  i:pisi.  19. 
(;)  llisi.  lilK^raire  de  ia  Fraiici*,  loin.  III,  pag.  101 , 
noi.  I. 
(k)  Marlen.  Tlies.  Anccd.  tom.  V,  |ag.  01. 


13 


ENNOnil  KPI^^COPI  T.CINENSIS  EPISTOURUM  MBEU  I-  ^ 

MAGNI FELICIS  ENNODII 

EPISTOLARUM 


LIBRI  IX. 

LIBER  PRIMUS. 


LPISTOLA  PIUMA. 

E>iNODIL'S  JOA?i:SI. 

Dimi  s;iliiin  qiixris  verbis  in  stnlione  coinposiiis, 
et  incerla  liqtieniis  eleinenli  placida  oralione  descri- 
liis  :  cliiin  sermoiiiiin  cymbjni  inier  loquclx  scoptilos 
reclor  diligens  frenas,  ei  cursuin  arliflcein  fabricalus 
Iruiinator  expendis ;  pelagus  oculismeis,  qiiod  :iqua- 
mm  simulabas,eloquii  demonstrasii.  Deus  bone,  ■  n 
quanlos  sc  usus  dives  lingna  dispergil !  Cum  voliierit, 
FXvit  nt  besti:),  curril  ut  fluvins ,  fluctunl  ut  proriin- 
ddin  :  et  quamcnn<|ue  riicnlis  vcrboruin  iinnginibns 
pingit  speciem,  veri  asiipulalione  reprxsciii.it.  Tiinrr^: 
te  scriptionem,  quasi  f  onte  tener,  insinuns;  diiin  de- 


A  meuta  iemnlari  :  vincere  posse,  sicut  ncmo  credidii, 
iia  iinlliis  Oi>iav;t.  Vides  quantum  ad  ungiicm  polita 
conversatio  preiiis  bene  nascenlis  adjungat?  Qiiod 
jubar  sanguinis  prTsiitit,  sii|.eravii  industria  casli-. 
gantis.  Credidi  voiorum  summam  fatigari,  si  te  naia- 
libiis  reddidisses;  illiid  non  cx|ieiidcns,i|uid  claiitati. 
tu.Te  cobabitator  infudcret.  ^  Sil  forle  in  xstiin:iiiunft 
arb  trii  mei  defraudma  cogn  t  o.  Neininem  rredidi  ad 
Olybrium  |:erv.'iiire  :  quein  vicinis  calcibjs  pernix 
insccutor  adjunges  :  bcaiuin  faciurus  nempc,  si  vicc- 
ris.  Deum  precor,  nt  adfdesceniii  in  le,  qiias  (perle- 
ciioncm)  primordiis  nionstrant.  bouaefrugis  germina 
coiivalescant.  Domi  babes,  unde  exborUtionis  meai 


rlatnationum  lOiiipain  rffug:i  laudis  deposcii  asser-  B  ^'^*  sumas  exempla.  Te  pater  morum  tr»nquillitate. 

_____■  _•  ••■  >  -^- 


lio;  ot  fltavara  gloriac,  dum  pudori  pnrccie  ^e  ostcn- 
ditfperegriiiam  mentita  formidineni.  Ago  at  uc  b:ibeo 
graiias,  quod  nobilia  ind  incnti  i:icunili:c  tiinc  in 
amici,  ^  quaninm  a^stimas,  praiconiis  consccrasii.  Et 
licet  n6tt  agnoscam  mea  esse  quae  loqucris ;  religio- 
ii4*in  tamcn  narrantis  amplcetor,  diligenliain  pectoris 
latido,  qoani  graliae  per  siidum  rniilauiis  luce  dedi- 
«asii.  Tibi  fax  ista  prxtcndilnr,  qunm  in  opinione 
inea  blandus  elocntor  arccndis  :  ego  nociein  con- 
►cienii:c  mcie,  cisi  non  fugio,  *^  novi  tamcn  assiimare. 
Grnves  biatus  patiiur  alien:c  graiiiccoinniissa  credu- 
litas  :  qu.iiiqtiani  omnc  criinen  trnnseat,  qui  vull  de- 


socer  eloqneniia  similein  producat.  Si  me  voti  rcuni 
faccrc  coelestla  rcgna  dlgnanlur,  uniim  precor,  ut 
mei  meminisse  digneris  :  ne  illiiis,ciijiis  perrectionem 
inter  dicendi  siuinlicra  mcditari.«,  oblivionis  qnoqiie 
par  esse  (onlendas.  S» d  ad  epistohc  inorem  revcrlar, 
quaiii  affeciio  tiia  iii  loiiguni  prodnxii.  S.ilve,  nii  do« 
miiie,  ei  ainantem  lui  frcqueiitibus  cole  muniis  litte-^ 
rarcm ;  ne  amoris  coniesiatio  soln  sicut  solet  in  qiii-i 
bns  iam  esse,  •  pncvii  in  te  puteiur  cxsiiiissesermonis. 

EPISTOLA  11. 

ENNOIICS    FLORO. 

Novi  me  dura:n  cepisse  provinciam,  el  graveni  sar 


cipere  confidenlcm.  Gaudia  t  imen  inca  de  le  episto-  C  cinnm  humeris  inflrmis  attollere,  qni  subliuiitalem 


laris  alloquii  doiibus  adimplesti;  diiin  novitaiem  sen- 
suiiin  monstrasserenitateserinontim.et  veierisdecora 
P'Osapi2  novelli  vincis  nitore  colloquii.  Sai  fiiernt 
pareniuin  tiiorum  desideriis.  seniora  tefamilixorna- 

*  Mafini  Felicii  Ennodii\  Tr-a  Ii.tc  iioniinn  Enno* 
cl.i,  qu««*  iii  aniiquis  exemplarilHis  (egi:iiiiir,  non  qni- 
iJfni  in  fronie  operis,  neqiic  p:issiii  per  omin^s  litn- 
los,  scd  in  eo  dunlaxnt  q>*i  pr.rflxus  esl  Vit:c  bc:iti 
Aiiiunii.  In  c:pieris  snfis  linbiieriinl  aritiqunrii  prio- 
ribus  omissis  terlinm,  qtiod  veriiin  et  pro|iriiiin  ntir- 
lori»  noinen  erat,  adnoinic.  I  lopriuin  iiM|iinm.  Nnm 
Kiin*»dii  adhuc  xvo  nios  diiraba:,  qiii  apu  1  L  tini 


tuam,  quantum  ad  me,  quietam  vciboriim  stlmolis 
excitavi.  Sic  minaces  dentes  beslias  invalida  lacessic 
adol  scenlia  :  etdum  majora  viribus  provocal,  qiiod 
evenirc  optal,  speciaculum  putat  esse,  non  pr:i;liuin. 

modo  in  titulis  o:nnibus  librorum,  iii  inarmoribns« 
aiiisqiieillornm  temporum  monuineiilis,qnaiidoplura 
uniiis  hominis  nomina  occnriuni,  dubiuin  non  rsi 
quin  verum  ac  propriuni  id  ejiis  noinen  sit,  quod  ulti- 
inum  coilocntnr.  Quae  nunc  pnnc  s  admonuisse  sit 
sa:is  :  quia  justam  buic  rci  dialribam  *  alio,  si  Deus 
vo!ct,  loco  dcstinnmus. 

•  In  quanlos  %e  mu$\  Leg.  in  quanios  ie  risi/s.  Nam 
velui  ob  oculos  poni  res  ipsas  desciiptas  ait  :  quod 


qiMiiidam  uris  geiitfS,  alqiie  adeo  in   Urbe  lantlein       , —  -, -k— '  —  .  i|uim, 

ips:i  posi  evHr^ain  remp.  obtinuit,  iitcuni  iiibus  fere  t)  omniiio  poscnnt  qux  scquunlur.  Uartuius,  Advertar, 

iiuainorve  noininibus  ii<d)iliores  ntcrentnr,  proprium      P'i{(*  *^^^' 

lanicn  nnum  cujusqnc  nomen  csset,  quod  pustremo  ^  Quantum  msi,\i}vEM  mt,  lo.Jbid. 


semper  loco  post  caMera  statuebant,  et  qiio  niiicts 
tii  pliiribus  abstinere  placuisset,singulos  dcsignab^int. 
\erbi  gralia,  M.  Jumiani  Ji<stini  (sic  enim  bre\iato- 
rem  Tro^i  Ptmipeii  appellai  ct)dex  Vaiicanns)  pro- 
pr.uiu  iiomen  riiit  Jusunns,  et  Fadii  Lai>rentii  Mauii 
VicTOKiMi, qux in  egia  csi  uomenclntio clarissimi rbe- 
toris,  q  li  iii  Cicenmis  libros  de  Arte  rliei«'rica  scri- 
psit,  proprium  item  nouien  qii  d  poslremnm.  Id  ipsiiin 
In  Avieu<»,  Libcrio,  Symmacin»,  c<.  aliis  ad  qnos  Kn- 
iiodius  scribii,  suis  locis  ostcndvinus.   EoJemqHo 


«  Novi  tiimen  astimare]  Omnino  rednccndum  esl , 
quod  in  veteri  cdilione  e^l  «xrmi/ire,.(|uasi  sejungere 
a  niiniis  prxconiis,  ne  plnris  sibi  vidcalur  quam  sii. 
Id.,  ibid. 

<i  Sii  forte  in  mtimatfOffe\  Non  dcbuit  muiari  vete- 
rum  cdiiionum  leciio  extima  ione.  hoc  est  seqtiesirn- 
tione.  F.i  pnio  legi  deborc  :  Sity  fcro,  in  extimatione^ 
etc  Id.,  ibid. 

«•  Prwiii  in  te  puletnr]  Pra^vii  sine  re  put.  lu.,  ibid 

'  HabfS  in  cdil.  S  dunii  poU  pnr/Ii.'. 


45 


ENNODII  EPISCOPl  TICINRNSIS 


m 


Sie  ment  congressionis  igDalra  certaminibus  antepe-  A  siiiistis,  etiam  illsesns  incipiam.  Delenincam  allfg.i 


riculiim  debet  afTectum.  Lconis  rabiem,  et  quam 
Libya  alit  besiiam,  quam  te,  lingua  censeo  mlliorem. 
Qux  me  prxoipilavit  ioscitia?  qui  animi  fervor  a  co- 
gn  lione  tui  peregrinantem  duxit  in  devium»  ut  nesci- 
rem  quid  inicntioni  lacessitus  deberet,  qui  seroper 
conlnmelias  primus  incipii,  qui  injuriarum  gymnasiis 
nunqnam  meruit  posthaberiT  Clericorum  certe  exer- 
cilatissimus  maledictor ;  qui  ad  eos  semper  nOTclli  et 
icuti  dentis  morsus  exhibuit ,  quem  evadere  ad  un- 
guem  ducia  viia  non  meniit ;  cui  cessit  omnis  erudi- 
tio ;  et  quasi  cometem  sidus  religiosorum  fugit  uni- 
versiias.  Ilunc  ergo  improhus  et  fronte  dcbilis  exci- 
layi.  Ilac  fiducia  provocassem  venlos  ail  flnndum,  ad 
ciirsum  numina ,  Faustnm  meum  ad  racuiidiam ,  qua 


lioneiii  amplexMS  epistularis  eloquii,  {igo  ntqtio  haheo 
graiias,  qiiod  me  diu  tiisiium  noluisiis  esse  pnrlici- 
pem  :  recislis  hoc  forsitan  voto  et  studio  consnlontis. 
Sed  ascribo  peccatis  meis,  quod  majoribus,  dum  lein  - 
peraiis  alloquio,  sum  jactatus  angoribns.  Milii  tmi  in 
adversuin  provisa  coniingunt,  duiii  graviora  semper 
in  moe  ore  aesiimo,  quae  laceniur  :  quia  credo  quod  de 
niediocribussaepecoinmuniceniur  verba  langnoribus, 
cum  proxiinitas  runcris  imperel  siteniia  ciio  rum- 
penda.  Deo  graiias,  qui  ea  qua^  dura  xslinianlur,cl(:* 
nieniia  bene  veriil,  et  quac  ex  mcrilo  nosiro  venlur.i 
oollegimiis,  ex  sua  facit  miseraiione  transferri.  Yo- 
Inissem  lamen,  lalein  circa  parvilatem  meam  digna- 
lio  vesira  tenuisset  affeciuui,  ul  quem  coinitem  s.Tpt; 


te  ad  gnrruliiatcm  loquendi  parciis  ferratis  vcrborum  B  gnniliis  adliibuisti ,  cum  eo  elegissetis  eiiam  a.lversa 


calcibus  animavi.  Ignosce,  quscso,  el  qood  in  aliis  vi- 
tluni  putas,  laciiurnitatem  amimtis  sperne  :  ahstine 
i  responsis,  provocantcm  damna  conlemplu.  Tecum 
decertet  de  mi>diis  curiae  finibus  educlus,  circa  GaU 
Iiim  pr<  sapia  coniicesce,  silentii  lui,  si  prapvales, 
lalione  mulcemur.  Cave,  mi  doroine,  ne  incipias  mi- 
norem  loquacitate  provocando  humilis  xstimari.Quid 
enim  laboris  est,  jacentem  in  ea  parte  superare,  et 
triamphum  de  eo  ducere,  qui  sc  ante  conflictuin  im- 
parem  confitelur  ?  Esio  milii  lamen  apud  dominum 
Faitstum  amoris  mei  fibula,  A  querelas,  qnamvis  an- 
gustas,  cl  rnslicas,  siiides  evadere. 

EPISTOLA  III. 


p:<r  iri.  An  putatis  lale  beneficium  in  accepliim  mi* 
esse  relalnrum,si  ab  aestibus  pectoris  vestri,  lanqiiam 
male  fidclis  excludar?  Non  est,  ut  video,  apud  vo^ 
niei  ratio  dispensata  consiliis.  Ego  tnilii  pcrirc  gra- 
tiam  puto,  nisi  eam  rerum  omnium  voblscuin  com- 
municatione  nutr.aiis.  Desiiiiie,  quseso,  in  hac  mihi 
parle  consulere,  vestra  impendio  verba  cupienii.  Ciii 
si  votivi  negentur  affaiu^,  faiiscam,  ut  terra  cui  ca  In 
nihil  liquilnr,  nec  venas  siias  siicco  bibuli  hiimoris 
infundit,  unde  innalis  alimenla  culmis  cxhibeni,  ct  nd 
falcem  gravidas  arist.is  adducat.  Iji  piscis  aqua  abs- 
tractus  vitalibus  indumentis  privalu.;  exsiingiHtur, 
sic  ego  subduciis  alloquii  veslri  fluentis  fnlpriraor. 


ENNODIUS    '    FAUSTO. 


Qtixriiiit  :ilii  qiiotl  deleciet  :  ego  rcs  ad  animam  per- 
E.[^n<iuit;3      rnwc.w.  ^  lincntos  expostulo  :  mihi  non  lani  deiicias  verba  ve- 

Acia  est  causa  desiderii  mei  beneficio  querelarum :  ^-^    .  .     ,  ,  .        ^       r  .  n        i 

.      .  ,         .         ,     .        ^.„  slra  p:iriuni,  qnam  salntem.  Ktm  fatoor  nullis  co'o- 

meruit  iinpudentia,  quod  negabat  urbanitas.  Diligen- 

tiam  sancli  pectoris  quam  artifex  silenliiim  legebai, 

elicui ;  tacilurnitalem  qiiae  ad  fomenla  ardoris  [mei 

pirata  fuerat,  lerminavi  :  prorogaudo  viles  paginas, 

prctiiim  vincentis  acccpi.  Sic  usuram  cultori  vexatis 

reddit  terra  cespitibus,  et  feluram  nobilem  de  singu- 

laribus  parturit  gleba  germinibus :  sic  ad  vocem  unius 

liominis  montium  secreta  respondent,  ct  dum  angu- 

stiis  elamor  Tincitur,   valiludinem  suam  elemcnla 

manifestant.  Evangelicis  {Luc.  xi,  9)  tali  faclo  obse- 

cutus  oraculis,  fruclum  de  praecepii  sum  veritate 

soriitus ;  cujus  declarai  iiistruciio,  quod  pulsanti  saepe 

surgat  Deus,  et  tribuat,  si  non  propter  meritum,  vel 

propier  Jn.porlnniiaiem.  FacMsai  p..8tl»c  inOdeliwn      vcridcmo..slratione.u>ieniel.(:avefaxi».inidoii.ine: 
•nale  caula  discuss.o  :  i..iegr.ui.  senten:!»  per.cDl.s  » ^.„^i^^„„  „.„,  ,„^  ^„  ^^^ .  ,,.„j  ^^^j  .„^  ,,j„j  .^,. 


ratain  fucis,  nullis  nebularum  dep-clam  niendaciis, 
quia  iion  sum  simolandi  anifex  :  decerpinm  aliquid 
viLT  mc.T  ceiisui,  dum  tacelis.  liTa^e  vos  fiileles  asse^ 
riiis,  si  ad  aiires  meas  generaliter  deflenda  per  vo4 
deferantur  incommoda  :  qnasi  ncscire  aliciii  Chri- 
stiano  liccat*  tnalnm,  ciii  Romasuccumbit.  Barbaras 
n.itiones,  et  a  no^^tro  limitc  toio  pene  orbe  divisas, 
conlinuis  hxc  conjicio  lamentis  ingemiscere,  et  ad  so- 
laiiiiin  nostruin  lacrymascommodare.  Iliijus  rci  ma- 
gniiiido  veslra  adhibere  sc  indicem  fugit,  iit  iii  pcr- 
niciem  ineatn  fallacium  nnntioium  diabolica  cum 
securitate  vota  mentiantiir  :  ui  non  sii,  ad  ciijus  ve- 
ritatem  post  fabulas  redcam.  nec  qiii  animum  mei>m 


praesentibos  idoneus  mibi  tesiis  astipulor  Frequenli 
oratione  oplaia  promerui  :  concessum  es*  precuin 
iissiduitali  quod  negabatur  examini.  Debeo  vobis  ami- 
citiam,  querimoni»  mex  :  quas,  dum  voiis  effectum 
iribuiiis»  plus  amabo.  Fuerit  licei  origo  vcstra  a  justo 
dotore  veniens;  frequenler  a  vobis,  poslquam  prx- 

*  Fauito]  Nullius  nomen  in  operibus  Ennodii  sae- 
pius  occurrit  quam  Fau^ti :  cnjus  coiisulalum,  qux- 
stiiraro,  prxfecturam,  patriciaium  variis  locis  com- 
iuciiior.il.  Is  esi  Fauslus  exconsul,  quem  pro  Sym- 
inaclio  papa  iii  Laureiitii  schismale  stetisse,  aique 
adversus  Fesluro  et  Albinum  ilem  cxconsules,  qui 
Laurentio  favebanl,  fortiler  pugnasse,  auclor  esl 
Anasiasius.  Sed  Fausti  cousulares  lioc  leinpore  duo 
fucruiit.  Unus  oonsulatu  siiie  collcga  functus  anno 


clinii.  Audiat  tc  qux  \n  convorsatione  publica  dii?i- 
ceris,  familia  donicslica  rciexeniem.  Subjectoruin 
animos,  et  fideles,  nl  putatis,  incntes  relaiionuin  vc- 
strarum  o.ibis  alile,  ne  jejuna  amicorum  Ci  rda  iaLbn> 
feiculis  iiiipasta  moriaiiinr. 

Chr  sii  485.  Qui  Aginanius  Faustps  ditiinr  iii  tiiiiinlu 
Mandros:e.  Alter  Fl.  F:iu«iiis  jnnior  :  hic  forias^o, 
dc  quo  ai^imus,  qui  seplinio  posi  snporioretn  airn  i 
coasiil  ftiit  cniii  Longino. 

*  MaiHin  cui  Homa  8Hecumbi!\  Ob  ficlioneni  vide- 
llcel  schismalis  Laureniiaiii,  gravesqut;  conlenlio- 
nos,  piign:is ,  c:Hes  ex  ca  iiatus  ,  de  quihiis  in  Syin- 
niaciii  Viia  idein  Anaslasiiis,  ct  Ennodias  ipse  iii 
Apologciico. 


47  KIMSTOI.AKDM  LIB.  I. 

EPiSTOLA  IV. 

ENNODILS    FAUSTO 

'  ADagiiosiici  tideiii  seciiius,  r&  siiavis  oraiioniA 
sapore  proTi>calu8,  pciie  vitiuni  '  credidi  rein  essc 
virluiis;  el  duin  pliis  sennohuui  diadfmata  credo 
^alere  quam  conscicntiamy  culpam  qiiam  meiis  non 
agnoscebat,  incurri.  Non  sic  *  scrvis  sibilo  ariificibus 
insidiis  blandus  venalor  illudii  :  non  ila  piiinarum 
meniila  rormidiiiem  discolorilius  fncis  iillro  expe- 
tenda  retia  mauus  inagistra  compnuit  :  quemadmo- 
«lum  me  captum,  et  sponte  capistris  ora  porrigeiitem 
magnludinisvestrxtenuere  serniones.  C<immiss.  le- 
sciiis,  vobis  impugiiantibus,diu  uirum  essem  innorens 
inquisivi.  Aliud  senliebam  de  episioh  ve9tra,aliud  de 
proposilo  meo.  Quis  rogo  riiil  pairandi  seeleris  lani  ve- 


A'quod  cum  pudoris  dispendio  venler  acquirit.  Vilia 
fuerint  furtc  qiiae  sustiilit,  :iut  negligeniia,  aul  usu, 
aut  ti*mpesia(e  perittira  :  non  fiiil  cnlpa  vacuus  ta- 
nien,  juxla  Afiosiolum  (Aotii.  ii,  21),  raptor  :  carnem 
quam  aniinain  plus  ainavit.  Tobias  propliela  biijus- 
raodi  commissoribus  occurrit,  et  divina  voce  tesiatur 
dicens  :  Non  licet  nobis  aliquid  manducare  furtivuin 
(Tob,  II,  2i).  Cum  dixisset,  innnducare,  non  dixit, 
Non  licet  nobis  aliquid  lectitare  rurliviim.  J(>8iam,  ut 
narrat  liistoria  {IV  IXetj.  xxii,  il),  subrrpla  papyriis 
instruxit.  E.o  bomuncio  lioc  non  facerem,  queni  vos 
coiitra  ingenii  vires  ad  scientiam  diiigendaiu  verl>o« 
riim  ylimiilis  foditis?  Sed  reverlor  ad  virum  oplinium, 
pnrrali,  qu:in:uiii  scribitis,  sceleris  admissoreiu  :  qui 
in  ulraque  parlc  fidein  violans,  ncc  vos  sccuriiale. 


nasius  adiiiissor,  qui  purgaiioiieni  crederet,  si  alieiio  B  "tsc  mc  Tacti,  si  scripsi,  pcrreclione  donavit.  Contin* 


se  lateretur  prx*cepto  suo  mililare  flagitio,cum  neino 
de  se  confesso  jiistc  credere  poi^sit  crimcn  alienuin? 
Sed  credo  juriset  legum  experiem  fuisse  persoiiaiN,  ct 
sola  caUiditale  composiiain :  cui  eiiam  imitaiidi  m  scri- 
ptione  aliena  imaginem  veritatis  (usus)  indidgcnt  et 
pmpriet.itis  simiilacruiii  lenocinia  pudendaconrilienl. 
Nolo  eujusquain  nomen  iiicesscre .  nec  contra  con- 
8cieiiliaro  accu-antis  siibire  persoiiam  :  surficit  pudo- 
rem  meuin  iu  8talione  consiiiui  :  alios  jacieut  incerta 
▼entorum.  Cgo  lamfn.  elsi  iinpcrnre  lalia  calcari- 
bus  armatx  lectionis  adigcrel,  patriarcliarnm  me  imi- 
latione  defenderem.  Fiirto  Jncob  priningciiili  fratris 
vicit  sfialem  (Gi*ii.  xxvii) :  cujiis  beneficio  priiicipa- 
tum  obiinuit,  qiiem  naiuia  non  dederat.  David  dum 


gat  milii,  salva  mngniiudine  ves:ra,  coram  posiio  ae- 
cuniluui  maiidata  Dci,  tanii  viri,  prout  babet  aniniiis 
meus,  terga  mullare. 

KPISTOLA  Y. 

RNNODIUS    KAUSTO. 

^  Abundanlcui  Dei  inisericordiain  precaliis  coin- 
mendo  ipsi  aniii  felicis  auspicia ;  et  beneficiorum  ejiis 
niuneribiis  suliiiinis  jain  consuUirem  virum  qua>i 
a*qu.ilis  aggredior.  Ilaclcoiis  irabraiis  cotliurni  poni- 
pam  lamiliu!  nostrx  peregrina  ornninenia  iribucbanl, 
et  pertinere  nos  ad  enmmagisafrinilaic  qiiamgcnero 
gaiidebiinus,  qui  ani;o  nonien  iiiiposiiit.  Muntiscrat 
iion  debiuim,  quod  inier  ciiriiliiiin  poss<  ssores  dili- 
gentiiiin  f.ibnlis  aiMebnmor.  Qnoiiens  nos  obnoxios 


liistraret  (/  Reg.  xxi,  G)  devia  studio  fiigae  et  angusla  G  sii)i  fecit  rni;;ua,  qii»  apud  alios  exaliaxit,  iit  com< 


terrarum,  pioposiiionis  paiiibus  famem  depiilii ;  et 
contra  legis  vetita  quie  minores  babet  aculeos ,  esu- 
riem  corporis  effugavit.  Kgo  inediain  quam  de  divinis 
Libris  auima  iinpasius  conceperam,  marcenlibiis  diu 
debiii  tolerare  vi^ceribus,  doiiec  concepta  lues  ad 
vitalia  secrfta  percurreret.  Daniel  proplieta  divina 
dogmata  regiis  subduxit  |ienclralibus;  quo;  a<l  iiistru- 
e  ioncm  luam  pudicus  et  imitandus  rnplor  aJjnnxit. 
Quid  juvat  ire  per  singula,  cum  ad  munimen  impii- 
gnatac  una  sufnciat  de  nuineratis  pcrsona  conscien- 
lix?  Quae  lamen  verecundi»  sua>,  el  nalurali  iit  ila 
dixeriindebilitati,anle  necessaria  petitione  prospexit. 
Nann  et  si  snm  posi  negalioncin  qui  me  reum  fecerim, 
arstiiiiate.  Doctorem  Libycum  asseriiis  sulilaia  a  se 


niulato  rondiiionis  ordine  alienis  nostrx  nobiliiatis 
iiisignia  deberentur  siipcildiis?  At  nunc  facessat  in- 
vidia,  vetiisioium  reparator  fasciuin  novellus  consul 
illuxit,  et  digniiaium  nostiarum  cariosas  fores  robu- 
stus  resernvii  impulsor.  Ad  redivivam  valeludincm 
trcmebunda  marccsceniium  cardinuni  limina  juvcnc- 
seiint :  quae  nullis  credo,  Deo  auspice,  quia  posibanc 
obicibus  claudenda  patuissent.  Nam  Avieni  mei  non 
unus,  sed  primus  est  consulalus.  Slirpis  suae  grsia* 
tura  aqnilas  agmina  prxvius  antecessit,  ct  ad  princi- 
palcm  mililiam  iter  virliitis  oslendil.  Si  qua  est  6»'- 
cularium  revcrentia  dignilaium,  siqnis  honos  cslbo- 
niineni  vivere  po<t  sepiilcrn,  si  quid  providit  astiilii 
veleriim,  per  quod  ab  boininibus  anni  vincantur 


*  pyri  poma  Hevisse.  Merilo  lamenlis  expiandum  est,  D  adulti :  jure  faslos  biijusccmodi  piitaniur  invenisse 

*  Anagnoiici\  Kpistol:»  Iii.tc.   Lib.  viii,  episL  5,  *  46Mm/fliif«»wlEtsibi  eiFnustrtgralnlaturob  Avieni 
Faii»t'idefn,(/emia9NO<<in>ro/t:rf/a/ef<fi(i</iiiiN.  Avet^-      ejus  filii  coiisulainm.   F.iiisto  (juidem,  quod  fasces 

vQjgTcxov  Gr;rc  s  id  omne  est  qjiod  legiiiip  aiit  lefi-  ""  '""  '  ~'*'^  

taiiir ;  siciit  Kxooat/a  et  axo*jo-juia.  qiiod  auditiir.  Itaque 
iit  acronma  e  iaiii  L»iiiii  Hsnrparuni  pvodicto,  seii  re 
alia qu  I!  auribiis c\cipiatur;  sic  an.ignohiicuin,  pro  epi- 
«•tola  iuit  bcripto  quocuiiquc.  Dici  ctiam  po^sct  ana- 
gnosnia. 

*  Credidi  rem\  Malc  libri  oinnes  ccediderint. 
'  f^lfri'  poma\  Sic  restilni  t>ro  ;ier ipoiim,  qiiod  in 

antiquis  etiaiii  liliris  legelinliir.  Binendniionis  niic^or 
Aitgusiiniis  i  sc  dr!  quo  iiic  ser.iio,  qucin  Liliycnin 
dt»c!ortfni  appelini,  lili.  ii  Coiifo>sioiinin,  cap.  l  :  Ar- 
boreal  pyrus  in  ricina  vitua!  iwaircepomis  onutta,  nec 
forma  nec  utp  re  illectbroiis.  Ad  hane  eicutiendam 
mtqne  asportandam  nequistimi  a  iolescentuli  petrcximus 
•H)CU  inlempesta. 


per  niiiini  in  ejiis  fimilia  coniinuentur  :  sibi  vero, 
quod  siia;  per  cnindein  |iosiliniioi'>  rcddantiir.  iLnnodii 
etiiiii  c<>n«angnine:i  eral  mmer  Avieni  :  qunre  ad  Kn- 
noilii  d«imiini  periioere  Aviciiis  videbatur.  lo  Faiisti 
ergo  lamilia  interpohius  coiisuliim  ordo  non  fiievai. 
Nain  ei  coMsnluluni  Faustiis  ipse  gcsserat,  nt  dictnni 
est,  et  anie  ipsuni  paier  l>ennndiiis  Avienns,  Val«>ii- 
tiniani  principi>  coilcga  nnno  Christi  450  et  niiie 
Aviennni  nlii  non  intcrcisn  seric.  At  in  fainiha  Kihh»- 
dii  scries  inlerpolaln  et  abrunla,  n  c  ullns  r.rla-se 
consul  fnernt  poi^t  Mngnuin  fc^onodii,  ut  nostra  «*sl 
coiijeciiira,  propau-uuu ;  qui  collcgnm  liabuil  Apollo- 
ninin  anno  4C0. 
»  Scf vii]  An  c«rrii«  ? 


19 


ENNODII  EPlSCOri  TICINCNSIS 


20 


consilia,  qaoruin  longxviia4  et  senectuiem  lefiitiit  el  A  scdaiido  masculjc  dictionis  bracli  is  xqu.iles  ad  cor- 


lerminum.  Deusbone!  quanium  esf,  uniu^  vocnbnlum 
liominis  impcnsum  '  in  diciandis  Iei>ibii8  Inborem  vel 
slabilire  posse,  vel  solvere?  Macte  iiisignium  ado- 
lescens  virtutum,  qui  oblitleratiim  malerni  sicmmaiis 
callem  vitales  honorum  securcs  nttulisti,  qiiibu^  aii- 
nosas,  ne  postcrltatem  tujni  rctinereiii,  spleiididis- 
slmi  itineris  obices  ampulares.  Gedaiit  liuic  priscorum 
laudes,  qnibus  nobilitaiem  doclorum  commenia  pe- 
pererunt,  qux  phaleralis  verbornm  superciiiis  meri- 
luin  a  relatore  mercantur.  Necesse  enim  est  exilit:i- 
lem  thematis  iiarrantis  opibus  anipliari,  ut  dos  qus 
in  maieria  n»n  invenitur,  siyli  processioiiibus  insera- 
uir.  Dt  laceam  Fubios,  Torqualos,  Camillos,  Decios 
fuisse  siiperatos ;  le  ipsum,  ml  domine,  qni  uiiiversoa 


tamen  ediixiu  Sod  (|uo  nio  rapiai  processus  afTcciio- 
nts  lerii  inuin  reruiaittis,  agnosco:  divisus  pniposiio 
consulcm  cruditum  iiigenio  impar  appello.  Ad  vos 
reverlor,  curo  quibus  niilii  commune  gaiidiiim,  par 
desiderium,  a^qualis  supplicatio  cst,  Oreuius  Deunit 
quia  voia  nostra  modum  refutani,  ut  ipse  fac^ai  pe- 
reniieesse  quod  iribuit  :  iiec  iinquam  circa  iios  niu- 
iieribiis  suis  leriniiinm  ponal,  qui  iargiendo  damna 
non  seiit'!.  Vos  gaiidete  Umen  vesiro  tain  cxceileuli 
bono,  quibus  f;is  est  po>t  trabeas  suas  habere  flliuui 
in  ol>sequio  consularem.  Si  lamen  in  seiitehlia  mea 
coelesiis  vigor  opeMtnr,  el  loia  mens  humanis  delieiisl 
incliiiata  iion  subjace',  lidelium  orationum  vcstraruni 
rclribiPio  esi  circa  robolem  diguilas  inipeirat:^.  Urbi 


vicisti,  ejiis  priinordiis  exisiimo  votive  ces  isse.  Tii  B  sufncereiii  (lunntos  liabei  domus  una  prcCi>tores.  Fe- 


per  duratum  pruavorum  avorumque  *  scipionnm  ira- 
n  ilem  jani  grandior,  pcne  praecedeniium  connexus 
lateribiis  ambulasii ;  ita  ut  sub  conjunctione  nunquam 
interpolato:  feliciiatis  incederes.  Ad  Avieni  mei  .idiiuc 
leneri  virluies  perlinet,  et  tuo  geueri  coii  iiiiiare 
fasces,  et  iioslro  reddere.  Ago  grnlias  intcnlioni  in 
commune  angmenliini  proruiur»' :  per  quain  cuin  Dei 
l»enelicio  nataliuin  bonoruiu  cluritas  hacicuiis  iuier- 
clusa  resplenduit :  per  qiiamdiem  sunni  liicidiis  saii- 
guis  agnovii.  Quaro  voluissem  voiorum  meoriiiii  snm- 
niam  corain  posilus  intueri,  si  iioii  peccaiori  ni  ina- 
gniludo  rounus  coelcste,  qnod  non  poluit  desidcriis, 
deuegaret  aspectibus,  et  nefas  sit  homineni  uno  eo- 
deinque  lempore  universa  optata  promereri !   illud 


II X  inater  tot  impcraiorum  domiiia ;  vos  npud  Deuiii 
precibus  suis  niairona  fortis  attollit:  per  tnnlos  re- 
giinm  rOBlesie  viui  patilur»  quoriim  merilis  a  divina 
clementia  qi  od  po-tnlaiur,  exigilur.  Scriptum  enini 
meniinimiis,  dicente  Dominodiscipulis  :  Si  convtnerit 
duebui  aut  tribus  veslrum^  quidq  id  peli»  riiii  impetra^ 
bHit  (Matih,  xviii,  19).  Credo  Itedcinpiorcui,  jiisto- 
rum  rarilatt  pr*^^P^ta,  pro  miindi  salute  petilnn*8 
duns  dixisse  sufflcere  :  licet  conjeclura  perpendi,  si 
possit  tribiis  aliquid  denegari  pro  snoruiii  uliiitalo 
l>4»>ceiilibiis.  iiis  ergo  spebu^  animalus,  ct  ju^iiTuni 
eogn  lioiic  subiiniis,  confldo  de  superna  ben  gniiato 
eiiam  me  ad  optal.TCopiain  grari.nc  perveninriim.  Si 
Abr^hae  mcriiis  (Gen,  xii)  Loih  sanciorum   inrliis 


lanieii  inter  maximas  Rederoptoris  nostri  remuncra-  ^  asrribitur  :  si  hi  qui  caruere  propriis,  propiuqnoiuni 

liones  credo  nuinerandum,  quod  limen  felicis  infan- 

liae  coiisul   iiteus  cuin  honora  seuis  iiigressiis  esi. 

Sed  priPCipio  quid  paretur  laboribus,  cum  talia  pri- 

inordiis  exhibentur.  Inauspicalis  successibus  illi  pro- 

v^luuni  incrementa  ventura  siint,  qnem  coeps^e  vi- 

dcmus  a  fascibns.  Minus  est  quod  sibi  de  prospiTl- 

latis  eventu  hi  antiquonini  prxconiis  vetus  fama 

blandiiur.  Quod  altriia  pulvere  caiiiiies,  quod  vita 

sub  fasce  acta  fix  meniit,  quod  grnndaevus  de  iuipe- 

(ratione  iiunquain  certus  optavit,  lioc  mcmoraiu  su;- 

pins  adolescenli  roeo  supernum  niunus  ingessii.  A«l- 

ditnr,  quod  in  priiicipio  vite  disciplinis  optimis  iii- 

stitiitus,  videtur  meruisse  qiiod  adeptus  est  :  iiec 

dignatur  tntum  iu  se  feiiciialiy  In  quo  possunt  etiaro 


ad  celsa  perduci  menicre  virtuiibus ;  aiinus  iste  fa- 
iN  liu!  vestrx  patiel  dignitaies.  Nain  ^i  vi  bis  r^rdi 
Sttui,  fncile  ad  roelesiem  grnliam  optaia  inipeiraiiono 
perducor.  Doinine  m%  salniaiiouis  revcreuliam  sol- 
vens,  vcniam  posiulo  de  prolixitaie  serinonis;  quia 
dilflcile  est  ningna  gnuilenteui  pnrva  loqui  esse  c>in- 
len  uui. 

F-PISTOL\  \l. 

tNNODlUS  FAUSTO 

Deus  bone,  qunm  nihil  esi  ardiiuni  ui:iKiia  curau- 
tibus,  et  qua  qiiiete  divin»  mentes  visa  describunt ! 
qiiibiis  ornautur  dotibos  loca,  qu;c  lingna  di^es,  ct 
dicendi  perilus  aspexerit,  si  religioso  liceat  shie 
discrimine  confessionis  enarrare  proposito !  Quasdaro 


dari  plura  virtuti.  Nainia  in  deciis  sclioias  et  liliera-  I>  mundi  artlfex  Dciis  provinclis  felicitates  siupenda 


rum  sttidia  consecutus,  paiernae  perfectionis  aciniila- 
lor,  talcin  so  ludiistria  sua  fllium  reddidit,  quahM» 
a  ter  \ix  pitluit  legissc.  Quidquid  Attica,  qnidqud 
Itomana  prjecipuum  habet  lingua  cognovii :  aurum 
Demosthenis,et  ferrnm  Ciceronis  expendii,  olramque 
dicendi  seriem  Lntinus  rclator  impleViL  Gramroaticas 
insiructionis  repagula,  et  illas  diceiidi  legales  angu- 
slias  pro  libertate  complexus  esL  Oratoriam  pnmpain 

■  In  dictandis legibus]  Qiia  uimirjim  edicta  ot  cii- 
Klitniiimei  siue  die  ei  coiisu'e  aucioritato  carent,  ex 
hf}ie  t  codi  is  Theodosiani. 

*  Scipihnum  tramitem]  Sceptrorum,  aqiiilariimqiie 
consnlar  um ;  ut  iii  paiiegvric  >,  Serrauum  seipionibujt 
tratra  pepererunf  ;  Al  in  Pnruenesi,  ante  scip:ones  et 


serreti  sui  largilafe  concessit:  aliss  uberius,  melius 
alias  vinum  jussit  effundcre  :  aliis  contulit  triticeic 
segetis  ope  gratiilari :  mulias  pomoruro  variCtate  vel 
utiliiaie  donavil.  Quibiis  haec  tamen  i[isins  nitui.T! 
repiigiiantis  iiiei  ita  noii  dederunt,  fecit  c:  s  rehiton! 
subiimes.  Non  est  undejojnna  cauiibns  glehadespe- 
ret,  nec  unde  non  resptuideniia  culiori  arva  subja 
ceant.  Lin^uarum  geiiio  terris  inerita  tribunnlur:  et 

trabja%  pomposa  est  redtatio,  Qiio  niiiHH  de  Sfripionitni 
familin   inlerprt^icr,  iil  ma«4iio  \iro  visuni  csi,   fnril 
Sdonins,  qni  Gennndii  Avien:  uuptn  Fniisti  pntreiu 
fnisse doiuiiiiui,  origiiitMu  non  nd  Scipiouum,  sed  ad 
CurTiiiorum  faurliam  rcfcri  lib.  i,  e\nA.  9. 


*li  EPISTOLAKUM  LIU.  L  fi 

qinliier  quis  loqiii  polueril,  Uliier  reni  de  qiii  fucril  A  (i*L  •  qui  agno»ci  in  co  nunquam,  nifti  per  tttrUda 


locuius,  alloUil.  Crescilis  provincix  cullura  sermo- 
nuiii:  oris  esl,  quidquid  in  vobis  icclor  stupuii.  Uber 
solum,  cl  diviiibus  quae  le  jacias  lerra  palmiiibits, 
qiw  per  niodicos  sulcos  scal|ientem  dorsa  pascis  agri- 
colani,  qux  vcnasdivilcs  in  ipso  proscissionis  pandis 
exordio,  quac  suscepla  gcrmina  muUiplicala  mcsse 
restiiuis;  nihil  libi  communc  cuin  maximis,  si  ad  te 
dumnus  Faiistus  Romani  statiis  eloquii  non  serenus 
accesseril.  *  Ecce  Comiis  pullae  quondam  pcnc  iii  si- 
Itiniium  missa  cond.tio,  qux  nulla  se  baclenus  com«- 
modilale,  nulla,  ulaiiin),  formosilaiej.ic(avil,quanlo 
gaudel  ingenii  privilegio?  Qux  per  prxrupla  conval- 
lia.  el  palulos  cohacreiitium  bialus  montium  aeslivis 
nivibus  miseram  scit  exliibere  concordiam  :  cui  per 


fluenl»,  toluerunl.  Tanii  fuit  divilias  facuiiditt  in 
rrbiis  laude  careuiilius  osleiitare,  quanli  non  roerant 
liaec  oninta  iialurx  beiieficia,  si  dedisseL  CoBlomiM 
lamen  Doniiniis  qui  hoc  vobis  posse  concessit ,  niu- 
nera  sua  stib  perenniiaie  Uieaiur.  Quia  lixc  ego  non 
quasi  a  vobis  divcrsa  senlieus  scripsi :  sed  iit  ex  iktis 
lcclor  agnoscal,  Comuni  per  siylum  vesiruni  iiicliui 
esse  tegere  quam  videre. 

EPISTOLA    VII. 

EM.NODIUS  FAtSTO. 

Qiianlus  esl  fascis  inviili»',  quam  facilis  noreiidi 
via,  quoticns  pracccdenii  opinione  Uborat  iittpeiiliii! 
^emo  quid  facluiii  sii,  ui  video,  quidve  infeclum  rc- 
S|)icil  :  ad  impugnationis  Gdcm  soluiii  advocalur  pro 


pericula  pendentium  cum  via  cullorum  anle  lerram  B  leste  propoiitum.  Deus  omnipolens  mutalas  ordinimi 


per  scopulos  opus  est  seininare,  quam  germina  :  cu\ 
calamitatis  genus  est,  riparum  Larii  confinia  canis 
ornasse  nemoribus,  ut  subrideiis  illcccbrnsa  visione 
doiitinantibus  blanda  fccundilatem  fnmie  mentiatur, 
1*1  iii  pcrnicicin  possfssoris  ptilchritiidineiii  nulrial 
exsecrandam.  Ubi  priinuni  fabricis  sitis  ptT  prxloria 
doniiiii  tribula  dissolvunt,  dum  anliquorum  laciinas 
parca  nilunlur  fiugalitate  reparare,  el  profligantia 
palrimonium  fulcire  ciilniina.  Indigeiiarum  copia  ad 
lioc  lanluui  servaia,  ut  funciioiii  piiblira: '  |icraeijua- 
ioris  eiiam  voia  transcendens  numerus  iioii  deessel. 
Pisciuin  populos  non  ad  delicias,  sed  ad  borroreni 
iiutriens  :  per  qutis  discimiis,  quid  laudis  caplorum 
alibi  sapor  mereatur.  Ubi  acr  pluvius  perennilery  et 


vices  veilai  iii  melius,  et  riTum  statuiu  qai  I  .be  t^tui- 
poris  aul  mcriiorum  notlrorum  nebulis  obsolevit, 
aurei  saeculi  candore  pcrfundat.  Quando  non  homi- 
niiin  obsceuibsinia  criniina  innocenlis officii  tixil uin- 
braculum  ,  ei  quidquid  a  inorum  nube  dcsceiidil, 
coelestis  niiliii»  screniias  excusavilT  At  nunc  in  au- 
cupium  iiahiiur  inale  creduli  iitterprclis  clericxlus, 
etquod  aute  religi(»sam  professionem  admisisse  aod 
decuit,  lioc  posiquam  per  lilulum  ecclesia8iicu:ii  cul* 
pis  renuntiavimus,  sine  honesti  credimor  considera- 
lione  peragere  Qua  me  lempestate  proreMa  imma- 
niiim  peccaiorum  ite  ad  faniosum  oUieiuni  compu* 
lisli?  In  quo  oiiines  crrorum  rami  mag  sira  vivemli 
solent  falce  truitcari,  in  eo  de  uic  facinus  credi  faci^ 


iiiiiiax  coelum ,  et  quaedain  viiac  sine  tola  bice  4rans-  C  oniiies  fallenlibus.  Illc  niaiicipia  sua  a  ine  subUta 


aciio.  Dulcia  Larii  oculis  fluenla  iranseunlibus,  etad 
iialatum  quos  perdal  invitautia.  Quis  feral  decorum 
gurgitem  sub  bac  deceptione  fallentem  ?  Quiil  dii  aiu 
iiisulam  relaiione  factani  habiialiilcm?  quis  iion  hoc 
fDiretur?  in  qtia  miniis  ainalur  vita  servaia  ?  in  qua 
portio  fuil  evasisse  discriminis  ?  i  irca  qiiam  piscibus 
hominum  niinistralur  ehd  cadaveriinis  ?  Nnlli  cnim 
pneier  aquas  Larii  defuncli  ibidem  sepulcra  incriic- 
runt.  Maria,  fliivium  '  Adduamque  laudast  s,  qiiod 
per  confusos  ducliis  discrimen  lacum  tum«>r;s  oslcii- 

*f)cre  Comut]  Comus  Ennodio,  qiiod  aliis  Ciinium, 
To  Kw^ov  Grxcis,  nola  plana;  Liguria*  civ  ta»  atl  La- 
riom  lacuiii,  per  (|iicin  deiap  us  cx  Alpibiis  Addtia 
nnviiis  it:i  deciirrii,  ul  aquaruiu  diserin  eu  apparcat. 
Ilfijtis  laudes  scripserat  Fau>lus.  Eniiodius  conlra  iin- 


defleut,  ei  conlra  potentiam  ecclesiasiici  militis  ad- 
vocandam  credidit  regiam  defcnsioncm.  Uogo,  quii 
hoc  c<Hnmeiitator  vel  in  scena  proponai  ?  quis  p<  e- 
Urum  fabellam  fucis  simiribus  aut  commeiilitiis  per- 
soiiis  iniliuerett  Novit  Dominus,  qui  manu  valida  in 
adjulorio  vestro  n>ei  propugnaior  iissurgat,  lotiiisfne 
e:se  iechnn  hujusmodi  ignarum.  Ante  aliquid  lem- 
poris  pucri  duo,  qtii  sibi  a  pr^efato  aisercbant  iti'erri 
\iolentiam  ^  ad  opem  se  Ecclesiie  sub  in.erpellaiiona 
IHiblica  contuIcrunL  Preces  adhibuisse  mcmini,  i# 

millium  trainitn  ho$piiale$  $ua$  tanlum,  nec  /arz/iorfW 
quam  inlulerc ,  aqua$  tneheiiic$. 

Md  opcm  Lccl''8iw\  llinc  liquel.sorvos  ail  c^c'c«a< 
coiifugcre  solitos  ih  ii  soluiii  declii  aiid  r|U'ii:craus.i, 
si  quid  prccaraiil,  sed  juris   eiiaiii  oliliiicndi   {!r:il.a. 


l>aieni  iliain  si.is  taiHlibus  afflriuat.  Scil  le  vera  j(»ca-  D  si  viui  p.iicrenlur.  IVohisergo  iiitcrcodebal  Eccie!»l;i; 


tur.  Nain  Comensis  a;:ri  urbisiiuo  lauia  crat  pulrhri- 
liido,  ut  ad  delicias  iiistitula  vidcrciur  :  qiioil  de  Como 
iil-T  c;i!tera  pnedical  Cassiodorus  lib.  xi,  episl.  ii. 
Utd  pliirihiis  eam  «lescribit,  ei  iioiiniilia  habel  qiue 
faciunlad  Eunodiuin. 

•  f€r(r<yttfliori«]  Tribulorum  inodcra  oris,  i^Kruzoxj, 
Nota  eslGregorii  Theologi  oraiio  tif  lou>iayov  i^iGtnTfiv, 
id  esl  per.i'quaiorein  :  ei  iiiuiius  ipsuin  pcratquaiio 
dlciiur  nov.  tG  Theod.,  de  qiio  geuere  ollicii  lilttU 
eisianl  in  ulroqiie  codire.  Nam  el  iii  aliis  eliani 
ri'lMis  fiierunt,  ui  pcra  quatores  rertim  ric/ua/ium  apud 
CaSHiod.  in  Foriiiula  magisteriac  digiiiiatis. 

'  Adduamqu'  landastis  ]  11<  c  IMiiiius  intcr  aqtiarum 
niiraiul.i  recensel  iib.  ii,  cap.  105  :  Quadam  vero  ei 
dulcei  inter  »e$upermeaut  alia4  ut  in  Fucino  la:u  inve- 
etui  omni$^  in  Lurio  Addua^  in  Vcrb.ino  Ticinu$f  in 
Denaco  Ht.ncius.  in  Scvino  Ollius,  in  Leniano  IVifda- 
nsi^.  Uic  trans  Alies,  $vperiore$  in  Italia    muliormn 


ncc  ante  abduci  illos  fas  eral,  quam  «lo  iiii|miiiiaie 
aut  jii>iitia  sacraiiieiiio  a  doiiiiuis  (-auiiiiii  esset.  Dati» 
sacraineiilo,  servi,  necuiu  doiniiioruiit  fiautle  retineri 
vidertMilur,  ad  olisequiuui,  ul  est  iii  (Oiicilio  i  Auie- 
li;iiieusi  caii.  5,  rcilir' jnl  el>  iiiur.  Neque  lioc  reiiie- 
dioS'rvis  dunlax:it  siibveiiiebant,  sed  iiii^eris  oiiini- 
bus  ui  afn  ctis,  qiii  polenliorum  injuiiis  oppressi  ad 
l^kclo^iaiopein  leliigisseni :  i|uud  doccl  degorii  ma- 
giii  epist.  58,  lib.  mii,  ad  Janu:«rium  episcopiim  Ca- 
l.irii.  In  qu»  nescias  |>ieialenine  cuiii  aequiule  veic- 
i\>  Ecclcst;c  inirere  niagis,  nn  nijijoruui  erga  £<  cic- 
siaiii  fidem  ac  levereiiiiaiii.  Ilas  iiilercessiones 
aiipellaliaHi.  Liiiioiliiis  iii  Viia  Epiphinii  :  Intercci' 
bioiium  laniam  siii  propo$uit  luiam  ,  ut  ips^m  $t  niiM- 
ri$  in[cire  crederel  nioli$tiam,  quam  per  neijtigentiam  a 
qnihuscunqHe  pernii$is$et  inferri.  Dequ.bu^  eliam  ibi- 
liciii  paiil  >  siiperius  iii  Epiuhan.i  diaconatu. 


t5  ENNODII  EPISCOPI  TICINENSIS  Si 

fiica  ens,  qnod  diTuncius  volnit,  scrvareiur  :  audi-  A  iieclarc  liquenlis  elenicnli  inela  compf^uiit,  peregrl- 

niim  labiis  nieissaporeni  cpuli  divilts  infudi^li,  llcr- 
culri  ccriaminis  ct  iriumplialium  Antrci  casuuni  la- 
ciens  menlionem.  Sic  se  equidem  exercila  litterarpin 


lurutii  se  deceptiosis  et  blandis  protnisit  itlecebris. 
llt  ad  obse.^uium  reverlerenlur  ad  quod  deputati 
fiieranl,  sanclo  episcopo  paire  vestro  prsesente  qui 
eis<lein  praebebat  auxilium,  sub  notilia  civitatis  bor- 
latus  sum.  Quid  postea  eveiierii,  ignoravi,  nisi  posl- 
quam  male  *  reientatoris  nomen  a'  cepi.  Haec  men- 
tior,  ni>i  impugnatoris  mei  altestatione  constiterint : 
cui  tamen  gralias  refero,  quia  siib  quavis  occasione 
votivas  excgit  epistolas  :  qux  mihi  mullum  doloris 
jussionis  vcbtrx  dubitatione  pcpercrunt.  De  me  enim 
deliberatum  esse  video,  si  vos,  utrum  audiam  qiix 
iubetis,  in  ancipiti  esse  cognosco.  Nulla  me  tamen 
nec  magiiitiKiincm  vestram  ex  ea  parte  apud  Deum 
culpa  respiciet,  quia  prsefatos  mox  ad  servitium  il- 


gymnasiis  ^  palaeslra  dilucidant,  slc  madefacta  slii- 
diorum  oleo  loquendi  artificiis  nris  meinbra  siibmit- 
tunt.  Sed  noluissem,  faieor,  illius,  iit  aiunt,  pugiias 
commemoralione  morderi.  Aiitxuin  fabu'a  senior»  no 
elisus  vincerei,  matris  solaiium,  posiquaiu  coepit 
noncadere,  loquitur  pcrdidisse.  Qui  percallidi  bo- 
stis  fabricam  fertur  fctando  esse  supcratus,  et  iii  pe* 
cloreauimam  posuisse  cerinniis.  Res  scilicet  digna 
memoratu»  sed  aniicitiarum  indigna  proposito.  Nos 
nempe  meniini  foederis  certnroina  suscepisse,  sed 
per  quae  mutu»  vincamus  caritaiis  offit  iis  :  ut  dum 


lius  boni  viri  siiie  alicujiis  audieniiae  libra  irc  com-  B  inter  hiijusmodi  luctamina  nitimur,  el  vinci  amlio 


puli.  Dominc  mi,  salutationem  largissimam  dicens, 
quam  vellem ,  si  islis  negotiis  paginas  non  negeiis, 
aut  accusaiores  meos  ipse  compooere,  aut  quod 
est  familiatius  frequeiner  errare! 

fcPlSTOLA  VIII. 

*  F1RVIN0  INNODIUS. 

iucunda  siint  commercia  litterariim  docto  aucioro 
coiicepia :  illa,  inquibusad  unguem  poliii  sermonis 
splendor  effulgurat,  ubi  oiatio  di\es  frenis  periti^ 
coniinctur.  Quando  abundantcm  loquelae  venam  la- 
boriosus  in  lucem  scrntaior  adduxerit ,  lunc  proce- 
dunt  ofticia  suscipientis  desiderii»  parilura.  At  ubi 
scaber  sernio  angustiam  pauperis  sigiiat  iiigcnii,  iiec 
conceplum  suam  in  ordiiiem  digerendo  noctem  siu- 


nptemus  et  vincere.  Nobis  per  commtinia  peccatoruni 
serreia  vivendum  polius,  quam  obeundum  est :  ma- 
iris  Eciicsix  ope  sociata,  quae  uirosque,  ut  vera  lo- 
quaniiir,  fidei  nbere  lacte  pascit  altrici.  Ccsseni  ani- 
lium  comincnla  poetaruin  :  fabulosa  repudietur  anti- 
quitas  :  slatus  innoceiis  ruinx  nequaquam  inisceatur 
alterius.  Nobis,  si  placet  in  novelluin  usiim  majo- 
rum  excmpla  rcvocarc ,  potius  Pyladis  et  Orcstis, 
Msi  et  Euryali,  Poltucis  etCastoris  si  nibil  liis  clan- 
desiinnrum  aciuuin  decerpit  otisccnitas,  coiivenit 
graliae  memiiiisse  vel  fidei.  Quos  inier  sc  ita  concors 
animorum  devinxit  aeqitatitas,  ut  horuni  diios  exp^s 
titus  cum  atnicis  juvaret  inleritus,  alter  aniico  vitnn 
pretio  suae  mortis  aflcrrcl.  Isia  sunt  digna  iiieniori:i, 


dio  elociKionis  interserit ,  et  ncbulosae  narrationis  C  qunliens  inter  nnvos  concordix  ncxus,  udo,  ut  ita 


ambiguo  quamdam  general  de  ipsa  explanatione  cae- 
ciialem;  quis  non  pcrsonae  taNs  iu  eloquentiae  arce 
constituius  spernat  affectum?  Gravat  conscieniiam 
perfectorum  amor  indocti.  Sed  vis  caritatis  internse 
necessitudiuis  vincutis  adjuta  non  fertur.  Nescit  ex- 
periri  qiiid  possit,  quem  caritas  stimulis  suisexagitat. 
Solent  lamen  dignos  venia  judicare  perfecti,  quos 
Imcr  epistolares  vias  nutantia  descritere  vestigia. 
Solelis  quid  dicere  voluimus  attendere,  quoticns 
Aon  eloquuntur  vota  scrroones.  Idonex  tainen  perla- 
iricis  viaticum  praogravavi  :  et  quae  me  praesentare 
vivis  potuissct  aflatibus,  ea  cpislolam  comitante  per- 
dnxi  :  ounus  nobis  pericuii  esse  confidens,  sub  in- 
tercessoris  boni  me  prxscniia  deliquisse.  Vale  ergo. 


dixerim,  animoruin  libro,  ccspiiibns  validis  letura 
nobilis  juncta  inariiatur.  Illa!  memes  promittuni 
bona  concordiae,  quae  quid  in  cullur.i  siidoi  is  sii  opus 
agnoscutit.  Gaudeo  tamen,  quod  jam  indissolubili  so- 
cietJUe- moribus  jungimur,  et  ab  ostio  affectionis  per 
exaininis  lanccin  cariia!is  incrementa  pcnsaiuus. 

EPISTOLA  X. 

ENNODItiS  J0A?:M. 

Vi<  cm  reddcrem,  nisi  onerarcl  diligenliam  amici 
pcctoris  resiituta  laudalio  :  ncdutit  iii  praxoniis  niii- 
tuum  videmur  scabrre,  adul:itionissuspicioiiepoll*ia- 
tur  .iffeciio;  el  ainor  ctirrai  in  vilium,  dum  illtid 
quod  apud  alios  dcbemus  facere,  nobis  incompcten- 
t  r  iiigcrimiis.  Amanlium  enim  ornamcnia  intcr  fa- 


lui  domine,  et  amantem  vestri  pecnliarihus  foveie  *'  iniliares  pagiiias  retincnda  sunt,  non   loquenda;  ne 


beneficiis.  Sic  apicero  ve^trum ,  si  est  quo  crescat 
adhuc  divioiis  favor  attollal. 

EPISTOLA  IX. 

*  OLYBRIO    ENN0DIU8. 

Diim  favosloqucris,  et  perdomosccreaseloquenliae 

^  /{eleit//ifonf]  Alienorum  scilicet  niancipiorum,  iit 
in  lege  Vaieniiniani  cod.  Theod.  de  annona  et  tribii- 
lis,  qui  vayo%  serwt  penet  te  refentanl  :  quanquam  el 
iu  omni  reatiena  dicitnr  reteniator.  Cod.  eodein  leg. 
li.  Qiii  bonis  cx  lego  JiUia  cedere  possinl,  ei  apud 
EnnoiliHm  iu  Vita  Epiphanil-,  et  in  Panegyrico.  Item 
apiid  Cassiod.  tib.  i,  epist.  2i. 

*  FirmiHo]  Lib.  ii,  epist.  8. 

'  Olybria]  Caiisidico  ejiis  a^vi  disertissimo,  de  qno 
cpist.  I, qu»  m\  Joannem Olybrii  generum  seripta  csl: 
KemiHem  vrcdidiad  Wybrium  pcrvenire*  Ejusdem  clo- 


tantiim  con<cientias  noslras  vacuis  sensihus  relaiione 
laudis  bonoremiis.  Sunt  ubi  bona  lua,  ut  aptid  le 
propter  affeclum  taceam ,  amice  concelehreni.  In  his 
quas  de  profcctu  tuo  senlio,  religiosani  tihi  Uinttnii 
debeo  taciturnitatem.  Possetn  quidein,  vitia  tcmporis 

quentiam  relebrat  lib.  ii,  cpist.  9  et  15,  et  piTulia  i 
opere  carni.  8.  >  Cassiodorns  vero  iiiagnum  Olyhriuni 
propterea  vocat  lib.  viii,  episi.  19. 

^  hitffiitra  dHMcidani  ]  Basi.iensis  ediiio,  dllucidai: 
hoc  niniiiitin  postulaliat  usti^i,  et  nrgo  vocis  7ra>aio- 
T/ijK.  Sed  Eiinodiiis  t«  palaE^stra  tanqiiatnpluralc  usiir- 
pavit  etiatn  lih.  ii,  cpist.  ad  Pomerium,  ci  iii  pracfa^ 
lone  dicia  Aratori:  etcreber  est  in  simili  cnallage, 
iit  cuni  To  acilier  dicii,  t6  epHonia;  et  haec  lampada, 
tiioraca,  ct  alia  id  geiius  pcrmulta. 


85 


EPISTOLARUM  LtD.  I. 


IS 


«I  cuti»,  laiides  tuat  iionc  ineitYausta  praedh»lione  A  hmnilitale  pcrsolveiis,  precor,  iit  lamlem  a]ii|iiniulo 


rc»eiare,  toiam  pagiuain  raeaiis  colornre  lilanditiiit. 
Scd  nbsit  lioc  a  proposito,  racessat  a  moribns,  ut 
qiieni  iiienic  teneo,  ista  tantum  \cliin  esse  rcinune- 
ratione  conlenlum.  Tibi  non  deleniricam  oraiionem, 
sed  voceiu  debeo  c^istigantis.  Non  tibi  pictis  verbo- 
lum  illudens  i»rtinciis,  f«d  tolum  prorunda  menle  te 
relineiis.  possein  diccre':  Ad  arcero  scieniiae,  siiie 
lener»  aelatis  prvjudicio,  perveiiisti :  ^uminam  per- 
fcctloiiis  adeptiis  es  :  i  ulla  debes  cura  di^tringi,  ned 
lninis  tuis  taiif|anin  locupies  po  se^sor  ornari.  Scd 
li:rc,  sicut  praB<lixi,  a  me  alieiia  sunt :  ore  t«;  pareiitis 
stiiDulo  ;  dico  :  sint  licel  gr:iiid.A,  (|u:e  in  cano  elo- 
«liienli»  llore  polliceris,  cgo  lainen  nisi  de  messe  non 
(^ratutor  :  ut  sulet  avarus   agrici»t:i,  qiii  obertalem 


non  immemoros  admonitionis  et  roederis,  rescribatitf. 
Circa  qii.T  opera  pigros  vos  esse  non  convciiit,  qii:a 
iiec  conversaiioni  vestrx  sanciaconscieiitia,  nec  ubcr 
sermo  polc^ldcesse  colloqniis. 

Et>ISTOLA  XIL 

F.NJIODILS  •  AVIENO. 

Si  qiiaRra--,  cur  a  silentio  vestro  multaia  non  r  ti- 
cc  pro<liga  rnms  piidoris,  et  male  interprcaiido  Im- 
pudentia  v«)celura(ri*riin  :  si  garrulitalem  nieam  rrii- 
ciii  diras  ressanie  debuisse  cnmpe>ci  :  rgo  te,  illii« 
strissime  bominum,  illa  quaein  ramilia  tua  domestica 
e>t  sinreritae  coiivenio,  ego  rceileraiam  promi^sio- 
nom  quasi  obsidcm  mentis  amplector.  Doleo  quid"m 
prociiraias  longi  caiisas  silentii  :  dum  et  car  tas  el 


anni  nisi  in  borre  s  iiou  metiiur.  Jam  in  le  el  si  m  n  B  neoessitiido  negligitur.  Sed  quia  me  toinm  sibi  ainor 


gravidaiarisias,  multo  taiiicn  videiuus  lactc  turgcn- 
ici.  Jani  prope  ad  aream  vota  pervcniuiii.  Sed  plus 
limendum  esl,  quotieiis  desidcria  iiosira  spes  vicina 
huccendit.  L.aboia  circa  studia,  lucem  in  colloquiis 
d  lige,  lectinni  devolosinsis.c,  ut  rructus  etoqueutias 
luultipliciuui  auctonim  ventilalionepurgeiur.  Pulchra 
sunt  quae  scribis;  sed  cgn  aiiin  p!iis  rortia  :  redimila 
suut  floribus;  sed  p  uiia  pliis  diligo.  Saive,  nii  domi- 
ne,  ei  ba^c  ca  qu:i  insiiiuavi  sinceritale  :oniplcciere, 
et  aniorem  iiieuiii  in  adinoniii  «nis  Ade  pcrpende. 
Sci:o  cpistolas  luas  nullis  dociorum  a  me  esse  denc- 
i:niidas,  ut  quod  me  pcr  iiiscitiani  fugeril,  per  eos 
qui  ad  unguem  docli  sunt  emciidetur  :  ei  ideo  ad 
bcripiionis  cullurain  multo  siidore  te  pra!p.ira  :  ul 


luus  vindiral,  ailbiic  credo  cs«-usationem  posseroci- 
por<!  quod  reoisii,  et  piirgruionis  tii:c  in  hac  parie 
causas  aesiinio  essc,  quas  invonirc  non  possnm.  hi 
bona  le  valeiudine  degere,  voti  coropos  ^emper  aii- 
divi  :  sudorem  tiiuin  circa  ornameniuin  gencris  »w\m 
epislolaris  alloquiiliice  lersisii.  Nihil  pr.netcr  coniem- 
ptum  monslral,quotiens  laciturniias  non  habet  nece^- 
silatem.  Egotamen  spem de  responso  capions seinper 
scripsi ,  et  sub  quadam  clarilalis  tiix  pr.-esenta  le^ 
genda  dictavi :  visa  est  mihi,  dnm  loqiior,  pagina  mea 
te  reddidissc,  te  sapere,et  tuis  picia  imaginibus  verha 
conferre.  Quid  esset  in  epistola  lua  duloedinis,  sl 
eam  daretur  accipere,  qnx-o  diligenlcr  expende, 
qiiando,  licel  a  nobis  procedenlia,  tainen  qiiai  ad  ta 


vola  qu»  circa  te  pro  venerandi  palris  lui  uicritis  C  veuiunt,  verba  compleclimur.  Jam  rogo  ad  affectum 


aiiiore  concepi,  ad  efrectum  sub  h;ic  clariiatis  tuae  in- 
icnlione  perTeniant. 

tPISTOLA  Xt. 

ENRODIUS   CASTOniO  F.T   FLORO. 

Aninniem  vesiri  gratia  deberotis  rtlevnre  collo- 
quii,  et  amicaro  dlligentiam  le>timonio  reserare  sor- 
monis  :  i|uia  routa  carilas  pene  obiinel  vices  ingrati, 
elper  paginaruro  abstinentiam  inlercipiiur  vis  atno- 
ris.  Abseniioro  animis  sola  litierariim  medelur  obla- 
lio,  qnae  quo<laro  roen:is  artificio  piu^it  scriptionc 
qaod  loqailnr.  Ha!C  apud  vos  supervacuuin  putamus 
as^erere,  qiios  instiiuia  nobilia  acuunt,  quibiis  pr.-e- 
sio  est  ^anguis,  doctrina,  consortium.  Niliil  est  boiia- 
rum  artium,  quod  ncscire  sine  nogllgeili.iiculpn  p  is- 


scripiionis  erigere,  el  aridiiateni  roearn  coiloquli 
fbienlis  inrunde,  iit  quid  ininisterium  meum  a  Deo 
v.tleat  impetrare,  cognoscam,  si  epi^tolas  iw\'*  xmii- 
l.is  paternae  perreciionis  accrpero.  Nolo  meliias,  qaod 
illum  rormidandum  doctissiuiis  loquor,  ot  qiiasi  anle 
ocnlos  tuos  in  exemplum  elocutionis  adduoo.  Perito- 
rum  inos  est  medicorum,  in  venis  dcprebendere  vi- 
res  corporum,  et  de  snocessu  bominis  digitos  inter- 
rogare.  Necaliier  incipienhnipossiinlingenia  cogno- 
sci,nisiut  qui  non  debent  lener.T  .ndhuc  xtaiirobustas 
diolamalionos,  inqiiirentes  de  ruluia  ubortale  la^llB- 
conl.  ol  incsscin  periiinr^  in  iadioeni:uiirestent.  Domine, 
ui  siipra,  salniationisbonoro,  reverrnliasolita,spero, 
ui  mei  le  esse  neinoiem  si   n  eriiom  non  osiondit. 


sitis  qiios  post  liicem  nalalium   Romanoruin   decns  ^  ."alteni  iinportnnil  «s  moa  qii.T  esi  indcressa  signtliceU 

KPISTOLA  Xlll. 

KNNOblU^i  •  ACaPITO. 

Male  est  aninio ,  posiqiiani   niagiiitudo  tiia   .Tqiii 

Fidi  /t,  Avito,  Opf/fO)ii,  Joaimi,  SHverio,  CleHieHlhio  ef 
A"f/e/to. 

'  Agiipiio]  Viro  illiistri  :  cni  posi  palaiinum  h*  iio- 
r<^:n  Ravcnnatcm,  qnem  illi  boc  loco  gralulatur  Kn- 
nodius,  ct  de  qno  ilorum  lib.  iv,  episi.  0,  delala  esi 
e  iain  a  Theoderico  rege  praerectnra  Urliana,  ut  ali- 
quot  ejus  epistol.ne  osleiidunt  apud  Cassiodorum  lib. 
1,  lum  pairiciaius,  et  hgalio  in  Orienlem,  snb  an- 
iiuin,  ut  reor,  510,  de  qua  lib.  ii,  episl.  0  CassiodorL 
Dcniqne  ordinariiis  consulatus  anno  517,  cnjiis  iiou 
bo'iini  tesies  sunt  Fasti,  sed  etiam  synodus  Epauuen^ 
sis,  quain  Ag:ipilocoiisule  convocatam  ruisse  doccnt 
vclera  exeinplaiia. 


Fanstusinstitiii  .  Ergo  magis  ralcndum  esl,  ine  nrn 
moreri  quod  posinlo,  qiiain  vosncscire  qnid  dolieatis 
orerro.  Domini  '  mihi,  salutationisdobita  oflTusissima 

*  In  edit.  Schotti,  mei. 

*  AHeno]  Fausti  filio,  de  cu  iis  consnlatii  vidimns 
episi.  5.  Idfiii  in  quarla  synodo  lloinana  Syiiiinaobi, 
ei  iii  Tbeodorici  regis  ad  eamdeni  synoduiu  litieris 
Kullns  Migniis  Faustus  Avieniis  omntbiis  sui^  ii/mii- 
nibus  appellalur.  F.rrant  enini,  qui  diionim  ibi  con- 
suliim  noinina  expnni  puianl  :  cuin  Uiiins  sint  Avie- 
ni  :  cui  a  p.ilre  Faiisii,  a  inaterna  coguatione  Magni 
cognoiiicii  iuditiim.  Ad  hnnc  i|»suiii ,  opinor ,  luin 
iiilcr  'eiiatorcji  prini:Tiuin  mnltis  |oU  aniiis  scriptas 
cs«tai  doginaiioa  Joaiinispapai  ti  epislola.  cujus  haec 
iunr  p'm  :  J oannes  epiuopiu  HomanH$  iUa$tribu$  ac 
imqinfici$  «ini  .4rtefio,  Senatori,  Liberio,   Severino, 


37  ENNOD  I  KPISCOPl  TICINENSIS  i3 

observanlissiina  cl  amiciliarum  lcnax,  in  lianc  mCTC  A  ral.  Nani  ubi  mens  nica  a«l  Malioncm  rediil,  sutini 


ciblivionis  sc  verlit  incuriam.ut  diligcntix  immemor, 
Imna  melioris  s.xculi,  qu«  nccessenmt  dc  piorcctu 
liouorum  luonnii,  Cama  potius  qu.im  relici  epislola 
nuniiasset.  Ubi  sunt  illa  saiict;c  conscieuii;i!  iik-c  in 
rouversatioiie  veiicranda  pcnelralia  ?  Quaiido  inve- 
nirc  potuisset  relaiu  di{;niora  aniiiius  deamaiilis  biln- 
r  lale  stdlicitusY  Sedquiero.nc  maligiiorum  quispiam 
atistrum  ronlibus,  aui  pctulcum  animal  rosrlis  iinmi- 
seilt.  Nunquam  euiin  sine  oflensa  amicis  prospcr 
evenlus  absconditur ;  a  commotione  evenil  longe  de- 
gciitibus  tacere  quod  gaiideas.  Procul  a  moribus  ve- 
stris  malilix  faccssal  obsceuitas :  pulobona  vesira  me 
mcruisse  nescire.  Qua  scrmonis  frrqiieiiiia  pensabi- 
tur  tale  sileutium?  Oecedentem  adesideriis  amicum 


jiii^sa  respexit.  Piieros  desiiiiavi,  quifidelimcde  pro- 
speritate  culminis  vestri,  vel  toiius  sancl:c  domus 
relaiione  perdoceani.  Pendeo  rursus,  et  inier  sptMu 
et  inelum  dubia  aesiiuialione  distriugor,  cui  necesso 
estde  alterius  parensis  esse  p*o^peritate  sollicitinn. 
Quis  ad  curas  ineas  seporrigat?  quis  sei,tus  aequipn- 
rare  valeat  uli  divisioiie  distracii?  Sed  hxc  ad  Deu:n 
jiistius  reporlauiur;  ciijus  cleineiitijc  est  voia  viuccre 
suppiicantum,  et  nucluaniibusporiuin  parare  deside- 
riis.  Interim  ad  usum  revertor  querelarum.  Paginas 
vesiras  illico  me  suggcro  subsequi  debiiiss",  et  nd  so- 
latiuni  meum  ,  vel  propter  reccniein  peliiioneiu , 
scripta  prorogare,  iie  iuancipiti  dc  piofeciioue  vcNtrr 
aninius  meus  pepeudisset  auditu.  Sed    linnc  credo 


*         .  .    .•     11  .      D  ciilitam  scriplionis  emeiidari  possa  frcquciitin,  Siiper- 

nnlla  delin  rc  potest  cultura  caritatis.  Hxc  quanta-  B     ,..,..  ,.        .\,.      .  ,       .  . 

"  *^  ,  .  cst  ut  divinilas  a  vobtsca  indican  faciai,  quic  juvat 

vis  mi  dnmine.nobilibusscienii.-c  tux  verboruiu  pin-  •     n     •         •      a>  i  .  . 

Yis,  iiii  uuiiiiiic,in'uiiifU9  r  aguosci.    Domiiie  iiii,  cflrusaiu   salutem    revenniiu 


gus  imagiuibtis,  raro  curantur  maleracta  colloquiis, 
et  dolor  qui  a  le  descenderit,  snnari  non  poleritper 
loqiielaiii.  Vix  crit,  ul  scribeudo  deleas  qiiod  scribere 
coiitempsisti.  Sed  reverlor  ad  propositum,  a  quo 
iiiiuquam  csl,M  miseretur  diviniias,  disccdendum. 
Deo  debeo,  quod  prospcra  lua,  lc  silcntium  procu- 
ranlo,  in  Liguria  primus  agnovi.  Perdidisli  fructum 
sliidio<:c  tacilurnitatis  :  bonorum  felicila*  muiidi  lin- 
giia  celebratur.  Ignorari  non  pote^t  quol  suminis 
arcesserit.  Iii  bonoribus,  illa  uingis  ampl-  cicnda  suut 
qiiae  redduntiir.  Mnle  nd  (asces  aKollitiir,  cujus  mcns 
inler  curia  sidera  lucis  sufl*ragia  iion  ngiioscil  in  ti- 
lulis.  Venit  ad  vos  cana  d  gnilas  scra,  scd  dcbita.  Vo- 
caviieam  Irngua,  quam  sequit  ir  :  cxegil  iniiocenlia,  t.  j^j,,  (;„•,  nie  rcspondere,"  opponenle  mnnus   insriiin. 


▼estrae  diceiis,  precor,  ut  qua;  iiiandavi  suggcrciida 
ndipiscnniiir  cffectuin. 

tPISTOLA  XV 

..M.IO^IUS  ^   FL0R1A?I0 

I  lem  esl,  tcrminumin  arrognntia  non  tcnere,  quod 
in  humilitale  tiansccndere.  Superciiii  afTcctus  cst, 
justo  anipliusessc  subjcctiim.  Fnmiliare  cst  graviter 
bianiibus,  novns  tnvenire  blanditias,  et  graiid  s  co. 
tliiirnus»  in  eloquentla  simulare  formidincm,  vct  exa 
mcn  meiueredcraude  securam.  Ego  vero  diligenliam 
pioposito  impenderem,  si  sanguini  non  dcberem. 
Suscepi  epistolam  luam  Romana  dote  locuplctem,  et 
p  styliim  Lniiarem  in  ipsa  principiorum  luce  moiistrnn< 


qu.<m  liabuit  quondam  a^tate  conjuiictam.  Sed  jnm 
redeo  ad  gratiaui  f.imiliaris  nlloquii  etiam  post  oflTeii- 
snni.  Salvc,  mi  doinine,  et  quod  in  damno  promi^si 
fcederis  neglexisti,  restitue  ubennicscrmoiiis. 

EPISTOLA  XIV. 

KNNODIUS  FAUSTO. 

Nollcm,  fnleor,  morariim  cniisas  apcrire,  ne  ani- 
iiius  nicus  sera  in  paccm  ciim  l:rii  in  rciliicius,  mobsta 
ilcriim  rclatione  lurbciiir,  <t  linbc:ini  tristitix  me£ 
rcdivivum  in  n  irrnlioiie  priiicipium.  Penc  ciiim  ^ibi 
dcbet  angu>lins  su.is,  qui  eariiin  rel<'g'*re  transacia 
uoii  refngii.  Quis  ad  cnlceni  pcrducias  anxietntcs 
suas  repnrctiiiiempesiivi  neccs>iiaie  sermonis?  Scd 


cocgit  afTrctio  :  ciim  diii  esset.  quod  nntiquaveral 
apiid  in«*  scr  lendi  sludium  spes tacendi,  ot  iu  locutu 
glori.r  silcntiiim  coinputabat.  Sed  nisi  rcspondisseiii, 
ncsrires  tc  esse  deprcbcnsuin,  quod  minus  fabric..tis 
ingeniis  nrtifici  facundia,  et  suceo  Romulex  callidiia- 
tis  illuseris.  Non  sequa  ad  secandum  virtus  cst  poli- 
laelamins,  et  ejus  qiiain  rubigo  possedcrit :  noc  f  a- 
remconfl  cmm  usiis  potest  et  torpor  assumere.  Nniic 
epi8tol;c  brcTitate  contcnius  ad  salutatioiiisdobiia  me 
oonverto  :  quod  eloqnio  non  potiii,  graiia  pensnlu- 
nis,  reddcndo  amicitiam  pro  scliemaie  et  pompa  ser- 
moniim.  Eccc  qiinntum  occupaiioni  siibducere  polni, 
celer  6cri|>si.  Dabit  Dcu9,  ut  si  responsa  desideras 


v<d»iscum  milii   ct  cuui  projosilo  rerum  ridcs  c-il,      vacuiim  curis  pulsaii  pecliis  invenias. 
qiiibus  debelur  iii   replicalione  cx  quncuniiue  i  ausa  *^  EPISTOLA  XVI. 


'I 

siupcriias.  Patior  lilicns  nculeos   rcvocali   moBroris, 

diimiiioilo  veritnli  nil  pcrc.it  :  et  ncpcr  vitiiim  tencr.c 

Hiciilis  pnginam  lalsitatc   dclionostem,  spontu   fero 

i)uiid  reicro.  Siiicii  episcopi  palris  vestri  prope  iii  du- 

bium  salus  dediictn  mc  tenuit :  in   ciijus  sngritudine 

quamvis  ciincia  illncrymaret   Ecclesin,  nn*.   tamen 

spei  ialis  moeror  nfnisit,  qui  ejus  dcbco  |)liis  amori. 

Vidi  pacein  civiiaiis  urgeiiie  discordia  urbis  n(»strne 

limina  traiiscendeiifcin,  ctab  oculis  nostrisquasi  in- 

eortum  aliquod  aui  Mk^^utn  numen  clap»am.  Sed  suffi- 

ciat  iristibus  stricta  iiarratii^  J.)m  ad  bonniii  valetu- 

dinem  sancti  Patris  salus  optatida  ei  diligcndu  rcspi- 


EN.XODIUH   FLORIANO. 

Iliud  fraleniilas  lun  nniori  mco  potiiisset  inipcndL<> 
re,  qiiod  vera  liberalitate  cuin  tribuentis  compendifi 
proficeiet  el  pudori.  Iii  ca  scilicet  parie,  iitcum  indi^ 
ces  sludii  mei  lilteras  jam  iciieres,  ab  scriptionis  le 
ciira  »uspendi;res.  Quisquam  ne  roloratis  frouieni 
piiig  t  illrcebris,  et  famain  \alida  impugnntione  l:i- 
befacut;  nec  maiiifchU  excusaiione  conteutiis,  inalo 
crediil.'c  conscientix  sufficerc  non  xslimat  quod  pro- 
bavil?  Qui  vario  saporc  colloquii  cdacium  auiicoriiui 
faices  iiriiai,  ul  diiin  blan ia  subjicit,  definiia  per- 
mulel.  Nain  postiuairi  nie  silciitium   aniare  scri|vse- 

«  F/oriflnoJ  Viro  speclabili,  s:  niodo  is  csl  ad  qucm   riicodcricus   rcx  scribil  afud  Casiiodufiiu,  lib.  i, 
cx).  &. 


f)  EnSTOLAflOM  LIB.  I. 

mm,  qnasi  pro  alfegationis  rfsponso,  prolixiores  pa-  A 
giiias  iin|)elnvi,  el  diii  furle  reposiiuiii  posl  iiegalio* 
iiem  menni  eloquii  iil»er  elicui.  Qud  r:ic(*rc$«  si 
certamiiia  promisissem,  si  stuiiioruiu  lunrum  fervo* 
rem  quocuiique  (lenie  incautns  atiini^crem,  nec  mei 
idoneus  xslimator  peiietralia  tiita  servareiii  ?  Adliibiia, 
iredo,  adveraus  me  fuisset  Tulliani  profundiias  gur- 
gilis,  Clirysippi  proprielas,  Vurnniis  eleganlia  :  nec 
in  ulla  invenissem  parie  sulisidiuiiiy  cui  iiec  illud 
profuil,  quod  scribendi  contentiDncs  iteo,  cuin  reti- 
cercm  lacessitus,  efTiigi.  Me  etsi  peiilix*  <'Oiiscient'a, 
•  l  dicendi  vigor  aliollerot ;  posl  diversa  srribeiiium 
discriinina,  laudeni  qiiain  niulio  sudore  vos  pciitis, 
rorinidareiD.  Iluc  acicdit,  qiiod  rlieioricain  in  nie 
dixikti  esse  vcr»utiam  :  cuin  diu  sii  (|uod  oratoriuin 


50 


EPISTOLA  XVIll. 

EMNOIIUS   AVIRNO. 

Qiiam  bene  quod  verccuiule  renuis,  relici  er  imi- 
taris,  et  dum  dirficilibiis  m  'gniludinein  liiain  exeni- 
plis  qux*ris  inciiari,  narrandi  pompaiu  qiiaiii  ass(Tlor 
idoiiciis  reiugis,  osiendisti!  Am|)lector  ainal»ilem 
allegationem  rorinidinis,  quam  in  le  ingenii  divitis 
veiia  commendat.  Nolo  colendum  bonis  paireni  in 
adliortalionis  tii»  positum  pavescas  exeinplis  :]  ab 
ipso  veniunt  ista  qiia*  loqiieris.  Scio  qux  aiiruiii  pa- 
ri:il  tcira  iiobilins :  cujiis  soli  nulrila  ginibus  niclara 
plus  ruiiieitt.  Sxpeinilii  labor  crficax  inquircn  i  al* 
iiicia  lcrga  Tulvi  oslendit  elcnienli.  Scio  qii:i>  coiicbaQ 
superbas  pnnio  gemmas  iiicludant :  nnde  veniat  lapis 
inip<*riis  genium  collaiiirus.  Nim  imperiii»  qiiod  (eci 


Bcbema  affecius  a  meoraiionis  absciderit,  el  nequeam  B  applices,  non  crrori.  Viri  foriis  progenies  armorum 


ojcu|iari  verbornm  lloribiis,  qiicm  ad  guniitus  et  pie- 
ees  evocai  clainoroincii.Dcleniiica  ergoetiii:ilesiiada 
coinpesce  colloqnia.  Si  licia  sunt  qu.i!  scribi*^,  et  pe- 
nicuto  dccoraia  luendacii,  niuta  proposituni,  vcl  po- 
^tea  qiiam  vides  (roeutein)  iiinotuisse  qu.ne  reccris. 
Si  vera  sunt,  et  a  judicii  lance  descendunt,  prormido 
ca  pectoiis  include  secreio,  ui  reverentiani  diligen- 
lia:,  dum  aniicu  ns  iniegras  scrvas,  exliilicas.  Mibi 
imrouiabile cor  cuslodiens,  alios  deinucc  colloquiis. 
Eccc  epistolae  modum,  dum  produclae  pag  iijd  cupio 
respoiidere,  transccndi.  Scd  iion  esl  ciilpa  speciali 
plecienda  supplicio,  qii;e  in  eri:itis  liabcl  ancloicni. 
Dimine  mi,  salutationem  debcndam  resiiluens,  prc- 
cur,  ut  si  desideriis  nieis  quaedeaniore  la(iiurnitatis 


ficieiii  iiiler  pahisagnoscit  ainplexiis,  etdiim  naiura) 
ol)se|uilur,  discit  ainure  ierror«*m.  Dociornm  radix 
M:iro,  ve^tri  rorniaior  eloqnii,  sic  aniinatnni  verbis 
palris  liliiim  mcmorat,  ut  dicat  :  Di$ce^  puer^  rtrfn- 
lem  ex  we :  et  alibi,  Ei  paler  Aincas,  Nniiqu'd  iile 
jam  lorlibtis  ad  ccrtamina  bracliiis  :iSMirf>cbal,  aiil 
virili  valetudine  ininiiiieiitia  putabitur  bclia  ge:>tu- 
rus?  ^cd  nieliiis  virlus  recentibus  cxcinplis  :iiiiina  a, 
quam  inonitis,  prorectumcorporiscx<t)ect:ibat.  Scien^ 
tes  rcriim  aqnilas  reruiit  pnllos  huos  in  ipso  viia) 
liiiiine,  quo  ovorum  tuiiicisexuuntnr,  ad  solis  poiiero 
radios  el  lucem  scminissni  iinmensi  spleiidoris  ob^e» 
ciiouc  cognosccre.  Nniiqnid  est  in  di  Iricia  proba- 


lione  inipictas,   cutii    re  ta  8ii  jndicii  in   rlcctione 

concepi»    pernsx    te  scrutator  intcrscris ,    salteni  C       .    .    ..  w  i     .  •      i     r  .  k  -    -..i 

•^ .     .;  ..      •        I-  ^  sententia?  Nolnnl  quemiiuam  |)erire  dc  relibns,  seu 


iiccupationibus  quibus  iiiipediinur,  ignoscas. 

El^bTOLA  XMI. 

Efl>0:  li;S   FAUSTO. 

Si  a  consuetudiiie  orilcioruni  lcniperet  inens  ainan- 
ts,ip>anices8alioiicrosiiiistrumes^eputatauspicinm: 
nioeroris  eiiini  ipse  sibi  causa  esi,  qui  non  seinpcr  in 
vicinis  a'Stimat  li&bilare  quod  diligit.  Qnisqnam  ne 
digiessus  ad  longinqna  censeat,  qnem  mcnte  (Oniin- 
gil  ?  Nam  si  spiritiis  res  est  diviniiatis  in  homine, 
prolixarum  sentirc  non  poiest  dainna  lerrarum.  Dixi 
i-ansam,  quoe  me  raciat  scripta  porrigcre.  Reddo  sa- 
Iniationis  obsequia,  propter  qux  promulgantur  epi- 
6tul;e  :  Deo  siippticaiis  iilcoelcstisdispensatione  bene- 
ficii,  in  boiia  valetud  ne  degenli  pra*sent:a  magniiudini 
ve-lrae  verbi  red<laniiir.  Quod  recipiai  lameii  pnrti- 
lor,  qni  :ill  H|nii  occasioiieni  prx*stitii,  a  mc  pro  vicis-  ^ 
liludine  couiinendatur. 

^  Anm  nontinef  pairctn  do€lrina\  Avicni  aviis  riiil 
Geniiadi  ts  Avieinis,  Kausii  patei*,  (|iieiii  ainio  450 
toiisiilein  ruiase  moiininiiis,  de  qiio  Siiionius  hb.  i, 
rpi^t.  9.  Kt  patrcm  et  aviiui  noinine  rererre  videba- 
'.•r  Avieiius,  nain  Faiistus  Avieniis  vocatiatnr.  Sed 
«I  tia  niiuni,  ul  docuiiniiM,  vernia  cujusqne  ac  pn>- 
|i  iiini  noiiien  cat  qnod  ulliniuin,  idcirco  avi  tantum 
.ivieiii  i.oinen  reddebat. 

*  Dewerio]  V.  S.  rir.ifiiinat  co,  nt  cst  in  epi};raphc 
canninis  i.  IIik!  igiliir  cil,  qiiod  dor.Hirem  optimum 

*  Peirns  Buriii:iiitiu>  a«i  Uenrtci  Valesii  lil).  i  de  Crilica, 
l»ug.  tKI,  adiiii.lcn 'a  ess.i  arbilr;ilur  corrcrlioneiii  Peiri 
Na.iiiii  Miscellan.  lit>.  \  cap.  i.  utiiex  veHtigiis  scripione 
vclcrif  cuiiipendiaria^  codi.  is  l»ibliolhec£  E^iuoudiaiix\  in 
q'io  huirveunidcm  li.iiium  Muriiaiio  prartlxum  se  iiivciiis.sc 
lrj«l  I,  f(*gi'uiJuiu  coiijicil :  FcUx  Aspcr^  comcs  Cnn^isioriit 


suos  essc  qiii  ccsHcriiii,  iioii  agnoscnnl.  Uerte  cnim 

illa  interaves  sublimila>,  geniirix  putainr  csse  vi- 

cloruin.  Nuncergotu,  i!ulce  nieuin,  beiie  ccepta  per* 

sef|uere  ;  ct  raventc  Dco,  nt  ^  avum  noinine,  iia  pa- 

liein  rcilde  docirica.   Non  aeNlimes  grave  esse  qitod 

moiieo.  Kt  quia  ego  le  de  gcrmine  ccnsi-o,  tii  de  |  ri- 

nioidiis  noii  pavcscas  :  rnit  el  ille  iiicipiens  (|iii  tiii.e- 

tur  :  et  quoiiens  scalpentc  trrraiii  digi:oductus  aqiia» 

per  pulvereni   traliiiiir,   tnrbi.luiii  fluit  omnc  quod 

pnintim  <\si.  Dc  reliqiio  vale,  mi  domine,  el  amantem 

lui  rrei|Utntibu5  cole  mintiis  lilteraruni  :   circa  qum 

siuilia,  si  nici  memores,  pigrum  te  csse  non  con- 

iciiit. 

EPISTOLA  XIX. 

EN.NODICS  '  DEUTERIO. 

Quam  velini  so^pe  oniciuni  visiialioiiis  oniiitr-re,  si 

appellat,  et  iii  epigrammatis  ui  *gislriim.  Ft*licis  rlie- 
tdris  Itoinaiii  In  ral  :indii  r.  Is  ('iiiiii  videiur  ciijus 
iii  Parmensi  codire  Mariiaiii  (l:ipcll:i'  lii  uieuiio  his 
xvnhs  :'Sh:CUniJS  MEMOH  FELIX  V.  S/>. 
rO;V.  CONSIST.  lUietur  U,  ec  nieHdotissimis  r.tfm- 
plaribns  eniendnbam^  coiitra  lcgenie  liEUTEIHlP 
schoUistico^  diuipulo  me  >,  Uoma*  ad  iwriain  linpewiin^ 
cos.  IKMbni  v.  c.  sub  D.  non.  Marliarum  Chr.slo 
adjfivaulc. 

rhnor  urbis  Honuvia^,  cli*.,  conlra  leceiile  Elenlerio.  H«*iTte 
uliani  oniilii.ss  iiiiis  Foiilaiiiiii  lib.  i  dt'  Antiq.  II  rta^,  i-.*ii». 
^  fKig.  231,  proituxil  liunc  in  iiiohmi:  Securns  Melior  Fe- 
lix  Asp  r,  eli*.,  iiam  icrperum  SirmoiMliis  fxliibet :  Sccu^ 
nis  M  inor  FJix  V.  Sp.  «luabi  Vir  sfcclnbilis. 


Sl  EN>0:>ll  tPISCOPI  TICINENSIS  5i 

iliilceni  Irihiiit  culpa  in<Tcedeni :  cl  caelcsiis  mandutl  A  *\Mem  iii  «liil)iis  tiiiissc  probainiis  auxiiinm  :  rogomus 


s-n'e'itiiiin  scic 'S  prudensqiie  iipgiigere,  si  deside- 
riis  co|>iiitn  vindcanda  conciliaiil !  Milii  uui  conligit 
de  offensionis  merito  evenisse  quod  gaiideam  :  ditlici 
niinc  lali  reniuneratione  errata  seciari.  N'>n  suiit 
adversa,  doctor  optime,  amiciti.iruni  rvligioni,  qn» 
profero  coactns  in  inediuni.  Iino  propler  coiifessio- 
iiem  digiiani  proposito  v.nletiidiuii»  tux  duliia  nnnqiiaro 
veliit  ingratus  opiavi :  qnin  etiatn,  qiiantum  in  ine 
fuit.  conlra  ingriipntes  libi  iii:rqiialitatos  precnni 
roauus  opposui.  Se^l  ecce  (|iiain  alacer  sensns  ej^t, 
Qon  in  prospera  membrornm  stliite  fundata  osiendit 
fiagiiui,  in  qiia  utr.iqiie  Ince  fulsisli.  Tua,  qii«so, 
lumina  niibe  doloris  liebelaiiinr ,  cnjiis  tam  clara 
sunt  carmina?  et  qui  luceni  loqueris,  de  vi^ione  cau- 


euin,  qiii  sr.t  iiempe  scrvare  qnod  prsestiiii,  et  vir- 
tutum  siianini  viva  lestimonia  in  l«m^iim  prodiicero, 
Talia  sunt  niecnin  circa  vos  veiierandi  vota  collegti 
per  totam  Lignriani  coiisistentium  servonim  et  aini- 
coriini  Dei.  Tali  nititur  domiis  sancla  suffragio  :  pre- 
ces  pro  serenis  pignoribus  sine  ccssatione  fnnduntur. 
Veruin  ine  dicerc,  te^tis  e^t  diviniias,  qtiac  quod  ipsa 
est,  veiitatem  diligit;  oinnibns  qui  de  vitse  possunt 
innoceniia  et  inlpgritate  coiifidere,  vestrain  iiimis 
amarain  esse  moestitiam.  Sed  nunc  ad  epistolae  iisum 
revertor.  Salve,  ini  domine,  et  geruliim  praBsentium 
Bassum  V.  G.  illa  qui  caros  ineos  8<»lelis,  dignatione 
suscipile  :  qnia  inler  omiies  quibus  :iffeclus  est  ineani 
propter  vos  amicitiam  custOitire,  qiiamdam  prxdi- 


saris?  Quain  timeo,  iie  parcus  in  merilis  tnis  lau^la-  ||  ctiis  arcem  purilaiis  ascendit.  Juvaie  ergo  petitionrs 


lor  inveniai.  Tibi  recte  as'rii>itur,  cuDctis  dare 
OC11I09,  ei  f»b*icura  iiientiuni  p  regrino  splendore 
radiare.  Ergo  putas  libi  validiiin  non  esse  qno>l  iri- 
buis?  Pelle,  qii;cso,  aiiiino  curas  supcrfliias,  forsitan 
LOlliciiudine  aul  c.tuiio  ic  couceplas.  Dabit  Dcus,  ul 
qnidquid  corporatis  accessit  incommodi,  virc  aniina: 
luae  per  s  idum  rntilanti  nitore  inundetur. 

EPISTOLA  XX. 

ENNODIUS   FAIISTO. 

Vere  gratias  Trinitati,  qnani  venerainur  et  coli- 
miis,  Deo  nostro,  qua:  sub  personarum  diNlinctioniB 
et  lequalitate  mirabili,  unam  iios  pie  jussil  sentiro 
el  adorare  substantiam ;  qu»  plaiiciuin  nostrum  ver- 
til  in  gandium  ;  quae  dolomni  comites  ad  obseqiinm 


cjus,  iit  rructum  de  imoensis  caoiens  ad  potiora  prit* 
paretor. 

EPISTOLA  XXL  . 

ENNODIUS  FAUSTO. 

Diu  super  adventu  amplitudinis  vestrnp  ancipiti 
mens  mea  pependil  indicio.  Sed  poslqnam  nie  diviua 
misericordia  ab  liiijusmodi  anxietatc  l.ixavil,  st:itini 
ad  coiisueta  ollicia  me  contnli  :  quanqnam  paginarnni 
obseqiiia  n^c  digresso  ad  longinqna  snppresserin. 
Ilis  ergo  valetudiiiem  meam  indican«,  apgritudinoNi 
animi  rcfero,  quam  de  rooBrore  contraxi.  De  luininnm 
nostrornm  saluie  sollicitor,  in  eo  loci  coiisiitutns,  ad 
qiicm  difflcile  nuntius  exspeciatus  allabitur.  Qnod 
in  soLitio  csi,  Denm  precor,  ut  nulla  servum  suiim 


Iseiitiae  lacryin:)s  coromutavil :  ut  vere  cuni  PropfiCla  C  paii.iiur  amplius  cura   macerari;   sed   de  rednc  a 


dicam  :  Quis  dabii  CMfnii  tueo  aquam^  el  oculi$  mei$ 
foHlem  fetuum  {Jerem.  ix,  1)?  ut  beiiclicioruin  loe- 
leniiiro  magnitudini  sub  liae  devotione  respond^^am : 
cui  contigit  anle  accipere  coelestia  doua,  quain  po« 
scere,  et  pr  us  quid  boni  evenissel  legere,  qnaui  (|iiid 
mali  niinarcntur  peccata  seniire.  Tunm  est,  dispen- 
saior  omnipotens,  quod  de  serenis  pignoribus ,  et 
futurae  innocentiae  bo^redilate,  in  illa  qiiac  praecessit 
anxietate  non  timui  :  qui  rediictac  etiain  stalum  va- 
leludinis  quasi  stupefactus  accepi,  in  confnsionis 
similitudine  collocatus,  quae  supra  ineritum  menin 
collocala  siint  prospera  evenisse  vix  credidi.  Vcre 
supern»  remnneralionis  divii  as  hnmana  mens  ne  cit 
expenilerc.  Sic  aniino  fra^iles  teinpcrantur,  nt  prius 


ineorum  in  solidum  prosperitate  «stibus  mels  celci  i 
inedela  subveniat.  Saliiians  debita  serviiute,  precor, 
nt  cognitis  bis  de  quibus  animus  roeus  varia  aBStima- 
tione  jactaiur,  sedulo  ifiibl  hilaritatem  dererentiuiu 
liiierarum  bcneflcio  succurraiis. 

EPISTOLA  XXII. 

ENNIDIUS  *  OriLlOM. 

Cosperat  parvit:itein  meain  magnitudo  vestra  stia 
qux  vota  transircl,  d:gn:itionis  atttdlciv,  et  coelestis 
iiistituti  iiiore,  clarima  raccrc  liencflcia  sna,  dnui 
roea  merita  nii!la  jndicii  iHiice  pensabai ;  vel  censurao 
negligi^ns  dare  pretium  mnneribus,  qujt;  es^e  mpii- 
stralKii  indebiia  :  qnoniain  affectio  qua*,  circa  hnmiles 
exhilieiur,  noii  babct  necess  tatem,  ct  spcciem  snani 


staiionem  videant  qiiniii  pericnlornm  inciTta  depie-  D  per  sudiini  riitilanti  spleiidore  signiflcat.  Din  ergo 


liendant.  Deiis  bone!  in  qno  abriipio  pepcndiniuH 
Innr,  ciim  po  eniia  coelcstis,  nt  plenuni  esset  parvu- 
[unvu  in  rediicta  saliite  tfsliinon  nin,  pliis  cdl  no- 
Miuni  labefactata  pcr  ineritum?  Dtco  integre,  et 
vocem  qu:im  proposito  debeo,  nnll  1  inendacii  nube 
concliido  (confiindo  verba  singu!t  bus,  iit  snb  sidida 
gratulatione,  uberio:ibns  in  flrtum  ociilis)  s:cpe  mc 
respicere  quod  evasi.  IJIiinain  geniiuni  (uiinus?  de 
qua  nos  ad  huroanam  conversaiioneui  ruina  clcmcn- 
lia  superna  resiituit?  Itefennnus  rrgo  striclioribns 
verbis  bnjus  boni  largitori  proli&is  gcinitibns  qiiod 
dfb«!inus  :  iiiviiemus  ad  cuslodiam  muncruni  suoruin, 

^  Of» /iofii]  Lib.  v  epist.  5. 


tali  fiiltus  post  Deum  prxsnmptione,  non  timui  qiiid- 
quid  obioqueiitium  toxica  promiiiebant.  Ast  ubi  ine 
ad  antiqunm  pulvcreni  vestri  reduxit  obliv  0  quod  in 
solatio  debet  nudatis  defensore  contingere,  qnasi 
querelaruro  perlatrices  liilei;«6  prorogavi,  promiticns 
inihi  de  earnm  importunitate  respoiisuin.  Sed  per 
occupationum  forsitan  amplitudo  vcsira  pra^pcdirn- 
tium  incremeola  signiflcat  ad  lia^c  vos  olflcia  n  n 
venire.  Replicabo ,  quia  idem  statiis  fuit  ciilniinis 
veslri  dudnro  paginas  destiiianlis.  Ad  inoroni  iaui<  n 
scriptionis  episiolariu:  me  reduco,  nc  addat  proliki<^ 
tas  iintesia  fasiidiuin,  el  dencgari  paginas  rarial  iiia- 


53 


RPISTOLARUM  UR.  I. 


31 


gtsallegatiA  q\i»  poposcit.  Doniiiie  mi,  SAlutatlon  s  A  t.'imen  i|tiod  inter  loci  illius  rienata  gbcio  flumiiia. 


obsequiuni  solvo,  el  de  ▼alelndine  vcstra  ut  animo 
obligntus  inierrogo,  cupiens  relationis  iiidicio  ad  ge- 
miiia  desideria  pcrvenire. 

EPISTOLA  XXIir. 

R.NNODIUS  *  SENARIO. 

Perdit  iiiTectio  v:iletudinem  silentii  debilitnla  lor- 
pore  :  uec  ad  u<nm  siium  diligentix  cursus  exuber.il, 
fii  iiudeiur  cominimione  collor|uii.  Miita  c.triias  pene 
rc(ir:i!»eniat  speciem  non  amantis,  el  odiorum  simu- 
larruin  est  iion  aperire  quod  diligas  contesiaiione 
sermonis.  isfa  subllmitaii  tux  rorain  positus  inti- 
inavi,  cum  ad  solatium  abseniiac  wex  liiteras  pro- 
miltebas.  At  nunc  qua;  animum  Teslrum  inei  invaslt 
oblivio,  ut  nullas  per  tanta  temporuni  spatia,  qiix 


et  sine  siiccessiotie  frigus,  lui  jecoris  fl:iinma  pliis 
a*siuat,  nec  aliquam  soriitur  pectus  de  nianslolie 
tempcriem.  i£ias  defervesrit  iii  seniura  :  est  domiit 
quab  lymphns  in  meialla  convenii,  et  contra  naiuram 
gurgiiibus  sua  lege  dominaiur :  tu  tamen  inlcr  it ta 
sic  vivere  diceris,  qiia^l  iguts  luiis  algoris  p:ibuli8 
irriietur.  Ego  te  oro  parentis  siimulo,  qnia  lilii  et 
proposiio  nieo  deiteo  vocem  casiigantis.  Vesirum  est 
post  li«c»  si  eligiiis  litteras  meas  accipere,  de  admo- 
nitione  graiulari.  Ego  autem  prxier  isia  cum  lio- 
iioie  salulari,  qiix  scribcre  possiin  illa  carnis  quam 
Itt  diligis,  ellubic  vivcntibtis,  non  inveni. 

EPISTOLA  XXV. 

ENNOHirS  (iLYBIUO   ET    EUGENBTI. 


bonam  valetudinem  vesiram  signiricarent ,  liiteras  ^     Desiderin  paginariim   vestrarum   facta   est  mihi 

iiiscepissem  ?  ne  de  amoris,  credo,  tesiinionio  ani- 

morum  indices  epistolas  convenirem.  Irreligiosum 

ergo  circa  amantem  lui  in  meliorem  partem  verte 

propositum,  et  ad  memoriam  promisss  fldei  scripta 

transmiice.  Domine  mi,  salutationis  debita  solvens, 

prec«>r,  ut  si  vos  in  antiiiuas  circa  me  dignationis 

stiiu  pagiiia  direcin  repererit,  responsa  inereatur: 

Qiiia  piito  iuter  nus  gemina  vincula  disruinpi  non 

posse,  cariiatis  et  sangiiinis. 

EPISTOLA  XXIV. 


Ei^WNODlUS  '  ASTURIO. 


Quae,  malum!  ratio  e<t,  ul  {1.1  sis  parciis  in  gralia, 
prodigiis  in  qiierela ,  et  exigas  frcqueniiam  litlera- 
rum  quam  ipse  iion  tribuis,  viperinis  oculs  illud 


prodiga  frons  pudoris;  et  diim  tabula  promitiit  pro- 
inulgata  responsom,  intra  verecundum  penetrab; 
annosam  coniinere  nescil  iiifantiam.  Deberem  quidem 
sangiiini  et  proposito  silentii  venustateni,  posti|iiam 
spei  mes  friietum  prim:i  negavere  «olloqiiia*  Sed 
nescio  iitrum  m.ile  perlinax  judiceliir  intentio,  qiio 
sinc  altcriiis  dispendiis  sollicilae  per  amorem  expe- 
rientix  pericula  inultiplicat.  Valete,  '  mi  domini,et 
ad  seriptinnis  meciim  remente  concordiam,  tie  contra 
Evniigelii  faciaiis  niqnita,  si  el  imporliinitati  dcne« 
getis,  qiiod  jusle  forsit:in  impeirasset  aflectio 

EPISTOLA  XXVI. 

KNNODIUS   FAOSTO. 

Voiis  et  desideriis  satlsfacit  pagina,  quac  apnd 


quod  aller  deliquit  inspiciens,  tuas  culpas  nuila  falce  C  amantem  vestri  necessitatibiis  alienis  prestai  #liM;« 

resecaiido  ?  Anni  pliires  >unt,  ex  quo  Alpibus  vici- 

nam   habilationcm  delegi$^ti,  smator  et  <loctus.  Ubi 

tibi,  duni  pruiiiosa  respicis  juga,  appariiit  inauspicala 

iiix  cap  tis  :  ubi  eiinm  glaiido   le  vesci  scriptione 

signasti.  Gujus  rei  fidem  liitcrarum  tuarum  decora 

fcrerunt,  cum  sibi  hujiis  sigiiincnntia  in  riictu  tiir- 

gdi  pectoris,  et  Alpini  serinoiiis  apparuil.  Mirer 

'  Senario]  De  iiuo  lib.  in,  eplsl.  II. 

*  A$iurio]  Diver^us  viilelur  ab  Astirio  consule 
rotlegi  Prxsidii  aniio  491 ,  ntjiis  aiitiqii»  pietatis 
nioiiiiiieii  iim  bodie(|iit*  apiid  Leodicos  s^-rvari  dicilur 
in  ebiirnoo  sac  i  Evnngelioniin  liliri  operciilo,  cum 
liac  ii)5cr  plione  :  Fi..  AftTHRius  v.  c.  et  inl.  roji. 

ET    HAC.    tTRIII^Q.    MlL.    CO.NS.    ORD.     iN:im     Elll.OllillS 

seiiatoreni  biiiic  laniiiin  vocat,  iiou  coiisnlarcm*  Sed 
iion  niinorc,  niea  qiiidem  senteiiii:i,  iii  crrore  ver  f> 
6aiitur,<|ui  Tiirciuui  Kulium  Asteriiini  V.  p.  el  ipsiini 
coiisulem  ordiiiarlum  alqne  p:itriciiiin ,  qiii  Sedulii 
poeiai  vers'is  posl  /.'jus  moriem  ex  ejiis  scriuiis  col- 
lecios  recensuisse  dicitur,  cum  AKturio  Priesidii 
colle',;:!  confundunt;  cum  ad  illuin  Asierium  hxc 
periinere  videa:itnr,  qui  consiil  fiiit  cum  Protegene 
aiiiio  i49,  iiiui  quia  b.TC  illi  nomina  poiius  congriiuiil, 
tuui  quia  id  lempus  cum  Scdiilii  obitu  cob.rret,  quem 
«X  iuiegris  Geiinadii  exeinplaribus  Thcodosio  Ju- 
ninre,  cui  opiis  suum  dfdicavit,  et  Valentiiiiaiin 
regiiaiit>bU'i  vita  fuiicium  didicimus.  Denique  oinnem 
dubiUitioiiein  adimit  ipsius  Asterii  epigramma,  quod 

*  Veraeia  dicii  imKe]  Ex  sclieiJa  vetustissima,  reroris 
dkta  poelce.  Haktb.,  Aitrertar.  pag.  705. 

-*  £dfUi|  Didla,  lo.,  ibid. 

***  CeUbrem  per  tacnla  Fanii  ]  Foftits  vero  diserlissime 
in  iiostta  scheda  edi:um  est.  Fa^tibug  pro  fattii  dixisse  110- 
tal,  nirallur  corypli.-pus  grammaticorum  rrisciaiius.  Locus 


qiiiuin.  Quam  vellem,  si  (h^oposiinm  non  vellret, 
multorum  sacpe  qtiiela  titubare,  ut  dum  duliiis  vocem 
Iribuo,  debitum  obnixas  caritatis  exsolvam!  Domini 
mei,  palris  vestri  jnssionibus  impendo  praesenlls 
scriptionis  ofHcium  :  cujiis  aniinus  duin  oinnium  se- 
curitali  providet,  snain  qiiietem  sub  bac  intentionif 
contemnit.  Qui  dum  inala  Liguruin  ^  po^t  Mauiicelii 

in  cod.  Remensi  |iost  epistolam  Sedulii  ad  eumdcm 
BI:icedoniuin  scriptiini  leginiiis  his  verliis  : 
Sunie,  sacer  ineriiis,  *  voracia  dicla  poeia:, 

Qiiffi  sine  figmeiiti  comliti  suiii  \itio. 
(^iio  caria  aliiia  (ides,  quosaiicti  gratia  Chrisli, 

IVr  quaiii  mstus  «ii  taiia  Sodulius. 
Asiensquc  lui  si'iii(ier  iiDiniiiisse  jubeto, 
Oiji.sipe  ol  cura  **  ediia  suul  popolis, 
Ou«'.mqu3invis  summi  *'*cclcl)r«!nt  per  ssnila  rastl, 
IM  is  umen  ad  iiierit<iui  esl,  n\  vigcl  ore  luo. 

E)pip;raiiitn:iti  vero  pnriuittitiir  h:vc  :iilnolalio  :  lloc 
optu  Sedul  U8  inter  chnrtnlas  d  ipertum  reiquit,  Quod 
recol  ectiiin  fidornutumque  ad  omtiem  ele  antinm  di- 
vulgatum  ett  a  Tnrcio  liufio  Asierio  V.  C.  connule 
ordinnrio  atque  patricio, 
*  Iii  edit.  Schotli,  mei, 

^  Pott  Mauricelli  obilum]  Qui  advoc:itione  fl<n 
fuiigeiis  Li>;iiri.e  provinci:im  lisci  c  iMinuiis  oppres- 
ser:it :  conira  officii  vidclicct  nioderatioiiein  legibus 
prxsrripiam.  Qua  de  ru  gralissiina  el  eleganlissima 
siiut  Tlieodorici  regis  |tr;i'cepia  ad  Marcelluui  advo* 
caiuiu  lisci,  apnd  C:issiodoruiu  lib.  1,  cpisl.  ii. 

psi  lili.  K,  ubi  lofiuiturCssar: 

Nec  meut  Fuioxi  vincetnr  fnstibut  uimut 
PorrtHiisrripiioSediilii  Ua  iu  lus  roiiccpU  esl  :   f)ommi 
f>i#?o  tuueiis%imo  nc  beatis^mi  pntri  Macedoiii  t  pr  thpi.  Se* 
iluims  in  Chritto  snlutem.  Id.,  Ibid. 


55  ENNODII  EPISCOPI  TlOiNF.NSIS  56 

«liilum  noniluin  vidil  occidissc,  confwndilur.  Uecidi-  a  «^'««'•'•e  P"»^^  *«"<^^  "'«*"*»*•  "^"^^  "^^*""**  "'^®  ^*"' 


vift  enim  prdTincia  noslra ,  quasi  prafatuui  scpulcra 
non  lenchi  ,  lahoral  insiilii».  Advocalioneui  lisci 
dum  aliqui  per  iniquos  liouiines  nilunlur  obliuere, 
:iute  volt»rum  copiaiii  quid  in  ea  mcdileulur  osleu- 
dunl.  Ego  quideiii  dcliberaiionein  inagniludiuis  ve- 
slrx  de  bono  piiblico  noii  celavi,  assereiis  vos  pric- 
taiam  diguiialem  iiulli  vobiscum  Deo  adniieuie, 
conimiliere.  Sed  ansieias  proviucialiuui  loiuiu  « redit 


scopo  allegaiioiiis  susccpi  provinciam ,  ut  conscicn- 
liam  veslram  obsequio  pagiiia;  coiivenircra,  nc  cuju'* 
subreptio  ad  biijus  rei  prrducalur  clTectuui.  Vos 
fidissimam  pollicilaiioueiu  sollicili  custodite  iiiicgri- 
late  proposiii.  Kgo  salutaiionis  ofticia  dcpeiubMis  qu.i; 
susceperam  allcganda,  tcstatus  sum.  Spero  lauien 
nl,  quid  de  ea  parie  deliberatum  sil,  instruar  ofnri» 
litteraruiu. 


LIBER  SECUNDUS 


EPISTOLA  PltlMA. 

»    ENNOUIUS   ARMKNIO  CONSi'LATORUM 

Diu,  fraier  c»rissime,  fesliuanie  voio  cou 
ram  ad  te  p:»giiiam  dum  misi,  ne  putarer  vel  inihi 
Mibducerc  Hetus,  non  verba  compono,  et  iu  lameu- 
lalionis  dispendiis  faccrc  de  gemilibus  decora  ser- 
monum,  debilum  platictum  pcr  loquelac  schemaia 
dissipare  :  ciim  conlra  amiciliaruiu  relJgionem  el 
fouftaiigiil  litalis  viiicula.  socrelum  conscicutia»  p«- 
leicat  liostilis.  si  cuiii  possis  dupliciter  defunciuiu 
ncre,  non  facias  :  id  csl,  si  oculorum  minisK-rio  iic 
qiiaquam  jungas  oris  ofricium.  Lbi,  dum  lumiiia 
stimiilis  acla  doloris  illacrymaiit ,  feiiita  siinl  vcrba 
plaiigeiitis?  Setl  ego,  hominum  sinccrissime,  qui 
irisiitiie  iua5  obsequium  in  omni  debeo  parie  quod 
valeo,  marorcm  raeum  in  quo  tibi  comes  sum,  vt»lui 
scriplione  lestari  :  ne  in  una  aeiaie  efrusirum  inier- 


cjus  verba  converie,  qui  (ibi  fleiis  consolator  occiir- 
rit.  Amisisse  le  filiuin  peuc  imicum  et  boiix  iitdo> 
n  lis,  quod  pairia  non  minus  requirit  afledio,  proviucix 
ululatus  ostendit,  ciiui  ad  solatiiim  gemituiim  tuoruni 
suos  juiigens,  quid  dc  eoceuserei,  lcstatur  universi- 
las.  Tu  lamen  inler  Ista  quisi  specialis  luali  prcssns 
nece  concludcris,  iicsciens  teuiperandum  qnod  pcr 
luultorum  dispersum  corda  commune  est.  Qii.ire 
ergo  propriam  aestimes  anxieiaiem,  qiiam  suani  per 
alTei  tum  tiiuin  fecere  qiiamplurimi?  Tecum,  iit  «b; 
cognata  geiilc  taceam,  Gothus  alfligitur ;  et  lu  adhur, 
qiiasi  solus  propriis  xslibus  subjacens  inrlinaris? 
lostruaiit  te,  quxso,  veterum  ornauienia  majorum : 
et  a  iiifleroiis  ad  bonam  valetudinem  iutcutioue  rcsii- 
tu:iii(.  '  Abraham  uniciiui  filium  morli  quasi  piiis 
patcr,  quod  niajus  ost,  Ixlus  cxhibuil,  ci  ad  nrccui 
filii  mucroncin  geniior  miscricors  pMparavit.  Tii 
Iranslatuiu  ro^lesli  judicio,  qua^i  orbaius,  inquiris  : 


ciperetur  inemoria  lacrymarum,  vel  aRStimarct  P*»- ^  gl  queni  non  obiulisse  sac  rilegium  fuit,  hniic  oiicras 


stcriias  me  in  lilli  lui  morte  hoc  solum  (iebuisse  quod 
aolvi  :  habens  In  bac  v=a  vencrandorum  exeuipla 
)vontincum,  quorum  imiiationc  nohililanlur,  qiios  iii 
iimbrani  meria  concluserunl.  Ambrosius  nos'er 
*  decedentem  germanum  teste  afflictionis  snae  libcllo 
prosccuius  esl.  Quein  cum  recensct  secula  proles, 
ctscripioris  beue  memiuit,  et  in  Salyri  f.alris  Cjus 
obitu  liiueiita  conjuugit :  quia  e^us  provisioiie  cnu- 
ligit  recentem  dolorem  ostentaie  dutu  loqnititr,  et 
ante  legciiiium  oculos  semper  exhal.miia  spirituin 
jaro  diu  defuncii  membra  monstrare;  iiec  unquam 
pati  vetcrescere  relationis  flde  funus,  quod  aiini  im>- 
tiieraiit  sepelire  transacti.  llis  iia  se  habcniilius, 
ociilorum  flumina  refrena,  ct  aiiiiuum,  si  placci,  ad 

*  Ennodiui  Armenio  consolatoriam]  lla  iu  aiitiqiiis 
concipitur  hic  titulus,  vcrbo  siippresso.  Qiii  mos  illniu 
iiou  iufrequen<i  in  epislolaruin  iiiscriptlonibus,  iii 
giiibus  ctiam  ip-iiin  argiimenii  gcuus  iudieabant. 
Talis  est  iiiscriptio  cariiiiiiis  Sidouiaui  ad  Thaliaiu, 
qiiod  iiisertum  est  epistol.i;  11  lib.  viii  * 

Dileclae  niniis  et  peculiari 
Phoebus  conimoniioriuin  Thdie 

Verum  in  Sidonii  vulgatis  ediiioiiibiis  hi  vcrsu^  ciiin 
•cltquis  iiiepte  cohaereut,  ciiiu  ^cjungi  debeant,  qnia 
tilulum  faciunl,  Fiiuilem  illius  apiid  Grigorinui  lib. 
111  Dialog.,  cap.  40  :  Sabinus  Domini  Jesu  Chrisli 
arvuB  cotnmomtorium  Pado;  et  hujiis  Zosiiiii  pnp:u  : 
Zosimns  episcopus  commonitorium  prisbyteris  et  dia- 
cunibus  qui  Havenno!  sunt, 

*  Lib.  de  obitu  Satyri  frairis. 

'  Abraham   unicum]   lisdom   Abrahj;  et    D.ivid.s 


D 


flclibus  cvocatuui.  lii  qua  causa  Davidicum  tibi  oc- 
currat  exeuipliim,  qiii  fereiriiin  (ilii  ovans,  et  Dco 
referens  graiias  antecessit,  quod  dignaiio  snperna 
de  vencrandi  prophetx  semiiie,  quem  forle  innnpni- 
relur,  accivcrat.  Tu  si  ejns  :pniulaior  nou  |iroruiupis 
iu  gaiidiuni,  certe  tcmpera  siib  aliqua  prxdicli  inii- 
tationc  uioestitiam.  Replicabis  forsitan,  vix  is  a  .Tgris 
aiiimo  possc  suadcri,  et  in  gravi  tribulaiione  b  ciim 
non  habercconsilia  :  orbatum  nou  respicerc  quidi|uid 
hortatur  ad  vitam  :  unicum  desolaios  Iiabere  iu  evo- 
canda  morte  subsidium.  His  addas,  quod  friigi  sobo- 
lem,  ct  quo  teneram  xlatein  vincorci,  inoriim  mo« 
deslia  perdidisti  :  allcgans  juvencm  luum  immaturos 
annos,  qui  peccaiis  amici  sunl,  ^  glorioso  nne  claii- 

cxemp'is  uiitnr  C  mmodianiis  aniiqnus  scriplor , 
ciijus  111  miiiil  Genn  iilius,  lib.  n  Insiructiouuin,  iii 
ea  qnx  in^cribitur  Filios  noii  lugendos. 

Non  pudet  infrenem  gentiliter  plangere  natos? 
Os  laceras,  UniJis  pccius,  vesiimenla  deduris. 
Nec  metuis  Douiinum,  ciijus  optus  rcgnuui  viden  ? 

£t  post  :dia  : 

Nec  dolorednxit  paterfllium  niactandum  ad  arani, 
Dolore  nec  valcs  Uliuiu  luxil  defunclum. 

^  Glorioso  fine]  Ub  aciam  pceniicniiam,  de  qua 
mox.  et  iii  cariiiine  51,  ubi  labula  describitur  in  qna 
angeli  hiinc  Ariueiiii  liiiuui  qui  pajnitcnliam  egit 
Chrisio  otrorebatit.  Ncc  eniui  dnbiiabant  quin  ad 
beaium  vitaiu  <'vo!ar«'nl  qiii  poeuiientiif  s.icris  expiati 
excedercnt.  Unde  sicui  de  neophytis  ricciis  bapti- 
zatis,  ita  de  iis  qui  post  p(eniioii(i  in  obibani,  hoc 
saepc  UbU  p<bani,  ut  iis  c  aui  iuigra«sc  ad  Dominum 


57 


KPISTOLAHUM  I IB.  I!. 


3R 


tiise  el  in  «taiis  naufragio  ab  eo  dc  |»oMu  anlmK  A  pJ«m  saiiclx  conversaionis  in  lon^um  proauccre,  vi 
fniMP  iraciaium.  Quibus  ego  dolorum  luorum  fomeu.      mci,  si  mercor ,  mcmini.sc  ilignare  :  cp.su.U.i  dan?. 


is,  licci  nioeilus,  opponam.  Minus  peccavii,  quod 
immaiurtis  ihraplus  est.  Junxil  ad  viiam  pcrpeiuam 
melioris  sasculi  quod  iii  isia  servavii  :  poenilenli* 
quam  eum  egi^sc  loqueris,  eliam  si  iii  ipso  iion  in- 
venis^et  quod  diluerci,  invencral  quod  ornarcl :  qii« 
quolies  iniio.'.eniibus  daiur,  coronain  pro  huiniliiaiis 
Mrcclione  conciliat.  Ad  hxc  rcspondeas  :  Quo  me 
'  vmam,  fraier,  qni  pnelcr  lacryinas  in  pncsenii  luce 
niliil  habeo?  Adjiclam,  Oci  proxiu.ilaiem  iuvrnire 
|H>sse  horoinem,  qui  dc  homiue  non  la^iaiur.  In  loco 
niii  succedcrc  possc  couscicnliam,  qu.i!  sanclos  cjns 
h.Tredes  iuveniai.  Non  unam  crgo  viam,  si  audire 


vcniain  brcvilali,  quaui  in  angustuin  arciavil  festina 

lio  poriiloiis. 

I:PIST0LA  III. 

ENNODIUS   SPECIOS^. 

Quanio  deprimunlur  pcccatores  siiorum  fasc  •  fa- 
ctoruin,  quilms  ab  oculis  lollilur  quidqnid  ofleriur, . 
ei  nc  in  oblivionciu  desidcria  iniUantur,  vicinnm  (it, 
nec  conlini;!  licel,  omne  qu.id  cupiunl!  Ad  Ticincn-. 
sem  urbcm  volivain  susceperam  necessilatem ,  et 
molesli  ilineris  universa  iransier.im ;  aeslima.is  boc 
sacerdoiem  credcre  suis  impcriis  impendi,  quod  ine«» 
mtlitabal  affcclui :  cum  snbito  conira  melas  votorum 


, sumiuo  labore  peliius  jam  de  arca  fructus  effugil. 

digneiis,  v:i3B  melioris  oslendam  :  licei  lua  non  eRcat  ^^^^^  ^^^^^  ^  ^^.  ^^  ^^  epistolari  alloquio  ad  Ir:.- 
nioniiore  pcrfectio;  iiec  mag  slro  op.is  sit  ci  qucm  »  j^^^^  ^^^^^.,  ^^^^^  venerandac,  posi  religiouia 
foceniut  acluum  suoruiu  cn.cndaiionps  et  bouesla- 


menta  co.iftpicuum  :  nisi  laniuiu  ut  a.lliorlalionis 
quam  cousilit»  tuo  et  prudentiae  debos,  fidrMn  d  ligen- 
icr  cxpendas;et  ad  fCBlcslium  rouupruni  arrctiHU  lc 
revoces,  uiide  vitabs  auras  ct  accipimns  cl  amamus; 
ei  gratum  nobis  sit  bendiciuui,  cujus  coliuius  el 
veneramor  anctorcm.  Ista  suiit,  qu»  brevi  sermoiie 
dolens  m:^gna  couiexui ;  rupiam  singnltibus  conle- 
Fiaiionem  pro  slyli  uberlaic  diripons,  dnm  inut .  la- 
iiieuia  coUoi|ttiis.* 

EPISTOLA  IL 

Etf!«ODlUS  *  SPF.CIOS.*:. 

Silentium  mcjim  dolor  cxigii,  qui  passns  est  crc- 


loca,  propier  tc  civiialis  aspexcram  :  jam  grati  pa 
rabam  vcrba  colloquii,  vcrcor  dicere,  qnod  rcman- 
sit;  iic  loquciido  cogar  denuo  8ust<nerc  transacia. 
*  lllustrem  virum  Erduic,  quem  ine  tu,  Ecclesiai 
decus,  dcsidcrare  feceras,  improvisus  oculis  casus . 
ingessit :  ibi  comites  mei  videre,  quid  pelerem,  ibi . 
auimi  mei  .istus  innotuit,  qucin  ante  sub  prxdicla! 
claudebam  iimbra   personx.   Ncscivi  occuiiare  per. 
caritaiis  lorincnia  quod  volui,  uec  fucis  alii|uiba^. 
colorare  conscieniiam*  Mnercnicm   me  ad  domuni 
rediixit,  qni  prolixioris  iiineris  causas  incidil.  Fati-. 
gati  >nis  nic.-c,  faicor,  compcndia  non  amavi.  Ecco 


contestaiionem  dillgentia;  mcai  et  mentis  asserni. 

»rere,  dum  de  viiidicla  cogital,  dispcndia  c»rita:i«».      Ygg,^.,,,,^   ^gl^  gj   ^.^pjj   dixerim,  vos  interrogae,  cl. 
Qiiid  enim  ficri  potuli,  nisi  ut  larendo  vicein  resli-  ^  annnum  incuiu  affeclionis  vcslr.c  seslimalione  cogno- 


loerem  lilteras  deniganli ;  ut  conicmplus  circa  me, 
qui  per  abstineniiam  veiierandi  serinonis  iunotuit, 
dum  8ubducocolloquia,pari  mucrone  fcriretnr?  Dicas 
forsiian,  vindiclam  inimlcam  csse  proposito.  Sed 
omnia  errala  ila  compuio,  quasi  legis  obsequium,  in 
quilius  Tos  es8'?  coniingit  aiictores.  Quisquamne 
rutpam  puiel  faccre  quod  fccisli,  cl  pleclendum 
jiidicio  dlvino  censeat,  quod  a  le  proce^sissc  co- 
{;iioscat  ?  JEqwo  ergo  animo  sustine  quod  deli.|ui :  dum 
pa  in  re  praecedis,  lux  Ecclesiac ,  ipsa  voluisii.  Ego 
Rcrvo  anlmum ,  qnem  promisi ,  ut  in  univcrsis ,  si 
ineroor,  »mnlalor  cxlsiam.  Cnjus  rei  fi.Icm ,  dum 
laccnlibus  vobis  tareo,  etquod  ci  loqucntiUns  loi|Uor 
ostcndiL  Ad  scriplionis  ergo  offiriiim,  postcjuam  vi- 


cogn( 

sccic.  Doniina  niibi,  salulo  ct  deprecor,  ut  libens, 
per  praescntinm  portilorem  siiggereiida  cognoscas. 

EPISTOLA  IV. 

ENN0D1DS  OLYRRIO. 

Nnri  dnblum  ost  inier  prudcntes  sacrae  fidcm  pro-. 
missionis  implcri ,  et  ainiciiiam  qiisR  rcriilibiis  csi 
mnritata  fomitibus,  fructuum  nobilitalc  gaudere.  Fg . 
consciemiam  vesiram  ajipello  jam  slaliitis  fidrlilMifi 
obiigalam.  Ego  tanquam  de  bon.T  arboris  redilu,  iin 
de  carilatc  miitua  idoueus  carpo  poina  possessor : 
nulla  parlium  iu  aucup''0  discessionis  quod  ficri  vo< 
|uit  neget  iinplelum.  Apud  Dcum  votis  aut  siippliciuni 
debelur,  aut  proi^niium.  Ego  in  me  rcligiosi.  lu  vobis 
nobilissimi  con>idcrationeproposili,ad  cffccium  inter 


Kus  suin,  me  reduxi ;  qui  bactcnus  inlra  vererundnm  D  noscoucordi:e  .TSlimo  pcrvenissequx  ccepta  sunl :  nec. 

.  . ^  1..  .._>■•..•      ».>Ml%a.      A<%.%iiniii.et.  ••  .*•  .•  .*„ I 


penelrale,  qiiT  nnu  amabanlur,  verba  coniinui;si- 
tnili  iu  paginis  paritnrus  ob^cquio.jSalve,  ini  domina, 
bon.ie  i^pleudor  sine  nulic  conscientiaB,  et  ad  exem- 

dicerent.  In  an  a  sepulcrali  Romnp,  Jun.  Hassus  v.  c. 

Ql<l  VIXIT  ASNIS  Xl.l  .  MENS.  II.  IN  IPJA  PK/CF.  C1  (IKA 
VRBI    NEt.FITOS   IIT   AD  DeUM    VII|    KAI..    SEPTEIII R.    Ei:- 

isEBio  ET  HvPATio  coss.  Et  altcra  inscripiio  Af|iiis 
bcxliis :  lleic  in  pace  qniescU  A(tjutoi\  qui  pat  ac- 
ce.ptam  pcenitentiam  migravit  ad  Dominum :  rixit  (.niios 

I.XV.    IIEN8.    VII.    DIES   XV,    DepOsitUS    8.    1».    VIII.    KAI.. 

Jancar.  Anastano  V.  C  consule.  Cxlerum  D.  Au- 
f^uslin*  seuiciit  a  fiiit,  ut  Possidius  in  ejus  Vi  a  scri- 
1)  1,  ctiain  laudatos  Cbrisiianos  et  sacerdoics  absqiic 
liissiia  et  competenti  pceiiitcutia  cxirc  de  corporc  nuu 
(leliere. 

*  Specioue\  Rcligiosae  femiutt!  Ticineiisi,  ul  doctt 


adolescentibus  gratix  ct  in  novam  liicem  ernnipen- 
tibus  frugibus  vcrbornm  potuit  ncgare  commercium ; 
cum  culjia  digniis  sit,  qiii  in  vicinilatc  po>itus  noluit 

proxima  cpisiola  :  ciijus  .ic  sororum  menlio  epist. 
M  :  Sed  qu(B  injunxisiii  dc  reiigioM  feininis  Speriosn 
et  g  rmaiiis  ejus^male  est  animo  meo  quod  impleie 
non  pntui, 

•  liliistrem  virum  Erduic]  Nomen  restiliii  cx  V.iii-' 
cano.  nisi  quod  in  eo  Erdui  tautum  deir.icia  litlcrt 
legebaiur.  Sed  Erduic  appcllalur,  ali|ue  inier  Gnibo- 
rum  notiilis-imos  uumeratnr  in  pancpyrico.  Ticinuin 
ergo  ab  cpiscopo  lled  oIane.i.«i  ad  Krd..iciim  inissus 
Ennodius,gandebat  sibi  ohhiam  o  c^sio.iciu  visciid:i: 
Spcclo<.T ;  sed  contra  lolnm  accidit,  ul  Erd..irniu 
iii  via  offeudcrit,  prinsqiiam  Ticinnm  i^  ei  ingrcssus, 
ac  doiunni  cum  ro  spe  fmsiraiu^  rcd  rc  coaclus  sil. 


S9 


ENNODII  EPiSCOPI  HaNENSIS 


iO 


fMrimotincipere.lnliacergopartepiiiloiUvolensviiare  A  tuiim  sauiriuie  pingu 'sceret.  Taceo  •iiinmam  coc- 


ditpenillnni,  nolo  evadere  opinloiiem  temerarii,  diiui- 
modo  ad  effertum  me  oilenilam  perveniue  perfecti. 
Opportuuissimum  poriitu  eiu  sarcina  iinperiti  aer- 
monis  oneravi «  aflectu  delinqneiis ,  pt*r  quem  qni 
peccaverii,  et  veniain  nieretur  et  gratiaiu.  Rogo  ergo 
salutatiimis  effusissiiiis  debitum  solven^»  ui  si  ine 
cordi  liabeiis  dc  iiberrimi  osiendatis  tlire.  tione  cttl- 
loquii  :  quia  siciii  ainoris  elocutor  et  copitnus  asser- 
lor  e^»  iia  iiescis  alicui  bUiida  sernionuiu  fucaiione 

delodere. 

EPISTOLA  V. 

EKNODIUS  '  LACONIO. 

Nunquam  inter  ainantos  Sileniio  hene  muliatur 
offcnst.  Gravius  inventorem  pfrcutit  viiidici»  iiovi- 
las,  qiiam  err.iutem.  Nefas  est  pro  eroendatione  cul-  B 
parum  culpas  adhiberi ;  dum  studio  ciirationis,  qui 
roedetur  aegrescii.  Volui  taciturnitaiem  quam  circa 
me  bactenus,  mei  iminemores  senrattis,  imitari.  Sed 
homo  levis  aniinorum  forliuin  non  potui  .'cquare  con* 
lemptum.  Victus  siim  naturas  fragiliiate,  conOieor; 
el  qood  vos  cretlocomputare  iiiter  viti  i  plus  auiando 
sivli  abstiiieiitiaui  effusa  loqiiacitalc  pensavi,  et  longi 
dolorem  hileniii  serniouis  iibertate  composui.  E\- 
speciaus  quidem  a  \obis  prxvium  uiuuus  in  litteris  : 
sed  nolui  mibi  ipse»  duiii  diu  taceo,  iiegare  respon- 
sum ;  xstiinans,  qiiod  loqiieiido,  formam  dare,  nisi 
loqiieiido,  nou  possein  :  proinde,  domiiie  nii«  salu- 
lationis  debeiidas  obseq(«iuni  solveiis ,  perlatorein 
praesentium  ad  vos  specialiier  de^tinatum  solita  di- 
giiatione  susc-pito,  et  sublatum  de  consueiudine  C 
Msrlbendi  nsuin  rcparate»  ne  in  damnum  gratias  par- 
citas  conlingat  ista  verlNiruin. 

EPISTOLA  VI 

E!f50DIUS  '  POUERIO. 

Qiiousqiie  tantum  licebit  absentiae  ?  quousque  fama 
nobilia  epistolaribus  de»iituta  comuiercils  veierascetf 
Nolo  evadere  opinioiiem  temerarii ,  dummodo  ad 
m>litiam  possim  pervenire  pcrfetti.  Volo  esM  pagi- 
narum  prsfcvius  destinaior,  ut  Galliaruui  bona  .nd 
Itatiam  inigrent,  sine  ullo  forime.  sux  trauslata  dis- 
penilio.  Au  forsitan  puiabas  te  in  qiiocunque  loci 
delilescere,  quem  scienti»  lux  loiige  posiiorum 
monslrabat  aspectui  ?  Et  iiisi  nie  in  laudibus  tuis, 
dombstica  quid  relatio.  sed  pcr  iiiiperitiam  sui  pau- 
per  angustei,  et  amplissima  merilorum  tutinim  pra-  l>  dere  vel  pompa  capiatur,  qui  de  absentis  propinqui 


leslls  Gollatam  benelicii,  et  dotibus  sine  humano  ad- 
jntorio  supernis  iustrucluni.  Recte  enimlioc  a*»tima- 
tiirvenlrede  superisquod  in'er  bominei  nullo  conslal 
exemplo.  Sed  haec  melius  secuturis,  vita  comite» 
censeo  reservanda  tem|K>ribus  :  ad  illiid  venio,  in 
quo  ine  sejunclissimus  iustruxisti.  Quanlum  babui 
praesentium  portiloris  saiictl  Felici<i  asserlio,  in  e|ii* 
stolis  meis  sine  cura  dictatis  llomnnam  aequalilaicm, 
el  Latiarls  undae  venain  aliimnns  Rboilaiii  perquire- 
lias.  Soliiciiu<,  cretlo,  scnitalor  ei  dlligens,  qui.l 
linia  poliret,  invenit,  duni  per  infabricaUi  v-  rba  ilis. 
curreret.  Nescimtis  qiiia  qnid  qna  menle  homo  lcgerit. 
quod  bac  profert  deliberatione  seiiiooliam  ?  niaxiiiie 
cum  scriptum  sit : 

Ipse  pareos  vaium,  prlnceps  Heliconis  Homeras. 
Judids  excepit  lela  severa  uot» '. 

Rogo  el  si  indigenas,  et  si  inter  siudiorum  suorura 
palaesira  versaios  fulget  Latiuitas,  mirum  diciu«  ai 
amal  extraneos.  Periculuni  facere  de  eloqueuti» 
pompa  non  debeo,  nec  praesumo,  qualiier  quis  valeat 
esperiri;  cum  professiouem  meamsimplici  sufficiet 
siudere  doctrnaa.  Si  me  lamen  qonndam  sludiorum 
liberaliuui  adbuc  nobilitale  gaudentem  aliquis  tali 
dente  letigsset,  parassem  vel  quod  ad  excusationein 
esset  idoiieiim,  vel  quod  non  puderel  objectum.  Nunc 
vnle,  nii  domine»  ei  circa  me  ecclesiasiicas  m:tgi.s 
disciplii^  exerce  fautorem.  Scribe  vel  manda , 
Melcbisedech  parentes  quos  habiierii,  explanationeni 
arc««  circumcisionis  secretum,  et  quae  prophelicis 
mysteriis  iucluduntor.  Ista  quas  aunt  sxcularium 
scheniata,  respuantiir,  cadiicis  iiileiita  persuasioui- 
but»,  lelac  similia  Peiieltp.-e. 

EPISTOLA  VII. 

EN.NOUIDS  ^  FikVlNO. 

Exigat  licet  anior,  quod  non  poir*st  implere  pcr- 
feciio.  et  inipetret  caritas^  ut  per  loquelae  audaciam 
quaeoruare  poler;ii,  pereat  spes  tacendi  :  maxime 
cum  sit  diceiidi,  ut  Tulliiis  refert  \  nisi  cum  iieces- 
saria,  nimis  inepta  conditio.  Sed  luler  narraiionum 
viaset  itincra  aperienda  falce  doctrinae,  teneri  ne- 
acios  virimn  coiisideratione  regnat  affectus.  Impera'* 
loris  loco  dominatur  seroel  penetrabilibos  cordis 
infixa  dileciio;  credens  quod  non  de  veiboruin 


conia  perlatoris  arctet  exilitas;  utriusque  bibliuthecu) 
iibula  perfections  ex  geiiiino  latere  venientia  |iartes 
luaximas  moniordistl,  pnicurando  ut  tali  ingeuium 

*  Laeonto]  Lib.  iii,  ep  st.  16. 

*  Po»ueno[  Arebteusi.  Cyprianus  in  Vita  S.  Ge- 
aarii  episcopi  :  Erat  aute.n  tlUs  admodum  famiUaris 
PomertHB  qtidaiu  professhiie  rhetor^  Afer  qenere; 
quem  ipsis  sinyularUer  carum  grammaUcas  ariis  do- 
ctriua  rtddebat.  Iii  calalogo  st!U  a|>peudice  Geniiadii, 
vbi  Ptmicrii  opiiscula  receiiseniur,  iiaiione  M^urus 
dlcitiir  ac  presbyler  in  Gallia  ordinaliis.  Enuodius 
Cn*ce  Latiueqiie  ductiim,  uec  saicularibus  taiiium 
litteris  erudiiuiu,  sed  sacrarum  etiaiu  |,eritum  fuiase 
aigiiifical«  Kbodanique  alumnum  vocat,  qui»  Arelate 
versabaiur.  Hiiricii  quoqiie  exsianl  epistola!  diiae  ad 
romeritiiu  et  ipsum  Arelatensein  :  quaniloqiiidem  ab 


e>t  salute  sollicitus  :  iiec  existimat  quod  nasci  possit 
offeiisa  de  gnitia  :  hoc  ad  laeiitiam  saiis  esse  conji- 
ciens«  si  optatani  nuntiet  epistola  sospitaiem.  Scil 

^onio  Arelalensium  episcopo  peiit  uii  Pomerium  ad 
se  venire  jubcil,  lib.  ii,  epist  8.  Sed  abbaiem  appellat, 
ut  qiiaDri  jani  possit  pliires  ne  hoc  iiomine  fuerinl, 
an  uniis  idem ,  qiiod  uiihi  farile  iiersuaseiim. 

'(naiidianiis,  epig.  ad  Alethium. 

^  Firmino\  Propinqiium  suniu  vocat  Ennodius  lia- 
qne  Arelaiensem  illuin  puto  qiie  o  laudat  Cyprianus 
idein  iti  Cassario.  Erat  lum^  iiiqnit,  ln  ea  urbe  Firihi- 
mis,  rir  kUuttris  et  timens  Oeum,  eiusqne  propinqna 
Gregoria  claristima  materfamilas  :  quorum  studio^ 
cura  et  benignitate  er^a  clerum  et  monachos^  erga  clw^s 
et  pauperes  urbs  iUa  tlluslrior  reddebatur. 

*  Lib. »  dc  Orat. 


41  EPISTOLARUM  LIB.  II.  43 

vos,  qnoslibra  peritix  in  eloPi|uii  lance  pensabii,  (]ai-  A  Ostendiliir  niilii  li  tuiilo,  quam  sil  rerum  nesci.1  mrns 


bus  ubertas  lingu»,  casilgatus  sermn,  Latiaris  diicius 
qnadrata  constat  elocutio ;  quaerilis  niiniruin  in  alHs 
qiiod  eierceils»  qusritis  qnod  amatis :  nos  ab  schu> 
lanim  gymnasiis  sequestmi,  arentis  in^enii  guttls 
quaedam  oceani  floenta  provocamus,  qnasi  *  lycbnis 
contra  solis  radios  pugnaturi.  Mei  tnacies  longe  se 
monstrat  sladil;  et  nUi  excusetnr  pietate  garruiiias, 
dispendium  proprii  pudoris  esi  quod  amavi.  Veria 
quidem  lingn»  a  generis  fonte  trahilur ;  et  fer^^ore 
genuino  solet  fetura  nobilis  incitari.  Cgo  mea  sum 
Impar  prosapia  :  me  dotibus  vestris  quasi  peregrinum 
scientlx  plenitudo  non  tetigit  :  ego  vos  tantum  lau- 
dare  magis  quam  iniitari  valeo.  Et  quainvis  iiondum 
in  me  ad  florem  venerit  matura  facuiidia,  et  pressus 


humana,  quap,  dum  pretium  proprise  anibiiioiiis  in* 
telligit,  assuescit  plus  amnre  ad  qiiod  tarde  pcrvenit; 
et  diim  abunJat  in  prxsentia  quo  deltfT.letur,  niagl!i 
siiperest  quod  requirat.  Niinc  confiteor,  in  liiteris 
ve  iris  superforaneam  cautionem  mei  aesiiinntor  ex- 
pavi  :  libi  duni  secundis  in  altuin  loquelae  vesir» 
portareniur  vela  proventibus,  et  in  obsequio  miliia- 
r^  qtiidqnid  spirat;  remigiuin  ve>tris  dicHis  deesso 
colloqiiiis.  Non  cst  licita,  veri  diligenlia  se  lucstraia 
qiiaiii  pingiint  verbn,  fnrniido  :  reinis  opus  esi,  qno* 
lieiis  nullo  flaminum  puppes  juvantur  impulsu  :  bis 
iion  eget,  cui  secundaro  navi;;aiionem  fecit  conspi- 
r;i  io  devota  vrntorum.  Sol  facibiis  non  juvatur; 
nec  lunaris  globi  claritudinem    miiiorum   sideruni 


ouere  gratis  solvendi   deserar  faculiate ;  coininitto  B  aliqnando  iliuslravero  cofiega.   Domine,  ut  supra. 


tanien  cymbam  tenuem  placido  mari ;  quia  parum  ab 

ingratitudine  diiTert  muta  gratulatio.  Undc  nascitur 

ut  prospera  qu»  de  vubis  perlatoris  relatione  cog- 

novi,  inter  ccelestia  mihi  beiieficia  coinputentur.  Ct 

quamvis  deberem  reddere  sermonis  unicium  :  sed 

quia  porliionim  negligentii  fecit  ut  directae  a  vobis 

aut  reiinerentur  aut  perdereniur  epistolae  :  ego  ta- 

roen  verecundiam  meam  in  statione  degttntcro  ad  in- 

certa  deduxi,  et  toium  me  legendum  sapori  vestro 

conHnttto.  Salve,   roi  domine .  ei  amnntem  vesiri 

freqaentibos   colite    rouniis  lilierarum.   Circa  quoe 

sifidia  pigmm  esse  nec  diligentem  convenit,  nec 

facuiidiHn. 

CPISTOL\  YIIL 

ENXODIUS    APOLLINARl. 

Pro  voto  militanl  desideriis  propriis  necessiialos 
aVienae,  dom  in  gaudium  nostrum  aii(|norum  precibus 
exliibemus  obseqnium.  Quis  non  pretio  propter  se 
qnaereret  quod  alteri  sub  bac  occasione  prxstatur  ? 
Debent  mihi  nnnc  perlatores  prssentium  debita  roea, 
et  non  solum  me  ad  solutioneni  non  pertrahunt,  sed 
se  fateniur  obnoxios.  Non  est  incunse,  quod  raro  a 
roe  seripta  pror<)gaiHur  :  siniilia  frequen:er,  ui  nunc 
reperi,  bona  subtrahunt.  Inveniant  ergo  hiijus  bene- 
fieii  fructum,  si  me  diligitis,  portitores.  Qui  sicut  a  me 
ea  qu:e  erant  offerenda,  exegerunl ;  ita  ad  vos,  ut  opi- 
nor,  sferptionis  commercio  optata  perdncunt.  Domine 
ini,  saluiationis  obsequia  restituens,  Deiim  precor  ut 
luec  vobis  in  bona  valetudine  porrigantur,  et  rciidator 


honorero  salutaii  exhibens,  precor,  ot  apud  magni- 
tudinero  vestram  studioriim  meoruro  fnictu  non  ca- 
ream  :  postquam  vobis  quid  cuperem  non  ceiavi,  ut 
scriptionis  operain  qiiain  hactenos  protulislis,  slyli 
fre>|uentia  vel  ubertate  pensetis. 

EPISTOLAX. 

ENNtiDIUS   FAUSTO. 

Merituro  meum  regnator  ccclesiis  si  ati^nderet, 
aiii  exigua  bona  adipiscerer,  aut  inagna  suppficia  ; 
et  mei  idoneus  «siimaior,  quo  meriiis  pervenira 
non  poteram,  voto  non  tenderem.  Sed  gratias  illi» 
qui  delicta  nostra  sic  ne  extollaroor  rcsecat,  ut  spem 
ad  latiora  perclucat.  Doroini  Avieiii  dictionibus  a  roa 
debeiilur  ista  prxldquia  :  qui  necJuro  ad  bonam  va- 
C  letudiuero  reduclus,  animum  mcum  solliciiudinis 
catcna  iaxaverat,  dum  adhuc  inter  spein  et  roetuin 
anxii  vota  penderent,  naluraro  respiciens  iiiditavit 
quo  lonnrcteloquio.  Judicio  quidem  irtaprasceperam, 
ei  altricem  nobilis  melatli  venam  in  thesauris  qiios 
l>epererat  agnoscebam.  Sed  eliam  in  hoc  peccntor 
evenire  vixcredidi,  quod  asseqiii  non  mcrebar.  Ye- 
ruro  dico,  teste  divina  clcroeniia,  si  sunt  alietui  !n 
Liguria,  qui  de  litteraruro  possunt  genio  et  splen- 
dore  judicire  :  vos  crediderunt  in  illa  diciione  labo- 
rasse,  qiiaro  xtati  pranjudicans  can  is  jam  in  piiero 
sensus  excoluit.  Sed  isia  magis  illis  cum  laciymoso 
gauJio  dixi,  quos  aut  efl^usus  sanguis  albocuriaecoe^ 
leslis  ascripsit,  aut  clara  confessio  :  qui  secund  s 
confinnent  primordia  nosira  siiccessibus.  Vos  farouli 


illico  pagina,  qose  meam  qiiaerat,  veslraro  nuhliet  D  hijmllitaic  ct  obsequi  >  saliiians,  opto  inier  qu;«vi6 


sospiiaiem* 

CPISTOLA   IX. 

E7I.X0DIUS  OLYBRIO. 

Vix  aliqiiando  mihi  ca  quoi  diu  cupiia  sunt  ex 
senteniia  soccesserunt,  ut  sitim  quam  ex  litterarum 
▼eslrarom  ardore  conccperam,  eloqoentioc  divitis 
nnda  satiarei,  et  a^tus  quos  exspectaiio  longa  gemi* 
naverat,  arridentia  labiis  fluenia  restingiierent.  Sed 
cur  me  ad  votohira  asseraro  smnroaro  fiiisse  perdu- 
f  tum,  cui  majus  nasciturde  impetratione  desiderium, 
dum  de  sermonuin  vestroriim  flumine  peciiis  ardescil? 

*  Lychnii  contra  Molii  radioi]  Facilis  fuit  cniendalio 
pre  lifnii  qnod  in  oinnibus  exeinplaribus  vitiose 
legebatur.  Apologia  pro  syuodo:  Neicitis  itoUdi  iolem 

Patrol.  LXIII. 


dum  islis  aniiniim  relaxaiis,  adversarioruro  inala 
gaudere.  Nihil  esl  eniro  in  quo  possimus  iniinicorum 
dainna  sentire.  Iloc  nobis  Deus  contiilit,  qund  invl* 
di:i  tiTrena  non  subtrahat. 

EPISTOLA  XI. 

ENNODIUS   FADsTO. 

Quid  faciam ,  quando  rescribenda  vos  scribitis,  et 
pro  bono  prsscientioe  coelo  vobis  obsequenie  con- 
cessce,  qnidqnid  alienuro  peclus  potuil  investigare, 
narralis?  Liquet  supra  liominem  esse,  duorum  sic 
iinplere  personas.  Sed  ad  illum  referanlur  ista ,  qui 

faeibui  non  juvari,  nec  ad  p:(Piidium  d.wnm  iucU 
lychnoi  accendi. 


v>» 


2 


43  ENNOni  EPISCOPI  TlCINENSfS  44 

prjesliiil.  Ego  lamen  rcmiUerc  me  or.iiioneiii ,  pcr  A  meiila  sunt  macuat.c  conversalionis  noii  sibi  crcdere 


(|iiam  in  umbram  anliquus  Tullius  trudetur,  non  pro- 
«iiisi.  Quippe  qui  acceplum  quaternionem  sub  majori, 
quam  ingenio  meo  commodabal,  celerilaie  reddide- 
ram  :  dum  Gdei  serviens,  qu»  ad  profectum  pote- 
ranl  periinerticoiitempsi.^ihilapud  iiiede  veneranda 
lunc  diclione  remanserat»  nisi  qnod  ad  fructum, 
quantum  aesiimo,  bon«  opinionts  reposcenli  inemo- 
ria  furanie  subduxeram.  l^olo  dicere,  quale/uerit 
quod  invitus  rcstitui,  quale  eliam  quod  amavi :  ne 
manireslo  credaiis  vos  a^leganda  sine  sui  dispcndio 
praedixisse.  Curis  meis  tamen  super  bac  parie,  se- 
renae  lucis  meae  doroni  Avieni  miserado,  licct  inci- 
pieutis,  tameii  y.m  probata  succurrit,  quamdam 
schedulam  quae  ipsi  remanere  potuit,  ostruin  roilii 


esse  pailicipes.  ila*c  illa  mcnle  descripsi,  t|iiii  mc- 
mor  proposiii  (tdiuui  rompellor  debere  criininibus. 
Nullum  dens  meus,  nisi  de  se  tetigit  confilenlem  : 
duin  filia  iiicessimus,  reum  ira  maiiifesiat.  Nam  in- 
jurius  sim,  si  styli  loco  vonierem  sentiam,  aul  mibi 
acripia  eomputem,  quae  relegeiis  non  agnosco.  Scit 
eiiiiB  Dominus,  quia  si  non  nostro  nomine  nolaia 
fuissel  epistola,  ad  quein  fuissei  liirecta  nescirem. 
Tibi  habe  facetias  tuas :  aut  iliis  rese  va  cum  qui- 
bus  vobis  sine  oris  officio,  per  t^kiiidestinae  familia- 
ritaiis  communiotrem  cl.uiK)r  est  aciuum.  Ecce  salu- 
lationis  honoriflcenliam  solvens  deprecor,  ut  in  di  - 
rigendis  epislolis  loca,  tempora,  persouas  aitendas  : 
ne  quod  ego  ad  me  scriptum  non  compuio,  altcrum 


nobilitaiis  ingessit :  hanc  bacteiius  babui :  inde  sum  B  forsitan  laedal.  Quia  xslimo  te  hujus  epistolae  for 


et  loculus,  ei  sapui.  Sed  postquani  et  aliena  hcne- 

ficia  jussiis  sum  pendere,  perl.tlore  eam  sequenle 

destinaho :  non  eam  in  me  pro  peccatis  inets  intftlli- 

g^iis  benevolenliam ,  ut  quod  evternorum  niuniiet 

in;senia ,  bene  credu!us  non  negarcm ;  scietis  roe  ho- 

/ininibus,  quod  iiiipugnat  propositum ,  cautio>.e  mi- 

•sceri.  Verum  dico,  illo  tesie  cui  nota  sunl  omnia,  a 

mc  illM  «lundi  ore  celebratas  dictiones  vestras, 

quod  credo  inscUia  iiiea  fieri ,  cuiquam  dari  nee  tor- 

nienta  coropeQDut.  Domine  mi,  salutationem  reve- 

rentiae  vestrae  exbibens,  coniestor  quia  negligeutia 

JiMiicium  meum,  nec  adulatio  impugnat  aiTecuim. 

EPtSTOLA  XII. 

ENNOniUS  ASTYRIO. 


mulam  ad  plurimos  deslinasse,  el  sola  nominum 
comitiulatione,  eam  per  singulos  sine  meritorum  con- 
sideratione  Iransmiltere. 

EPISTOLA  XIH. 

ENNODIUS  OLVBRIO. 

*  Ut  tradit  quaedam  eloqueittiae  persona  sublimis, 
lex  est  in  epislolis  ncgligentin ,  ei  auctorem  genii 
:  riifex  ^e  praebet  incur.a.  In  quo  opere  illud  subdu- 
cit  gratiae,  quod  cruci  luum  tesiis  sudor  inveneril. 
Caniin  s  excocia  fabrilibus  verba  noii  flagiiat  salutis 
suae  nunlius,  et  quxsiior  alienae.  Melius  si  in  his 
•comtiijerciis  pura  elocutionum  fronie  congredimur : 
diademata  siinplex  colloquii  cultus  abjural :  epislo- 
laris  comfliunio,  si  quando  aflfcctatum  decoiem  fugit. 


Propheiicis  oraculis  subliniiias  lua  praestat  ebse- G  oblinuil.  Scd  magniiudinis  vestrae  dives  et  elucu- 


•qiiium,  el  ad  fidem  veterum  sanctionum  militat  no- 
vellia  excessibus.  Proviilisti  ne  segnior  admoniiio 
remaiieret  valeludine  subtracta  iiegleciui.  Scriptum 
enim  est  per  Dei  cultores,  quorum  aures  prudeniium 
debeat  doclrina  iransire.,  quos  falsi  sermonis  sapore 
perirahere;  aliegans  perire  raonila,  quu!  in  alia  con- 
stitulis  deliberatione  pracslantur«  Ego  lamen  loco 
.humilis,  lingua  mendicus,  solis  an:ea  neoessitudiiiis 
•slimulis  verba  coneessi.  etad  coniestationem  diligeii- 
tiae,  prioribds  litteris  exhibui  *  t-ub  sanguinis  *liber-  ^* 
tate  responsum.  Nunc  male  esl  animo,  quod  injuria- 
rikn  fruclu  cart>ns,  sumpsisli  forsilan  lucntita  apiid^ 
le  urbanitate  jaclantiam  :  nesciens  quod  auctorem 
repetunt  lela,  quae  ind«icilis  adversu^  alterum  mauus 


brata  narraiio  inendicis  limiiibus  nescit  includi ;  nec 
oris  ihesaut  um  quibuscuiique  arctare  confiniis  :  ma- 
gnorum  more  fluniinuin  riparmn  frena  eontcmniL 
Non  dum  composilum  ^elamen  occupaiionis  locuples 
lingua  iransgreditur,  hia  lanium  se  studiis  niiliiare 
significat,  ad  quae  vel  oocasione  perducla  est.  Et  nisi 
V4>bis  qnietis  noslrae  testimonia,  reipublicae  guber- 
iiacula  sentireinus  fuisse  -commissa ,  et  rein  4abori ^ 
vestri  esse,  quidquid  •^ique  dis|»onitur,  vol  Italisc 
curam  didicisseinus  unum  pectus  ingressam  :  pene 
vos  sola  puiaiemus  paginalis  siyli  cura^el  a^siduitaie 
inacer.iri*  Deo  debeniur  ha^.c  munera ,  qui  ct  amato- 
reiu  fccieuiiae  sensum  eontulit,  el  limam  studioruni 
ad  oris  fabricam  non  negavit.  Non  sic  pernix  *  xlhcr 


•eroiserit.  Quis  putel  eontumeliam,  qux  solam  con-  D  acta  nervis  arundo  proscindit:  quemadmodum  in- 


«eientiam  deslinanlis  afOigit?  Improborum  nalura 
est ,  hoc  senlire  de  omnibus  quod  merentur,  el  in 
malis  solalium  uusquam  -videre  innocentiam.  Tor- 

'  Sub  tanguwii  liberlaie]  Quia  fiRiiodius  Astyrii 
consanguincus  erat,  sive  paren<,  ul  -scripsil  lib.  i, 
rpist.  i4 ,  cnjus  libertate  offensum  illius  animum  pla- 
care  hacepistola  conaiur. 

*  Vtmi  qumdam  eloqueniio!]  Symmacliii*.  Assen- 
lior  enim  Fr.  Junao,  qui  alludi  censet  ad  ejus  epist. 
9,  lib.  VII,  in  qiia  filio  de  cnislolae  styio  praicipit  his 
vcrbis :  Nam  ul  in  vein.u  hominum,  cceieroque  vilce 
culhi ,  loco  ac  iempori  apta  iHmuntur :  ita  ingenio  um 
varietai  in  familiaribus  icriptii  negligentiam  quamdam 
debet  imiiari ;  in  Jorensibui  vero  qualere  arma  facun- 
dfce.  Eadem  est  Ciceronis  sentenlia  lib.  ix,  episi.  21 
ad  Paclum,  ubi  quolidiaiiis  a  se  verbis  epistulas  lcxi 


venla  ingenii  veslri  serino  describil.  Nulla  languescit 
obice,  nullis  lardalur  obsiaculis :  fit  pervia  quaecun- 
•que  se  llli  difficullas  obtulerii :  et  mirum  in  modum 

«olcre  scribit :  qoo  I  de  suis  quoque  affirmat  Seneca 
«pisl.  75 :  Qualii^  inquil,  s^rtfto  meui  enft,  ti  una 
sederemus  aul  MmbuLaremuif  iltaboratus  et  lacilis,  tala 
€Sie  epist>4as  meas  voto^  quce  nihil  habeant  accersitum, 
wkit  fictum.  Artemo  snne  apud  Denietriuin  Phnle- 
reum  cod»;iti  modo  epislolam,  quo  dialogiim  scribi 
oportere  ait :  »t  Demetrius  paul«i  magis  quam  dialo- 
guin  elaborandam  docei. 

•  yEiher  arundo  proscindt]  Non  oethera.  Si<*  enim 
solet  interduin  Ennodius,  ul  a^^ther  vacuum  lib.  vit , 
cpi^.  58,  el  pro  synodo,  Videbant  mther  tantum  di- 
rc.Hii  a  se  jaculis  verberari. 


45  EliSTOLARUM  LIR.  U.  4G 

per  allegantis  perUiam  mulalnr  natiira  causnrum  :  A  rrolixis  non  est  opns  fervorem  in  vobis  ccelcstcm 


h»c  facisin  merito  negolium  habuisse,  quod  cupias ; 

ireritas  est,  quodcunque  pro  vcritnie  narraiis.  lliuc 

cautis  judicil>us  non  licet  repugnare  :  minuiissiroi 

discusftOTCs  opinionis  lucrum  xsiimant,  si  sequan- 

tur  qno  pertrahitoralio  imperiosa  captivos.  Iluic  ergo 

rmguaey  his  opibus  reverenliam,  fateor,  ad  quam 

primus  cucurri ,  debeo  sifigularem.  Ei  eplo  esse  plu- 

rima,  quas  mihi  ad  caritatis  fibulam  agenda  man- 

deniur.  Sed  qux  injunxistis  de  religiosis  feminis, 

Speciosa  et  germanis  ejus,  male  est  animo  quod  im- 

plere  non  potui.  Nibi4  enim  Runc  mibi  eum  iUis  re- 

siduuro  est  raroiliarilatis  aut  pignoris;  maxime  quia 

in  disjnnctis  civitalibus  degunu  Ad  quas  tamen  mis- 

sas  ad  me  litierai  mok  direti ;  quar  responsum  usque 

ad  illa  quibos  se  viderenl,  tempora  proiulerunt.  Ego,  B  consoletur. 

ne  inagniiudinem  vcstram  snspensaro  lenerem,  scrip!a 

prorogavi :  mox  ad  vos  perveniet,  si  quid  mauda- 

verinl,  quod  libeat  in  iicari.   Nunc  honoriicentiam 

salutaiionis  impertiens,  rugo,  ut  mibi  nagis  cum  Ec- 

clesia  sublimiias  vestra  si  quas  sunt  agenda,  commit- 

lal :  quja  puto  me  in  affinium  vestrarum  causa ,  vel 

matrona;,  amici  circa  vos  d;l  gentiara  pecloris  non 

celasse. 

EPISTOLAXIV. 

*  AFRIS. 

Lucrum  forsilan  pularct  inlmicus,  si  inter  pericula 
qu;e  Chrislianis  indixit,  credcniium  animos  subegis- 
sei ,  et  per  diversa  Doinini  grege  dispcrs<«,  non  su* 
peressei  vel  inter  paucos,  a  quibus  possit  fide  pt^rse- 


animare  cnlloquiis.  liabot  incrementa  sua  divinx  vir- 
tulis  incendiuni.  Nec  opus  esteos  in  tropxo  jaui  posi- 
tps  atiolli  laudibus,  qui  sine  monitore  viceruitt.  Gr^vat 
conscieniiam  Cbrisiiani  qnidquid  aflerunt  blandi« 
menta  pr.TCOniL  Uesquidem  virtuiisest,  quam  feci- 
&tis :  sed  suuiini  praeniii  restitutione  superanda.  Quod 
lamen  directis  ad  fiiiuin  iinstrum  '  H.  diaeonum  lit- 
teris  sperastis,  beatorum  niariyruin  Nazarii  ei  Ro- 
finani  benedictionein  poscentes,  fidelibusnon  negamus. 
Accipiie  venerand.i  patrocinia  invictoium  milituni  : 
et  qui.i  veslrain  jam  fidein  in  itrasliis  imperaior  agno< 
vit,  feliciier  couressionisjnunera  consufumate.  Dabil 
Deus,  cum  ipsi  placuerit,  reducem  Ecclesiis  quietcm: 
ut  moBrorem  quem  indixit  adversitas,  pacis  dulcedina 


EPISTOLA  XV. 

EN.NODIUS  '  EUPREPI.€. 

Codlestis  dispensaiione  mysterii,  uro  temporo 
mibi  sororis  Lupicino  refusus  est  matris  .'iffectus , 
ct  geminae  copula  necessitudinis  peregrinaiitem  ro- 
cipere  meruit  posi  intervalla  pietatera.  Revixl^ti  apud 
no8  post  dilectionis  quero  procuraveras  obiium,  be- 
neficio  litterarum :  vidimut  amorem  quasi  de  qua« 
dam  sepultura  surgentero.  Inauspicaio  nobis  inco- 
luiuiialis  vestr£  nuntius  accessit  aiiditu,  quain  cre- 
debamus  per  contemptum  nostrum  viventem  busta 
complesso.  Credimus  te  dura  perpessam  :  sed  confl- 
teinur  irrog  >8se  durissim.i.  Quod  snstinuistis,  cora- 
inune  cum  bon  s  est :  cum  cruHelibus,  quod  fecisti. 


verinte  calcari.  Regnatadhuc  ille  iu  numero  vestro,  C  Ubiiiam  gentium  materna  bactenas  cura  deliluit?  ubl 


qui  sibi  non  tam  in  multitudine,  quam  in  devotione 
cofnplacttit.  Scripturo  enim  est,  datam  Saianae  pntc- 
suiiem ,  ut  servos  Cbristi  cribraret :  ut  quod  de  tri- 
tjco  inveniri  posset,  horreis  jungeretur;  quod  de 
palcis,  ad  ignium  alimenta  transiret.  Ad  vos  speciali- 
ler  dicturo  est :  Nolile  iimere,  pusiUus  grex :  compla' 
cuii  Patri  reUro  dare  vobis  regnum  (Luc,  xii ,  32).  Ve- 
nit  inter  vos  glad  us  perfidorum,  qui  marcida  Eccle- 
sise  membra  rese:  aret ,  et  ad  coslestem  glnriam  saiia 
l>erducereL  Quot  habeat  Christus  milites,  ceriameu 
osiendit :  qui  triumphum  mereantur,  per  bella  co- 
gnosciiur.  Nolite  metuere,  quod  pontificalis  a  vobis 
apicis  infiilas  abstulerunt.  Vobiscum  est  sacerdos 
>ale,  vel  bostia,  qui  non  lam  bonoribiis  consuevit 


qiiod  fnitri  debebalur,  erravii?  ad  longiora  animns 
tuus  quam  corpus  abtcessera*.  Si  le  ad  iiliima  terra- 
nim  confinia  peregrinaiioni  socia  dispulissct  ad\«r« 
sius,  iliuc  sequi  debuit  german»  fides,  ei  sollici- 
ludo  geiiilricis.  Sod  in  occasu  soJis  cui  proxima  fdisse 
narraris,  frigidum  pii  amoris  pectu»  habuisti.  Imi- 
taia  fuisses  aetberei  sideris  circa  debitam  diliieiH 
tiam  defecium  feliciter  reuascentem,  et  feriaiuai  a 
graiia  non  perpetuo  iinimum  gessisses.  Suscepisti 
mentem  provincialium ,  quos  adisti :  mui!asti  regio- 
nem,  el  proposiium  pietati^  abUicasti.  Nam  aBjurans 
Italjjie  communioneui ,  non  solum  circa  amicos,  sed 
etiam  circa  inierna  pignora  repuli<li.  Poslremo  ani- 
ro»  tibi   mutalio   accessit  commutatione   telluris. 


gaudere,   quam  mentibus.  Majora  sunt  confessio-  ^  Quam  limeo  quod  longis  incuriam  tuam  incesso  cot- 

loquiis!  quid  off  nsa  faciet,  qux  illaesa  contempsit? 
Dedisti  justum  dolorein  studiis  iion  amaniis:  qu» 
le  innocentem  faciant,  caui>as  ingessi.  Sed  expro- 
bratio  isia,  si  per  se  respiciiur,  aspera  esl;  si  origo 
ejus  inquiritur,  omni  dulcedinis  melle  condiia.  Gra- 


nis  praemia,  quam  nominalae  munera  dignitatis. 
Ad  illa  plerumque  etiam  minoris  merili  personas 
favor  humanus  adducit :  i!»la  nisi  gratia  superna  non 
iribuiL  Ipseenim  in  vobis  ct  pngnavitet  vicit,  qurro 
ndes  mereiur  et  inter  hominum  tormenia  sociari. 

*  Afris]  Exsulibus  episcopis  Africa;,  quos  Trasa- 
mundus  rex  Vand.ilorum  fidei  causa  iii  Sardiniaro 
rtflegarai,  numero  iiO.llis  quotidiana  subsidia  ini- 
nistrare  sotiium  Symroachum  paparo  auciorest  Pau- 
liis  diaconus  Hislori»  MiscellA  lib.  xv.  Nunc  illos  tiac 
epistola  coosolatur,  et  saeras  mariynim  reliquias 
mitlit,  quas  poslutarant.  Scripta  enini  M  ab  Eiino 
dio  quiilem,  sed  pro  Symroacho :  cujiis  etiaro  no- 
niine  inter  alias  ejus  epistolas  legilur  iii  aniiquis  col- 
ieciionibus. 


*  H.  diaconum]  Hormisdam ,  npinor,  qui  iliaconiK 
erat  Eccleside  Rouianx  :  qui  de  Ennodio  inlerpre- 
tantur,  ut  caetera  omittam ,  a  inanogranimo  disce- 
dunt. 

'  Euprepia:]  Sorori  suae,  matri  Lupicini :  quae  tiholi 
in  provincia  Naibonensi,  patrito  nimirum  s<lo,  ne- 
regriiiabalur,  id  esi  Arclate,  ui  docebii  epist.  7,  lib. 
VII.  Ad  Euprcpiam  suut  eiiistoluc  complurei :  de  Lii- 
picino  auiem  aget  tum  al.issjepe  lociS|  tum  maxiuie 
Dictioiie  t  Scbolaslica. 


«T  ENNODII  EPISCOPI  TICINENSIS  48 

f i!er  &;rl  circa  carUatem  negrgentiam ,  qtii  parontis  A  meam  litterarii  sermonis  visitnlis  aflatu  :  et   inter 


fiileniitiiii  l.ber  accusat.  Poieris  errala  corrigere,  si 
praesenlia  non  vales,  scripiione  mulliplici.  Saluiis 
ergo  gratiam  prssentanfi,  quoeso»  ui  mei  meinineris, 
qiii.  preces  tuas  circa  communem  (ilium  el  TOta 
prxcessi.  Ai.te  coim  quid  debuissem  conshleravi, 
qiiam  quid  velles  agnoscerem.  Tu  Deuro  rel<gione 
placa,  et  precum  circa  nos  assiduitate  conipone :  qoi 
iiiif^ntionem  mearo  in  ejus  profectum  et  cordis  se- 
creta  respiciat,  ut  quod  ego  labore  pol^iceor,  ille 
prxslet  auvilio. 

EPI-^TOLA  XVI. 

EN.NODIITS  i^USTO. 

Par  ^idem^fuerat  subliini  viro  Pamfronio  com- 
meante  ministerium  pnginae  ad  vivi  sernionis  oflicia 


occiipationes  et  excnbias  quilms  unrversos  Ravenna 
distringitj  mci  cnra^  non  poiiilur.  Reddo  ergo  elTu- 
srssimie  salutntionis  officia,  sperans  ut  prxson- 
tiam  mcam  apud  dominos  meos  amantis  vesiri ,  pro 
dignatione  qua  credcntcm  fovetis ,  raciatis  opta- 
bilem. 

EPISTOLA  XVIII. 

ENNODIUS  JOANNI. 

Proliabilt^s  caiisas  babeo,  quibiis  nnaiiiniiiaiein 
vestrnm  styli  mei  morsn,  qiiamvis  rubigine  sorden- 
tis,  incessam  :  quas,  cum  sis  abundans  naturx  bonis 
et  ingenii  Taculiait1)u<i  locuple^,  purgarc  noti  possis. 
Ego  unqiiam  crediQi  nd  nlium  rediitis  vestri  ciiius 
indicia  posse  perferri  ?  Ego  curnni  inei  inter  quasvis 


transferri :  nec  illum  epis  olari  fasce  onerari,  quem  B  occupnliones,  iliud  amicis  ccn^ni  con^ecratuin  pec- 


non  laro  verba  mea  contigjt  nosse,  qnam  studia.  Sed 
«ju^  in  bis  orQciis  manus  dantur  imperio.  Poslulat 
«djutricem  paginain  laienlium  scrutaK)r  anlmorum  : 
el  ideo  nc  quid  aptid  eum  nostri  deesse  contingat 
obseqiiii,  scripta  concessi,  el  ^i  coinmendntioni  nen 
necessaria,  prxceptis  ejus  accomnioda.  Quibus  enim 
seunonibus  proseqnendus  cst,  cui  totum  magnitudi- 
nis  vcstrae  iicet  sperare  de  gratia?  Iia  eveniet,  ut 
angustiora  sini  siipplicantis  verba,  quam  merita  per- 
latoris.  Quid  euim  pracstes  juvamiiiis  illi ,  pro  quo 
quantumvis  popo  ceris,  plus  mereiur!  Ergo  ad  styll 
exer*  iiium  juuguntur  baec,  non  ad  beneficium  com- 
meaniis.  Juvat  aDimum  sub  quavis  occasione  vestri 
nieroiDisse,  licet  nominuto  scriptione  nibil  iribuam. 


tus  excedere?  Ecce  ante  oculos  nieos  redduninr  aliis 
pnginac,  et  amicn  exspect.  t  o  stib  onini  creduliiatis 
ine»  despectione  fruslratur.  Nobi  litlcras  innjori  ob- 
j  rgationis  felti!  coniplero.  Sufficit  tnslibu&  stricta 
narr.itio.  In  eo  adbtic  animus  nieus,  qiio  inagnitudi- 
nem  luam  disccdenlem  monutt,  persisiit  siatu  : 
vestruin  est ,  si  len.pornm  mala  contemniii^,  pro- 
missain  servare  concordiam.  Salvc,  mi  doniine,  ec 
amanicm  tui  relcva  communione  sermonis,  ut  scri- 
bendo  deleas  dolo.em,  quem  vides  aroico  per  scri- 
ptionis  abstinentiam  contigisse. 

EPISTOLA  XIX. 

ENNODIUS  C(iNSTA?ITI0. 

Abundo  gaudio,  nec  Claoda  lactitiae  inex  fides  est. 


Ecca  lamen  quia  jussus  lum,  illa  quse  praeslantur  G  !deo  aliqua  per  diibolicam  inspirationem  nasci  cer- 


exiraneis,  insiiiuationis  dicta  subjungo.  Juvate  vos 
pcculiariier  expctentem,  fiduciam  ejus  dignatlone 
roborantcs:  quidquid  spe  pr;ecipii,  inveniat:  ut  si 
meritonim  suoruro  angustus  a^tiroator  est,  ad  me 
referat  quidquid  fuerit  consecutus.  Obsequium  salu- 
lationis  iropendens  supplico,  ut  erebris  roe  relevan- 
duin  dttcatis  affaiibas;  cui  inter  mocroris  sarcinas 
nulluro,  praeter  orisvestri  solatia,  poiest  esse  sub- 
iidiuro. 

EPISTOLA  X\ll. 

ENNODIUS  *  CONSTANTIO. 

Nemo  peritiaro  poroposa  elocuiione  conderonat; 
ncc  spernendum  cum  pudore  dicit  esse  quod  sequi- 
lur.  Sui  impngnator  est,  qui^quis  e'acubrntis  scr- 


taroina,  ut  tu,  qui  te  ullra  emendationero  omnium 
protultsti,  triumpbi  honore  gratuleris.  Non  cst,  hC 
video,  eflTeta  llguria  :  nobilitatem  pariendi  nee  in 
temporum  cxfremilate  depostiit.  Ininiicum  viliis 
adbuc  cl  in  cineribus  nulrit  iucendium  :  in  cujus  fa« 
villis  ultriK  ciminum  flanima  non  morilur,  nec  bostis 
erroruro  ignis  operitur.  Quam  t  mui  ne  velut  exbau« 
sta  cessaret ,  duin  episiolae  vestrae  frontem  alienis 
fuscntam  praesligiis  soUicitus  irulinntor  aspicerem  I 
more  parentis  alloniti,  qui  cum  carum  pignus  ad 
bella  transmiltit,  nec  de  explorala  esse  patitur  vir- 
lute  securus.  Ad  incrementa  soUicitudinum  iriuin- 
pbos  filii  numeral,  non  quictis  :  plus  expertnc  rocluit 
felicitali,  cui  forinidinem  miaislrnt  affectio  :  quia 


monibiis  l^nguae  cultum  prandicat  abjiirari.  Ego  tnmen  D  jgnara  cautionis  est  inens  inslituta  vicloriis  :  et  in 


in  cpistoiii;  roaguHiidinis  vearae  diligentiam  semper, 
non  verba  pensavi :  iiec  adjulrtcem  malitinc  facun- 
di.im  niajus  prelium  babere  censui  qnam  simplici- 
latem,  quae  iRfucata  fronie  secretum  mentis  enunlinl. 
Iloc  in  sanctis  homiiiibus  et  amavi  semper  el  col.ii. 
Ago  nunc  atque  habeo  gratias,  quod   par\itaicm 

*  Constantio]  Virum  illuslrem  apucllat  lib.  iv, 
cp  .n.  15.  Et  patri:i  Mediolannm,  el  eloqueiiti^c  pie- 
lutlsque  l;ius  qu^K  CiMislantio  buic  iribuitur,  epilaphii 
a.hiionciit  Constantii  togali  Mcdiolancnsis,  quod  non 
ahUorret  nb  aevo,  nec  a  slylo  Ennodiano.  Quare  lioc 
l^co  snbjiciam,  ul  legitur  iu  inoniuicntis  sacris  ve- 
tenim  inscriptionum. 

lusenii  lc^^umquc  potens  C  D5tanlius  alra 


acie  amor  laudis  saiulis  oblivio;  Iropaei  giistus  abdl- 
cari  impcrai  lucis  affectum.  Sapor  vilx  illos  tautum 
poss  det,  qiii  de  confliclibus  vcnicntia  bo  la  nulla 
didiceninl :  semper  ad  gloriam  jungitur,  quod  de 
inrolumilntis  propriae  cura  dccesseril.  Sed  mibi  xn 
praescntiaium  supersedendum  est  hujiismodi   scrl- 

Monis sorte  jacens conlitur  his  lumnlis. 
lliiic  (remat  liunc  iirobiias,  irislis  suspirel  honestas,  | 

£l  coiiiiiis  funus  plangal  amica  lides. 
Qu':s  pe"  bellj  fori  loliens  de  inrc  trinmpham 

-  Ketliilii,  el  saevos  perciilit  ore  reos  ? 
Ornavit  proprio  semper  fulgore  togalus 
Eloqiiio  morcs,  moribus  eloquium. 
Non  multnm  mors  dirn  noccs  iii  tunere  justi : 
Nil  lua  tela  gravanl :  possidel  as'.ra  pius. 


& 


EPfSTOLAaUM  LIB.  IL 


m 


piione.  Non  sunl  luiliris  nnslri  plii^  pr.nctJieariUa.quaiii  a  i  »l>or  prsR^tcl  obscqiiium ,  ad  pcriculum  cl  gelieiuiani 


asscrenda  cerUiinina.  Ubi  jaculis  opas  est,  verba 
nil  conferunt.  Licet  promiilgnsse  meiim  senlenliam 
fueril ,  dum  Teslram  praedico,  ei  lioc  sit  respondere, 
quod  responsa  laudare :  Dei  tamen  opem  precatus, 
obs^alura  fidei  verba  subjungo;  ad  illum  convertens 
slyli  mei  ailtum,  qui  quotiens  scribenda  est  inlblix 
curvis  terra  vomeribus,  se  famulis  8'iis  germitia  col- 
laturum  promittit  esse,  quac  jaciant,  dicendo :  A> 
cogitetis^  quid  ioquamim  :  Pater  enim  ve$ter  eit^  qui 
loquitur  in  vobi$  (Malth.  x,  20).  Ipse  ergo  ad  tacien- 
dam  prom:ssi  fciiiatcm  veniat :  ipse  oris  mei  laban- 
tem  confirmet  infaniiam,  ut  alluciuaiionis  iiostrai 
concinnaiio  inhumana  videatur.  Sed  quid  diu  repli-* 
caitda  circuiiiloquor?  unum  rogo,  ut  pro  moduio  nieo 


non  impcrio  :>liquo,  sed  spoiiie  dcvolviniur.  Itaqui*. 
aut  prxinium  devotio,  aut  poenam  contemptns  ope- 
ralur.  A  ioqiiiii  non  erit  justa  relributio,  qiw  aut 
per  supplicia  referlur  neces^itate  peccantibiis,  aiii 
bonaih  mercedem  ofTert  operi,  ad  qiiod  traiinnliir 
inviti.  Ergo  dcbemus  graiix  qiiod  vocamur :  debe- 
miis  grati:e,  quod  occnlii<;  itineribus,  nisi  roislar 
mus,  sapor  nobis  vilalis  infundilur :  noslr.c  lameu 
eleclionis  est,  qnod  beneficia  demonstra  a  seciamur. 
Via  enim  scelerum  non  impcrairix  nosira  essc  le- 
gilur  sed  famula,  cum  de  pcceaiis  dicitur :  Sub  te 
erii appetitu$  eorum  (Gen.  iv,  7).  Quid  leiMm  sibi  vult 
universa  propbelae,  quasi  sertis  redimitn  eloculio  : 
Noli  a;mulari  inier  malignante$  (PiaU^xxxvt,  I);  No- 


lescripta  taxenlur:  nec  puletur  aut  legi  aut  deren-  j^  lUe  confidere  in  principibu$  (Psq/.  cxlv,  5);  Noliie 


sioiii  deessc,  qund  nescio.  Ergo,  ut  scripiione  lesta- 
roini,  invenius  est  homo,  qui  servos  Cbrisii,  quemT 
admodum  ip>e  ironiisit  esse  faciendum,  sub  hac 
occasione  cribraret,  aCferens  de  ^  arbitrii  libertate 
bomiDi  in  ufia  tantum  parte  qun  deierior  est,  eli- 
gendi  ditam  esse  lieentiam?  0  schi^maticam  pro- 
po>ilionem,  qire  juxla  Apocalypsin  scriptas  bab:-t  in 
fronte  blaspbemias  (Apoc,  xvii ,  5) !  Qux  isia  libcrtas 
eait-si  valet,  edisserat,  ubi  h  r  daiur  solum  velle, 
qiiod  puniat;  aut  quare  electionem  norainel,  ubi 
unam  taulum  pariem  asseril  fuisse  concessam?  Quod 
si  veriiate  subsisieret,  locum  divina  judicia  uon  ha- 
berenl.  Quid  ciiim  boni  a  nobis  Deus  noster  recte 
quxreret ,  qui  appelentiam  ejus  de  voluniate  subtra- 


fiert  sicut  equu$  et  mulu$  (PinL  xxxi,  9);  fct  Apo- 
stoliis  :  Nolile  fieri  iervr  hominum  (I  Cor.  vii,  45)1 
Toiies  Noli  in  superna  admonitione,  quo  rcspicil , 
si  aliud  veile  non  licu  t?  Deindc  quamvis  in  persoMa 
Christi ,  lamcn  pro  arbiirii  aslipulatur  ejusdem  pro- 
pIiel3B  nobis  liliertale  lestiinonium  :  IJt  (acerem  vo- 
tuntatem  (iiam,  Deut  meu$,  volui  (Pw/.  xxxix,  9), 
El  alibi:  Voluntaiie  $aciificabo  tibi.  Et :  Vota  mea 
Domino  reddam,  Et  iterum ;  Vovete  et  reddite.  IHud 
auiem  beati  Aposloli  quo  &e  rouniri  credit,  excm- 
plum ,  nobiscum  facit ,  si  quac  sequuntur  advei  lal , 
cum  inimicus  arrogantiae  di\it  :  Gratia  Dei  $um, 
quod  $um  (1  Cor.  xv,  40).  Mox  enim,  ne  sic  fugax 
glorioc  credereiur,  ul  longo  iiitcrvallo  a  veritale  de- 


xerat?  Sed  juxla  Aportolum,  Nunquid  iniquu$  0.u$?  p  scisccrct,  sapiens  arcbiieetus  adjunxit  :  Abundantiu$ 


ebtii  (Ga/.  11,17).  Inler  homincs  a  rccii  discordat 
aflfecln,  qui  a  subjeciis  exigit,  quodin  ^>oiesiate  non 
tribuit:  lioc  do  Dco  qua  conscieutrn  senthitnr,  ad- 
vertiie.  Ubi  est  illuJ  Apostoli  clamanlis,  ct  pro  ar- 
bitrii  libertate  leslantis,  Velte  adjacet  mihi,  perficere 
autein  non  inveniv  (Ronr.  vii,  48)?  qnid  est  aliud,  nisi 
dicere;  N'»vi  dexlrum  iter  e'igcre;  sed  nisi  in^re* 
dlenem  juverit  graiia  snp;  rna,  lassabor?  Nemotiu- 
bittt,  nemo  condemnat,  quod  auciore*  gratias  prae- 
stanie  et  ipse  xqu  lalis  bominlbus  callis  aperitur. 
Bu%  enim  bonorum  et  prjecessor  esl  graiia,  qnando 
ciBlilus  mulfiplici*  ad  requiem  invitamur  Irorlaln  : 
quaodo  nobis  dicKur  :  Venite^  filii,  audite  me  (P$al. 
xxxiii,  11) ;  Vcnitet  beneHcti  Patri$  meit  pos$idete  pa- 


omnihu$  liboravi,  el  gralia  Dei  in  me  egena  non  fuU 
(Ibid)  ,  quod  dixi§se  est :  Christus  in  me,  quem 
digne  aut  abundamer  munerarelur,  invenil.  Non 
enim  pauper  esl  divina  gralia  :  sed  meritorom  no- 
sirorum  putatur  quadam  mncie  aut  exilltate  tenuari. 
Quae  tu  c  uon  suis  .Tsiimatur  meatibus  fluere,  qiiando 
de  ejus  cursibus  aridilatis  nosirae  vena  nil  recipit.  0 
si  epislo!aris  patcrclur  angiislia  sacrorum  volumi- 
num  arcana  rescrari !  Seil  timeo  re  qui  nullam  po- 
terit,  Deo  Inftpiranie,  in  fide  nostra  invenlre  caluin« 
niam,  de  paginx  prolixitate  causeiur.  Quid  illod; 
qua  nicntc  suscipil :  Ecce  dfiiam  et  ignem^  ad  quod' 
vi$  porrige  mm.um  (Eccli.  xv,  47)?  quid  alia  quae  co- 
piusus  assertor  ipse  replicasli?  Crcdo  more- aspidii 


ratum  9obi$  regnum  {Malth.  xxv,  34);  Ubi  ego  $um,  «x  clausa,  ut  aiunt,  aiire  transivit.  Video  quo 


se  toxica 


ibi  erit  et  mmiiter  meu$  (Joon.  xii,  26).  Sed  nisi 
talibus  moniti,  et  voluiitas  nostra  q\m  libera  est,  et 

*  De  arbiirii  tibertate^  Tacito  nomine  qiiemdam  re* 
fellit,  qiii  liberum  arbitrium,  quodut  lib.  de  Cor- 
repiione  et  Gr.')tia  docet  D.  Augusiinns,  et  ad  malnm 
ei  ad  bonuin  faciendum  confitcndiim  est  nos  habere, 
deterl»rem  tantum  in  panem  daluni  affirm  >bat.  Quaiii 
lixresiii  cum  aptissime  redarguat  Ennodiu^,  revinca- 
lurque  ab  universa  schola  theologorum,  tuni  vete- 
rum,  tuni  reientionim,  qui  de  libero  arbitrio  disse- 
runi ,  niihi  sat-s  est  Grxca  Irenxi  verba  e  lib.  iv, 
cap.  72 ,  quae  Lnuodianis  argumeniis  lavent,  et  vulgo 
obvia  non  siint,  in  medium  proponeVe.  Ec  ^udic  ol  fiiv 
^ocO^ot,  0(  ^c  ayoLQoi  ycyovao^e,  o06*  outoc  JTracvsT&c,  ov- 
TCf  «7«0oi  •  TocouToc  yao  xaTCvxBvao^Oijvav  •  oOt*  cxccvoc 
ftcjtATTTOC,  outfljf  yiTOvoTC;.  'A)^  CTrccdq  ol  Trocvrcc  riii 
Bcutv^  icVc  fjviw^f  SvvafACVotTi  xdTMyjvj  xxi  nfv^v.t,  ^o 


Libycae  pesiLs  extendant :  arenosus  coluber  non  hTc 
sola  habrt  peroiciosa,  quae  reserat:  ad.xstiroalo- 

ayaOov,  xac  Suva/xcvoc  Tra^cv  aTro^aXccv  aOTO,  xac  ftii 
Trociso^ac.  Sexatuf  xai  Tzap*  M^p^note  TOtc  cvvojxoyuj- 
yocc,  xai  Tro).^  7r^6rc/90v-  mnpa  6c(u  oc  fitv  iTracvovvTon, 
xai  oStaff  Tvy;^avovo'c»fxa^TU]6iaf  riic  tou  xoXoO  itxBokoM 
ix\oyrif  xac  CTreftovijf  ,  oc  5c  xaTacTCwvTac ,  x«c  a^iac 
TwyyovouTt  ^ijfttaf  t^c  toO  xaXoO  xac  ayaOoO  aroSoXiSf  ■ 
Kal  Oca  toOto  ot  itpoffrirat  Trao^Qvouv  Tocf  ovOpwTrocf  ^i- 
xacoTr^o^ccv,  xae  t6  o^aOov  i^epya^ttrBai,  wc  If  i5ft«v 
ovTOf  ToO  TOcoOrou  xat  5ta  Tiiv  7ro)inv  afxc^ccav  ccf  Ai^- 
Oijv  cxTTCTrTwxoTwv,  xat  yvwfxijc  Jcoucvwv  ayaBng^  iSv  o 
ocyaOos  6j6{"  Trapca^B  ytvwcrxsev  3ta  twv  Trpo^Twv.  TaOT« 
yap  TrovTa  t6  awTC^ovctov  CTrtJetxvuac  toO  av^pwTrov,  yac 
t6  o-Uft6ou).ci»Ttx6v  ToO  6coO,  aTroT/a^TrovTOf  fiiv  t«v  aTrst- 
0CCV  avTw,  a»a  u»)  j5catof/5vo"J 


51  ENNODn  EriSCOPI  TICiNENSIS  h2 

iieiu  uccuUorum  facinorum  ferenda  sunt  qua  fateiur.  A  d  quiimvH  uiiliuni^  eja6  iiibil  adjici.im,  amorem  ta- 


Vult  enim  ad  illiid  pertingcre.  Ncminem  suo  viiio 
aut  negligentia  perire,  si  homo  uiriusque  rei  boai  ei 
mali  per  poteslalem  concessa  elcctione  privalup. 
ilos  tintum  jaciat  potuisse  salvari  sine  labore  ullo« 
sine  maiidatorum  amicitia,  qiios  peregrinanles  a 
merito  favor  lanlum  ccelesiis  eripuit.  Proinde,  quod 
in  ipsum  rcferatnr,  illos  periisse  inlelligit,  quns 
gralia  noloit  divina  libeiare.  Tu  mi  domine,  salve 
diclo,  fiic  apud  to  ut  sies  :  el  si  sanari  mancipium 
inoriis  non  polest ,  a  eontentioiie  desiste  :  nc  eum  te 
fidei  radice  fultus  valida  niteris,  ille  sub  occasione 
hujus  contioversi.p,  ante  editionis  lempiis,  divini  se- 
miuis  ab  aliquoruin  utcro  partus  excutiai. 

EPISTOLA  XX. 

KN.^ODIIS    C0«STAiNTIO. 

Dabis  veniam  quod  celer  rescripsi,  qnia  a^nti  ad- 
iKic  debeo  indocilem  festinationeni.  Vos  maiiiriias  et 
pondas  decct.  Proinde  crcdenti^m  fovcte,  et  nuga» 
meas  a  pubUco  rigorc  stibducite:  qiiia  si  pagina  no- 
sira  *  res  crepera  aique  aiiceps  est,  jussionis  vesirx 
se  luetur  pairocinio,  ab  boc  q'iod  nemo  imperau 
fastidit.  Vale  ergo  dicens,  legenda  eonunendo  :  fiet 
etenim  ut  poslliac  bcne  accepii  ad  parendum  dele- 
nificx  obedienU»  stiinulis  incitemur. 

EPISTOLA  XXI. 

E.N^KWIUS   '     ALBINO. 

Quaierad  magniiudinem  vestram-scripta  prorogavl, 
et  adbttc  tanqiiam  deses  aecusor  :  lingua  milita- 
vii  afleclui  ,  assiduilas  dJigentiam   non  merclur. 


B 


men  mcreor,  quod  prxdicti  jiissa  compl^vi.  Venera- 
bili  ergo- domiiio  salutationis  obsequium  impertieiis« 
ppecor,  ut  ciroa  diligt>nti:ini  suam  prxdictus  vir  ma- 
gnifieus  recipiai,  quod  mihi,  dum  vos  colit,  exbi- 
buit.  Novi  enim  cito  amplissimum  virum  ad  cordis 
vestri  esse  penetralia  perducendiim,  qiiem  innoceiis 
propositiim  suis-erit  apud  vos  dotibusadjulurum. 

EPISTOLA  XXIIK 

»0M110  SUO  FAUSTO   ENNODIUS  DlACOlHJSk 

Slne  dispendio  tutelae  orbantur,  quos  ad  vos  per- 
tinere  eontigerit :  non  desiint  ilJis  paterna  subsidia, 
quos  fovelis.  Lupicinum  '^Eiiprepia!  nostrx  Ulium 
loquor:  ad  ipsum  perlinet  prxfa  a  fieneralitns  :  do 
ciijus  siibstantia  sublimis  vir,  veneraior  vrstcr  ^  co- 
roes  Taiiclladixit  mibi,  a  '  domno  nostro  rrge,  quod 
referri  grave  sil,  impetralum.  Nam  universas  niatris- 
ejus  tacultatulas  aTorisa,  vcl  aliis  asscrii  fuisse  com- 
petiiae.  Aliiid  quod  infelicitati  pupilli  poiuisscnf 
praestare,  noi»  liabui,  nisi  ut  vestram  notitiam  in- 
siruerem^  et  veri  fuiigerer  relatoris  officio.  Vesirum 
esiy  inspiraiitc  Deo,  eirca  miserum  provdere  quod 
adjuvcl :  ad  nie  respexit,  qii»  mihi  resignaia  suni, 
kidicare.  Domini  veremei  salulaiionis  obsequiaprx* 
se.ttans,  de  ciementia  divina  posliilo,  ut  laborcm  ve- 
Btpum  jiivamen  coeleste  comiietur. 

EPISTOLA  XXIV. 

DOMXO  8U0  FAUSTO  ENNODIUS  DIACONUS. 

Dispendium  credo  esse  diligentia",  nullas  rom« 


Credo  poriiloris    aut    negtigtiniia   aut  invidiii,  ad  C  ■"^^^i^'" '"^""^ ''^^''^''"'".^^^^ '"^"^'*^'''*  ^"'^  ^^' 


hane  me  oflensam  fuissc  perductum.  Ecce  tamen 
scripta  multip  ico,  et  pro  «olo  vestro  prosperitatis 
BHeeiadicia  faciens.  de  vesira  cupio  felicitate  gau- 
ilere.  Salve,  mi  domiiie,  etamantem  vestri  subomni 
dignaiione  relevaie:  quia  Deo  proximam  rcm  faci- 
lis,  pairocinio  vestro  credentem  plenafide  et  com- 
wunlone  relevare. 

EPISTOLA  XXII. 

EMIODIUS  FAUSTa. 

Superviieuis  ad  beneficia  laborai  impendiis/ qui 
solem  certat  facibiis  adjuvare  :  gratix  plenitudo  ad- 
ieciione  iion  indiget  :  n§c  ulla  requirit  commenda- 
lionis  augroenia,  qiiein  ad  amiciliarum  cumulam 
merlia  pertiileruni.  lilusirem  et  patriciitin  virum  Al- 


leni  leciione  etiam  vultus  ad  longinqua  portare,  et 
carorum  imagines  officio  praesentare  sermonis.  Ad  ista 
jungiiur  etiam  beue  de  utriusqiie  mcrentis  sublimis- 
simi  Luminosi  portitoris  occasio,  qui  ad  religionero 
roerilorum  vesirorum  su.'e  quoque  gratise  fruciiis  ad- 
jungit.  Quis  geroinus  patiatur  ut  sub  quacunqiie  ne- 
gligentia  baberetur  affectus,  si  a  paginis  temperem, 
qiias  dignalio  vestra  exegil,  etsi  illas  nominatusnon 
accipiai  pcrferendas  f  Deo  graiias,  quod  in  fronie 
epistt'!»  locandum  fuit,  quia  felicitas  vestra  voiivis 
erigitiir  aueta  successibus  ;.  quod  tumida  iniroicoruiu 
cervix  Cbristo  Deo  non  gravaia  succumbit.  Speprae- 
ceperaro  quod  affectu»ostendil.  Bene  eniro  senten^ 
iiae  ccelestis  finem  prxnoscii,  qui  novii  qualitatcm 


biMum  pareniem  vestrum  styli  mei  cnra  prosequitur  :  D  ejus  de  actuum    bumanoruro  serenitaie  colligere. 
CMiperpaginamBonimpendo  necessaria.sed  votiva:      Valeergo  longum,,  mi  domine»  et  aroantem  vestri 

*  Be»  mpera  atque  aneep$]  Symmaehus  episl.  i  : 
lia  re$  irepera  atque  aiicepi  iubium  me  habti,  Vox 
anliqika,  pro  dubio  et  incerto.  Iinqiie  Martianu^  Ca- 
pella  iib.  i  opponii  perspicuu.  Ne  (ti,  inqiiii,  desipis^ 
admodumque  perspicui  operis  iyttp^pnifisioy,  noicent 
creperum  sapk ;  nec  liquet  Hymena:o  prcesnUante  dis^ 
positas  nuptias  resuitare,  liide  ei  crepusculum  dictum 
voluni,  quia  in  lucis  nociisquc  coiifinio.  Symmachus 
idem  e.iibt.  7  Ansonio :  Prius  quam  mnuifestus  dies 
creperum  absoherei. 

*  Aibino  ]  V.  I.  patricio  ,  quod  docet  non  solum 
proxiuia  cpistola  Ennodii,  verum  etiaro  epist<die  ali- 
quoi  The<»donci  apud  Gassiodorum.  Iiem  consulari. 
Nain  consiil  fucrat  aiino  493  lioc  esi  tricnnio  post 
Faustuin.  Itaquc  Albiouin  consularem  vocat  Boetlus 


114^.  r  de  Consohtione^  de  accnsatione  .ngcns,  qua 
majestatis  apud  Theodoridim  falso  drlai*js  es(.  Sed 
ex  Ennodii  verbis  h<»c  prxtcrea  discimiis,  Albiniiiii 
Fau^ii  parentem,  hoc  est  piopiiiquum  ei  coi.sangui- 
neiim  fuisse. 

^  EuprepiiB  ttotfrirl  Sororis  Ennod  i.  Supra  episi.. 
15,  et  lib.  iii,  epist.  15  ac  28  et  atiis. 

^  Comes  Tancila  ]  Locns  antca  mire  dcpravatus. 
Tancilx  norocn  restitui  ex  libris  antiquis,  et  ex  Cas^ 
siodoro:  iseniro  est  Tancila,  vir  rpect;ibilis,  ad  qrei» 
de  perquirenda  :i  nea  slatuaqiiaee  Coniensi  civiiaie 
furto  sublala  fueraty.  scribit  Theodoricu>  lib.  ii  Va^ 
riar.,  episi.  55. 

*  Domno  nostro  regi]  Tlieodorico  :  alqiie  ita  pcr- 
petuo,  cumaut  regcro  nuniinat,  aut  rerum  doniinum. 


1» 

»lyli 


EPISTOLARUM  LIB.  ir:  54 

reldTaie ;  ul  qaidquid  lublrabuni  intemlla  A  Tui.  Yesirum  esi  in  roe  fovere  qiiod  reeepisiis;  ne 


terramniy  labellaria  conipeusei  oblalio. 

EPISTOLA  XXV. 

'  PAU8T0  QOiBSTORI  BNNOHUS  DIAeOMIS. 

ProccelesU  disposiiione  reditu»  mei-indicia  fieri 
nallt)  magis  qusm  amico  Ravennam-properanie  coii- 
veftif:cttjus  fidelis  relatio  etiam»pagina  cessante 
suij^cerat.  Sed  usu  abstlnere  non  potui :  quo  si  sub 
Quocunqiie  neglectu  temperero^  tideor  damnasse 
slyli  frequenliam  quam  aroaYi.  Jungilur,  quod  prae» 
dicto  obfias  in  negatione^iianus  exhibere  non  poluii 
qui  scjt  ab  aroaniibus^iii  securus-  exigere,  quodei» 
pro  reiigione  conscieniiae  novit  fideliler  exkibere. 
*  Ravennain  ergo  digressus,  quffi  qnidquid  in  prae- 
senti   vita  babeo  dulce  complectiiur,  Mediulanum 


judiciaculminis  vestri,  me  jacente,  patiantur  exnmen. 
JExponit  enim' censurae  sententiam  suam  qiiisquj 
quod  elegii  non  tuetur.  Domine  mi,  salutationis  re 
▼<^rentiam  pleno  dependens  obsequio,  Deum  rogo,  ut 
heneGciorum  circa  vos  suorum  incrementa  multipli- 
cet :  quia  solus  census  est  meorum  plenissime  com- 
modorum,  qui  celsitudinem  reslram  ad  /ustigia  qux 
dtbentur  extul.  rit.. 

EPISTOLA  XXYIf. 

^  BUNORATO    ENNOUIUS. 

In  vieinttate  vos  degere  moderna  scriptione  signa- 
slis,  jungentes  ad  dispendia  gaudiorum,  statum  ve- 
sirae  vale.udiiiis  imii^iiHiium.  Non  neg<^  sievfnereor^ 
utsemper  mihi  cumdulcibus  amara  socientur.  llacte- 


I  ^  •-  »»t^.  A-  ^  nt  '  ^  .  B  niis  vos  Ravennatibus  occupalos  excubiis  adversa  te- 

sjjva  corporis  valeludtiio,  Cbnsto  prosequente,  per- *'  .    ,       ...  .    .         . 


Yeni ;  male  ferens  quain  in  redeimdo,  hieme  impel- 
lenle,  opiavi  forsitan  coiilra-  desideria  celeritateni. 
Sed ad  Deum  cuncta  referenda  sunt.^ eui ^jao^t  hQ«<- 
tnani  facla  compooere,  et^dtligenliam  corporalem- 
seierni  amoris  sapore  mutare.  Nuno^  ad  scriptionis 
causam  dicta  bumili  salulaiione  et  commendatione 
me  confero  perlatoris:  qui  »t  pro  nentis  vestne  se- 
renitate  gratuleiur  beneficiis,  agnoscit  se-auirece- 
pisse  quod  vestris  praestitit,  aut  qualker  amnre  de- 
beat,  incilari.  Quem  si  vel  nolit,  fesiinum  redire 
eoropelliie:  quia  etaffectni  meo  pracscntia  ejus  est 
rccessaria ;  et  si  Deus  pr«)icissioi»em  siaiuerit,  cun^ 
ifst  Jusserit,  ulilitati  ezspectalur  accommoda* 

EPISTOLA  XXYL 
BNIfODIUS-^  LiBeaio. 

Aut  aliiur,  aut  sustentatiHr  scriptione  dHigentia : 
iHinistra  aflreeiioni)  estepistolaris  confabulaiio :  muta 
caritas  simulacrum  repreeseiitit  Ingrati  :  depretiat 
genium  suum,  qux  in  voeem  non  prorumpit,  aroicf- 
tta.  Bene  secretum  pectoris  reseralur  clave  sermo* 
048  :  dignationem  vestram  jam  patior.  If x'e  pro  inge- 
nii  ¥iribos  paginalis  commercii  libamenla  dedicavf, 
pcr  qnae  usurpo  vindicare  mlhi  meritum  plus  aroan- 
tts.  Nemo  enfm  tacllurnifatia  repagulo  ora  porrigii». 
quam  decisi  foederis  memorem  prodrtor  meiitis  lo- 
quela  non  deserit.  Principem  ergo  locum  in  litieraria 
c^tmmunlone  possideo,  et  majori  oultura^dignussum,. 
q*ii  prior  quid  gestirem,  patefeci  linguae  testimonio. 


nucrunt.  Unde  quia  laxari  roiitigit,  corporis  in  vobis 
est  labefact  ita  substmtia,  ne  in  lolum  liceret  oplata 
promereri.  Quam  dura  est  humanarum  rerum  condi- 
tiorquaequotiensdesideriisaliquo  sapore  respondcrii, 
luox  et  in  foribus  concessift  permuiaU  Expavi  taroeii 
calumniam,  qiiam  oratoria  et  nimis  Daedala  provi- 
sioneJittcris  indidisli,  ut  injiincta  pro  uiilitale  ti  t. 
nolle  me  credas,  &i  efficere  non  potuisse  sigoaverOiO 
arlificis  ingenii  seeretum,  qiiod  plus  commodilati 
prospicil, .  quARi  de  amore  conftdai !  DCus  tesiis  est 
roe  tibi  non  negaturum  esse  quodvaleo.  Tu  Deuro 
rogSy  utaotionenijmearo  infelierum,  quas  diligit,  lii- 
terarom  non  patiaiur  calamitatibus  iropediri.  Nihil 
enim  est,  quod  magis  pro  obice  inetuaro  actionis 
G  iropositae,  quaro  iflud  (^iod  novi,  accipcre  scholasti- 
curo  nil  roereri..Gonfer  roagis  ingeniuro  tuuro  ad  sqiia- 
leMia  jura :  per  qiiae  quidquld  scabrida  poposcii  lin- 
gua,  mox  meruil ;  aut  si  non  meruit,  mox  avulsii. . 
Domine,  salutatioHis  gratiam  s(»lven8  spero,  ut  efTosis^ 
laborem  mcum  precibus juvcs :  quia  cum  non  habeanw 
docti  aut  erudili  meriium,  saepe  in  causis  sustkieo, 
facia  perfecti. 

EPISTOLA  XjbllL 

^  kXlWQf  iNN   DIUJ. 

Deo  gratias,  quod  principis  loco  poneudum  esl,, 
qui  roagnitudinem  tuam,  qux  a  me  eranl  ofTerenda, 
fecit  exigere.  DeJisli  preliuin  garfulita  i,  quam  vix 
hactenus  intra  verecundum  peneiralecontinui :  elicit( 
utor  styli  genio ,  quem  duriter  ab  importuna   acri- 


Ecce  religionem  dirigendae  paginae  siiie  nube  di>sc-  D  ptioue  revocavi :  meritum  coactae  vocis  inusiiata  lo^ 

*  Fauiio  qumitori  ]    Summas  omnes  dignitntes         *'ln  edlt.  Sehotti, /^ar^nnff. 
Faustus  ordine  consecutus  esl.  Nam  magisier  offi-         *' Lifrerio |  Dequoadepist.  I^  lib.    . 
ciorum  ante  aliqiiol  annos  fuerat,  Albino  consule ; 
in  eoque  honore  legains  a  Theodorico  rege  missus- 
ad  Ana6'asiiim  Aug.,  utcunstat  ex  Gelasii  papaecom- 
moniiorio  ad  Fausium  roagistrum  legationis  officio 
Consiantinopoli  fungentein.  Nunc  qu.TSiura  sacri  pa- 
laiii  (ungitur.  Posl  hanc  pracfecturae  praetorianae  cin- 
golum  adeptus  est.  Epigram.  142  et  lib.  ix,  epist.  IS^ 
ad  Slephaniam  Faustt  sororem :  Nemp$  illiu^  domm 
Fuuiii  §ermaua  ei^.in  cujui  p^wfectura  quad  monaehoi 
inukuai  inwenitnr  :  et  passim  in  Variis  Cassiodori : 
etsi  in  his  vittose  ubique  Fausto  prtepoxilo  scripium 
csl,  pro  preefecio  pwxtorio,  Deuique  patriciatu>oriia  • 
ins  est :  coius  tesiis  Ennoilius  .id  Agapitum  lib^  v, 
epist.  %6.  Ante  oiiinia  autera  consiilatuin  jam  gran- 
«lior  gesserai,  ut  dictum  cst  ad  episi.  5,  lib.  i. 


^  llonorato]  Fratri  Decorati,cui  etiam  novo  etem- 
p!o  inqiiaesturae  honore  siicccssit,  ui  esi  apudCassio 
dorum  lib.  v,  episi.  3  et  4,  verum  h.TC  poslea.  Nune 
excubiis  Ravennatibus,  hoc  est  alio  quodam  aulico 
munere  nuner  defuoctus  crai. 

'  Avieno]  Mulia  suni  in  hac.epistola  quae  osten-^ 
dunt  aliuro  esse  hunc  Avicnuro  a  Fausti  fllio,  de 
cujus  consulatu  actum  est  lib.  i,  epist.  5.  Et  tamen 
hunc  etiain  oonsulem  appellat.  Quo  adducor  ui  cre- 
dam  ex  duobus  Avienis,  quorum  unus  anno  Christf 
501  consut  fuit,  collega  Pompeio ;  alter  anno  50i 
cum  Probo ;  priorem  Fausti  filium  fuisse,  posterio^ 
rem  hunc  alterum  de  quo  liic  serinn,  qui  Avieiiut 
jiiiiior  in  Fastis  aliisque  moniiiie  ilis  diclliir,  non  ae^ 
taic,  sed  ordine  consulatus.  •     >  « 


55 


ENNOD.I  EPISCOPI  TICINENSIS 


» 
quaciUtepossideo.NampostqDam  me  jitssisii  paginas  A  tur  accipere.  Genrinar,  pir<lor,  mihi  bilarilate  profuisti: 


destinare,  animo  meo,quoil  tacueram,  commemlasti.' 
£uge,  fions  diu  prodiga  :  aliqit.indo  milsr  contigit  ad 
aflecllonis  copiam  sine  tui  dispendio  pervenire.  Di*- 
scjmus  non  odisse  quod  adjuvat.  Sileiilii  graiia  fecit, 
nt te  libera  jam  toquamur :  exspectantur  a  iiobis  saepe 
fastiditn  corioquia.  Non  ibo  loiigius  :  asseritur^  ui  vi- 
deo»  lingiix  orffcium  raritate  sermonum.  In  qua  parte 
non  clauda  keiii»je  nieae  fldes  est  :  senieniia  nostra 
veri  dstipulatione  falcitnr.  Ecce  ille  qui  doctorum 
epistolas  grandi  dotAias  messe  colioquii  summis  la- 
biis  vix  libabat,  labellae  nosirx  ciilmos  non  dedigiia- 


eum  tu  in  sialione  cerlus  es,  et  cum  frequenter  con- 
tempti-desideranturafralus,  facia  esleQce  melior  ejus 
sententia  quein  aniainus.  Nobis  ergo  verecuiidia,  con- 
suli  nostro  emendaiione  prospeximus.  Sed  ne  in  lon- 
guroprocedatpagina  Iranscendenstcrminos  praefinitoSy 
et  loquendo  mulia,  quod  tacuimus,  demonstremus 
non  fuisscconsilii;  vale,  mi  domiiie,  eiamanles  tot 
hac  communioiie  dignare  :  quia.  prxcelsi  lioiiorum 
luoriim  apices  lixc  sola  recipiunt  argumenta,  qu£  de 
hnmililalu  naseunlur. 


LIBER  TERTIUS. 


EPiSTOLA  PIUMA. 

'   SEMATORl   EPISCOPO    ENNODIUS. 

Prima  res  est  sanclo  conveniens  sine  dubilatione 
proposito,  spoute  pro  justitia  fucere ,  quidijuid  alii 
aolent  moniti  exhibere  :  sed  honestat:  proxima  vcl 
secunda,  rectis  suggestionibus  non  gravari.  In  qua 
parte  etsrprincipem-lociim  non  possidet  qui  mone- 
tur,  Aabet  lamen  Dei  gratiam,  quod  veriiatis  iiisintia- 
lionibos  non  repognat.  C:iusam  ergo  praefationls  in- 
siirao,  ne  et  ego  utilitaiein  meam  diflerre  videar 
poiixitate-sermonum.  Dudum  per  me  su]>pliciier  po- 
stnl  vi,  ut  de  mancip.is  qux  de  casa  mea  a- vestris 
sof  ic'i:ata  constal)at ,  iinum  mibi  quod  remanseral, 
redderetur.  Dcdislis  precibus  mcis  sancta  promissione 


B  praestari.  Videte  si  reus  sum,  qui  elegi  virom  anti' 
Btitum  moribus  congruentem :  qui  vel  contra  aequi- 
tatem  repugnantium  indomita  posset  corda  molliri*» 
Effectum  mihi  negolii  jnm  promi«i,  qui  legati  ni;  ri- 
lum  comprobavik  Providele,  si  religionem  deccar, 
si  a  pontifice  dignum  sit,  i:luin  qui  potest  cautibus 
imperar<*,  contemuK  Duo  sunt  quae  mecum  faciunl, 
negotii  sincerilas,  et  geniis  supplicanlis  :  quidquid 
contro  hoc  obstiierii,  bonorum  senieiitiam  inox  m«« 
retur. 

EPISTOLA  II. 

*   EOGENETI  ENNOUIOS. 

Quamvis  cororoercia  liiterarum  magis  sunt  laetiii» 
quain  moeroris ;  nec  secretum  pectoris  aut  amiciii» 


responsum,  ut  etiam  ii  vobis  puer  ipse  jure  compe-  C  diligeniiam  bene  in  lucein  digerat  claudft  recenti 


teret,  vos  tamen  gratiam  coinmod  s  aniererre.  Re- 
gresso  me  de  Ravenna  (quod  ilictu  nefas  est)  pro 
pecrttis  meis  effectum  sacerdotalis  dif^itio  habere 
non  potuit.  Ascribo  meritis  meis,  q^iod  cujus  ore  da- 
mnatur  mendacium,  staluta  violavit.  Ecceiteruiu  me 
ad  conscientiam  vestram  refero  :  ecce,  quod  liiium 
decet,  exhibeo,  ut  per  sublimem  et  magnificum  vi- 
rum  domnuro  Viciorem  ad  humilitatero  conferam, 
auidquid' mihi  poterai  hegum  sacularium  aueloritaie 

*  Senat  ri  epi$copo\C»}ns  sedis  fuerit  episcnpus, 
incertum.  Neque  cnim  de  Sen:irore  Mediolme'  si 
episcopo  intelligi  potest,  in  quem  scriplum  est  epi- 
f^mnia  87.  Is  enim  haudpaulo  antiquior :  cum  Me- 
diolancntiem  ratbedram  po>tSen:uorem  rexerit  Theo-  ^ 
doni<,  post  Thcodoram  Laurenlius,  quiEiinodioh.Tc  "^ 
scribente  llorebat.  Seiiatoris  sane  nomeii  illo  >xculo 
gessere  complure»..  Inierqfiosnoiissimus,  el  scriptis 
bonor.bii^^q^ie  clarissimus  Variaruni  anctor,  quem 
Cassiodorum  inolito,  si  dicere  Iicet«  errore  appella- 
miis.  AudieiHli  quippe  non  sunt,  qui  Senalorein  xar' 
iioxntf  dictum  pulaut ,  quasi  projirium  ejus  nonien 
fuerit  Cassiodorus.  Nnm  verum  ac  proprium  ejus  no- 
men  fuit  Senaior ;  qiiod  ipse  suis  omnibus  epistolis 
pra?fixii  lib.  xi  et  xu  Variarum,  et  quod  unuui  suis 
ipfie  Fastis  indidit  anno  513,  cuin  de  suo  ageret 
coiisulaiu.Tam  igiiur  hoc  ei  verum  nomen  fuii,  quam 
verum  fuerat  alieri  Senatorl,  qui  anno456  coii$ul  fuit 
cum  Fl.  Anihemio  Isidoro.  Sed  invaluit  error  e\  ea 
qiiain  dixi  opininnc  iiatus,  qiuisi  Senaior  epitheliun 
e»set,  non  noiiien,  ut  Ca^siodorus  tanquaui  proprio 
QOiiiiue  yocitctur,  cum  id  cqgnoinen  re  vtipa  fiicrit,  a 
patris  nomiueHlucium.  Pairi  enim  Sciia'ori;r  uomeu 


confusione  elocutio :  videro  tamen,  utrum  dispen- 
dlum  caritali-  inferat  scrmo  rarior ;  monstrat  lamen, 
si  nullus  propogetiHT,  infantiam  :  testem  divinitas 
gratiae  linguae  dedit  officium.  Sed  dicas,  mi  domino, 
haec  alietia  esse  alKeo  quem  noveriro  roaximis  d«lo- 
ribus  occupatum  :  pressum  pectus  angoribos,  ad 
amoris  verba  nou  erigi :  nec  quidquam  delenificum 
lamenta  senure :  res  quae  menlein  premit ,  repudiai 
qiiod  oblectat  audilum  :  qui  major  animx  fuit  portio 

fuit  Ca^siodorus,  a  quo  filius  Tassiodorus  Seiia^or, 
et  ommihus  iiominibus  Magnus  Aurelius  Gassiodoius 
Senator  diclus  est,  sicut  a  Fau>to  patie  Faustus 
Avienu<.  In  quo  rursum  refellendi  sunt^  qui  Cassii>- 
dorum,  cui  patricialiis  post  praefeciuram  a  Thcode- 
rico  rege  deferlur,  et  de  quo,  ejusr|ite  avo  et  patre, 
multa  lib.  i,  epist.  5  ei  4,  ipsum  auctorem  Vari.iruin 
esse  credunt,  cum  de  ipsius  patre  accipi  omnia  dc- 
heani;  ad  quem  etiam  scripia  est  epist.  S8,  lib.  iii. 
Stnatori  siqnidcm  (Hio  praefeciuram,  ac  deinde  pa- 
tricialum  dctulit  non  Thi^odericus,  sed  Athalariciis 
ejus  nepos  lib.  ix,  epist.  24  ei  25,  in  quibns  recto 
noiniiie  Sennlor  nunruputtir  :  Cumnlaviniutj  inquit, 
P.  C,  bencficiis  nostris  copiosum  virtutibus,  divitem 
moribui^  plenum  mogii  honoribus  Senatorem, 

*  Euyeneii]  De  quo  ad  episl.  24  lib.  iv.  Doclura 
Eugenetis  frairem  cujus  obitum  hic  deplorat,  sns|ii- 
cor  fuisse  magniiiii  Qlybrium,  de  quo  dictuni  csl 
epist.  9  lib.  I.  Ilinc  e^t  foriasse  quod  una  junguniur 
in  epist.  25  ejusdein  libri  Olybrio  ct  Eugeneti :  et  in 
cpislfila  Athalarici  lib.  viii  Varianiin  iOeiquod  Oly- 
brii  dcinceps  nulla  apud  Cnnodium  meotio. 


Ir7  EPfSTQLARUM  LIB.  Ht.  %% 

fraler  \n  sitperis,  bftnc  transtulii  ad  sepulcra  :  quid  A  ii»,  qui  sanctonim  roereiar  colhiquia.  Qiiare  duin  m 

faecubris  licenlia  iinmunda  possedil,  nunqoam  Unli 


eiigeodum  ab  ilto  sil,  cujus  dimidium  salutis  biisia 
dauserunt?  iDSummis  afQictionibus  quaeri  non  (>osse 
Y  eenr,  gemiiibus  subjugaiam :  lacryinarum  teropore 
4ica|ur  iroportuna  uarrjt.o.  Respondebo,  quod  par 
quoqne  roeum  pectus  acerbi  casus  moeror  innaverk: 
nec  dividime  po-se  ab  ejui  iri&tiiia,  4|ueni  mibi  ppo 
▼oluntatum  siiuiliiudine  nunnunqnam  laetajunxeriMit. 
Osieodo  tamen  saepe  gravioris  luali  in  luciibus  iiidi- 
eero  fulsse  sermoiiem,  et  iiitercepta  taciturniiaiis 
renedia  prodiiore  colloq.:iio.  Dicain,  qui  lamenta- 
lionisiKepaginas  deiiegai,  in  una  aetale  vuiiperire 
quod  deflei :  non  meretur  recorJatio  fratris  etdocii, 
ttt  nubiscum  quid  de  ipsc»  senserimus,  occiunbai :  a 
feriato  ore  iu  ptanctibus  parcus  c;»t  animus  ;  aroaii 


viriapicesmerui  :  poa  etiam  per  lohga  intervalla, 
nunquam  hujusmodi  bonasus  epi.  Deus  magne.qiiaro 
digiiitatem  servieiilibiis  tibi  iribuis,  ut  qiios  respi- 
cere  cceperis,  eiiatn  auiicis  luis  reddas  acceptos!  V%Te 
seinper  vos  singulari  cultura  suspexi :  semper  ve- 
nerMidis  inoribus  gravala  pcccaiis  colla  sul>misi. 
Ecee  jain  quasi  apqualis  appctlor  i  erexit  me  diu  cu- 
stodiia  siibjectio,  Fuve  me  ergo  orationibns  iiiis: 
osiend4s  eniro  piginis,  fragile  a  vobis  non  exhiberi 
piitro  ioiuin.  Nam  el  isiisuscepli  sant,  qui  milirbona 
de  quibus  gestio,  contulerunl.  Ad  rero  redeo.  Per- 
diiu»  itle  clencus  expavit  causam  tlicere  apud  e|ii- 
scopuin,  postquain  defendi  a  me  vidit  eos  quibiis 


commem<iratio  qux  roandatur  tabeilis,  viscera^  caro-  B  meuro  deputasiis  obsequiuni.  Suggero,  si  jiibelis,  el 


niro  aculeis  violentcr  irrumpit  :  nuni|uam  patitur 
obiium  veterascere  relatio  fuiici  isdigestJ^  per  littera^. 
Hiic  ^tudio  roagniliidinem  tuam  flens  consoiat«tr  ap- 
per.o,  ut  vicarii  serrooiiis  bencficio,  et  promissiissub 
invoraiiune  Dei  inter  nos  niuriatur  affectus,  et  per- 
sona  facandi;B  quae  meritis  suis  occasuro  non  palitur, 
uoslra  quoque  conrabulaiioiie  reviviscat 

EPISTOLA  IIL 

OOMNO  SUO  FAUSTO  EKNODIUS. 

Curo  scribeadi  occasio,  et  domcsiica.  et  amica  sup- 
pedilel»  quare  a  paginis  teniperein,  tanquam  iadigiis 
perlatoris;-  maxinie  cum  sedulitasliilerarum  responsa 
roibi  «oleat  saepe  praestare  Y  iluic  se  studio  comilem 
dedit  lioiiorabi:i8  viri,  vencraloris  vestri  frairis  Cun- 


nnus  de  ipsis  Ravemiam  ambulet  cuni  vestris  ad  fi"- 
lium  vcslruin  dommtm  Fauslum  commendulitiis,  ne 
ki  pr«judieio  ipsorum  venalis  judicium  qui  Bledio- 
lanr  exaberat,  senteniia  depromatur. 

EPISTULA  V. 

EMfODIUS  HAXIHO, 

Gmndes  biatus  paierer  liiteiaruin  ▼estraronr  ele- 
vatus  allquio,  si  iion  niei  conscius  iftiperiliaro  pii- 
dorecoiiiprimcrem,ei  judicii  lancem  tenerero,  etiaro 
cum  laudur  imiiieritus.  Yos  dignatio  censurse  fecit 
iniroemoresr:  ine  pru|>ositum-  intra  vereounduro  de- 
gere  peneirale  compellii :  vos  scripta  roea-  tonqiiam 
aniaiites  aiiollitis :  nie  necesse  est  il!os  metuere,  qui 
rancUu  dcspicientes  Ci>ncia  neglectu  ,  eiiam  edeci- 


srantii  postulailo,  qui  industnam  suaro  quo  apud  vos  C  mata  coiideninai.   Ago  tanien  gratias    quod  apml 


Domnus,  ut  efficacero  dccet,  innotuii,  meis  dcsideiat 
ben«fick8  subjcigare.  Transeribii  eniro  ad  alieiia  jura 
sudorero  suuro,  qui  debere  vull  commeudatitiis  f|Uod 
■lefetiir..  Dedi  taroen  roanus  precibus,  ei  pro  ejiis 
desiderio  sub  occasione  esbibendcc  bumilitalis  scr- 
plar  prorogavi ,  Deuro  rogans,  ut  sub  omni  celerilaie 
nuntiiis  roe  ve»  rac  valetudinis  ei  prosperitaiis  atlol- 
lat.  Nomiiiatiim  lamen  pro  mei  consiJeratione  m»- 
gnitudo  veslra  ge.nino,  si  indignus  precator  noD 
sum,  favore  comiteiur. 

EPISTOLA  lY. 

E».XOMUS  *  ABBATl   STI.PHANO. 

.  Liiteraru»  vestraruro  quaro  du^ce  negotiuro  cst, 
quod  oiilii  spiritale  rounus-  exbibuit !  quaro  voiiva 
perlatoruro  aeeessitas,  quae  remedii  sui  studio  dcsi- 
deriis  roedetur  alienis  !  Confiieor,  nisi  repugnaret 
proposilo,  inifflica  pene  ad  turbandam  aliquonim 
securitatero  voia  conciperero.  Eccepracstantadversa, 
quod  secunda  non  tribuunt.  Sancloriim  litieras  tran- 
qnillifl  rebus  unde  peccator  acciperem ,  quas  niiu- 
qoaro  roeritururo  meoniin  nitor  exegii?  Ecce  qnaii- 
luro  roibt  contulerunt  suffragiuro,  qui  a  vubi«  obti- 
Boisse  se  confitentiir.  Divinanfi  aestiino  provideiitiain 
illa  tribuere  :  roulluin  jam  credo,  quud  de  inald: 
conversatlonis  fasce  deposui.  Proxiinus  est  innoieu- 

*  Abbari   Sf^/ia»o  ]  Ad  qtiein  ilerum  epist.  12. 

*  Adeudalo  pre$byi€ro  ]  KCclesias  Romana*,  nt  du- 
darani  qu.i:  ad  eunidem  scribit  lib.  vii,  epi$»t.  !27.  Is 
est  fcrtagge,  qui  in  synoJo  friiva  Syinmacbi  sublcri- 


doiuniiin  Palricium  lalein  ine  jiidicare  sei  ibilis,  qua- 
lein  vestro  tesiiiuonio  reddidistis.  Inbiituaiioni  ergo 
anior  debetur  isie,  non  pagiufie,  quam  scaber  siylus 
sine  eloqueutije  dote  sign.ivil.  Soluiationem  tamen 
magniiudini  vestrae  dignaro  referens,  Deo  gralias 
ago,  quod  vtttivis  vos  auctos  successibus  reduxii  ad 
propiia.  qiios  inens  mea  pro  connexi  ne  caritatis 
nunquam  sentil  abseiilcs. 

EPISTOLA  VI. 

ENNODIUS   LAtRENTIO. 

Dandae  sunt  manus  amoris  imperio  :  viiic:uni  me 
tenetaffiCtiu:  cui  verba  concessi,  ul  quod  ad  salve 
debiium  periinet  non  tacerem.  Domestivi  peilaioJs 
occasio  mihi  perire  non  potuit,  nisi  ad  diligentae  te- 
^  stimoniuro  scripta  transroitterero.  Salutans  ergo  re- 
verentia  debita,  prccor  ut  vicario  ine  relevetis  aflatu  ; 
qnta  promitlo  mibi  lilter^rum  prorogatione  re- 
sponsum. 

EPISrOLAYIl. 

RNNODIUS  '  ADEODATO  PRESBITEIiO. 

^Quis  vestrae  aflectionis  immemor,  nist  qui  est  in- 
bumanus,  exi^tat?  qnis  lotius  religioiiis  perhonae 
apud  Deum  nolit  babere  suffragiuni?  Ego  maxime, 
qui  et  gravibus  peccatoruro  sarcinis  premor,  ti 
vestram  gratiam  obtinui :  quac  res  mibi  absolutio- 

bit  bis  vcrbis  :  Adeodatu$  pre$byler  S.  Martini  Tii. 
Equitii,  Ne  prorsus  arnrmem,  facit,  qiiotl  in  ftynodo 
IV  diiu  ejiisdeo)  nominis  et  gradus  AdQodali  pre«i*>* 
lcri  nu  I  eraiiiur. 


I>9 


ENNOOn  EPISCOPI  TICiriENSIS 


60 


neitt  integrtm  poUicetur.  Saloians  ergo  veneraiiter  A  mur.  Iiidei  mcr«  affectionis  ?olo  peelonim  lingnii 


et  debite,  spero,  ut  pro  meperomma  saiirtorum 
kiea  vota  facias:  quae  consecutus,  Dei  beneficia  sine 
mort  ilisaelvam ;  quia  compertum  mihi  est,  quod 

mereris  audiri. 

EPISTOLA  VIII. 

ElfNODIOS  AVIEIIO. 

Siofiensa  prsstat,  ut  magnitudinis  tux  scripta 
geminentur,  quam  vellem  saepe  illa  sereni  pectoris 
tui  tranquilla  turbari  ?  H  ntsi  adversaretur  propo- 
sitOt  causas  iiidignaiionis  ingererem  :  quando  quod 
amor  non  meretur  obtinui  per  culpas.  Ego  tamen 
errore  vacare  me  nuntio  in  ea  cau:>a  in  qua,  dum 
aceosatis  negligentiam,pr;emiumcontulistis.  Puerum 
turbatus  direxi,  per  quem-  nibil  aliod,  qoain  quod 


signaret,  si  ad  desiderii  copiam  militaret  orts  ofO- 
ciom,  et  penetrale  mentis  resignatum  leneretur  in 
litteris.  Tune  nullo  eariias  negledo  veterasceret : 
tune  diligeiiti  mutu»;  devinctionis  osu  potita  fulge- 
ret,  nec  scabro  memoria  vesirl  torpore  lacderetur. 
Sed  qitid  faciam  quod  mihi  meriiorum  meorum  ne- 
bolae  serenitatem  bene  amantis  obducunt,  el  obli>- 
vionem  mei  peccata  mea  conciliani?  Facessata  pro- 
posHomeo,  imitari  quod  Tactum  doleo,  etrper  silen- 
tiom  sumere  de  vestra  taciturnHatevindictam.  Ge- 
mms  ergo  stlmuHs  verba  concessi.  Negare  non 
potui  eommercium  epistolare,  qiiod  et  caosa'  popo- 
seil  et  graiia.  Scitis  optime  qoae  a  vobis,  et  per  me, 
et  ore  proprto  sanctos  pater  vester  domnus  episco- 


opiis  esset  ostendi.  Libero  pectore  lingua  vacat  of A-  ftpus  postiilavit,  ot^expensa  qii«  pro  necessitatibns 


ciis:  mens  confusa  graiiam  salutationis  al)j.iirat.  Ecce 
Deo  in  utroque  gratias,.  quia  nec  ego  reus  sum ,  et 
vos  me  reum  esse  credidistis»  Beneficium  mihi  com* 
notio  vestra  contulit,  quod  vix  dedisset  aflectio.  Ego 
quid  tibi  debeam,  explicare  uon-possum:  pauper  est 
caritas  in  cujus  narratione  sernio  non  defictt.  Do- 
miue  miy  salotem  debi^am  dicens,  Deom  rogo,  ut 
qoolibet  animo  gesseris,  semper  scribas. 

EPISTOLA  IX. 

Elf.NODIUS  MABGELl  lAMO. 

Scio  magnitudinem  tuam  grandibus  Dei  beneflciis 
Abundare,  et  promissam  eirca  amicos  servare  con- 
atantiam.  Nescit  animos  vestcp  incerta  polliceri, 
«miorem  sine  aliqoa  immutatione  custodiens:.et  ideo 


domni  papae  Ravennae^  facta  est,  *  redliibitione  pen- 
saretor.  Gertis  e«iim  potentibus  quorum  nimina  tu- 
tum  non  est  scripto  signari,  tiovit  D-  minus,  quta 
plus  qiiam  quadringentos  auri  solidos  erogavit.  Hos 
me  fldem  dicento  conceMit  :  frons  mea  apud  ipsum 
libera  esse  non  potest,  donec  per  vos,  sicut  confido, 
polliciialio  compleatur.  Idcirco  direxi  prassentiuni 
perlatorem,  hominem  religionis  et  fidei,  ut  ab  hac 
nie  quam  pr.Tfatu8«um,  coiwemlone  «l  injuria  sub- 
levetiit.  Unde  salutationis  lionorem  tota  humilitate 
pcrsolvens,  rogo,  per  lllora  contestans  qiii  conmiu- 
nia  circa  sanctnm  papam  vota  respexii,  ut  ordinetis 
qoaiiter  ab  hojusmodi  inquietodine  relever.  Tameti, 
si  verecondom  esse  non  creditis,  indicate,  et  de  pro- 


securom  me  post  Deum  vestri»  trodo^  et  commendo  G  pHa  facultate  resiitiio,   qoidqoid  roe  spondente  a 


manibus,  et  Dei  beneficia  in  quibuscunque  negotiis 
l»er  vos  mihi  evenire  non  ambigo.  Domine,  ut  so- 
pra,  salotationis  honorificentiam  selvens,  rogo,  ut 
ffequenti  me  epistolariim  vesirarum  relevelis  alto- 
i|oio  :  quia  summum  mihi  a  Deo  muHUS  conceditur, 
»i  de  veslra  meruerb  sospitnte  gaudere  :  qiiia  flde^ 
etinlegriias  omnibu»  qui-Deom  liment,  racil^acc«v 
ptos. 

EPISTOLA  X. 

E1W0DIC8  '  LDMIIfOSO. 

Poa^et  amicitiarum  religio,  et  adultae  inter  nos 
planu  gratiae  nulla  discreUrum  sentire  damna  re- 
giODum,  sl  quod  negatur  aspectui,.  pensareiur  ;iNo- 
qiiiis  :  ei  pigro.  corporum  onere  divisi,  per  illam 


sancto  episcopo  constat  expeiisum  :  qoia  Ittier  8 
sancti  papae  habeo,  quibus  jussit,  quidquid  opus  es- 
8«t  fieri,  cum  mea  debere  securilate  compleri.  Si 
mereor  laborare,  vestr.t)  erit  provisioiiis  expcndere^ 

EPISTOLA  Xf: 

ENNODIOS  '  SENARH). 

Si*  diligentiae  memoria  c':rca  personam  meam  ani- 
mii8  Tcster  non  exueretur,  si  reverli  eum  ad  judi- 
ciiim  sublimiias  tua  non  cogeret  post  favorem,  fre^ 
#  queiitia  scripta  prorogates.  Sed  qoid  faciam,  qoia 
non  validis  radicibos  nititor  amor  indebilus,  et  cio 
ad  examen  reduciiur,  quidqiiid  grnttae  aura  subri- 
puit?  Me  soluin  novi  prius  debuisse  diligi  qu»m  pro- 
bari :  hunc  tanlnm  fruclum  de  caritate  possedi  »,uem 
quam  e  ccelo  sumpsimus  partem,  animis  jungere-  ^incogiiltus  provisione  subtraxi.  Sed  vos  convenerat 


*  Luminoto]  Veteri  amico,  et  ab  ineimie  aciate  so- 
dali.  Sublimlssimuni  snperiore  libro  appellavit,  epist» 
24  ad  Faustum.  Quo  temporeSymmachi  papae  causa 
adversus  schismaticos  Raveniias  traclabatur,  episco- 
pu8  Mediolanensis  opinor,  ilius  nomine  quadringen- 
tos  solidos  sponsore  Ennodi»,  ero;:arat.  Eos  cum 
repoecerct  episcopus  a  Liiminoso  petit  Ennodins, 
uU  ciim  Svinmacho  agal,  ut  relundantur.  Qua  de  re 
itcruni  eidem  Luniinoso  scribit  lib.  vi,  epsl.  16,  ei 
epist.  35  ad  Hormisdam. 

■  Redhibitione  pensareiur]  Resti^u^^rctiir  :  ullili.  v:; 
cpist.  16  de  liac  ipsa  rc,  me  iei  redhibitionem  promit- 
ietite.  Hoc  eniin  pleruniqiie  est  redliibcrc,  redderc 
qiiod  delieas,  quo<'Uiu)uc  litulo  debcas.  Sed  latiiis 
ititerduin  sumitur,  ut  iii  rcdhibitori.s  nctione  :ipud 
iu  isc<)n!»ultos,  quibus  redliibere  est,  ut  Glossx  iio- 


atrae  inierpretantur,  to  itom<rcu  ix^iv  rov  irpajnv  6ntp 
Hxf  TT^oTcpov  :  ct  ciim  redhibcre  laiionem  dic  t  Avi^ 
tus  Vicnneiisis  episcopus  in  epistola  ad  Apotlinarem 
episcopum  fratrem  :  Slpro  omni  verbo  ol/oto,  quod 
locuU  {uermt  hominet^  rationem  redhibere  cogeniurt 
Deniquc  redliibere  bm\^i  usurpnbant  pro  reddere. 

*  Senario\  Propinquo  et  nmico  singulari  :  unde 
geminuni  sibi  cum  illo,  cariiaiis  et  sanguinis,  viiicu^ 
him  csee  dixit  lib.  i,  episi.  27.  Coniil*m  parimonii 
crealum  a  Theoderico  Scnarium  nnno  511  docent 
epist.  5  et  4  lib.  iv  Vnriarum  :  elsi  male  terlia  in- 
scribiiur  Comiti  privaiarum.  Ante^i  vero,  ut  eaedem^ 
te^antur,  in  cjusdem  regis  aula  din  inter  excepiores 
niilitarnt :  qucm  honoreiu  huc  foco  forta^se  inlelligit 
Ennodiiis. 


ei  EPISTOLARUM  LIB.  \n.  G2 

nen  cito  ab  oo  cm  imposaislis  amici  nomen,  absce-  A  breviier  explicans,  ad  usHro  me  paginalem  converio, 


dere ;  ne  non  seinper  ad  meam  culpam  redeat,  quod 
promissa  raibi  non  tenelur  affeclio.  Solet  enim  esse 
ignara  districtionis  devincti  conscientia,  et  opus  cst 
ut  perpetuo  teneal  quidquid  semel  Gdum  pectu^  ac* 
ceperit.  .Salutem  ergo  debitam  dicens,  spero,  ui  de- 
spicientes  rancida  potentum  fasiidia,  honorem  ve- 
8lnim^  et  quam  Deus  triboit  possibilitatem, '  buroi- 
liiaiis  fascibus  subliroetis.  Cu}us  rei  fidem-  interpres 
animorum^  lingua  confirmet-y  et  teslimonium  fideie 
nentibus  deferat  caritas  monstrata  per  litleras. 

EPISTOLA  Xn. 

ENNODIUS  ABBATI  STEPHARO; 

Geminantur  Dei  dooa  sperantibus,  et  dupllci  exiH 
berat  superna  gralia  beneficio.  Largis  meatibus  coe- 


pcr  quod  magnitudinis  vestrae  roihi  prxsentiaro  se-* 
cretis  aniroorum  itineribus  exepeciata  pcr  paginas 
verba  epnceduiit.  Vale  ergo,  mi  domine,  et  illa 
quam  debes  generi,  serenitate  frequentibus  aroantem 
fove  coUoquiis  :  quia  nulluui.est  lam  venerabile  mu- 
nus  solHcKo,  quam  si  seepe  vos  agnoscam  vestram 
nunlirre,  mearo  quaerere  sespiialem. 

EPISTOLA  XIY. 

BNNODIOS  PROMOTO. 

jPrequeniia  jct  necessitudini  et  amori  exbiberel 
colloquia  peelus  obnoxtum,  nisi  desideriis  reroedla 
subduceret  diserelaruro  cousideratio  sine  medela 
lerraruro.  Quidquid  eniro  carilale  juncturo  est  quid' 
quid  sanguinis  caiene  sociaeur,  hoe  di^tractom  vi>» 


lestium  rounerum  unda  procurrit :  transeunt  hau»  B  respirat  per  intervalla  regioRum.  Qux  enim  possii 

rientis  anbiiumk  quoe  a  Ghristo  veniunt  fluenta  do- 

norum.  3ola  vena  est  quae  maciem  nescit  et  defectua 

abjurat,  Unturo  cursibus  suis  suggerens,  quanturo 

roeretur  pectus  sitientis  accipere.  Cim  adverlite  quid 

occultus  sapor  infundat,  quando  ardorem  lympha 

conciliat,  el  siccitatem  labiis  aestuanie  animo  irri- 

guiias  vivi  fluminis  gignit.  Talis  est  vestrarum  ralio 

liiterarum  :  quae  quanlam  afferuut  desideriis  satieta- 

lem,  lanla  pariont  et  augmenta  :  quarum  profundi- 

tas  et  bibitur  el  opuiur  :  et  ita  puro  ditant  f  urgiie, 

ut  occulio  ab  eis  vlscera  suffundantur  inceiidio.  In 

qiiibus  (Ognatas  video  flammas,  et  poculn,  el  diver» 

«itatem  naturae  in  peregrinam  cuisse  concordiam.^ 

Domine  mi,  longum  lerris,  Deo  nostro  tribuente,  vi- 

IX  beaUssimae  eiempluro  praesta,  et  per  religiouis  G  colla  subroitiat :  vix  contingii  utserviatqui  impera- 


habere  subaidia,  eui  frequens  denegaiur  copia  ei 
paginalis  alloquii!  muia  inler  absentes  diligenli^ 
quo  lesie  pandattir^  Aiit  eniro  opportunitas  com- 
meaniium  exspectata  subtrahitur,  aol  inveniuntut 
tale<,  quihus  non  possint  reddenda  caris  scrlpta 
committi.  Yix  lamen  usqjue  ad  domesiicum  perlato^ 
rero  diu  anxia  vota  suspendi  :  per  quem  honoreiu 
salutaii  exhibens,  optata  vobis  patefaciam  roeac  pro- 
speriialis  indicia,,  et  litterarum  mihi  spondealn  pro- 
muigatione  responsum,  <]^il)us,  si  in  portu  e>l  sani- 
las  \estra,  amplectendis  rescretur  affaiibus. 

EPISTOLA  XV. 

RNNODinS  '  EUPREPI£. 

Rarum  esl  ut  neces^itati  anior  fullus  necessitudinc 


sanctae  pbilosopbiam  noA^  in  hac  vita  tantum  spe- 
randum  esse,  conteroptu  saeculi  praesenlis  ostende. 

EPISTOLA  XIII. 

ENNODIUS  *  APOLLINARI. 

Quantum  cura  mea,  quae  affectui  vesMro  per  ne- 
cessitudinem  militat,  in  dies  suggerit,  nulla  con- 
meantiom  essent  damna  contemptus,  iiisi  ad  uniciim 
ilhid  solamen  absentium  quod  in  liitcris  invcnil  pro- 
videniia  superna,  concurreronl.  Sed  quid  faciam, 
quando  tanta  cst  venientium  confusio,  ut  nescias 
qui  potissimum  deligendus  sil,  cui  reddenda  sanct;c 
coiiscienliae  veslrae  possenl  scripta  committi?  Tra- 
huni  eniro  in  occasionem  compendii  sui  viliores^ 
quidquid  nos  praestamus  affeclui ;  et  grave  est,  yt 


tor  est :  semper  eisuo  jure  dominatus  affectus.  Qiio 
iinquam  regium  diligeniia  nomen  impeditur  obsia- 
euloTcui  libera  cariias  maiicipatur  obsequio?  Excu- 
saiionem  de  aliquo  timore  non  adhibel,  nisi  qiii  ani.- 
mum  devinctionis  ahjccit.  Mens  qux  pietate  roililat, 
etsi  sint  dura  principum  jussa,  noii  metuit.  Nulta 
sunt  tam  barbara  jiissa  populorum,  quae  non  reUdi 
filio  dcbita  materna  patiantur  :  quidquid  in  orbe  ge- 
nitum  est,  ab  humaBilate  non  discrepat :  quidquid  in 
mundana'  loce  gigniiur,  fructus  uteri  requirit  el  set- 
minis  :  sola  nobis  cum  cunciis  animalibus  causa  el 
sollieiiudo  eommunis  est.  Cujus  aestimibiiur  esae 
mens  illa  ferilatis,  quae  erga  curam  sobolis  posterior 
ab  irrationabilibus  invenitur?  Germanitaiem  tuam 


Bcrviat  cup'dilati  quod  exigit  vis  amoris.   Idcirco  ^  respicit  praefata  concinnatio.  Tu  unici  oblita  pigHO^ 


animum  usque  ad  domestici  perlaloris  opportuniisi- 
teiD  ab  scriptinne  sospendi  :  nc  diligenline  ratio 
sparsa  per  immeritos  perlatores  alicna  importoniiate 
ranciscat,  ei  ad  me  culpa  redcat  quae  a  me  non  &um- 
psit  exordiuro.  Necessitatero  ergo  procurati  silentil 

*  HHimlUatii  fascibui  \  Uxc  propria  laus  Senarii. 
Cassiodorus  epist.  4  :  Sed  hmc  ampliut  commendabat 
kumilitas^  quce  lam  clara  quam  rara  ett.  Nonum  e$t 
cmm  sub  amore  principis  custodire  modestiam. 

*  ApoUtnari]  Sex  episiolae  sequenies  hactenns 
nsxSoTot  nunc  primum  in  lucem  daiilur  ex  manu- 
Kripiis.  Ad  Apollinarem  jam  scripsii  lib.  i,  epist.  8, 
scrihetque  itcruin  lib.  iv,  episl.  19,  in  qua  Iratrcm 
etim  ainoris  ci  seLiiis  causa  voc.it. 

'  £%prepiaf\  Expostulat  cum  sororc,  quod  ad  Liipi- 


ris,  et  miserationem  orbati,  et  felicitaiem  cjus  cui 
inater  superesi,  abstulisti.  Vere  fateor  sub  libertnie 
proposili,  mi»do  maxime  quando  ei  a  te  el  colloquis 
deueganlur,  pace  Deo  propitio  inter  regionom  no- 
strarum  dominos  omni  radice  solidata,  tigridem  le 

cinnm  filinm  nihil  seribnt,  tiinc  maxime,  qnando 
pace  inier  regionum  doniiiios,  hoc  est  iiiter  Ita  iae 
unde  scribebal  Eniiodius,  et  provincix  Arelaiensis  in 
qiia  degebal  Euprepia«  princiies  flrmata,  liberii 
eranl  et  sine  suspicione  litterarum  commercia.  R^ 
gioiium  ergo  doiniiios  interpreior  Theodericuin  Iln^- 
liai  el  Gundobiduin  Burgundionum  rcgem,  qui  Pro- 
vinciac  u  magna  ex  partc  doniiiiabatur,.  vcl  Alaricw^ 
rui  parebal  Arelaie. 


es  ENNODll  EPlStOPr  TTCINENSIS  (4 

liiiriiaiiit.iie  suptSrasse.  QdanJo  inveiiiri  |ioluit,  aul  A  meam  pontilicalis  nronr  accusel  auclOriiAs  :  vix  esl,  ui 


i|iio<J  plus  amare  possis  a  filio,  aut  propter  rilium 
qtioJ  limere?  facultatum  cura  debuit  poslliaberi : 
<^<iia  nunquam  bene  baTeditas  quxsita  est  baerede 
cttiiieuipio.  Ccce  dico,  ni  Deus  per  sollicitudincm 
iii<<atn  servi  sui  malivols  obsiitissel,  omnis  generis 
tui  fuerat  planta  siiccisa.  Lexirx  catulos  luiis  silva- 
rum  aul  eremi  eotnmendanl  penelralibu-,  ne  partus 
earum  prxda  sit  borainum.  Dicas  rorsii*an,  quod  baec 
exprobraiio  graviier  me  ferre  impactam  de  adole- 
scen4e  sarcinam  monatret.  Novit  Deus  boc  solutn  me 
iceFbe  perpeil,  quod  et  praesentia  lua  careo,  ei  to- 
lius  te  per  sileniium  rmmemorem  afTectionis  esse  co- 
gnosco*  Beneficio  lamen  Dei  paterna  puero  nostro 
non  derogatur  mstantia.  Imbuendus  liberalibus  di- 
sciplinis  limen  nobiliiatis-  ingressus  est.  Ipsam  quo-  B 
que  ad  te  *-  diciionem  qua  commendatus  csi,  desti- 
na-vi :  in  qua  non  eloquentiam,  sed  vota  cognoscas. 
Vale  ergo,  mi  «lomina,  et  si  fieri  poiesl,  nostris  te 
eum  Dei  ordinaiione  redde  conspeciibus. 

EPISTOLA  XVL 

EN^IODIUS  *  LACO.NIO. 

Diu  est  quod  animus  meus  iita  qna  solebat  rele- 
vari,  exspectaiione  torquelnr.  In  longuin  traxisiis 
sllentia,  nulla  neces^itale  compulsi.  Non  fui  bnjus 
iroilator  negligentiae,  ut  mea  ego  scripia  proroga- 
rem  :  sed  ad  dies  conticui,  superveniuri  spe  illiisus 
alloquii.  Nunc  tamen  vicit  deliberationem  meam  jam 
matura  amplitudinis  vesiras  taciturnilas.  Debet  cvelli 
silentium,  quod  dur  ter  in  quadam  radice  convaluil. 
Gcminis  ergo  i  rospiciunt  scripta  nostra  coinpendiis  :  C 
et  perlalorem  '  Benenaium  bomlnem  ^  pro|)ter  fnga- 
ces  suos  venientem  commendo,  ct  de.videritirum 
bona  non  differo.  Ergo  vale,  mi  domine,  et  pro  voio 
luo  circa  me  geri  prospera  coguoscens,  paribus  mc 
attolle  sermonibus  :  qnatinus  et  perlator  de  beiiefi- 
c.o  gaudeat,  et  ego  sublever  de  responso. 

EPISTOL\  XYH. 

ENNODIUS  '  STEPHANO   EPISCOPO. 

Ptistquam  meritis  veslris  digniias  vestra  re^tiiula 
eal,  et  houor  quem  exigit  vita,  collatus,  nuUa  beatf- 
tudinis  veslrae  pro  peccatis  meis  scripta  stisccpi. 
Aliena  est  a  proposito  vel  a  moribus  vestris  cfrca 
suppliecs,  qujs  tu  meservatur  oblivio.  Temeritatem 


'  Dictionem  qua  commend  itus]  Pi*a»ralionem  diclam 
Lnplciiio,  qu.e  secundum  locum  obiinet  inter  diciio- 
nes  scliolasiicas. 

*  Laconio]  Guiidobadi  regis  eonsiliario,  el  velut 
qu.'e^tori,  viro  nobili  ac  pio.  In  Vila  Epipbanii  :  At 
illi^^  Gundobadns,  vocatc  LiconiOt  cui  et  rerum  et  oer- 
boruin  fidei  ab  ilto  semper  tuto  mandata  esl  :  quem  et 
prterogativa  Mtalium^  et  avorum  curule$  per  magiitroi 
probitatis  insigna subtimarunt : cum quo  confert,  quo- 
ties  pia  et  sicut  non  est  enm  viiiis  sociata  nobiUla$^  ntc 
astringitur  ad  iliecebras  iux  natu  <b,  si  quid  ille  beni- 
gne  facere  po/uertl,  iste  hortatur  adhibitus. 

*  Benenatum]  De  quo  et  epist.  se(|uenii,  el  for- 
lassc  npud  Cassiod.  lib.  iv  opisi.  15.  Ad  CiMn  formaiii 
noine.i  effictnin,  qu:i  Seronaius  apud  Sidoniuni,.  Ci- 
lona  us  apiid  Gregorium  Maunnin,  et  alia-  passim. 
Epiiaphiiiin  llonuc  BiykutTxov  Ltipic.no  ct  Juviiio 
cuss.  cujiiH  lixc  portio  : 

EV  KIPHNH  ANEIIIAH   HEXKNATOC 

eEoeiAA  *  EimiHCA  (.iMoia. 


D 


diligeniia  quid  juris  possit  babere  respiciat.  Nuii« 
quam  se  metitur,  quem  slimulat  caritatis  imperium. 
Additnr  quod  perlatori  pnesentium  obvias  manns 
adiiibere  non  potui,  nisi  ut  Bienenatum,  homineni 
Gallias  pro  certis  negotiis  expetenten,  ad  corons 
vestrx  notitiam  mei  perducerem  sermonis  officio  : 
quem  tota  bumilitate  coromendans,  rogo  ut  per  euni 
▼icariis  relevaii  procurer  alluquils.  Uomine  ini,  sa- 
lutntionis  servituiem  tota  devottone  persotvens  spero 
principe  loco,  ut  precum  vestrarum  sereniias  meoe 
quoque  ineniione  n  non  omittat  facere,  cuin  divini" 
lati  supplicat'  sine  intermissione,  personae. 

EPISTOLA  XVIIL 

BNNODIUS  *  EOLALIO  EPISCOPO. 

Ad  qu:inium  me  fastigiuro  perdOxerit  dOnuni  spi- 
ritalis  all(>quii,  angustla  testiretur,  si  sermt)ne  vale- 
ret  arobiri.  Ad  quod  enarrandum  idonea  non  est 
roentis  exilitas,  nec  sufficit  oris  egestas.  Vos  enim 
mei  memores  exstitisse  quid  alitid  computabo,  qnam 
peccaia  snpcrari  7  Merooria  vestri  omne  quod  actoum 
obscenitas  poturt  ministrare,  jam  dtpulii,  et  per  sa- 
dnm  respicere  supcrnuin  mnnus  indulsit.  D5miDe 
roi,  saluiationis  obsequia  decenter  im|)ertiens,  Deiim 
rogo,  ut  circa  parvitatem  mearo  ilta  anima  in  qui 
orone  quoJ  Deus  roandat,  exuberat,  digiiationem 
pollicitam  sine  aliqua  procuret  imininutione  servare. 
Qunm  rem  ex  arbitrio  milii  contingerc,  frequeniium 
declarate  tesiimonio  litteraram. 

EPISTOLA  XIX. 

RNNODIUS   FAUSTO. 

Deo  gratias,  qni  juxta  desideri.i,  ne  aliqnando  ab 
scrip!i(tne  temperem,  negoiiosa  facit  esse  colloquia  : 
polest  enim  et  utiliiaii  prodesse,  qiiod  exigit  jus 
amoris.  Proinde,  domine,  indicia  irex  valetudinis 
faciens,  fugacem  pueriim  vesiruro,  Germanum  voca- 
bolo,  qui  antc  triennium  lapsns  esi,  me  su  pi  or  in- 
venisse;  de  quo  indiculuin  destinavi :  qui  si  vere 
▼ester  est,  mature  sequenda  cognoscam. 

EPISTOLA  XX. 

FAUSTO   ENNODinS. 

Muliiplicibus  veneratoris  vesiri  ^  affinis  mei,  Jii* 
liani  negotium  Marcellini  laborat  insidiis  :  qui  atl 
querelam  tantummodo  pnratus,  de  judicii  integriiate 

•  BBNENATO   TIIEOFILA    FECIT  liXOR    EJUS. 

^  Propter  fugaces  suos]  Servos  fuga  eiapsos  Episi, 
19:  fugaeem  servum  t/eslrum,  qui  ante  triennium  la* 

f^iuS'  est.  Fiigacem  servum  pro  fugiiivo  dixit  etian» 
lonorius  inip.  leg.  8  cod.  Tbeod.  de  JMrisdicli«'iie, 
et  Gregor.  Tnron.  lib.  vi,  cap.  31. 

'  Stephano  episcopo]  Hand  dubium,  quin  Ecciesi.ti 
Lugdnnensis,  i»l)i  et  Laconins,  ad  quem  de  eadeni  la 
scripsil.  Ilanc  igiiur  graiiam  Ennodio  Lugdunenses 
debent,  quod  episcopi  sui  inemoriam,  qu»  teinns 
a;iiid  ipsiis  et  obscura  rcstabat,  bac  epistula  consc;r- 
yaiam  vidcnt. 

'  Eulalio  episcopo]  Vide  an  Syracusano,  qni  synn- 
dis  aliquot  Symmnciii  papae  interfnit  :  et  mnliis  l:i"- 
dibns  ornniur  in  Vita  S.  Fntgenlii.  Sed  fieri  p(>i(*>i, 
Ut  alio'^  4'tiam  habuerit  xtas  illa  pjusdcm  noiniiiis 
episcopos. 

^  Affiiiis  mci  Juliani]  Ad  qucm  lib.  iv,  epist.  7. 
*  uEoo.  ]  Sic  cdtl:o  Simvt  Fopic  rcscril.enJuni  ii£u<>. 


6S  EPISTOLAHUM  LIB.  Hr.  66 

dittidil :  vilat  quae  optat  examina.  Nnm  postquam  ne-  A  standi  mos  est.  larditale  di^prelia^  Virgilius  subli- 


scio  quod  praecrptum  ad  Gcvicam  exhibuisse  perlii- 
belur,  praedictus  stipplex  vesier  ad  Mediolanensis 
fori  aiidtentiam  mox  concurrii,  et  per  irigiiita  aut 
quadrngiut.1  dies  prsseotiam  suam  publico,  sicut 
opoitebat,  ingessit  judicis.  Contestatus  est  ipsum 
Gevii  am,  qui  *  ordinalus  asserebatur  impulsor  :  ut 
SHSce|Hum  suum  ad  jndicia  destiiiaret,  admonuit. 
Domnum  qunque  Trasemundum,  sicut  ex  iittcris 
ipsius  poteriiis  agnoscere,  fecil  scire.  Sed  nihiiapud 
eum  profuii,  cui  solae  latebrae  in  causa  misera  pos- 
suni  esse  remedio.  Pro  quo  rogo,  quanquam  apiid 
Tos  precibus  opus  non  est,  ubicunque  verilus  inno- 
tescli,  quiaomnia  liujus  rei  insiruinenta  iraiismisil, 


mis  vir,  tam  sanguine  qnam  honesialc  prxcipuus, 
iinponi  sibi  ab  illustri  viro  sacrarum  conutc  Raven- 
n.iin  excurrcndi  iiecessilaiem  plurimum  deflet :  cujus 
si  hoc  haberent  desideria,  obvias  manus  aelas  aflcr- 
ret.  Qui  apud  vos  me  precaiore  utitur,  nt  ab  eo  hu- 
jusmodi  sarcina  Gal  aliena  :  relaiionibus  frequenter, 
quid  egerit  iiislructam  prxilicti  snggerit  potestalem. 
Dtinine/hoiinrem  sahitandi  exhibens  precor,  ut  con- 
sideraiione  inei  in  tesiimi)niuin  diligentiae  postula- 
tis  detur  eirectus. 

EPISTOLA  XXIV. 

EiNNODIUS   MA<^CATORi. 

Novo  me  genio  infucata  pcctoris  vestri  ornavit  d1- 


ut  ordiiiaiione  vestra  ab  biijusmodi  molestiis  eflicia- 

liir  alienus.  Domiile,  salutationis  obsequia  deferens  B  iig^niisi  •  eliciii  utor  slyli  lestiiiionio,  qui  doctis  su 


spero,  ul  a  praedicto  inquietudinem  removeri,  qiia 
soleiis  cura  faciatis,  et  mt-am  sollicitudinem  de  |  ro- 
speritatiS  vesirae  statu  litteris  subleveiis. 

EPISTOLA  XXI. 

EM50DIDS  FAUbTO. 

Paucis  asserendus  est,  qucm  et  noiiiia  senior,  et 
opinionis  booos  lingua  commendat :  non  indigel  pr.»- 
lixitaie  sermonom,  qui  suis  apud  magnitudiiiein  ve- 
siram  dotibus  adjuvatur.  Sublimem  viruin  Vitalem 
loquiiur  praefata  concinnaliOy  quem  oh  veslrum  fecil 
sacri  coD-oriio  gauderecollegti.  Ergo  extraneis  mu< 
Bietor  eiiisiolis,  qui  orationis  vesirx  benellcio  cu- 
Ham  Don  peregrinus  ingreditur?  ei  cui  rescrastis  li- 
birtaiis  peDeiralia,  illi  pecioris  arcana  claudeniur? 


pra  insciliam  gairulitate  displiceo.  Goactus  serma 
pretium  quod  non  habet  ex  cloquentis  ab  impacla 
iieces^itue  subripui.  Nunquam  fuit  digna  ultione 
coutunielia,  quain  jussus  exhibuit.  Nemo  obedien- 
tem  jusle  coiidemnat :  &ibi  debct  illatas  injnrins  de 
eloquio  rudticanie,  qui  provocat  liiiperitum.  Super* 
ciriiim  csl,  celsioribus  non  parere  :  majus,  si  quai 
rovcris  descendisse  ab  obseirene,  d  splcias.  Im- 
probi  dcsiderii  putatnr  asscrtio,  non  amare  quod 
exigtt.  Astipulalur  judicio  suo,  qui  censuram  de  ob- 
tempcraiile  suspendit.  Male  pertinax  districtio  est, 
qiinc  merilum  in  parenie  constderat.  Pudorem  ab 
stalione  non  cxpulit,  qui  quod  loquilur  debet  impe- 
rio.  Itaque  iu  nob  s  qnod   sordct  eioqueniia,  com- 


Ego  autem  gaudeo  scripiione  multiplici  :   qui  etsi  C  mendatur  obsequiis.   Vos  videriiis  quale  sit  qnod 


pamro  tribuam  perlatori,  nulla  proprii  desiderii 
damDa  sustineo.  Domine,  salutat.onem  restituens, 
qoam  debeo,  precor,  ut  et  circii  praefatu  n  praiia  se 
CQlmiDis  vesiri  propius  manifestet,  ct  m.lri  prosp:- 
ciat  restltutione  alloquti. 

EPISTOLA  XXII. 

ENNODIUS  FACSTO. 

Illiidii  mihi  sp^^s,  qox  exlgit  frequeniiam  Tttera- 
mm.  Hac  cnim  frctus,  iiielflcacibus  animum  pasco 
eulloqiiiis.  Diu  est,  qiiod  sine  intermissione  scripia 
INrorogans,  ^il  ntium  qiiod  expugnalum  esse  credidi, 
eoufirro-itor.  Sed  quid  faciam,  qiiando  viz  ad  consi- 
lioro  reilucitur  pio  amore  pecius  obsessum  ?  puiat 
reuiedia  et  quae  coinperit  nihil  juvisse.  Salutaii  ergo 


jussisiis  offerri :  cgo  vos  sinc  frontis  mex  dispcnd  o 
meritsse  aestimo  quod  desiderastis  accipere.  Taceo 
inlcr  isin  qusf  principe  fucrant  Io(  o  nafranda ;  *  ec- 
clesiasticam  liumililatem,  quod  placere  poierai,  ab- 
jurasse;  orationum  poinpani,  qiii  oralionem  diligil, 
non  secutiim  :  proposili  consideraiione  et  illud  me 
fugere  quod  ducit  ad  gl  iriam  :  quasi  vitium  decli- 
nare  quidquid  altoll  I :  culpam  pulare,  quod  erigit 
aul  sublimat :  perdere  justx  laudalionis  meritum  fa- 
voris  affeclu.  Exctisaiionem  veritaiis  coloraiam  pe- 
niculo  non  praetendam  :  dum  replico,  quod  illud, 
qiitdquid  stiidioriim  deder.ii  cura  libe.alium,  jam  re- 
liqui  :  qund  alveo  quondam  copiosi  fluminis  vix 
arentis  gulta  fumlatur  eloqnii.  taceo,  quod  linguam 


nhsequium  revereni  a  exhihens  consueta,  commendog|>  ^„^01  usus  mobilem  fecerat,  alleV  usus  hebetavit  : 

esse  p?o  facundia  silcntium,  abjectionem  a  iiobisdi- 
ligi  |>ro  coihurno.  Ad  illud  redeo  :  quia  milii  non  li- 
cuit  intra  verecundum  penetrale  deliiescere,  nec  de- 
bililalem  ingenii  tegere  laciturnitatis  indumento;  hoc 
ad  defensionem  integram,  qnod  prwluli,  coinpui:bo. 
Sed  amore  |irovocalus  epislolares  terminos  inconsi- 
derala  loquacitale  iranscendi.  Vale,  mi  domiiie  :  cui 
iionorem  exlnbens  s.ilulanlis,  probabo  quid  de  epi' 


praesentiuro  perlatorem  ipsum  Cons  anlinum ,  cui 
siiffrag  um  honestas  et  pudor  est :  cui  quamvis  plura 
per  affeeturo  debcam,  majora  tamen  coactus  solvo 
per  judie  uin. 

EPISTOLA  XXIIl. 

ENNOOlUi  UARCELLIANO. 

Apud  amaiites  et  honure  pollenles  beneflciorum 
affecius  in  promptu  est :  nec  illa  preces,  cui  pra*- 

*  Ordinatui  asserebatur  impulsor]  Insiigafor,  qui  tn- 
KHerei  ut  lis  judicto  decerncrctur  ;  ui  contra  niora- 
S,i<»res  apod  Cicerouein  in  Divinatione,  advocatoruiii 
g'-oiis,  qiii  ad  morain  fac  ieiidam  adhibebaniur. 

'  Kcc'.e*iauicam  fiumHilatem\  Cui  rheloricos  flores 


et  sclicmala  minime  convenire  judicabanl.  Lib.  i, 
cpisi.  16  ad  Finrianuin  :  Ulietoricam  in  me  dixisti  esse 
versuliam  :  cum  diu  sit  qaod  oratorium  schema  affecius 
orationisa  me  absciderit;  et  nequeam  occupaii  r/».'6o- 
rnm  flafibus^  quem  ad  gemitus  et  preces  erocat  ctamor 
officii. 


(57  ENNODll  EPISCOPI  TiaNENSlS  63 

siola  mea  wnlias,  aul  lacilurnilale  aul  scriplione  A  lum,  ul  nec  bencfacla  ip^orum  jusla  mlcrprcuiitinc 


niuUiplici. 

EPISTOLA  XXV. 

ENN0DI08   EOGENBTI. 

In  sta  ione  apud  vos  non  esse  graliam  potesl,  qui 
fide  claudus  est,  aestimare  :  volo  lamen  ad  diligen- 
ii£  lestiinouium  prorogari  frequentiam  liiterarum  : 
ne  aiiimus  de  amantis  prosperiiate  sollicilus,  diim 
salus  in  valetudine  est,  suspicionibus  veiUilelur. 
Ecce  habes,  mi  domine,  unde  serenitaiem  pectoris 
mei  t\  desiderii  prodilioiie  cognoscas.  Adeslo  parti- 
bus  luis,  et  sicut  me  impetrati  muneris  prxrogativa 
sublimal,  ita  vos  exhibiti  gralia  sermunis  altollal. 
Ergo  salulem  debcnd;im  restitucns,  precor  ut  quid 
pronioveal  in  me  desiderium  tuum,  sub  cnjiiscunque 
signir.calionis  nube  dilucides.  Valc. 

EPISTOLA  XXVI. 

ENNODIUS   AVIENO, 

Adesl  magnitudo  tua  pariibus  8uis«  el  asseruit 
spleiidorem  sanguinis  testimonio  puritatis.  Carita- 
tcm  nesciunl  pia  corda  deserere  ;  religiosam  diligen- 
tiam  mens  generosa  cusiodit.  (wemina  ergo  luce  ful- 
gcniia  scripta  suscepi,  dum  quod  pectus  sanctuin 
reperit,  deiiera  serena  signavii.  Deum  precor,  ut 
piam  in  vobs  indolem,  si  Romam  diligii,  sub  peren- 
ni.taic  con««rvet  ;  et  hujusmodi  circa  me  studia  tub 
ea  qua  promieisiis  cura  niultiplicet. 

EPISTOLA  XXVIL 

ENNODIPS  AVIENO. 

Nescio  utrum  magnitudini  vestrac  grata  sint  cre- 


pensares ;  nec  excessus  debila  tanlum  rcpreliensione 
corriperes.  Sed  quid  opus  est  doloris  epistolam  fieri 
longiorem  ?  ingenium  veslrum  nulla  eloqnii  poterit 
mutare  afduentia.  Quod  restat,  vale,  mi  domina,  et 
profil  expedit,  ordinem  viiae  animique  compone.  Me 
tamen  Lupicinonoveris,  non  quod  tibi  debeo,  sed  quod 
animae  meae  conveniai ,  iinpensurum ;  quia  sola  est, 
quae  inajorem  a  Deo  retributionem  meretur,  afiTectio, 
cum  nuUis  hominum  dolibus  provocata  concreditur. 

EPISTOLA  XXIX. 

EMNODIUS  EOGENEli. 

Quotiens  sensuum  pignoribus  verba  famnlantur, 
qiiasi  in  quodain  spcculo ,  ita  in  paginis  sermo  sibi 
amicam  ptngii  effigiem,  cum  qua  viva  voce  coUoqui- 
B  lur,  el  dulci  simulacro  desidcriis  obsequeirte  graiula- 
lur.  NuUa  quidem  conceplum  foederaii  pcetoris  elo- 
quitur  oris  afflucnlia  :  et  cum  sitrt  f»cilrora  veri)a 
beneficiis,  nec  existat  quod  crescere  nequeat  ambi- 
t'one  dicandt;  ego  in  explicanda  circa  vos  diligenlia 
areniem  tesior  inrantiam.  Unanimitatem  tamcfi  ve- 
stram  tacilurnitatis  incesso,  quod  gemina  scripiione 
donatus  nihil  devicaria  relalione  cogitastu  Ecee  ite- 
rum  paginas  mitio,  sciens  tribuere,  quod  exspecto. 
Vale ,  mi  domine ,  et  amantem  tui  alloqucre  nitore 
quo  clarus  es,  fove  integritaie  qna  praevales. 

EPISTOLA  XXX. 

EMNOMUS  AVIENO. 

Miror  favis  magniludinis  tuac  injucunda  copulari,  ei 
serenitiitem  conscientiae  verbonim  aiisferttate  macu- 


bra  col!oquia  :  ego  tamen  semper  quod  exspecto  ab  ^  laiam,  duro  scribis  imperare  me  poiius  p^ginas,  qaam 


amantibus,  exhibcbo.  Palior  aliis  aliud  esse  proposi- 
tuni  :  mihi  meo  vivendum  est  morc,  nt  amoris  pleni- 
tudo  reseretur  clave  sermonis.  Ego  in  affeciione  ca^ 
riosain  subrepere  tacitnrnitaiem  usu  fvgicnte  non 
perfero.  Nuiic  si  culmini  tuo  par  cura  est,  monslre- 
iiir  as!iiduilale  colloquii  :  patescat  frequeatia  liltera- 
rum.  Sin  aliis  haclenus  praeoccupatus  stiidiis,  in 
meain  moJo  concesseris  diligeutia  iinperanie  sen- 
lenliam;  quanlum  de  tuo  jure  submiscris,  lanlum  de 
meis  obsequiis  possidebis.  Ergo  vale,  mi  domine,  et 
munusculum  suscipe,  non  vilitale  sui,  sed  taxatum 
pretio  destinaniis^ 

EPISTOLA  XXVIII. 

ElfNO.  lOS   EUPREPI^. 


dHigentia  exacirice  promereri :  puians  *  ufium  genus 
dominandi  essesublimius,  qiiam  illudy  quod  amori 
n')&  subjicit.  Nulla  sunt,  domne  Aviene,  culinina  a 
jugo  carilatis  immunia  :  quidquid  in  orbe  libertatis 
esi,  tali  non  sublrahitur  serviiuti.  Ecce  ego  loco  hu- 
mi>is.  ignotus  honoribus,  vestris  fascibas  sic  jnbclH), 
parili  conientus  ordioe  subjacere.  Nunc  vale,  et 
quantum  iribui  tibi  senserls,  tantum  mihi,  sicul  fide- 
lis  restitutor,  affeciionis  impende. 

EPISTOLA  XXXI. 

ENIfODIOS   AVIENO. 

Quamvis  epistolarum  quaiiias  pro  ingeniis  compo- 
naiur,  ei  sappe  solemnitati  militei ,  nonnunqiiam  af- 
reetionis  lestetur  indicia  :  quas  aliquando  dictat  sin- 


Quamvis  caritalis    vestrae    paginain   folemnibus  ^  ceritas  :  plerumque  fuci  similis  concinnalio;  quae  can 


tanium  muniis  accepissem  obsecutam,  nec  affectui, 
nec  necessitudini  congruentem  :  res  tamen  postula- 
vit,  me  vicariis  per  styli  siniililudinem  peregrinante 
diligentia  respondere  colloquiis  :  ne  sublracti  ser- 
moiiis  officium  non  vCdtram  inihi  iiinotui>se  astutiam, 
sed  nostram  revelaret  infantiam.  Nolo,  soror  Eupre- 
pia,  quidquam  de  provinciarum  malls,  vel  sicut 
dixisti,  hominum  immissione  causeris.  Quocunqiie 
abscesseris,  quantum  res  docel,  mentem  male  credu- 
lam  non  omiltis  :  vitia  nostra  regionum  muiatione 
noii  fugimus.  Circa  propinquos  libi  fuit  tale  proposi- 

'  UUum]  An  riii//iifi  ? 


dl^rem  imaginata  diligentias,  urbanltate  qua  legitur 
innotescit,  dum  fjbricatis  nudata  legminibus  intra 
vdainen  aperilur.  Ego  tamcD  in  paginis  speculum 
puto  esse  conscicniiae,  per  quas  anilcitiam  discernere 
absentia  vh  praesumlt.  Clarum  est  tamcn,  quid  in 
iHis  simplex,  quid  ariifex  sermo  deferat.  Scindit 
nubes  eloquii  mens  dictalionis  interpres  :  cito  ad  iii- 
tenectuiii  pervcnit  falcibus  suis  verborum  calle  rese- 
raio.  Ergo  his  valde  detector  officiis  quibus  pandiiur 
sinceriias,  nec  occasio  se  interserit  secura  fallcndi. 
Gaudeo  tamen  mihi  vel  c  losas  scribendi ,  vcl  perla- 
tores  accidere  :  ut  sub  hac  frequenlia  meo  vuto  s:i- 
lisfaciam,  et  pudorcm  vesirum  onerem,  ni  i  a  vobis 


69  IIPISTOLABOM  LIB.  IV.  7» 

^  suscepU  reddaiitur.  $aW«.  doinine,  et  in  &eiiU:iitiam  A  seruot  lacrymas  submrasoruin.  Sed  binc  alias  :  cuin 

perlaiorem  viieriils,  voium  diclaniis  agnoscetis.  Uti- 


meam  affectu  imperanle  cotic<»de.  Yale. 

EPISTOLA  XXXII. 

BRiNODIUS  PASSIVO* 

jSi  ad  exaequeDdain  sufficeret  sermo  caritaem ,  si 
loumi  iufjniia  explanaret  aflectum;  cui  magis  quam 
Tobis  paginarum  frequeiiliam  prasstaremus?  et  iiisi 
arctaret  meriluro  pectoris,  nuUi  digiiius  mililaret  ser- 
monis  ofncium.  Alii  affectum  quem  meute  nesciunt, 
ore  testantur,  et  pingunt  illecebrosis  episiolamm 
momenia  commerciis ,  quando  feriatis  penetralibus 
amor  totns  in  lingua  est,  nec  aliud  ad  interiora  per* 
ducititr,  nisi  quantum  in  scriptione  confertur.  At 
meus  erga  vos  animos,  eloquii  pressus  macie,  amie!- 
tia  ttberiate  contlcoit.  Metuo  enim,  ne  gratix  lermi- 


nam  iilo  apiid  magnitudinem  veslram  supplicatiouis 
eveniu  alleganda  conciliei ,  quo  a  me  liiteras  impe- 
travit.  Mulierem  religiosam,  pauperem,  ^  bono  ne- 
gotio  pra^umentem  se.**ino  prxfatus  insinuat :  aesti* 
maie  si  fragilitati,  si  ju^liliae  opi  rtuit  verba  subduci : 
si  convenit  me  vel  officio  deOdSe ,  vel  moribus.  Ecce 
cgo  revereniiam  sa'utis  iiupeudens,  quid  partibus 
tneis  debere.n  conlesutu^  sum  :  vobis  quid  reman- 
seril,  atlendile  :  quia  sicut  licrsonam  meam  pro  su- 
pra  dicUe  voluntaie  petiiio,  ita  vestram  affeclus  aspi- 
ciet.  Vale. 

lij^iSTOLA  XXXIV. 

ENMODIUS  SEMARIO. 


Dum  ponal  memlica  confabulatio  :  ne  idem  modus  B     ^il^^l  ^st  equidem  quod  nou  a  veri  ate  in  aUum 


puteiur  esse  scrmonis  ei  foederis*  Melius  es(  plus  aisli- 
mationi  per  silentium  diroittere,  quam  nionstrare, 
ditigentiae  damna  per  litteras.  Ecc^rarioriscolloquii 
caiKas  asserui,  credcns  apud  vos  a  sinceriiaie  debita 
faciindiam  postbaberi.  Quod  superest ,  salveie  ,  mi 
doroine,  e(  divinis  osi  bcneficiis ,  proceJente  vita  iu 
loiigum,  ooelesiia  mandata  complete.  Invenit  enim 
apud  vos,  cum  a  cumulo  coeperit  beitignitas,  incre- 
meBtom.  Vale. 

EMSTOLA  XXXIII. 

EMNOLIUS  FAUSTO. 

Proposite  obseqountur  paginx,  quibus  commenda- 
ifo  pnesiatur  afDictis.  lu  bis  enim  c!ara  est  religionis 
i«iti*9rilas,  qiise  ouUo  potentioribus  fuco  blandii»  as- 


ambiiiiiso  lollatur  eloquio.  Sed  ego  ad  djligentiam 
circa  vos  patior  meim  sermonis  infantiam.  Niinqiiam 
par  fuit  iiiigua  cariiati :  semper  subjacuU  oris  offi- 
cium  bonx  conscicntiae.  Ob  lipc  ulor  securiiale  mo- 
nitoris.  Non  credidi,  (an!o  lempore  amplitudinem 
tuam  mei  inimemorem  sic  futuram,  iit  etiam  solemoi* 
bus  colloquiis  ab^tiiieres  :  ut  illx  qu»  soleot  affectio- 
nein  imaginata  fronte  simulare,  negarentur  inter  per- 
soiias  catenis  foedcris  obligaias.  Ilxc  si  valerem  nar- 
rare,  poteram  su>tinere.  Ecce  iterum  scribo,  el  qu» 
verbis  assei  o,  sequenda  lestor  exemplis.  Vos  videri- 
lis  quale  sit  posiliac  desideria  bonesta  negligere  :  ego 
dolori  patemiam  usu  insiiiuius  adbib'0.  Vale. 


LIBER  QUARTUS. 


EPISTOLA  PRiMA. 

EFIEIODIUS  *   SYUIIACHO  PAPiC. 

Boiii  imperatoris  est  probaiam  in  acie  miliiis  ani- 
mare  virtutem ;  ut  fortl^ndo  laudis  pabulis  InvKata, 
in  secundis  congresslbus  dediscat  lucis  affectum. 
Cujus  robur  ducis  prxconio  non  nutritur?  quibus  se 
denegeat  etiam  miiius  valida  tironis  membra  confli- 
ciibtts,  quando  rectoris  testimonio  videt  sibi  non 
perire  quod  gt^sserit?  Sola  vla  est  qiia  ad  praeliaiidum 
crescat  intentio,  quotieis  bene  gesta  non  delet  obli- 
▼io.  Utinam  diviniias  vestris  mota  preeibus  *  diabo- 
licum  ceiiamen  Intertmat!  utinam  devotionem  meam 
in  pace  manifesiet !  ut  cujus  studium  resignavit  ad- 
versitas,  illius  concordia  commendet  obsequium.  Ad 

*  Symmaeho  papai]  Papas  nomen  uni  Romano  pon- 
tifici  laiiquam  propriumet  peculiare.  primus,  ui  \i- 
detor,  asseruit  Ennodius.  Nam  cum  episcopos  omnes 
papas  cftteri  fere  aui  ejus  ievo  proximi  fuerunt,  ap- 
pellare  8«>leant,ut  Sidoiiius,  Faustus,  Ruriciiis;  ipse 
perpeiuo  discrimiiie  aiitislites  reliquarum  Ecclesia- 
mm  episcopos  vocat,  papam  solum  Roinanae  sedis 
poatinctfin,  sive  cum  illl  scribit,  ul  Sjmmacho  papae, 
ei  do.niio  papje,  sive  eum  de  illo  apud  alios  i>git,  ut 
l^b.  10  cpisl.  10,  lib.  VI,  epist.  55  et  passim.«  Pari 
l>ost  Cnnodium  discrjinine  iu  ejtis  vocis  usurpatio- 
iii^m  usus  est  Cassiodorus  :  qul  cum  Boniracium, 
Agap^tum  et  Joaniiem  Roman:e  scdis  pomitices  pa- 
pas  nominet,  Eustorgium  et  Datium  Mediolauensis, 


C  '  Harrellianuin  episcopum  dirccta  est  a  fratre  vestro 
instrucia  legaiio :  sed  quid  promoverit  ipse  rescripsii. 
Quod  resiat,  porrectis  saluiationis  pr^cor  officiis,  ut 
quidquid  xgrum  esl  medica  oratione  curetis  :  et  intcr 
latemium  secreta  morborum,  qui  in  generalem  necem 
^ervatur,  ferro  spiritali  resecetis  errorem.  Vale. 

EPISTOLA  II. 

ElfMODIUS   ALICONI. 

Venerabilis  Amaniius  presbyier,  dum  ad  vos  pa- 
ginas  exigit ,  rom  devotionis  inex  sui  esse  fecit  im- 
perii.  Felix  necessitas,  qux  voiis  prxstat  obsequium  * 
libera  prxeminentls  jussio,  qu£  servit  affectui.  Debel 
mihi  coactor,  quod  meae  praestitit  volumati :  prospera 
est  scripii »,  qux  testiinunium  tribuii  bis  ainori ;  dum 

H  et  alios  alianim  civiia'um  pr»;sules.  nou  aliter  quam 
^  episcopos  vocat.  Neifue  ouines  tameii  hoc  ita  exem- 
pliiin  postea  seculi  sunt,  quin  perinulii  diversarum 
gentium,  praesertim  exira  lialiam,  scripiores  papa^ 
iioinen  reliquis  item  episcoius  iribuerint,  usqiie  ad 
lempora  Gregorii  vii,  qui  in  synodo  Romana  prirous, 
ui  a  Baronlo  cardina'e  observatum  est ,  edixii,  ul 
papm  nomen  untus  sit  in  orbe  Ghristiano. 

*  Diabolicum  certamen  1  LaurentianaB  factionis 
scbismalicsB,  quae  Syinmacbum  variis  modis  oppu* 
gnavit. 

*  lfarc^//miimepiscoptfml  Aquileiensem.  Ad  honc 
pro  Symmach'»  8crip>erat  Laureniius  episcopus  Me- 
diolanonsis  quem  ab  Eniiodo  desiguari  pulo. 


7i 


ENNOBII  EPISCOPI  TKINENSIS 


n 


et  novum  in  jus  diligenliac  nlirali  l,  et  ainici  senioris  A  qn.-critur  qtiid  iu  amoris  lance  promoTeas,  *sed  quale 


pecius  obligat.  Qui  dum  magnitodinis  tuae  fidelis 
prrco  cst ,  prius  vos  pcr  aslipulationem  suam  fedt 
eligiyquam  agnosci.  Raro  iioliiiam  prxcessit  affe* 
ctio  :  cui  CQntigil  ante  placere,  quam  inspici?  Quan* 
lum  apud  me  pondus  esc  perlatoris,  advertiie,  ad 
cujas  nutum  judiciu  noslra  fl.*ciuutur  :  vidimusquem 
didicii :  quem  laudat  amptectimur.  Saepe  in  solido 
coiistituta  meiis  propria  amico  cedit  examini.  Merito 
ergo  suspicinius,  quos  probatiis  extollit.  Nunc  si 
ubertatfni  grallc  iiigenii  macies  explicnret;  si  ad 
ritntein  foederis  aridi  sermonis  non  lassaretur  infantia ; 
6i  epistobris  qualitas  quae  eti  im  copiosts  eloqueiitia 
fienos  imponit,  progredi  me  ad  longiora  permitlerei : 
assererem  quanta  nobilitas  tua  niibi  debeat ,  quod  ad 


ad  praejudicium  aestiiiianti  nomen  opponas  :  cuni 
apud  prudentes  frustra  sobolem  dicimus,  nisi  exhibet 
quod  vocatur.  Nam  qui  in  proie  censuram  negligit , 
conccptiim  niagis  desigMat  sibi  plarere,  quram  n  eil- 
lum.  Facessat  in  posteris  lioc  solum  iios  cogHare 
quod  libuit.  Etenim  fructus  uteri,  nisi  honetiie  rc- 
spondeat ,  plus  in  tesiimonio  lasciviae  videiur  eve* 
nisse  qnain  gratiae.  Fas  etiiin  est  gernianiiatis  semper 
fidele  consoriium  etiam  partubus  aniefcrri  :  daliir 
participem  originis  sic  liaberi ,  iit  nec  consideralio 
sangainls  negrigattir,  etdescendens  a  inerito  laiidetur 
exainen.  Et  ideo  ne  sinuosis  ifi  longum  procedanC 
vcrba  praeloquiis ,  et  qiiod  re  angustuin  est ,  crescac 
aflTiiu ;  dono  in  fraternil:itt*m  luam  confero,  ei  juri 


«pistolare  commerclam  priinus  accessi ,  et  januam  0  tuo  perpetua  liberaliiaie  iransfundo  tnancipium  juris 
diligentiae  reseravi  clave  sermoni'*.  Bajulus  tamen     niei  itlud,  et  caetera.  Vale. 


precor  nt  pro  his  qnae  tribuit  redamelur.  Ecclesiae 
causas  insinao  :  quia  qiiod  spei  meae  impenditur,  vo- 
bis  crescii  ad  mcritum.  Domine  ini ,  efTusissimae  sa- 
lutationis  munns  iinpendens,  quaeso  ut  si  vobis  cordi 
est  oblationem  meam  de  libamine  caritatis  accipere, 
religionem  amicae  conscientiae  resereiis  ulloquio. 

EPISTOLA  III. 

ElfNOOIUS   EOLALtO   EPISCOPO. 

Triiiitaii  gratias  Dco  nostro,  qui  fasce.Ti  qao  de- 
primor  peccatorum,  foriii  apud  se  viri  alacriiate  sus- 
lentat :  qui  memoriam  mei  iii  illo  sancto  pectoris 
tui  templo  quo  gaudet  Christus ,  subtilis  fabricator 
interserit :  ut  quod  propriae  conservationis  nube  fus- 


EPISTOLA  V. 

EMNODIUS   FAOSTO. 

Subliiiiis  vir  Dalinarras,  animae  meae  portio  noti 
defraiidata,  sed  solida,  ciii  ad  praTngalivain  sangai* 
nis  inoi  uin  splendor  accessit,  hoc  neg  tio  suo  credi- 
dit  convenire,  si  mels  apiid  culroen  ve^trum  juv;  re^ 
tur  nlloquiis.  Quod  supersedendum  ejus  consciiis  non 
putavi,  faciens  urbaniiate  quadam  personae  iriboi, 
quod  vos  novi  debere  justitiae.  In  Sieitia  enim  pro!- 
dicii  praedium,  bono  hacteniis  jure  pps^essuui  :  a 
consortibus  perhibetur  invasum.  Nanc  ad  juvamen 
clviliiatis  impendi.ur,  quidquid  cgo  promovcro  sup- 
plicanJo.  Domine  mi,  salutatioiiis  obsequia  plena  lia- 


cavi,  spicndida  conscientiae  serenitate  delergeat.  Ja.ii  C  militate  pi-rsolvens,  deprecor  ut  circa  nfemoraii  no- 


novi  quia  non  i  •elficaciier  funduntur  lamenta  pec- 
cantium.  Iloc  ihihi  principe  loco  oraiio  mea  ,  hoc  la- 
crymae  contulerunt,  iit  robusius  pro  ine  precator  ei- 
surgeres,  ai  labanfibus  humeris  coelesti  munitm 
auxilio  dcxl  raro  subrogarcs.  Verum  est  quia  so!a 
apud  Deum  desperatio  perdit  errantem.  Ecce  jam  lo- 
lium  nosirum,  spinae  vel  tribuli,  hordta,  triticum, 
vineas  polliceutur.  Age ,  electe  Dei ,  pro  me  hunii<i 
qiiod  Goepisti ;  et  partibus  tuis  adesto ,  dum  precum 
lo  me  assiduiiate  diluis,  quodego  collegi  uberlate 
culparum.  Frequetilibus  eiiam  susceptuin  pascc  col- 
loqiiiis  :  ut  insulsum  pectus,  nec  ulla  virtutum  stabi- 
litate  subnixom,  admoniiionis  sale  confortes.  Ad  ob- 
sequia  salulationis  revertor,  et  episiolarem  transgres- 
sus  terminum ,  unum  veliit  garrulus,  sed  pro  neces- 
sitaiibus  importunus  adjungo,  ut  ine  sine  cessatione 
taMum  juves  precibus,  qnantum  confirmas  alloquiis. 
Yale. 

EPISTOLA  IV. 

EXBIIPLAIl   EPISTOLiB   QIJAM   IPSE   DICTAVIT. 
FRATRI  SOROR. 

Quamvis  sammatim  gratiam  aliqiii  debeant  etiam 
malis  in  affectione  pignoribus ,  nec  illud  quod  pciste* 
ritati  iribuitur  bencficium ,  puletur  esse  deb  tum  : 
cuni  nialignus  interpres  judiciuin  cordis  naturae  sub- 
dii  itnperiis,  ei  tollens  saporein  diligonii;e,  sola  vi- 
veiidttin  putel  objectioiie  parieiidi :  quando  plus  crc- 
ditur  filii  vocabuhiin  valere  quain  ob  cqui.iin,  ct  iion 


bitis  viri  cumpendia  piidorem ,  leges,  ac  reliqua  quae 
per  conscienliam  vestratn  subsislunt,  reipubllcae  or- 
nameuta  munialis.  Vale. 

EPISTOLA  VI. 

ENNODILS   AG\PI10. 

Credidi,  po>lqiiam  magniiiido  vestra  bonis  est  im- 
pensa  gcneralibus,  et  oliutn  migravii  in  gloriam; 
postquam  Raventiatibus  excubiis  occupati,  dum  quie- 
tem  vestram  tiegligitis,  nostram  omni  solidiiate  flr- 
mnt^s;  et  privatiis  genius  ad  rcgni  decoia  traiisivit; 
quando  novain  lucem,  dedomesiicis  abstractam  siui- 
bus,  Palatiiius  sibi  fulgor  adjecit;  et  angustiorem 
fuisse  regni  sui  pompam  rentni  doiiiiiius  cum  voa 
non  habuit ,  recte  melitus  est ;  pro  vicinilate  regio- 
num,  crebris  me  relevanduin  esse  coUoquiis.  Sed 
inefficacibus  spei  meae  luseruni  pt^ccaia  consiliis  ; 
nullas  pnginas  ad  diligeiitiae  tesiinionium  mens  serena 
transmittit.  Grave  est ,  si  amorein  non  ineriii :  gra- 
vius ,  si  qiiem  exesseram  forte  turbavi.  Scio  ipmeii . 
hxc  congruentibus  veritaii  excusaiionum  nubibttj 
esse  claudenda.  In  privatis  inveniri  munera  lit;era« 
ruin  :  non  rcc  e  ab  occupaiis  ista  disquiri.  Sed  nori 
firmain  iii  affectione  consclentiam  iiiter  quaevis  poiH 
dcra  etadversa  districtam  debila  sua  gratiae  non  iie^ 
gare.  Nunc  nolo  esse  prodigus  in  qaerelis.  SalutatiOi 
nis  revereniiam  solvens,  deprecor,  ut  suggesiionem 
qiiain  apud  vos  dejiohiierit  pracscntium  poititor,  ad 
voiivuiii  perducais  effcctiim. 


73 

EPIST0L4  VII. 

ENIfODIOS  '   JDLUNO  V.   I.   C.   P. 

Suscepi  liiteras  gemino  splendore  radiantes  :  qui- 
bos  purpiira  dictatoris  vestrte  juncia  dignationi  crevit 
In  preiium  :  gratias  omnipotenti  Deo  restiiuens,  qui 
votorum  roaciem  beneAcii  uberlate  tran<gredilur  :  ut 
quando  in  desideriis,  meriiorum  conscii ,  sectamur 
ingustiam ,  divitis  indulgeiitiae  copias  non  refrenet. 
Credidi  satis  esse,  si  me  feceritis  amplissima  scri- 
piione  sublimem.  Sed  vos  non  boc  lanium  contenii 
praesiare,  qood  habet  mendica  postulaiio,  linguae 
idoneas  et  laude  locnpletes  paginas  desiinatis  :  ma- 
gni  more  fluminis ,  qui  quoticiis  ab  alveiSy  ut  nridita- 
tem  ftmiimam  temperet,  ad  obliqua  inviiatur,  opianti 
tentiem  rivulum  (otus  iliabilur,  et  marcida  prorundo 


EPISTOLARUM  LIB.  IV.  74 

A  vos  dedistis.  Gujus  negotium  cum  sancta  Ecclesia 
vestra  legitima  paciione  decisum  est;  sed  baeredes 
ejus  perannos  plurimos,  debiios  sibi  fructus  deflent 
fuisse  sublractos.  Pro  quibus  vesiri  conscius  precator 
accedo  :  quia  cui  nios  est  pia  jngiter  f.icere,  justa 
non  despiciet;  et  qui  lat-giiur  proprium,  nlicna  dor 
subtmbet.  Erral  qui  Deo  proxiniam  coiiscieiiii  m 
commodis  credil  invitari  :  detrimeniimi  esi  s^n  inQ 
vol!jniali  non  exhibere  benencium.  Sul  •  pmaiis  lu» 
cra,  qu;c  vobis  dc  libcalilate  nasciintur;  qui  divilias 
duni  iribuitis,  acci|»iiis.  Avara  est  dispensaiio  san*  to- 
rum,  qux  nil  reservando,  universa  propriuin  reducit 
ad  meritiiin  :  nulla  >unt  potiura ,  qiiani  quae  vobif 
eveniunt  de  largitate  compendia.  Ergo  securus  com- 
prehensi  superius ,  bxredibus  laboris  promisi  ve^tra 


iqualore  terga  per  ebrietaiem  undaBsalutaris  infundit.  B  conlemplatione  jacturam  r  vos  pollicitalionem  meam 


Foriium  tameo  servans  consiietudinem  personarum, 
magnitudo  tiia  circa  exiguitatem  meam  bene  coepta 
non  deserat :  ut  in  lestimonio  diligentiae  cura  pagi- 
nalis  habeaiur,  et  puri  amoris  asiipiilationeni  deferant 
blandimenta  colloquii.  Occasum  nesciat  caritas,  quam 
anie  culmina  promisislis  :  tantum  circa  roe  crescal 
gralia,  quantum  vobis  invicia  sunt  fastigia  dignila- 
tura  :  ne  ainiciliam  quam  fovit  mediocritas,  videalur 
abjurasse  potentia.  Nam  qui  fasium  in  subliinitate 
castigat,  docet  se  meruisse  quod  adeptus  est.  Resi- 
gnate  per  probiiatem  conscienli»,  feliciiaiem  submitti 
posse  amoris  imperiis.  Illa  libera  proceruin  colla, 
dum  formam  tnbuitis,  subjiigate  ditigentiae.  Fas  sit 
de  vobis  assuesci ,  ut  anipliisimus  in  societate  reli- 


benigna  disposiiione  complete  :  et  illos  efiectu ,  me 
relevate  colloquio* 

EPISTOLA  IX. 

ENNODIDS  FAUSTO. 

Solet  epistolaris  concinnaiio,  quando  favore  rapi- 
tur,  Judicianon  amare,  eicopiosiusfacere  benelicium 
diimattollit  immeritos.  Ille  enim  debet  ampliusasse- 
renti,  qui  quod  moribus  non  exigit,  graiia  scriptoris 
suCTiagante  consequitur  :  quia  nullisadjuius  conscien* 
tiae  dotibus,  jure  ad  allegantem  reporiat,  si  quid  adi- 
piscitur.  Aliud  est  in  eo  qui  cnmmendatur,  tanquam 
nobile  germen ,  ila  peregrinantia  bona  verbis  inse- 
rere;  aliud  innaia  vulgare  :  quemadmodum  si  rusti- 
cum  pecus  Tyria  conlirmes  purpura  sponte  vestiri ; 


neat,  quem  minor  acquiret.  Ludil  de  illis  casus,  qui-  Q  ei  virus  generosnm ,  quod  vellus  aheno  inebrianta 


bus  oblivionem  suorum  indicei,  quos  ad  celsa  perdu- 
cit.  Apud  scientem  rerum  relegere  bona,  nou  est 
admonitionis  necessilas,  se.i  laudis  occasio.  Novi  fa- 
briealam  ad  bona  studia  ingenii  vestri  tranquillita- 
lem  :  quaro  ideo  speciatim  commemoro ,  ut  osien- 
dam,  ubi  aflfectio  solida  est  honoribus  nil  licere.  Sed 
epiAolarem  transcendi  terminum ,  dum  commenda- 
tioDi  meae  muUus  inhaereo  :  redeo  ad  officia  paginalis 
alloquii,  et  valere  me  nuntians,  prosperilatis  vestrae 
actutum  secunda  disquiro. 

EPISTOLA  VUI. 

ENNODIUS  STMIIAGHO  PAPiC. 

Usque  ad  lemeritatein  me  apostolica  dignatione 
promovistis :  fiducia  concessa  exstitit  mater  audaciae. 


non  sorbuit ,  dicas  rura  diffunllere.  Tingunt  alii  iin- 
guai  murice,  quae  nullus  ad  regalem  usum  fucus  exbi- 
buit,  et  discreti  maris  ignota  cochleis  lana  solam  lu- 
cem  bibit  eloquii  :  reddilur  dignum  principalibus 
indumentis,  quidquid  in  vili  munere  relatorum  verba 
coloraveriiit.  Sed  ab  hujusmodi  me  urbanitate  vires 
pariter  et  vota  subducunt.  NuIIa  clarioris  fuci  flamina 
pcr  ine  splendore  rutilabunt :  nemo  dictnm  de  aliquo 
inveniet ,  quod  in  ejus  aclibus  non  agnoscat.  Hinc 
pudori  meo  vel  proposito  manum  porrigo,  quod  illl 
pracvium  impendo  oris  officium  ,  qui  ad  notitiam  ve- 
siram  rebus  bene  gestts  occurrit.  Yenantiiim  V.  C. 
loquor  idcirco  a  me  paginale  impetrasse  obsequium, 
ut  in  se  oculos  vesirae  magiiitudinis  invitaret;  ne  eum 


Sed  qui  me  huinilitaiis  piitat  ignarum ,  obedieniem  ])  jnter  curarum  moles  contingeret  ignorari.  Suut  illi 


prubabit,  si  jussa  consideret.  Praesumpiio  est,  si  do- 
roinorum  beneficia  famuli  non  sequantur  :  obsequiuro 
aestimandum  puto,  quod  pariturus  impendo.  Ecce 
causam  scriptionis  asserui,  quia  veritus  sum  ne  post 
imperatam  styli  caram  tacens  prnecepta  respuerem. 
Hoc  accessit  quod  in  causa  venerabilis  merooriae 
Harii,  dum  apud  Urbero  essem,  spem  meis  precibus 

*  Juliano  V.  I,  C.  P]  Id  csl,  viro  illuslri,  comiti 
patriinonii.  Haec  nionogramma  cum  Basilienses  non 
'mt\\\%treaifJulianoepi$copo  inscripseruut.  Sed  vera 
leaio,  quain  reddidi  ex  Valicaiio.  Hic  eniin  est  Ju- 
lianus  coines  patrimonii,  ad  quem  ex^tai  Theodorici 
regis  rescripiUin  lib.  i  Variarum,  episl.  15,  eoque 
alluditEnnodius,  cum  piirpuram  ejiis  nomina<.  QuoJ- 
Dam  autem  muuusXuerit  Comitivx  sacri  patrimonii, 

Pateol,  LXllI. 


sufTragia  sua,  per  qua;  inter  suseeptos  vestros  merea- 
'  tur  ascribi.  Exhibuit  vobis  roodestiaro,  religionem, 
innocentiam,  quibus  penetralia  serenae  roeniis  coroi- 
tibus  iniroiret.  Exuberant,  roihi  credite,  apud  eum 
insignia  quae  foveiis :  non  laudatorem  me  coniinuo  in 
eo  probabitis  fuisse,  sed  testem.  Vos,  mi  domine, 
perlatori  dignationem  principe  loco  tribuite,  ne  vir 

docet  in  ejus  formula  lib*.  vi  idem  Cassiodorus,  et 
Glossne  juris  nostrae,  quae  primum  ejus  dignitatii 
aiictoreni  f:iciiitit  Anasiasium  Auk-  Sic  euim  habent: 
DeeTpcuovca^ca*  oo-a  Ixaarroc  /Sao-Afvf  tauT&>  xTaTai*  viro 
jSa^Olfift)?  'Avao-Tao-tou'  ovro;  yap  to-Tcv  o  i^ivpwv  xai  ti4» 
TrpooToyoptav  TavTijv,  xtii  Trlv  ajBXiQv  toO  xofxtTOC  Toi5  »ra< 

T^t/UOVtOV.  ! 


75  ENNODIi  EPISGOPI  TlGlNENSIS  7G 

bunus  noritate  turbetur :  liquido  aderit  partibus  suis,  A  genus  inquiro.  Vide  quid  faciant  serena  diligentiae  : 

quasi  lotum  mihiex  senteniia  fluxerit,  ita  simplici 
munere  placatus,  errata  concessi.  Habes  unde  pii 
amoris  formam  possis  assumere,  et  circa  amiciiiara 
conslantiae  exempla  mutuari.  Me  si   sequeris,   nec 


et  Yilx  opibus  pensabit  damna  verborum. 

EPISTOLA  X. 

KNNODIDS   *   TRASlMUlfDO  V.   1. 

Non  temeritas  me  ad  paginale  duxit  orficium, 
quando  ad  omnem  communionem  subditum  siium 
reglse  stirpis  germen  inviiat.  Est  enim  hxc  claritas 
-  dominorum  inserta  natalibus ,  ui  culmlna  sua  digna- 
tione  subiimeiit.  Yultis  quusi  aequales  trdctare  lamu- 
los,  ut  ab  ipsa  vobis  per  amorem  condiiione  plus 
debeant.  Unde,  piissime  domine ,  obsequium  exhi- 
bens  cum  generalitaie  solvendum ,  significo  me  ad 
aliquasiiggerenda  perlatorem  praesentium  desiinasse : 
vos  efTeciu  donate  supplicem ,  quia  spe  fultus  preca- 
tor  accessi. 

EPI8T0LA  XI. 

ENNODIUS  LOMINOSO. 

Qui  amicam  conscieniiam  manifestis  pandit  indi- 
ciis,  tollil  otium,  quibiis  gratiae  prj^stiterit  dignila- 
teni.  Vix  enim  feriata  hint  ora  ejus,  qui  consuevit 
auiiiri  :  <|nia  magnum  dispeDdium  pudoris  est,  ver- 
bnrum  reiinere  beneficium,  ut  dum  linguae  parcimus, 
honestatis  prodiga  frons  laboret.  Vos  nie  garrulum 
fecistis,  qui  preces  meas  consuestis  admitterc.  Sed  ne 
pracstanda  circumloquar,  et  epistolae  prolixitate  im- 
peirand.i  suspendam,  ad  rem  redeo.  Subliinis  vir 
Laurentius  rcdiius  sibi  debiios,  quos  Romana  Eccle- 
sla  fnria  cum  auciore  ejus  est  p;ictione  pollicita,  a 
domno  papa  asserit  sob  nescio  qua  opposiiiune  dene- 
gari.  In  quo  negoiio  favorem  per  me  vestrae  deren- 


sionis  iinploral :  ut  rem  quain  debetis  legibus,  vi-  G  mento  concordiae. 


plura  tea  conjunclionc  peccata  retiahuni,  et  unum 
benefactum  sodalis  tui  culpas  absolvet.  Me  silentii, 
fraier,  me  oblivionis  incessis?  Ubi  eral  iste  animus, 
quando  nec  promiilgala  colloquia  meruere  respon- 
sum;nec  ad  siyli  imperandam  soIIicituJinem  prae- 
vius  exisiebas  ?  ubi  fuii  inabstinentia  tabellarum  non 
clrca  omnes  in  Liguria  custodita  ?  Muliis  a  desiderio 
tuo  peregrinantihus,  in  solaiiodoloris  paginas  exhi- 
bendo,  et  mihi  tacituniitatem  coniinuasti,  et  illis  prae- 
bui&ti  contra  voia  colloquium  :  quia  est  isia  humana- 
B  rum  rerum  raiio,  ut  pro  magna  cognatione  par  stu* 
dium  semper  exstat.  Cujus  ordinis  immemor,  volui- 
8ti  sociare  quaedam  imperita  cum  litteris;  puians 
coire  posse  in  affectum  toio  calle  disiantia.  Quid  pro- 
movit  suada  oratio  tua,  elucubrntis  concinnata  ser- 
monibus,  quaudo  bonarum  ariium  nescios  appellabat 
amanie  posthabito?  Sed  hinc  alias;  nolo  excessuum 
mulliludinem  relegere,  qui  brevi  saiisfactionc  deli- 
nilus  sum.  Nam  parcitate  in  eloquendis  illis  usus 
fueram,  nisi  nosse  vos  credercm ,  de  oflensis  illud 
remanere  quod  tegiiur,  et  quod  in  vocem  erumpit 
amoveri.  Domine  mi,  precor,  ut  posthac  ad  ea  quae 
male  haheri  didicisti,  non  lanquam  cmendationis 
coulemptor  aspires,  sed  crebro  mihi  dulces  paginas 
dirige,  ut  crescat  dos  facundo,   dum  servat  sacra- 


deamini  exbibere  diligeniiae,  et  illud  crescat  affectui, 
quod  denegari  noii  licet  aequilati.  Yos  hanc  rem 
Juzta  desideria  mea  tribuite  :  ut  quautum  nominato 
viro  commodilatis  acccsserit,  tanlum  me  muneris 
accepisse  confitear.  Salutem  ergo  dicens,  spero,  ut 
circa  mnnia  litierarum,  nec  sincerus  ainor  vacaiio- 
nem  accipiat,  necfacundia  totius  orbis  celebrata  te- 
stiinonio  coniicescat. 

EPISTOLA  XII. 

ENNODIUS    JOANNI. 

Naiura  parium  est,  ui  cura  migret  in  gaudium,  et 
muietur  querela  prieconiis,  quoiiens  cupita  tribuun- 
tur.   Incerlus  animi    fui   quid  sibi  vellet  sublimi- 


EPISTOLA  XIII. 

ENNODIOS    CONSTANTIO   V.  I. 

Servat  magnitudo  tiia  circa  amicos  et  saeculares 
proprios  illud  qiiod  sibi  jungit  aigluriam.  Dum  enim 
nos  memoria  dignos  ducilis,  vos  probatis.  Nam  diu 
fn  consolationem  scripla  suscipiens,  absenti.ie  vestrae 
dainna  siispiro.  0  arlificem  srientiam  bonis  coeiesti- 
bus  institutam  !  ne  liccat  aliqnid  prolixae  sequeslra-^ 
ti4'ni  de  aCfectu  decerpere,  praesentantes  sacram  ima- 
giiiem  litteras  promulgatis.  Novit  Deus  discussor 
sensunm,  me  culminis  vestri  recordatione  macerari, 
et  nullum  inveniiriide  optimi  vifi  peregriuatione  sub- 
sidium.  Reddo  lamen  epistolari  cura  salulationis  ob- 


liensnm,  tum  qnla  cum  ipsius  regis  nomine  scriptum, 
ihermisqiie  ab  eo  conditis  appnsiium  sit,  qiio  inodo 
scribi  hoc  nom<Mi  lum  soleret  certius  indicare  videa- 
iur.  Id  vero  esi  hujusmodi: 


tatis  tuae  tam  longa  cessatio  :  sed  cum  potiri  datur  ^^  g^^^.^^^  ^^  dignationi  vestrjB  gratiam  referens, 
opiato,  ipse  pro  pariibus  tuis  honestum  excusationis     f,^,^„  ^^^^^^  „,^^,^  j^^„^  p^^  ^^^  ^ihi  restl- 

*  Trasimundo  V.  /.)  Regi  Vandalorum  in  Africa. 
illuslrein  viruin  regein  vocat,  quia  lllustratns  tilulo 
lu  Romano imperto  nullushonoi ittceniior :  propterea 
huiic  regibus  iribitebant.  Maneot  hodieprisci  moris 
ve  linia  in  dipiomaiis  pontilicum,  in  quibus  reges 
viros  itluslrcs  appellani.  Quin  et  reges  ipsi  hunc  sibi 
iiiuliim  addehaiit.  Nam  In  anii(|uis  regum  nosirorum 
praeceptis  et  cotisiituiionibus  iiihil  u>iiatius,  quam 
Childebertus,  CloUrius,  Tippinus,  Carolus  rex,  vir 
illuster.  Cielerum  Vandalici  hiijus  regis  qui  Hune- 
rico  frairi  successit,  noinen  varic  scriniiur  a  diver- 
sis.  Thbasiiiunuu&  diciturin  acrosiicbide  veteris  e^n- 
grammaiis  a  P.  Piilioeo  editi  lib.  ii,quod  quidem  etsi 
aiiliquariorum  viiio  depravaium  subjicere  non  grava- 
bor,  tum  ob  ejus  ariificium  haclenus  minime  depre- 


H 

n 

00 


G 
Pt 

C! 

tKi 


Traiiquillo,  nym|)ha9,  dt>currile  fluminis  orto. 
IHc  proha  flat^ranti  siicreilit  vimiiie  flebo, 
Rtipibus  eicelsis  iibt  nunc  fasiigia  siirgunt, 
i^quanturque  polo  tectis  prseceisa  lavacra. 
Sedibus  tdc  •iia^iis  ex:irdenl  marmora  signis, 
Ardua  sublimes  prsevincunt  culinini  ttioi  ina». 
Miineruque  eiiuiius  tanti  dal  tuininis  aiictor. 
Uui  continuae  preuosceus  pra;inU  faoKe 
Non  hic  flaiuma  Docebo  lumdcm  discite  carmen, 
Discite  vel  quanta  vivat  sub  gurgite  lyuipha. 
Vauitalicum  hic  renovat  clurum  de  semine  nonfeu 
Sub  cajus  iitolo  meritis  stat  gratia  ftictls. 


o 

H 
R 

cn 


n  EPISTOLARUM  LIB.  IV. 

lulam  esse  conOieor.  Ctijas  b^ctenus  in  obhvionem  A  ^ 

inei  silemi«im  qnid  gererel  non  lacebat:  is  nunc  ve- 
slromilii  reformatus  afTectu  adabjuratam  styli  curam 
revertit.  Kogotamen  vos  ut  maturetis  redilum;  aut  si 
felix  niora  Jetine:,  dileclionem  nianifesietis  alloquio. 

EPISTOLA  XIV. 


78 


ENNODIUS  FAU8T0. 

Qo-T  s»pe  mediocriler  gratis  impensa  sunt,  qijTo- 
tiens  exhibentur  ferba  conjunctis,  quidquid  faTori 
obsecutum  esl,  sereno  mancipetiir  affectui.  Non  de- 
p\ciis  amorem  meniituralloquils,  qui  perlatorl  caro 
reddenda  dominis  soripta  commitlit.  In  sublimis  et 
magnlfici  "vlri  Panfronii  mei  commendatione,  ore  fe- 
rlato  mens  dictal  episiolnm.   Nescio  enim  tn  quale 


EPISTOLA  XVI. 

BNNODIUS    AOAPITO. 

Jure  responsum  multiplicihus  poscereiur  alloqtnis, 
si  non  ingratas  exstilisse  pitginas  meas  magiiitidniit 
luaesiientitimlestarelur.Claniatenim  taciiUDiias  ve* 
stra,  garrnlum  displicere  ;  et  novum  vindictae  genos, 
ul  opinor,  inqnirii,  quando  se  non  videt  promovisse 
quodsiluit.  Agitis  episiolari  abstinentia,ne  :ih  impe- 
ritis  ad  vos  scripta  mittantur.  Ademptus  tamen  est 
effectus  :  provideniifle  vestrse  profntura  traciaie:  cre- 
brior  facius  sum,  In  scriptione  contemptos.  8t*d  bre* 
vem  sermonem  decet  cohibere  com,  qui  magna  do* 
luerit.  Cultorem  vestrum  fralremmeum  Panfroniuni, 
episiolaris  apud  culinen  vestrum  cur;i  comitaturt 
cui  qnidquid  gratiae  conre8f>um  fneiit,  me  qunque 


cnlmen  merita  apud  me  virl,  quem  sum  praefatus,  j^  impeirsorum  vinrulis  obligabit :  oui  etiam  alique  de 


eitoilam  :  in  quo  lingu:e  macies  debitum  pecioris 
neqtiit  eiprimere.  Sed  abdicandum  esset  mihi,  eiiam 
s\  suppeierel,  Yacundise  lenocinium  :  quia  pauper 
sermo  uberem  diligentiam  reciius  confitctur :  ot  si 
elevaniiis  per  efTusas  papinas  illos;  quos  arcaha  ne- 
sciunt,  jure  irihuenda  amantibus  in  artuin  tabella 
concludhur.Causam  crgo  modici  sermonis  elocutus, 
foederatnm  fratrem  qu;inquam  paueis  verbisinsinuo: 
lamen  multis  obseqniis  :  ut  julus  magnitudine  ve- 
stra,  in  negotio  suo  circumslrepentium  aliqnando 
videatur  superasse  eommenta.  Quod  restat,  famu- 
lanletn  saTuiaiionem  exhibcns,  me  valere  signiflco ; 
si  tamen  prospera  veslra  ccrlis  indiciis  mihi  dispen- 
satio  i^uperna  concedat. 

EPISTOLA  XV. 

E.NNODIUS  FAUSTO. 

Procliviorad  impelrandum  viaesi,  quoUens  a  ro- 
ligioso  aJiquid  eiigit  ahjeclio  deprec^nlis  :  coactus 
eoim  prxsiat  affeclum,  qui  miseriis  supplicis  invi- 
lalur  :  noii  potest  afferre  obvias  niaau&,  cui  iinperat 
propositum  afflictos  audire.  Perlalor  prxsentium 
avito  se  cesp  te  deflel  ahjecium,  qui  spei  suae  resi- 
duum  iii  vestro  ponit  eiamine  :  ne  atlversarii  ejui 
poientia  de  lucro  et  securitate  gratuletur.  Vos  legum 
sarramenta,vos  defensio  re^picit  submissorum.  Ego 
partes  ineas  commendaiione  inuiiivi.  Venerabiie 
ergo  nomen  angete  beneficiis  :  quia  dum  justa  tri- 
buitts,  nec  illa  qux  ad  misericordiain  pertinent 
pnsth.ilielts.  Doiniiie  mi,  reverentiam  sanlati  acci- 


vicaris  digiiitate  suggerenda  commiii.  Vos  petitio^ 
nem  meam  ad  effectum  perducile ;  quia  adsiim  par- 
tihus  meis  quotlens  apud  emeiidatissimos  hominum 
eogor  sobire  testimonium,  dnm  certis  eihibeo. 

EPISTOLA  XVIL 

EXNODIUS   *   DECORATO. 

Rectecreditureiiuntiatrix  lingua  esse  penetralium, 
quae  latentis  secreta  anim.i'  ad  lucem  vocat  eloquio  : 
nesciretur  emor  pectorum,  nisi  illum  proditor  indi* 
otret.  Jure  veterum  sapientia  epi>tolis  usa.  quasi 
clavibas,reposiiuni  pere:isvulgavit  affeciam.  Tracta 
est  in  lestimoninm  scripiionis  niens  testata  diligeiv* 
tiam  :  niutari  ckritatem  non  licuit,  quam  desiderant 
pagina  interveniente  promisissel.  Huic  me  ego  coa« 
Q  suetudini  vel  legi  potius  mancipavi,  assercns  litte* 
rarum  lide,  quod  de  magniiudine  tua  sensibus  ino< 
levit.  Vos  si  mecum  pari  cura  in  devinctionem  coih 
venientiS,  si  lida  inlerpres  amicitia  se  a-siimans  vo- 
tuHi  videtalterius,  responsum  deferens  tahella  sigmfH 
cei.  Isgo  munera  salnta:ionis  iinpartiens,  drliberalio- 
iicin  meam  non  lanqii;im  verhorum  avarus  occului. 

EPISTOLA   XVIII. 

ENNODIUS  PALSTO. 

In  asserendis  quibus  suum  non  denegat  honestat 
plena  snffragiuin,  mnltipljcihus  non  ulor  alloquiis  : 
nc  proliius  sermo  tanquam  a  negaturo  videatur  im* 
pctrasse  heneficium  :  soletis  eniin  quae  poscenda 
sunt,precihusanteferre.  Ad  sublimem  et  magniiicum 
^irum  Opilionem,  parentes  ejus  in  Africa  consisten* 
les  direierunt  certam diligeniia  inspiranie  personam : 


piens,  iu  pncihusmeisefl^ectum  tribne,  ut  proprium  D  ^^^^  .^^  pairium  solum  renieante,  hoc  inihi  munerit 
dcsulerium,  dum  honestas  asserilnr,  possil  impleri.       pixfatns  injuniil,  ul  ad  inagnificum  virum «  Agnel- 


'  Deeorato]  Mfljor  hic  natu  fraer  Honoraii,  nt  di< 
etum  est  ad  epist.  28  Iib.  ii.  Nohile  par  fratrnni  ad- 
v<*ca{uium,  et  ei  advocaiis  quae&lorum.  De  (|uorum 
striusque  Uudihus  mnlia  Th<odericus  rci  iih.  v  Va- 
mmni  epist.  3  et  4  Honor.ito.  Tu^  inquit,  Decora- 
tai  ex  illo  et,  ilie  Honoratui  ex  te  ett.  Itein  de  quu;- 
stnra  Deooraii;  Ttdi  igilur  omine  Decoraius  evaluit: 
etttluii,  inquam.ac  uhonoribus  palatinis  judicionu$'ro 
iniatus  immscuiif  dignitatein  sumens^  qnam  solemui 
iare  prudentibus.  Sed  qu;istor  eum  ad  enm  scr  psit 
Enuotliiit».  nonduiu  erat.  lluiniii  cDntlitniii  nepulcro 
fais>e  t>  siainr  ejiis  epilajjhiuin,  quod  inlcr  Chrisua- 
ta  inonimenta  legitnr  his  verhis: 

Haoc  D(*coratus  opem  subdncta  loce  pelivit, 
Gooderei  eiigio  wltua  mombra  lo«o. 


Hinc,  Spolelane,  gemis  ;  paleris  hlnc  damna,  viator, 

lucassuin  quaerens  quis  f  rat  auxilium. 
Nam  fessis  Iritiuit  r<-quicm,  miseros  (ue  levavit. 

JustilisecuUor,  lirgus  et  hospes  «rat. 
Fasciiius  insignis,  generis  nec  slemmate  pejor. 

Hic  lumen  patriap,  hicdecus  omne  fult. 

Fasces  inl<  lligll,  qnam  diiimus  quxslurcini.  Spole- 
tinoruin  memtnit  qnia  in  eorum  trihunali  caiisas 
egerai,  ut  pusl  ipsum  ilonoratus,  auctore  ihidem 
Cassiodoro. 

*  Affnellum]  Palrlcinm,  qui  in  Afrira  vcrsabalur« 
Theodericus  rcx  Festo  palricio :  Jdcireo  deeemimu§ 
ut  domus  patrici^  A^nelli  ad  Africom  diicedeutis,  qui 
reanum  petitis  alleriusnosirii  est  uiililatibusserviturui^ 
$ami  legibui  tna  tuithnt  wlletur,  Lib.  i  Var.  15. 


•f 


79  ENNODU  EPISGOPI  TICINENSIS  ^ 

)uro  pro  comroendatione  suorum  a  Tobis  scripia  me-  A  ne  peiiUonero  negalus  froatretar  effectus,  slc  concea- 

— .„_  r. j«. :-.:-.:  i. — i gum  meriiis  vesiris  locum  per  longa  temporum  inter- 

Talla  leneatis. 


reatur.  Qnam  rein  emendatissimi  hominum  non  ne- 
gabitis,  nun  conienti  benignitatem  veslram  solos  io 
Jtalia  poi(itos  agnovisse.  Nunc  obsequia  mea  liiteri^ 
reddens,  causam  scriptionts  verborum  compendiis 
indicavi.  Vos  dicenti  pauca  pra^state  prxcipua. 

EPISTOLA  XIX. 

ENXODIUS  APOLLIMARI. 

Producendo  circa  amuntem  vestri  silentia  ad  ab- 
senliam  CTpotalem  aniiiium  transiiiisisiis  :  retinendo 
pagi!:as,  in  iiiiiuttnsiiin  crevit,  quae  hactenus  divisio 
nil  valebat.  Res  eo  rediit  per  abstinentiani  tibella- 


EPISTOLA  XXII. 

ElfKODIUS  STMIIACHO  PAPiE. 

Quamvis  subiiroi  viro  Laureniio  assistat  pro  pi- 
gnorum  commeiidatione  probitas  sua ,  et  patris  pru- 
dentia  causas  sobolis  exsequatur  :  altamen  solliciiu- 
dine  genilati  ad  ampliora  procedit,  et  vix  credil  pro 
filiis  sufficere  quod  meretur.  Adjulricem  iu  astipula- 
tione  germinis  paginam  quaerit  :  et  irepidante  dili- 
gentia  pairum  ardorem  nititiir  cum  universiute  par- 
tiri.*Cogiiatesi  viro  optimo  negari  eflTecius  potuit,et 
pia  et  justa  poscenli.  Tnbuai  divinitas  eflectum  pre- 
cibus  ejus,  el  huhc  beatitudinisvesirae  nominatis  con- 


rum,  ui  veteris  aevi  provideniia  coiiferat  nil  amori 

Rancossit  carilas,  qiiam  verboruin  avarus  despicit  '  y ""«-w*,..«*  ..vniiuanuuuu- 

ventilare  :  sine  cultura  est  diligenlia  in  usmn  non  B  ^**'*'^®  dignetur  affecium,  ut  erigat  parvulos  implo» 
reducu  per  paginas :  siyli  frequentia  vivaci  pabulo      ^^  coronae  vestrae  miseratlo  :  quaienus  anxii  circa 


insilam  pectoribus  itulrit  amiciiiam.  Faciiius,  fratcr, 
fuerat  desideriis  meis  te  nullo  tempore   cupiu  tri- 
buisse,  quam  saepe  indulta  subtrabere :  quia  corda 
nesciunt,  quae  cibis  dulcibus  pastor  arlifex  irriusti. 
Aliquanto  enim  tempore  continuando  scriptionem, 
imroemorem  me  sequestratioiiis  effeceras,  dum  efli- 
giem  venerabilein   placido  inserebas  alloquio  :  at 
nunc  commeantium  vacuas  manus  nudus  inquisitor 
inspicio.  Ego  lanien  noio  errore  meo  alienas  culpas 
asserere,  ut  quod  factiim  doleo.admisisse  conviuear. 
Accipe  ergo,  emendatissime  hotninum,  desideriorum 
solalia,  per  coelesiem  graiiam  absentibus  attributa, 
et  periatores,  si  mei  esiis  meniores,  sublevate ;  ut 


ipsos  genitoris  voia  superentur.  Domlne  mi  ,  spero 
ui  promissa  dudum  benignius  in  ea  parte  lesiimo- 
nium  ferat,  si  comprebensis  superius  geminatam  iffl« 
pendi  gratiam,  qui  per  me  precatur,  inteliigat. 

EPISTOLA  XXni. 

EN>'0DIDS     DOXINATORI. 

Oportiierat  qiiidem  desideria  vestra,  quae  fratris 
Agnelli  paiefecit  allegatio,  ut  ubetla  reserarei,  etad 
elicienda  colloquia  formam  sermo  praevios  cxhibe- 
ret  :  quia  potuit  tibi  resiitui  quod  deliebis  :  nec  ullo 
me  colore  defenderem,  te  loquenle,  a  paginis  absti- 
nendo.  In  tuo  jure  fuil,  linguac  nostrae  ferias  excrci- 
tio  cemmulare,  et  rubiginem  rusticantis  eloquii  fa- 


De^ciani  peregrinaiionis  incommoda,  duni  nominaiis  C  l>"Iibu8  studiis  amovere  :  qiiia  sicutdamnum  carilatis 

^^m     __■ •  -•  ... 


patriam  commendatio  amica  contulerit.  Quibus  re- 
meaotibus,  uuntio  me  vestrae  valetudinis  sublevate. 

EPISTOLA  XX. 

ENIfODIIJS  JULUlfO  V.   I. 

Exercetur  diligentiae  bonum  scriplione  muiriplici : 
linguae  enini  iudicio  animorum  secreU  panduntur. 
Assiduis  curam  impendit  eliquiis,  qui  oiium  amore 
commuiat.  H»c  siint  ciffieia,  per  qu.e  taeitu>  innoie- 
scit  affcctus.  Fanitliarisperlalor,  nisi  rcddend^is  cul- 
mini  vesiro  p^ginas  accepisset,  me  oblitum  reveren- 
liae  vestrae  tesUreiur.  Nescio  enim  cari  alis  esse  ne- 
gllgens,  nec  partim  Inbore  gratiani  quieii  serviens 
efiiigarc.  Multa  debeo  verba  fiKderi :  sed  ad  brevita- 


esi  primuro  cupienii  iion  dedicare  serraonem  :  ita  pro- 
mulgatae  scripiioni  silentium  reddere,  nec  amicitiae 
suadct  memoria  nec  pudoris.  Nunc  tamen  accessit  ad 
genium  meum,  quod  paginas  imperasti;  et  si  subtra- 
hiiur  lestimonio,  quod  nunquaro  in  amore  vires  in- 
terrogo.  Facessat  ab  ingeniis  liberalibus,  ut  credas 
fascem  esse  iniolerabilem,  qnem  amicus  imponii.  Tu 
tantum  exacia  compleciere ,  et  ccnsuram  castigank 
raiicida  judicantium  depone  fastidia.  Absit  a  te  eum 
non  fovere  qui  paruit.  In  spem  aliioris  meriti  iralii- 
tur,  etianisi  veniat  a  moneu  iriviali,  qui  tibi  impo- 
situm  oris  mancipavit  obsequium.  Ergo  vale;  mi  do- 
mine,  quia  nolo  fieri  prolixa,  quae  non  sunt  ad  per- 
pendiculum  fabricau  Cdlioquia.  Tu  messero  gratias 


tero  cogit  epislola.  Vale,  mi  domine,  honorem  salu-  D  j"xla  fiduciam  meain,  Unquam  uber  solum  restitue  : 


tati  accipiens,  ei  circa  mc  adultam  serva  dignatio- 
nem.  Sic  bono  in  medium  ascitiis  reipublicae,  de  fe- 
liciuiis  tuaediulurniiate  gratulcris. 

EPISTOLA  XXI. 

ENMOOIOS  CONSTANTIO   EPISCOPO. 

Vigilius  subdiaconus  vester  experiri  voluit  quanu 
mihi  a  vobis  cantas  redderetur;  ei  ad  occasionem 
profecius  sui  conjunciionem  noslram  conatus  addu- 
cere,  siaium  inter  nos  amiciiiae,  dum  augetur  liono- 
rihus,  vnlt  miTtiri  :  qiiaienus  ad  ipsum  fruclus  redeat, 
quero  ex  diligeniiae  messe  fiondidirnus.  Ilunc  st  me- 
reor,  ad  diacnii  sacrameiiU  perducite  :  ut  digniias 
pra-fali  ad  spem  mihi  proficiat  majora  poscendi.  Sed 


quia  in  tuo  posthac  erit  arbiirio,  si  crebro  episiolas 
meas  accipcre  volueris,  his  me  muniis  inviure. 

EPISTOLA  XXIV. 

ENNODIUS  FADSTO. 

iEger  animus  sicut  sileutia  non  patiiur,  iu  proccs- 
8um  narrationis  abjurat :  coniesiationi  mijeroris  nec 
taciturniias,  nec  colloquia  prolixa  conveniuntiarcu- 
turpagina,  cui  vix  inter  gemitus  verba  tribuuniur. 
Sed  quid  assero  lingua!  ferias  plus  loquendo,  et  coa- 
ctam  necessariis  epistolam  terminis  garruliute  pol!i- 
ceor?  Deuro  quasso,  ut  anxieuii  meae  de  manifesio 
pro^^periutis  vestrae  snccurrat  indicio.  Ille  admitut 
lacrymas  meas,  cui  clausa  ora  fabulantur  :  cui  ad 
plenaro  legatiooem  aufiicit  ex  coropan^ione  defluens 


81  EPISTOLARUM  LIB.  IV.  82 

imber  oculoram.  Ego  labefactatam  non  solum  quie-  A  principis  defluat,  quod  in  vobis  «ternus  imber  infu- 


lem  roeam,  sed  et  saluiem,  inimicorum  valctudine  et 
romorum  proceliis  agnosco.  Potens  est  diviniias  im- 
mensae  tempestaiis  incertn  bono  serenilaiis  amovere. 
Vos,  si  de  Deo  mereor,  salvete  :  ei  amanli  in  voliis 
conscieotiam,  non  Ravennates^excubias,  tabellarum 
promulgalione  consulite. 

EPiSTOLA  XXV. 

BNNODIUS  *  BAS80. 

Si  vetus  diligentia  quae  a  pareiUibus  meis  erga  am- 
pliiudinem  tuam  frucius  uberes  de  graiiae  niesse  con- 
debat,  circa  personam  meam  pro  fidei  memoria  ser- 
varetur,  monstraret  frequentia  liilerarum,  et  inse- 
puUam  cariiaiem  teslis  pectoris  sermo  recluderet.  At 
nuncobljtum  mei  te  seniio;  nec  aliquam  melioris  sse- 


derit.  Ecce  quse  debni  vota  rudimenlis,  licel  coaclis 
in  artum  sermonibus,  enarravi.  Vos  mementoie  pro- 
missi  amoris  et  foBderis,  ui  sine  mutaiionis  dispendio 
debitum  mihi  qusestura  dissolvat.  Tencte  circa  me 
^animum  decessoris  :|dignilati8  vestrae  pollicitatio  non 
frangatur  variaia  personis.  Domini  mei,  salvete  pro 
desiderio  supplicis,  el  in  magna  beneficiorum  promnl- 
gatione  suscipite  parca  colloquia.  Talis  enim  estusus 
felicium  et  natura  neliorum ,  ui  iinguae  copias  rebos 
et  praestitis  antecellant. 

EPISTOLA  XXVII. 

EN!<mDiUS  SENARIO. 

Pestlnatio  perlatoris  iu  artum  cnegit  epistolnm  , 
doleniem  magna  fecit  pauca  dictare.  Apud  eum  la- 


euli  retinere  concordiam;  quando  nulla  quas  sollici-  ]|  men  isia  non  gravanl,  qui  inier  sermonum  angustias 


tudinem  tuam  resignet,  scripta  diriguntur.  Sed  ego 
desiderii  impatientiam  ad  verba  converti  :  qui  scio 
tunc  novellam  amicitiam  liabere  dulcedinem ,  si  an- 
nosa  serveiur;  et  illud  esse  in  afTeciione  purius,quod 
nostri  eiaminavere  majores  :  sciens  qula  *  si  Camil- 
lum  mente  retioes,  Cnnodium  non  omittes.  Qua  de 
re  salutationis  munera  epi.otolari  cura  persolvensy 
precor  ut  bajulum  praesentium,  clericum  roeumy 
quem  ad  Gallias  et  suae  utiliiatis  et  meae  ju>sionis 
causa  perduxit,  susceptum  habero  digneris.  Quo  re- 
meante  prospera  vestra  scriptione  signate :  ui  si  quid 
in  amore  damni  fecit  oblivio,  epistolaris  sollicitudo 
restiiuar. 

EPISTOLA  XX  VL 

ENNODIUS  '  EUGENETI   V.   I. 


interpres  est  sensuum.  Stiper  larditate  enim  domni 
Fau^ti  et  opinioniim  varietate  discnnior.  Vos  po8t 
Deum  anxietati  me»  celeri  rescriptione  succurrite  : 
quia  deterius  est  incerta  macerari  spe,  quaro  mani- 
(estam  despcralionem  Indicio  amantis  agnoscere. 
Valeie,  mi  domini,  et  advertentes  quid  cupiain,  vo- 
tiva  vel  necessaria  p  omulgate  colloquia. 

EPISTOLA  XXVIIL 

ENNODIUS   AGXPITO. 

Si  milii  ex  senieniia  dies  fliierent,  non  negotiosis 
operam  paginis  potius  quam  ohsequentibus  exhibe- 
rem;  nec  munus  caritails  ad  officia  peregrina  irans- 
ducerem.  Sed  coactns  rem  diiigentiae  necessariis 
eommutavi.  Subtimis  enim  et  magnificus '  vir  pro 
dolosis  inimicorum  laborat  insidiis  :  qui  per  me  flequi- 


Faustum  coelo  omen  adveniens  auspicia  veslra  cor-     I^I**  vesiroc  implorat  patrocinium ;  ne  prava  concin- 


roboret,  et  lirocinia  canae  dignitatis  suis  muiiiant 
divina  consiliis.  Per  vos  superuus  favor  regai  donii- 
Dum  libertatis  :  ut  ex  pectoris  vestri  fonie  ad  aures 

*  Ba$to\  Gallo  V.  C.  Sic  enim  appeliavit  epist.  20, 
lib.  I,  cui  cum  Ennodii  parentibus  veius  fuerat  ne- 
cessitudo. 

*  Si  CamiUnm  menteretmei]  Qui  patrem  amasii,  i\' 
lium  non  spernes.  Ennodii  ergo  pater  Camillns.  Jam 
Ennodii  parentes  Gallos  fuisse  scimus  e  provincia 
Narbonensi,  laremque  in  ea  habuisse  tolam  ejus  ferme 
coguatinnem.  Quibus  sane  argumentis,  ac  duorura 
simul  Ennodii  praenominum  conjeciura  diicor,  ot 
aogorer  Camillum  ejus  patrem  illum  ipsuin  fuisse, 
quem  Sidonius  carmme  ad  Felicem,  summum  ipsius 
patnielium  vocat.  Felix  siquidem  (ilius  fuit  Magni  : 


paier  Camilli,  ejusdem  Magni  frater.  Sidunius  idem      ""'."  ^*'»  <!""  c.uiyc  i 

in  descriptione  convivii  Arelatensis  lib.  i,  epist  11  :  D  N>ciatem,  pro  Eniychem,  Dioge.em,  Eu8.bfm,  Ni- 


naiio  opinioncm  ejus  perniiiiaiur  inces^ere,  et  fabri- 
cati  riiiiioris  ferat  furte  compendium.  Domine  mi, 
saluiationem  largissimam  dicens  deprecor,  ut  itle  qui 

est  lib.  1  Variar.  ,  episi.  it  et  13,  in  qiiibiis  Euge- 
netis  dociriiia  cum  eloquentia  singulari  prfconio  ce- 
leliratur.  Ilenique  ab  Knnodio  ibidem.  Eteniin  priu- 
cipes  fori  Romani  int<'r  advocaios  fuerat  Oiyltrius  et 
Eugenes  :  nnde  At>>alaficus  apud  (assiodoium  lib* 
VII,  episi.  i9  de  Felicis  ad  qua^sturam  promotione 
scribens  ad  Senatum  :  Advocationh^  inqiiit,  laudem 
inter  primarios  eloquentiae  frequenter  meruit  invenire. 
1$  contra  magnum  Olybrium  steiii ,  ts  palmarum  Ku" 
yeneli$  Inguce  ubertau  su/fecit;  ei  illis  par  [uit  quog 
singulares  Homa  cognovil,  Porro  Etigeneti  pro  Eii- 
geni  niutata  declinatione  eo  genere  nieiaplnsnii  di- 
ctuin  esi,  qno  Eulychelem,  ningenelem,  Eusebetem, 


Reeumbente  posl  $e,  post  Magnum  scilicet  exconsule , 
Camillo  filio  fratris,  qui  duahus  dignitatibus  et  ipse  dC' 
€ur$i$  pariter  ornaverat  proconsulaium  patris,  patrui 
cott$ulatum.  Quare  Felix  et  Camillus  fratres  eraut 
||)ainieles,  fratribus  prognati.  Camilli  autem ,  ut  con- 
jicio,  fillus  Ennodius  noster,  qui  Magni  Felicis  prae- 
Domina  a  propatruo  ejusque  tilio  derivarit.  Verum 
baec  nos>ra  tantum  est  divinatio. 

'  Euqeneii  F.  7.]  Qusesiori  palalii  Theoderici  re^tis. 
Hanc  enim  iiii  dignjtatem  gratulatnr  :  quani  eliam 
espressit  carmine  2,  quod  de  Eugenele  ipso  scriptum 
est : 

VoT  Josti  qnsstor,  leguro  sobstantia,  nobis 
Ceu  Pboebus  miUei  carmioa,  plectra,  lyram. 

Fuit  eiiam   postea  magister  officiorum,  ut  videre 

/  Hoc  est  ad  liiteram :  InexpUle  infemef  quare  meju- 
nwrem  ragimii  iubilo?  Quid  feuinus  ?  Hon  ttbt  onme$  debe" 


ciani  apud  inferioris  aevi  scriptores  nonnunquam  of- 
fendimus.  et  in  autiquis  inscriptionibus  saepissime, 
ut  in  bac  Romana : 

D.  M.  S. 

T  I.    C  L  A  U  D  I 

EUGENETIS 

VI X.     AN.    XL    D.    IX. 

Tl.    CLAUD1US 

ANICETUS 
PATER.    FEC. 

Tt  o-TiivSitf ;  oy  cot  Travreff  6^i>6ftf0oc  *. 

*"  Animum  deces$oris\  Fausti,  opinor:  quem  supra 
qusesiorem  vidimus  lib.  ii,  epist.  25. 

mwr,  aut  forte  potios  com  puncto  interroganti,  non  Ub% 
om/m  debemur  ?Edit, 


63 


ENNODII  EPISCOPI  TIQNENSIS 


84 


io  vobU  noius  eti  vigor  assurgat^  ct  quod  a  pairibus  A  pudeat.  Nefas  est  enim  credenlem  ad  obliqua  provo- 

,     .  •  • •  .U-^«...:—        ^A     S.Mn^la.n  M.  ■■•  ••  *  •_.JJ 


vestris  posciiur  mei  sermonis  obsequio,  ad  impetra- 
tionem  oong.Mm  perducaiur. 

EPISTULA  X\iX. 

*   ENNODIUS  PAPiS. 

Cflriestis  utilitatem  aequacium  cura  disponit.  *  Inan- 
apicaia  bene  de  Deo  metenlibus  dona  tribuuniur.  In- 
gerii  superna  dispcnsatio  eiiam  quod  supplicare  hii- 
manitas  non  pra*sumit.  Agnuferunt  adversarii  sedis 
▼esirae,  quo  propugnaiiie  vincantur  :  qiiod  proxime 
de  Aquiieiensi  redemplor  noster  persona  reseravit. 
£t  ideo  inter  excelleiitia  munerum  divinorum  peio, 
ut  mei  corona  vestra  meminisse  non  abnuat.  Invitat 
enim  ad  famulandum  plurimos,  qui  quamvia  longe 
positum  diligit  obsequ«Mitem.  Vale. 

EPISTOLA  XXX. 

ENNODIUS  ELGENETI  Y.   I. 

Postquam  prima  spei  meae  efiecium  dedere  collo- 
quia»  ad  iisum  sermonis  ora  diu  feriata  l.ixavi.  Ani- 
maiur  enim  siiccessibus,  etiam  ciii  per  conscienliam 
non  suppeiit  Latiaris  erudiiio.  Cessaniibus  studiis 
iflepe  facundum  gaudia  reddiderunt :  moerons  nubila 
hilaritas  depellit,  mox  rutilantia  per  sudum  verba 
discurruiit.  Ita<|ue  aut  perfectos  nos  laetitia  monstiat» 
aut  infantes  facit  adversitas.  Haec,  mi  doiniiie,  vohis 
etiam  astipulaniibus  contirmanlur.  Ergo  tempus  pro- 
iperilaiis  amplexus,  reddo  debend»  salutaiionis  af<- 
fectum;  sperans  ut  circa  me  nobilis  promissio  qxix  a 
plenitudlne  graii»  sumpsit  exordium,  quasi  incie- 
inentis  egena  gentlnetur.  Vale. 

EPISTOLA  X\XI. 

ENNODmS  AVITO. 

Licet  multam  nobis  per  lilteras  magniiudinis  tuae 
eoeasionem  gaudii  elementi  pepererunt,  cuin  ad  hi- 
laritatis  obsequium  index  funeris  senno  militasset , 
non  tamenpnr  lacrymis  jncunditnsconiigit,  nrcmoe- 
roris turbidum  ex  tuto  colluqoii  sereni  deptilcrunt. 
Retinet  afflictionem  mens  de  tanii  '  deces>ione  pon- 
tiflcis,  eiiam  post  desiderala  colloquia  :  ab  boc,  quia 
natura  rerum  est,  ut  quselibet  Isetitia  vel  modici  an- 
goris  callatione  superetur.  Sed  quid  nova  commemo- 
ratione  facimus  quae  animum  iclandestina  liacieiius 
jactatione  domuerunt?  Votis  vestris  cum  6e\  adjuto- 
rio  comiiem  me  promitto  :  dummodo  salva  domni 
p:ipae  nostri  incolumi  ate,  talem  vos  elegisse  cogno- 


care,  et  quem  affectu  obligastis,  per  incerta  deducere. 

Vale. 

EPISTOLA  XXXII. 

ENNODIUS   EUGENETI. 

Non  aestimo  rem  obsequii  frequentia  posse*rances- 
sere  :  neccultur.<mdiligenliae  viliogarrulitatis  nscri- 
bi.  Suppetat  forte  de  abslinentia  tabellarum  excusa- 
tio  illis,  qui  publicae  ul>litatis  muniis  occupanlur  : 
veniam  non  meretur,  si  a  scriptionis  assiduitate  lem< 
peret  absolutus.  Liquido  confitetur  amoris  negligen- 
tiam,  qui  cum  pos^it,  epi^tolas  in  quibus  est  affcctio« 
nis  pabulum,  noii  ministr.it :  error  otlosi  e^t,  si  bene 
comperia  mens  per  lingu.i»  ferias  desideratis  attenue^ 
tur  impasla  colloquiis.  Sed  sicut  nos  religionem  gra- 
B  tiae  fovere  convenit,  ciiris  saeculaiibiis  nil  debentes  : 
ita  nisi  magnitiido  vestra  parlihus  suis  adfuerit  pro- 
mulgatlone  responsi,  damnatis  probe  facla  reiiccndo : 
quia  si  tollaniur  virtutibus  prsemia ,  quem  Inborasse 
non  pudeat?  Ecce  quantum,  aestimo,  brevi  el  curus 
utrorumque  propositum;  aniino  meo  male  esse  con- 
flteor,  quod  remeante  Monianario,  ciim  dedissem  pa- 
ginas,  non  recepi  :  quud  debitum  posco  lege  restitui , 
pudore  gemlnari.  Nunc  vale,  mi  domine,  et  vestram 
quaerens»  pfopriam  nuntians  sospiiaiem ,  Deum  pre- 
cor,  ut  si  mei  memor  est,  prospera  vestra  muliipli- 
cet. 

EPISTOLA  XXXIII. 

ENNODIUS    SiNARlO. 

Si  amor  pndori  acquiesceret,  S'  caritatis  impatien* 
G  tia  verecundia;  lege  Ceneretur,  a  paginalibiis  ofHciifl 
temperarem,  et  sileniii  formam  vestri  imitator  assu- 
merem  :  non  improvidus  aestimator  conjiciens,  illa 
quibus  rcmuneratio  a  ^obissubtrahitur ,  non  ainari  : 
nec  suaderi  facilius  tahellariim  ahstinentiam ,  quam 
tacendo  :  ^  viros  comiiatensis  exercitii  per  luiguGB 
feri.is  clainare,  quid  respuant.  Sed  non  ita  est  ma* 
gniiudo  tua  lineis  quadrata  rabrilibiis ,  ul  quoIihe( 
tecta  velamine  amaniis  oculos  possit  effugere  :  quia 
sine  ohstaculo  vestium  penetralia  respiclt  mens  ami- 
ci.  Nemo  acstimet,  quod  latentis  interna  consilii  apud 
caros  aulicis  excocia  rornacibns  celet  urbanitas.  Sed 
crcdo,  querelis  meis  iilnd  ordinis  vestrl  aptum  exeu- 
sationibus  genus  opponas :  Non  recte  ab  occupati» 
otios!»riim  munia  postulari ;  vix  ad  hxc  ofQcia  posse 


Bcam,  qucm  eum  cui  animae  cura  est,  laudaio  non  '^  descendere  obsequiis  principalibus  adhaerentes.  Au- 


^  Ennodins  papcs]  Symmacho  :  quem  papx  noinine 
perpeiuo  significat  :  ontnes  «^iquidem  episiolas  aut 
pene  oinnes  illo  siiperstiie  scripsit. 

'  /nau«ptca/a]  N  va  signiflcalione  inauspicatum 
meliorem  iu  partem  po^uit  pro  iinproviso  el  insf^e- 
rato  hono,  quod  praeier  spemetexs)ieciaii<inem  eve- 
niat.  Sic  lib.  i,  epist.  5  :  Inauspiauis  successibut  illi 
provectuum  incmnenta  ventura  sunt ,  quem  axpisse  vi- 
demus  a  fascibus.  Ilem  lib.  ix  ad  C^sarium  episco- 
puin  :  Uude  parentibus  meifi  infiuspicata  suhlimilas  ? 
et  aliis  quoque  locis  :  cum  iiiauspirarum  conira  id 
dici  soleat,  i|Uod  sinistrum  et  infausium,  ut  Plinio 
lib.  xxYiii,  cap.  2. 

*  Deeesii^ne  votttificiB]  A^iiiileiensis.  Ibi  enim  ver- 
sahaiur  Aviius  lib.  v,  epi^i.  20. 

^  ViroB  eomitateusis  exercilii]  Quod  munus  comita- 
lense  dicitur  leg.  38  cod.  Tbeod.  de  Decttriooibiii. 


Comitaitinses,  sicut  Palatini,  generaliter  interdiim 
vncautur  omnes  qui  in  sacro  palalio  mililant  in  prin- 
cipis  comilaui.  Quo  scnsu  countatensis  jnre  diciinr 
Scnarius,  qncm  in  regis  ol^sequio  inter  excepiores 
meruisse  osiensum  est  adepisi.  II,  lih.  iii.  Inienlum 
Pahilini  pecnli.iriler  appeliai,  qui  in  offlcio  erant 
uiriusque  comiiis  largiiionnm.  Quorum  e\  numoro, 
ut  anliquje juris  gloss%  docent.  qui  in  palalio  suisi- 
st(bani,  comitaienses  nominabantnr;  qui  in  provin- 
chs  dirigebantiir,  miilendarii.  Si(;  enim  disti  :giiii!  l  : 
Ila^aTrvoff  6  noLkoLricrvoc  xtTrnipirrii.  Ila)aTtvot  yup  xoivw 
ovojuiaTi  TravTiff  exaXoOvTO  o'  fv  TOt^  xura.  to  7r^).»Tiov 
$nfTavpolg  vwnpsxoijvrtg  TffSccdTae'  aXV  o'  ftiv  «le  tw 
Tra).aTi(M  TrooaiopiuovTSC  •  c^iyovTO  yroiiiroLritTiot.  xoat- 
taTOv  yap  o  TOTrof  iv  w  ^iayti  o  j3ao"£)i^jf  *  ot  5t  tl;  ri^ 
f  irapxiotc  TTtfiir^voc ,  fAcrcv$«pco< '  Hixt»  yap  ro  ^Atto- 


as  BPISTOLARUM  LIB.  Y.  89 

divi  quidem  saepe  talia  :  sed  confiteor,  non  recepi  :  A  frons  picta  proposito  :  nos  ad  hanc  faliricam  nulla 

praecedeniium  sludiorum  lima  composuit  :  nudani 


qiiia  freqiientes  necessitates  de^^ideria  ti-anseeiiilunl, 
et  sine  iniermissione  timor  cedit  affectui.  Voluntas 
m  culpa  est,  quae  concinnata  excusatione  defenditur. 
Eece,  ml  domine»  quam  magna  doienm,  cum  ofBcio 
salutationis  asserui ;  perlatorem  utrique  earmn,  pro 
fidtf  saa  et  nobilltate  commendans.  ut  beneflcio  cul«> 
minis  f estri  inimicorum  insoleniia  technis  suls  op« 
pressa  subjaceat.  V:ile. 

EPISTUL\  XXXIV. 

BNNODIOS  *   HORMlSDiC. 

Posiqnam  votiva  milii  necessitas  yestra  beneficio 
proximiiatis  desiderii  coepit  spondere  effecium,  ani- 
mo  ad  longiora  transiistis;  et  cnm  Liguriam  pent) 
roanu  contingitis,  linguam  feriis  ((epinastis.  Miiius 


scimus  ad  conjunctionem  afferre  concordiam  :  urba- 
nltatem  inler  caros  ut  venena  respuimus.  Ergo,  mi 
doroine,  salutationem  accipiens,  amantem  tui  in  bac 
potius  parte  sectare,  et  ut  cuiiuram  fidei  per  frequen- 
tiam  sermonis  impendas,  et  ex  secreto  pectoris  info* 
cata  exspeclaiiii  vcrba  concedas.  Vale. 

EPISTQLA  XXXV. 

ENKODIUS  '  APRONIANO. 

In  usuesi  viris  morum  claritate  fulgeniibus  religio^ 
nem  amicitix  per  culluram  nutrire  colioquii :  ui  dum 
gratiae  germina  fotu  cnfabulationis  animantur,  ad 
niessem  conjunctio  foederata  perveniat.  Per  baec  enim 
munia  voluit  senior  providentia  absenlise  nil  licere» 


Jicuit  absenti»  dum  sanctitatem  veslr:im  prolixavia-  B  Merito  de  vobis  emeiidatis^imus  bominum  domnns 


rum  tnlervalia  tenuerunt  :  pensabat  ronfab  latio  dis- 
pendia  visionis,  et  in  remediis  provisa  diiigeniiae  lit- 
teraruro  commercia  prtrstabantur  :  per  qiiae  onicia 
inier  babitatione  discretos  nil  peribat  aff<  ciui.  Sed» 
credo,  e/fgft'S  amicis  difllciliora  tribuere  :  non  pu- 
lanies  beneficium,  si  pascar  in  taiita  vicinit^tte  C4)llo- 
quiii.  At  ergo  easum  meum  versa  flesiimatione  sus- 
piro,  ne  be.aitodo  tua  retulerit  ad  judicium,  quod  ex- 
hibuit  blandimentis ;  dum  quod  praecessit,  ascribit 
lempor',  non  amori.  Facessat  a  nostro  in  amidtils 

*  Hormisda]  DiHCono.  Lib.  viii,  epist.  33. 

*  Aproniano]  V.  I.  comili  rei  privatse.  Cassiodorus 
lib.  viii,  epist.  u4tima  :  AprcnimB  vtro  iUusiri  comlti  G 


Faustus  prxdicat  singuiare  testinionium.  Sine  nube 
datur  agnosci,  nibil  de  eo  dubitandum,  quem  proba- 
tus  attoliit.  Sed  nunc  ad  epistolie  angustias  me  redu- 
ceiis,  secretis  debitam  laudem  claudo  penetralibiis» 
ne  quod  apud  externos  faciendum  est»  apud  vo§  im- 
portunitnteraiiceacat.  Vale,  midomine,  saluiationem 
obsequeniissimam  accipieus  :  Deum  preoor,  ut  pro*i 
spera  vestra  in  longum  proilucens ,  mibi  quoque  se^ 
cundis  amicorum  successibus  spondeat  auctionem* 
Vale. 

nrivatarum,  Sed  nondum,  opinor,  hoc  honore  funge- 
batur. 


LIBER  QUINTUS. 


EPISTOLA  PRIMA. 

ENNODIUS   '   LIBER10    PATRICIO. 

Dum  pro  venerandde  religione  coiisclentiae  verba 
dirigitis  in  Aqnlleiensis  electionepontiflcis,  etdivinis 
iniiiata  lingua  cultibus  niilitat  consecrando ,  in  ignoti 
nos  diligeiitia  sermonum  vincula  tenuerunt :  qiiia  ni- 
bil  superat  Judiciis,  qiiotiens  aliquid  probatus  exiule- 
ril.  Quid  euim  sententiae  sequacium  derelinquat, 
quando  jastitiae  obsequitur,  cujus  in  examen  defini- 
lio  non  vocatur?  Agitis  iiono  conscienliae  qiiod  vestro 
vit  negari^tur  imperio.  Exbibuit*  iiiter  arbitrosMar- 
cellini  veiierabiris  collegam  maximus  hominum,  bu- 
roilitate  saldimior :  et  ne  potestati  favor  per  obli- 
quos  aserlberetur  interpretes,  quod  de  proprio  de- 
cerpsit  genlo,  laudati  jiinxit  ad  pretium.  Egistis 

*  Uberio  iMifrtdo]  In  synodo  Arausicnna  ii  nmnibus 
suis  noroinibus  subscribit :  Petrus  Mai\cellus  Felix 

LlBERtUS  V.  C.  ET  INL.  MyEPECTUJ»  PR«T0RI0  GALLIA- 
RUll    ATQUE  PATRICIUS    COflSENTlENS    SUBSCRIP^I.    Nihil 

baboit  aetas  ilia  Liberii  luimine  iilu^^tf  ins.  Frimnin 
ehim  pro  Odoacre  adversus  Tbeodericnm  fideliter 
steiit  :  pnst  illo  devicio  sub  Theoderico,  quandiu  is 
regnnvit,  summis  togx  militiseque  honoribus  perfun- 
ctus,  mMlta  in  Itnlia  el  Galiia  pra^clara  cum  laude 
gessii  :  itemque  snb  Athalarico.  Theodati  etiam  rc- 
gis  Irgatus  ail  Justinianiitii  imper.it.  delectus :  n  Jusli- 
niano  ilemqiie  Ipso  roiliinriliiis  copi  s  advrrsus  Go- 
thoi^in  ll»l»a  «nSicilii*  pr.iipjsitiis,  «vr]p,  ul  Procopiiis. 
le^laiur,  xukof  t«  xk«  oqoSil^  Sia^ifovTws",  A070U  ri  toO 
aXi96o€c  lircfuXiGr^ai  ^^87ri(rTa,usvor.  Quoruui  oronium 


mediocrem,  ne  prsecelsi  esset  suspecta  prsdicatio. 
Clarissimorum  testimooia  ut  vires  accipi«int,  culinina 
castigantur.  Fellx  sacerdotium ,  cui  faeem  praetulit 
pleua  mens  luminis.  Beaia  conversatio,  quae  idcirco 
in  discussionem  deducla  est,  ui  tanto  viro  a^tipulante 
superaret :  qu»  non  didicisket  saporem  victoriae,  nisi 
subjacuisset  incertis.  Semper  innocentibus  gloriaro 
adversa  pepererunt :  providet  defensores  fortissimos 
mediocris  impugnatio.  Sed  qnid  epistolae  tcrminos 
loquacitate  produxi,  coactas  lege  paginns  in  huniaDa 
conciunatione  transgressua?  Jung)  et  ego,  amplissi* 
mi,  partibus  vestris  pro  modulo  exigniiaiis  proprise, 
coelo  vobis  obsequenie,  conscnsum  :etquod  mirabile 
inter  bomines  habetur,  consideraiione  vestri  attrahor 
ad  amorem.  InspiraU  mibi  per  alterum  placet  af- 

auctores  nobis  Cassiodorui^  lib.  11  Variar.  \K  et15;  lib. 
VIII,  eplsi.  6,  et  lib.  xi,  e|>i*t.  t.  Procopius  ideui  liii.  i 
ei  III  de  Bello  Gothico  :  et  Ennodius  ipse  lil).  ix,  epist. 
23  et  29,  uhi  plura  de  Liberio.  Kanc  porro  epistMlam 
tanquniH  Symmachi  iiomine  scri'*tam  ab  Ennodio 
inter  Symmacbi  episiolas  coilocarunt. 

*  Inier  arbiiros  MareeUini]  llonoratos  videlicet« 
quorum  arbitrltiin  in  aniiquis  episcoporum  electioni* 
bus  ac  lestimonlum  exquireb^tur.  Lf 0  episc(M»i8  pro- 
vinclae  Viennensis  epislola  89  :  Exspectarentur  cerl€ 
vota  civium^  te^imonia  populorum  :  quofreretur  //owd- 
rntorum  arbitrium,  electio  clericorum,  qu«  tn  sacerm 
dotum  solent  ordinationibus  ab  Os  qui  norutU  Patrm 
regulas  custodiri. 


S7  ENNODU  EPISGOPI  TICINENSIS 

feciio ;  dum  manet  caritas  imis  inserla  ▼isceribus  A 
peregrinante  persoiia.  Gomitem  se  tamen  coelestis 
graiia  desideriis  jungat  :  et  dum  cupiiis  daiur  cffe- 
cius,  aut  inveniat  bonum  pontificatus,  aut  faciai. 
(^Valete,  midomine,  etamantem  yestri  crebris  rele- 
▼ate  colloquiis  :  ut  si  non  exigat  negotiosas  frequen- 
lia  paginas,  prsstentur  affeciul.) 

EPISTOLA  II. 

ElfNODICS  '   MARCIANO. 

Dum  inter  spem  et  metum  aninius  meus  de  te  an- 
xlo  jactaretur  incerto,  solida  prufectus  tui  indicia 
colloqoii  melle  reseraeti :  quia  domesticam  origini 
tu»  facundiam  fidelis  doclrin»  hsres  iitscqueris.  Non 
degenerat,  ut  video,  vena-linguarum ;  et  peritiae  suc- 
cessio  illo  qiio  patrimonia  jure  discurrit.  Potabam 


M 

EPISTOLxV  m. 

ENNODIUS  ^  OPILIONI   V.   !• 

Debeo  equidero  prioribus  responsa  colloquiis ,  et 
in  obsequio  propositi  vel  pudoiis,  nisi  pagina  rusti- 
cantedispllceam,  accepta  geiuinare;  ne  puiioris  di^ 
gnatio  ad  poenitentiam  redeat  de  abjurat  oue  fasti- 
dii.  Nostro  enim  vitio  in  culmlne  consiltuti  supercilii 
roemoriam  non  amiiiunt,  si  illud  maie  genuri  sectari 
et  humiles  suspicentur.  Cum  enim  eminentissimoa 
atloilat  castigaiio  sua,  et  boDorum  pleniiudo  saccula- 
riuni  hoc  solo  ariificio  patiatur  angmenta,  coiiside- 
randum  est  quid  abjectis  detrimenti  pariat  status 
angustia  non  metiti.  Ergo  sufficiat  magnitudini  Ve- 
sir»  quoJ  post  dnplicem  scriptionem  sentio  quid  per 
silentiuiii  erroris  incurrerim.  Sed  timui,  confiteor. 


scienti»  dotes  reni  tantum  Ingeniorum  e<se,  non  fa-  B  "®  ^**  ^'^*"'"  me  duceret  fuga  culparum;  et  sermo 


roilia?,  nec  duci  per  stemmata  quod  labor  conti- 
nuus  et  indefessus  siidor  adipisciiur.  Sed,  quautum 
apparet,  ordines  suos  setvat  eloiiuentia,  et  oris  pom- 
pa  quae  exundavit  in  veieribuR ,  migrat  ad  posteros  : 
concordat  scientiae  cursus  et  fluininum  :  per  con<ue- 
tos  alveos  et  dicendi  unda  pr.Ylabitur.  Venit  ad  te 
cum  censu  patris  eruditio;  et  bono  sobolis  Asterium 
sepulcra  restituuiit.  Invidi,  fateor,  bactenus  annis 
senioribus.  Et  xtatem  cui  ille  concessus  fuerat  su- 
spiravi.  Bcneficiorum  coelestiuin  negligens  xstimator, 
qiiando  potui  desperare  de  logae  fructibus,  radicis 
manente  substasitia?  Sed  superna  dispensatio,  ut  det 
getiiuni  beiieficlis,  iiiiprovisum  facit  esse  quod  tri- 
buit :  et  dum  voia  iransgrediiur,  poteniiam  suam  li- 


deputatus  ad  gratiam,  dum  nulla  peritiae  lima  con.c- 
reiur,  inveiiiret  offensam.  Relugi  horrorem,  qui 
ignaris  de  parcndi  uccasionegeneraiur.  Ecce  asserui 
habuisse  me  et  aniroam  deposiium  confitentis,  et  bene 
de  viribus  conscii  in  restiiutione  verecundiam.  Res- 
tat  autem ,  emendatissimi  bominum ,  et  illud  placere 
vobis  allegationis  me^  inspeciione  cogooscaro,  quod 
bactenus  accepta  non  reddidi.  Fida  eniin  index  esi 
possibilitaiis  nostr;»  consideratio ;  et  sicut  in  omni- 
biis  praecipua,  Ita  fama  muniens  circa  linguae  maclem 
custodita,  quasi  crescit  eloquenilum  dos  pudore  :  fa- 
clle  pnidentiae  nomen  adipiscitur,  cum  per  ipsuin 
conticescat  infantii.  Gausie  tamen  quam  injunxistis, 
jncturam  froniis  exhibeo,  et  dum  imperata  exsequor, 


beraliiaie  m uiif.stat.  iNoii  est  bonis  pariiibus  infe-  ^  oP'n'onem  ad  incerta  transiiiitto.  Agnelius  de  casis 


cuiida  Liguria  :  nutrit  foro  germina ,  qnse  libenter 
anipleclatur  el  curia.  Nota  proximitale  sociantur ' 
causidicus  et  senaior  :  his  qui  bene  toga  usi  fuerint, 
reseraiis  su*»ceptura  sinibus  palmala  blanditur.  Vale, 
dulclssinie ,  et  ad  hxc  decora  multus  incumbe  :  to- 
tum  te  studia  bonesta  su^cipiant :  fesiioa,  ut  ad  mes- 
sem  patriam  venias,  linguam  lectionis  sarculo,  mores 
bonorum  imitatiune  purgando. 

-  ^  Valete]  Omissis  quae  sequuntur.  codices  Symma- 
chiaui  epi  tobm  ita  concUidunt  :  Data  xviii  calend, 
Sovembr,  die^  indictinne  viii,  hoc  e>t  anno,  ut  dixi, 
CDXCix.  Ex  i|uo  patei  epi>tolas  Eiinodii  ordinem  suum 
non  letinere.  Alioquin  liaequjedt^  Marceiliui  electione 
aguni,  su|>eriorit>us  prxponi  deberent. 

'  Marciano]  Advocaio,  A^^terii  filio. 

'  Caiuiticun  et  senai orj  Ad  curiam  et senatum  adi- 
lus  per  honores  puiebat  :  ad  honores  aiiieiii  gradus 
er  ii  ailvocalio.  Uude  Yaleniiuianiis  iiovelja  de  posiu- 
lando,  qu;uest  «>4  ini«T  Theodosianas,  advocalionein 
app«  llit  SEM  nkriuh  DGifiTATUM.  Vcl  quia  ex  priino- 
rihus  advocaiis  pleruiiiqMe  Uebaiit  qu^KStoies,  consii- 
lares,  pr»'>itl(3s  ei  alii  liiterali  magi>tratus  :  quod  in 
Ikconiio  ei  Ho(ii>raio  vidiiiius;  pas<>iinque  exsiant 
exeinpla  .ipud  Marcellinuui  ei  Cassiodoruni :  quo  qiii- 
dem  seiisu  lot  uium  hoc  loio  arbitror  Enno  liuin.  Yel 
quia  qiii  piaefixum  legibus  numerum  annorum  in  ad- 
vocatione  expieveraiit,  diversaruin  deiiiceps  digniia- 
tuin  privilegis  ornabaniur.  Qiio  spectans  Sidonius 
lib.  1,  epist.  11,  advocatoruiii  dignitates  tum  incipere 
dixii,cumactiones  finiuntur. 

^  Opilioni  V.  L]  Sublimem  et  magnificum  virum 
dixitlib.  IV,  epist.  18.  Ilium  puto,  qui  postremis 
Theoderici  temporibus  consulatum  cum  Jusiino  Aug 


per  varias  pn  missionum  mihi  iiludit  effigies,  volens 
a  nobis  summam  preiii  designari.  Sed  mali  hominis 
ardorem  insaiiabilem  esse  didicistis,  qui  nisicon- 
temptu  pecuniae  non  sanetur.  Domioe  ml,  saluto  et 
rogo  ut  religio  circa  roe  pii  amoris  servetur  et  foe- 

deris.  EPISTOLA  IV. 


ENNODIUS  '  UELISE^. 

Diu  quaesilus  desideriis  meis  evenit  effectus  :  ut 

gessit  anno  524  cujusque  nomen  concilio  Garpenio- 
ratensi  pra^fixum  est,  quod  eo  anno  celebratum  con- 
stat.  Qiiod  enim  perperam  ibi  a  sciolo  quodain  anli- 
quario  Opilioni  consuli  adjectiis  estcoll^a  Yincoma* 
lus,  quia  Opilionem  alterum  quem  eumdero  credebat, 
cuin  Vincomalo  consulem  anno  463  fuisse  meniine- 
|v  rat;  id  mirum  videri  miniroe  debet  :  cum  pari  auda- 
cia  in  epistola>  Hormisd»  papae  ad  Possessorero,  quae 
Rustici  conbulis ,  cui  collega  fuit  Vitalianus  anno  5i0 
subnotalum  nomen  babet  in  antiquis  exemplaribus ; 
cum  Ruslico  Olybrium,  qui  cum  Rustico  aitero  ante 
annos  sex  et  quinquaginta  consul  fiieral,  In  plerisque 
editionibus  supposituin  yideamus.  Sed  ut  ad  Opilio- 
nein  redeamiis,  diversus  a  consulari  eadero  aetate 
fuii  Opilio  Roetii  delaior,  quem  pcrstringil  Ilb.  i,  de 
Consolaiione.  Is  nimirum,  quein  AihalaricuB  poslea, 
ui  est  apud  Cassiod.  Iib.  viii,  epist.  16,  comitem  sa- 
crarum  largitionum  fecit  indict.  vi,  hoc  estanno  5^8, 
trienuio  posiquam  a  Theoderico  eadero  comitiva  or- 
natus  fuerat  Gyprianus  ejus  frater,  delator  et  ipse, 
ut  scribit  Boetius,  Aibini  consularis.  Quin  et  horum 
quoque  fratrum  patcr  Opilio  alius ,  qui  comes  item 
sacrarum  largiiionum  fueral  sub  Odoacre  lib.Yariar. 
x,61. 
'  Helium]  Matri  Aviti,  Ennodii  propinquae,  epist.  5. 


S9 


EPISTOLARUM  LIB.  V. 


90 


detur  genius  beneficiis,  transinissa  in  longum  exspe-  j.  replei,  pudore  meliorat.  Superni  ergo  secreti  digna- 


ctatiorie  tnbuuntur,Vivit  in  quacunque  terraruro*parte 
proiimitas  :  sequestraiione  corporuro  saiiguinis  ca- 
tena  non  rumpitur  :  per  discrela  regionum  caritas 
damna  non  sentit;  quando  inter  eos  qui  babilalione 
teparantur,  praeseniia;  vice  tenelur  affectio.  Deo  om- 
nipoienti  gratias  refero,  quia  vos  meroores  fecit  esse 
pietatis,  et  prosapiae  suh  religiosa  oocaf^ione  remi- 
nisci.  Teste  Deo,  postquam  roilii  donma  Cynegia  me- 
ritum  vestrae  conversationis  exposuii,  visioiiem  ve- 
stram  speciali  ardore  requisivi ,  si  votis  copiam  de- 
disset  optata  occasio.  Domina ,  satutationis  reveren- 
tiam  dicens ,  in  designato  litteris  veslris  negotio 
roiiiisferium  devotionis  spondeo  :  quia  taiitum  prae- 
siainr  anim»,  quantum  sanclis  exliibetur  studiis. 


tione  conrabulationis  ve^trae  fruges  elicui.  Vos  de 
corporis  mei  sanitate^soHicitos  iile  reddidit,  quia 
anima^  meae  cnram  per  spiritales  medicos  ad  staium 
indultne  valetudinis  redire  compellit.  Quae  sit  in  me 
siibstantia  membronim,  religiosse  sollicitudinis  in- 
ve^^tigatione  perquiritis  :  quorum  status  animae  par- 
lem  negligens,  toio  mundi  istius  gravatur  iinperio. 
Agiteme  ttlem  oralione  neri,  qual<m  asseritis  blan- 
dimeniis  :  quia  fuci  iie&cia  propositi  vesiri  clariludo, 
quero  bonum  esse  pracdicai  ante  tempus  innocentiae, 
annuntial  mox  futurum.  Fratribus  meis  et  conservis 
quos  direxislis,  quantum  exhibere  solaiii  potiii,  voto 
potiuii  quam  re  idoneus,  non  negavi.  Superest  ut  ac- 
cipientes  obsequia  mea  cum  universo  cui  praeestis 


Vere  dico  roe  nunqiiam  dilexissequem  detestamini;  g  concilio,  per  Dei  omnipotenlis  roiserirordiam  conju- 


et  veritum  ne  ad  diri  bominis  prorecluin  vestcr  quo- 

que  inclinaretur  asseosus.  Adsit  Deus ,  ne  ad  eccle- 

siasiieam  dignitaiem  veniat  nulla  boiiae  inslitulionis 

incude  formatus. 

EPISTOLA  V. 

ENIfODIUS   AVITO. 

Vellem  produci  causam,  si  propositum  non  grava- 
rero,  per  qiiam  frequeniia  amantis  scripta  promerui. 
Dum  enim  negotiosas  paginas  destinalis,  ministerium 
praebetis  affeciui.  Sed  apud  prudentes  et  animorum 
conscios  Fufficiunt  parca  colloquia.  Urbanus  in  pro- 
missiooibus  e»se  non  sapio  :  nec  eis  quihus  animam 
debeo,  fueata  frontc  blandiri.  Vos  innium  cfept:s  iii- 
sbtiV,  et  mandaiis  coelestibus  obseqiienies,  malum 
bominem  quero  dicitis,  a  desideriis  deducatis.  Me 


rati,  Deo  pro  parvitate  mea  precibus  insistaiis,  utcui 
deest  per  nctiones  suas  fiducia ,  bonorum  per  suffra- 
gia  vestra  contingal. 

EPISTOLA  VII. 

EUPREPIiC   ENNODIUS. 

Quamvis  saepe  ingenii  mei  maciem  cognovisses, 
periclitari  tamen  jejunia  oris  olim  probati  jussionis 
celeritate  voluisti.  Sed  ego  non  abnuo  obedire  dili- 
genti,  ut  si  facundix  deest  meriiuro ,  gratia  veniat 
obsequendi.Varix  sunt  donoruro  coelesiium,  licetab 
uno  auctore  progredianiur,  species.  Alium  commen- 
dat  perfectio,  alteriim  insinuat  qiiod  sine  tarditate 
aliqua  vult  parere.  Doronop  mex  Cynegix  epitapbinm 
vix  una  hora  babens  tractandi  spniium  inelimata  ve- 
locitate  composui.  Vide  necessitaiem ,  ut  illam  lan- 


conve-iil  plus  rebis  ostendere,  quam  scrmone  poili-  C  ^^^^^^  meriiorum  feminaro  verboruro  saliibus  expli- 


ceri  :  quia  quod  tribuo,  hoc  mibi  restitui  incunctan- 
ter  exspeeto.  Doinine  mi ,  salulationem  plenissimam 
dicens  rogo,  ut  domnae  HelisejR  Communi  roatri  pro 
me  graiias  agas;  quae  dignau  est  liueris  suis  vtncula 
proximitatis  ostendere. 

EPISTOLA  VI. 

*   LEONTIO  ABBATl   ENMOBIUS. 

Supra  roeritum  meum  summa  circa  me  beneficii 

CQslestis  adolevit,  dum  qui  pcena  dignus  sum,  justo- 

nun  praemia  consecuius  exsulio.  Frusiradcliiiquentes 

periculi  roaier  desperatio  ad  extrema  praecipilat.  In 

errore  maximo  constituti,  meo  ad  solidam  spem  re- 

pareniur  exeiuplo.  Neseio  de  quo  opere  mihi,  de  qua 

innocentia  epistolarum  vestrarum  frucius  acccsserit; 

et  animam  peccati  uberiate  locupletem  coelestis  boni  *^ 

Belle  satiarit  :  nisi  quia  ille  qui  vulnera  nostra  sus- 

cepii  et  pro  nobis  doluit ,  mutata  roerilorum  condi- 

tiooe ,  quos  flageliis  dignos  viderit,  castigat  inuncri- 

biis  :  et  versavice  iioxiorum  animas,  dum  secundis 

*  Leontio  abb:iti]  Cujus  boriatu  vitam  beati  Antonii 
lerifisit,  quam  eidem  niiiicupavii. 

*Cyne9UB  epitaphium]  Fausii  u\ori«.  Hoc enim  docet 
sl  erumejusepiiaphium,quod  subjicitiirep.S9  lib.vii. 

*  Men$  eui  etara]  Ita  libri  antiqui.  Bnsiliensps  mem 
iiu  ctara^  inepie.  Sed  inovebai  illos  voculae  cui  diae-  * 
resis  el  dimensio  :  qu%  tamf^n  veterum  poelarum 
exemplis  nititur  :  et  Paulini  Nolani  in  epithjlamio 
iiiliani  :  Ut  si  ei  vertex  vir^  cui  Christus  apex,  Nec 
ignoravii  Goteschalcus  monachus  Orbacensis  ,  cujus 
snnt  versicoli  quos  subjiciam  in  procemio  carminis 


carero.  Parcai  sterilitati  mex  venerabilis  aiiima, 
Buscipiens  pro  schemate  dictionis  studiuro  sine  nube 
dicioris.  Tu,  domiiia ,  epistolam  praes^ntiae  ineae  vice 
complcclens,  ora  ut  spiritus  illius  scabridis  nequa- 
quam  Ixdatur  officiis. 

*   EPITAPHIUM   CYNKGIiE. 

Nil  sexus,  nec  busia  Doceni,  nil  lila  sororum 

Ullima,  fallaci  pollice  quae  lenuant. 
Mixia  Deo  mulier  vivit  post  funera  faclis, 

Mascula  femineo  tramiie  gesla  ferens. 
San^uis,  bonor,  genius.  probilas,  cODSlantia,  vultus, 

Vicerunl  laniis  exitium  preliis. 
Moribus  asseruii  roagnorum  slemma  parenlum, 

Indicium  generis  '  mens  cui  clara  fuil. 
Iiisiituii  naios  vitam  servare  serenam, 

Dum  docel  exemplis  seniper  aroare  Deuro. 

EPISTOLA  Vlll. 

EMNODIUS   ^   TETRO. 

Postquam  venerabilis  judicium  prmcipis,  pericli*» 
tatis  rooribus  niagnitudinis  tus,  donavit  te  honorum 
germine  pro  messe  virtutum ,  per  linguae  ferias  fo- 
vens  irreligiosa  sileniia,  el  in  eloquentia  tua  et  in 

ad  Ratramnum : 

Age,  quspso,  perge  Clio, 
Prf»pera  celer  virago, 
Kepeda  sagax  propago, 
Cui  fraler  esi  A|)o1lo. 
Fer  amico  ovans  Ratramno. 
Domino,  pairi,  inagi^lro, 
Calamo  mptruni  impolito, 
Quod  ei  libens  remitto. 

^  Petro]  llli  fortasse  qui  posiea  consulatu  ordina- 
rio  functus  est  anno  5i6,  cui  nunc  aliam  quaropian 
dignitatem  adepto  gratulatur  Enoodius. 


91 


ENNODII  EPISCOPl  TICINENSIS 


92 


kneo  amore  peccasii.  Quia  naluralibus  adolescii  elo-  A 

cmio  munila  superciliis,  quoiiens  prosperum  faraula- 

tur  indicio  :  copiosior  facundia  lionorum  miiiial  incre- 

menlis  :  pro^^ectus  suos  non  imparibus  signiGcant  pe- 

ritorum  ora  successibus.  Ecce  inamabilis  laciturnilas, 

et  vobis  dicendi  »bslnlit  genium,  ei  mihi  laetiiiro  in- 

vidil  effeclum.  Referaiis  forsilan  :  Posses  me,  amice, 

de  ignoraiione  culpare,  si  quid  libi  de  apice  meopro- 

miscuis  dedicaU  nuntiis  fama  suppressit.  Sed  ego 

j^^scere  caronim  culmina  rumore  non  paiior  :  el 

manifesta  gaudii  colligere  de  opinionis  inconstanlia. 

Noveramquam  milii  devipclionls  st>em  simplcx  eru- 

diti  (ludum  fecissel  allegatio  :  creiiebam  frusira  nie 

in  illa  parte  serenis  animum  auribus  comniiltere, 

unde  lu  me  hilarem  esse  non  jubebas.  lllam  ipsam 

mille   alarum  fabricatam   remigiis  scripiionis  luai  B  Daturculmini  vestro  per  supplicanlem  genius,  dum 


^  Heic  pyra  gurgiiibus,  scinlillis  floctuat  bumor  : 
\ivilur  allerrise  morlis  anuiili&. 

Ne  pareai,  nymphis  Vulcmus  mergilur  illis, 
Foedera  Daiurse  rupii  concordia  pugnax. 

EPISTOLA  iX. 

ENNODIUS   PAUSTO. 

Secundet  desideria  honesta  divinitas :  felix  auspi- 
cinro  bonis  non  negetur  stndiis  :  ingeiiu.^e  inteutiones 
prosperorum  fructibus  convalescant.  Voiorum  obsi- 
dem  tradidit  iionestaii,  qul  ad  liberales  .'ispirat,  su- 
perisfaventibus,  disciplinas.  Bonarum  alTcctus  artium 
dirum  declignatur  ingeniuro,  ad  eloqucnMse ornameuia 
non  tendunt  nisi  moribus  inslituti.  Ilis  *  Parthenius 
noster,  germanac  fillus,  incitatus  stimulis  Roinam  in 
qua  est  iiaturalis  eruditin,  festinat  invisere  :  cui 
roagnitudinift  vestrae  sufTragia  suro  paterna  pollicitus. 


aestimabam  pedibus  potuisse  superari,  ne  amautiex- 
spectata  boua  libi  fructura  prfleripiens  alter  ingcrerei. 
Ecce,  mi  domine,  Imnorem  salutaii  accipiens,  agniiis 
dolorum  causis,  remedia  praparata  non  deneges  : 
quia,  quaulum  prxsumo,  nec  fides  in  diligentia,  ncc 
ad  nnguem  ductus  sermo  vos  deserit  iii  loquela.  Non 
contentus  lamen  uno  dicendi  geuere  displicere,  car- 
men  adjeci  :  ut  post  epulas  Antcnorei  gurgiiis ,  quas 
*  lavacra  Aponi,  coacta  in  artum  cainis  lege,  casii- 
gant,  dum  illud  quod  aquaruro  fetibus  distenditur, 
aqua  desecat ;  ego  quoque  qui  Heliconis  flueiita  non 
tetigi,  poeta  novus  adroiscear.  Accipe  ergo  risum 
luoiura  poeroata;  et  *  Glovidenura  tuuro  te  soluro 
agnovisse  contentus,  a  publico  rigore  roe  subtrahe  : 
quia  si  est  quod  forte  placeat,  sententia  roihi  vestra  Q 
lumcit :  si  quod  roorsu  dignuiii  sit ,  secreturo  puto 
quod  de  aroici  culpis  agnoveris.  Dabis  etiaro  veniam, 
quia  oculorum  pressus  angore  poemata  fortasse  clauda 
coroposui.  Non  enini  possuiit  esse  versuuro  solidata 
vestigia ,  luminis  offlcio  destituta.  Lege  ergo  aquas 
calidas,  quas  invises. 

VERSUS. 

*  Tollitnr  adclivi  tellus  subnixa  tumore, 

Leniter  eiato  fulia  su|iercilio. 
Veriicibus  nollis  capuiadmovet  illa  superbum, 

Nec  similispres  is  vallibus  ima  peiil. 
Fumiger  bic  fiatnlis  Aponus  Cuil  uodique  venis. 

PaeillcusmiM.s  igitis  anbelal  aquls 
Unda  focos  scrval,  non  sorbel  flanima  Uquorem  ; 

Infuso  crepilti  fons  sacer  inde  rogo. 
Ebrius  hic  cuuctis  uiedicinam  suggeril  ardor. 

Corpora  desiccans  rore  vaporitero. 


quod  usus  exigit,  prccibus  imploramus  :  cen  si  quis 
credat  se  ortum  solis,  cursum  fluminis  oratione  pro- 
mereri.  N^n  esl  benelicium,  ubl  ordo  servatur  :  mori 
obsequiiur  quod  obligat  universos.  Ego  tamen  supra 
cursum  a  quo  nequaquam  disceditis,  ali(|uid  acceptu« 
rus  occurro.  Direxi  personam,  in  qua  meritorum 
roeoruro  suitus  aestimeiur.  Alios  forsitan  commenda- 
tio  juvet  indebila  :  parentibus  miuus  est  quidquid 
superare  non  possuinns.  Domiiic  mi,  servitia  saluta- 
tionis  reprxscntans,  poriitorem  paucis  ejusqiie  ne- 
gotiuro  elucutus,  restat  ut  ngnoscaro  quid  mereator 
persona,  causa,  proxiiliitas. 

EPISTOLA  X. 

STUMACHO  PAPiB   ENNODI08. 

Duro  sedem  apostolicaro  corod»  vesirae  cora  mo- 
deratur,  et  ccelestis  imperii  apicem  regitis,  blanditur 
piofectibiis  parentuin,  quod  *  meis  promissuro  (ene- 
lur  orficiis.  Spem  sine  lab'>fe  obtiuet  apod  constan- 
lem  virum  fideliler  obsecnlus.  Grandis  est  pompa 
prxsiantis,  quoliens  quod  ufius  meruil  pluribus  re- 
peusainr.  Siiperioruin  insiituta  scn^tantur,  per  quos 
generatio  recipit  quod  pcrsona  condiderit.  Sic  Israe- 
litici  delicta  populi  propter  David  poina  non  tetigit, 
dam  genti  opitulata  est  praecessoris  integritas,  et  fi- 
des  Iiominis  aut  eripuit  de  errore  populum,autjuvit 
in  graiia.  Pattlienius  igitur  prxsentiom  portitor,  ger- 
manae  fll  us,  bac  ad  coroitam  vestraro  Oducia  ani- 
niante  directusest;  quem  sollicitudo  liberalis  Romnm 


Lavacra  Aponi]  rnrrnptum  iilc  nonien  erai  nobi.  [)  donieum  hominem,  nihil  cum  fuco  aut  cotvrno  loquen- 


lissimi  foiiiis,  qui  bodieqiie  propier  salutareb  aqiias 
magna  bnminum  frcquentia  celebralur  in  agro  Paia» 
vino  :  qux  Apona  lellus  ab  lioc  fonte  dicia  ftlartiali, 
ui  Anlenorea  Enuodio  ot  aliis,  ab  eo  qiieni  Trojan:«i 
Goloniir  auci(*rein  ferunl.  In  Aponi  aMiias  lusit  eiiani 
pccuiiari  caruiiue  Claiidinnus  :  et  C:issiodorus  suo 
roorein  epi  lolaquaniTbeoderici  re^is  n'<mine  dicti- 
vit  ad  Aloysiuui  arcbilectum,  ui  Patavinarum  tber- 
marum  .Tdiflcia  instaurei,  lotain  Aponi  nniurnm,  viro 
atqut^  nsirm  scitissimeatqueingeniosissime  describit, 
lib.  II,  epist.  59. 

'  Glovidnum  tuum]  In  praefatione  carminis  ad  Fau- 
stum  :  Ad  Camcenalem  tamen  ignominiam,  quibut  nun' 
quam  gluvidiuu$  dcest ,  vcr$uit  adjeci.  Saiis  apparet 
glovid  II um  ab  Ennodio  s.TCuli  sui  voce  eo  fere  sensu 
poiii  quo  g<  rdoni(  uni  a  Sulpicio  Severo,  pro  rudi  et 
iroperito.  Vergor,  inquit,  ne  offeudat  vettrai  niminm 
urbanat  aurei  termg  rutticior,  Audieti»  tamen,  ut  gur" 


tem,  S»*d  gurdonicum  a  gurdo  deduci ,  lioc  est  leiito 
etinutili,ut  interprelalur  Isidonis,  facili- est  con- 
jectura  :  vluvideni  quacnam  sitorigo,  non  ilem. 

*  Tollitnr  adclivi]  Claudianiis  de  Aponi  balneis  : 
Alto  collc  minor,  parvis  orectior  arvis, 

Conspicuo  I  livus  molliier  orbe  nilet. 
Ardeniis  fecundus  'Kiuae.  quicunque  cavernas 
Perforat,  ofleiiso  truditur  igne  laiex. 

*  Hic  pyra  gurgitibut  |  Siclegcndumpropera.qiiod 
cst  in  aitti(|uis,  nota  littene  mutatione  :  nt  tib.  i, 
episl.  4»  peripoma  pro  fyripoma,  Paribus  anliihetis 
deeadem  rescnbens  utiiiir  Cassiodorus  :  Juval  vidrre 
secretunif  laticet  vaporet  igneot  exhalantes,  anticum 
undit  indetinenter  ardorem^  et  calorem  venire  de  cursu 
rivi,  vnde  utualiltr  toiebat  exstingui, 

■  Poriheniut  nottcr]  De  quo  lib.  vi,  episl.  \, 

*  Meis  officiit]  Qiim  ioSymmacbicau8apra;stiterat, 
tum  caeteris  in  rebus,  lum  maxime  in  Apologia  pro  sy- 
nodo^cuuus  defensione  S^mroachi  innocentia  niiebatiir. 


95  EPISTOLARDM  LIB.  V.  9i 

coegii  eipeterc.  S«ncla  sunt  sliidia  liilorariim  in  qui-  A  llienins,  sororis  meae  fllius,  per  liberalls  «ludii  disci- 

ptinas  ingeiiuus  vull  videri :  optat,  ni  fallor,  peculii 


bus  anle  iiicremefiia  periiix  viiia  dediscuntur.  Hoc 
Uifierecana  ad  annos  piA&riles solent  venire  consilia : 
dum  qiiod  aetas  refugit  norunt  institula  prestar«*. 
Foveto  ergo :  *  veniendi  causas  patefacta  consiiigtti- 
nitate  didicislis.  Ilabetis  obsidem,  in  quo  dilucide 
meritorum  apud  vos  meorum  qualilas  innotescat. 
Domine,  ui  supra»  salulaiionis  revereniiam  obse- 
quiorum devotione restiiuens,  precor ut  peilator  pne- 
scntium  famulus  vester  felici  sorte  peregrini  apud 
vos  nomcji  excipiat  :  quia  quod  attributum  fuerit 
precibtts  meis,  vestrum  supra  doies  suas  ornat  offi- 
cjum. 

EPISTOLA  XI. 

ENNODIDS   LDUINOSO. 


Tesiri  habere  testimonium.  Magniiudo  igiiur  vestra 
prxteritorum  tenax,  memor  prxsentium,  priid  ns 
futuri,  perlatorem  pro  mea  commendatione  susd- 
piat :  et  qui  erit  per  visionem  vesiram  scribente  fe- 
licior,  peregrinaiioniB  non  patiatur  adversa  seniire. 
Doniine  ini,  debitum  servitiem  reddens  precor  at 
vel  per  hanc  occastonem  qna  illinc  Partbenins  sttiee- 
ptas  poterit  p')gina8  destinare,  desiderati  multipltce- 
tur  forma  coUoquii. 

EPISTOLA  XIII. 

ENNODIUS  HOBMlSDiE. 

Scimus  religiosi  sacramenta  propositi   ab  obnoxia 
peccatis  muliiiudine,  innoceniia  ci  fide  separari,  et 


Videor  apud  quos  plurimis  asserendus  est,  quem  B  titiilosvenerabilisorficii  mores  pntiiis  insignire  quam 


instituti  lil>eralis  cura  sollicitat :  vos  paironos  meruit 
cau^a  C(»mmunis.  Non  ignari  peregrinos  suf^cipitis, 
nec  erudiendos  animaiis.  Cxperlis  maous  iiec«^ssita^ 
tibus  freqiicnter  adhibetur,  dum  ad  cloqueniiui  pal- 
mam  ferfato  ore  eos  qui  liiubanl  iovitatis.  Gxemplis 
bortaiur  ex  peregrino  poleDS,ex  insipiente  peifectiis. 
Utraque  Parthenio,  germanae  inex  filio,  pars  conve- 
nii :  cui  ad  vencrabiles  disciplinas  liomam  petenti, 
pro  ferratis  calcaribus  sufficit  vos  videre.  Si  ab  liu- 
maniiate  non  discrepat,  sub!imitaleiii  tuam  gerens 
aijte  oculos,  rebus  ad  virtiitem  poiius  qiiain  monitis 
excitaiur.  Magistra  laboris  cst  lauilis  ambitio,  pra^ci- 
pue  quanJo  in  illo  cxuberat,  queai  similis  retmeas 
fuisse  fortuniP.  Sed  si  vobis  cordi  sum,  circa  memo- 
ratum  patrem  reddite,  ut  amor  miiluus  de  viearia  G 
\mpensione  gratuletur  :  ut  quidquid  in  magnitudine 
tua  dudum  laboriseihibui,  mihi  per  alierum  refor- 
meiur.  Damine,  ui  supra,  salutationis  obsequia  de- 
pendens,  saiis  esse  ad  commendationem  credidi,  si 
qui  esset  portitor  non  laleret.  Precuin  prolixitate 
niitur  de  impetratione  dirfiil(*ns  :  argumentiim  est  nil 
merentis,  diu  rogare.  Faccssat  a  moribus  tuis,  ut 
perdas  beneficiomm  geniuin,  dum  longa  supplicatione 
producitur  de  effectu  celeri  sublevandus. 

EPlSrOLA  XIL 

ENNODIUS  FAUSTO  JUMORI. 

Deo  gralb^  pr.iTalU<,  qui  oculorum  meoriim  quas 
inexplicabilis  dolor  pepererat  nubes  absier^it :  juro 
adipsumbeneliciasua  rererens,quiliimendediletred 


corpora.  Quisbonum  conscientix  inter  bomiues  quse- 
rat,  si  mundi  adhibenda  est  circa  pifntificuro  statuta 
necessitas,  si  sacerdotura  promissio  circumspecta 
cautione  scrvabiiur?  Nunqnam  habuit  in  afiectu 
constantiam,  cui  facere  aliud  de  pollicitatioiie  non 
lieuit.  Sxculi  conversatio  legum  metu  retinetur : 
Dei  famulos  quod  bonMm  esl  exhibere  convenit  non 
formidini,  sed  amori.  Dudum  dum  nohis  metus  in- 
siaret,  el  de  clementia  pii  regis  dubio  meritorurA 
aestiinatione  pei.deremus  incerto,  camelos  tot  dan- 
dns  '  doiniK)  pap-e  tall  revereniiae  vestrse  conditione 
tradidimus,  ut  si  nobis  animalia  ipsa  non  essent 
necessaria,  justum  pro  ipsis  pretlum  mitleretnr.  Et 
quia  novit  optime '  sanctitas  vestra,  nos,  dum  po- 
tuimus,  per  allegationem  tuam  utilitates  sanclai  Ro- 
nianse  Ecclesix  sublevasse,  nunc  pro  vicissitudine 
faciie  de  veritate  beneficium.  Quaesumus  etiam,  salu- 
latione  prspfata,  ut  quid  super  hac  parte  deliberatio 
▼cstra  habeai,  indicetis  :  qula  rredimus  nec  praefa- 
tum  seJis  apostolicae  prxsutem,  nec  vos  qui  medi^- 
tores  exisiiiis,  aliud  cogiiare,  nisi  quod  et  propositd 
et  jusiiiiae  sine  dnbitatione  conveniat. 

EPISTOLA  XIV. 

ENNODIOS   ^   SERVILIONI. 

De  perfectione  confiJunt  discipuli,  quoliens  roagi- 
stroriim  praesbntiam  pracsiolantur.  Spes  erudilionis 
maniresta  est,  ul  rrnatur  genio  suo,  invltare  docto- 
rem  :  clara  sunt  ingenia,  quae  instruentum  aKitantur 
desideriis :  monitorrm  requirunl,  qni  felici  sone  didi- 


didit.  Vix  enim  pnst  innumeros  dies  sanitaiis  fiducia  ^  cerunt.  Sic  ergo  sanctiiatis  tuae  affectione  possessus, 


animaiite  respiro.  Et  lioc  ad  sententiam  culmiiiis  ve- 
•tri  prolixiorem  respicit,  ut  quem  genius  siius  de  vici- 
nitale  deseruit,  nil  viderei  :  sed  potcns  est  ilie  qui 
corporis  tollit  nebuias,  rerum  screniiate  mutare  tri- 
sliliam.  Post  clocutionein  iiecessiiais,  ad  ne^otiuni 
redeo  quod  coactum  impeiravit  alloquium.  Amabitis, 
Qt  spero,  bajulum  quem  asseril  causa  veniendi.  Par- 

*  In  edit.  Schottt,  eujus  vsuiendi,  etc. 

'  Domno  papee]  Symmacho  :  ei  lioc  igilur  inter 
Eniiodii  erga  Symmachiim  beneflcia  numcrandum. 

'  Sfliirttlas  vetira]  Ui  Beatitudo  tua^  siipra  lib.  iv, 
episL34  Hormisdae  eidero.  Kara  cotniellaiio  in  allo- 
eatione  diaconi,  cujiis  ordiuis  crai  lloimisda.  Est 
e&im  epiacoporum  potius  vel  presbyterorum  Trpov- 


qiianquam  me  de  pcritia  jactare  non  audeam,  vultom 
tameii  pracccpioris  exspecio  :  iie  degeneri  lc  credns 
ecclesiaslicom  germen  fiiio  conimisisse  :  quia  quam- 
vis  memoria  mea  ad  centenos  se  non  tnleat  frucliiS 
extollere  ;  scit  tamen  semina  multiplicala  redhibere 
cultori.  Veni  ergo,  ut  coram  positus  segetem  tunm 
boni  agricolae  vice  respicias.  Deus  procui  avcrtat  in- 

fiiVTifFLc,  Aitamen  eumdem  Ilormisdam  dinc  mum  la- 
cito  nomine  sanclissimum  etiaui  vocat  lib.  vii,  eijst. 
20  ad  Maxiinuni :  Habes  qu(e  cum  diacono  sanciissimo 
deinstitutit  morum  nota  dicendi  ubertate  communicen^ 
^  ServHioni]  Ennodii  magistro,  aquo  eccksiabticis 
■institutis  fuerat  imbutus. 


95  ENNODll  EPISCOPI  TICINENSIS  96 

vid'»am.  Ita  vomeribus  luis  eeclesiaslicae  fecnndiiatis  A  GPISTOLA.  XVtl. 

planu  convaluir»  ut  nulla  sxvientis  procellse  possit  ennodius  avieno. 

iropulMonesubverti.Nolo  praijudicio  laudisanctitaiis         Bene  magniludo  vej^tra  ,  duni  origini  et  moribus 


tuac  gravare  conscieniiam  :  inspicies  quae  liiteranim 
testimoniodeciarantur.Superest,  saluiatioiie  praelata, 
ut  ad  gaudia  tua  jam  properes :  quia  divina  benencia 
gradibus  semper  accedunt,  et  quibus  booa  coiiferunt, 
meliora  pollicentur. 

EPISTOLA  XY. 

ENNODIUS  SENARIO. 

Nur.quam  apiid  Deum  fusa  deprecatio  votivo  nu- 
daiur  effoctu,  apiid  quem  liilariias  lacryiiiis  obtine- 
lur,  et  moeror  iransit  in  laetiliam.  Adfuit  Divinitalis 
auxilium  desideriis  ineis,  et  te,  ariimse  meae  major 
portio,  *  de  prolixis  gentium  fiiiibus  gratia  duce  re- 


praestat  obseiiuiiim ,  emendationem  sine  iniervailo 
conjungit  erruri  :  et  quod  peccatum  sapienter  intel- 
ligit ,  priusquam  altero  denuntietiir ,  averiit.  Quis 
credat  deliquisse  in  correctione  velocissimum  ?  pene 
nen  vocandus  est  sectator  excessuum ,  qui  obvlam 
manum  ponit  in  siibreptione  culparum.  Haec,  mi  do- 
mine ,  ad  ea  quae  dignatus  es  scribere,  gratia  vestra 
duc^  resp^ndeo.  Caeterum  humiliorem  m^  propo  ito 
actuum  meorum  pondera  reddiderunt :  vix  miseria 
remansi  idoneus  reformare  colloquia.  Domine  mi, 
salutationis  obsequia  praesentan«,  Deum  rogo,  qui 
culminibus  vesiris  fructum  pro  hac  qua  humilem  noD 


vocavii.  Vere  non  pussum  episiolam  in  multa  verba  *  spernilis,  consideralione  restituat. 


diffundere,  impeditus  fletibus,  quos  gauditf  in  cumu- 
lum  adducta  pepereruni.  Fac,  mi  domine,  parvitati 
meae  coelestis  doni  pleniiudinem  non  perire.  Unum 
uierque  habeamus  hospitium  :  nec  de  parietum  an- 
gustia  sollicitudo  generetur;  quando  unum  pectus 
sufQciens  animabus  nostris  prx3tat  habitaculum. 

EPISTOLA  XVI. 

EN.NODIUS  *  PANFRONtO. 

Magna  sunt  gaudiorum  imperia'*:  expers  est  con- 
tinentiae  hilaritas,  et  in  vocein  gestit  erumpere.  Venit 
optatis  desideriis  dies,  et  ille  quein  nunquam  de  me- 
ritig  mels,  sed  semper  de  superna  pietate  posiulavi, 
magnitudini  tuas  splendor  accessil :  reddiius  est  ge« 


EPISTOLA  XVIII. 

ENNODIUS  FAUSTO. 

Vix  est  ut  intentus  rebus  felicibus  adversa  praeno- 
scat  :  velut  sinistrum  enim  animi  omeo  repudial ,  sl 
quid  de  austeritate  futurorum  intellectu  praecedente 
respexerit :  certe  ne  et  iilieno  tempore  aroarae  86 
roisceant,  ipsa  molestiarum  horret  agnitio.  Nullo  cre* 
debam  intervallo  nunc  inamabilem  Ravennam ,  dum 
erat  tbesauris  nieiS  plena,  distare  :  nou  me  sic  sitlen- 
tem  fons,  aestuantem  aura ,  ut  illa  ad  se  non  lassum 
requies  invitabat.  At  nuiic  ipsa  Roma  puto  ad  lon- 
giora,  pro  peccaioruin  meoruifi  fasce,  translata  est. 
Ubi  est  illa,  qu»  rara  piitabatur,  frequentia  littera- 


neri  etmoribus  tuis  apex,  per  quem  conscieuiiae  fi-  r  '"^-  "*>»  ^^^^^  ^'^»<^^  "^»  ^^*  »«'*^''*  diligentiae! 
delis  in  lucem  prodire  non  formidet  integritas.  Deus      ^®''®  P"*^  "^®**  partibus  loquor  :  detestor  vitam,  quaa 


bone,  indulia  custodi :  auge  successibus  quod  dedt- 
8ti:faccirca  servuin  luum  primum  esse  gradum,  qui 
Bummus  est.  Pneci|iio  spe  futura,  quae  deprecor :  ne- 
Miunt  in  foribus  haerere,  quae  ccelo  auctore  tribuun- 
lur.  Semper  incrementis  ad  culmen  ascenditur ,  ubi 
supernus  favor  praestat  exordium.  Quis  hoc  in  vita 
bomlnum  vel  eorum  qui  conversationem  suam  nulla 
custodiunt  nube  sordentem,  accessisse  sibi  die  una 
graiuletur;  te  honorum  auspicia  ingressum,  etdulce 
meum  Senarium  ab  ultirois  terrarum  partibus  resti- 
tutum?  Brevis  horarum  cursus  Interfuit,  ut  et  tu  pa« 
(atio  natus,  ct  iile  sit  reilditus.  In  veritate  dico,  et 
ie  Dei  roisericordia  inihi  securus  spondeo,  fragiliiati 
neae  prae^idia  coelo  obsequente  conoedi.  Spondetur  J) 
mihi,  quod  vobis  est  pra^stitum.  Domine  mi,  saluia- 
tionis  obsequia  susclpiens,  rogo  ut  si  quid  amori  meo 
trlbuis,  dominum  animae  roex  Senarium,  ut  apud 
me  maneat,  exorare  pleniter  non  omitus.  Quod  nisi 
obtinueris,  multum  mibi  de  bilaritatis  cumulo  decer- 
psisti. 

«  De  prolixin  genfium  fimbus]  Epist.  sequenli :  Se- 
narium  ab  uliimis  terrarum  partibus  re^ititutum :  ex  le- 
g;iti  ne  minirum  aliqua.  Frequenter  enim  deieclum 
in  le^ationis honorem fuisse  constat.  Cissiodorus  lib. 
IV,  ep  st.  5  Senario  :  Subiiiti  smpe  arduce  legntionis 
officium :  rettitisti  regibns  non  impar  assertor,  coactus 
justitiam  nostram  et  illis  ostendere^  qui  rationem  vix 
poterant  cruda  obslinatione  sentire.  Non  te  terruit  con^ 
tenliombn^  inpamnuaa  auctoritas :  subjugasti  guinimo 


nec  in  aerumna  constitutis  est  odio.  Allegat  forsitao 
culmen  suum ,  sibi  pro  superna  dispensatione  cupita 
contigisse.  Non  est  plena  felicitas,  qiiando  nosirornm 
aliquis  roi^criis  durx  sequestrationis  affligilnr.  Deo 
credite,  non  sunt  fucata  quae  defleo;  nec  ad  expU- 
candain  cordis  tragoediam «  aut  epistolaris  concinna- 
tio  sufficit ,  aut  sermonis  angtistia.  Ghriste,  rerum 
arbi.ter,  propriae  succurre  necessiiati  ;  ne  humana 
fragilitas,  ad  inimcnsi  fascem  doloris  non  sufficiens, 
pre^sa  succumbat.  Domine  mi ,  salutalionis  servitia 
dependens,  rogo ,  ul  paginalis  circa  me  cura  serve* 
tur  :  ut  vel  hoc  remedio  inier  aestus  mens  constitutt 
respiret. 

EPISTOLA  XIX. 

ENNODIUS  PARIHENIO. 

Non  in  te  admiror  sermonis  absiinentiam  :  quia 
qui  exigua  condiderit,  nil  producit.  Gredis  sub  bac 
occasione  profecius  tui  laiere  subsiantiam?  et  taci- 
turnilatis  impcritinni  prodit ,  et  infabricala  confabu- 
latio  manifesiai  infantiam.  Interea  anle  inops  gratiao 

auda^iam  veritati,  et  obsecutus  ordinatlonibus nostris in 
conscientiam  suam  barbaros  coegisti, 

*  Panfronio]  Siibliinem  el  magnificum  virum  ap- 
pellavii  lib.  II,  epist.  Itf,  et  lib.  vi,  epist.  ii,  quibus 
illum  Fausto  comniendat.  Pro  eoilem  scribil  et  Agn- 
pilo  et  ist.  iG,  ubi  aliquid  insinuat  de  Vicariae  digni- 
late,  quam  illi  foriasse  lioc  ioco  gratulatur.  lilustrem 
viruu  dicet  lib.  vii,  eplsl.  i. 


^  EPISmARUM  LIB.  V.  9S 

DOD  faisti,  seiens  qsid  diUgentia,  quid  amaniis  solii-  A  averlat  diviniias,  ne  unqiiam  tesUmonio  meo  fragili- 

tas  claris  moribus  inimica  subripiat.  Nulla  est,  quam 
opime  texuistis,  in  vobis  erroris  causa  quam  reco!am : 
et  sipro  meritis  meis  exsiiiisset,  bonorom  Teteruro 
recordatione  sopiretur.    Quod   restat ,  valete,  mi 


cilndo  flagitaret :  factus  es  bouarum  rerum  nescius, 
posiquam  te  ad  obtinenda  quae  putantur  maxinia, 
transmisimvs.  Quod  restat,  vale,  et  acclpiens  moni- 
toris  verba ,  melioratum  te  scriptionis  assiduitate 
dlvnlga. 

EPISTOLA  XX. 

ENNODIUS   AVITO. 

Dum  remedia  sua  quxrit  affectio,  et  aestum  sollici- 
tudinis  colloquio  cupit  mediante  relevari ,  ardescit 
animus  provisionis  beiieficio  :  unde  exstingui  credi- 
lor,  geminatum  diligentiae  surgit  iucendium.  Saepe 
milii  bajulorum  copiam  perquirenti  inde  aegrescere 
contigit,  nnde  opinabar  quod  prodesset  accidere. 
Ecce  medetor  desideriis  meis ,  qui  suorum  ad  vos 


domine,  et  iter  meum  votorum  benignitate  proseculi, 
caritatis  recordaiione  absentice  meae  damna  pensate. 

EPISTOLA  XXII. 

ENNODiDS   '    VENANTIO. 

Si  proximitas  sanguinis  ad  diligentiam  mentes  in- 
vitat,  pii  amoris  obsecutus  imperiis,  gesiio  me  prae- 
vium  praesiitisse  sermonem ,  et  ordituni  paginas  am- 
plectendis  viam  reserasse  colloqniis.  Diu  quidem 
cassa  exspeclaiione  maceratus,  dum  opcrior  paginas, 
non  emisi.  Sed  calcaribus  suis  animum  meum  fodit 


causa  properavit :  fit  adjumentum  necessliatis  alienae,  B  atffectio,  et  ad  tabellarum  munia  priorem  fecit  acce- 


quod  propriae  consideratione  suscipitur.  Videro  quid 
commendatione  mea  ^Bonifacius  promoveat :  interim 
opitulatur  studiis  meis ,  quod  prolixis  a  me  precibus 
Impetravit.  Hunc  bonis  ortum  natatibus  testis  san- 
guinis  mens  designat.  Gcrmanum  suum  praefatus  in 
vicinitate  Aquileiensis  civitatis  asserit  esse  captivum  : 
qui  ut  a  vobis  juvetur,  exposcit.  Sanctie  dontus  ve- 
strx  consuetudo  vulgata  est :  talem  vitam  bonorunl 
aciuum  obsidem  jam  dedistis ,  a  qua  velut  debitiim 
poscat,  qui  calamitate  deprimitur.  Domiiie  mi,  acci- 
pleutes  plenae  salutationis  obsequium,  facite  exorari, 
quod  sponte  consuevistis,  ui  qui  vestris  supplex  est, 
alteri  eum  esse  non  liceai. 

EPISTOLA  XXf. 

ENNODIDS  AVITO. 

Astipulatorem  nie  opinionis  suae  magnitudo  vestra 
ita  suppUcatione  postulat,  quasi  ad  auiicitias  recenti 
adbuc  sim  incude  forinaius  :  aut  non  genio  suo  de- 
fraudet ,  qui  propositum  diligenti;e  sub  quacunque 
occasione  commutat.  Facessat  a  Christianis  moribus 
varia  de  amante  sententia  :  qiii  officium  oris  sui  de- 
dicaverit  laudibus,  liberum  non  habet  inchoata  dese- 
rere ,  ne  devenustet  prxraii  mella  praeconii  vilitaie 
sequentiiim.  Videro  qui  *  ingenium  credat  esse  se- 
Ctari  novitatem  ;  ego  ut  tarde  amicos  eligo ,  ita  in 
his  indemutabiliter  persevero.  Mihi  adsum,  quotiens 
opinionem  vestram  astris  aequavero  :  quia  apud  quos 
ignoti  sumus  moribus  nostris ,  de  sodalibus  aesiima- 
mur.  Vere  fateor  splendorem  conscientiae  vestrae. 


dere.  ^  Habes  praerogativam ,  si  bene  conjicio ,  plus 
amantis  :  qui  et  post  productum  silentii  veslri  stu- 
dium  loquor,  et  debeo  verecundia  commendare  quod 
tacui.  Nunc  tamen,  ne  episiolaris  concinnatio  trans- 
gressa  terminum  deveuustet  auctorem ,  salutationis 
servitia  deponendo  ,  ctsi  mereor,  dignaiiont  vestrae 
conciliandus  occurro :  quia  poiioruin  sublimitas  com- 
munione  geminatur,  et  facem  pra^fert  eminentisbimo 
gratia  concessa  snbjectis. 

EPiSTOLA  XXIII. 

ENNODIUS  CONSTANTIO. 

Si  liceret  cum  magniiudine  veslra  seqiin  sorte  con- 
tendi  :  si  honores,  aeias,  nieriiuin  quod  vobis  facem 
proelulit ,  nos  non  in  umbram  cogeret ,   ego  pntius 

G  culuien  vestrum  de  tabellarnm  abstinentia  jure  eiil- 
parem;  qui  posiquam  ad  urbein  Romam  prolecti  estis, 
nuila  me  recordaiionis  fruge  sublevasiis.  Sed  vide, 

,  per  reruni  pruvidentiam  quam  cauta  est  seniorum 
dispensatio,  et  fabricatis  plena  sermonibus  :  prseve- 
niiur  querelis  innocentia  :  et  ne  dolorem  suuin  in  lii- 
com  producat,  arguiiur  :  fit  rea,  ne  facial.  Ergo  hxc 
mihi  digrediens  promissa  contuleras?  bsec  deoscula- 
tum  liducia  sublevasti,  ut  crederein  mei  immemores 
vos  futiiros?  an  ad  atiud  ;ittributae  sunt  paginae,  nisi 
ut  secrela  peciorum  oris  clave  manifestent?  Sed 
abslineo  prolixiiate  paginali ,  ne  grandiorem  generet 
confabulatio  producia  rancorem.  Ad  salutiiiioiiis  ob- 
sequia  me  reduco ,  rogans  ut  pro  me  apud  apostolos 
Dci  preces  effundas,  ut  <  orum  beneficiis  morlalis  an- 


famae  vice,  copiosius  «  effudi.  Ante  adventum  culmi-  D  gusti»  superetur  obscenilas,  et  de  puro  mandatorum 


nis  tui ,  obsequio  sermonis  mei  in  Liguria  ,  quanti 
essetis,  innotuit.  Deo  graiias,  qui  cum  senientia  mea 
*  generalitatem  fecit  habere  concordiam.  Utinam  me 
Don  humiliaret  paupertas  eloquii  i  plus  habent  voia 
de  meritis  tuis  ,  quam  proferat  lingua  de  iaudibus  : 
inops  facundiae  per  quoscunque  sirepitus  quae  gloriae 
toae  potuerunl  conveuire ,  non  tacui.  Facta  e&t  lux 
genii  vestri  conscientiae  meae  demonstratio.  Procul 

*  In  edit.  Schoiti ,  inqenuum, 
'  In  edit.  Scholti,  effundi. 

*  Venantio]  Viro  clarissimo,  lib.  iv,  epist.  9.  Diios 
hujus  aevi  Venantios  commemorat  Cassiodorus.  I3iium 
virum  speciabilem ,  correctorem  Lucaniae  et  Brutio- 
rum  iib.  111,  epist.  8  et  46,  quem  quidem  eumdem 


coelestium  tramite  mens  serena  gratuletur. 

EPISTOLA  XXIV. 

ENNODIUS  LACONIO. 

^  Bene  cupitis  superna  dispensatio  dedit  effectum, 
et  de  negotiosi  occasione  colloquii  fraternam  refovens 
diligentiam,  quod  puubatur  necessarium,  fecil  opia* 
bile.  Hinc  coelestis  cura  nepti  meae  procum  noii  om< 
nino  a  sanguine  nostro  peregrinantem  jiissitaccedere : 

fuisse  cum  Ennodinno  nihil  vetat.  Alterom  Libfrii 
flliuni ,  viruin  illiistrem  ,  qui  comes  domesticorum 
vacans,  creaiur  a  Theodenco  lib.  ii,  episl.  t5,  et 
Venanlius  patricius  diciiur  lib.  iv,  episi.  36. 

*  In  edit.  Schotii,  Habeo. 

*  Generalitaim]  An  generalem  ?  Sed  uihii  muto. 


99  CNNODli  CPlSGOn  TIGINCNSIS  400 

ui  dum  eonsulendi  instal  opportunilas,  sancio  amori  A  pereunt  :  poUor  sitis  est ,  quam  undarum  gustus 


pabula  prsestarentur.  Vix  sustinebam,  fateor,  procu- 
rati  studia  lunga  sileniii :  sed  interpres  roitior  puta- 
bam  Mpplicandum  timori  quod  subducebatur  affeclui. 
Deo  gratias  qui  ad  usum  siyli  fraternitatem  vestram 
rediixit  et  gratise.  ^  Divinis  tamen  legibus  cognalio- 
ncm  iitdiculo  comprehensam  in  matrimonio  licere 
sociari ,  sine  dubiiatione  noverilis.  Sed  coiitinuo  ad 
urbein  Romam  homines  meos  dirigo,  eiaciurus  a  ve- 
iierabili  pnpa  siiper  hac  pane  respoosiim,  ut  animum 
vestrum  potioris  prsecepti  firmet  auctonUis.  Domine, 
ut8upra,8alutaiionem  plenissimain  accipientcs,  san- 
cium  qtioquc  et  communem  pairem  pariiis  noveritis 
esse  senteutiae  :  cujus  ad  vos  per  hoininem  meuui,  si 
divinus  favor  aunuerit,  cum  ledis  apostoiica:  apicibus 
I  iteras  deslinabo. 

EPISTOLA  XXV. 

ENNODICS   AVITO. 

Quam  saepe  aliena  peccata  nos  ingravant,  et  quod 
a  nobis  non  oritur,  jure  nostro  impuiatur  encessui! 
Ex  me  didici  fldem  veierum  non  perire,  duin  per 
negoiia  novella  rana  poetarum  reparatur  annunlialio. 
De  me  diclum  aestimo ,  Decidit  iufelix  atieno  vulnere 
(jEneld.  x).  Super  exspectandx  memorise  viri  Sabini 
'  liiio  exiiibeiur  praefata  concinnaiio  :  qui  hacienus 
aegritudinis  lentus  obstaculis,  sine  vitio  suo  coiistiluia 
violavii.  Fateor ,  pene  animum  meum  reum  feccrat 
magnitudinis  ve<tra^  dives  asserlio,  et  credebam  cul- 
pam  esse  propriara ,  qunm  conscientia  non  habebat. 
Ecc.e,  nt  primum  in  bonam  valetudinem  reductus  est. 


exaggerat  :  non  urunl  memnriam  priraa  fronte  ne- 
gaia  beneficia  :  quis  ferat  ingestam  oculis  aequo  animo 
se  perdidisse  dulceiiincm?  Sed  recte  ista  ad  supernam 
remittuntur  provideniiam  :  quse  coelestis  dispensaiio 
mysterii  idcircohumanisdispositionibus  manus  oppo- 
nit,  ut  votoruiii  praestet  effectum.  Sanctus  paier  vester 
libenter  se  pariturum  jussioni  magniiudinis  vestrae 
fuerat  de  mea  occasione  polliciius  :  sed  auimum  ejus 
in  diversam  partem  pro  utilitate,  quaiitum  dicit,  Ec- 
clesiae  supervenientia  rapuere  consilia;  sicut  prap.fait 
pagina  ad  vos  direcia  declaravit.  Praestolaiur  tamen 
siiper  negoiio  designato  magnitudinis  vestrac  secunda 
colloquia  :  quo  manifesiius  in  fratris  ve>tri  Fausti 
pairicii  utilitaie  me  esse  necessarium  reseretur  :  cu- 
B  jus  gratiae  nihil  sibi  ae^timat  liberum  derogare.  Quod 
restat ,  obsequii  mei  humilitate  suscepta  precor ,  ut 
opifex  qui  culmini  *  vesirae  parviuiis  ineae  curam  est 
dignaius  infundere,  ipse  per  vos  sequcnda  disponat. 

EPiSTOLA  XXVII. 

ENNODIUS  ELGENETI. 

Supra  moduin  me  so  liciiani  procurati  siudia  inde- 
fessa  sileiitii  :  et  licet  animus  in  staiione  sit  posilus, 
conirisiai  sermonis  absiineniia,  qua  vivis  imaginibus 
sccreium  pecioris  oris  clave  manifesUi.  Patior  qui- 
dein  interdum  caritatem  sub  paginarum  promulga- 
tione  simulari  :  nunquam  lamen  credo  his  muniis 
absiinere  qui  diligunt.  Referat  forte  magnitudo 
vestra.  publicae  occupationis  curam  locum  scriptis 
familiaribus  non  dedisse.  Sed  idein  status  erai,  cum 


Mediolanum  cum  summa  properatione  commeavit.  G  praecedenre  tempore  colloquia  culmen  vestrum  crebra 


Caetera  apud  vos  alleganda  esse  non  credidi  :  quia 
qul  commendnt  magnis  viris  justitiam ,  oblivionem 
videtur  acquiiatis  opponere.  Doinine  mt,  salulationis 
plenissimse  mnnus  exhibeo  :  el  quod  siiperesi,  qiiaeso 
ut  siatus  circa  me  graiiae  ve>lrae,  quimvis  sit  plenis- 
slmus,  adhuc  tauien  recipere  cogatur  augmeuta. 

EPiSTOLA  XXVI. 

EIfI{ODIUS   AGAPITO. 

Resistunt  peccata  desideriis,  et  ut  meriiorum  status 
delinqueiiiilms  iimotescat,  a  labiorum  proximilale 
cupita  sublrahuntur.    Acrius  alfligunt  oblat  i ,  cum 

»  Divinis  tamen  legibus]  (>)gnaii  generis  mairimo- 
niaetdiviiiaelges  coHrrueruiu  ei  huinan:e,  tum  civi- 
jes  tuin  caiionicae.  Ac  sicris  quideui  Litieris  apud 
Hebraos  de  paucis  ii>q.je  proximis  cauium  fuii  •  nec 
longius  fere  proccssit  Inler.lictuiii,  quam  iie  ciii  frt- 
tris  sororisve  fllia  copularelur.  •'  Imperaiores  Chri- 
stiani  eliam  consobnnas  jungi  velueruiii ,  ui  Tlieo- 
dosi.is,  tantum,  iit  Sex.  Victoris  verbis  utir,  pudori 
tittfuens  et  contmentice ,  ut  consobrinarum  nuptias  ve- 
iuertt  ianquam  iororum.  Quare  siiie  principis  venia 
duci  non  luebai  : ^juod  declarat  Cassiod«Mi  Formula 
qua  consobnna  legitima  fiat  uxor,  Eccio.iasiic;c  vero 
leges,  quae  incesias  hodie  nuptias  qiwrto  gradu  defl- 
ntuai ,  ad  septimum  usque  graduui  aliquando  provc 
cta;  sunl.  At  Lnnodii  !.a3culo  mos  adliuc  in.hilgeniior 
Uui  eniiu  de  ea  re  canoneserini,  iuira  vetiios  sacris 


praestabat  :  nec  *  aulicis  deputatus  ita  premebaiur 
excubiis,  ut  promissi  amoris  memoriam  noii  haberel. 
Quis  favis  loxica,  nnis  coenuin  fontibus  clandestinus 
susurrator  admi^cuil?  aut  forte  quod  fuerat  de  aflfe- 
ctione  subrepium  ad  judiciiim  retulistis  ?  Sed  ego 
occui»are  vos  paginarum  promulgatione  noii  differo  : 
ut  ad  usum  veierem,  cessantibus  promissae  dignatio- 
nis  stimiilis ,  vel  garrulitatis  nieae  provocali  fruge 
redeatis.  Doinine  mi,  salulaiionis  obscquium  plena 
bumililate  persolvens,  iudico  me  vesiris  cupidum  essc 
aspeciibus  pr*sentari;  si  lainen  faciendum,  perpen>is 
D  qu3B  vobis  cordi  isse  non  dubiio,  rescribaiis. 

Liiteris  ac  principum  legibus  gradns  fere  consisie- 
bani,  ut  synodus  Aiialh.nsis  c.  61  ,  Epaun.nsi»  c. 
30,  Aureliaiiens.s  iii ,  c.  10.  Sive  »rgo  divinas  Ie4es 
lioc  loc»  mierprelere  i|uae  sacris  Litier  s  coiiiine.»nir 
sive  sacros  canones  ila  vocet,  qiio  modn  Grsrci  CeCowf 
xavovoec  ,  ei  divinas  r.»(?ulas  passim  Latini ;  pat  vum 
erai  ilio  tempord  discrimeu. 

1 Z..?^/"'"  /^"^J  ^'■^  ^^^«'"  ^^^"''bil  eiiam  epist.  J5  ct 
U  nbri  Sfqueniis  ad  Avfium  euindem. 

•  Aulieit  excubih]  QuaB«lnr.ie  p.lafme  qiin  fun''.*- 
batur,  ut  dictum  est  ad  episi.  «6  lib.  iv. 

•  Culmini  fsestrm]  Maliin  equidem ,  c.  vestro.   Sed 
anrc;^fii). 


•• 


Est  in  opuseulis  Slrmoadl,  ea  de  re  quasnto  triplex. 


101 


EPISTOLARUU  LIB.  Vf. 


m 


LIBER  SEXTUS. 


EPISTOLA  PRLMA. 

ENNODirS   *   PARXnr.NIO. 

Nisi  te  emictiin  diiigerem  ,  el  pii  cordis  solidilas 
indeiiiu'al>ili  radicc  constaret ,  posset  injiiriarum  do- 
lore  provocitus,  veJ  cuin  pnerilitcr  irasceris,  vel 
cum  arrog  inler  siipplicas ,  coininoveri.  Nihil  eiiini 
invenio,  quod  sit  fabricaia  liumililate  superbius.  Prae- 
fero  contiimelias  fucatae  fntnils  obsequiis  :  transit 
anaariiudiDem  dulcedo  simulata.  Non  opus  est  depre- 
cationibus,  si  quae  te  catena  nectat  intclligis.  Poscant 
pro  excessibus  veniam ,  quibus  est  liberum  non  pa- 
rere.  Jta  famulos  nobis  coelestis  judicii  rlariiudo  de- 
potavit,  ut  in  quacutiqiic  mens  parte  deflexerit,  illo- 
rum  necessitas  inclinetur.   Ille  exspeclat  clemens, 


A  iransmiito.  Quod  superest,  reverentiaB  vestra  quid. 
quid  habei  humilitas  devotlonis  olTerimus,  suppli- 
cans  ut  litteras  vestras  vel  pro  mearumassiiluii.iie 
jam  merear. 

EPfSTOLA  III. 

ENNODIUS  EUPREPIiC. 

Rerum  omniuin  cursus  ohsequiis  corporis,  aniina- 
rum  constai  iniperio  :  aliud  nohilitai  coeleslid  afnni- 
tas  ,  aliud  abjeciio  terrena  submiltil.  Nec  liberum 
est  ut  quo  mens  Deo  parenle  collata  deflexerit,  quod 
de  uliimis  assumptiim  est  non  sequatur  ;  nec  licet 
militem  obviain  manum  decrelis  imperatoris  afferre. 
Ilinc  Crispus  asseruil  aliud  nobis  cum  dils  ,  aliud 
cum  belluis  esse  coinmune.  •  llujus  secreti  ratione 


qui  desirictuni,  si  velii,  refulare  possit  imperium.  n  ^"^'^  ahscntibus  peregrinamur,  et  salva  roembrorum 

*«        1    1   ._      1.   i_-       ^j«_     !   __--_._  ___!.   **  »»1^1. ..!:..<.        . *t.i 


Haud  procul  le  ab  hoc  ordine  evagari  potest»s  mihi 
a  Deo  attributa  patietiir.  Opiaro  te  convenit  ne 
mansuetudinem  quam  in  me  prsedicas  mcriiorum 
tuorum  consideratio  justa  devenusiet,  ei  pielaiis  tra- 
mitem  culparum  multiludo  depretiel.  Licet,  ni  fiillor, 
misericorditer  vindicta  comiiaiur  errantem,  nec  ulla 
esi  poiior  palientia  nisi  quac  viiiis  adilumnon  reclu- 
dii ,  a  te  tam-  n  facessat  indignatio  noslra  :  quia  quod 
deliqueris,  non  inclusus  dolor  et  gratia  fai'enie  ser- 
vatus ,  sed  verbera  casligiibunt.  Nunc  uno  modo  in 
cicatricem  cogere  vulnera  iniemperatis  sermonibus 
ingesta  praevalebis,  si  te  per  culmina  iibtTalis  siudi^ 
ijigenuum  doctrina  monsiraYerit.  Vcniam,  nisi  peri- 
tia  suffragante,  non  cxiges  :  mutata,  qua  notus  sum. 


valeludine  ,  amantum  febt  ihus  oesiuamus  :  per  haec 
vliicula  nulla  ilinerum  interjeclione  dividimur,  et 
sei^regati  liabitaculis  ,  in  unum  studiis  convenimus. 
Nos-ii ,  soror  venerabilis  ,  et  omnem  apud  me  trans- 
gre^sa  dulcedineni,  quae  pri^rationeui  exe^isset  occa- 
sio.  Nunc  aperia  lecum  et  prodiga  pudol-is  fronta 
congrediar.  Vix  qux  anle  direxeras  blandimenla 
suslinui  :  post  admonitionem  meam  duplicia  ili  liite- 
ris  mella  fuJisti ,  quac  tota  pecloris  secreta  concute- 
rent  et  ad  desideriuin  tui  captivam  animam  rclicla 
corporis  sede  transferrent.  Quam  timeo  ne  rnrsus 
ad  inccrtuni  remittatur  afleclio  ;  et  cum  tota  mens 
dilgeniiae  vela  laxaverit,  subducta  periculum  sta* 
tioiie   paiiatur!  Animus  meus  quia  fuci  sit  nescius 


lege  parcendi,  circa  desidem  saevitiam  sub  perenni'  ^  cognovisti;  nec  detestabilem  inter  aitianlcs  urbani- 

»  *-fc         j .--      »^_  ...      ._• ..i.* :.     m     _      _     •• 


tate  servabo.  Quod  restat,  Deum  precor,  ut  valeas, 
et  de  versibus  tuis,  coelesti  favore  comilatus,  spciu 
atigeas  quam  dedisti. 

EPISTOLA  II. 

ENNODIUS   FAISTO. 

Somma.  gaudiorum  est  opportunitas  perlatoris,  qui 
ministef  diligentia;  per  necessitates  siias  desideriis 
•bseqaium  praestal  alieuis.  Hunc  quidem  honesias 
tommendat ,  et  peregrinus  ab  officio  mercatoris  pu- 
ior  insiniiat  :  jungitur ,  quod  ei  nolilia  culminis 
vestri  ad  fidem  probliatis  accessit.  Nam  scriplionis 
venerandae  frugibus  ipso  coromeante  saiiatus  sum. 
Refundo  ergo  dt^posiinm,  oflicii  lege  con-tricius;  et 
quem  in  Liguria  posituro  pro  virium  mediocritate 


tatem  f.ossii  assumere.  Tua  rursus  diversum  sexiis 
et  natura  pollicelur,  utdicit  sapientissimus  Salomon: 
Auimn  *  quas  in  saluritate  est ,  favis  illudit  ( Prov. 
XX VII,  7).  Scit  verborum  meorum  testis  et  judex, 
disposuisse  me  (nisi  forte  subdolo  gratiae  sapore  de- 
cipiar  ,  et  degustatae  caritatis  siiienii  pocula  oblata 
submoveris)  fpiritalis  conjugii  non  siniiilacruni,  sed 
ipsam  implere  verilatem.  Ut  dnm  inler  nos  unum 
velle,  et  unum  nolle  constitciit ,  vel  quod  honos  ad 
imiiatipnem  stimulet,  vel  qiiod  mnlos  afficiat,  om- 
nium  oculis  ct  mcinihus  cxhibere.  Tu  lantum ,  Deo 
medio  ,  adversus  onineni  qux  ex  invidia  nascitur 
impugn:<iionem  ,  firinam  proiiiitte  et  iudeiuuiabilem 
servandam  esse  constnutiam.  Quocirca  vale,  mi  do- 


toscepi,  ad  potissima  patrocinia  tabella  prosequenie  n  mina,  et  brevi  pro  maximis  admonitione  contenta, 


*  Parthenio]  Germanae  Ennodii  sororls  filium  fuisse 
teue^nnt  nos  aKquot  superiore  libro  episioht*,  qui- 
Ims  Parthenium  Homaiii  s  ndiornm  causa  profici- 
Bceniein  commendatiom^  siia  iTosecutiis  est.  Scd 
torori  nomeii  quod  fuerit ,  nusquam  indicat.  Eupre- 
ri-^ni  enim  non  esse  id  osiendit,  qiiod  Euprepix*  lilius 
qoeii  unicum  hahuit,  Lupicinus,  non  P-.irihenius  vo- 
tabatur.  Deinde  Euiirepia  vidua  erat;  Parlhenii  v<  ro 
paier  supersies  lib.  vii ,  epist.  3U  et  51.  Par  henii 
porro  niibiliiatem  <l  felicia  erudilionis  aiispicia  cele- 
brat  iu  Diciione  4  scholasiica,  qua  gratias  egit  gram- 
laaijeo,  quaiido  Partlieniua  bene  recitavit:  itero  libri 


hujus  epist.  23.  Quibus  argumentis  ducor,  ut  de  Par- 
ihenio  illo  coiijiciam .  qui  magi^ter  officioruin  ac  pa- 
triciuB  tandem  fnit :  ad  queni  cxstat  elegiacum  car- 
men  Aratoris ,  qiiod  iib.  ix  pioducemiis,  in  quo  sm- 
guiiirem  ejus  eruditionem  cum  generis  nobilitato 
conjunciain,  ac  diversas  legationes  cominenioriii. 

*  Sailiist.  in  Calil. 

*  Attima  quas  in  saturilate]  Ca^sjanus  collat.  14, 
cap.  13  :  Anima  quoi  in  stttietate  est,  fjavis  illudil,  Ei 
est  iectio  interpretum  LXX  :  Yvx^  <v  irXi9«fAov^  o\i9m, 
xDjDcocc  iaTrat^cc.  Nec  multum  diacrepatVulgata,  ANiiita 
sa-uratd  calcabil  [avum* 


103 


ENNODll  EPISCOPI  TIGINENSTS 


104 


quia  ne€  epistolaris  concinnatio  plura  patitur  ,  nec  A  nna  obsequilor   debito ,  altera  prfleatatur  affectoi. 


raiio  penetMlium  paginis  debere  commiiti ,  si  ad 
haec  quse  indicata  sunt  voto  et  flde  respondes,  pro- 
priae  scriptionis  tesiimonio  pollicere. 

EPISTOLA  IV. 

ENNODIUS  FAUSTO. 

Non  scripsi,  ut  amaro  incommodiiatis  meae  indicio 
Tos  gravarem  ;  sed  ut  sollicitudinem  vesiram,  quate- 
nus  insistat  oratiouibus ,  convenirem.  Male  oculos 
meos  ante  rec<'ptae  valetudiuis  substaiitiam  impositus 
labor  accepit ,  omne  a  me  vobiscum  lumen  abscessit. 
Saiis  sit  sigiiiflcasse  quod  paiior.  Vestrutn  est  pro- 
speritatem  meam  a  Deo  quem  precibus  placaiis 
exigere ,  et  reseranli  litierarum  fores  crebris  opem 
ferre  coUoquiis.  Domine  mi,  Deiim  quxso,  ut  illud  a 
vobis  iiidicari  faciat  quod  me  deleitet  agnoscere. 

EPISTOLA  V. 

ENNODinS   ACRELUNO. 

Non  est  fiducia  mea  praecognitis  nudata  successi- 
bus.  Yalidus  in  affectione  est ,  quem  animo  meo  dili- 
gentiae  tnemorem  jusia  sum  scstimatidne  poUicitus. 
Gratias  tibi,  superna  dispensaiio,  quae  humanis  rebus 
prosperorum  fructuin  de  adverbitaiis  occasione  lar- 
giris,  nec  paieris  iii  ordine  suo  trislia  permanere. 
Ncbcio  quid  magniludini  vestrae  liostilis  malitia  de 
patrimonii  ubertate  decerpserit;  laiiien  sub  hoc  ti- 
tulo  invictissimi  domini  multum  locupletem  gratiam 
comparavit.  Bona  est  jactura  substantije  ,  si  inclyti 
notiiia  principis  dispoodus  iiiveniiur.  Non  c^t  facul- 
tatum  formidanda  decessio ,  si  per  euin  qui  omnes 


Grediie ,  nefas  putavi  non  cum  fenore  soo  restituere 
quod  mens  venerabilis  prima  contulerat.  Dulciora 
sunt  ante  exemplum  boiia  diligentiae  :  nec  taniuin 
habet  viriuro  aul  genii  qui  amicitiarum  callein  fe- 
cundos  ingrediiur.  Summalim  sibi  gratiam  non  po- 
test  vindicare,  cui  in  amore  forma  praestatiir  :  impu- 
dentiae  est  non  respondere  caritati ,  cuin  manifesiet 
res  bene  orta  virtutem.  Uaec  in  fesiinatione  perlatoris 
celer  scripsi.  Latius  posthac  verba  diffundam  :  nec 
maciem  ingenii  mei,  dnm  merita  vestra  respiciuntur, 
aspiciam  :  si  tamen  dcsideriis  meis  tabellaruin  fre- 
quentiain  commodetis.  Doinine  mi,  salutationis  uber- 
rimae  servitia  dependens,  quaeso,  ut  memoriam  pro- 
ximiiatis  vos  liabere  signent  promulgata  sine  inier'- 
B  roissione  coUoquia. 

EPISTOLA  VII. 

ENNOniUS   AVIENO. 

Diu  est  quod  desideriis  veracibus  suspensus  solo 
lilterarum  pascor  orficio  :  dum  enim  magniludinem 
vestram  alloquor,  votivo  me  aesrimo  non  decsse  con- 
spectui.  Sed  remediis  suis  aiiimus  aegrescil  afnicii; 
et  quod  diligenliae  p»buluro  invenitur,  h<c  ma^^ls 
macerat  de  amoris  fruge  jejiiniuiii.  Vere,  domine, 
sic  vos  luniina  mea  Deus  servet  incolnmes;  qiiia  si 
aut  vires  corporis  mei  sivissent,  aut  feslifiatio  dnmniy 
Ravennam  toiis  intentionis  meae  viribus  expetissein. 
Sed  si  Deus  voluerit,  salva  vita  domni  niei  pai.ris 
vesiri,  et  domnae  matris,  post  Pascha  cum  adjutorlo 
sopiTno  veniam ,  ut  vob s  visis  ad  opem  vit.T;  rtva- 


vincat  divilias,  summi  Domini  amor  acquiritur.  IIuc  ^  I^^scam.  Domine  mi,  salutatinnem  uberrimam  dicens 


accedit  quod  nec  illa  imminutio,  dum  facta  esi  lucri 
mater  et  honorum  via ,  impacl.^e  humiliUitis  potuit 
tenere  substantiam.  Sic  reparata  sunt  qnae  inimicus 
eripuit ,  ul  adhuc  gaudiorum  cumulum  praestoleris. 
Supersunt  quac  in  spe  haheanlur,  cum  culmini  tiio 
contigerit  maxima  jam  tenere.  Ilis  beneficiis ,  coelo 
auctoie  coUaiis,  noiiiix  et  communionis  nostrae  hona 
jungamiis.  Quando  mihi  tantum  \irum  ^  nisi  per  Ula 
qua;  pr%ratus  sum,  comigisset  agnoscere?  Sed  au- 
geant  superna  quae  tribuuiit ;  et  ad  quae  desideria 
porriguntur,  divina  nos  cura  perducai.  Quod  restai, 
vale,  mi  domine,  et  amantem  tui  crebris  fove  collo- 
quiis  :  quia  nisi  epistolaris  concinnaiio  teiieret  ter- 
minom  lege  praescriptum,  gaudia  me  in  multa  verba 
diffunderent.  ^ 

EPISTOLA  VI. 

ENNODIUS   ^   BQETIO. 

Par  quidem  fuerat  unis  liiteris  magnitudinis  tuae 
respondisse  simpliciter,  nec  geminare  debere  coUo- 
quia  semel  obnoxium  :  sed  cautione  ad  hoc ,  non 
iDScitia  devoluius  sum.  De  utriusque  enim  epistolis, 

^  Boeiio']  Haec  secunda  Ennoilii  ad  Boetium  est 
epistola  :  ct  contra  prima  videiur  quae  sequentis  libri 
est  duodecima.  Adeo  verum  esi  quod  monuimu-t,  cpi- 
stolarum  Ennodii  seriein  i>bique  rectam  nnn  esse. 
Jaiii  in  nominis  scripiuri  variani  codices.  Nam  alii 
Boetium  scriouiit,  alii  Boeihium  :  quod  quidem,  si 
GnFcae  vocis  origo  spectetur,  rectius  erat.  Sed  usus 
obtinuit,  ut  Boeiium  potius  dicamus.  Et  jam  oliro  va- 


precor,  ut  oinnes  sanctos  orare  pro  me  insuntisslme 
procuretis. 

EPISTOLA  VIIL 

ENNODIUS  SENARIO. 

Quamvispropeccatis  meis  etiam  litieraruro  vestra- 
riim  solatia  subducanlur,  ego  tamen  memor  debiti 
quo  me  per  gratiam  vesiram,  ut  Dei  inemores,  obll- 
gasiis,  scribere  non  omilto  :  sperans,  domne  Senari, 
ut  Deum  quem  in  me  cogitasti,  somper  attendas  el 
frequenler  mibi  iitterarum  vestrarum  muniis  imper* 
tias.  Domne  mi,  saluto  plurimoin  reverentia  consueta, 
et  imploro  ut  per  omnes  sanctorum  basilicas  pro 
afflictione  mea  Deum  rngarc  non  desinas. 

EPISTOLA  IX. 

ENNODIUS  PAUSTO. 

Quamvis  ad  tutelam  pontificis  innoceniia  ofncii 
ejus  comes  assistat;  ncc  opus  sii  humanis  solatiis  ei 
qui  humanitatem  professione  superavit ,  scit  tamen 
omnipotciis  Deus,  me  sanctl  episcopi  poriitoriB  prae- 
sentium  jussioni  exactum  impendisse  colloquium. 

riabant  sculpii  lapides,  ut  Romanus  hic  in  aede  beatae 
Agnes  suburbana. 

VALENS  V.  D.  COMIT.  DEPOSITUS 

KAL.  JUL.  CONS.  BOETHI  V.  C. 

Et  aliter  in  D.Lnureniii  leirastylo  extra  muros. 

GENEROSUS  EUNUCHIJS   DEPOSITUS 

IN  PACE  VII.  ID.  OGTOB.  BOETIO  V.  C.  GONS. 


f<y5  EPISTOLAHUII  LIB.  TI.  lOG 

Dio  enim  renisus  som,  ne  arrogans  videretur,  ^  si  A  alleganda  non  supprimit.  Quod  restat,  Valere  me,  Deo 


niinister  antistitem ,  et  apud  sanctissimam  conscien- 
liam  potissimum  vix  mediocris  assereret.  Sed  perfe- 
cta  obedientia  est,  quidquid  summus  exigii,  non  ne- 
gari.  Et  ideo  praelato  debit»  saluutionis  obsequiOt 
precor»  ut  ad  oonsolationem  muliis  impugnationibus 
praegra?ati  subsidium  conferatis  :  quatenus  singuiaris 
booi  rem  facientes,  non  patiamini  Immeritum  sacer- 
dotem  diutumaB  subjacere  moesiitiae. 

fiPISTOLA  X. 

EHNODIUS  FAUSTO. 

Deos»  qoi  bonorum  operum  animo  vestro  inseroiC 
affectoni ,  ipse  obsequentem  sibi  longa  felicissimum 
«tate  tucatur :  qoia  quamvis  innocentia  quaro  fovetis, 
indesineiites  pro  ▼obisducat  excubias;  obligati  tamen 


auspice,  nuntians,  prosperitaiis  vestrx  bona  disquiro, 
et  plenum  reddo  salutaiionis  obsequiuro,  deprecatus, 
ut  fiduciam  meam  incorrupta  dignationis  vestrae  non 
denudet  integritas. 

EPISTOLA  XIII. 

ENNODIUS  AVITO. 

Importonum  me  facii  aliena  necessitas,  quia  debeo 
pro  deprecante  sermonem.  Lex  propositi  interces- 
sionis  refutat  avaritiam.  Nam  ad  conscientiae  meas 

• 

sarcinam  jungitur,  si  respuam  supplicantem.  Exspe- 
ctandse  memorise  Sabini  filius  ad  diem  consiituium 
sententiam  praestolaturus  occurrit :  sed  agellum  suum 
uiilitatis  raiione  est  coactus  expetere;  qula  et  fide« 


.      ^  ..  .  ^,   ^     ,     n  jussoretexsecutordefunctadiedefueruni.  ^bjurantem 

beneficus  vestris  non  possunt  qu»  pro  vobis  Deo  de- B       .         ...        ....      .,  v-  i  .•       r. 

.  ....  me  de  praefaii  negotio  ultra  vilescere  bajulus  impuhty 


bent  vota  comprimere :  quia  pro  impensis  gratias  non 
referre  et  Deus  io  came  consiitutus  exhorruit.  Utinam 
tantum  valerem  pro  rebus  verborum  tribuere,  quan- 
tum  aeotio  me  debere !  His  tamen,  quod  ad  aliam  mer^ 
cedem  veatram  periineat ,  suggerere  non  omitto,  ot 
cbartam  qoam  in  caosa  Laurentii  tabularii  comensis 
fecistiSy  impletam  mihi  traiismiiti  jubeaiis ;  et  pro  llla 
eaeea  muiiere  qoam  Martinus  coiiductor  *  de  Modiiia 
opprimity  comitis  patrlmonii  litteras  tollatis ,  quibus 
jubeaior,  qood  ei  abstulit  mancipium,  sine  dilatione 
reformare  :  quia  quod  in  praesenti  in  mandatis  acce- 
pit,  facere  pro  rustica  temeritate  contemnit. 

EPISTOLA  XI. 

ENNODIUS   AVIENO. 


ui  ad  eum  nuniios,  quaienus  rursus  occurreret,  de« 
stinarem :  quod  lue  fecisse  signittco.  Nunc  salutationi» 
meae  dicens  obsequia,  in  poieniate  est  culminis  vestri, 
in  praedicti  causa,  quid  justitia  quam  fovetis,  quid 
fiducia  qoam  dedisiis  mereaiur  ostendere. 

EPISTOLA  XIV. 

KNNODIUS  AVITO. 

Scio  mea  apud  vos  clamare  silentia ;  nec  quidqoam 
fieri,  quod  non  secreta  interpreiatione  teneatur.  Ege 
tamen  a  scriptione  non  desliti ;  nec  sublimis  memoriae 
viri  Sabini  filium  fabricato  ingenio  a  judicatione  sub- 
traxi,  qui  violentias  in  agelio  suo  perpessus,  hactenos 
operam  dlciiur  navasse  cum  barbaris.  Credite  mibi, 


Digresso  de  Mediolanensi  urbe  •  commoni  domino,  C  aderit  secotus  exaraini,  et  disceplationem  vestram 


wla  in  coDSolatione  remanserunt  solatia  litterarum : 
qula  dum  serroo  ad  vos  dirigitur,  aliqua  praeaeotiae 
▼estrae  desideriis  meis  iroago  blanditur.  Quod  et  a 
jobis  dominis  meis,  ut  crebro  faciatis,  exposco ;  co- 
gitantea  abaentiam  vestram  hac  sola  posse  assiduitaie 
susiioeri.  Habeant  felicissimi  votivam  praesentiam: 
Mihi  delicta  mea  cogitanti  epistolaris  cura  surficiet. 
Domine  mi,  salutem  uberrimam  dicens,  precor,  ut 
per  saoctos  Domloi  pro  me  preces  fundere  minime 
desisutis,  et  Domino  gratias  referie,  cujus  circa  me 
beoeficia  etiam  insperata  tribuuntur. 

EPISTOLA  XII. 

ennodius  uberio,  eugenbti,  agapito,  senario, 

Ilbino. 


sine  aliqua  formidine  veniet  ingressurus.  Domine  inl, 
salutati  reverentiam  dicens,  prccor  ut  persoiiam 
meam  tanti  habeatis  insitac  dudum  affeciionis  recor- 
datione  folcire. 

EPISTOLA  XV. 

EIJNODIUS   FAU8T0. 

Bene  providentia  soperna  disponit,  ot  dom  a  me 
beneficia  postulantur,  sic  sollicitudo  mea  votivos  io- 
veniat  perlatores.  Facessat  negare  aliis  quod  mihi 
tribuo  :  et  illud  avaritia  sordente  continere,  quod 
sublevat  largientem.  Simplicianus  praesentium  baju- 
lus,  adolescens  nobilissimus,  natalem  scientiae  sedem 
Romam  conatus  expetere ,  boc  sibi  credidit  pro  sin- 


gulari  evenire  compendio,  si  ad  notitlam  culminis 
Uberioribus  opus  est  paginis,  ubi  fides  ciaudicat  D  vestri  duce  pagina  perveniret.  Gui  ego  nequaquam 
perlatoria :  per  amaniem  mei  cultorem  vestrum  Ste-  yoIoI  cupita  subtrahere,  sciens  consuetudinis  vestr^ 
pbanomdiaeonomySofficitparca  collocutio :  qui  traos-  esse  quod  reliqui  faciunt  exorati.  Nunc,  mi  domine, 
gredieos  epistolas  in  inulta  verba  diffusas,  praefert  servitia  salutationis  accipientes,  facite  ot  praefatum 
iflloentibos  necessaria,  dom  compendio  fideiis  arcani      peregrinalionis  dura  non  onerent  :  meque  crebra 


*  Si  mniiUr  mtistitem]  Diaconus  episcopum. 
Aifbnvoc  esl  minister.  Quos  er^o  diaconns  Gra;ca  voce 
in  Ecclesia  nuncupamus,  ministros  etiam  simpllciter 
ippellabant.  Commodianus : 

MINISTRIS. 

BB  *  Ministeriam  Christi,  Zacooes,  exercete  caste. 

^   Idcirto  miDistri  faciie  prscepta  maHistrt 

3S   Molite  fugere  persooam  judicis  sequi. 

^   lulegrate  locuni  Testrum,  per  ouioia  docti. 

01   Sor»om  iotendentes,  seiiiper  Deo  Mimmo  devoti. 

H   ToU  Deo  reddite  iolaesa  sacra  mioisteria  arae. 

Fortasse  mytfennm. 

PATmoL.  LXIII. 


P>)    Rebus  in  diversis  exemplum  date  p^rati. 
^    Inrlinate  caput  %  esti  um  pasioribus  ip&i. 
Sic  fiet  ut  Cnrisii  populo  sjlis  probati. 


09 


*  De  nwdiiia]  Modoetia  :  quod  notum  est  Llgurias 
oppidum  haud  procul  Mediolano,  ubi  Longobardorum 
et  Italiae  reges  olim  coronaii.  Modiiia  pro  Modoeiia 
pari  aniiquariorum  liceniia  scriptum,  ac  mira  pro 
moera,  id  est  /xoipa  apud  Sidonium,  et  raetici  pro 
meloeci  tt«Totxoi,  in  veiere  Galli  auctoris  panegyrico. 

«  Communi  aomino]  Fausto,  patre  Aviem. 


ENNODIUS   LUMIN090. 

Noii  deberent  esse  negotiosa  coUoqaia  quae  pro 
renedio  sibi  amor  invenii»  aee  religionis  siipendiuni 
ad  necessaria  nos  oporterel  evocare  cominercia :  quia 
dolce  esset  epistolarum  munia  soli  milUare  ooncor- 
dise,  nec  rem  diHgenti»  in  aucupia  tranaferre  com- 
pendii.  Sed  res  ad  hoc  rediii,  ut  nisi  senior  caritas 
qux  inter  nos  ab  ipso  vit»  lumine  sumpsii  eiordium, 
^i  per  Tarias  profectuum  vires  messem  gratiae  perdiixit 
ad  aream,  compulsa  pro  meis  partibus  stimulo  scri- 
ptlonis  assurgat,  grandi  ingratitudinis  et  detrimento- 
rom  sterUitate  percutiar.  ^  Meminit  amplitudo  vestra^ 


107  «  ENNOMI  fiFlSCQPl  TICINENSift  m 

ifirtptionis  Yesirse  per  haac  impetraiMi  Iwqveniiam  A^^^tnr ;  qnatemiB  sdb  «oiifadivilatioire  TOtim  pia 
nltirare  jnunia  oon  desislaoi*  tfeaideria  avblemiur. 

flflSTOfLA  Xi\. 

VTTNOniUS  fausto. 

Fostqvim  desiderils  mels  vldefidi  \<^  Tatoltas  ela- 
psa  •M^  HtTvm  ad  Ktteras  nt^os  reveKfluir :  cogiior 
ibjoratiim  poseere  paginale  sul>sidiuifl,  et  institutam 
melioribus  copHs  anlmarm,  quasl  yiTioris  clbi  alere 
aut  susteniare  comioereio.  Oqotfm  grave  est,  quoiiens 
variis  necessitatibiis  e%aeqnentfem  fugitiva  liberias  ad 
«ova  ifitiHaia  tmiaduell^.  'Qnae  dora  smit,  contfnua- 
IrMigoiiMr  :  tmiltiim  de  gravHate  ooerls  osus 
;  MhHs  «ondftlo  ad  optaia  qoife  n6n  sunt 
«aiisura  perdactl ;  fevtor  sors  esi  euHs  |bgibaft  occu- 
pati.  Hoe  aom  fofeRcior  peccatomm  fhsce,  qood  da 

quae  de  expensis  quae  apud  Ravennam  episcopus  meus  ^  bouarum  rerom  npore  gustavK  Scd  iiTnt  ailas.  Deo 

fecerat,  me  ei  redhibitionem  promittente,  prosedis 

apostolicae  utilitate,  vobiscum  fuerit  coilocutus.  De 

qua  restituenda  celerem  promiseratis  effectum  :  sed 

pro  peccatis  meis  nescio  qui  casus  opposuit  manus. 

De  qua  ad  me  praedicii  aniistitis  se  converiit  intentiOy 

ut  vix   inducias  ad  sacratisslmam  urbem  tribuerit 

deslinandi.  Nunc  post  Deum  !n  vobis  causa  est;  qui 

poMtis  et  personam  meam  offensione  pontificis  mei 

tt  detrimeiitls  eripere;  ne  officiom  fidei  mihi  imi 

peperiiM  vMeator  adversa.   Domine  mi,  salutatjonis 

looBera  persolvens,  Dominum  precor,  m  animudl 

voitrom  ad  otilitatis  meae  coosiderationem  fncanctan- 

tof  fnvitet.  figo  qoid  aroplius  focerem  invehlre  non 

poiol,  nisi  iit  com  allegatione  manifesia  lldum  mfhf 

dlrigerero  periatoreiu. 

EPISTOLA  XVII. 

ENNODIUS   II4RCELL1N0   EPISCOFO. 

MagniGci  viri  doiiini  Stephanioni  filii  vestri  facit 
dignatio  ut  beatitudini  vestrs  legendus  occurram, 
cujus  beneficio  itineris  caritas  detrimenta  nv.n  patitur, 
oi  qood  praeseutia  non  valet,  sermone  eompensai. 
His  orgo  servitia  apostolatui  vestro  debita  repraesen- 
laoa,  quaero  ot  me  orationum  sufiragio  sublevetis: 
quatonus  insortus  venerabili  conscieniiae,  de  emni 
morear  dignatioois  vesirae  fruge  gratulari ;  quia  fi- 
doeia  ioe«  eorooam  vestram  oon  ambigo  responso- 

ram. 

EPISTOLA  XVIII. 

ENNODIUa  OOHlNICiO. 

.iFecit  magnltodo  vestra  quod  et  sanctis  moribus 
Miia  debet  et  sanguini ,  ut  propinquitatis  memoriam 
silontii  non  patlatur  torpore  languescere.  In  quacun- 
qoo  terrarom  parte  vivit  atllnitas  ,  nec  separ.mtur 
regionibus  parentelae  catena  sociati.  Gredite  mJlii, 
dilectio  sancu  ooo  doperit ,  nec  uUom  patitor  per 
divisionis  itinera  natora  dispendfum.  Nam  generum 
teatrofli  tantum  mihi  noveritfs  carltatis  Impendere, 
qtiantum  ad  vid^situdinem  nuUa  satisfaciio  exisui 
IdODea.  Quod  soperett,  domioa  mi,  aecipiootea  de- 
bto  salotationis  alDsetiim,  Deom  procor,  ut  hi  bono 
motoo  felieitatis  videndi  vos  occasionem  conferre 


'  Inf.  epift.  53. 


reUoqaeoda  sont,  qoas  tramaiio  remedium  n^iunt 
kabere  eooallio.  Vobm  interim  reverentlaiili  salutatio« 
oia  impendens,  rediios  md  f^cere  fndiefa  non  omisly 
eupieos  pari  Kriptionis  vestrae  hilatitate  relevari. 

EPISTOLA  XX. 

KTfNODIUS   FAUSTO. 

Ignoratur  bohorum  sapor  in  prosperis  ;  vix  digito- 
scftur  superni  qualitas  beneficii,  dum  tenetur  ;  posi 
mlgrationem  cupita  dulcescunt ;  desiderii  pretia  la 
manibtts  constituta  nescimus.  Vere  faieor,  quandiu 
Ravenna  vos  habolt,  slnistrum  omen  credidi  cogilaro 
quae  patior;  nec  inter  res  secimdas,  quasi  malignus 
propriae  felicitatis  Interpres ,  quse  per  absentiam  ve- 
Mfam  efV^nire  poterant  sospiravi.  Non  debui  meriia 
^  niea,  si  ab  homine  non  separarer,  agnoscere,  nec  in- 
soBigere  fugftivum  esse,  quod  sectanii  peccata  blan- 
ditmr.  Sed  quid  epistolaris  concinnaiio  castigatae  ter- 
mfnum  dtctionis  excedit  ?  Ferat  his  rebus  medelam, 
cujoa  imperio  oniversa  fhmulaniur.  t)go  tameu  pro- 
pter  q^od  atiributae  snnr  paginx,  valeo  substaiitia 
corporali ;  et  per  haec  munia,  sub  Dei  ope,  ui  prospe- 
ritas  vestra  nuntietur  exspecto.  Accipite  ergo  obsequia' 
mea ;  et  si  quid  inier  haec  quse  mecuro  geri  didicistis, 
eventus  dexier  aitulerit,  sine  dissimulaiionis  obsta- 
culo  nuntiate. 

fiPrSTOLA  XXf. 

ENNODIVS  rMTSTO. 

In  occasione  rapui  solvend:e  bumilitatis  personam 
|.  domestici  perlaiorls.  Desiderils  meis  miliiabil,  quod 
in  aliorum  negotiorum  efficacia  providisiis.  Fateor, 
durbm  credidi  vicinior  liiteras  denegnre,  qui  nunquam 
potoi  in  longinquo  constilutus  abstinere  colloquiia. 
Vistnn  enim  mihi  sum,  Ravennaiibus  occupalus  excu- 
biis,  magnitudinem  vestrani  quadam  menlis  dextera 
cootigisse.  Idcirco  ad  levamen  desiderii  scrlpia  pro- 
rogavi,  ot  quod  vlvis  sobtrahebator  affoilbus^  leaiono 
pensarem.  Ergo  honorem  saluiati  exhibens,  rogo,  ut 
me  hujusmodi,  quotiens  opportuniias  iogetla  foerit, 
remediis  subleveiis,  in  quibos  absentla  onicom  habet 
divina  provisione  subsidiuro.  Agnovislis  qo«  elt  cu- 
ratio  affeeiiooe  laogoentl :  vestrom  ett  niedelam  aegria 
animis  noii  negare. 


i09 

EPISTQLA  XXII. 
BlfNODIUS  £uGEinm. 

Diligentia  csi  muttipIitimKi  causst  tnigiirartnti. 
Reverenilae  vestJrae  deWor»  <|uod  a  '8Ci1pi!l(nre  rm 
lempero :  festis  garudfl  utni  1[>at!tur  ^t  QefeiJtinii , 
quia  stttQin  valeCudmis  vestrae  tantts  ettepl.  VtMHb. 

WlSTOLA  xxin. 

MflODIUS  ^'fttllEtnO. 

Dbo  iusptt^  'Aftieciicmis  tast  ?pfittntt9h  iMMMtt- 
8(^tfi :  'aAS^  detMiBi^  'cotmBufritRis»  yenr  qoeni  ^iMs 
'stuSUi  SbvAutftur .  wulMiBti  te  sci  IpfiiMklk  'Nice  mlitin 
amjcam  lilkSl^lttltA^studife  Jatki  tefreft^iiifsettfvisfi  in 
Tor^bus  \i!(M  IMfa  |nif6fftvM|  vti^lft  mrpertfHst.  ^n 
8um  dic^Odtfe  tnSfe  ilgidos  Ifef^thnvtMr,  ii^  Mpio 
lenuflatelli  |MiieB(tfoili ,  t!tli  s^ctMra  lAaiitfiuMMI . 


£P1ST0LARUM  LIB.  VI.  110 

A  usu  est,  vos  l>eneGcia,  me  verba  conferre,  et  magni- 
ludmem  rerom  desiderium  vincere  posfttflamis.  Si  ab 
Vis  mukiiis  teQQdperem,  saFvo  muTiertnn  Testrorum  g^ 
t)io,  ego  totom  tHBnevoli  nOn  tafbcfBo.  Perlator  prft- 
sentium  Pertinax  leste  apud  vos  wmliiWi  inionim 
pudore  vulgabitor  :  qui  in  "asttpolalione  stemmails 
usurusest  bono  verecoOdis,  pett^uem,  indiciis  vale- 
Vifinis  meae  pro  ves(ttt>  desfderio  IMH»,  f^^ecor  ut 
tidutiae  soae  fhictmn  cipiat  ex  digiMrtionis  veHtrae 
messe  locuplioefo :  et  qamienrs  Tbtivw  tcwwwantom 
Clirsus ^(ftAseAPit»  ad  vaM^anAiifnihe,1|tklil  fo  anKH 
tis  solado  ac€3ptl1s,  pagfnas  deMiMie. 

EPISTOLA  XXVI. 

ENNODIUS  *EUPkEl»^. 

Debentur  quidem  netessitali  siientia,  sed  scripia 


Qnotiens  vomcrnwBtCrittii  sdflMufl»*.  »rt!ttios*«pe  g  aingentiae.  Exigit  metus  abstlnentiam  tabeTIarum; 


venturae  trugia  litevitiir  : -setnper  §e  herbis  aristarum 
divltlasatiAm^^^nititmisiittellligh :  df!igeid  rusticandi 
adbuc  lo  c)ita>%or(i[)dtifontm  'populos  Jam  metitur. 
Facessart  adversltai,  €lt  qolAquid  t^arrhmt  peccata 
aiscedat.  Diiems  mil^  oraftitmciilae  toae  et  si  HsloquiAi- 
Uae  nltor^  nlMi  ^uMftfit ,  lartlaris  tamerti  veni^  sapore 
radiavtt.  'PTdxit  serino  non  absoiras",  'lecftioiAs  tamen 
opibus  amflflftndos.  Sed  iiifid  ego  iiost  tantuiti  jndfi- 
cem«  cujds  onbtis  eperto  tiri  'COttcinnailHyneffl  plaeat^ 
signasili,  qttaiTi  post  tAorel  mer,1ftM(iriri?  fffi  qii- 
cun^e  ptacnti,  tsiartrKm  becunis  IngtiBJKtttr  •>  Ykcttodia 
ib  iQo  )fr^ffia(tain«vatet  'ftrtorefOi  dhtttt  iib  Mmids 
exigere.  l4ibora  ergb,  ttt  fefit  %m  ctt^  levetftns 
eittoTTat :  hontsAorum  te  tilisnquHs  ^deilMittter  ivi* 
jMende  ;  eos  qtd  <CDtKOfftt>  se  '80b  'j^jltnowt,  ^eflMNis  Q 
vnonifis  no^Hls  n!V(^rentiam ,  vehA  tenetri  t^ocufrnn 
foge  ;  jdtitteiutti  Ittuin  iKaghiis  'sclre  'ta|indo  n&atptT 
annontia.  Qood  sotferest,  Tale,  et  tnnnfbos  ^sopemi 
ta  voris  aQiltiD  tnixitils,  l^nnfftaiK  twsft  "^t  tkeriHae  tnene 
responie. 

«nsreLA  XXIV. 

BMIODIOS  *   i^CHOTAMliB. 

QoamMi  jns  «flociioiiis»  consangumitalit  lege  con- 
&irictoni.  regionoB|rrolixittfienonpereai,  nec  caiena 
generis  quae  JUMnas  nedit,  lerrarum  separalione 
iiuiiiiinr^iiniiirn  ^biilum  caritaiis  est,  aui  videre, 
«■I  «eCiao  «ornKinio  appeiUre  <iuem  diligas  :  nesci- 
teiMr  ni0i«in  nMolNHn,  nisi  {M^oditioive  iinguarum. 
tee  m  fBin  «ocnvk  o»tiqtt»ia&,  ut  iila  quae^^ectoribus 


sed  interdum  cedet  affectul.  Tix  atiquibus  acquiescit 
obsiacuiis  mens  amatitis  ,  servtet  ad  redhibenda  gra« 
tise  stipendia  potios  cnm  Tetafm'.  Ecce  praelocutua 
qudfe  fne  cansa  at)  liTs  moml8  saspenxleret;  relinquo 
conscienliae  vestrne  qose  faciat  obsequentein.  Deum 
tamen  precaius,  in  bona  me  valetudine,  vel  Lupi^ci- 
nuui  nostrum  esse  significo  :  hoc  de  vobis  cupieos» 
quae  a  toe  sunt  prorogata  cognoscere.  Nolo  tamen 
curam  vesiram  sequestraii  pignoris  fasce  deprimatis: 
credite  conscieiitise  meae ;  ptus  illi  per  studium  debeo, 
quam  ipsa  exhibere  poteras  per  naturam.  Uflnam  in- 
genium  iTTius  beneflcia  superna  metiore)it !  Vere  dico, 
voMs  ad  longiora  digredieniibus ,  utriusque  patentis 
soTricitodo  me  respicit,  quam  potuimus  1n  unnm  posltl 
cum  ambitione  partiri.  Domina  mi,  saloiationem  ple- 
nissimam  dicens,  precor  ut  tantum  mihi  caritatis  ei 
oraiionis  sufiragium  concedatis,  quanlum  me  ad  de- 
siderii  vestri  effectum  tendere  comprobaslis 

EPISTOLA  XXVII. 

ENNODIUS  SENARIO. 

Uber  conscienliam  vesiram  pro  superna  dispensa* 
tionevicissiiudo  comitetur ;  reddat  pro  parvilate  mea 
Altissimus  quod  agnoscit  a  vobis,  qtii  semper  aman- 
tibus  fideles  cxstitistis,  fuisse  collatuin.  Gertus  portus 
est,  pectoris  veslri  invenisse  diligcntiam  :  estis  hac 
conversationu  praediii,  ut  amicorum  spem  beneficii 
collatione  vincatis.  Secundam  admonitionem  dcsi- 


dero,  ut  iiijunctum  iter  arripiam.  Date  felicem  dexte- 
_  t^AOn  liMeitt.  figo  GaUia*  quae  loium  me  •.  ""»  humiliuti  meae,  et  prospera  mecum  vestra  di- 
via«iJbi«ndioani,siiiculisuonin^icio,a(Ie-^»<**'le«  Domine  mi,  saluiationis  ol)sequia  praesuns, 

quapso,  ut  si  reruffl  dominos  apudflavennam  feliciiei 

commorabiiur,  indicetls  qoatenns  sine  ambiguo  prae- 

cepta  vestra  perficiam. 

EPISTOLA  XXVIIL 

ENMODIUS  GUDILETO. 

Sblent  qiiibus  relicUas  et  potentia ,  Deo  ordlnanie, 
conceditur,  tiofniles  consolari  officio  lltterarum,  er 
prospera  sua  paginarum  promolgaftrone  partiri.  Ego 
«Bolie  iempM  m  itis  siiblevarer  muniis,  exspectavi. 
Sed  •cessmiboi  Tobis  necesBarium  credidi  non  ta« 
cere,  ui  quod  amor  non  exigtt,  juxta  evangelicam 
lectionem  mereatur  importunitas.  Domine  mi,  salu. 

*  Arokeiamim]  AfeUieaMeonsinguineie,  lib.  vii»  14 


Gratks  -tamen  pneseotium  perla- 
i^  ^«eooMkatis  suae  eccagioAe  desideriis  m^s 
lilk,  nt  inter  aestiis  inimarum  quibus  4iajulus 
ijictit,  opmuiHi  pradM*et  -odieiuin.  SaluUns  ergo 
4ebiii>yecer  ut  poriitor  beneOcii  sui  vicem 
et  4|tH  io  gniidio  meo  opiiulaius  est,  iuiis 
ilom  jier  ine  eredat  effecliun. 
EPISTOLA  XXV. 
BMHlDius  rAinin). 
Scit  mnpfliiiii  vsoslra^emiioiorBnt  praejudicio 
flidinmw  iiberalinn  .secutores,  tinquam  rem  sibi 
debium  commendationis  meie  oenipli  pooeenles.  in 

'  Foni  oiftifHt. 


ill  ENNODU  EPISCOPI  TICINENSIS  ilt 

)  tationem  plenissimaro  dicens/quarso,  iit  me  antlqoum  A  rat;  qnam  curo  negat  anxiis  is  qui  nullo  labascit  in- 


cultorem  vestrum  illo  foyeaiis  quo  olim  promisistis 
affectu  :  et  prospera  testra  paginarum  me  factatis 
directione  cognoscere. 

EPISTOLA  XXIX. 

ENNODIUS  FAU8T0. 

Quamyis  sublimi  viro  et  omni  integritate  praedito, 
*■  Sabino  Romam  properanle,  tute  paginarum  officia 
commisissem,  ut  resignanda  per  litteras  fidelis  rela- 
torassereret ,  attamen  sollicitudini  me»  debuidupli- 
cibus  magnitudinem  ?estram  indiciis  informare,  ut 
perlator  ex  lilieris  secutus  principium  narrationis 
assumat.  Hsbc  scripto  deguslata  sufficiant  :  ad  illud 
revertor,  propler  quod  epistolae  destioanlur.  Valere 
me  corpore  nuntio ;  Deo  supplicans,  ut  siatum  animse 
de  vestra  faciat  prosperitate  reparari. 

EPISTOLA  XXX. 

BNN0D1U8   FAUSTO. 

Non  potest  doloris  magniiudinem  eloqui  oris  infan- 
tia,  qui  mihi  de  iila  re  contigit,  quud  harum  perla- 
toribus  ad  Liguriam  destinatis  a  scriplione  tempera- 
siis :  quorum  commeationem  vos  ignorasse  non  cre- 
didi,  el  praesentiam  magnitudinis  veslrae  a  petitionis 
qualilate  deprebendi  :  datur  enim  inveniri  a  disposi- 
lis  tractatorem.  Me  tamen  uruni  epistolarum  feriae, 
quas  ad  levamen  moeroris  mei  etiam  occupatissimi 
repuiistis.  Nunc  ad  voia  redeo.  Valete,  *  mi  domini, 
et  coelesiem  circa  vos  gratiam  multiplici  resignate 
colloquio.  Parium  est  enim  actibus  vestris,  quietis 
tempore  de  ea  quae  in  laboribus  sata  est,  innocentiae 
messe  gaudere. 

EPISTOLA  XXXI. 

ENNODIUS   DOMNO   PAP£. 

Pervigil  beatitudiuis  vestrae  cura,  quasi  coram 
positos,  in  quocunque  loci  sint,  obsequentes  attendit, 
bt  sine  ullis  feriis,  dum  gratix  suffragium  prjpstat 
oxperlis,  invitat  extraneos.  Eienim  plures  de  specta- 
culo  fructus  capiuhtur  laboris  alieni  :  quia  discit 
operam  navare  in  cujus  oculis  redduntur  praemia 
Budoris  ei  fidei.  Atque  uiinam  par  votis  essel  effectus ! 
ct  quod  didici  pro  religione,  cupereni  daretur  implere. 
Domine  mi,  famulatus  mei  humilitatem  exhibens, 
parca  in  maximis  eiocutione  contentus,  quid  domnus 
episcopus  frater  vester  snper  directa  legatione  sen- 
Bcrit,  patefaciendum  praefati  littcris  derelinquo. 

EPISTOLA  XXXIL 

ENNODIUS  AVIBNO. 

Cum  semper  sint  litterarum  inter  amantes  jucunda 
commercia,  et  ex  his  muuiis,  etiam  si  spartana  adhi- 
beatur  brevitas,  gaudia  prolixa  nascantur;  sintque 
bojusmodiofficia  remedioabsentibus.voiiva  sollicitis : 
attamen  aeger  animus  super  eorom  de  qnibus  pendet, 
prosperitate  jactatnr,  et  hac  tantum  curatione  respi- 

'  S.  y.  Sttffino]  Hujusce  nominis  praefectom  annonae 
Roma.pauris  post  aimis  habuit,  cujus  hoc  restat  in 
basilica  Qstiensi  epitaphium,  sed  mendosissime  exa- 
ratum : 

HIC  ilEQUlESCIT  IN  PACE .  SABINUS  V.  S. 
PRiEF.  ANN.  QUI  VIXIT   ANNOS  LIII.  ET 


certo,  resignat  se  diligentia  non  teneri.  Paveruntdiu 
aaimum  meum  a  magnitudine  vestra  destinatt  collo- 
quia,  et  hilaritaii  congrua  pabula  praestiterunt. 
Quorum'  nunc  abstinentiam  non  affert  tristitiam,  sed 
cogit  ad  exitium.  Potuit  enim  saluti  opem  tribuere, 
quod  ante  militavit  affectui ;  abjorata  est  caritatia 
religio,  quando  profutura  meae  valetudini  verba  de- 
negaiitur.  Agnovistis  quid  fecerunt  silentia  vesira ; 
quibua  emendatione  succurrite  :  nam  apud  vos  si 
mei  non  dominatur  oblivio,  scriptione  mutantur.  Do* 
mine  mi,  salutem  largissimam  referens,  Deum  de- 
precor,  ut  aestibus  meis  superni  dispositio  favoria 
occqrat,  et  in  solatio  moerorum  meorum  illa  a  vobis 
indicari  faciat,  quae  delectet  agnosci. 
B  EPISTOLA  XXXIII. 

ENNODIUS  nORMlSDiB  ET  DIOSCORO. 

Scio  conscientiam  religiosam  grande  aestimare 
com|)endium,  si  praestandi  nascatur  occasio,  his  nta- 
xime  quos  devotos  exstitisse  meminerunt.  Ergo 
quamvis  prima  reverentiae  veslrae  causa  sit  scripta 
mittendi,  et  utilitatis  allegatio  sit  subjicienda  di- 
ligentiae ,  attamen  anxius  animus  saepe  necessaria 
pracponit  affectui.  Retinet  fraiernitas  vesira  domnum 
papam  de  expensa,  quam  episcopus  meus  apud  Ra- 
vennam  pro  ejus  uiilitateme  spondente  fecerat,  resti- 
tutionem  fuisse  pollicitum.  Sed  acium  est  ut  vix  ad 
V08  dirigendi  praestaret  inducias  ,  et  de  mea  sibi  sa- 
tisfaciendum  esse  substantia  protestatur.  Nunc  quia 
grandis  summa  non  esi  quae  reposcitur,  et  summom 
G  est  beneficium  me  ab  ingratitudine  ejus  quae  vide- 
tur  justa,  subtrahere,  ordinate  quod  vobis  retributio 
superna  compenset.  Domine  mi,  saiutcm  abundan- 
tissimam  reddens,  Deum  quaeso,  quo  animis  vestris, 
quod  me  sublevare  possit,  inspiret.  Ego  aulem  adfui 
partibus  meis,  qui  cum  contestatione  rooeroris  per 
paginas  indicati  direxi  fidelissimum  perlatorem,  qui 
iiobis  perferenda  sine  imminutiono  buscipiat* 

EliSTOLA  XXXIV. 

ENNODIUS  FlkUSTO  ALBO. 

Quamvis  ihagnitudo  vestra  per  longum  silentium 
oblivionero  mei  fuerit  cootestata,  et  dum  ab  episto- 
laribus  muniis  temperat,  memoriam  obsequentis  ab- 
jecerit «  attamen  providentia  coelestis  desideriis  meis 
prospera  vestra  non  patitur  occultari,  et  variis  indi- 
D  ciis  successum  circa  vos  resignat  optatun.  Nunc  ta- 
men  animus  ineus  usque  ad  hoc  devinctione  produc- 
tu8  est,  ut  proprium  ad  vos  dirigerem  perlatorem, 
qui  vivis  pastus  aspectibus,  bona  ad  me  manifesta 
perducat.  Credite,  domini,magna  me  vobis  esseobli- 
gatione  constrictum,  nec  ullas  pectori  roeo  ferias 
dari,  quibua  visionem  vestram  non  plena  intentione 
disquiram.  Superest  ut,  '  reducla  in  Eeclesta  Ro- 

DIES  XXIV.    DP.  XV.   KAL.    AUG.  SYMM. 
ET  ROETIO  W.  CC.  CONSS.    . 

*  Reducla  Eccleting  concordta]  Sedalis  motibns 
schisniatis  Laurentiani. 

*  Mi  dommi  ]  Forte,  mi  domine,  ut  ahbi  saepe. 


i 
j 


115  EPISTOLARUM  LIB.  YD. 

■laiii  eoncordia,  occurrendi  vobis  contiDgtt  occasio.  A 


il4 


Domine  mU  saloiationem  reverentiae  vesirae  plenis- 

timam  dicens  ,  deprecor  ut  suggestionem  ponitoriSt 

bominis  mei ,  grato  suscipiatis  auditu,  et  de  felicitate 

veatra  vel  totios  domus  statu  recurrenti  nos  insirua- 

tis  alloquio. 

EPISTOLA  XXXV. 

BNNOOIDS  DOMNIIfA. 

Inter  curas  et  molestias  quibus  pro  peccatorum 
fosce  sobjicior,  elegi  singulare  subsidium,  ut  ad  vos 
domnas  meas  litieras  destiiiarem ;  quarum  precibus 
omnia  mihi  secunda  contingerentt  et  ad  serena  lae- 
Htiae,  depositis  angustiarum  nubibus,  reformarer. 
Prima  enun  moeroris  causa  est,  quod  prospera  ve- 
stra,  dum  in  longinquo  degitis,  vix  datur  agnosci : 


EPISTOLA  XXXYII. 

ENNOmUS  JOANNI. 

Ergo  falso  creditur  amorem  reddi  diligentiae,  et 
tacitis  animasse  intierrogarecolloquiis,  fidem  men- 
tium  sensus  asserere,  nt  quod  impendimus  vicaria 
Dobis  relatione  debeatur  ?  Yocem  moniium  secreta 
restituunt,  et  in  obsequlo  bumanitatis  muia  famnlan- 
tur  :  sed  magnitudinem  tuam  in  contemptu  mei  con- 
tlgit  silentium  pro  scriptione  reddere ;  et  in  astipo- 
latione  artiftcis  genii,  temperando  a  paginis,  pertlna- 
ciam  garrulitatis  opprimere,  naturae  lege  calcata.Fa- 
cessat  a  moribus  meis,  sequi  quod  admissum  doleo, 
et  sublevare  culpas  imitando.  Ecce  iterum  appello 
linguae  ferias  foventem,  et  in  longioribus  persequor, 
babens  promissae  caritatis  memoriam.  Domine,  ut 


ex,qua  nascitur  circa  personam  meam  omnis  adver-  B  supra,  salutationem  largissimam  offerens,  quaeso. 


siias.  Adeste  ergo  suppiici  precibus  vestris,  ui  per 
saneionim  Dei  suffragia  aegro  animo  medela  tribua- 
tur.  Domina  mi,  servitium  salutaiionis  impendens, 
deprecor,  et  per  Deum  vos,  quem  colitis,  obiestor, 
Qt  continais  me  postulationibus  et  lacrymis,  quibus 
r^um  ccelesie  vim  patitur,  Domino  comroendeils : 
quia  hoc  munus  speciale  computo,  et  omnibus 
commodis  antepono. 

EPISTOLA  XXXVI. 

tfNNOOIDS  AbEOOATO  PRBSBYTERO. 

Coelestis  dispensatio  religiosis  desideriis  nunquam 
negat  effectum  :  nam  quod  pie  cnpimus,  maturo  prae- 
siat  studio.  Deslderanti  eniro  mihi  per  litteras  ora- 
tionum  vestrarnni  pnstulare  suffragia  ,  perlatorem 


ut  debituro  gratiae  vel  nunc  exigai  importnnitas,  dum 

providetur  quatenus  ardorem  desiderii  proUxis  satie- 

tis  alloquiis. 

EPISTOLA  XXXVIII. 

ENNOOIDS  riRHlNA. 

Quotiens  votiva  res  repente  contigerit,  pretium  de 
ipsa  temporis  brevitate  soriitur.  Gcelesiis  enlm  ut 
crescat  beneficii  genius,  subitum  facit  esse  quod  tri- 
bult,  ne  devenustet  sperantum  prolixitas  misericor- 
diam  largitoris ;  qnis  enim  affectudk  desiderii  repente 
siiscipiens  non  avidius  impetrata  veneretur?  Sic  lit- 
teras  magnitudinis  vestrae  siiieiis,  tempore  profectio- 
nis  accepi.  Dolebam,  fateor,  et  veheroenter  angebar, 
dum  nec  obsequiorum  meorum  perlator  existeret,  nec 


domesticom  vota  pepererunt;  ut  stlmulo  scriptionlsG  ^ospitatis  vestrae  digressurus    bona   cognoscerem. 


idmonitiy  pro  suscepti  anima  supplicetis ,  quia  ^  doc- 
lor  gentium  clamat,  Orate  pro  invicem  (Jac.  v,  16). 
Nihil  emm  est  quod  Deum  diligens,  etiam  pro  delin- 
qucDtibos  obtinere  non  possit.  Laborate  ergo  pro- 
missis  dnduin  patrociniis,  et  gaudia  roihi  per  lacry- 
auis  Gomparate.  Veniat  ad  roe  fructus  innocentiae 
Deritis  Ignoratus.  Haec  sunt  de  quibus  sanctum  Del 
adroonere  praesumpsl.  Timeo  enim  facere  prolixa 
coUoquia,  quia  res  necessaria  strictis  est  postulanda 
sermonibus.  Nunc  in  Ghrislo  valete,  mi  domine,  et 
sentlre  me  deprecationls  vesirae  niunera  prosperisin- 
dicate. 

^  Dociof  gentium]  Paulo  iribuit «  quod  est  Jacobi 
apostoli  cap.  v  Episiolae  catholicae. 
'  De  Aipibus  Coitiu]  Hoc  iter  quod  describit  in  iti- 


Ecceuirumque  fronsbona  concessit :  accepi  pariter 
indicia  opiata  quae  refero,  et  uno  eodemque  tempore 
regressum  me  *  de  Alpibus  Cottiis,  et  Ravennate  si- 
gnifico  iter  arrepturum.  Orate  ut  variis  laborum  ja« 
ctato  incommodis  p^tientiam  supernae  benedictlonis 
muniis  infundat.  Me  autem  quod  ad  cusiodiam  gratiae 
culminis  vestri  splendor  horutur,  faciKus  credocur- 
sus  fliiminom  in  diversa  revocari,  et  relictis  fluento- 
rum  aliiSoniis  aeiher  vacuum  pisces  expetere,  quam 
tantoruro  roe  immemorem  delictii  restituant.  Quod 
superesi,  valete,  mi  domina,  et  redemptorl  nostro 
pro  persona  susceptiincessabilitersupplicate. 

nerarlo  Brigantionis.  De  Firminae  autem  annulo  esi 
epigramma  95. 


LIBER  SEPTIMUS. 


EPISTOLA  PRIMA. 

ENNOniDS  *  lULIANO. 


]>  litas  quac  ab  amico  veritalls  agnoscenda  oommitti- 

tur,  cautione  instruit  animum  cognitoris  integrl :  af- 

Praeeeptls  magnitudinls  vestrae  ministeriom   de-     fectlonem  infudisset  nobis  magnitudinis  vestrae  cou- 

votionls  exsolvimus  ;  quia  fit  aequitati  proximus  »     sideratio,  sl  studia  non  dedissenl.  In  negotio  igitur 

qoi  justl  viri  moniiis  obsecundat.  Negoiiorum  qua-     quod  inter  Bautonem  *»  regiae  domus  conductorem,  et 

*  Jutiano]  Comiti  patrimonii,lib. iv,  epist.  7. 

*  Regiig  aomus  eonduclorem  ]  Qui  fiscale  aliquod 
pra^ium  conduxerant,  hi  conductores  «lomus  Au- 
CQSlse  dicebantur,  de  quibus  esl  titulus  in  codice,  et 
lex  Valentiiii.>ni  lll,  qua  illos  nullius  miliii;e  dignita- 
lisveprivilegiistruidocet.  Domus  Aiigusta,  quando 


Iroperatores  erant,  vocabatur;  niinc  domus  re^ia, 
regiiaiite  Theoderico  ,  et  conduciores  domus  reciae, 
Cassiodoriis  lih.  v,  epist.  59»  Eoruro  cognltio  ad  co- 
miiem  patrimonii  perlinebat,  qua  comitiv»  Julianus 
fungebatur.  Theodericus  Juliano  eidem  G.  P.  Con' 
duetorei  Apuli  deplorata  nobii  aditione  conque$ti  suntf 


/ 


145  ENNODII  EPrSCOPI  TICnfEIfSIS  im 

*  Epipbaniam  cbarftarium  veriitur.dam  aiiceps  in  dis-  A  multls  in  promissionilHis  sntrenfstf ;  dfcendb  sasficn- 
cej^tatione  nofitra.eventus  nutaret,  et.alierna  $e  parte)5 
intentione  C(i!Hiderent,.asserente  Bautone  se  seiaginu 
et  qua^uor  soU^os  publicos,  qpos  de,  r^Iiqua  ipdictio- 


nfs  niius  emissocbirograptip  fuerat  d^bere  coufessus, 
idbirQo  non  posse  restituere,  quia  ger  manus  sublj- 
mis  viri  Projecti  quadraginta  ^olidos»  ^iphanio  suf- 
fragii  noroine  contulisset,  pro  quibus  nujluip  bene- 
fici^m  secutum  fuisse  doceretur;  et  replicaret  ipsQ 
Epipbanius,  se  si.quid  accepisset»  labore  meruisse, 
nec  frusira  sibi  a  Bautone  qiiidquam  fuisse  collatum, 
vel  prolati  testis  fidem  laudibus  incessanier  attolle- 
ret ;  statuimus  ut  sub  jurejurando  mibi  nominatus 
«uperius  vir  nobilis  Projectus  et  sperati  genusdecla- 
raret  beneficii,  et  efftcium,  sl  iu  esset.  assereret 


tandum.  me  esse  paginis,  qui  propriae  Iticis  privarer 
absentia.  Ecce  e(  pollfeitatio  fitfe  claadScat,  et  spe 
irritatus  ardesco.  Egit  veniens  de  remedfi  praesuno- 
ptione  Aducia,  ut  difficilias  dnra  tolerentor.  Sed  nanc, 
mi  domine,  bonorem  saluutiooi^  ^iccipiens,  post- 
quam  apud  vos,  quod  mal<$  esl  animpj,  declaravi,  cu« 
ratio  j^roperau  succurrat:  ut  qui.salutisvestrae  sutU3 
est  vel  graiia  princigalis,  exspectatis  reseretjDgr  alTo- 
quiia. 

EPmetk  m 

BNMOIHfJft  AOlf  BLL0« 

Semper  fiimaliantes  dtligentia;  pagi^af  mm  in  pro^ 
dilibne  sui  dolor  eiigit,  et  gaadlorum  mitaiMras  in 
vocem  reserandte  trazit  ifijuri^;  nec  eontentai  fuco 


non  secutum  :  quod  cum  fuisset  impletum,  Epipba-  B  ^issfmulationis  nrban»  secreta  pectoris  aot  tBcftitr- 


niusaccepiaro  pecuniae  refunderet  quantilatero.  Nunc 
in  potesiate  est  culminis  vesiri  declsionem  nostram, 
si  placet,  auctoritalA.  fulcife. 

fimiOLililli 

BWfOmUS  FAOSTO. 

Quaoliune  ad  fascenii  mcBrorig  adjiiiigii  inlenHipl* 
triboIaiiDv.qu«do  ui  aorius  ura»  adwr«it«»,  prospe^ 
rorom.  mutBiion»blBnditur !  M*  euji»  unquBm  obu9 
BCBesairv  quod;  oontiauaio.  safcinBn  calaoHtiiiiB  Bbje>» 
cii^Qoam  beno  me  ad'  patieiHiaiiiw  abaenHaB  veatns* 
longuB  t8mponim>usu8  apuvonit:;  d^im  ho^fqoodfe^ 
licilBBBon  liabebBt,  didicerBntneBvotB  praasumeMl* 
Eooe  ilerami  de  inveteratis  doloriboB  pBaaio-  noBeU» 


niute  vestivit;  aar  in  parcem  Biiam  tranatoKt  bhm- 
dimento.  Novi  qoidtsm  fabricala>  sed*  fogio  :  et  sim- 
plicitate  contentus,  com  amantibBs  aereni*  animf 
fronte  congredior.  JSfik  gentium  f^it  sufr  obieslBtlOne 
Dei  inter  nospromissa  devinctfo,  at  profibiacentes 
insalotatom  me,  veliir  incognitom  linqoeretfs,  nee^ 
potestatem  remanens  sortirer  necessariB  soggerendi? 
Credo  providistis  u(  imbecillus  oculis  totum  vobiecoro 
lumen  amitteret ,  nec-diem  meum  sodaniici  prxsen- 
tia  clausis  orbibus  ihtuerer.  H^c  si  per  negKgeiitiam 
conti([erunt,  aestiroationi  relinqnetis  quero  apod  vos 
locuro  obliheam :  ferenda  sunl  acerbhis^  si  ihtellii- 
guniuraccidisse  perstudium,  Nunc  vale,  mi  domine, 
ei  animo  meo  quem  in  statione  consistere  suadbt  in- 


mailBCBraiv  «t  obdootami  oioatciBBnkrescindi»  ioiiiB'^ 

B<BiiioB.Jmplonveram.B  disoedenia  mtseriBordiam  <^"«««°*«^»  ^"««*  proposiiuro,  potlorero  grati»  ^rtem 

utaunddt^.  nMMumii  nn«f*K»i«*i^-.  -^^.w u.-^*      quB  vobis  siqceriute  patut  inviute. 


ufequod.-de;  prasenti  eonfabuUdone  peBdubamv  Ktle^ 
riB  penaaBoluB;  neq  hanc  frugemiomnibuBdesideriiB 
j^upiiai  eRierui,  Bgot  consuetudinia  me»'  non  neglii> 
gOB»  imiar  laorymaB  scripUi  ooncinno  :  quibu»  d9 
Bffiictione  mea  oiiedidi<nil  potiiiB  indioandum^  illustriB 
vlrii<ioflMHiPBmfromL  raleiione  ceiitentus.  Nuno^  roi* 
dominev  obsequiafiimuI^iwstridignBnleraocipiie^  et- 
BBiiBsr  in*  angoaili^ooneti  tutie^  ramedf  a>  conaueui  prse* 
Btife.. 

SPI&mAi  MI., 

Bmf001U&  AMfitfO». 

Qpibii^  magpUudiuero  tuem.  disced.enit.ero.  preqi))u$ 
imploravi,  merito  reiexerero,  nisi  meroori»  vestraa. 
irrogare  conturoelias  devitarero.  Nam  qui  aroantero 


qu^  vobis  siqceriUte  patu!t  invjute. 

EPISTOLA  V. 

B|«IN0D1US  SENARIO. 

Qn^UBvis  to  domlnMh)  meuip.  Qor  interoen4as,docu- 
m($nta  fidei  *  QrijM^ipalis  si)i|i  cura  conjjiiqgat^et^  mo- 
riin^i  clariiudo  i^  publicis  rebus  misc^t^  ut  amabi- 
li^.  B  te  sappr.eju  q.ujetis.  e^cludat  „  npn.  qredp^  taipen 
it^i  ^eligioo^m  ajoiiqitis^  posthal^ri^ut  uon.saiisfaciens, 
Deo  auiJMydnte,,  regnap.tis.  iinperiis  debiU  sua,refun- 
da^  ^ffectui/.  iSipsiis  quid  poscat  ^ula,  quid  g^raiia  : 
uno  eoderoque  lempore  nec  reruro  deestis  domino,. 
nec  aroori,  quando  Chrisiianae  mentis  integritas  per 
has  partes  divisa  solidatur.  HJs  ergo.  sollfcitudinem. 
meam)  credo  raievani^.  quibua.  veni^rabilis,  oonaueMido 


de  his  qux  recens  sont  acu  convenerit,  fogiendam  I^seitvBtuii  studiia..  Tanliim.  e&t».  ul Del  nofijrj.  soJalJi& 


bonis  oblivionem  importunus  opponii  :oum  hoc  ait' 
peculiare  conjunctis,  ut  sub  quadam  praescienlia 
DHittiO'  9(bi>  cupiiB  sufiloiaia ;  et-  ad<  aobsualiami  oarU 
tBtiB  efflcaei  dlapensatione,  quodi  votia  poscendumv 
esh,  effectu:  seniore  oonoilieni.  CoaleBliBidispeoBatio. 
faeienda  suggeritv  &i  quid  amor  opiat,  inquiras».  Uia 
iungiliir  qued  ;estuanti  aBimtt,.  duiib  ilec  aqri(H9res«, 


fmmmta  siii  mtinMrornm  tubreffUonibH&  oofkfmemaia  ; 
piMutamei  ne  coganUur.  ad>  integram  fnuBBtationein  ^ 
qmbui  commeMorummnt.  commoda  dimmuta^  elB* 

*  tfriDkamum  chartarium]  tapi»  aepiilGraliB  Bom®,. 
ixma  Valebi4NI  CHMMtAfUk,  Sed  cliariBBius  keo^  loqor 
non  ehan»  opifex,  auti  negeiialorv  8(9d  chartuiBriu&. 
comiiis  patrimonii  :  quomodo  accipi  etiam  videtur 


l|B:ignili|ito.veaMa|ijuU  gratuletur.  Domine  mi,  salu- 
Ulionis  obsequi^  prxsentans,  spero  ut  de  vestro  vel 
amici  veslri  doroni  Fouaii  sUlu,  hilarem  me  fieri  vo- 
tivo  litteraruro  coniingai  indicio^ 

EPISTOLAi  VI. 

KNNODIUS,  ^OBO  EX  DCCpRATO» 

Permi&i  bacteuiis  magoiiudiiiem  vestram  mobilita- 

ab  Ath^lacico  lib.  viii.  Variaruni,  epist.  %i ,  ubi 
cluirUriQs  nominal  sedia  BurgeoJ^i,  cquiiti^^  QN^^ir 
moiMi* 

*  Princiffati»  ubleura  confungali  Vel.  pnopl^r  le- 
gationea  ad  qua&saepe  adhibituii  l^enarijiiSk,  vel  pi^Or 
ptBi;  excepioris  onicium ,  qiio.  in  regis^aula  fup||[eb^* 
lur,  lib.  iiiy  epist.  il^  et  iib.  v,  episu  15^ 


117  EPISTOLAROM  LIB.  VIL  ii8 

lem  Liguraro  nrbanae  fuco  dispuutionis  incessere ,  A  ^Tle  contendis,  cui  nec  satietatem  de  praesentia  lua. 


qofaretiBeoHlpyreddebat  alienooi,  et  fos  ab  eoram 
cdi^  eoBSCantiff  promissa  sefnnterat;  MT  cmn^imaF 
sornr  A  ociilfe  yestH^  ei  mente  dtecessi',  praeconin 
voee  contestor,  nemfnem  damnare  posse  quod'  se- 
qidtur ,  nee  safvo  pudore  sententiam  excessibosf  d!« 
ctare  peccantem.  f  ag  est  liberos  a  reatu  detmarf ; 
qitia  «qtor  anima  ferai  mooiiorem  quod  Terbi»  d^ 
stnrfl  acfflius  non  tiiaref  tiranfeR^  aententi»  est, 
0iif  fteerifet  (heuent  tit  (ttatfft.  t,  t9)  dtgnom  BW 
gratiar  posse  jndfcati*.  tbiii^  eopiosus  sermorear,  qm^ 
tfeHBerrorafrgoitur,  et  ^b^converaatibnis  negSgenHtf 
putitto  ampfeefenda  verboram.  Ferdldt^iis  lacrfma^ 
nnn'  meairiimmemoriam,  qoam  discedentibus  gemfnt 
Morls  ieiue  eflfadit.  Ecoe  qoantf  dfes  sonr,  in  qui- 


nec  oblivionem  de  aiieniio  pateris  subvenire.  Scii 
mentium  discussor  aftisaimus,  lectione  apicum  tuo- 
rum  animam  meam  inlra  penetralia  sua  non  potuisse 
consisiere ,  et  ad  praesentiam  tuam  diligenti»  evo- 
lasse  mell^B  compnteam.  Habuit  Arelatensia  habiCa- 
tio,  cum  Hedf olanettaibos  muris  inclnderer :  el  dum 
ad  duteem  aedem  libertaa  mentis  eicnrreret,  intra 
Itaiiam  me  corporis  capiivitas  includebat  0  si  sup- 
peCeret  sermonis  abnndantia  ad'  ea  quae  cupit  animua 
exponenda,  aul  ad  illa  ad  quae  lingua  snfHcit,  noiv 
pudor  eriperet!  Parvus  amor  est,  qui  oris  testimpnio 
snfftcienter  aperitur.  Gonflessio  est  tepidae  caritatis* 
quotiens  In  ea  non  cedit  eloquium.  Quod  restat, 
Deum  precor,  ut  valeas  et  ad  sublevandum  mcera- 


IrtB  aob  tanta^  fireqoenthi  commeantmn  null^  neqoe  B  rem  menm  quem  scriptione  tna  nimis  d^afa  arto 
dominf  mef,  amicf  vestri,  neque  vestra,  qoaa  de  ilfo 
rem  voti  indfceht,  scripta  soscipio.  Absoltfsti^  imt- 
tatione  culpabiles :  non  quod  Ligurfbotevenerit  pro- 


positum,  quantum  vos  dititis,  inffdielitatis  amittere , 
sed  quod  eos  contfl^rft  invenisse  hr  Ikis  quse  sunt  vi- 
tandh  consorfef.  Rogo  lamen,  servftfv  salutationis 
of  bibiHy,  ot  (andem  alfqoanda,  tanqoam  boni  domini 
piecom  mearuni  memeves,  prosperftaieny  vesfram, 
vef  Ammi  mef »  amaforili  veslrf,  reaereiit  mmiii» 
Iftterarum. 

EmiODiOS  ^  ELPIDIO  DIACONO. 

Perfoela  cariiae  eerpoFalis  Absentiaa  damna  noa 


geminasii,  bono  prosperitatis  motuae  reaerveris. 

EPISTOLA  IX. 

KNNOMIIS  AVIENO. 

Pompam  qoam  lnk  Kiteris  ftigitis  obiiiielis ;  nee 
aliud  est  loqui  vestrum ,  nlsi  declamatiorioa»  iaaignMi 
custodire  :  hoc  in  vobis  natora,  hoc  peritiae  mater 
iodeGciens  lectionis  cura  congessit.  Sed  miseriis 
meis  evenire  nolla  consolatio  potest,  quandoante, 
oculos  sunt  locata ,  quae  merui ,  et  quantum  prachi- 
tus  indignior  exstiterit,  tanturo  in  aperto  fiunt  pec^ 
cata  superati.  Quid  animum  meum,  illustrissime 
hominum,  conaris  atlollere?  quid  in  vita  quae  plena 
mcBrorls  est,  reservare  liceat  tribulaiionibus  melst 


patteir,  aec  animofon  seiena  con|unclio.  itmerum  q  pro  bono  dispensailonis  coelestis  finem  vel  cum  viia 
seqaeatraiioBe  mollatur :  quarum  animae  Gbrisio  in  consiitui.  Vobis  tamen  insufficieptes  refero  graiiaS| 
eariute  foeiaote  eonveniunly  nuUa  possunl  separati  qui  illam  circa  roe  servatls  diligeniiam,  qua  potio* 
ioterjeelioBe  lerrarun.  Hae  ego  spe  vel  aecuritate^  **  rem  nec  dignissimis  praestaretis.  Domine  mi,  saluta- 


de  cenaeieBtiJi  vestra  secoroa»  amantem  mei  ailoquor, 
laoqoam  ia  aropleiibiis  eoMlituium.  Fove,  dorone 
£lpidi,  qoero  Deo  roedio  soBcepisti.  Habeat  auaa 
imindos  asloliaa,  ei  urbanitatero  Callendi  pradentiam 
damnandos  appellet.  To  illi  dolcedini  quaro  probavi, 
Dihil  adffiiseeMi  nisi  quod  gradibus  ad  perfectae  ca- 
riutia  nos  t>ona  perdocat.  Domine,  ut  aopra,  saluu- 
tionem  pleniaairoam  reddens,  quaeso  ut  prosperiu- 
lemveairam  vel  eoraro  qui  nos  diligunt  frequentibos 
mihi  indiceiia  alloquiis. 

EPISTOLA  VIII. 

EH!«bDlVl  BCt>ftEMjE. 

Quaro  l)ene  aniroum  meum  ad  patientiam  seque- 
strationis  al)sentiae  vestrae  usus  aptaverat,  dum  pro- 
lixa  silentia  contemptum  dulcedinis  reraro  suaruro 
necessiute  pariebant  l  rescissa  est  cicatrix  quae  ad 
medicinam  pii  amoris  acccsserat.  Confiteor,  soror 
veneralufi^,  ad  antiquum  me  desiderium  Ktterse  toae 
nimfs  noto  conditae  sapore  revocarunt.  flcce  vide  qua 

*  Hilptdib  dfa^owolLib.  'vm,  epist.  8.  Sic  jem  olfim 
scribehanl,  ^pro  Elpioio  <)U0(1  esl  iXniiiH  '  ul  Heipia, 
Eulielpistqs ,,  et  alia  id  geous.  Quare  ita  quoque 
scriptum  nb  Ennndio  verisimile  esi. 

"  C&mvulMm  officio]  Fiscalium  oneram  exactoris, 
qoi  publi^ls  functionibos  obnoxius  ad  solutioMn 
rompcllit.  Leg.  7  eod.  de  Exaeeuto^lms,  eileg.  4» 


lionis  reverentiam  solvens,  spero  ut  orare  pro  me 
minime  desistatls,  el  ad  calamiuturo  sulatia  feren- 
tia  opem  scripu  niitiatis. 

EPISTOLA  X. 

BNNODIDS  FLORO  BT  DBGORiTQ. 

^Gompuliorisftmctus  officio,  ad  redhibilionem  prov 
rolssionia  aoa  vfx  advocaiom  coegi ,  ot  qood  advo* 
catls  debelMt  exsolveret.  Genos  dor»  prolesaioiiie, 
ut  a  vobfs  dlcenda  praeveniam ,  ad  vereeondlaro  ele« 
ricus  indinavi.  Qoale  sil  qoo  molliontur  obstinatis- 
simi,  et  quid  sibi  velit  qui  raptores  spoliat,  aesti- 
*  mate.  Argenti  fibram  quam  frater  Epiphanius  dedit, 
fratri  Gaiano  ad  vos  perferendam  tradidi,  paeiis 
lamen-  adhoc  apud  me  quse  soscepi  constituils. 
Resut  nt,  si  tradere  debeam,  designelis.  Domiaf 
mi ,  «aluutfonem  plenissimam  dicens,  rogo  ut  prlp 
mum  pro  me  sanctos  orare  dignemini.  Deinde  dom- 
nis  amatoribus  nostris  obsequia  mea  sob  illa  qua  roe 
cupere  scitis  humllltate  reddaiis. 

Ne  cellationis  Iranslaiio  postuletnr  :  etnpud  Cassio- 
.doriim  lib.  vii,  45;  lib.  ix,  4;  lib.  xu,  8.  Kditio  Ba^i 
siliensis  bic  etiam  mulila  erat.  Priori  enim  hiijus 
episiolae  membro  alteram  aitcxuit,  quod  epistoltt 
45  debebiiUir.  TJEes  igitur  episiolas  aequeiites  ad 
A^oeUum,  'Hormisdam  et  ^Q^iif^n  ex  mnA^afiriptia 
suppievimna. 


119 

EPISTOLA  XI. 

BNN0DIIJ8    AGNBLLO. 

Male  est  animo  meo,  quod  de  faenndi»  snae  doti- 
bus  mihi  abundantia  vestra  nihil  tribuit  :  et  ita 
eloquentiaB  opibus  incubat ,  ot  partem  ex  eis  facere, 
sacrilegium  compntetur.  Turpis  est  equidem  univer- 
g^arum  rerum  avariiia  :  contigit  tamen ,  si  verba  de- 
neges,  plus  pudenda.  Saepe  etiam  evenii  ut  fre- 
quenter  scribentes  minus  diligant ;  nunquam  tamen 
accessit  ut  aliquid  caritati  reservet,  qui  in  perpetua 
taclturnitate  perdurat.  Potest  nasci  de  epistotaribus 
blandimentis  ambiguitas  :  certa  fides  est  ab  eo  qui 
•ervat  silentium  non  amari.  Hsec  snnt  quae  in  fes- 
tinatione  perlaioris  celer  scripsi,  geminis  stimulis 
iDcitatus ,  vel  properationis  bajuli  vel  doloris.  Ergo 


EfWODll  EPISCOPI  TICiNENSIS  120 

A  praedicare  virtutes,  quem  in  annis  poeriliboi,  siue 
aetatis  praejudiclo,  industria  fecit  antiquum  ;  qui  per 
diligentiam  imples  omne  quod  cogitur ;  cui  inter  vitae 
exordia  ludus  est  lectionis  assiduitas,  et  delidae  su- 
dor  alienus ;  in  cujns  manibus  duplicato  igne  rutilat, 
qua  veteres  face  fulserunt.  Nam  quod  vix  majoribus 
circa  extremitatem  vitae  contigit,  hoc  tibi  abmidat  in 
limine.  Vere  dedisti  pretium  loquacitati  meae,  dum 
desiderantem  coUoqoia  primus  aggrederis.  Contigit 
nova  res  garrulo,  ut  usque  adeo  produceretur,  do- 
nec  exigerent  scripta  responsum.  I>eo  gratias,  qui 
occultis  itineribus  de  propinqui  vos  necessaria  affec- 
tione  commovit.  Ecce  geminae  causas  injuriae  jam 
tenetis :  nam  postquam  agrestis  innotuit  pr?esumo 
me  dicere  parentem.Domlne  mi,  salutis  orficium 
taedio  animi  mei  remedia  incunctanter  adhibete  :  ul  B  dicens,  spero  ut  circa  Utierarum  munia  frequeuUam 


quamvis  defuerit  bactenus  affectioni  pabula  sua,  in 

staiione  esse  tamen  promissa  cariias  innotescat.  Do- 

mine  mi,  salutem    plenissimam  dicens,  quaeso  ut 

exspectationi  meae  quod  sufficit  loquendi  peritissimo 

non  negetur. 

EPISTOLA  XII. 

ENNObiUS  HORMISDA  DIACONO. 

Nullus  remaneret  imperitis  locus  veniae ,  si  plura 
loqnerentur :  sola  brevitas  commendat  indoctos.  Su- 
pra  erroremest  prolixa  narratio  ruslicantls  :  quando 
ab  ignaro  extorlum  fuerii  quod  diu  legaiur,  sibi 
rancorem  suum  debet  exactur.  Quisquamne  homi- 
nom  in  longum  vult  fasiidienda  procedere,  et  nullo 
sapore  condita  breves  terminos  non  habere?  Romana 


commodetis :  in  quo  opere  assiduiiatem  et  amans 
exhibet  et  facundus. 

EPISTOLA  XIY. 

ENNODIUS  '  ARCHOTAMIiE. 

Ita  supra  claritatem  generis  morum  luce  profecis- 
tis,  nt  quos  etiam  vobis  non  nectit  propinquitas, 
actuum  vestrorum  bona  subjiciant.  Quis  enlm  non 
perfectam  reverentiam  sit  paratus  impendere  animae 
in  Dei  cultura  sublimi !  quia  peregrinum  se  facit  a 
Redemptoris  gratia,  qui  Deo  non  suscipit  obsequen- 
tes.  Indicium  enim  est  conversationis  prascipu», 
Christi  nostri  amare  cultores  ,  proximus  est  emen- 
daiissimis,  qui  diligit  jam  probatos  ,  testimonium 


hoc,  frater,  et  nimium  ariifici  subiiliiate  flagitasti.  ^  ^^'  *^^"^'"™  *""*^  dubitatione  meritorum.  si  studeas 
Sed  nos  contra  fabricatos  munit  simplicitas  nullis  ^  '«"^^^^^^^  P^«*^^"»  ^"''  ^^^'^^  continuatione  periec 
colorata  praesligiis.  Etenim  quamvis  me  delenifica     *^^  •  "^  ^"^***  proximus,  qui  in  illis  sine  fucopras- 


epistolae  tuae  oraiione  produxeris ,  mei  imuiemorem 
Don  fecisti.  Scio  artare  paginam ,  cujus  pretium  pro- 
mulgator  intelligo.  Noveris  me  tamen  meis  partibus 
Don  deesse,  quamvis  vocet  in  medium  et  urbanus  et 
clericus.  Sed  quid  produco  paginam ,  cujus  superius 
angustiam  pollicebar?  Haec  mihi  cnm  amante  con- 
eertatio  :  talis  fructus  est  litterarum.  Domine  mi, 
salutem  uberrimam  dicens,  precor  ut  Dei  nostri  tri- 
buente  misericordia  crebro  salutem  vestram  votivis 
mihi ,  duin  meam  quaeritis,  nuniietis  affatibus. 

EPIstOLA  XIIL 

EMNOOIUS  BOETIO. 

Si  liberum  esset  imperau  differri,  concederetur 


dicat  sanotitatem  ,  quemcunque  diligeniia  hortante 
praetuleris,  dispendium  pudoris  est,  ni  sequaris.Quis 
salva  verecundia  per  spinosa  gradiens  purgatum  \(er 
attollat  ,  et  viam  salutis  aspiciens  calles  eligat  noxio- 
rum?  professio  caecitatis  esi,  bona  anie  oculos  in 
exemptnm  locata  respicere,  et  unde  imitatione  pro- 
ficias  non  tenere.Haec,  mi  domina,  de  te  non  incer- 
lis  fama  nuntiavit  indiciis,  non  loquax  vulgus  per 
ignara  judicii  ora  jactavit;  cui  mos  est  de  hum*ani8 
actibus,  dum  scintillas  in  rogos  animat,  amplificatas 
fidelium  flammas  exstinguere.  Hoc  nostforum  rela- 
tione  propinquorum,  praccipue  tamen  domna  et  se- 
rore  Euprepla  referenie,  percrebuit ;  non  solum  vos 


adhucmibi  omamenta  silentii  non  perire.  Nam  Uci-  ^  dignas  esse  praeconiis,  sed  instituisse  celebrandum, 


tumiuiis  munus  est,  quod  non  inhumanum  loqui  me 
posse  credidistis.  Videte  quantum  linguae  genium  vox 
)}ressa  contulerit.  Sed  res  est  vacui  pectoris  peri- 
cliUU  remedia  non  tenere.  Agit  sermonis  cura,  ne 
promulganiis  celetur  inscitia ,  quando  otii  labor  glo- 
riam  intercipit.  Ecce  ego  ille  ante  probaiionem  lau- 
datus  subdor  examini,  et  ferias  meas,ne  videar  prae- 
dicatione  dignus,  irrumpo.  Nam  dum  humilitas  red- 
dit  obsequium,  impetrata  per  sileniium  non  babe- 
mus.  Tu  in  m^»  emendatissime  hominum,  dignaris 

*  Archotamias]  Nobili  viduac  Arelatensi,  Ennodii 
eoDsanguineae :  cujus  pieutem  Untam  esse  ostendit, 
Dt  fllid  presbytero,  qui  religionis  studio  ad  Lirinen- 
•emeremum  se  receperat,  exemplo  atqueinciumcnto 


etvenerabili  filio  cum  prosapiae  radiis  faeem  conver- 
satloiiis  ingerere.  Habet,  quantum  comperi,  Lirinen- 
sis  babiutor  quod  de  sancu  matre  discat,  eiiam 
quae  urbana  domicilia  non  reliquit.  Si  mihi  credit 
pieUs  tua,  plus  est  in  acie  vicisse  saecnlum,  qoam 
vitasse  ;  resignat  timorem  fuga  ceruminis ;  nec  £pes 
est  uila  virtuiis,  quando  ante  congressionem  declina- 
tur  adversarius.  Conscientia  roboris  paucis  acquies- 
cet  ad  latebram  :  hoc  est  secretum  eligere,  quod  os- 
tendisse  formidinem.  Haec  ego  noii  dominum  meum, 

esse  possit.  Archotonia  mendose  scribitur  apud  Cus- 
siodorum  hb.  iv,  12.  Nam  de  eadem  ibi  sermo  est, 
ui  ostcndemns  ad  epistolnm  n5  lib.  viii. 


fit 


EPISTOLARUM  LIB.  VIL 


nt 


dftaiiilis  notine  jnlMir,  prttbyteram  argoens  scribo:  A  Humanitatis  lex  est  et  naturae  imperium,  hilariutem 


€01  nee  ibi  credo  impoi^tiones  deesse,  qoas  supe- 
ler ;  in  quo  loci  visusest  declinasse  conflictum.  Tunc 
enim  onifersa  saeculi  blandimenta  calcavit,  quando 
statis,  opum,  natalium  profeciionem  ejus  reiinere 
catena  non  valnit.  Sed  vobis  quantum  sexus  inGr« 
mior,  tantum  debetnr  poiissima  de  palmae  adeptione 
laudatio.  Prope  est  ut  etiam  illius  tu  sis  tutela  pro* 
positi :  qoae  mala  viduiiaiis  et  oibitatis  ratiens,  de 
venerabilis  filii  meriiis  solaiii  tui  0«  casione  paieris 
nil  perire.  Ecce  ubi  femina,  fragiliiatis  oblita,  castelli 
vice,  et  virum  et  juvenem  ab  bostili  iinpugnatione 
subdudt.  Hujus  facu  dux  gloriosa  perdures,  et  us- 
que  ad  iUud  in  saeeulo  perseveres,  quo  illum,  si  iu 
rc^  poposcerit,  jam  matururo  mundi  istius  campus 


mentis  opibus  scriptionis  eRluere.  Emanant  enim  vel 
si  arctentur  secunda  conclavibus.  Sed  in  magniiudine 
vestra,  sicut  aetas  cana  est,  pudoris  et  scientiae  dote 
maturescens ,  iu  laeiitlam  frenis  moderationis  asirin- 
gitis.  Sed  nuiiquid  in  damniim  grati»  disciplina  de- 
bet  exciirrere;  et  hoc  miniii  amicorum  diligeniiaBt 
quod  ad  morum  ornamenia  sociatur?  Quamvis  mo« 
neum  Laiiaris  eloqiientiae  teneas,  non  potes  tamen 
invenire  qiiemadmodum  jure  factum  asseras  quod 
exspeclanti  mihi  verba  non  tribuis.  Decet  ergo  bene- 
flcia  superna  sola  amaniihus  opinione  nuntiari,  et  do 
solida  gratulatione  trepidare  gaudiis  jam  potitum? 
Hac  ergo  necessitate  puerum  direxi,  qui  noii  repo- 
scat  scripla,  sed  ecigat.  Noslis  quae  sit  flducia  sim- 


accipiat.  Vellem»  conflteor,  si  epistolaris  pateretur  g  pliciter  amantum,  eorum  praccipue  quorum  spem 


concinnatio,  in  longom  verba  producere,  et  de  ac- 
tuom  vestrorum  ornamentis  pauca  sub  loquendi 
oberute  namre.  Sed  haec  ad  alios  scribenda  reser- 
▼enior.  Sofficit  voe  scire,  quia  quamvis  a  me  nuu- 
qoam  sis  visa,  cogooscerls,  et  adorandis  inserU  mo- 
numentis  radice  animi  jam  teiieris.  Scriptum  est, 
meministi :  Laudent  te  proximi  tui  {Prov.  xxvii,  2). 
Yere  sola  mihi  vellem  causa  existeret  Gallias  expe- 
tendi,  ut  cum  domno  meo  preshytero,  utriqiie  oscu- 
lantes  manos  et  oculos  tuos,  beauro  te  in  quavis  af- 
ilictione  teroporis  redderemus.  Domina  mihi,  propter 
qood  niitlunlur  epistolae,  corpore  me  valere  signifi- 
cans,  prosperiiatis  vestrae  statum  requiro:  deprecans 
et  per  Deom  conjurans  ne  unquam  mlhi  orationum 
vestranim  adjumenu  denei^etis. 

EPISTOLA  XY. 

ENMODIIJS     AGNELLO. 

Deogratias,  qoi  circa  magnitudinem  vestram  licet 
protuJerit  cnpiu,  non  repulit.  Rieniro  ne  fides  clau- 
dicet  soppiicantis  desideria  differuntur  ,  quia  deve- 
DQSUt  secotorae  hilariutis  genium  velox  impetratio. 
Et  V08  quidem  honorea  meruisse,  non  optasse,  ma- 
nifestom  est ,  sed  praecedens  concinnatio  eloquiiur 
vou  diligentiom.  Novit  omnipoteus,  et  generis  vestri 
loee  permotos,  et  graiiae  quam  polliciti  estis  invita- 
tos  fidocia  ,  praecessit  in  prosperis  vestris  quidquid 
vot  disciplina  aut  ratione  cohibetis.  Sufficiant  in  flo- 
ribos  stricu  colloquia  :  respondete  de  prosperiute 


retinetis  gratiae  promissione  firmaum.  Domine  mi, 
saluutionem  plenissimam  dicens,  qiiaeso  ut  frequen- 
tes  et  non  in  arctum  coacUs  epistolas  destinetis.Vi- 
deie  animi  mei  securitatem  :  prolixas  posco  paginai, 
qui  adhuc  nullas  accepi. 

EPISTOLAl  XVII. 

ENNODIUS  AVIENt». 

Si  vobis  de  parviute  mea  fuisset  ulla  curatio,  Unti 
temporis  silentium  non  maiieret :  maxime  cum  inae- 
qualius  domnae  meae,  matris  veslrae,  per  varios  ru-  ' 
mores  sine  remedio  affligat  absentem.  Scio  enim  hoc 
solo  sanciam  feminam  fasce  praegravari,  quia  immo- 
dicam  pieUiem  exhibet  noti  merenti.  Sed  quid  pro- 
duco  verba  catenis  obligata  tristiii»?  si  bonam  va- 
C  letudinem  ejus  coelestis  favor  refudit,  properato  lit- 
teris  nuntiare.  Expecto  enim  ut  tunc  mecum  pro« 
spera  concilientur,  quando  cum  illa  e^se  comperero. 
Didicisiis  causam  moeroris  « indiffercnter  post  Deum 
date  remedii.  Domine  mi,  saluUtionis  obsequia  praa- 
senians,  Doinino  pro  me,  supplice  vesiro,  obseqoia 
digna  porrigite. 

EPISTOLA  XVffl. 

ENNODIOS  AVIENO. 

Si  judex  vilium  persooarum  laboret  injurils»  ne- 
scio  uirum  possit  ab  boc  onere  alios  sublevare,  coi 
ipse  succumbit.  Gravibus  medica  manos  eat  adbii- 
benda  vulneribus,  ne  impunitate  morbos  adolescat. 
Sublimis  virvicarius  [sic]  haec  a  me,quamvis  projusti- 


vestra  sollcito,  quamvis  de  amore  non  dubio.  Do-      ^.^  coiisideralione  deberenlur,  umen  extorsit  aUo- 
mine  mi,  saluutionis  plenissim»  obsequia  depen-  D  ^^  .^  .  ^^.^  n«riniArit    in.i.  m»nifeatet.  Unum  sdo, 
ittki,  litteramm  poriitorem  comroendo,  quia  inihi 
ide  et  honesutecomperios  est,  volens  universis  quid 
^na.tionis  vestrae  habeam  non  uceri  ,  ut  sperantes 
de  com»*ounis  gratiae  messe  pascantur. 

EPISTOLA  XVL 

ENNOOIUS     AGNELLO. 

Solet  prosp^rorum  indicia  dispergere  sermonis 
iocuDda  festiviUs' :  dum  quidquid  boni  facundis  ac- 
ceiserit,  gemiana  gu>ndiorum  per  populos  voce  dis- 
eorril.  Facilius  est  igppmin  pyras  animatum  lingua 
eomprimere,  qoam  silentinm  inter  opiau  servare. 

« Simp/idflno llsest  de  quo  ad  FausHim  lib.  vi, 
epist.  15  :  Simplieiantti  pra!sei:tium  bajulus ,  adoles- 
CM  nobiU$amu$,  natalem  scientuj^  9edem  Romam  co- 


quia  :  quid  pertulerit,  ipse  manifeatet.  Unum  sdo, 
quia  nisi  succurritis,  gcnerale  futoram  malum,  coi 
ipse  est  disciplinae  tutor  expositus.  Hoc  non  eat 
alienum  a  Christianiute,  eum  defero  ,  quia  impiom 
est  renim  ordinem  sub  hac  permixtione  coiifundL 
Domine  mi,  saluutionis  honore  praelato,  vos  vocem 
supplicis  gratanter  accipite,  ut  qui  unti  fascem  la« 
boris  arripuit,  convalescat  effectu. 

EPISTOLA  XIX. 

ENNODIUS  ^  SlMPLlClAlfO. 

Divini  favoris  adjumento  adolescentiae  tuae  rodi- 

natus  expetere :  cui  nunc  felicia  eloquentiae  primor- 
dia  graiulaiur.  Fit  ejusdem  praeierea  mentio  epist.  «i 
hujua  libri. 


•  -v  —  -«pv  dcr 


m  ENNOW  EHSGOH  TICilHWBiS 

menU  ioAideiitiir*  Ipae  dei  saccessuiD  (iraiMuis,  qni  A  vel  bhndiiiwnUa  saBCnliMliitoais 


m 

cUooe  rettua»- 


eaainlii  oniameau  priocifiia :  m  (^iiod  in  eano  fiore 
prcmiaisUft  Ui  pomoruiD  maturitate  non  sabtrahas. 
Est  propositl  nostri  prima  curatio«  ut  de  incipientis 
laude  solliciti  ad  Peum  Tota  mitumus;  ^tenua 
quod  in  bonae  indolis  eruditione  praesumptom  est,  de 
superna  ope  maturescat.  Ilie  ingenli  segetem  perdu- 
cat  ad  horrea,  qui  altricem  bominum  herbam  exegit 
e  cespile ;  ipse  de  terreno  lacie  expressam  in  triii- 
cum  formet  effigiem»  cujus  imbre  soli  facies  mari- 
taia  fecundatur.  Tibi  auiem,  erudite  puer,  babeo 
gratias,  quod  quamvis  dicendi  splendore  niiulsses» 
et  in  illa  urbe  litterarum  scientia  astipulante  laude- 
ris,  mei  quoque  desideras  adjumenta  prseconii.  Ac« 
cessit  tibi  fructus  diligeniise  roeae,  et  si  nulla  tribuim- 
tur  nisticantis  ornamenta  tesiimonii«  Liibens  dicta  B  cantem  ad  oflicia  religiosa  non  subsequi,  vel  neiiM 


tur^  DQmiM,  ul  supra»  saiatafcionis  muaera  pnesen- 
tans,  ffrem  iit  grataoier  accipias  quod  imer  curaniBa 
moles  exigit  fieii  joeoram  noft  respaeada  subreptiflu 

EPfOTOLA  XXr. 

■  llRaDlUa   MAXIMO. 

Ubi  esi  fides  splendeatts  periditata  fmnflinim» 
quam  in  annis  puerilibus  cana  reverentia  bob  reli»» 
quit»quam  per  aevi  praejudicium  observantia  hoAOS- 
taiis  irradiai«  quae  in  tempore  juventotia  aetibH9 
maturescens  infaniiam  ingressa  prslabitor?  Nui^ 
quid  sequum  fuii  amantis  paginis  lantum  mandata 
restiini,  aut  par  fides  est  libere  scriptionis  ei  famulit 
Nunquid  dignum  probaiis  moribus  censuistis  provo- 


tua  cum  facundissimis  pniedico,  cum  quibus  senten- 
tiam  meam,  ut  bonorum  ditescani  societate»  con- 
jungo.  Proximum  est  ut  non  dividantur  meriiis,  qui 
in  qnalibet  |udicatione  consentiuni.  Unus  est,  nec 
enim  procul  evagalus  ab  arce  subUrolum,  qui  ad  hoq 
quod  illi  praenuntiant,  noa  dispari  admiratione  con- 
cordat.  Ad  epistolae  tuae  taroen  dictionisque  mella 
roe  refero :  cui  sic  est  blanda  de  praesenti  et  tenera 
aetate  praefatio,  nt  non  subtrahatur  virtus  et  genius 
de  futura. '  Consiitit  concavatis  Latiaris  elocqtio. 
dum  per  alveum  soum  Romanae  eloquentiae  unda 
praelabitur.  Ad  quae  se  porrigat,  vix  comprehendit 
aestimatio,  qjn  maxhnus  apparescat  in  foribus.  In 
niatutina  lufie,  merldiano  fulgore  rutilasti.  Tueatur 


putastis  episiolas  reddere  quas  vobis  inter  excessoa 
contigii  non  cepisse?  Haec  igitur  est  tua  disciplmat 
Non  talem  te  probitas  olim  manifeatata  disseminai. 
Ego  taroen  loquacitate  qua  notus  sum  indnrata  nitor 
mutare  silentia.  Nunquid  impar  esi  tibi  lingaa  naia- 
libus?  aut  nba  tesiimonium  generis  annuntias  flore 
serroonis?  nunquid  ostrum  loquendi  deserel  pecte- 
ris  fecunda  diclaUo?  Nihil  nisi  malitiam  deaignil^ 
qui  cum  possii,  desideranii  verba  non  tribatt.  Eeeo' 
inter  ructationesLyso  debiias  qualia  Silenus  alier 
verha  compono.  Scribendum  sciatis  nemen  vesttiim 
ad  genii  roei  purpuraro,  et  libellis  propriis  iosere»- 
dum :  ut  etiam  si  nibil  iribues  de  responso,  ego  ta- 
men  arcem  teneam,  quod  ad  doctos  viros  dirigo  sioe 


circa  te  coelestis  gratia  munus  suum,  et  ut  frequen-  C  trepidatione  aliqna  quod  legatur.  Domine  mi,  ac- 


tibus  amantem  epistolarum  colas  roiiiMiSK  salus!  nos- 
tra  Christus  inspircL 

Dum  prelonim  famuH  antaomi  dotem  eoidplenent, 
et  teneras  uvarum  t^ni.cas  prpperata  calice  dlbran]^ 
perent,  ego  ad  summatem  tirum  parentem  fratrem- 
que  meuro  et  oculos  ec  Tcrba  revocavi :  justum  esse 
coBjlcieiio^  ^mFVtaeia  vbefen  itllMMNif  ttfloieiil, 
nesoMMvaMsqvl  mm  Jtocan^bHiriiMi  pemnaatf. 
So<te'  ergo'  PyilMforieaflv  taeiluwHiatem»  el  mcm» 
perili^  et  faenndtaB  nne  bota  paviire;  sH  imer  noa 
feiteiwp  nitelwaiaran»  vie»  eoUoqinviii';  earraiM  M- 


cipe  nostrae  salutatioois  obsequia^  reddens  debila 
lilterarum. 
Sic  tibi  virginitas  mansuro  constet  in  aevo : 
Nee  pereat  quidquid  vita  beata  dedit. 
Sic  tua  non  maculent  nigrantes  membra  poellae ; 

Nec  propter  iaceas  Tartaream  faciem. 
Ut  cupidum  sanctis  releves  per  scripta  loqiielia; 
Deque  tuis  (rairi  fontibua  unda  fluai. 

EPisTOLA  xirr. 

ENNODIIJS     MAXiaO. 

Fidelins  a  soblimitate  tua  vbcem  sascipianl  aot 
incerrupta  montium,  aut  secreta  silvarum.  Praebenl 
hominibus  naturae  liistitutione  et  muta  responsum  ; 


ciamuelwtennoiMraiwfiaheaqatt  *  eomdiQton#9a»-Rredit  ad  mortaies  vicissitudo  clamosae  solitadinis; 


ciiBeiiD»  de  iRstHotiB  moniiii  nola  dicendi-  oiieriate 
comro«nieo».Nom  qoi  eeclesiaetica^  ol^vosv  pnobitate 
Bubsistont,  sitienlii  apud  illoa  jasia  viutso  est.  Scrin 
bile  qoa  auoea  caetiias  dietfietione  leaealnr ,  per 
quein^  caMeni'  obcceua  fugiatar  avaiiiiiai ,  qoiiMis  mo« 
dia  UifpiS'  fallendi  declinetur  obsourilne.  Iiiisumma, 
sitie  diat^imulatione  docete  quae  gerilisw  iilud  praBci- 
pue  scire  cupidum  dignanter  instvuite    qua  sponsaB 

*  Consiitii  concavatt$  \\[^  omnes  libri  antiqui:quid 
autem  sibi  velit,  sequens  aivei  commerooratio  decla- 
rat. 

*  MaximQ]  Viro  spectabili  :  cujus  epithalaroium 
^rip^sii  Ennodius  :  atque  his  etiam  epistolis  ad  ejus 
nuptias  alludens  subinde  jocatur.  Postea  consul  Aiit 


non  perit  quod  linguae  acceperint  vel  lustra  bene- 
ficium  iquare  istud  in  roagnitudine  tua  laiidis  ^ 
philosophlae  genus  est,  nihil  dicere,  et  silentii  te  n^p^ 
inter  declaroantium  incerla  caulionero?  Homo  guQni 
nec  infecundum  natura  protulit,  nec  infr  ^t)f|(;aium 
doclrina  dereliquiL  Sed,  credo,  roe  de''^j-j^j|,,|5  ^^^ 
fatu ;  *  opicis  nolens  pretiosa  dare  •  ^^^^^^  judiqo, 
Quid  quod  signum  est  diviiis  eloque  ^^^^  ^j^  ^^  -^^ 

ordlOarltiS  anno  525,  hoc  esl  b*  ^^'    •  JJ,'L,JL 

Efinodfi.  Ad  eum  emmconsu^   -'»?»"  l^-^HKn? 
stoIaXlieoderici  de  ludor^'.^'^'"  "'"?!? ^r^iLZ^ 
erai.  lib.  v  Variarnm  42.      ^  POmP*  ^«*  ^*^"^ 
'  Cum  diaeono  ianc*'    / .     ,  %.       .  V 
*  OpiciB  noleml  '•  .^«wol  llormisda. 

f^       ^   '  j    /eieres  omncs  obtct$  roendose/ 


dMift  lermoom^iipiiA  sobir^hftc^i!  mtodieu»  fli^  A^d^  giatnUs  ut  baireia  <lMet  t  (nix^  directa  $usei- 


iDiiiiua  qi]jc$uaes.t^<iui  taoduu  nQluU3simoi:iun,  sa- 
tive  ipitatur  acdlorem.;.  uberus  imbrium  et  nibil 
parltora  saxa  perrnndit.  liquidae  rationis  ordo  est» 
ut  paupertatem  resig;^net  <^  d.^nmji  fprmidat ;  quid- 
quid  non  procurrity  exile  est.  De  volucribus  t^men 
rounus  siogula  destfnarn  qued  cepit  accipiter.  Nam 


progressi  ad  ifaMiiMi  el  Baedu  otgift»  ^  inier  aves 
baUa  commiainm :  pipofuU  qu^saii  uostro.  certamen 
sociale  peonarum,.  Keroenlii  quod  solam  anajiem  di- 
rexuno&;  scie^oie^^quiA  numero.  Dem  im^rc  ^udeK 
PtlWkOOOlWigstiliUio.  esti :  sume,  si  dili^^s^  pro  dog- 
loate  <UQo4  j^ocamjur.  Fac  ^eam  fru^feram  esse  iae- 
tiUam^  &i  liJbi  per^eluse  diiigcntjam  c^^tiiatls  iodixer 
rilJa}>Qiabit  ia  laudibus  iiii&  lipgna,  qfi:^  omdo  exer- 


pite.  Erube&ce  tu«  (^uia  oec,  «gruvk  reqoiris^oecda 
nuptialibus  deliciii^  cpias  poifieiit  bsljdium  celewe 
trausmittis. 

EPISTOLA  XXIY. 

^NNODICS     STEPHANO.^ 

Ex^igii  ^  ine  Glii  communis  MavcelU  adbociaUo^ 
quem  naiura  Tobis,mihi  dediiaflGectu$»u^a4scriptioA 
ni3  munia  praevius  aspirarem,,  et  solaiium  lUterarum 
per  quod  vetusias  vo(uU  abseoti»  oil  licere,  amore 
victus  impenderem.  Jam  debes  mihi  duplicem  gra- 
tiam,  et  si  responsa  restitueris,  ob  boc  quod.  prinHis 
incepi.  lUe  dilectionis  januam  panditr  qul  in  coUor 
quiis  praestat  exemplum  :  propositam  custodiunlfof^ 
roulam,  qui  scripta  restituunt.  Ergo^auctore  Deo». 


ceiuc  U^  B909it]3..Ya]e^  domjue,et  amnoii,  ut  dActus,,  9.  nuntiam  prosperitatis  nostrae  epistolam  deatinamii&» 


ti  nereo^  seqfie^rau  diasimulatione  respaode» 

BJPISIOU  XXUJ. 

E2i|LI10J>IUS.    N.4XmO. 

*Fcp4ilio4  magoAtudo  tud  luiptiarum  festai  tem^ojev^ 
boa  ;  4um.  vm^mX  quamr  eoactus.eS:  sub.  diiUMriiiAat^ 
pma^lMim^  anWio.  oecessita^  lua  (acta  est  d#6i4^ 
QNAI*  ^liflMifl^  nogoijo  iiJi  pec^miu  incuinbAl,,  adi 
qpod.  deSi^eiHUl^  ifi;Bit«6?Sic  recassisti.  a.  cusloditak 
l^eaiUoiUniAi^gooiiA,  qu^  prolixja  iemponbufr  din 
4|ci»s^  q/iVilU^in^iiAuerelwuxorius»  TrigiAi«k  folir 
citer  ^ata^  abieiHuUt,  et  Ije  oivitati  adbuc  meis  ocuji^^ 
loogi^fq^.qMceraii3  exapectaJjoo/esubducis^Voca^iiiidr, 
quid  vijt  CiplM.  si  iiixerQ^  qui  tibi  dlcenda:  texuJ^  okmi^ 
tacebP  •*  tami|o.bQ^ore  saluiationis^  accepto,  gustuo^ 

I 

IRIir  oert»  visa  esl  castigatio,  ut  oprct  legamus,  boc 
Oit^ut  mM  doQlai'aU  sucliB' «a  ifidocii :  quo  seosu  ei 
opiqa  traosia^ip  djcia  SitiouiQ  lib.  vii^  epist.  5,  ab 
Opiconim  gente  deducta  significaiio,  cujus  sermo  in- 
cutiusetbarbarus.  oTnxSv  ^cjvvi,  apudSuidam  in  voce 

^  inieg  oMs.  IteUik  comtmmnim]'  Siiioniuii  idem.  ii^ 
panegyrico  Aviti. : 

Qofd  volucrom  studiam,  dat  quas  natura  rapaces 
Ib  vul^  pro[)e cognatum?  qjjis dociipF  i^to 
lnsdtttit  variua  per  nubila  jungere  lltes?' 
Allte  vincit  aves,  cel^rique  per  sthera  plauso 
Hoo.n«lli  molios  pugnalor  mMlbai  uoguis. 

Affium  igitur  venatio  iltis  lemporibus  fVequens,  nec 
elericis  ignoia  :  qoibus  eam  tamen  postea  canones 
vetoerunt,  ut  in  illa  ipsa  Liguria  synodiis  Ticinensfs 
anno  859,  cati.  4f  :  Ut  ejntcopus  omnes  affectioues  quce 
m  Moncta  conwersalione  a  sacerdotali  abhorrent  officio^ 


HLud  adgaudiifm  vestrum,quo  uberius  paternameua. 
exsultet,  adjungimus»  lilium  yestrum  iOLStudiis  Ube-t 
raUbus  ingenuitatis  testimonium  jaia  teoere,  el  td^ 
V^m  s.e  in  bac  cura  prxstare,  ut  avara  suorum  vot» 
transcendat.  Spes  perfectionig  esit^  honesta  in  ado« 
l^ceiite  inclioaiio  ,  nec  ab  erudito  dtstat^  qui  iniec 
exordia  boui  gjoriam  occupat  instikiU.  Salutans  ergo, 
affectiono  qua  debeo,  spero  ut  repantaoppprtuni- 
V^o.de  booa  me  faciai  yestra&  prospedtalto  altoUL 

EPISTOLA  XXy. 

ENNQOIUS  '  SYMMACHO. 

Lex  desideriis  gcripta  vix  crodiiur.  Impatiens  ri« 
gidioris  prnecepti  djligentia«  non  j.ugiter  dignum  facit 
rcprebensione  qj^od  lib^ra  esJU  Redditur  saspe  ama- 

los  notis  disiihguam  ducto  a  patre  Symmachi  orato- 
ris  exordie.  Is  mia. 

1"  If  /VvBpLHJS  AviANus  SvMiuciios  pTflblieetua  urbl 
anno  3^1.  Ci]y[us  meritorqm  series  auctoritatifique,. 
prudeutiae  et  eloqueniiae  testimonium  iii  siatuae  in- 
scriplioiie  coiitinettir,  quam  iUi  dopUcem,  Kom«e 
MfiJidei  ac  Cooslaniioopoli^  priocipes  ponii  jusseruiit.. 
Yirum  dpctum  et  modestum  appeUai  MarceUious  Ecr 
rum  gestarum  lib.  xxvii.  Sed  ejus  exstat  unica  epi- 
stpla  ad,  Symin^chum  filium  cum  paucis  epigramiiui^ 
tis»  quse  supersuni  ex  iis  qjyiai  ih  octoginla,  Ulujstres 
sni  saecoli  viros  conscripserat. 

1**  Q.  AvRBUos  Symmachds  L.  F.  orator ;,  cujus 
EpistoTprum  lil).  ix  ac  decimus  Relationum  quas  in 
prsefeciura  urbana  scrlpslt :  in  quibus  et  fomosa  re- 
ratio  de  ara  Victori»  legttur,  cui  S.  Ambrosius  et 
Prudentiiis  responderunt.  Proconsul  enim  ATricae 
lliit  anno  370,  prxfectus  Urbi  anno  384,  consul  de- 


pemliii  repicdfel ,  ei  non  canibus  aut  accipitribuB  vel  t^  niqpe  ordinarius  cum  Taliano  anno  391.  lixor  illl 

le  i^sum  vena- ^  RusticianaOrfiii  fllia :  roater  Acyndini  consulis>  quem 


tajnt,  quos  vulgus  faicones  vocat,  per  se 
tknee  eserceat. 

*"  Produeitmagnitudo]  Septem  quic  sequuntur  epir 
stola^  desiderantur  in  exemplaribus  quibus  usi  su- 
mus. 

*  Symmaeko]  Non  papee,  sed  patriuio,  socero  Boetii : 
qoi  iMum  hoc  ornat  elogio  lib.  ii  de  Gonsolaiione  : 
AUftti  viget  iitcolumis  illufi  pretiosissimum  generif  hu- 
vumi  decus^  Symmachus  socer,  et  quod  vitte  pretio  non 
segnU  emerei^,  vir  tgtus  ex  sapientia  virtulibusque  fac- 
!«<,  suorumt^ecuruetms  ingemiscit  injuriis.  Iiem  lib.  i: 
Symmachu*  saneius^  et  teque  ac  tu  ipsa  reverendus, 
£nn4jdiu8  originanam  Syiiimacborum  familiai  elo- 
qofloliam^  nfiibilitoiemque  esse  ait :  nec  frustra, quia 
docii  P^re  omnos  fueeuoi,  et  suromis  digniiatibua 
Mloilre^  Quo.locoinoiirabibiiecfaclurus  videor  si,  quo- 
niam  ^ymmachos.  qui  Enoodii  ^^taie  et  superior» 
mulp  aoruerunt^  ptoriqiie  confuiidunt,  «uis  singu- 


avunculum  propterea  vocat,  germana»  la  est  qui  apiid 
fifacrobium  diHputat  in  Satumalibus;  coi  Griphum 
mitiii  Ausoniiis  :  de  quo  loquitur  Augusiinus,  cum 
a  Syramacho  P.  V.  BDediolanum  ad  rhetnricam  pror 
fessionem  missum  sescribit  lib.  vConfess.,  cip.  i3« 
Be  quo.item  Prosper  lib.  iii  de  Promiss.  cap.  38, 
Sidonius  epist.  I  et  aliis  locis;  Socrates  lib.  v  cap.  14; 
Cassiodorus  lib.  xi,  2^. 

^''Q.  Flavianijs  Memmids  Symmachus,  unicus  ora- 
toris  (Ilius,  a  quo  et  pairis  epistoUe  post  eju<>  mor- 
lem  digesiae  et  editae.  Proconsul  itidem  Africa;  anno 
415,  pra^fectus  Urbi  anno  420.  Hujiis  siquidem  sunt 
Relationes  quas  de  Eutalii  adversiis  Bonifkclum.  pa- 
pam  conteniione  ad  Honorium  Aug.  scriptae  Annall- 
bus  ecclesiasticis  sunt  insertae.  Qusesior  etiain  candi- 
daius,  et  prnelor  ineunle  aetate  ftierat.Nam  utriusquq 
filii  sui  hQnpri$  cri^bra  mentio  in  epistolis  Symma* 


m  ENNONII  EPlSCOPi  TIGINENSIS  118 

bilior  de  realu,  com  per  effrenatlonem  sortitur  ge-  A  tnm  stndiis  et  probitate  suspiciam?  Vldetur  mihi  mni 


nium  plus  placendl :  nam  delictum  suum  quodam 
Ipsius  prsBumptionis  melle  commendat.  Ego  a  pr»- 
falione  me  tueor,  quia  ad  epistolas  primus  aspiro. 
Restat  in  potestate  celsitudinis  vestr» ,  si  sustinere 
eligetis  garrulum,  non  tacere ,  el  de  originaho  Sym- 
macbiaui  fontis  lacte  me  pascere.  Vale  in  Ghristo 
nostro,  Romanx  gentis  uobilitas,  et  me  jam  ut  clien- 
tem  et  famulum  pro  morum  ei  naturae  luce  dignare. 

EPISTOLA  XXV!. 

EMNODIOS   AGNELLO. 

Pro  voto  meo  produxistis  epistolam,  dum  res  nulla 
fuscatas  nube  purgaiis.  Felicissima  defensionis  sorte 
adsumus  innocentisBy  et  deztro  semper  omine  per  se 
splendentibus  usuram  voris  impendimus.  Facile  ejus 
lucem  qui  nitet  affirmas  :  nec  deest  sermo  qui  com-  B  sanctos  viros  isla  communio,  ut  per  iiilimi  hominis 


longe  ab  honestate  desciscere,  qui  colit  emendatos ; 
dum  crediiur  quicunque  sectari  posse  quod  diligit. 
Proinde  vale  per  gratiam  Dei,  et  studium  meum  ap- 
probans  amantem  lui  amplifica  muniis  litterarum. 

CPISTOLA  XXVIIL 

ENN00ID8  ADEODATO  PRISBTTBRO. 

Voto  meo  obsequitur,  quae  ministra  ad  vos  scri- 
ptionis  existit  occasio.  Nam  el  prxsentix  vice  blan- 
diiur  alloquium,  et  promittit  sibi  de  psginarum  pro« 
mulgatione  quod  ezhibet :  quia  emendatissimi  bomi- 
nes,  sicut  derogari  virtutibus  suis  aestimant,  aliquos 
in  diligentix  testimonio  praevios  ezstiiisse;  ita  tgno- 
miniam  reputant,  exempla  negligere.  Vixit  inter 


modetur  absolutis.  Sic  de  caballo  promisso  proces- 
sislis  affatibus,  quasi  vobis  aliquando  obscena  inen- 
tiendi  fuisset  affectio.  Vere  per  animam  meam  fa- 
cilius  sacros  crederem  labi  in  hanc  foveam  posse 
ponlifices.  Vilia  maiuros  nesciunl,  nisi  quos  primae- 
vos  imbuerint.  Infiliatio  in  hominibus  nova  non  ger- 
minat :  quidquid  in  moribus  nostris  est,  et  sequitur 
et  praacessit.  Proinde  valeie,  ostrum  Latiaris  elo- 
qpil,  et  mihi  vicissitudinem  amando  restituite  :  illud 
providentes ,  ut  pro  compensatione  tardiiatis  dignus 
mibi  munere  vestro  eqnus  succurrat. 

EPISTOLA  XXVII. 

ENNODIDS  *  PROBOl 

Eligo  jacturam  pudoris,  ne  subeam  dedecus  non 


provideutiam  nil  noceret  terrena  sequestratio.  Par 
est,  domiue,  ut  et  votum  meum  sequaris  et  fofmam. 
Ergo  salutans  principe  loco,  ut  mei  memor  sis  de- 
precor;  ut  quod  mihi  per  negligentiam  subtrahitur, 
divinse  gratiae  per  vos  suffragio  conferatur.  Indico 
ergo  non  mentiens,  nocte  lertia  *  a  profectione  mea, 
Ingratam  mihl  dominam  meam  Gynegiam  apparuisae 
In  ipso  lucis  exordio,  et  mulium  ab  ea  fkie  de  liinerls 
properatione  culpatum,  quare  etiam  nullis  versibus 
sepulcrum  ejus  esset  honoratum.  Haec  quidem  ego 
non  ad  imaginem  propheticae  veritatis  accepl;.nee 
jDOcturnis  forle  illusiouibus  operis  mei  sudore  litavl. 
Sed  quia  facile  suadeiiir  amantibus,  debttum  opus 
non  laboravit  exigere  qui  monebat.  Salva  est  domi- 


amantis,  sciens  facilius  sarciri  posse  froniis  damna  G  nae  reverentia.  Versus  quos  direxi,  per  diem  judicii 


quam  fidei.  Indocium  esse  infelicitalis  est ;  virtutes 
familiae  vestrae  odisse,  res  crimiuis.  Poluimus  dis- 
ciplinis  liberalibus  defuisse  non  delinquentes ; 
uulli  suflicit,  unde  mores  excussit.  Ego  in  amplitu- 
dine  vestra  tot  coacervata  epistolari  sermone  bona 
non  venerer?  ego  non  illud  generis  lumen  amplifica- 

chi :  et  sumptiium  ejus  praeturae  meUiinit  Olympio- 
dorus  Thet):rus  npud  Phoiium,  Symmachos  inter 
Romanae  urbis  diti«isimos  numerans. 

i^  Q.  AuRELius  Sthmachiis.  Sic  enim  appellatur 
nove  la4Valcntiniani.Gonsul  ordmar  us  cum  Aetioui 
consule  anno  446,  avus,  opinor,  Gall.ne  viduac  in  epi- 
siola  Fulgentii,!qiiia  Gallam  Symmachi  patricii  filiam 
sic  affatur :  Et  Ixcet  avo,  paire,  socero,  marito  coiiiti- 
iibus  pridem  fuerii  inter  sa?culuret  iUmtris, 

5*  Symmachus  pairicius,  cui  hoc  loco  scribit  En- 
nodius,  ctijus  meiniriit  lib.  vin,  episl.  28,  hoc  est 
Q.  AoRELius  MeAmius  Symmachus  bxcons.  ord.  et  pa- 
TRicius,  ut  legere  memini  in  antiquis  exemplaribus 
Boetii  generi,  qui  aliquot  ei  opusrula  sua  inscnbit, 
Goui^ul  fuii  sine  collega  sub  Odoacre,  anno  485  a 
Theotlerico  rege  judex  in  causa  Basilii  et  Prxlextatif 
qui  magicarum  aitiuin  accusab.intnr,  inter  alios  de- 
lertus :  epist.  29  lib.  1%  apud  Gassiodonim.  »pud  quem 
et  aliae  suut  Theoderici  ejiisdem  ad  Symmachum 
episittl.-e.  De  eodem  Hormisda  pontifex  epist.  28  et 
66.  Ga*terum  ab  eodem  Theoderico  impiis  delaio- 
rum  criminationibuH  incitato  crudeliier  uua  cum 
Boetio  gcnero  caesus  est,  ut  narrat  Procopius  lib.  i 
de  Bello  Goihico.  Hujiis  fili»  duae  memoranlur,Ru8- 
ticiaiia  uxor  Boeiii  et  Gatla,  de  qua,  pro^ter  Fulgen 
tiun^Gregoriug^Magnus  IV.dialog.  io.Filium  nullum 
reliquii.  Mam  qui  sequilur, 

%  Stmmachus  collega  Boetii  In  consulatu  anni522, 


te  conjuro  iit  in  p»riete  supra  ad  pedes  scribi  mox 
facias.  Gratum  noveris  et  filio  tuo  futurum ,  vult 
enim  merita  iliius  multorum  ore  celebrari,  sed  in  eo 
modo  quo  illos  bic  invenit.  Domnam  meam  Slepha^^ 
niam  et  domnam  Sabianam,  sed  et  domnam  Fadil- 
lam  pro  me  saluta.  Si  scripti  fuerint,  mox  rescribe. 

non  Symmachi  patricii  filiiis,  sed  nepos  fuit,  ex  filia 
Riisticiana  ei  Boctio  prognatus,  utdiceiur  ad  epist.i 
lib.  VIII.  Ex  annis  autem  quos  in  singulis  descripsi- 
miis,  facile  ent  de  priiicipum  rescripiis  ad  Symma- 
chos  quae  in  cotlice  utroque  leguntur,  ad  quos  refe- 
renda  sini,  judicare. 

'  Probo  ]  Viro  illustri  :  quem  inter  alios  procerea 
urbis  laudat  iii  Paraenesi.  Item  lib.  viii,  epist.  21  ad 
Beatuin  :  Tu  feceras  quod  sapiens^  qui  soU  domno 
|v  Probo^  artem  (  forte  arcem )  tenenti  inter  doctos^  ver^ 
sus  meos  relegeras,  Et  poeticae  igiiur  facultatls,  et 
nobilitaiis  in  hac  episioia  mentio  facit,  quod  inter 
Ghristiana  monumenla  editum  est  his  verbis : 

Spes  generis  clari,  magnorum  gloria  patrum, 

Sollers  jDgeaio,  carmine  docUloquus. 
(nlustris,  sapiens,  bumilLs  moderatus,  hoDestus, 

Communis,  graius,  pliis  l)ODilate  pius. 
Anie  annos  animumque  gerens  aptaiis  avit», 

Clarior  in  patria  nobiliiate  Probns. 
Nil  Mhi  mors  nocuii  :  cum  heic  vivis  laude  perenni, 

Et  Chrisii  in  regno  dum  sloe  line  manps. 
Hsec  libi  t]uae  cecini,  non  sunl  praeconia  falsa  : 

Pro  meriiis  fania  est  leslis  ubique  tua. 

*  A  profectione  mea]  Diim  ab  iirbe  redirel.  Epita« 
pliium  Cynegiae  aliud  vidimus  lib.  v,  e[i'm.  7.  Iltud 
Eiiprepia*  sororis  rogatu  scnpsil  :  hoca  Gynegia  ipsi 
noctiiriio  viso  adnioiiiius  composuil,  et  Homam  mi* 
sit,  ut  parieti  ad  tumulum  iiifigatiir. 


ft^  EPISTOLARUIi  LIB.  Vn. 

Domoo  papae  dignare  dicere  ut  aliquid  *  per  secun-  A 
dia  HofM^nim  de  mea  causa  ordinet.  Quantum  in 
festioatione  veredarii.  potui»  scripsi  :  dominum  et 
fratrem  Hormisdam  saiis  pro  me  saluta  ,  cui  dicite 
ot  davem  illam  mittat. 

EPISTOLA  XXIX. 


ISO 


EHNODIDS  BEATO. 

Non  ego  epistolam  meam  inlra  breves  lerroinos, 
Spanan»  memor  concinnationis,  inclndo;  nec  for- 
mam  tuam  studio  coacli  sermonis  irrideo  :  abest  a 
me  loqui  pauca  cum  modicis.  Drbanorum  est  exiguis 
producu  subtrahere,  et  sine  aliqua  necessiiate  pagi- 
naa,  quaies  poscit  bominum  mensura,  furmare.  Quod 
jn  me  de  bis  qiiae  prafatus  sum  subtile  puiaveris. 


EPISTOLA  XXX. 

EMNODICS   FADSTO. 

Solida  est  spes  adolescentium,  quam  magnorum 
cuUura  prosequitur  :  si  cessat  curatio,  ubertas  tritici 
transit  in  Jolium.  Partbenium,  sororis  meae  filiumt 
diu  circa  diligentiam  litterarum,  quantum  patria 
ipsius '  reseravit  allegatio,  culminis  vestri  metus  at- 
traxerat.  Sed  nonc  per  absentiam  vestram  veneran- 
AiB  solutus  lege  formidinis,  molitur  obscena  :  xtas 
illa  peccaiis  amicior  mulios  reperit  ad  errata  ducto- 
res.  Implorat  fidem  proposiii  mei  pater,  ei  incolu- 
mem  filium  loco  deflet  exstincti.  Sic  faciunt,  quibus 
de  profeciu  suorum  fiducia  nulla  responderit.  Mibil 
mihi  residuum  fuit,  quod  remedii  loco  precibusvictus 
ingererem;  nisi  ut  eminentiae  vesCrae  conscientiam 


_ —  —  —  ,      ^  _  ._.g_._.. —  j  —  —  -      -  - 

festinatio  noo  semper  amica  artis  et  casus  exhibuit.  £  ^^  excessibus  anie  dicti  juvenis  festinus  instruerem. 


Magnum  mibi  est,  si  dederunt  fortuita  qiiod  mireris. 
Ergo  causam  scriptionis  insinuo,  quam  tibi  praelata 
f aluutione  .commendo.  Digresso  mihi  urbe  procui 
domnae  meae  Cynegiae  occurrit  admonitio,  qnare  se- 
pulcrum  ejiis  non  bonorassem  laude  ducti  in  carmen 
eloquii.  Quod,  quamvis  reverentia  viri  ipsiusfacerem, 
tracuvi,  quia  quod  radiat  luce  meritorum,  styli  uber- 
(ate  cdebrandum  est.  Nam  nec  Deus  officium  respuit 
imperiti,  et  contentus  ipse  quod  iribuit,  a  rusticantl- 
bus  verborum  diademau  non  requirit.  His  ergo  ver- 
sibus  scribendum  epitaphium  destinavi^.  De  quo  quid 
seiitiaiur,  sic  p^ter  tuus  vivat,  et  Roma  te,  quantuoi 
ad  illa  quae  in  ipsa  reprehenduiitur,  non  snum  faciat, 
Qt  simpliciter  et  pure  indices;  nec  auribus  meis  aut 


Vos  medicam  manum,  vos  opem  praesute  Gonsue* 
tam  ,  ne  vitiorum  profectus  universa  in  eo  quie  boni 
aliquid  potuerunt  ferre  succidat.  Commendate  ami- 
cis  quse  agantnr ;  insinuatedoctori,  et  quidquid  potest 
subvenire,  concedite  :  quia  haec  sunt  quae,  praefatii 
saluUtionis  obsequiis,  consanguineo  possim,  profes* 
sionis  meae  memor,  sine  dissimulatione  nraesiare. 

EPISTOLA  XXXI. 

ENNODIDS   PARTHENIO. 

Par  quidem  fuerat  silentio  degeneri  vicem  Uci- 
turniutis  oppoiii ,  ut  per  ipsum  callem  vindicia  per 
quem  venerat  error  exiret.  Nunquid  sequum  est  ut 
in  excessibiis  tuis  vox,  quid  deliqueris,  et  non  mutus 
dolor  ostendat?  Crede  mihi,  manifesutae  indignationi 


sensui  (uco  mentitae  gratiaj  blandiaris.  Non  erubescas,  q  y\f.[j^2  curalio  esl.  Te  per  longum  ferire  debuit  in- 


et  ttiam  aliquibus,  praecipue  tamen  dominae,  et  me 
rito  dominae  Barl»arae  p:)ginam  meam  recensere;  quia 
lecom  locatur.  Opto  umen  ut.tantum  Ubella  mea 
foantom  spes  tua  sapiat ,  quae  in  cano  flore,  et  mea 
ei  parenium  suorum,  quamvis  sint  avara ,  *  et  vota 
iransgreditur.  Dominum  Cethegum  et  dominam  Ble- 
lillam  sororem  ejus,  pro  me  saluu.  •  Fidelem,  Mar- 
cellum,  Georgium,  Solaiium,  Simplicianum  pro  me 
laluia  :  quibus  dic:  Si  vubiscordi  est  disciplina  dom- 
Ds  Barbarae,  dominum,  vel  palres,  aut  fratres  ejus, 
bequenUte;  quia  est  casU  luxuque  carens  :  qui 
«liud  fecerit,  ad  me  non  sperat  se  esse  rediturum. 

EPITAPHIDM  CYNEGliE. 

Obtloui  preiium  votorom  munere  Chrlsti : 
Quae  inihi  viu  fuit  crux,  dedit  haoc  tumulis. 

Dissotveos  caroi  sobolem^  sine  vulnere  meolis, 
Quod  Faoslotelix  conjuge  prsemorior : 

Disjecit  lacrymas  medela  cordis. 
Qaaeservat  meritis  torum  fidelem. 
Exoptet  simUem  mairona  sortem. 


cliisa  commotio,  si  umen  non  ex  toto  ab  humanitate 
discessisti.  Quid  deliqueram,  postquam  *  primoribus 
litteris  veniam  fabricau  humiliUte  poposceras?  baec 
est  correctionis  fida  promissio,  ut  posiquam  deleni- 
fica  oratione  conceptam  iram  extorseris,  erubescas 
te  minora  peccasse?  Quantum  video,  post  contesu- 
um  verecuodiam,  solas  errorum  vius  angostias ,  ne- 
fas  aestimas  circa  parentem  et  nutritorem  tuum  non 
in  lantum  extolli  supercilium  quanU  debuisti  pro 
tot  beneficiis  communione  submitti.  Aut  forte  putas 
quod  me  puerilis  ira  sollicitet,  aut  ulla  necessitas 
maturum  expugnare  possit  affectum?  nunquid  geni- 
lori  naiorum  non  grata  sunt  verbera?  aut  creatores 
reptantium  parvulorum  non  et  mulcentur  injuriisT 
D  Nibil  amarum  puiant,  quibus  inter  desideria  quod 
votis  pro  parie  adversetur  efferbuit.  Invenimus  inter 
triticeas  segetes  spinas  et  lulium;  et  dum  frugiferam 
berbam  carpimus,  infecunda  suggeruntur.  Nunquid 


*  Per  seeundia  Ho^corum\  Quia  deserunt  nos  hic 
codices,  ut  dixi,  et  conjectura  uiendum  est,  non  alie- 
na,  ut  opinor,  luerit  emendatio  st  per  sanctum  Dio- 
teorum  legaiRiis.  DHiscorus  enim  is  est  ad  quein  et 
Hormisdain  de  boc  ipso  negotio  suo  cum  papa  ira- 
GUndo  scripsit  lib.  vi,  epist.  53. 

•  Fidelem]  Mediolai.eiisem.  Huic  inter  caiteros  se- 
natorcs  scribit  Joannes  papa,  ut  observatiiin  est.ad 
eplst.  7,  lib.  1.  Sed  illo  tempore  quaestor  Atbalarici 
jam  fuerjt.  Postea  vero  praefeclura  etiam  praeioiiana 
tanctus  est,  ut  testatur  Procopius  lib.  i  3elli  Gothici : 
a  quo  praeterea  Mediolanensem  patrla  Fidelem  foisse 


didicimus,  legalumque  a  Romanis  missom  ui  Belisa- 
rium  in  Urbem  evocaret.  Verum  haec  omnia  inulto 
posi  Ennodium  :  nunc  jiivenis  erat.  Procopii  auiem 


de  illo  verba  hasc  sunt  :  ^i^Ojlw  ti  triH^avTif .  ay^poL 
hx  Mi«co>«va>v  opfiwfxivov,  H  h  Atyoupot^  xi iroi  (of  Si 
'AT«X«plYw  Tr«pii^/Biug  ir/JOTif  ov,  —  xov«t<rro^«  di  tnt 
ipy^v  TauTvjv  >t«XoO(rt  •Pwf«ctot— ),  Bi>t^«ptov  H  PwfAUV 
ZL^*,.».   A,.^^*,*;  <rJ,M  «Aliv  ««^«Swo-itv  vTroffyooivot. 


2mc>ouv,  aiioLxnrl  Tiiv  iratv  7rap«5«<ritv  •oTtoax^fawi 
»  Primoribus  UUeris  veniam]  Ad  quas  rescripsit  En- 

nodius  epist.  I  lib.  vi.        ^ 
•  Et  vota]  Conjunctio  hic  redundare  videtur. 


3Si  ENNODII  EPISGOPI  TIGINENSIS  '  I5S 

ideo  caUime  respaenda  diligentia  est,  aut  cessandum  A  aliquando  bominem,  qui  a  laboris  intentione  desCTtTt  • 


est  a  vomeribus,  si  non  in  toto  satisfecerit  terra  cnl- 
tori?  Deum  preco^  ttl^i  te  Qnod  detestor  excludat : 
ego  tamen  nunqalitti,  sH  dt^,  desfcram  monitoris 
olYiciaiA.  Audivi  Ite,  patris  (Hi  nlatfoiie,  Clfta  Ktafflh 
^am  iremissuiii,  et  (jiiksi  )ailrccaitt  aclieaittaa  adeptos  sfe, 
ita  tiulbleiius  tsne  de  lectionFs  Innmcdone  &oUid- 
lum.  Nosfi,  ffii,  istius  rei  'sumlliam,  til^  aBSidvfitate 
mmlji  uon  tencfri.  Mon  proTiiitb  ibOCopercDiVorasse 


4U1UI|IIHI 

teora  et  sudore  pairtirai  est,  snb  ce/leritafte  tnAiflhr- 
tur.  te  saluiatum  et  vfgTlem  volo,  tft  piUtocttts  lni 
Inessem  qooirdianae  tiitenls  lectionis  astringas.  M 
me  vel  nunc,  si  quid  te  deceatcD^fRaa,  reseHli^  rifrta 
81  credis,  nunquam  simikni  <ikfi«ium  tuarum  inve- 
nies  in  qualibei  orbis  fane^MMorem. 


■-•••■r      ftlUhJHM^ 


UBEH  OGTAVUS. 


inlaiii  if&KA  wm  inipBa  itriWm  paee^ooitegit.  Mmo 
'diaMiusrritliiii  'Ikftiett  pei^xMonis  imuiim  ei  HomaiMi  ^ 
Optettispei  ^iemi&,  ^  fMiain  <«ii  fMiilum)  «ipio,  S  imc  pnfcdpua  g«nifMi  iNiMi  sMMiem  4t!bML  «M- 


«l«T0L4  ¥fUllA. 

EI^HODftJS  ^  BO^TlO. 


W-eMm^iieii^piatoiaria^s^iM.  Aeoet-ottim  veMHs 
iKciiMM  bac  piMfaiiiiiC  Miten;  «t  «Mer  purpiiras, 
^iBOWgpis  isee  orese6otea«  itoaiioMiqiie  «en  «bi^- 
#eM  «oiio^io.  NiiM|iNd  •elii»  -deeMriDft  benefieiis 
^m¥t  «gMiciUir,  nec  fM  «sse  credeiidum  esi,  pro- 
4ii««i  Me4ium  doiideria-wisticMitis  ?  aimpitcfasinne  - 
leseuDl  vila  iNiiloi^ilitt  velau  praBSligio.  £rgo  nos 
boc  sumus  ore ,  Miiied  peeiere  z  non  amara  praecor- 
diorumdelenilietsipessttimis  mulare  sernionibus  ;  pu- 
jdensiMMUter^esii,  coi  in  eonciMMUioBe  Mandimenti 
4ioeiida  fhcM  eaiigepii.  J>eo  ergo  omnipoientifiialiai, 
<qui  4n  fpobia,  Amb  ¥Mera  iiimilitt  vestr»  boMi  4wsie- 
«dii^tiefMwnMiUiplieali^ei  qaod  pios  eat^ipice  digfiiiaiis 
liiflnoilafllt  nanfi  naiMmilan  Reddiiur  qiiideM  vasirtt 


\enlre.  Vnas  «s*  qui  Mmn^ne  «ompilecMria^  el 
^dquid  'virtim  difltribtftum  t^oterat  siltrs  me ,  avi-* 
ftnsmatiffiarmn  rerum  'possesmiiitsiiidil.  ISlMfMM- 
^iam  Tmerum,  fhim  imftarfs,  cfxstfperas ,  ^iceMi  iM^ 
mam  llocds^ls  trfbnis,  dum  TecfefMs.  Est  apnd  Me 
-eplsnAae  vestrae,  quaelmjus  rei  Mem  ItMslat,  «MM- 
randa  *«oiiipoittio.  flttnam  quft  a  v«>bii  dirigMiCMr, 
lam  essent  t!retffa  qnam  anavia !  fKisMlk  fOraiiMi : 
l^ar  Ttilt  propfaiqunm  laudare,  fa  MMitne  «ogMMi'* 
tum  laborafntem  ,<qtAa  non  est  propriuM,  qensd  qM«i 
slngtAarlter  Mdetnr  paflmM  confert^.  ^ebll  ad  me 
eqoldem  poftio  de  cnntll.  Sed,  si  mlbi  ttediiia,  \iai 
erigor  de  genio  et  studilstnrtillmani.  Iirterdam  «cena* 
seront  ista  de  casiba^ ,  tNrii  comigerafit  Hla  vinati. 

«loiia  liU-MigimH  aed^  qnod  eit  olarius  ,  «epilo  Im-  |q  iPrope  Inops  ad  scriptronem  addutifur  iulfragfi  tmi- 

i^WMie  4>eison«.  'Foerii  in  Mocem  veteriiMs  «oni- 

diam  oelsiiudiBem  eam|M  aadope  mereari^  etoett- 

iempitt  lucis  iiOHMMi  4aee  fulf^  ^  aed  aliud  |[enas 

>ii«atii  quaviiar,  4>oaiqaam  fNrasMium  Cicia  M  ftoma 

inioiimm.  «Weeier  eandidalus  jioeiaianifesiam  deoer- 

MtioBem  debitam  ^riiimpbam,  dom  nunquam  viderit 

bella,  iaeptilar«4adioio«iigit  laureas,  et  congredi  non 

«eceeaorium  ^omI  armatis.  kiler  Cieeroois  ^iadios 

^  Bo^iol  Cbnsuli  ordinario  ejiis  anni,  hoc  eM  510. 
Ric  rtmirum  Anicvos  Hanlios  SevERmc»  fioETias, 
lihileaephaB  et  orator :  oq>tts  laus  praeconio  non  eget : 
quod  si  desideretur,  nullum  bac  Ennodii  epislola  esse 
possit  inustrius.  Onufrius  Panvinius  Iterum  consulcro 
cum  Symm:iGJho  socerti  fniise  censei  «nno  5^.  Sed 
^  «OMttMA,  HoeHuBi,  ai  «ecundnm  consul  illo  aikRO 


iuii^ei,  cciliigae  ^mmaoho  pra^poni  debuisset,  cum  b^  autem  habel : 

•  n  iTaatSa  at  «inliiiiiie  nmnihiifi  l^niilihiic  iinsfnmiQliiv  •  ^ 


sularis,  qui  tantum  de  paterttMms  ftoriMor. 
utriimqne  In  pecdHo  esjt ,  Lattaris  stientia  ei  vena 
purpurarum.  O  si  milii  non  styfl  tipisitolarii  conaide- 
ratio  in  longum  equidem  produtta  mantts  tifi^nerei ! 
quod  aHi  relaftone  dictant ,  ego  crudom ,  flt  «i  con^ 
tusis  ordinibus  expHcarem.  Redeo  ad  tabellarom  fi- 
dem.  Talereme  nuntio  ,  et  uirum  valeatfs  imploro : 
ad  summam  t>ene(lcii  postuhns  ift  dignatio  me  reci^ 

poterat,  si  ante  20  eoque  plures  annos  consulei  fuii- 
sent.  Boetii  ergo  fllii  fuerunl  Symmachus  et  Boetius; 
quornm  uni  nomen  a  socero,  (iiii  avo,  aHeri  saam 
impoMiii.  4Holla  sant  borum  oonsulaiu  miiaia  moni<- 
menla  :  unicum  proferam ,  quod  propter  ascriptam 
exeuntis  iiidictionis  noiam  memorabile  videtur.  Vidi- 
nius  id  Romtt  in  lade  subnrbana  S.  Paacvatii.  Sic 


in  Tastis  et  aniiquis  omnibus  lapidibus  postpoiiaiur  : 
mlhi  terium  est  dymraachum  et  Soerium  conmffes 
anni  IM  Hoeiii  ipsim  ifllios  fuiaae :  illea  ioqaani,  de 
quorom  ipse  copulato  consulatu  lib.  ii  de  Consola- 
tione  scribil  liis  verbis  :  Cum  duo»  pariter  comules 
Hber0$  tuo»  domo  provehi  sub  frequenlia  patmm^  »ub 
plebi»  dlacritate  tidi^i,  Ct :  Qmd  aicam  tiberos  comu» 
(65,  quorum  jam  ut  in  id  a^tatis  pueris  vel  faremi^  tel 
aviii  specimen  elueet  ingenii  ?  Scio  aliter  visum  auciOri 
Vilae  DoeUi,  qui  Hlios  ejns  coirsules  tacit  "hitricium  et 
Hypatium,  qui  anno  Chrbti  KOO  consuratomTnni  ga- 
seruiil.  Verum  liaic  protecto  nimia  est  aHodnatio. 
Praeterquam  enim  quod  meminisse  oporrebat  OneOOs 
et  Oriemales  nios  confmlesTuisse,  et  ad  Boefii  'ArnA- 
liam  niliil  peniiiefe,  revlRoere  pcieraiii  «aae  raodo 
citata  sunt  verba  Boetii,  cx  qoibas  HuuelJiuaeeeyas 
filios  eoniriiaree  ttiaie  adbac  ipaeros  Jaisia,  ^mhb  ex- 
silii  iui  Consolaiionem  scriberec :  quod  sane  dici  non 


HIG  RGQUIESCIT  MAXIMDS  PXBVfJLUS 

QUI  ViXIT  ANNOS  VI.  MCNS.  VU.  DIES  X. 

DE[>0S1TUS  fiST  SUB  D.jH.  ID^AUC^USTAK. 

SYMMACHO^ET  BOETIO  VV.  CC.  CONS. 

IN  FiNE  INB.  XV. 

*  Qui  ntrwMpte  oompleeUris]  Graecam  sioMil  Latir 
namqoe  eradiiionem^  ^uod^iiMiia  ejus^ipeca  4esiM- 
tur,  ^  epitaphiam  Ticini. 

Vvonia  et  livtit  lingot  clflPlsslnos,  «i  qol 
Consul  eram,  beic  pevii  missos  ie  exsibaik 

"CclAieitasitemnosrrasfTb.n  Eptgrammatamf^illicea* 
iioram: 

Tu  pater  et  ptiri»  lumen,  Severine  Boellii, 
'GOBsuUs  offlciD  rerum  dlsponis  hibenas. 
•tgfandte  hnnen  stodtls,  ei  eedore  nescjB 
v^mBQvmn  maeoNi* 


m  ^     wHTOLAiiM  vm.m.  w 

frod  termoM  aHolltC :  liec  ^qiie  deproctfis,  *  ^i  ^l  Vate ,  tlRicld  lAflmaftHiMB  toeepto,  «I  Mtoniw«iim  te 


donHMB  <<|aam  iii  Me4iol«iMi  isiviuie  ei  abim^iitia 
f eMra  ei  negkeMs  fropeiaedMi  jam  feH^it^  mM 
f«o  vttlUs  geoere  eoReedatia.  laalm  eat  €toilm  %t 
^araniee  veetri  halieaHi  fMid  4e  vatrtmoAii  itfole^fe- 
•ee»4k.  Oedtte  oMv  i^  lesi^  ^  M  imii^re 
WM  deiriaMfito  ^sm  Tesfrf  mmitT6,  ^si  doiso 
ebl^aMa,  olne^s  poiftoribos  mpmA^.  f>e  4«a 
fanev  sic  vebis  MiciiersniiiversatceiiifftgfMiv^i^* 
cania  esee  Mmos  pleiiaril  «uM  #»wmioaili  ^Mine 


s^estiomttos  meis  fre^eniibes  rcmifNi  miminB  4il- 


fiPISTOLA  H. 

iPair  mt  ^dlfnitaAftetti  vestram  ingenii  sui  bpu- 
leotiafti,  dum  sancti  patris  seetaiur  institula,  depro- 


D 


EPflSfOLA  IV. 

Xdlbiiglnqua  digrediens  caritatls.  immemor  exsti- 
tuti ,  nou  licuit  tecum  piam  diligeniiam  niuros  exire. 
bum  urbis  baliiitator  es,  fabricatas  l^anditias,  dou 
slne  dsejlaia  arte  custodis  ,  at  ubi  rus  petendum  esse 
decreveris ,  quasi  graves  sarcinas  amicorum  memoo 
riain  3ere(iDquis.  tu  villares  delicias  expeijsti»  el  dos 
apo^  te  mter  Dtonium  mala  remaosimus.  Non  habiiil 
riidiceib  afectio,  quam  velut  curarum  lormeBta  se- 
parasii.  t)icas,  uo^e  tam  velox  exprobratio  ?^oec 
^quuib  esse  parar'i  antedelicta  tortorem.lScripturom 


roere,  elmullo  acquisitam  sudore  docirinam  pro  di-  •tc,  ihbx  fiasses  «Jl  bptoupervecius,  sine  cuncUtione 


promisisii  :  quantuin  pater  tous  sediper  culparuln 
tbarurnvtiljiatbr  exposuit ,  jam  a  te  pueri  paginis  va- 
cui  commearunt.  Timeo  ne  ista  Uciiurnitas  diutur- 
nitateconvaiescai;  et  in  iisum  silentii  turpis  crescal 
incuria.  Domine  mi,  saluto  ego,  et  promissi  te  memo- 
rein  debere  ess^  conVenio ,  qtiatenus  inier  caoa  oe- 
mora  redlmiiusiiederis  efteraris» 

EPISTOLA  V. 

BllMnmJS  ^AfTSTO. 

• 

IHrMcos  a  sirtrcto^ep^sbopo  «riifibiifs  i^^rfdi  COtifr- 
tMifidallfo*^  tm  Optrs  "«sl.   Res  ehim  ^u!b  suO  pliicf- 
turag^mf^,  ^'devotSon^  lamdiatoris  a^tyj^t  li^ii^. 
Familia  est  quam,  eam  vidckttis,  *non  possilis  ambi- 
^  gere  ab  Ecclesia  destlBaiam,  et  4e  ejus  thesauris  et 
•ffemio  sub  hoc  siudie  proeessisse,  ot  tractaia  libe- 
ralicer  partat  vobts  10  iila  melioris  sieeali  commuu- 
iiooe  loercedem.  4n  qtiibus  mancl^iis ,  juKU  «nnuK^ 
eiatioiiem  lieatisiBiHR  Lavrentii  nmrtyivs,  opes  esoe 
OMXiflKis  qoiSfieg^?  Snmeoim  femime,  quas  qeam 
vis  exlerioris  iNHmms  himina  perMrssent,  menliiim 
eplendore  radiabuni  :  'qoidquid  enim  eorpoTibes  de 
presperiiate  sabducitor,  ad  fnigem  creseit  animorom. 
^ioitte  male  afocipere,  quod  nee  videre  poterun^  nec 
videri  :  procui  a  matoritate  vesira  «lliciens  deeoro 
formosiUs.  Qui  vilani  suam,  eicut  vos  ie  ^100  mno- 
centiae  calle  disposuti,  si  lales  pascat,  in  coelis  esl ;. 
crede  mibi,  quamvis  vobis  gaudia  pariat  fusa  ad  Deum 
oberUs  illa  lacrymarum,  contetiti  eriUs  possidere 


ligentiae  testimonio  ventilare.  Gemina  vobis  .con- 
^Sti^  HrMto  cdncihDatione  laudaiio  ;  quando  cre- 
Heeiite  soscsptortmi  devotione  feirtur  in  mcdiura  pal- 
M  sermonf^  Yes  qoae  nobis  ainorem  vestrum  rese- 
M,  tos  ei^olllt.  t)oo  eodemque  usu  et  oris  pompa 
IMlllfftieirtor  dl  il&^ei.  1n  pace  coiistituti  illam  sub- 
fWlfliinecilooettitiCitaniur  impendere,  quam  loquun- 
Wr.  fltec,  mi  donfine»  Tne  occupatissimus  paier  et  in 
iMmaiia  tocatus  1arce  cusioAii.  Nam  contemptum  ma- 
rifeslat,  qoi  In  oVio  degens  verba  nod  tribuit.  Legisse 
Bie  memioi,  Sermonii  avari  nuUu$  hoiior.  Nunc  ergo 
servitiis  saluutionis  adhHntfs,  indico  me  valere.  Su- 
perest  ut  soggeiitio  mtk  elicitt  gliOdeat  uberute  col- 

EPfsmx  m. 

ENNODIUS  *  MESSALifl. 

Post  ooam  epistolam  quam  victos  crebris  scrfplie*> 
nibos  emisisti,  in  coniiuua  tacitumiute  perduras  < 
A  credo  neoessiute,  non  studio,  servas  '  pbiiose^ 
jibiam  nil  dlcendi ;  nou  respiciens  veteres^  ot  loqoe^ 
teator  melius,  in  praesentia  nil  locutos,  et  illam  si- 
lentil  curam  nutricem  fuisse  sermonis.  Tu  videris 
atlbi  ^  disciplinas  Atticas  in  muta  fideliter  parie  se- 
dari ,  nolens  silentio  acquisita  vulgare  :  osieode 
)Q(it  oris  lerias  quae  tibi  per  aurium  callem  divitise 
«iBmearuiit.  Destinasii  mihi  diciiones  tuas ;  io  qui- 
tas  ei  51  non  fuit  opUnda  sublimius,  non  umen  de- 
If^edsa  est  quae  sorderet  abjectio.  £gi  Deo  gratiaa, 
|ola  jam  le  dle  vintulo  in  quo  negligentia  consiringe*  1S  sub  continuatione  plaugenles.  Inter  isu  bona  qux 


toris,  exemeras.  Promisi  sequenlibus  poiiorem  suc^ 
cessom  aestimalione  principii.  Sed  vos  inchoationem, 
qBJotuB  ad  me  cui  nihil  dirigilis,  com  e^fremiUfm 
iMKisias»  Domine  Messala  ,  qootidie  cujus  si^  fitiu^, 
fesAm  afiie  oeolos  cordis  Dei  nostri  dispeAsatione 
MABgal.  &ed  Dole  proliaa  esse ,  quae  aspera  sonl. 

^  DMmmiiii  ¥edfe/airei»{eMmfe]  De^msotft 
episL  30,  58  et  40  hujus  hbri. 

•  Jfeua/a?J Adoescenti,  Avieni Avitri,  FSIMtf  fiKo: 
^nod docet  lib.  ix,  eoist.  12  et  2<).  Is  etoqueniisB  o^- 
1  >am  lt«tm?r»  flaliat.  lueo  ^us  diciiones  laudat,  ut  hoc 
)  HSnnilo  Incltettir.  Alias  praterea  sunt  ad  eoffidem 
fiAOlae  h.ic  llbfo  ei  Sdquenii.  Hursum  Messala  hio 
wetor  de  cujus  consulatu.  qui  incidit  io  amium  506, 
^igraauDate  lusil  Eonodius.  Ita  pueros  consules 


prxfatus  sum  ^  licet  magno  vobis  labore  el  prelio 
conslitissent,  adjicio  quae  sequuntur.  Una  inter  ipsas.^ 
et  ingenua ,  et  sine  «filiiss  et  puio,  qood  Al  OHnciis 
tielnmn  desiderlrl,  nefC  'hatb^it.l^t  eiflm'lh'CIiri- 
stfanis  homlnibus  fecunda  sterilius,  et  maximum  so- 
laliomMCuli  ad|iotona  noo  liabere. 'Sedm  Imne  mii- 

«reate  mos  fliH  hoc  «vo  non  Irffreqoens. 

»  PMItmcff^am  nUnicendi]  PyChagOrlcam  <x^f*"" 

Olftv. 

^  bhclpiintn  Aifieas]  Sacromm^Eteiwfiiiofnm,  ^we 
in  Altica  religloslssimo  silentk)  colebanlor.  Uiide 
laeiti  Cei^eris  mystae  Papinio;  ^t  proterblom  'ATrexoi 
AfTivivia^e  lis*qoi  eretfffa  t^a  «fl«mio\egUnt  :  .quia 
Oererisinysieria  noniirltiatis  evoigailB  nefas  erat. 

"  Aratori]  Lib*  ix,  epist.  1. 


N 


155  ENNODU  EPISGOPI  TICINENSIS  136 

mus  Tester  in  oecdpaUones  publicas  debeat  de  ^  ana-  Alo(|ui  loquendo  faciaro,et  illam  Atiicam  eruditionem 


gnostici  proliiitate  fastidium ;  quamvis  bona  in  prin- 
cipiis  locata  vos  animent,  et  quemlibet  rancorem  de- 
tergeat  in  exordio  ,  juxta  oratoriam  disclplinam,  lo- 
cata  dulcedo;  tamen  ne  desideria  vestra  fabricata 
dissimulatione  suspendam,  nulla  ex  illis  documenta 
promerui.  Quia  commemoraiionem  mularum  facerem, 
episcopo  durum  videtur  :  et  quamvis  famuli  vestri 
fratrisGaianiinstitissetefficacia,etsupra  modum  nos 
pressisset  importunitas,  nihil  communi  aciione  pro- 
fecimus.  Hoc  tantum  volunt  inseri,  roultis  sanctum 
patrem  vestrum  beneflciis  festris  et  gratin  inTitatum, 
munerls  vobis  vicissitudinem  prospexisse  :  quod  ge- 
Dus  documenti  si  placet,  sine  cuiictaiione  rescribile , 
nut  quae  ejua  -forma  esse  debeat.  intrmate.  Nunc  ego 
iUe  periclitatae  utiliiatis  et  in  obsequiis  vesiris  annis  B 
pluribus  jam  probatns,  quantum  egerim,  quod  vix  al- 
ter  per  infinita  cbarUe  damna  narrasset,  pernicibits 
Bum  verl>orum  saltibus  elocutus. 

EPISTOLA  YL 

ENNODIUS  AVIENO. 

Credo  ad  justitiam  periinere,  ut  quod  a  vobis  ex- 
Bpecto ,  primus  exbibeam.  Decet  enim  ut  qui  l)ona 
opera  praBStolatur,  invitei  exeroplo.  Expugnat  catca- 
ribus  tarditatero ,  qui  formam  ministrat  offlcii.  His 
ergo  salutationismunus  imperiiens,  sanum  me  esse, 
post  ioaequalitaiero  quam  pro  peccatis  sum  passus  , 
enuntio;  et  statum  vestrae  prosperitatis  inquiro,  spe- 
rans  ut  in  hujus  rei  solutiune  multuB  ineumbas, 

EPISTOLA  VII. 

ENNODIUS  SENARIO. 

Apud  sanctas  con^cientias  nifn  negat  caritaii  de- 
biia  8ua  g  atiae  priiicipalis  occupaiio  ,  nec  eliminat 
pii  amoris  aula  fervorem.  Tesiimonium  dat  solidae 
affectioni,  qui  eam  inter  impedimenta  oblivione  non 
obruit.  Gommendate  mihi  scriptione  culinina  vestra , 
quae  voto  imp6rtunus  emeriii :  custodia  communionis, 
honor  est  dignitaium.  His  ergo  obsequentissime  sa- 
lutans,  epistolas  brevitate  constringo,  sciens  posse 
productas  horreri :  facieus  ut  pro  me  Domino  gratias 
referatis ,  qui  molestiam  quam  pertuli,  antequam  ea 
discere  potuissetis,  abstersit. 

EPISTOLA  VIII 

ENN6D1US  '  ELPIDIO  DIACONO. 


ad  epistofas  alia  garrulitate  producam.  Jualum  fuit 
ut  tot  diebus  a  promissione  desisteres,  et  qualiter 
pervenisses,  nulla  paginae  directione  signares?  toc 
forte  contra  me  illam  tuam  cauielitatem  aestimas  esse 
servandam?  Dedignaris  colloquio,  quorum  graiiam 
multo  sudore  quaesisii  ?  Crede  mihi ,  nisl  ab  lioc  te 
vitio  sub  ea  qua  ambulare  soles  velociiate  suspende- 
ris,  necesse  nBi  ut  ad  alios  nostra  pairocinia  transfe- 
^mus,  qui  memores  constituti  amorem  monerentur 
obsequiis.  His  ergo  salutans  ,  amico  et  medico  in- 
dico  me  g|avi  corporis  inaequalitate  laborare  :  quaa 
nisi  te  dictante  pagina  jocos  exhibitura  curaverit, 
tlistensam  per  tormenta  ranulam  longis  hominibns 
coaequabo. 

EPISTOLA  IX. 

*        ENNODIUS   MESSALiE. 

Si  jam  te  favor  divinus  a  proposito  negligentiae  ad 
votiva  ducit  studia,  si  quo  le  vena,  quo  te  doronos 
Faustus  vocat,  attendis ,  optata  non  laceas  scriptione. 
Sed  timeo,  ne  dum  ofnciosum  desidero,  siisiineam 
rusticantem  ,  et  incipiat  hoc  desideriis  meis  resisteie 
quod  cupivi.  Coelestes  divitiae  lllam  inertiam  siimulo 
pietatis  exsuscitent,  et  mendiciiatem  oris  tui  supema 
ope  locuplctent.  Ecce  injuriis  provocatus  scril>e.  Sa« 
lutem  ergo  dicens,  rogo  ut  qu  dcurca  te  agaiur  taba- 
larum  promulgutione  cognoscam. 

EPiSTOLA  X. 

ENNODIUS   MAXIMO  V.  S. 

Bene  disponantur  superno  vou  nostra  Judicio.  Ipse 
^  ad  nuptjas  tuas  venlat,  qui  primo  parentl,  dum  adhue 
nativa  immorialitate  gauderet,  supernae  benedictio* 
iiis  munus  indulsit.  Faciat  tibi  Christus  noster  nec 
custoditae  iiitegritatis  fructuin  perire,  nec  munera 
nuptiarum.  Sic  virginitas  prosit  ad  sobolem,  ut  casti- 
tati  tuae  fecunditas  nihil  decerpat :  et  miro  dispensa^ 
tionis  arcano,  necsaeculo,  dom  pateres,  pereas,  nee 
Dei  gratiae,  dum  pudicus.  Vt^niat  super  te  quod 
Isaac  juniori  filio  pie  inductus  optavlt  {Gen.  xxvii , 
28).  lUis  domum  socrus  auspiciis  utor  introeat,  quv- 
busad  Tobiae  penetralia  niirus  accessit  {Tob,  vi).  Sit 
tibi  causa  perfectae  dilectionis  in  conjuge,  iu  le  vir- 
ginitas  custodita.  Solam  illam  deputatam  tibi  noveris, 
cui  te  quasi  non  e^ses,  ex  mundi  faece  servasti.  Ecce 


Quibus  modis  fraterniutem  tuam  ad  scribendum,  j^  <I«ia  venire  non  potui,  oratione  non  desum.  Domine 
ave  arte  sollicitem,  quando  homo  verborum  locu-     ™i»  ^P^^  ut,  honore  saluiaiionis  accepto,**  quae  a  me 


quave 


ples  in  me  sileniia  peregrina  custodis?  Elcgi  ut  te     ^^^^^  s""^»  dignanter  accipias. 


^  AnaanoiHei]  Diclum  lib.  i,  epist  4. 

*  Elpidio  diaeano\  Medicum  fuisse  extrema  epistola 
8ignifi«'at.  Itaque  dubium  non  est  qiiin  hic  sii  Elpi- 
dius  medicus  Theoderici  regis :  cujus  ad  ipsum  ex- 
stat  epistola  qiiae  Heipidio  item  diacono  iiiscribitur, 
lib.  IV  Yariarum  :  in  qua  cum  impensi  ab  eo  servitii 
sediiliUitf^m  coinmendat,  boc  ipsum  metlicin.^e  obse- 
quium  inieUigit.  PrAcopius  lib.  i  Belli  Goihici  :  Mcra 
di,  aitwxoL  iig  *E^7riSiov  tov  larpov  ra  Svftfrfo^ra  cSc- 
Myxwv,  nrv  tlg  Ivfiitaxw  rc  x«i  Boircov  oifiapxa^ot.  IxXattv» 
Potiea  verOf  iiiquit,  Elpidio  cuncla  quce  aceiderqnt 
eommemoranSy  admiswm  in  Symmachum  ac  Boelium 
facifiui  defiere  e4Bpit,  Hediolaiiensem  fuij^se  indicat 
episL  il  iib.  IX.  Sunt  qoi  p^tent  eiimdem  esse  cum 


Rustico  HelpidioV.  C.  et  inl.  ex-quaestore,  cuju^  car- 
niiiia  legunuir  in  Collectione  sacrorum  poeianiiii. 
Caeterum  vel  hoc  exemplo  patet  clericos  a  medidnat 
usu  primis  illis  saeculis  i|on  abstinuisse.  Quod  ipsmn 
etiain  tenutur  Diouysii  alterius  diaconi  el  medid, 
qui  Romae  urbe  a  Gothi^  capta  fl<»ruit,  epitaphium  in- 
ter  Christiana  moniroeiita ,  cujus  hoc  esl  iniiuini  : 

Heic  Levita  jacci  DioDysius,  arlis  honestae 
Fonctus  ei  officio,  quo J  medicina  dedit. 

*  QwB  a  me  directa  $unl]  Epitbalaminm,  opioor  : 
quod  Ma\imo  scriptum  in  antiquis  exempfaribas 
proximae  ad  Aratorein  epistoiae  qua  illum  ad  idem 
argumentum  hortatur  subjici  solet :  nos  inter  caetera 
Ennodii  poematia  fcjecimus. 


I3t 


EPISTOLV  XI. 

KMNi  OIUS    ARATOItl 

lliror  cnr  deveiiiis'es  lurpi  sileiiiio  ad  Romaiiuffi 
ilecorciii  poliii  rn  le  boiia  colloquii ,  et  coacu»  iiiuUo 
sadore  divilias  fugieiis  dispensationem  taciuirtiitate 
eonsuiius.  Quidquid  digiiis  collatuin  fueril,  duiii  iii 
iisu  esi,  oriiat  «uctorein  :  ingeuioruni  elegaiiiiam  qui 
eoncludii,  extenuat ;  unus  error  esi,  prodsre  iiisii- 
raiiieni,  et  dignuin  laudis  houore  delilescere.  Nuii- 
quid  iion  babui^ti  digna  memoralu  ,  aut  ego  libi  vi- 
sns  tiim  Bon  colendus  eloquio?  Fuit  aliqiiaiido  inate- 
ria,  qoc  sic  oniniuin  linguis  et  lilleris  celebranda 
sii,  quando  ad  iiuptialein  copulam  perductus  homo 
est,  cui  cum  magna  sit  lux  natalinm,  abuiidaiilia  fa- 
r.ultiiiim  ,  disciplina  et  pudor  utninique  transgr^i 


EPISTOLAKUM  LID.  Vfir.  fSS 

A  (liligeniiam  voslmm  est  lota  intentione  capiiviis. 
Ergn  s  lutaiionis  honorificouti-.im  deb!ta  buiuilitaie 
|ier8olven«,  nihil  valeludini  meuc  de  itineris  confra-* 
ciione  indico  decessisse.  Eccc  qua  sollicitudinem  ve- 
siraro  benigni  siudii  cura  rcmuneror  :  faciie  qiiod 
scriptum  est,  accepta  restilucntes,  de  prosperitatis 
ve$tr:r  ine  sigiiificatione  gralular*. 

KIMSTOLA  XIV. 

EM?IODIUS   FAUSTO. 

Tncerem  mulesiias  nieas,  iiiii  inieUexissem  quod 
sollicltudo  vesira  nie  subleval.  Nam  dum  cogiiosciiis, 
qii mi  variis  m(»rborum  fatigor  iucommodis,  pro  pec- 
caiis  nieis  fcbribus  frequeiiter  addcor,  el  vires  qua 
videlianlur  restitiitae,  franguntur.  Crgo  vos  remedia 
<  oHsueia  prasstate,  et  usum  illum  saiictae  conversatio- 


mr?  qui  vitiicamis  abjuran8,4)ro  blandimento  lurpi  B  "'*  »«P««|»*'*«  •  «i  quidquid  inediciiia  roorUlium  nou 


re§paebat  qtiidquid  leges  dedere  pro  remedio  :  et 
iioletis  uxoris  eorpos  deputare  serviiiis,  putavit  se 
iddicere,  si  qnidquam  rouiido  impenderet  liberam 
satlliatem?  Ha*c  et  si  non  diiigis,  debes  lamen  pro' 
iiigenii  lui  osteniafione  laudare.  Possunius  credere 
16  bonum  Hen,  si  audiamus  qua;  honesta  sunt  pr%- 
dieaniem.  Nuiic  s.ilulem  largissiuiam  diceiis,  ut  le- 
SC'  ibas  admoneo  :  et  non  me  de  epistota  inea  xstimes ; 
i|U'm,  Dcus  tesiis  est,  dum  de  basilica  re.ncpreui , 
iranscu-  sione  diclavi. 

EPISTOLA  XII. 

EMMOO  U»   FI.ORO. 

Qu2  le  dttviiict  oiie  leneaiu»  qiia  diligeutia  comple- 
ciar,  ex  aiiioii  tui  potes  quiilitate  colligere.  Yix  enim 


valel,  fusis  ad  Deuin  noslrum  precibus  impctrelis. 

EPISTOLA   XV. 

ENNODIUS  EDASIO. 

Ante  experimeiituin  amicorum  fides  occulta  est  t 
postquam  in  lucern  proeesseril,  eorum  qui  aliquid  sa- 
poris  iiabueriiii,  sibi  mentes  obligai.  Est  tamen  mi- 
iius  libera  servitus,  qu;e  caris  exbibetur.  Conttieor 
iiiai^niiudinl  tua :  latebai  roe  aote  relationem  homi« 
riis  inei ,  quid  ia  sublimitate  tua,  el  saporis  et  gra* 
tae»  bub  Doliili  humilitaie  delitesceret :  didici  bomi- 
item,  qui  canain  In  fide  beaiiiudinem,  dum  MDicunim 
abseniiam  bene  traclat,  exsuperat.  Plura  quidein 
discedens'  promi^eras  :  sed  ad  geniom  coiiscientiai 
tttU!  inajora  prsi^titisii.  Doniine  fili,  salutaiionif  oiru- 


amari  contiiigei,  um  quos  siiiceriler  aniare  consiiic-  C  &iK^>na!  munus  impartieus,  ago  atqiie  halieo  insuffl» 


rit.  C»iigreditur  iuter  se  coilesti!»  vigor  animarum, 
ci  sludia  iua  mulis  sibi  paudlt  afiTiiibus  :  ct  ideo 
ficisftiiiidiBetn  mihi  redd  re  disponis.  *  Ins  ste  dom.io 
nt  MbmiMUiuin  illod,  si  dignalur,  dato  a  ine  pretio 
eoflifKirari  jubeat  *  quod  duni  iii  Liguria  fuero,  fcli- 
dler  lialiebam,  et  post  obitum  meum  ipse  suiquo 
Ifttkideant.  Uibi  tanien  post  Deum ,  libertatem,  sub- 
Maatiam  videtur  ipse  conferre,  si  boc  beueficii  pcr 
ipsviii  fueio  consccuius.  Sed  sic  filia  tua  vivjt ;  s  c 
dt  iUa  i|uales  opias  filios  teiieas;  sic  Deus  animaiii 
inm  ftanciis  suis  faciit  cottquari ,  et  fraier  luus  vi- 
vai,  ai  iiisisias  siippliciter,  iniporlune,  quatenus  ad 
effeduni  petillonem  rocani  perducas.  Cogiles  Deuni , 
rtgliet  ■ecetsltaies  meas  ;  quia  niliil  est  quod  po- 


cientes  graiias  de  his  quae  luilii  in  prima  '  potiti:» 
fronlecoUatasuni. Qiiod  re»tai,  d'prccor  ut  residua 
il!a  mancipia  leneri  jam  facias.  Ecce  fiduciam  de 
lioiiis  praecedeotibus  descendentem  :  qui  ante  ignoto 
preces  meiuebat  olTerre,  jam  non  dubitat  imperare. 

EPISTOLA  XYI. 

CNilODIOS  ^  BAKBAajE. 

Non  ego  debiti  iminemor  ab  ofUciis  temperavi ;  neo 
constiiuia  despicienS  garrulitatem  meam  ab  obsequii 
exliibitioiie  suspeadi.  Sed  po^tqoam  ab  urbe  regres* 
sus  suni,  coiitiiiuo  ine  variae  argriliidines  ,  et  quid* 
quid  ad  mortem  vocat,  arCiavit.  Vere  domna  mea, 
sic  vobis  veslrisque  laela  coniingant,  quia  ad  testimo 
iiium  veteris  mysterii  Chrislus  noster  iierum  quanh» 


leatla  ipaiut,  quod  affeclus  circa  me  inajus  |iossit  D  ^*»  P«ccalorem,  ni^  ut  illum  qui  amiciis  dici  meruii. 

sed  rursus  vocavit  Laxarum  de  sepulcro  {Joqh,  xi« 
11).  Est  ladi  uniUit  lu  distantia  persoiinrum  :  et  nunc 
iiiipliiir  maguiludo  divinl  oper  s,  quia  quod  illc  lue- 
ruii,  mihi  ceaiit  indebiie.  Ilsc  causa  me  ab  ofllcii 
proiiiulg:itioiie  rcvocavii.  Ptistqaam  tamen  ad  viiaiu 
rediichis  suni.  coiilinuo  me  ad  servilia  vobis  solvend:i 
couverti  :  rognns  Deuui,  ut  vos  vestrosqoe  kU|ieriiu 

reudis$€  cognosco.  Nec  ab$entibus  tobii  integer  e$s.t 
tnikl  videor ;  et  eum  me  m  me  non  invema»n ,  apud  vo$  me 
ad  ro»  re9ersu$iiuiuiro  :aique  ibidem  quanium  wei  vohis 
ieliqui$se^  tanlum  ve$lri  meeum  abniMlfete,  eon$picio, 

*  PofiiffflPaAiri.liber,  potentim^  Basilivnsis  ediii», 
pvfrilfOf. 

^  Barbane]  Ciijiis  cvi(i  lande  mentio  ep.  29  I.  vn, 
a'J  qitnin  tieium  scritTebepi^t.  27. 

5 


pRralare. 

FPISTOLA  XIII. 

KRMODIOt  AOABUAMO  PBESaVTEBO. 

ASeclionem  mentior,  si '  vobiscum  digredieiis  non 
Maaasiy  et  beatitudinem  ve.>tram  niecum  quamvis 
locatam  in  siatioiie  ,  nnn  detnli :  et  quia  aiiimns  In 
«e,  ot  hi  ci leri:f ,  imperatur  est  corporis ,  ipse  circa 

^  Imista  domno]  Pauslo  pnffecio  pnDtorio  :  ad 
qoem  efiifti.  19  iia  scribit  :  Spero,  ulpetUionem  meam 
qaam  per  confamulum  meum  fratrem  Florum  de^linati^ 
Mliia  btnigniiate  dignemini,  Mec  spes  fefellit :  naiii 
olNiiiNii,  ut  obl^micutiepisioiii*  21  ei2i  lib.  ii. 

*  fviiuum  digrediem  nmaastj  Huriciiis  lib.  ii, 
C|ii«i.  I  ac  9 :  flam  poeiqunm  a  ve$tra  germaniiaU  dis- 
atrtif  aitisum  eme  me  sentia^  psrlemfine  niei  voliscum 

PlTl^f)L.   LXIII. 


13»  flNNODII  EnSCOPI  TIGI^IENSIS  liO 

tufamr  aHxiUo.  Pft»miUo  mihi  ciiam  ci  dcsiderlis  X  penso  :  ttnieii  p.irs  isla  ciii  impcndiiiir,  nisi  res(Miii> 


4iteis  quod  ciim  felicitate  vestraet  gnudio,  ad  comi* 
(aienfies  excubias,  qii;c  votis  iiieis  ftatibraciai,  digni- 
ias  adepta  vos  evocet.  Noli,  dumna,  liuic  te  labori, 
liuic  oneri  submovere*  Yideant  bona  Romanae  civita- 
tii  provinci.!!,  et  f|ux  roonitis  vix  instituuntur,  per 
boiia  qux  vobis  Dcus  contulii,  formentur  exemp1i<« 
Rogo  tamen,  revereolia  salutationis  exhibita,  ut  ex- 
speciatissifflo  me  releveiis  allo  |uio  :  sed  necalieruiii 
dictare  patiamini,  quas  ad  me  scribelis  :  sic  ttunquam 
ab  im|>elratioiie  oraiio  vestm  pellatur. 

EPISTOLA  XVlh 

EHflODIUS  '  STCraANtiB. 

€redo  voe  et  ignoraiiies  meis  per iculls  subvenisse : 
antqHareconfidam  nescire  quidquami  quos  perDeuni 


dcrit,  ab  hiimaiiitato  sejnngkur.  Ergo  salutationis 
of.icia  praef.itus,  Deo  tribuente  indico  mecum  saii- 
ctorum  sulTragiis  ei  vestris  precibus  jam  melius  agi, 
et  illam  desperationis  et  febrium  intepuisse  valetu- 
dinem.  Nunc,  quod  restat,  spero  ut  petitioiiem  meaiii 
quam  per  conrainuium  meum  (ratrem  Floruin  desti- 
navi,  suscipcre  solita  benignitate  dignemini  :  qu  a 
etsi  III ihi  ad  praeseiis  res  videtur  essc  compendii,  vo- 
bis  quihu<  inagis  futura  cordi  suiit ,  utilitas  ex  liac 
parie  suuima  rcspoiidet. 

EPISTOLA  XX. 

ENNODIUS  AGNCLLO. 

Si  vaierem  corpore  prosequi ,  verbis  abainerem  : 
at  cuni  illa  res  valciudini  deficit,  i»ta  snccurriL  Scil 


comingit  universa  praenoscere?  Posiquam  enim  ab  B  fiecritorum   discussor,  me  et  divisnm   praesenlia  a 

iirbe  retfli«  reparata  sunt  in  roe  divina  my»teria  :  ct 

quod  senuerai  temporibus.  novellis  resurrexit  exem- 

plif.  Iterum  vocaton  est  Lacarus  de  sepulcro  :  non 

quldero  illius  par  merilo  qnt  amici  Redemploris  nn- 

meii  eineriilt,  scd  in  diversrtxte  aetouin  unius  con- 

venit  forma  mysterii.  Deductns  per  OBgrrtudines  mnl- 

tipllces  ad  sepulcra ;  sed  eoelestis  vo^-e  revocains,  ail 

baec  primuro  qua  vobwsolvuntur  offieia  ine  converfi : 

credens  placere  Deo,  si  cultortbus  ejut  per  lingnam 

quam  ipse  reddidit  prineipe  loco  exhibeantur  obsc- 

quifii.  Ergo  revereBiiasalutationiiimpenita,  deprecor 

ui  pro  mo,  sicut  popoaci,orare  aitentiot  procuretis,  ut 

per  meriium  vestrum  divma  clementia  digiretttr  coii* 

firmare  quod  iribiiit :  et  frequenter  me  pia  litteranim 


vobis  abesse  non  posse.  Proinde  sollicitudiuem  vi*- 
stram  uuHtio  meae  prosperitatis  relevo  :  et  pro|iief 
quod  conccssum  esl  epistolare  commerciuin,  vesirttut 
r(M|uiro,  indicans,  hoiiorc  salutationis  impenso,  piie- 
rum  me  ad  suscipieudum  caballuin  dircxisse.  Tan- 
tum  est  ut  talem  miitaiis ,  quem  ct  vos  dedisse  cb- 
reat,  et  ego  pro  honoris  summa  me  gaiideam  siisce- 
pisse. 

EPISTOLA  XXI 

l.riNODlOS   BEATO. 

'  Si  possem  scribendo  dfl«re  paginam  niciin, 
multl)>lici  hoc  facere  intentlone  procurarem.  Se<l 
quia  iiofi  esl  fas  hominem  non  errare ;  cgo  ille  caitns, 
sed  pater  inus,  ne  unquam  prioris  epistolac  mea:  si^ 


veslrarum  proroulgatione  sublevetii.  Rogaut  nullmn  C  niemor,  exposco.  Sic  te  pater  et  pntrla  talem,  qna- 


alium  dictare  facias,  per  d«»Nini  Astcrii  aniinain  vi 
profestione.u  tuam.  Sie  ei  niior  quein  optas,  usqne 
ad  eunsuromationis  tempns  assistat. 

LP;STOLA  XVIII 

EN^mDICS  FACSTO. 

Goegit  mc  ad  studia  inea  portitor  praDsentiuin  liite- 
rarum,  et  quod  volebani,  prope  iinportiiniis  exegit. 
Sie  conttillt  beneficium,  qui  eiigebat.  Isie  in  iiegot:o 
suo  prebaturo  miiado  jiistiti»  veslrae  pooclt  examen : 
nec  ab  aliqtia  vcritaiem  causae  siia:  dtscerni  irstimai, 
si  cesseiis.  Pro  hoc  precalor  aceedo,  ut  dum  adesiis 
mandaiis  codestibus  et  veritatem  lota  infeniione  pcr- 
qtliritiv  ainicli  hitiniiiis  necessiutibHS  succnrraiie. 


\tm  per  singules  dics  omnihus  protesior,  excipial. 
Alienis  scriplis  credtdi,  ut  siyli  mei  importuna  fe- 
stinatiotie  morderem.  Tu  feceras  quod  sapten^;  qnl 
soli  domno  Probo,  •  artem  icnen  i  inter  doctos,  vct- 
sus  meos  relegeras  :  quod  farcre  decnit.  E^o  iinpf»r<* 
luntis^  qni  alteri  credere  nnn  debuissem,  qttsntiim 
video,  fnistr;i  coinmotas  snrn.  Vade  ergo  ad  dom« 
num  Prnbum  (sic  paier  tuns  vivat :  sic  me,  qnem 
seuiper  aniasti,  viveniein  aiidias,  qula  ista  prne  mor- 
luus  dictavi)  et  o^cnlare  illl  geuita  pro  me,  el  die  iffi 
do  cxtremo  versu,  Terentianns  me  indoxit  In  Itlo 
exemplo, 

Sic  Tatur  bcrymaas,  classiqop.  imniltllt  habenas. 

jEmid.^  VI.  1. 


Spero  eitam,  saluialionis  ofllclo  impenso,  nt  hidicio 

ine  priisperiiaiis  veslrae,  non  neglectis  qii»  freqncit-  ^  Omiila  lamen  quas  foerunt  ^lgna  correctlone,  i  rafcti. 

dit.  Saluio,  aniore  qiio  dcbeo.  Si  evasero,  versui 
ipsos  eiiienclo,  et  slc  dirigo.  N:im  litleras  tuas  quns 
per  infaiitem  Ruflniim  direxisii,  Julio  mense  siiscepi. 
Viidc  me  contigit  ncscirc  quod  actum  fucrat ,  ut  tali- 
ler  nioverer. 


tcr  ser  ingemnl  occasiontbus,  subleveiis. 

EPISTOLA  XIX. 

ENNOOIUS  FAUSTO. 

Qaarovis  omnis  freqoentia  littersnim  videainrrara 
sollicitis  nec  suHlciai  provideniia  pre  pieisie  bUb- 

*  StephanitB]  Supra  lib.  vti ,  epist.  29,  soror  cr.ii 
Faustl  praefecii.  Lib.  ix,  epist.  18,  Aslerii  Mxnr,  m  ad 
calceroepisiolaeinnuercvideiur :  ac  proindn  Marciani 
inater ;  qula  Astcril  filius  llarcianus,  lib.  v,  episu  i. 

*  Si  pouem^elere]  In  (lyncgiae  epiiapbio,  quod  8ti« 
pcriore  libro  epist.  T^  viuimiis,  primain  iii  matrorv 
syliabam  extrein<»  vcrsn  conipucrat  Ennndius.  llac 
de  re  admoniliis  a  Prolio  Beutus,  cum  ahis  indicassel, 
ad  aures  pervcnit  Ennodii :  qui  Tereniiani,  ui  sihi 
▼idcbatur,  auctoritatc  nixus,  cum  iiulla  in  ej  versu 


cidppm  pniarel,olijurg.itorias  ad  neatum  litterasdrdii. 
N  iiic  a)!n  lo  crnnc  Be:ituin  c  cusal,  prioresqiic  illas 
litleras  deleias  cupit.  Ea  est  opist«*la  29  biijus  hhri. 
Quaro  et.hx  praRpi>«tcrus  e^l  ordo,  ut  de  aliis  Mnltt 
monuiiiNis* 

«  Arlem  lenenii  inter  doctos]  Leg.  aram  Unentig, 
Tdeui  Ennodiiis  Par^encsi  ad  Ueaium  et  Auibrosiuiii : 
Ergo  ad  di$cipliuarHm  arcem  projHfanics,  BARTih,  Ad^ 
venar.  pag.  U75. 


141 


EnSTOLA  XXII. 

F.NNODIUS  FLOItn.  ^ 

Qtti  ju$tiii<(  prosperitalis  mene  cngnoficit  indiciii»  nisi 
q«i  ftinceriter  et  indesinenter  optavit,  nec  conyenit 
prius  alterum  desideria  aliena  cognoscere?  Ergo  servi- 
tio  aalulalionis  cxliibiir,  indicome,cflelesti  beneficio, 
poslquam  cessavit  bumana  curatio,  mox  sanatum  :  nv 
vocitH  ad  spem  prosperitaiis  res  illa,qHia  medici  desti- 
temni.  Nunc  gaudia  vestra ,  sicut  de  me  apsiimo,  co- 
gnoscentes,  mecum  laudibus  prosequimini  latill  be- 
neficii  largitorem  :  et  si  adhuc  ¥08  longior  niora 
dctinet,  quam  bene  valeatis,  lilteris  Inlimate. 

EPISTOL\  XXIIL 

ENNOOIOS  FLORO. 

Spectabilis  vir  Eleutberius  in  negotio  suo ,  qiiod 
a  domno  pnerecto  audiendum  Yicarius  susceperai,  ad  ■^ 
ampiitudinem  yesiram  a  ine  coiumendatilias  s|)era- 
vit :  credens,  salva  juslitia,  npnnsibi  iniegram  pnsse 
suppelere,  si  iiieis  apud  vus  juvaretur  alloquiis.  liogo 
ergo  honore  salulalionis  exliibilo,  ut  ei ,  si  vere  con- 
Ira  aequitatem  laboral,  manum  medicam  porrigatis  : 
qu  t  nefjs  esc,  ul  in  prsjiidicio  bonae  causae  prodesse 
sibi  calliditas  videal,  quod  molitur. 

EPISTOLA  XXIY. 

ENIinDlOS   FADSTO. 

Usum  suum  benignilas  vestra  supra  liomines  lo- 
rata  ciistod  t.  Vere  medicina  est  cura  sanctissimi  ; 
nam  venerabilis  consciciiila  Oeo  semper  insinuat 
quod  requirit.  Digressis  vobis,  ncrior  me  calor  exus- 
sit,  et  ad  omnem  desperaiionem  praecipitaiitcdiabolo 


EPISTOLARIIM  LIB.  Ylll.  ||i 

A  gligeniia  jain  sanari.  IIj^c  quidem  prioribiis  iiilimata 
^     suiit :  Bpd  iie  nccnsio  practeriretur,  adjeci :  sperans, 
oliseqiiio  Hftlut:ilionis  oblato,  ut  ine  de  prosperilalis 
\cstrae  de  qua  pendeo,  sublcvoiis  alloquiis. 

EPISTOLA  XXVL 

ENNODIUS  AVfl-NO. 

Necosse  cst  nC  qni  desidernt  scripta  veslra  non 
laceat :  nec  ftilentii  exemplum  Iribuat,  qiii  ciipit  allo* 
quiiim.  Jnxta  oralinnum  vesiranim  suffragia ,  qnos 
innocentiu  et  devolio  Deo  nostro  facit  ncceptos,  me- 
liorem  me  esse  jam  sentio  :  desiderans  lionfHiflcen« 
lia  salutalionis  impensa,  quam  benc  valeatis  agno* 
scere  :  quia  pnst  receptam  salulem,  unicum  rst  so- 
Inlium  bono  vei>tr»  prosperitatis  attolli. 

EPISTOLA  XXVIL 

ENNOI)li-S  (ARBARiG. 

Quamvis  adbuc  inter  exirenia  fim  pnsitus,  et  pro 
peccalnrum  meorum  iiiole,  soinni  roci  l)eiieficid,iluni 
mereor  in  longttm  conieri,  non  sequnnMir  :  reveren- 
liae  tameu  vestrae  obi^iiiis  quod  debet  pendens  anl- 
ma  non  omisii.  Pene  jam  vncatur  »d  jiidicium,  ec 
adliuc  ^uspicil  in  liac  lucequoscoluit.  Qiiam  vera  csc 
illa  sentenlia,quod  sancius  aflectusnec  morie  pereai! 
Ergo,  domna  nieii,  serviiiis  vns  debiUtf  satutatio- 
nis  prosequens,  rngo  ut,  agnitis  qiise  circa  ine  gernp- 
tor,  pro  illo  quo  ouinibuscminetis  et  sangninjs  nitor» 
et  coiiversacionis  radils,  domno  meo  aposiolo  et  cae- 
leris  ejus  fratribus  supplicetis :  ut  per  vos  esoraia 
Dei  poientia,  clemenli.-e  su«  qua:  tarda  esse  non  so- 
let,  bcncficia  non  refrenei. 


V    .     ^  ,.  ^.  .  ,  C  EPISTOLA  XXVIIL 

vela  patuerunt.  Venii  ad  me  mcdiciis,  et  dixit  se  quod  ^ 


B.^NODIUS  BCATO. 

Qua  mihi  victssi>uj|inis,  qua  obseqaionim  ciira 

peusabitur,  qund  te  ec  iu  frequenlilNis  paginis  allo- 

quor  et  oflicio  sermonis  tui  in  lucem  exii  e  publicaiii 

iion  deteslor?  Non  ine  astas  tua,  non  ingenio  meo 

potest  revocare  par  formula.  Eligo  beuignis  plus  crc" 

dere,  quam  peritis ;  ut  Imna  originis  antfferanC  siu« 

diis  :  qiiod  ftdeiis  es ,  divini  est  miiiieris  :  iii  iiatnra 

erudilio  :  f»er  Deum  veniet  res  srcund;i.  N«ceste  est 

ut  tolnm  tibi  amor  integriiatis  eihibeat,  primaruiii 

p:irtium  insignia  jaro  lenenii.  Ergo  bonore  saluti- 

tioiiis  aceeplo,   noveris  ine,  juxia   petiiionem  ie- 

stram,   epistolain*  ad  vos  admonitioiiis,  qnamvis  sub 

fesiinatioiic,  diciasse  :  quam  ad  domnuin  patricium 
mulciiin  luvat  relevatio  veiira,  qux  a  vobis  minime,  ^  _  ,        ...        ...  •      .      ^  i  • 

-«i  L-.*  'L~..:.«u  -....^...-  J^  Synimachuin  idcirco  dirigere  procuravi ,  ut  quod  iii 

en  emendatione  digiium  esi,  corrigxtur.  Sed  propter 


faceret  non  habere.  Hinc  mlhi  major  spes,  quaudo 
liomo  cessaverit.  Coniinuo  me  cum  lacrymis  ad  coe* 
lesiis  roedici  anxilia  converli ;  et  *  doinni  Victoris 
oleo  lotum  corpus,  qund  j.nn  sepulcro  parabalur» 
cfinira  febres  armavi.  Scit  Deus  meus  :  mox  adfuit 
magni  uiilitis  imperator,  et  qund  per  testem  ejus 
iJoiieuiu  poposci ,  incunctanter  obtinui.  Mox  fervor 
ille  xierni  frigorisprocuratoriniepuiUei  bora  nona, 
cicut  legitur,  Domiiio  mlco  mandante  di^cessit  {Joan, 
iv).  Scio  oratjouis  veslrae  tempora  :  scio  lacryma- 
nnu  copiam  in  illo  quoqiie  momento  juvisse  labo- 
rsntem.  Ecce  indlcia  votiva  non  lacui :  sed  portito- 
rarilas  desiderium  commune  suspendil.  Nain  inc 


kett  reipuisCis,  optetur. 

ttlSTOLA  XXV. 
xNifODios  rAimro.. 
Mox  nbi  me  gratia  siiperna  respexil ,  el  aiiimam 
ie  jodicii  coelestis  vicinitale  trepidanlem  ,  concessn, 
iC  meliuraretur ,  vivendi  laxavit  spatio,  uiagnitu- 
Jini  vesiras  beneflcia  per  lilieras  divina  nini  lacui. 
Vere,  eessanlibus  medicis ,  illius  qiii  intiocentia  et 
iacrymi«  emitur,  medicina  nnu  defuii.  Credile,  nisi 
Mibisubvenisset  destituiio  curauiiuui,  uil  vatercm. 
Nam  quia  asgreseebam  hominum  siudiis,  coepi  iiC' 

*  Domm  Vieloris]  Martyris  Mediolaiiensis.   De  hac 
niirabili  curaiionecopiosius  nget  in  Eucbari^tiio  vit;c 


surrepiionem  negli'i(enii»,  le  qunqne  ejiis  exenipla- 

ribas  informavi.  Qua  de  re  tuapud  le  esto  :  eC  cave 

iie  (^*M  adieperlatam  maniresces  comprehenso  sope- 

rius  eminentissimo  viro,  ceu  reni  novani  postulans  : 

quia  si  ojus  enm  magisterio  placuisse  cogiioveris,  ad 

iioiiiiam  enruin  perfcrre   qui   sapiunt..  uon   time- 

bis. 

EPISTOL.%  XXIX. 

EKHnDIUS  BEATO. 

Non  mihi  luus  error  illusit,  nec  relroversa  decepit 

*  Kpi$inlam  ad  vot  admomlionis]  Pannnrsiin  difl:i- 
9C;ilicain  neatn  cl  Auibmsin  5criptam,  rui  fai  uw  de- 
t&iiiius  inter  limsrula  miscella. 


f  13  «NNOIHI  KriSiOFl  TIG.NENSJS  \*k 

uflfecliu  :  tu  aLiaii:»,  iiaiurx,  profK^iiili  ordinciii  cuslo-  A  EPISTOLA  XXXII. 

tlisii :  ego  deriqiii»  alilcr  de  le  quaiii  foseeiial  \eri-  ennodios  symmacho  (pAr.ft). 

liis,  judicando.  Ad  liuc  redeuuit  quos  dMigcnrn  iii*         liem  ii  cessariain  providel ,  qiri  p;ireiih  oiniiluni 


siiUa  captivat:  proiiide  jani  sinc  circuiiione  loqiien- 
duin  esl.  Quo  le  imiueiuurein  tai  duxii  insana  prx- 
suinpiio,  ui '  &ancio  presbyiero  diceres «  iii  versilius 
illis,  quamvis  in  leinp  iris  inonieiiio  coniposiiis ,  ali* 
quibus  videri  aflTeciuiu  conjugalis  gratiae  non  enpres* 
suin?  Auiego  dilTainJie  volui  qMod  scripseraui?  aul 
epitapbia  boc  poscebant,  aul  ratio  ?  Quis  buc  impe- 
riius,  quts  tecuin  sauitaie  vacuus  dixit ,  ut  caniieu 
«(uod  in  suininain  gratiain  doiniius  Fauslus  exeepil, 
leet  )iarlicipibus  luis  rodentibusla^dereiur?  Fortu  *  de 
leriio  Pbalcucio,  qui  Terentianum  nesciuni,  babue- 
riiii,  qund  ile  una  syllaba  quacreiiles  occ.isioiieui  lo- 


orbatos  et.peregrinos  Insinuai :  unica  via  est  aposio- 
latus  veftri  solaiiuin,  qux  medetur  exlcrnis.  Absit 
aflliclos  ^icere,  quos  ad  vos  contigerit  pervenisse  : 
creatorts  patriain,  opes  alibi  iion  requirunt,  quos  co- 
roiix  vesirjb  "cara  Mtsceperil.  Pra^senlum  bajulus» 
oitus  nobiliter,  prorittuta  ad  icstinioniuin  iii|eniiiia- 
t'*s  studia  Itoniana  requiril.  N«iic  beaiitudini  vestnc 
mea  supplicis  vesiii  cmmnendat  as:ier< io,  ul  saiuta- 
tionis  servitiisdignanier  acccptis,  quod  usu  facitis* 
pro  inei  eonsideratioiie  geniinetur. 

EPISTOLA  XXXlll. 

EKNODIDS  *  IIORMiSDiB  DIACONO. 


quHrcfilur.  Vere  dignuii  fui  isia  qiix  ptTluli,  quia  B      El  quod  es,  iniserationc  otnatur;  -ei  qiiod  ruturiis 


scriptum  est  (IfaKA.  vii,  0),  margarilas  aiite  iiii- 
iniiuda  aiiimalia  non  esse  niitiendas.  Quamvis  dictio* 
niiiu  el  vimporitiae  meae  bene  sim  conscius,  le  lamen 
iiec  scire  ali^juid,  necscitiirum  antedidiceiam.  V;ile, 
et  ad  alios  te  quibus  delieas  loqui,  conver:e. 

£1 ISTOLA  XXX. 

t:^«IO»ll}S  A   EODATO  •PRRSBWKKO. 

Acerbo  acgritiidints  iinpctu  -ei  valida  lebriiim  ni- 
■lietate  conritus,  curo  ut  fidem  veleris  tesiiinonii 
Cbrisius  noster  in  roe,  quod  in  I^iro  fecerat,  osten- 
d48«ei,ei  Evangeliifidein  prttsentibusdeclararetexem- 
plis  :  Utieraft  vestras  necepi.  Ordinavit  ille  qut  poiuit, 
ut  diebus  quibus  vilaro  restitucrat,  amicorum  qiioque 
suorum  eam  el  confirmaret  et  rulcirel  alloquiis.  De 


es,  pieiate  conquiritur  ;  et  diacoiiiiro  liis  studii»  ex- 
tulisti,  cujiis  rei  proinitiiti^iH-a  pontificein.  Praesen- 
liuin  bajulus,  bonestus  inoribus,  naliira  subliniis,  ge- 
inini  so!atii  or4iatus  |Hra*sidio,  Romam  pro  boiiests 
art  biis,  Ucet4ieiegriiiatiirusex|)et.it.Vidu  si  mcrean- 
tui  a  religioso,  beiie  nito,  lucupleli,  juvari  ista  qiids 
praftuli..  Nunc  ollicio  salut-tiunii  exhibito,  rogo  ut 
si  ni**,  si  bonam  quam  cocmisti  opiuioncm  diligis, 
inipensis  |K>rtitor  adulc  cat  auxiliis. 

KP.STOL.\  XXXIV. 

:e?llfO|ilUS  ^  PeRTIANO  ABBATI. 

Divinis  declaratur  t*xeinplis ,  nibi  \\er  Dci  gratiani 
visiiatioiiem  bominutn^coclestium  iion  vciiire.  QiRe 
eniin  recordali<i  potestessc.peccanlium,  nisi  occultis 


versibus  uiide  tibi  porteniuin  illud  dixit,  risum  inibi  C  itineribus  faToreeelestisQperetnr,  et  per  viam  men< 


stulta  Judic  a  fecerunt.  Scias  iltoii  in  euninio  prelio 
apud  doiniium  b:ibitos ,  quamvis  in  teinporls  angu- 
stia|  et  vitidarii  transcursioiie  consciipios.  Sed  «i 
•08  non  scripsisii,  nec  facias.  Ilibi-surficit,  dum  feci, 
vuta  coinplesse.  Nunc  ad  eani  partein  nie  cunfe- 
ro,  qus  specialUer  a  «anciis  ^o.<:cenda  cst;  ut^ro 
a.*gro  et  ainante  aitentius  ores ;  si  mereor,  crebra 
aiiihi  eiinstructioniseteonsolationis  pracsies^iiloqiii:!. 

EPISTOLA  XXXI. 

EN.^OPIUS  riocvio. 

Coiisideiatio  magnitudinis  vesirx  excg  l  episiolare 

conimercinm ;  ted  fesiin^itio  portitoris  episiolam  bre« 

vitaie  conclusil.  Non  polui  roorart  propcraniem  :  sed 

nec  his  vacuummuniis  propter  res  necessarias  emisU 


libus  iiispiiatam  qux  propter  peccnta  surrepere  po« 
teral,  eliminetur  oblivio^lmj^eNr.Ox  jam  diviiiae  nii- 
sericorJix  fiducia  esl,  culiorum  'Dei  animis  non  de- 
esse.  Ergo  gralias  refcro  Triiiit:<ti  Beo  nostro,  qui  ul 
me  reverenlia  vestra  al  oqn  is  visilaret,  cxegit.  Su- 
sripio  dbedieif(iam-vestram:ticc  eniin  exiguus  cultus 
debeiur  obsequentiluis,  cum  Cliristi  gUiria  iiianeal 
imperaniein.  Orate  pro  nie^  qui  bumaiiiialis  imbe- 
cilla,  dum  adbuc  estis  bomine.s  evitasiis  :  quosconti- 
git, necduin coiBporesequesira  o, ponderibuscarnisab- 
solvi;  et  servili.s  salutaiionfs  acceptis,  fnigein  circa 
ine  gt  atide,  dum  serinonis  adolescil  cuftura,  coficedite. 

EPISTOLA  XXXV. 

«NNOUIUS  '  AURELIAXO  PRES8VTF.R0. 


Crebras  super  domo  quam  poposci,  tilteras  dcsti-  ^     Inamabilis  quidecn  dcsideriis  meis  militavit  occa- 


navi.  Si  possibile  est  cupiia  iribui,  jam  referte,  quia 
omuia  aedificia  eju4  sub  negligeiitia  coiiseiiescunt. 
Ooniine  ini ,  salutaiionis  oliseqola  df  pendens,  rogo 
III  vos  juvetis  sine  vestro  dispendio  supplicanteni. 

'  Sando  pre$bytfro]  Adeod:ilo,  epist.  seq. 

*  i)€  fertio  Phaltnciol  Id  est,  Exoplel  $imUem  nm. 
trona  $ortem :  q*io  versu  clauseral  epitaphiuui  Cytie- 
gi:r  lib.  VII,  f  pist.  i9.  Ihec  igitur  est  epistola  qiiaiu 
paulo  aiilc  retraciavit,  epist.  21. 

^4lornn$das  diacono]  Ejiis  iiomen  inler  Ecclesix 
Itomaiiic  diactmos  i.i  syuodo  Syuiinaclii,  qu«  Avieni 
jiiniorisconsulatu  cii.icta  esl.  Jauique  apml  Eunodinui 
s^pius  Ofcurr  t :  nuuc  ilU  poniificatum  non  obacure 
Hrae^agit:  iteriMn  |ne  epislola  59,  hMo^  iiiquil,  $psn 
ciuh$  lutor;  6:nniMm  m^xtuturm,  Nec  vaaum  fu.t  au- 


sio,  ei  votis  adituin  nece^sitas  vjx  ftfrendu  patefccil : 
amplexuspaginampraifiaioiic  blandieniem,  aequenli 
(*jus  eloculione  cortfusu<i  sum.  Nam  dulce  principium 
ei  screui  melta  colloquii,   relata  caiamitas«   quas| 

gurium,  quia  Symniacbo  papae  snccessit. 

^  Portiano  cHarfj  Etsi  ieiHt>ora  iion  di  crepanl, 
affirniare  tamen  noii  .tusiui,  hunc  iiostriim  esse  S. 
Purli;iiium,  qui  Cundidobreu^is  apud  Arvenios  .nio- 
nasterii  abbas  fnii,  eique  et  oppido  noii  rgnobili  no- 
nifn  reliq^iiL  Sanpurtianum  enini  appellamus.  Fttil 
et  Porcianus  epis  -opiis  in  provincia  qui  synodis  <Iar* 
penioraieiisi  et  Vasensi  interfuit  paucis  annis  pott 
Euiiodium. 

*  Anreliano  prcibyttro]  \rcl»tensi  :  quiid  sequeiitia 
dccluraiii. 


ri5  EPISTOLAnUN  LIB.  M\\.  ^ 

v(»ac  noctis»  obniibil.  Vere  loquenliUiis  voliis  iiigesi:i>  A  guitnlein  quam  rrctl  s  exliibcas^.et-dum  amanrs  te- 


iuiit  o^iilin,  quas  legeb'.im.  Nam  dum  absenlix  felici- 
latem  pagi'ia  sapie.>tis  intercepit,  coactu^»  sum  *  illani 
^iheriam  nimis  vidisse  terrenam,  et  a  subliniit:«le 
tocabiili  in  Tartariim  cluce  cnlpa  d'positiiu.  Taceo 
i)uid  debuerit  parentibus,  qui J  pudori  :  ex  qua  doiiio 
iiirelix  pmcessit  ad  seelus  :  quod  secula  est,  relictls 
Del  cistioribus,  lupanaris  vice  eoiijiigium.  Credite 
Niibi,  altionem  criminis ,  dnin  admittii  crimeii .  et- 
%  ctita  est :  et  turpi  mersa  contubernio,  et  flagitium 
ct  pceiium  flagitii  reperit  in  marito.  Secum  rei  per- 
sfiiiaitt  portavit :  et  judicis  miilier,  dum  elegit  in«li- 
cniiin.  Prodiicereni  litteras,  nisi  memoriam  infaustx 
fi>min»  desiderarem  obbvione  sepcliri.  Vos ,  ut 
Galli»  eipulsione  illorum  sublcventur,  eligctis  :  nos. 


porem  metuis,  in  affeoiioiiem  frigescas^  *  Domiiie,  ul 
sui»ra,  »a!ulaiioiMS  graiiam  persolvens,  spero  u'  crc- 
bro  ad  me  epistolaruin  coininercia  d  r  gns,  quia  in 
bis  inuiiiis  ei  diligentra  te  admonet  et  pcrfeilio  ut 
niultus  incuinbas. 

EPISTOLA  XXXVtl 

ENNODIUS  BOETIO. 

Quanivis  lenui  effectu  petliouis  surgit  eloi|niuin  , 
et  conciliant  et  dotant  facundiam  res  secuiidae ,  in 
qualibel  verborum  saturiiaie  |>agti.ae  si  repudieniur, 
ab  impeiratione  jejunanl :  plua  feiicibiis  epistolis  dc- 
betur  laudalio  quam  peritis.  Jure  loquitur  verbiii 
nilore  sublimibus,  qui  sumniates  viros  dicendl  venu- 
stale  capiivat  :  quodvis  oratorinni  scliema  sinislra 


iie  Iialia   coinquiiietur.    Rxpetani   potius    L  bycas  B  sors  dissipnt :  diiescit  enim  lingua  uutrita  boneGcis. 


fiynes  :  et  ab  bumaiMtaiis  coosoriio  divittanlur  :  quia 
hWnXt  domiHim  Aurelianum  fugerinl»  hiiic  Eiino- 
dioni ,  ad  qiuc  loc»  declinabuni  ?  *  Doiiino  prui^ccto 
quae  jussistis,  pressius  intimavi :  qni  *  praeiepta  re* 
gia  moi  exegit,  per  quae  crediuius  viros  bonos  et 
amicos  occasionem  iiiveiiisse  prae^tandi :  et  vos  tainf n 
animom  ab  auxietate  removele  :  quia  coelestis  suin- 
eiet  ad  ultionem  maloriim  vigor  examinis.  Domine 
roi,  salutalionis  olisequia  prxseotans  ,  precor  iit 
erebro  me  prosperitatis  veslrae,  quia  conimeantiiiin 
•pportanitas  ingeritur,  relevcli^  alloquiis. 

EPISTOLA  XXXVI. 

F.N.NODiUS  BOETIO. 

Perdiderat  eruditiouis  pretium  lingua  ,  dum  rrti 


Duduiii  ad  eminentiam  vestram  direxi  quaiicunque 
aiidacia  producente  colloquium  :  qood  ita  responsi 
geiiio  sublevastis,  ut  crederiin  iiie  perdidisse  digni 
favors  tempora  perquietem,  quanda  niodieus  sudor 
judiciuin  arcem  teneiitifiilleAerat.  Piom  seralis  eliair 
domum  quam  poposceram,.  non  ncgandani.  GeoilniLi 
e'evalus  succes  ibus  incedebain  ;  si  et  opinio  perfecti 
astipulatione,  et  censiis  lucup!clissimi  crevissel  ini» 
pcndio.  Scd  detestor  niorain,  qiiam  stciilia  quidem 
pocc.ita  pcpereruiit.  Njm  ct  Itomo  culro  nis  vestri 
queni  pra  siolabar  advenit :  et  nihil  sibi  maiidatiii|i 
rs^e,  quod  desider  is  iiicis  pVodesse  posset ,  asseruil. 
Vide  meriior-  m  meorom  fusca  cemmercia  :  qiiorum 
contra  me  niiemia  fidem  frangere  iieqiieunt,  exigunt 


ees  :  quia  dum  venuslatcni  eloqiientiae  laciiurn  tas  ^  tarditatem.  Absita  conscieniia  mea,  de  vestra  clari- 

tate  diffidere  :  obscenae  roentis  e8i,.pulare  conslituii 
memoriam  noii  manere.  Sed  rogo  ut  duiu  pcopositi 
vestri  liicein  asserilis,  eorum  quae  inihi  debentur, 
obscura  suporetis.  Ergo  pr-esliitioni  vosiri;  genium 
dono  celeritatis  infundite.  Domine  nii,  cullum  salula- 
lionis  impert'ens  ,  prect* s  adjiclo ,,  ut  *  consularem 
sporltilam  cum  responso  praefat»  p  titionis  accipiam. 


inclndebat,  credebalur  non  esse  (|Uod  iiuper  effer- 
buit.  Pro«Juxisti  in  liicein  novum  jubar  elo(|uii  :  et 
dnm  diein  in  epislola  facis,  splendorem  recens 
ndepiuscrederisjaminaturuin.  Graliasago,  quodme 
ad  ami(  iti;!:  custodiam  pagiiinc  tiiae  florc  comi  ellis. 
Sed  si  fidci  nieu;  esses  conseius,  dubiiationcm  de 
relns  constantibns  non  haberes.  Tinieo   ne  ambi- 

*  Ulam  Mtheriam]  NuriMn  Archotaniia*,  de  qua  ib. 
Tii,  episi.  1i.  Sed  lota  hujus  epistola;  interpiettilio 
^x  Cassiodoro  petenda  est,  npiid  qiiem  Thcodericus 
de  hac  iCtheria  Merabaudo  coiniii  sic  scribit  M».  iv, 
rpist.  12 :  Archolamia  Uaque  Vlutirh  fem:na  fiebUirer 
ngemi$eeni  nepoHi  $ui  calaniitatent  tali  conquettione 
li^plor.  vfl,  ditm  ggtnptn  avias  cura  tenacitr  fsl  strorufii, 
mtnens  jElheriam  nurmm  tuam^  mariti  postpotita  dile- 


9  et  aliis  locis.  In  conscribendis  enim  epistolis  qiiibus 
htinoriim  lilulis  initio  epistolae  singiilos  app«ll;iranl, 
eosdem  sub  ftnem  iterare  nios  erat.  Verbi  gratii, 
Voliisi»ni  adsanciuni  Augiisfinum  epistola  s  c  iiici- 
pit :  Domins  tere  sancto  ac  merito  venerabih  patri  Au- 
guslino  Vo/tttianiif.  Eadem  sic  rlauditiir  :  Inculumem 
veveMtiongm  tuam  diciuitai  summa  tueatur,  dvmine 
vrre  sancte  ac  merito  v^.nerabilis  Pater.  Kursuni  Aii- 
tone,  ctttdam  se  Liberio  jugali  fcedere  $oci'Sse  :  et  D  guslini  epislola  qu:i  Volusiam»  respondet,  hoc  hab«*l 


cam  ornatior  cupit  nov's  thalami*  apparcre^  studuerit 
prioris  viri  facultates  evertere :  atlegans  dictatam  /ilio' 
rMfn  spo/fti,  i^ifi^iis  magis  decuit  congregari. 

'  Domno  pra^fecio\  Fausto. 

*  Prcecepia  regia^  llia  iiiinirum  qnne  proxima  qiiam 
bn<bvimiis>  Cassioduri  ep'Stola  cominentiir,  iihi  Ar- 
clio(aiM.'o  adversus  iOiheriam  nuru'n  causam  Theo* 
derico»  llerabando  commiitit.  Subl  miiatis  vesirw  ju- 
tffCfO  hmie  causam  legibus  commitiimus  andieHdom:  ut 
•mni  indvUilaie  $ubmola  ,  mediis  sacrosanciis  Etunje- 
liis,  csim  iribus  honoratis  quos  pirtium  consen$u$  e/r- 
|imr,  ^f  legwn  possint  habere  notitiam^  qtudqutd  prisci 
inris  forma  eonsiituis^  ifiliT  eos  considerata  disciplina 
Hosiri  iempori$  prcferati*.  Prolala  ^eiiieniia,  cum  |  rar- 
iravalam  conjogeni  suam  qucsins  esset  Liberius, 
tlieodericns  episl.  46  ileriim  rescrif*sil,  iit  causa  per 
^Hniros  ^eiractarclur. 

i>«^iiiiffe  «' iffi^ral  Sir  lih.  i,  ppisl.  I2,llih.  n,  #p. 


initinm  :  Dom^^no  Ulu$iri  et  merilo  in$igni  et  prastan 
tissimo  filio  Volusiano  Augn$tlnu$,  Sub  Hneni  vero  ; 
Incolumem  felicioremque  te  iniiericordis$hna  Dei  omiii" 
polenlia  lueatur ,  domine  illuslris  et  metilo  in$igni$  et 
piigsiantis$ime  /i/f.  Eademqi  e  in  plerisque  Angnst  ni 
et  .ilioniin  epistolis  ceriiitur  repetitio.  Uuam  ut  vila- 
reiit  librarii,  compendio  utebantur,  practixis  verhis, 
vr  srpfiA,  hoc  pst,  ut  inilio  eiistohc  srripinni  fnit. 
Onsnquam  apiid  Ennodinm  lihili  onines  epsiolaruin, 
iiudis  lanlum  nnDiinibus  rclielis,  omissi  siint.  Quod 
iteni  accid  t  rescriptis  Principnin  iii  codice  ac  uo- 
vrPis  :  eoqne  faclnin  iit  iila  :  HateTatiane  carissiine 
ncbis,  tiAlbine  Parens  Karissime.  Augysiorum^  ati  si- 
inilia  qiia;  bis,  ex  more  quem  dlxi,  re|)eti  sclebaiil, 
S4  mel  taninm,  quia  intrgra  resciipia  non  siinl,nunc 
iii  fronie,  nunc  ad  calccm.  ascripia  videanius. 

'  i^onsularem  nportulam]  Quia  consiil  erat  Boeiia«> 
ppiaiA  i  luijos  libri.  SpoMulae  auiem.  ainius  iiov<s 


in  ENNODII  EPISCOPl  TIGINENSIS  ii8 

EPISTOLA  XXXYUI.  A  itim  animas  pascimt  esca  colloquii.  Bene  eniiii  per 

EM!ioDics  sviiMACBO  (pAPiS).  siylum  «Jilecilo  amicam  sibi  pingil  efngiem ;  cum  qua 

Non  inefncacilcr  poscii,  qui  parenil  omnium  pe-      sine  kiboris  patienlia  misceai  mella  sermonum.  Ad 


regriiios  iiisinuat :  nobilibus  generalis  debelur  asser- 
tin,  mn\iineapud  eosqui  beneficia  Iribuunt  non  ro- 
gaii.  Bealum  sublimem  adolescentem,  prxsentiuiii 
bajuluin,  si  corona  veslra  dignanter  accipiat,  prxcla- 
imii  juita  morem  pontilicis  ornat  offic^uni.  Esteniin 
qui  grailam  veslrara  et  nalalibus  et  inoribus  niereaT 
tur :  sufficit  dignis  stricta  laudatio.  Nunc  servitiis 
halutationis  exhibitis,  rogo,  ut  me  aniantein  vesirt 
crebri  relevetis  promulgalione  coltoqiiii. 

EPISTOLA  XXXIX. 

ENNODIUS   IfORMISDie    DIACONO. 

Si  dignaiio  circa  me  promissa  duraret,  assereretur 


boc  iiiagnitudo  tua  ariifex  ne  impastam  graiiaui  llii- 
qiieres,  seripsisli.  Debeo  vicissitudinem,  (|uia  meino- 
rem  mei  te  esse  cognovi.  Honore  ergo  salulationia 
exhibito,  rogo  ut  quod  scis  apud  caros  et  afTeciioiie 
prxdilos  esse  pretiosum  sub  contiiiuatimie  facere 
iiouomittas. 

EPISTOLA   XLIL 

EKNODIUS  AVIENO. 

iCgriliidinis  vestrtf!  indicium  in  mea  contigit  iar 
crementum.  Nam  talis  semper  et  usus  ct  pene  natura 
solliciti,  ut  vix  credat  transiisse  quod  metuit :  etqira 
fecit  Uedemptor  noster  coelesti  benigiiitate  prjeterita. 


f  requentia  Htierarum  :  vix  respiciuni  humiles,  qoos  B  quasi  siot  in  occultis  locata  suspirai.  Yere  domne 


ad  arcem  evenlus  prosper  eveieril :  grave  esl,  si  spes 
secundarum  rerum  caritatis  nexus  incidat :  iion  de- 
bet  praejudicare  diligenti;e ,  cui  secuiidum  vota  blan- 
diiur.  Si  tainen  aliquid  circa  ine  graiiai  custodit.s;  si 
vivit  anioris  pollicili  scinlilla ,  Beatum  commeHdo 
fiobilissimuin  adolesceiucin  prassentiiiiii  poriitorem  ; 
cni  justum  est  ut  consideraitone  mei,  et  parentem 
beatiiiido  vestra  iinpendat,  et  patriam.  Esto  specialis 
lulor,  oinnium  mox  futiirus.  Domine  fraler,  saluia- 
tionis  hiimilitiiie  depensa ,  rcgo  ui  sub  celeritate 
qiiaui  bene  valeatis,  scriptioiic  signeiis. 

EPISTOLA  XL. 

E.NN*  DIUS    BOETIO. 

Precuin    iteralio    honam  conscientiam   oblivionis 


Aviene,  jain  in  me  nihil  de  usura  liicis  istius»  nisi 
veslra  tantum,  poat  amorem  Dei ,  reniaiisil  affectio  : 
iiuando  melhis  mecum  agitur,  lalis  sum,  qualem  me 
in  desperatione  dimisistis.  Superest  ut  precibus  ve- 
slris  et  peccaioruin  reiiiissio  concedatiir ,  ei  si  iia 
Deo  vkletur,  pro  *  vicc  remedil  obilus  celer  eveniat , 
ne  amarius  sit  morle  quod  vivo.  Dominc  ini ,  saluta- 
tionem  dehitam  lota  humilitale  pcrsolvens,  rogo 
ul  per  vos,  quid  in  causa  vesira  de  Uoina  iiuiitieiurv 


agiioscain. 


EPISTOLA  XLlll. 

CNNODMJS   MCSSALiE. 

Nunquid  aliquando  ah   effectu  destitil ,  qui  Deo 
cutn  fiducia  supplicavit?  Si  aniinus  in  fide  non  clau- 


.nccusat.  Scd  facessat  stimiilare  curreniem,  et  con   C  ^'^^U  et  vota  et  votorum  copia  coiijunguniur.  Ecni 


8tanlein  viriini  ad  inemoriam  proinissinn  s  impeilerc. 
tlapc  de  his  qux  a  nie  dudum  culmiiii  vestn»  sunt 
rcripia,  perslrinxi ;  ul  doinum  de  qua  jnm  pagiiia  i 
indicio  volnntas  veslra  est  palefacta ,  perficiam.  He- 
rii|iia  epistolx  salutationis  iwntio  mnncipavi ;  ui  sieul 
apiid  nos  valetndo  in  siatione  esl,  lla  de  cuhnine  vc- 
siro  coelestis  facial  favor  agnosci. 

EPISTOLA   XLI. 

E^iNODIUS  AGAPrrO. 

Insol.ihiliier  .mainiuni  ferretiir  ahsenlia,  iiisi  opem 
dareiit  rehiedia  litleramm ,  qiia!  jejunus  desideran- 

Imnoris  causa  dehehantur.  Symiiiachus  epist.  uliima 
lih.  IX  :  Sportulam  con&ulatui  mei  et  amieitm  nosirar 
el  lionori  tuo  debeo, 

*  Vice  remedii  obitM$\  Qui  dmturno  morho  languel, 
mortem  oplat,  itt  reiiiedium.  Vetiis  epitaphium, 

N0V9W*,  TtoLi  xRuarrejy,  rteii  fAoytpdef  Trodoiypa^. 


egit  apud  vos  silentiiim  inenm,  qnod  lanii  lemporis 
non  valiiil  ohtinere  kiquacilas.  Quantum  video,  scii- 
pla  vcsira  nisi  tacitiirnilas  non  niereiur  :  quos  mu-' 
tos  putatis,  aMoqiiiinim  :  ab  his  qnihiis  lingua  esstr 
credHur,  ahstinetis  Fecisli  laineii  qiiod  deciiit  dom- 
n  im  et,  ut  ipsi  dicilis,  parenlein ;  ut  ine  gravi  apgri- 
ludine  depressum  dignnin  puletis  alloquio.  Uogo  iit 
hoe  snb  coiitimialione  faciatis.  Domiiie  mi,  8alula«» 
lionis  reverentiam  solvene  posco  ni  pro  nie  per  oni« 
nes  Dei  sanctos  supplicare  non  desinas,  quatenus 
viue  redditus,  de  visione  vestra  gaudeam. 

ATP.  AM^lKTTaN 
aycBv  erof  O 

Venisti  tnudem  vita  mihi  dulcior^  et  me 

Solvi$ii  morbiitritiilpus^et  podagta. 

A13U.  AMPHICTYO 

aiinuiii  agens  Lk\. 


LIBER  NONUS. 


D  pni'Stes  ingenio,  qiiia  iicf.is  esl  in  devotionihiis  ile- 
spici  amabilem  discendi  cnpidiiaiem  :  qiiando  quiMl 
Veliin  ita  labori  meo  faveas,  ut  jrjuno  veniani      gmtiosiis  ohluleril,  dutus  rerum  intcrpres  evacujt. 


EPISTOLA  PUIMA. 

C^I.NODIUS  *  ARATORI. 


*  Aratori]  Lilieiisaccedo  ad  conjecliiram  dociissimi 
rardiiialis,  Aratureiii  iiunc  esse  qui  ap<istoloruni  Ac- 
lus  versitNis  expo<»uii.  Venini  i»  hoc  lenipore  ad«*lis- 
l^ceui  adlMic  enK,  et  MusariMu  tainen  iii  castris  inilca 


iion  igiiotus,  nt  praHer  hanc  hiii.x  snperioris  librt 
epistotw  ostendimt.  Ligiireni  patna  fuisse,  facuii<lir 
palr«*naluin,aique  iii  Li^iiriA  ipsa  eruditiim  ,  etrau- 
sidici  ofticio  fuiictum  :  lcgatioiiein  etiaiii  pro  ilabiia* 


m 


EP.STOLARUM  LIB.  IX. 


ISO 


Laudandus  esl  in  sliidiis,  vel  qni  facundum  «quare  A  cwilexui.  SufUcil  Deo  placeutii  viri  in&lraclam  essc 

niiii  putalur  eloquio.  hiler  benignos  ei  erudilos,  quid 

rliffatur  ineerlum  est ,  cum  rarsuiraqiiedei  prelium. 

Ergacrede  diligenli,  el  amariludinein  temporibiis 

k^itinii  amoris  amoll  re.  Nolo  rein  voliractas  iieces- 

sitaiem  :  et  desideria  qnibus  buinanuni  genus  natura 

peperil,.  digeras  in  moM^orem.  Non  habitunis  conii- 

■entiam,  iiisi  nuplias  oplet,  in  culpa  est  :  conjugalis 

eopulte  vitans  remednim ,  eleciurus  est  aut  virtutes, 

aut  erimina.  Tu  te  ul  metiaris,  imploro  ,  ul  nec  su- 

pra  bominem  plenum  easibiis  iter  arripias,  nec  in- 

Cra  boininem  qiix  sunl  plecleiida  nioditeris.  Vix  de- 

liiiquii,  qui  a  natura  et  lege  non  devial.  Ergo  post 

Siisarum  caslra,  et  inanes  a*tale  iiosira  caniilenas, 

ad  curain  te  serendx  sobolis  muia  :  via  qund  viluit , 


plelatem  :  et  causa  et  persona,  cum  Dei  solaiio,  ves- 
Iro  dis^nalur  sludio. 

EPISTOLA  111. 

BNNODICS  MEBIIAIJOO. 

QttBsi  solem  Eacibus  adjuvei,etiuare  exiguo  humore 
locnpletei,  iiB  superfluis  labortt  impendiis,  qui  per 
se  placitura  comBBendBt.  Sed  stulium  esi  perire  oc* 
cBBionem  heneficii,  quBiido  auxilium  fortiB  impIorBi ; 
opuni  largus  supra  eopias  diiatus  est,  si  credit  sub- 
sidium  quod  pauper  obtderit.  Begale  munus  fll,  cui 
insigne  prelium  prd»tBt  acctpiens.  Domnus  Fausti- 
nus  de  prolis  su»  profectu  supra  quam  poscit  pa- 
HsniB  ccrra,  sollicilus,  Ambrosinm  nostr^m  hac  aptid 
voB  oredidit  proBeculione  commmiiri :  aBStimaMS  quud 


quia   inter  impcrilorum  eicrciius  furor  esi  nolle  B  ^^^^n  ejus,  quod  prudentta,  quod  census,  inira  Li 


rusticari  :  juvat  sapientem,  boc  esse  quod  piuriiuos. 
Facessat  philosopbia  in  noslrorum  nola  conventibus  : 
ego  donasse  curis  cupio,  quoliens  infelicem  insciliam 
sequiiar  qui  prxcedit.  Ergo  honorero  salutaii  acci- 
pieoB,  rescrJhe  inilii  quid  cum  aninio  luo  pagina  inea 
egerii.  Nam  si  qtiae  iuihi  sit  senlentia  flagites  ,  ego 
ipsa  stiidiorum  libcralium  iiomina  jam  delestor. 

EPISTOLA  II. 

EN?IO»llS  FAISTO. 

Siat  apud  conscientiaiii  culminis  veslri  quid  su- 
blimis  viri  Faustini  voto  debeaiii  et  generi :  et  ideo 
i|uamvis  apud  vos  credat  sufflcere  quod  pro  fllio  pa- 
ler  rogavii ,  per  me  lamen  quia  piiruin  putit  ejus 
bolliciiudo  quod  egerit,  preces  frequentat ,  speians 
Hi  nosier  adolescens  ad  maturos,  Deo  auspice,  mores 
ehgatur  :  vos  deiis  praccepta,  quid  sequi  debeBi,quid 
eavere  ,  vos  apud  quos  n«*cessariuin  credideritis  scri- 
piione  prosequamiiii.  ilocsciocuimen  vestnim,  etiaui 
si  tacearo,  esse  facturuni  :  scd  nec  debui  tmli  viri 
^recibus  decBse,  iiec  poiui:quadere  permotus  lacy- 
Ais  Buperius  comprebensi,  et  ego  flens  supplico  pcr 
illam  qux  vobis  a  Deo  concessa  est,  conscientiam 
(sic  petitiones  vestras  pia  niartyriim  S^ilvatori  noslro 
eommendet  assertio),  ut  cflicaciter  apiid  vos  el  creaior 
pro  filio  el  domnus  Faustinus  pro  Ainbrosio  suppli- 
cet :  et  ordinate  praedictum  juvenem,  et  orate  pro 
ipso,  ut  adolescenlem  Roma  nec  vitiis  possit,  i.ec 
inoribus  e&siingiiere.  Scio  vos  plura  apu<l  boiiiiiies, 
Md  roajora  apud  Deum  praevalere.  Et  ideo  Bcciirus 


guriae  angiisla  deFitesceret ;  et  quod  artis  fama  nobiHs 

Brciareturobsuiciilis :  alieno  prxsidio  clarltatem  snam 

m  llomanBni  lucem  putat  erumpere.  Facessat  ab  stiH 

diis  meiB  negare  testimonium  quod  plns  opitulatur 

Bnctort :  qui  eniin  bonos  asseril,  approbatur.  VidetQ 

qirv  dc  vobis  fidocia  sit ,  cul  qilidquid  prscipanm 

tiBbet  Ditbilis  terrB  commlsit.  Nolo  piitet  apiid  nos 

quod  hac  hit  familia  potius  inreniri.  Siiflicft  liono* 

rum  cupidis  sic  plures  vincere,  ut  potissiniis  compa- 

rentur.  Honestatem  jiivenis  vulgatus  naialiuni  piidor 

■ostendit :   faciat  divinitatis  dispensatio  ut  per  vos 

principia  ^us  hic  bene  locata  solidftntur.  Ergo  boiio- 

rem  salutBtionis  accipito,  et  peiitioni  mex  paternB, 

P  sicut  prasceptores  vocBvit  autiquitBS,  pietate  rc- 

spondete. 

EPISTOLA  IV. 

ENMOblUS  *  PROBIfia. 

St  apud  eminentiam  vestrain  supplicaiio  mea  re- 
cordatione  Bubsisteret,  crebra  scripiione  patuissei : 
nec  quos  apud  Liguriam  vestros  dignatione  vocaba; 
tis,  sepeliret  oblivio.  Sed  quki  loco  ct  opibus  divisi, 
nec  diligentixlege  comparaniur;  idco  perfectain  sub; 
jectis  caritaiem,  si  digni  siiit  allocuiione,  praestatis  : 
liac  in  amicitiaiu  discretione  coeuntes,  ut  vos  coga- 
niini  tanium  respicere»  nos  amnre.  Erit  vilitim  su- 
perba  condilio,  si  plus  a  potetitibus  quam  verba 
praestolanlur.  Ad  querelam  descendi  caritais  impe- 
rio  :  debuistis  me  post  pcriculum  qiiod  viileratis,  di- 
giiuni  puta^e  colloquio,   vel  qiiia  receiitis  niy&terii 


jam  efleclum  illis  polliceor  quos  commendo.  Ergu  ^  reviviscenlcm  couimeiidabat  assertio  :  puto  qiiod 
rcverentiam  salutationis  ex«>oIvens,   paiicis  roulla      digni  sint  bonorum  gratia  de  sepulcris  Kedeinptoris 


lisadTlieodericum  regem  cum  laiide  obiisse  teslaliir 
Aih.«taricus,  lib.  viii  Yariar.,  epist.  12,  qua  coiiiiii- 
vam  domesticoriim  Araiori  decernil.  Posiquam  co- 
niitiva  eiiam  rerum  privatiirutn,  priusquam  aula  rc- 
Kcia  Ecclesio!  nianciparetur,  ornatuui  fuisse,  dncet 
iios  vettis  aduotBlio,  qiio!  in  plerisi|ue  px»*iiip!ariluis 
Araioris  libris  prxnxa  esi.  Qua  ratione  Yigillo  ublaii 
et  suscepti  ab  eo  fuerint.  Ejus  eniin  iu  codiceUc- 
iiiensi  roonachorum  S.  Remigii  lioc  esi  exordium : 
Beaio  domtto  Peiro  adjuvavle^  ob^aim  hic  codex  ab 
Arutore  inluttri^  ex  comite  dometticwum  ,  ex  comiie 
pnrafarMMf,  v  ro  religioso^  tubdiacono  S.  E,  /f .  $ed  s 
^if o/icir,  $ancto  atque  apottolico  viro  papm  Vigilio^ 
iHic  piu8  ab  Oo  die  viii  id.Aprilium  :  H  i\w£  sequuii- 


tur.  Pangendi  sacri  carminis,  boc  est  Musnc  ad  divlna 
convertendn  aucior  Aratori  olim  fuerat  Parlhenius 
Ennodianus.  Idcirco  cnni  B|)ostoloroin  Actus  cecinis- 
set,  opitsque  suMin  Y^ilio,  ut  dictum  est,  oblulisset, 
id  ipsum  in  Galliam  misii  ad  Parlbeniiim,  ut  ibi  eju^ 
opera  e<leretur.  Qua  de  re  praeclara  in  codem  codice 
Iteuicnsi  exstat  Araioris  ad  Partheiiium  ipsuin  elegis 
versibus  epistola  :  qiiani  quia  nonduni  vulgala  est,  si 
velut  perc^rinum  einbleina  his  notis  inseram,  iie<|uc 
ingratiini,  neque  iniitile  iroiptoyov  forc  conlido. 

*  Probino]  Yiro  illiistri.  pir.cio,  ui  patetex  Tbeo- 
derici  ad  illum  epist.  ii  Yaiiar.  41 ,  et  Parxiiesi  aii- 
loris  ab  Oeaium  el  Ambrosinuihuuc  ipsuin  Fau6tini< 
filium  qoeni  Probiiio  cunimcndat. 


f Sl  •  ENSODII  EPISCOli  TiCINENSIS  132 

iioslri  iHitenlia  restiluti.  Ego  timen,  quAinvis  sim  A  ^it.  Venil  ad  me  sera  quiflem  relalio,  s^d  vutiva : 


|inMli|;us  Trontis  ct  garr ulns,  nee  dnm  de  ine  fidueiani 

Koren<t,  propinquos  insinuo.  Pnesentium  portit<»r, 

(lomni   F.iusrmi   filius.  siiffleienter  bona  pollicetur 

ineriia  de  pnrenle  :  liunc  ut  ?08  foveatis,  imploro : 

quia  bene  nostis  qua  sit  rrealor  ejus  morum  luoe 

cofispicuns  :  iiee  debel  ad  alios  festinare.  ntsft  a<l 

▼os,  quemcunquc  TiisB  anctorilas  annai  et  gene- 

r\K  Ergo,  domn^;  mi,  obseqnio salulationis  impen«o, 

rogo  nt  prosperitatem  Testram  eplstolaris  cura  ma- 

nlfestet. 

EPISTOLA  V. 

ENNODIUS  HORMISDiC  I.UCONO. 

GflBlesis  dispensatto  episiolaribus  beneficiis  junrtos 
rariiaie  'eonsociat :  dum  quos  djscemit  itinerum  pro- 


ndsil  Redemplor  noster,  ei  impleat  qiiod  incliiiatiii 
siipplicatione  concessiu  Domine  mi,  saluiationis  re« 
▼erenttam  sotvens,  rogo  ut  actionis  vestrae  suinmain 
(fe  subiirbano  illo  cum  parenie  vestro  *  doniiio  Li- 
berio,  Christo  vobiscom  adniiente,  coniplealis:  qua« 
tenus  si  evenit  commuiaiio,  pretiuin  dignelor  acci- 
pere ,  ne  diutins  sub  promissiouis  nuiemus  ambigtio , 
ipiia  vns  nosiis  niliil  plus  esse  qiiod  in  hacsupplici 
veslro  iniindi  conversalione  prxsietis. 

EPISTOLA  VIIL 

KiVNOttlUS  VICTORI. 

Onm  iiiseitiam  sublimilastua  pr.^eloqu-tur,  erinK'- 
tiitnis  secreia  patefecit :  imimgnas  perfectione   qiKid 


.......      ..    -    ..  asscri*.  Nam*dmn  le  salvo  pudore  iliilierainm  e«»a« 

lixiUs  in  remedio  solliciiudinis  jungil  aueclio,  81  Mi  p.  ^. -,^^^^  «..:  i  .   ...  «     •  •  i    .   r  i. 

\ .^   e:i^-..i . -./.. :.«:-  ^A   ^*  ©©""•^mM,  quid  uatur»  vigor,  quid  sluiliorum  lima 

conlulerii,  decl.irasti.  Credat  mihi  siibiimilns    tiif, 

imliuendum  liberalibus   disciplinis  jam  siiis  boiiis 

ditavil.  Si  talis  lingua  prosequilnr  fratris  Pauli  OliuiQ. 

f.icunda  astipulatio  et  commendat  eredocft^   Nihil 

loiige  degentibus  magislris  opus  est,   qiiando  digna 

iaude  loquitur,  qui  dirigit  ad  docentem.   Erubesco 

ins'nuatum  minusinvcnisseqtia^n  detulit :  Detim  ro- 

gaiis  ut  qiiod  de  me  per  aneclionero   prassumiti^, 

iii}!enii  valeam  virtute  complere.  Vos  tamen,  lionor« 

salutaiionis  accepto,  qnibus  libel  officiiim  sermonis 

impendile;  diimmotJo  soUiciiudini  me»  de  protoert* 

l:ite  *  muliipiei  scriptionis  cura  respondeat 

EPISTOL.\  IX. 

.i.VNODIUS  '  GAMILLye. 

Iiit  Tcepisti  nos!rum,  iiescio  quem  secula,  consi- 
lium.  Nam   parviiluin  tiium  quem  sttidiorum  libera'* 
liiim  debiiit  cura  suscipercr,  ante  jitdicii  conveiiientls- 
lempora,  religionis  tilulis  insiguisti.  Veueranda  qiii- 
«leiu  ecclesiasiicl   forma  servitii,  sed  qti.v  ad  duas 
partes  atiimum  non  relaxet :  iinum  et  dlfflcite  itbr 
c<(|  qiio  ilur  ad  Cliristiim ,  nec  occnpatns  multipliciler 
.tliqiiando  vita  arcta  suscepil.  Properantes  ad  se  de  dis. 
riplinis  s.TCularibus  salutis  opifcx  n  »n  refutat ;  sed  'm 
ad  Hhs  qnemqiiam  de  siio  niinre  non  paliinr.  Jain  si 
eiim  muuilo  siibtrxxcras,  niiinJi  in  eo  sclieraaia  non 
r.*quias  :  eritbesco  crc'e<iaslica  pmlitenlem  orna* 
iiiciitis  sa^cularilms  e\pollre.  Anniieram   qnod  per 
Patricitiin  diaconum,  quantnm  ipse  assoruit,  poslu- 
D  Insli  :qnid'oportuil  euin  «iliier  ad  mc,  qiiani  diebus 
ip>is  invcnlus  est,  destinari  ?  Si  judicium  mcum  con- 
snlrs,  volo  ad  m^  periinentes  magis  meriio  sancios 
es<ic   qiiam  liiiilo.  Vere  animum  meuin  de  qiiieiis 
sialione  ad  cogiialionum  pelngiis  expiilisli.  Snsccpl 
^ameii,  Deo  auspice,  sanguinis  mei  ^  vernulani.  Nunc 


Giira  sermonis.  Silentiuro  tameu  vcsirom  nimis  ad- 
luiror,  quod  post  deposita  sarcinas  apgritudinis  nulla 
ine  allocutione  sublevastis.  Sed  qnia  loqoendo  op« 
jiorlune  rogimos,  ut  laquaris,  vel  g.irruli  imitatione 
responde.  Bene  enim  res  drsiderii  et  poscitur,  et 
impetrator  eiemplis.  Ergn  honorem  saluialionis 
impendens,  iiidieo  me,  Deo  propitio,  jam  valepo , 
aupplicans,  ut  vicarin  mihi  siyli  promulgaiione  be* 
nedicns. 

EPISTOLA  VL 

C.^VNODIVS  BBATO. 

Si  profereml»  tomporibus  de  erttdiiionis  inesse  pe- 
rtoris  horreo  eondidisses,  jejun»  ab  episiolis  tiiis 
commeantinm  dexlerae  non  venirent.  Sed  qoia  negli- 
genliam  ei  slerilitatem  tiiam  sermonis  prodit  absti-  C 
fienlia  ,  uos  necesse  est  iierum  ad  cuUoram  adiqoni- 
lionis  assurgere»  ei  terga  jaciis  infecunda  seminibus 
recidivis  ad  nlienalem  sulcis  nrgere.  L'bi  sunt  mo- 
niia  qu.T  apud  le  .isserebas  esse  viciiiraT  nbi  siu- 
ilium  colloquendi,  per  quod  et  scientia  palescal  el 
i:.iritas?  Clamaiitsileniia  tua,  le  non  assecutum  quod 
boni  dignum  possitessejudicio.  Natii  sicut  rara  do- 
ctos,  ita  continua  prodit  laciturnitas  iuiperiios.  Ergo 
erubesce,  et  tandiem  allqoandb  rumpe  vincula,  et 
Impedimenta  sermonum.  Oslende  quid  valcas,  ostende 
qoid  promoveris,  si  lamrn  le  jiixla  votuin  noslrum 
Kratia  soperna  non  dcserit.  Nunc  saluiaiionis  liono- 
^ein  accipe,  ei  brevi  conlentus  eplElola,  agnosre 
|iatri  lua  quae  longa  correpiione  rescrenlur  fuisse 
inanJala^ 

EPISTOL\  VII. 

RNXOniUS  AVIE.XO. 

Denedico  Dei  nostri  iriplicem  in  majes>atibiis  iini- 
taiem  qo«  me  inier  angusiias  meas,  pei  fccLc  sani- 
tails  loco^  de  conjunctionis  vestrac  rounere  sublev.*!- 


*  Damno  Uberio]  Pairiclo  iie:ii  :  de  quo  !ili.  v , 
rpisi.  I.  Alind  hoc  siiliiirli:inum  ah  eo  qiiod  a  Eausiu 
Hipcrius  per  Floruui  postulahat  episi.  1i,  lib.  viii. 

*  Schnt.,  r^slrii. 

*  CamiUas]  Vidit.'»  consanj^nine»  in  Gallia,  id  est 
Arelaie.  Infra  episi.  fO  '  Camilia  parem  mca  inira 
fiaUiai  el  viduiiatit  miseria^  e  gemina  eliam  capiiiiid' 
iti  tnecubuisse  feriur  incommodit.  Parenlem  dicit ,  imiii 
ffiatrem,  sed  san-^uine  conjtnictam,  miliiari  oMiii  et 
iiarbara,  sed  Esaoil.i  xtatc  rcccora,  ^iguiiic.a.oue 


vncabuli.  Ideo  Palririiini  dinconnm  Camill.e  filium, 
iioii  frairciii,  shI  sansiiliiis  sui  vcriiu  am  vocal. 

^  Vernnlam]  Nic.  Fiihri  lit>er,  o^ntifam ,  quod  pni- 
Iiarl  possft  :  quia  venaiii  sangiiiuis  rectc  direret,  ut 
vcn.iin  famili.r  Syiniiiarhiis  nbro  nono,  episl.Gv),  n'si 
tiernulam  praeferVenl  alii  codires  :  qiiod  rect.iis  est; 
conlirmalurqiie  kIo  seuiaie  Rasiliensis  ediiioni^,  qiNNl 
opunximiis,  iii  qiio  vrrnula  exponitur  serviiialis.  hoc 
e«i  servo  ediliis  :  vcrniil.e  euiin  primum  diili,.«|ui  ex 
a..ciHis  domi  nali  cssciit. 


153  JFPISTOLARUM  Lin.  IX,  M 

r««iatiUconalibii8incisraYorc(BlesiiAiirriJe:it,e(  iieg- A  losiim  dc  ptilifieaia  promissioae  consliluluin.   Vere 


iigenlias  lioininani  pix  inoiteralionis  uberuie  compo* 
nai.  Domina,  ut  siipra,  Falutem  iJebicim  ilircns,  pre- 
cor  ut  nuiic  gciniiiam  selllciludinem  pro  ulrisque 
susctpias,  el  Dca .  o^iro  commiMitbire  assidiiis  preci- 
Inia  mm  oiiHtia<. 

EPISTOLA  X. 

KNnODIl'8  *  CKLSO. 

Lenociirinni  e»t,  non  grati:c  «acramentum,  giio*l 
Ijutum  pracseniibiis  exbibetur  :  amicitix  siiiceritas 
«t  kmgc  posiios  iiim  rcllnquit.  Quiil  possit  vera  fides, 
iiitelligal  (^ui  liinc  atlipiscitiir  benencia,  qiinnd  >  de- 
«inic  Mippliearc  ;  e^o  mibi  dcbeo  qiioif  ad  siationeni 
l^ecum  irans  Gargara  pos  tus  pervenisii.  Tu  luce 
ronscientios  ainiciiset  lUteras  iino  a  le  temporc  riivi- 


dicerem,  si  dolcret  isia  discissit)  (|uod  lales  bo«ni«- 
nes  nec  illa  quam  dicitis  nuiricem  ineudacium  es»«t, 
Liguria  poiiiissel  niiltere.  Qoidarguam  prius  in  illis? 
raraci.T,.  aut  ratuiialis  obscenaf  perdideruiit  duos, 
qui.  iater  se  sanctorum  impetratione  sociaiilur,  per 
rpios  pntuisset  din  jacentis  et  in  nmbrain  coACtge 
familiae  scinlilla  reparari.  Memores  esiis,  dmiiniini 
Avrenuin  vobis  in  ecclesia  dixisse,  Deiiin'  se  de  illn 
puella  specialiter  non  rogare.  Vide  progeniein  saiiciis 
creatoribiis  ad  usuraro  ▼itae  procedentem.  InieNigit- 
lial  pliit  se  parentnm  fletibus  quam  actione  ppnnii>< 
tiirum.  Gnitias  tibi,omnipolens  Deus ,  gratias,  rcrior 
fidelium,  qiil  ancillae  tuae  vola  respiciens,  ppuplietia!^ 
m  ca  poliicitaliones  implesti,  dicentis  :  Amtna  ejnt 


sisti,  sectant  noii  soluin  longlnqiia,  scd  abdila,  ita  Ri'n  ^ONti  deNiora^ifair,  $i  $emen  eju$  katediiabit  terram 


nt  nasqnam  le  sa^sacis  boni  persecnlop  inveniai. 
Semper  et  bic  quidem  latentia  inter  lepores  cubilia 
diUgebas;  sed  saspc  lalebram  luam,  qui  presso  ore 
tesligia  rimalus  esl  invenit.  Nunc  altiori  ronsilio, 
credo,  ut  majores  *  accenderis,  le  bominum  coeiibus 
Sttbmofisti.  ErgosLlam  pueriiiam  debuisli  Mediola- 
nensibus  luis?  et  virum  le  tenere  debuerani,  qni 
puerum  possederunt;  et  quos  lailificasti  de  ainplexi- 
bns,  delmisii  juvare  consiliis.  Sed  binc  alias  ;  tu  libi 
provisionum  tuarum  autgandia  debebis  aut  larrymas. 
Ego  inlerim  salutalionem  prxfatns,  mcmor  debiti, 
ifonationem  de  piiera  descinavi ;  boc  apud  inerrepii- 
ians,  ut  n<^c  importUDm  in  temporc  diffidcntix  su£ 
viiiceret,  el  cessans  iiiier  tfespervliaiiis  tm\»  gan- 
ileret. 

EPISTOLA  XL 

EiNMODlUS    FAUSTO. 

Sascepi  litteras  niniriplici  gaiidiorum  dole  lorii- 
pleles,  et  graiiam  circa  vos  Dei  qiiam  iioveram  niin- 
liantes.  Protinus  teslibus  Cbrisli  nosiri,  cum  lacrymis 
qtias  suggerebat  bilariias,  indicata  patereci  :  et  qiiod 
per  ipsos  inifelralum  fiierat,  graiias  refereiis,  qiiasi 
noYus  relaior  asserui.  Yere,  demne  Fansie,  simplici- 
ler  in  bae  c»isa  vnlgatum  est,  quid  baberet  merili. 
ifiiid  virium  in  pre<ibus  illa  smcta  anima  (\mx  pia;- 
cessit.  Nam  et»i  sit  spes  nostra  adbuc  ca:ca  inaiidi 
hice  vestiia;  sed  quod  conveniens  esse  noverat  sine 
aosirae  actionis  labore  promeruit ;  cniii  a  iiobis  divi- 
ib^rel  res  in  manibns  collocata:!,  obliilit  longa  slatione 


{PsaU  XXIV,  15).  Perfiee,  piearbiter,  qiiod  remansit, 
et  *  in  alteriui  servi  tu-  copula  sereiMi»  aspira.  fil«bi 
^i  bapc  videnda  morbus  qui  jam  Vitalem  pr  rocenpa- 
vii  >ubslantiam,  non  rclinquil,  videat  de  illis  bona 
paier,  ei  avi  proaTique  ante  Iransiiuin  sunin  nomen 
accipiatr  Me  tamen,  quain? is  peccalorem,  adbuc  gra- 
lia  superna  non  deserii,  qui  adnioniiionem  caucione 
pnQvenio.  Nam  desideria  mea  ne  ^  legaii  provincialis 
nomen  accipercm,  iicel  ciim  dolorc,^  suspendi.  Timui 
ne  aut  rernmdominus,  Tobi^  dispnnentibus,  baec  ase 
exigi  crederet,  qua:  cogit  necessitas  postulari ;  ei 
ego  redderer  olficiis  onerosiis  et  aclionibus  inrecuii- 
dus,  quamvis  nec  exseqiii  nec  injnnctis  par  esse  soT- 
ficerein.  Rogo  ut  siippliceiis  Deo,  ut  me  vel  usque  ad 
C  votorum  CDinmuniuni  lenipora  in  muiidi  islius-  aer- 
vet  incerto, 

KPISTOLA  Xir. 

RSNOrilUS    MESSALiE. 

Fero'  vpsirnrnin  aliseniinni  liliernrum,  si  sic  ad' 
iiicrementa  gaiidii  inei  periim-l  qitod  tacetis.  Non  est 
niolesta  paginnlis  Intermissio ,  si  cuin  splciididis 
dictionibiis  Jungunlnr  rara  colloqnia.  Quod  de  gratia 
rlrra  vos  Dci,  qiiod  de  sanctis  paremibns  pra^suma- 
tnr  ncclpio.  Jam  sulTragiis  amicornin  Dei  qni  libi 
paler  cl  fraier  est,  agnovlsti.  Yere  ilictionem  tiiani 
slne  lacrymis  qiias  dnbanl  gaudia,  noii  relegi.  Nobi 
apnd  te  qnae  de  te  sentio  verbonim  impoilimilarc 
prodiicerc.  L:iborn  iil  <|uod  siiggercnte  in  seiisibii«i 
vena  invenis ,   coniponas    eloqncntia.    Mbil  libi  a 


•lislantes,  felicins  Iribuens  necessaria  qiiain  cupita.  0  dnmni   Fausli  ei  domnx  mcae  matris  iiix  filio  niiiiiiA 


Rrgo  inundiis  iste  veri  aliqiiid  liabei ;  niit  si  non 
haliel,  non  de  ejiis  liiiione  mox  rnpitur.  Menliiisunl 
hoitiinps  qui  se  jurabant  accipere  beneficia,  si  dcdi*- 
i  nt  :  eliain  superna  dispensatione  coiijnncii  sunt  , 
»  qiiibus  nec  accepimiis  blandimenta ,  nec  dedi- 
mitf  :  ceria  de  desperatione  confidenti:!,  et  nebu- 

^  €ei$o]  Mediolanensi.  t 

'  Scbot.,  accendere$, 

'  /n  alterius  $ervi  tui  copula\  Nupiiis  Avieni,  dc 
qnibus  epistoh  seqnenti  nd  Mess;ilain,  et  supra  episi. 
T.itenique  ad  ipsum  Avifnnm.  Ergo  puella  cujus  obi- 
tu^  hic  deseribitur,  Avieni  soror,  fitia  Fausti. 

*  Legati  ftroinnciaU$]  rrovinci»  Liguri» :  iit  legntio 
Ptocon$uiari$  prorincite  :  lcge  186  coil.  Tlicoil.  de 
mrciirionibiis.  Smw  atii  t:iaiit  le^ali  civilatnin,  qui 


est ,  uWi  quocf '  ipse  >tudiose  subiraxcris.  Paroat  libi 
tnmen  Dcos,  nt  credas  me  immemorem  csse  tiii, 
diiin  inipedientibns  morbis  frc  jiienii  le  scriplioiie 
iioii  vciicror  :  debes  iiossi^  digniim  csse  venin  quiil- 
qnd  nccessiiate  delinqnitnr.  Doinine  nii,  snli  laiin- 
nem   plenlssiinam  diceiis,  benediccre  me  Denni   iii 

iton  a  lot:i  provincin,  sed  a  civitnle  lanlum  ali  iua 
iniilebnntnr,  nt  Hiempolitana  civitatin,  cod.  eod.  lege 
8  de  Censitoribns,  et  ieffatio  Alexandrina^  leg.  42  de 
Episcopis,  elc.  Oblaiam  sibi  ad  Tbeodericuin  legallo* 
nein  snbire  propierea  cuiiciatnr  Ennodius,  ne  nb 
siimniam  cuin  Fauslo  hecessiiudineni,  siispk*ioiiiMn 
n^gi  moveai,  qn:e  Lignrnm  nomine  poslutanda  eraiit, 
c:i  F;iu«ii  snggestione  postulari. 
'  *^.  Iiol.,  i$ta. 


155  ENNami  EPiscopr  ticinensis 

«|ieribu8  eiu»  de  Uofimf  Avieut  coiijuiiciioiie  sigii'-  A 
lieo;  ei  de  le  quod  ejiis  pieus  poliicelur,  c&speclo» 

EPISTOLA  XIII. 

EMM0DMJ8  PANFRONIO. 

Peregrinari  ine  iii  &ok>  palrio  vobis  absenlibiis 
crederes,  ttiamsi  vaderem.  At  ciho  segriludo  niibi 
et  quoruindam  insistat  iuflrmitaSy  imer  uiraque 
quid  raciam?  quis  uno  leuipore,  et  morlios  ferat,  et 
lierttdos  Y  Scias  nuib  caulioiie,  nulla  iunncentia,  in 
rivilate  nosira,  quae  Deo  uiedio  promissa  snnt ,  cih 
slodiri  :  loluni  felicitati  Iribiiilur,  ni!  amori  :  circa 
limniies  rara  dignaiio;  opiiraiis  ille,  qui  cehior.  Sed 
ii.i  c  ego  iioii  pro  inei,  cui  nibii  superest  quod  sperem, 
consideratione  siispiro,  doiet  luibi  ilios  perire  qiios 
liiiigo.  Pienius  vobis  rem  oinnem,  et  quain  propter 


Vj 


EPtSTOLA  \SL 

ENNODIVS   ADCODATO. 

Olim  ad  beatitudiuis  liias  scripla  responder.im,  si 
facile  fuisset  Koinam  pergeiitium  itinera  deprelieiidi. 
Ecclesiastica  humilitas  a  niundi  poientibus  quasi  rcs 
l>eregriiia  transiiur.  Ut  priinuin  lainen  duinnus  Dio* 
scoiiis  Roniam  iierfunctus  pii  laboris  remeavit  offi- 
cio,  ad  restituiionem  debili,  revcrentiani  vestrain 
husplciens ,  aspii-avi.  ilos  iUios  vestros  ,  doinnuifr 
r'»uluni,  vei  saiKlaiii  progen  em  ipsiiis  redire  Ro- 
liiain  cupitis,  nos  inanere  :  dispar  sententia  ad  unuui- 
affectionis  cailein  siiie  errore  reveniiur.  Deus  taiiieih 
oplimus  dispensator,  quod  felicilali  ejus  scit  coiiYe- 
nire,  dispoiiat.  Mibi  donini  Pausii,  suoruinque  pro- 
speritas  prieseniix  vice  blaiidilur.  Doniine  mi,  salu- 


«ludium  veslruin  iuvidiain  coiitraierini,  boino  veslet  &  lA^ionis  cultum  pieno  atnore  dissolvens,  codiceni' 


liisinuabit.  Ego  lionorein  saiuutionis  imperiiens, 
rogo  ut  scripla  nica,  et  doniiio  Avieiio,  et  domiio 
Uberio  protinus  coniradaiis ;  et  per  ipsum  qui  vubis 
Pamfioniam  noslram  saiiain  coulribuat,  euiijuro,  ui 
viis  me  quid  respoiisi  dederint  nislruaiis;  qiiia  si 
regiuii  occupaiione  aliqua  negatur  adventus,  ego  ad 
vos,  Deo  meo  suffragante,  siib  quavis  membroniH» 
iiieoi  um  fragiiilale  venire  fesiino. 

EPiSTOLA  XIV. 

ENKOUIUS   RLPIDIO    DUCONO. 

Deus  sanctitatem  tuam  misericordiae  suae  et  grati.'e 
prosequatur  insignibus;  qui  de  bumiiiiate  niea,  rem 
ainici  (aciens,  dignaris  esse  soilicilus,  et  tne  meosqne 
promittis  pecuiiari  affeciioiie  te  coiere.  Scio  quia 


quem  dedisiis,  filio  vestro  doiimo  prjQfecta  rcmeante, 
iransmilto  :  vos  metim,  ant  illui»  qiiein  promisislis,. 
»i  piacueril,  desliuale.  Ilkid  lamen  speeialiler  cun^ 
fereiites,  ut  oraiionum  vestrarura  nunquam  me  pro- 
pugnalione  nudetis  ,  quia  nullus  miiii  inurus  poiior 
esse  adversus  peccali  arieiein  puteril,  quaiii  si  ilia- 
rwn  me  tuteia  defenderit, 

CPISTOLA  XVIL 

EflNOUIOS   ArODENI.E. 

Koii  clauda  fides  opinionis  antiqua!,  quae  perbibd 
quod  propinquita^enerisnondefraudetur  ionginqiii- 
late  regionis.  Manent  faniiiiarum  snis  jura  cardini* 
btis;  nec  qux  sunl  divisa  babitaculis,  dissociantur 
aniinabus  :  percurril  xtherius  vigor,  ubicunque  cai^* 


Deiis  propitiiis  tibi  sic  gratiam  invicti  priiicipis  cou-  C  '^^^  cognatione  produciiur;  et  illa  coclesiis  portio' 


lulii,  iit  bumilitas  ecclediastica  non  periret.  Vere, 
donine  Eipidi,  si  digiiatur  piiis  rei  de  servo  siio  esse 
soiiicitus,  lu  fecisli ,  ciijus  aiiiino  nulius  amicornm 
%icein  poterit  repensare.  Scias  nie  tamen  quotidie 
diversa  afiligi  quaiiiate  liiorborum ,  iu  ut  de  vita  de- 
sperem.  Rogo  lainen,  lionore  salutationis  acceplo,  ut 
doinnuni  Faiislum  et  filios  ipsius,  meinnr  animae  tuae, 
siiiceiiter  diiigas;  et  pro  anima  niea,  quantum  prae- 
vaies,  orare  non  cesres  :  quia  non  remausit  in  iuce 
qiicki  sperein.  Rogo  etiain  nt  ine  frequenti  digneris 
aiioquio,  et  si  doinuus  noster  ad  Liguriam  venluius 
rsli  intiiiiare  procures. 

EPISTOLA  XV. 

KiN>'0DlUS   STEPUANMi:. 


iinius  patriae  non  contiiietnr  aiigiistiis.  Sic  tu,  duiniia 
niea,  longe  a  corpore  degenlem  Eiinodiuin  perquisi- 
sii,  efferendo  desideratis  nobile  munus  aspeclibus. 
Accepi  cuculhim  qualein  debuit  dirigere  religioneii» 
profiienti.  Sanctissiina,  ora,  uidiguuin  iiie  bumilinii»' 
induinenlis,  etsi^^non  invenerunl  doiia  veslra,  taroen 
nieriti  sni  nobiiilate  perficiant.  Domiiia  mi,  salulcni- 
largissininin  dicens,  rogo,  ut  crebro  venerandis  re- 
livetis  alloquiis.  *  Lxnam  et  racanas,  ciijus  vos  vo- 
liieriiis  coloris  rubei  aut  fusci,  mihi  sub  celerit^ite 
dirigiie. 

EP4ST0LA  XVIfl. 

ENNODIUS   STEPIIANIJE. 

Suniceret  eqiiidein  pro  epistolari  comii>ercio  ine- 


Ijene  est  aninio  meo,  qiiod  gravatum  peccati  fasce  D  i*^^*""  porliloris,  ciii  et  vena  sna  qiiod  lo<|ueiidu«n 


meniiiiistis;  el  iiiler  illas  sacri  pectoris  curas,  quan- 
tiim  epistoi;e  ad  doinnum  Ayienum  desiinat»  inani- 
fesiant,  personO:  mca:  non  einergit  obiivio.  Deo 
gratias  ago,  qui  per  indebilain  driinqiientibus  clc- 
inentiam  solita  niiseraiione  succurrit,  dum  eos  san- 
ctarum  animarum  inien  essione  susiciital.  Non  credo 
qnod  inter  oraiiones  deseralnr,  qiiem  nobililaiis 
3110.1010.  Saluto  ergo  bumilitaie  qiia  diguutn  est,  ei 
rogo  ul  iiii  assidua  oraiiunuin  doneiis  suffragia, 
queni  coromeinorationis  pascitis  uberiate. 

I  iAenam  ei  raeanat]  Ita  distincle  Vaficanus  :  rcli- 
qui  •  Lasna  metra  canai  :  quod  eodeni  recidil.  Haca« 
11«  autem  quod  geinis  vesiimeiiti  fucrit.  iifin  liquef, 
ad  caiceainenu  refercndj;  vidcnlur.  ui   cl  r  y.f  cl 


est  et  pura  circa  me  minislrat  affectio.  S<  d  animus 
meus  ad  dupiicaluin  festinat  obsequium;  nec  sitn- 
plici  quam  revereiitia  veslra  exigit  bumililate  con- 
lentus,  domiio  Avieiio  scripla  conjungit ,  iiU  queiii* 
de  stirpe  vestra  procreatum  et  vita  prodit  et  oraiio. 
Gravitcr  laineii  fero  qiiod  rusiicas  voces  iiimis  nr- 
baiia  et  siibiili  cloculioiie  narratis.  Non  iia  circa  fa- 
iniiiam  vcslrain  graiia  ccelestis  innotuit,  iit  aiiqueni 
iii  ea  iiceat  majorilius  snis  aut  liiigua  esse  muI 
aclione  dissiiniltiu ,   nisi  forte  quod  vos  supra  ciari- 

tzang»  lege  3  cod.  Theod.  de  Habitii  qiio  uii  opor- 
leat  iiitra  iirbein.  Intra  urbem  liomam  neme  vel  r.  g  », 
vel  iiiuicis  ntatur. 

*  Vidt  j»:b  lo  Sl.  Muinc  Val.  Sacr.  lom.  II,  p.  287. 


157  EriSTOLABUM  LIB.  IX.  15f) 

uiein  &euioruin  saiietas  vitkiitatis  iii  vobis  fiilgor  ir-  ^  precjtio    rructuro   sibi   videatur  ascribere    laboris 


radiat.  Neiupe  illius  ilomni  Fausti  germaiia  es ,  in 

cujus  prxrectnm  quod  munaehos  iiisiitiiat,  inveiii- 

lur  V  quem  plus  est  actiene  venerabilein  es^e,  quani 

tituK).  Rogo  Yos,  servitio  salutatioiiis  exhibite,  ui 

Nunquani   scboiasticorum    indociles  compositiones 

sanctis  dieuiionibus  misceatis :  surOcit  inihi  quod 

admirer,  quod  si  inereor  sequi  debeam,  in  veslris 

beosibus  ioveoire. 

EPISTOLA  XIX. 

KNNODUJS   ACNELLO. 

Lengo  aitimu$  ineus  pepeiidit  iiicertO',  uirum  pro 
dftigentia  nolitiae  vcsirx  jaiiuam  scriptionis  amubili 
prxsiHnpiione  pulsarein,  et  ekcellenlissimi  bominis 
per  iMinc  ealleai  peclus  ingrederer,  an  per  hoininci» 


alienl.  Saluto  ergo  huroifitale  qua  digiium  est»  el  ul 
pra^faios  curo  gaudio  ad  me  rernillatiii,  imploro. 

EPISTULA  XXI. 

ElflilOOlUS  ELriDIO. 

Elsi  le  inMneinorem  mei  Poutica  facit  inbuiuani- 
las,  me  lameu  imilari  non  decet  quod  accuho.  Sic 
de  civilate  llediolanensi  quasi  lcarus  avolasii,  et  ncc 
inandati  me  salutatlone  digiiatus  es.  Src  raciuni  qiioi 
poteiilium  laieribus  jungit  iuopiiiala  sodaliias.  Mu- 
sca  moritura  Justum  esl,  ut  si  per  iialuram  nou  po- 
les,  ad  effectum  inco  inviteris  exeiiiplo  :  possutii 
libi  aSii  pro  abuiidaiiiia  facultatum  uliliores  existere , 
esse  tamen  non  valent  dulciores.  SeJ  redeo  ad  coii- 
siderationem  pairix ,  cui  debes  bonorum  oblivionciii 


Tesirosy  vaga  salutaiione  contenlus,  secreta  quibii^  R  et  miseriam  qua  laboras.  Nunc  ergo,  hoiiore  saluia 


•bsidebar  irrumperem,  quia  visum  inihi  est  non  esse 
iu  hominum  numero  computandus,  quein  bominuiii 
poiissimus  ignoraret.  £i  plaiie  illi  nec  mores  sugge- 
runt  fiduciam,  nec  iiatura,  quiinarce  iocatis  abs- 
condJiifr:  vobis  pru^cipue,  quos  uterqueorbis  ainica 
cl  soria  diversitaie  coinplectitur  ,  quod  Dei  tiuiur 
Kraii»  suae  comitate  (irmatos  fecit  jain  honoruiii 
Mimma  largiri,  el  ad  quod  vix  praecipui  perducunl\ir 
ad  opinlonis  gloriam  dare  subjeclis.  Laudandi  sunt 
apices  ,  sed  ad  eos  sudore  maxiino  vix  veuitiir. 
Ouod  tamen  reliciter  dictuin  sii,  et  iiiter  inuiiera  ve- 
btra  sunt  culmina.  Ergo  s&lutaiis  revereiHcr,  episto- 
lam  brevitale  concludo,  ne  anie  dignaiioneni  \e- 
»irain  videatur  imporluiia  laudaiio.  Latius  post  re- 


tionis  iuipenso,  servum  tuuui  ad  hoc  direxi,  ui  lllio 
tuo  donino  proefecto  et  libi  nuniiarei  iii  Cliristi  iio- 
mine,  ine  de  suburbino  illo  dncuinenia  legitimasus- 
cepisse ,  ut  vos  cum  fllio  vesro  domnn  Tri^gua, 
quod  necessarium  videris,  agcre  non  ouiittas  [stc\, 

KPISTOLA  XXII. 

E>?IODIUS   FAOSTO. 

Spero  inTrinilale  Deo  noslro,  per  sutTragia  veii(!< 
randa  sanclorum,  quod  servos  iu  quocunquc  loco  \m 
sitos,  quemadmodum  munitur  oculi  pupilla,  cu*to- 
diat,  et  ad  boifam  valetudinem  reducat  quidquid 
iiiimica  fregit  inaequalitas.  Ego  taineii,  et  si  corporo 
nequeo,  sequor  officiis.  Nam  iinperio  solliciiiidiiiis 
verba  congessi,  deprecans   ul  quam  sani  sitis  edo- 


sponsuui   paginae,  quod  inoribus,  quod  poteiiii:e  C  cear.  Ec*:e  vix  (ero  brevem,  abseulia  loaga  fatigan- 


vesirx  convenit,  eriiis  muiido  iiiecum  ailcstanic  lc- 
etmi. 

EPISTOLA  XX. 

ENNOUIUS   UASCATORl. 

Et  me  sperare  quod  pium  esi»  et  vos  decet  an- 
«acre.  Nam  disparibiis  viis  ad  unuiu  riiiein  remuiie- 
randa  tendit  inlefttio.  Yos  solatia  rebus  iinpeiiditis, 
a  ine  tenui  sermoiiis  praestolatur  auxilium.  Sic  lit 
Btcui  incunibit  per  officii  consideiaiioiiem  praeslare 
poiora,  vix  possit  exigiia.  Hedtlat  iiigeiiuiiateiH 
liemo  paiatii,  qiiia  Ecclesix  nihil  aniplius  sunicii 
qoam  precari.  Scitis  '  pro  ascinis  a  quo  veniat  rc- 
iribuiio  ,  si  juventur.  Succurrite  his  quos  et  patria 
lerra  caplivat ,  quibus  et  invidia  estcum  originarii!) 


diis  :  sed  potenles  sunt  et  amici  domni,  quibus  vos 
anima  saiicia  coinmisit.  Ego  nieniores,  iit  deposituui 
serveiit,  sine  cessatione  convenio  :  aderunt  partibus 
suls,  et  quod  ab  eis  suscepium  est,  sine  imininutione 
servabunt.  His  addo,  prxstanle  omnipotentis  Dei  iiii- 
sericordia,  servos  vestn^s  de  Venetiis  jam  regressos 
*  exhibuissedocumenta  confirmaia  de  legibtis  ,  hic 
introductionem  solemneiii  illico  fuisse  coiifectai^. 
Nunc  utrum  aroico  a  vobis  dici  aliqoid  debeat,  iiki 
qua  soletis  inaturitate  consulite. 

EPISTOLA  XXML 

FNNODIUS  '  LIBERIO. 

Datum   est  milii,  ciclestis  infusioiie  mystcrii,  Ir- 
bera  habere  judicia,  eliam   cum  sim  heneficiis  obii- 


etconditio  doleiida  cuin  profugis.  Pluribus  Christia-  D  g^tus.  Est  euiin  superni  niuneris  ut  Ingenuam  sen- 
aom  et  saplenteni  non  decet  admoneri,  nelonga  dc-      teiitiam  fcrat  obnoxius,  nec  deleclclur  iininaniiaie 

I  Pro  ascinu]  Qui  laribus  et  lecto  careiii.  A(rxr,v9c 
eiiim  asceiii  dictt,  qui  sine  taberiiaciilis  sub  dio  vi- 
vani.  Hos  ergo  clii*nles  domo  sua  vi  forsan  ejectos 
Hascatorl  commendai,  ut  ejus  ope  postliiniuio  i*esti- 
toanlur. 

*  Ejhibume  doeumenfa]  De  subiirbano  Mcdiol:i- 
Kenti,  quod  Faustus  Eiiui»dio  concesserai.  Epislola 
|<Taeeed. 

*  Uberio]  Cerkit  h^c  P]MStola  Lilierii  laiidibiis  ciiin 
nvs  epiiaphio,  qiiod  pairi  oliin  a  filtis  Arimini  posi- 
tiuB  est  liis  verbis  : 

Hoiiiano  ^eneri  lugem  natiira  creMrix 

Uaiic  dedit,  ul  tuiniili  mt^mlird  sepulla  lcgaul. 
Llbehi  sotwles  mairique  patri(|ue  supersies 

TrlMe  ministerium  ineiile  dedere  pia. 
Hek  suut  nieuibra  uuidem.  sed  famatii  iioo  leuet  urna; 


Nam  durat  lilulis  nescia  fama  mori. 
\\e%  it  Uouiiileos  l'as<-f s  currenlibiis  anuis, 

Successu  parlli  Gallica  jura  lcnuiis. 
Hos  non  imbelli  pretio  mercaius  houores. 

Sed  pretlo  inajus  detulit  aluia  IJiIes. 
Aosoniis  popolis  gentiles  riie  coiiorles 

Dispo9uit,  sanxit  fordera,  jura  dedit. 
Cunclis  menle  pater,  tolo  veuerabilis  »vo 

Ter  denis  luslris  proximuH  iiccultuit, 
0  qiiaoium  bene  gesia  valeiU!  curo  luembra  rccedunl , 

Ne:»cil  fama  mori,  lucida  vita  maiiet. 

lioc  epitaphiuni  primum  in  lifcem  edidit  Piihceiist  : 
|M)st  illiim  Baroiiius,  exemplar  nosirum  teaiius,  iii 
qiio  tupentes  versu  tertio  legilur :  qiiod  lectius  vide- 
tiir,  quod  upulcrum,  quod  emi  in  Pithceaoo :  eum 
uaius  tantuffi  Ltberii  sit  epitaphium^' 


i:^  KNNODII  EPISCOPr  TlClNe^SlS  iMk 

fvrnlix  vigor  cxamims.   Diviuuin  esl,  quaii«lo  ftine  A  laUoniH    e\liihiiis,  valere   mc   niiniio,   e!  de  YyUt 
frornipiione  de  te  loqniiur  nii  muU  conluleris,  nec 


iniqiium  ponii  aliqniil  in  lince  verilalis  doiiorum 

hiorum  opibuft  8ulijug»iiis.  Naiu  ubi  tfe  potissimis 

Kfrmo  esi»  el  in  aures  niuiiili  itura  formantur,  pu- 

I4ciim  lesiiinoiiiiini  privata  actin  cur  obumbrei?  Do- 

Neo  quiilem  ceUiimlini  veslne  plus  quam  universi- 

(iis;  ied  nok>  maj.us  aliquid  qunm  universitatis  pos- 

mint  ora  depromere  :  et  epistoLiris  angustiae  lege 

« »ntonluK^  salis  modicum  de  illa  mehtorum  nipssc 

pr.Tlibo.  Felieissime  homiiium,  boc  totis  bostilitas 

▼iriuin  suafum  laborai  im|)eiidii«,  iit  per  totitm  or- 

bem  Ui  solus  dissipata  compona^.  iEstimalioni  re- 

manei  qualis  sit  ille  cui  mil.tas,  qiiaiido  lapsa,  exii- 

^i»,  pcrdita»  cum  le  aspexerinl,  convalescunt.  »  Vix 


quod  voio  inco  satisfacere  possil,  exspecto. 

EPibTOLA  XXIV, 

EMfODlUS    AVIErHO. 

Bciic  eral  animo  meo,  si  vel  ad  scriptionem  fire- 
quens  portitorum  siiggerereDir  occasio  ,  qiiia  in  re- 
inedio  dc^iderii  semor  providentia  niunus  lillerarnin 
coni]iaravit,  in  quo  ad  vicem  praesentiae  rormato 
.TStuantibos  blanditur  aHoquio  :  et  licet  de  iptis  re- 
nicdiis  mens  apgrescat  absenlium,  et  de  niedldtn 
SfllicitiidiQis  cura  *  gemineutur  ,  attamen  non  suni 
deserenda  qux  sola  sunt.  Ergo  iDfante  Valentinn 
Roraain  peiente,  quantum  sub  celerilaie  potui,  de 
bis  qiix  erant  loquenda  Fubiipui,  breviier  signifib 
cans  vuletiidinem  corporis  mei  fuisse  lurbaiam.  Sa- 


'  "  -  • »  ~  — —  -  -    -  _ 

pascebaiur  Italia  publici  sudore  dispendii,  quando  lu  B  ^*^  ^^^  lamen,  si  niintio  prosperitatis  vestrae,  dum  fiv 


ea  sine  inlervallo  temporis,  et  ad  spem  reparatio- 
MH,  ct  ad  pracbitiitnem  Iributariaui  commutasti. 
r..:rli  CQRpiuius  le  modera:ite  inferre  arariis  publicis 
M"'kI  cum  maximo  dolore  solebamus  accipere.  Fuii 
^Miiper  ubertas  nostra  dispensalio  lu.i.  Juverunt  vc- 
iivrabile  superiia  consiliiim.  Nain  vires  vectigalium 
ni  vel  ntitristi  pro  bono  publico,  vel  dedisii.  Culmi- 
wb  '8  omnibus  sublimior,  tn  primus  fecisii  regales 
pftpiiis  sine  malo  privaix  concussionis  aflluere.  Tibi 
rH)st  Deum  debetur,  quod  apud  potentissiraum  domi- 
num  et  uhique  vii  torcm,  securi  diuiiias  connierour: 
i"ta  ciiim  est  subjectoriim  opulcnlia,  quando  non 
^n.ligei.  •  Quid  qiiod  ill:is  innumeras  » Goihoruro  ca- 
lervas,  vix   scieiiiibus   lloujaiiis,  larga  prxdiorum 


hilaris  aniiiia,  convalescam.  Domiiie  nii,  salutalionis- 
niunii<(^  sicul  reverentia  vestra  poslnlat,  exsoiuti%. 
rogo  ut  jam  me  de  volonim  efrectii  et  de  bonis  ve* 
stris  epiitoiaris  sublevetis  proniulgatione  colloquii. 

EPI&TOLA  XXV. 

EN.^ODIUS   AGNELLiC. 

Gratum  mihi  est  ad  magnitudifiem  vestram  lite^ 
rarum  iiiiinera  promulgare ,  quia  et  geiieri  et  con- 
scientiae  vestrap,  non  lam  exhibe  iir  honor  iste,  quam 
reJdilur.  Juslum  est  ut  religiosi  homo  propositi  sa». 
ctaro  viduam  et  nobilem  veneretur  ingenuiis»  Ago 
Deo  meo  gratias,  qtiia  boniis  opinionis  veslra*,  ad  iios 
odor  emanavit.  Illc  usque  ad  consummationem  vit« 
rnictus  tribual,  qui  bonam  radicem  in  hac  sa*curi 


pollaiioiic  dilasti?  nihiieniin  amplius  victores  cu- C  ^^^^crsatic.n;  plaolavii.  Deiic  fecisti,  domna  Agnel* 


piuiit,  et  nulla  senserunt  damna  super.iii.  Tace  % 
consideratlone  pagiualis  eloqiiii,  communionis  et 
l«landiinentorum  luoriim  niella  prxcep  is  coeleslibut 
tiisliiu:a,  non  roiniis  rebiis  nobilitjila  qiiam  verbis : 
oraiionein  mearo  ad  ea  «jux  emineiiiiap  tuae  debentur, 
voia  transduco  ,  quia  mecum  *  Galli»  in  hac  astipu- 
laiione  coiiveniunt,  ul,  Christo  Deo  vivo  disponenlc, 
ordiiiatis  illis  quibus  civiliutcm  post  mullos  anno- 
rum*  curriciilos  inlulisti,  quos  aiitc  le  non  cnniigit 
saporem  dc  Roroana  libertate  gustare,  ad  Italiam 
luani,  et  poscentibiis  nobis  el  illis  lenentibus,  rnlii- 
caris.  Sic  uirinsqiie  orbis  per  sanclag  acliones  indi- 
gena,  venerabilem  doniiiro  et  suror.iates  aiios  eum 
uiiiversis  Italiam  possidons  viilentibus,  felicis  prx- 


la ,  mundi  islius  blandinienta  respuere  :  et  dum  ceW 
«iora  seqiieris,  eiiain  qo  e  poiuerunt  veuire  a  legitii- 
mis  remediis,  non  habcre  :  scisii  non  soliun  veni^im 
qtixrere,  sed  corouaro.  Gatideant  de  medicina  lan- 
gue.ites  :  prop;*  est  ul  proximior  sii  iiitegriiati,  cui- 
concedilur  iit  feliciier  dediscat  illecebras.  Ergo,  d'»- 
inina  mi,  salutaiionisgriinm  honorificeniiamque  pec 
solvcns,  rogo  ut  pro  me  auiico  et  parenie  luo  »tiosto* 
loriini  liminibus  non  desinas  supplicare,  utinereir 
tcrv.nre  qiiod  prxdico,  ct  qiicd  in  aliis  exlollo  i(i«ii 
nf*n  iirgligani. 

EPISTOLA  XXVI 

ENMODIUS   MESSALiC. 

Scio  cquidem  vos  pro  dcsiderio   nieo  fuisse  suU- 


scnli«  tuae  dote  subliroes.  Ego  amero.  servilii^  salii-  ^  **'*'*^  ^  •  ^^***'  ''***"*'  *P«»  ^«  solliciliidii.e  veslra  pra^ 

cpperam.  Naro  et  qiialiter  doronus   Deo  pr».<tanie 


«  Vix  pascebaiur  llaliaj  Perlin<>nt  liaec  oronia  ad 
Romuleos  fnsces  etdiaphii,  hoc  est  ad  prnRiecturam 
prajlorii  Italisp,  qua  ruiiciiis  eU  Lil»erius  primis  an- 
I  is  Theoderici,  qncin  de  ea  sic  loqiientf^m  facit  Cas- 
siodorii»  lib.  II,  episi.  16  :  Sen$imui  auca»  ifaiio 
ne$,  90$  addna  tributa  neuiti$.  Ita  utrumq^e  $ab  a**- 
mnatione  perfeclum  e$t,  ut  et  fiscus  cretcertt,  et  pri- 
vtita  utilita$  damna  non  $entirei. 

*  Scliot.,  imperator. 

*  Gothorum  eaterva$]  Epilapliiiiin,  Att$omi$  populis 
tientile$  rtie  eohorte$  dispo$uit.  Cassiodorus  ibidem  : 
Juvat  referre,  quemadmodum  in  terliarum  deputatione 
(^ohorum  Homanorumque  possetsiones  junxerit  et  oni^ 
mos.  Nam  cnm  se  hom  ne$  soleant  de  viciuitate  coHi- 
^derf^  ittit  prepdiomm  conmmnio  causam  noseitur  praf- 
timss^'  concirdia'.  T«»rii.'iiii  agrorum  partem  Golbis 


a«signar|  jnsKit  Tlieodericiis  :  hoc  est  T/BtTnf*o>Mv, 
qooil  siiis  anlea  lar|{iiiis  fiierat  Odoarer,  ut  auclor 
e«*t  Procopiiu  initio  belli  Cothiii. 

^  f.'fl//i<r]  Pra^rccturnro  eiiain  prapiorii  G»II  arum 
HCKsit  et  snh  fincni  rrgni  Thcoderii  i,  siih  fj.is  siic- 
ressore  Ati.al:«rico  :  nijus  ixMai  apml  Cassi«doriiin 
epistola  ad  Lib<>rinni  Pl>.  Callinrum  lih.  vi  i  Var.,  6. 
Vcruin  li:itic  Ennodiiis  non  vidil.  Oiiare  qiuc  lioc 
loco  comineiiiorat  ad  siip(*rior:i  lciiipiira  periinetit, 
nim  pritnuin  in  Gallia  niissus  est  :  in  qiia  pe*diii, 
ni»c  una  tantiini  in  adniinisirminne  versatus  csi.  N91» 
iiiiliiares  eiiaoi  copins  duxit  :  nt  auclor  csi  Joriian» 
dcs  in  rebus  Gciids. 

'  Forfe  fircw/o». 
Schol'.,  geniinctur. 


•  c 


m  TI>ISTOL\HU.tI  LIB.  W.  i(M 

valedixerii,  ei  qiii  vitbls  ilificris  ordo  ruerit,  si  luei  A  Nain  seoiper  reaiediuin  oblivio  «Joloris  esl;  quia  quotl 


luetuor  esses,  agnovemiii.  Se«l  qiiid  fiicio,  qni  iit*gli- 
geiiliam  veiiirain,  nec  suggererido  rorniani  afTectioiiis 
eipugno?  Ergo  si  te,  Chrislo  Dco  noslio  tribuenle, 
st«es  nuptialis  aniav*erit,  Eiinodii  menioriain  iioii  fn- 
gahis  :  i|uand*>  nulh  sic  cessit  niajor  dilgeniia,  t^l 
piaranior  exetusus  esi,  lauinm  a  pertore  luo,  qnun- 
lam  ab  ocuHs  subiiioveb<tr.  Snuuseslo,  salva  vita  pa- 
Irtt  el  fralris  lul,  Deus  vobis  benTacint  :  :gnoscant 
qtt<Ml  p:isciK  audituni,  qnale  viillis  circa  iiik  exbibf  U* 
propfisiium..liiiiini  le  rogo,  bonore  salntalio  lis  enh  - 
^iii,  nl  apud  doninns  aposlolos  p  o  ine  dij;nt*rii  pre- 
fM  ttfferre ;  ul  ipsi  nii>cri:i8  iiieas  niedicinaiiter  cu- 
renl,  nec  paliafiliir  ine  quidqnani  ve.le  qiiod  iiun 
devel :  cnsiigiMit  pr.TSuni  jioiies  .meilis  ei  c  nporisu 


ratione  non  possuinus,  leinporuin  prolrxilaic  sepeli- 
mn«.  B  nc  esi,  quia  diuiuriiilaie  senescil  afflictio,  ct 
iiiagni  doloris  consolalio  per  sllentiiim  procuralur. 
Nain  in  bujiisniodi  iiegotiis  pliis  agitur  nd  ageiido. 
Sed  quid  f.iOio,  quia  epistolae  leciio  jam  obducia  ci- 
catricis  peuelralia  resciiidil,  el  sepuliam  imniaturi 
fuiieri^  Tccordatitinein  am:ira  sorie  viviHcatf  Ergo 
ego  coinniuni  fralri  consolationem  dare  poierain, 
cum  si  quid  (luroaiiitatis  in  me  esse  credilur,  sic  do- 
lerem  ?  aiii  unqu:im  flens  placuit  consol.ilor?  ergo 
exspect.iiur  mediciiia  de  inorbidis?  Non  de  me, 
dotniie  A<(;api,  bene  juilicas,  si  et  ingermani  iui  moe- 
roribus,  et  in  obitu  spiritualis  lilii,  ego  qiiasi  opi- 
iiioni  tuac  disputator  occuiro.  Saua  peciora  iier  cu* 


Quod  M  facias.  credo  pro  iiinoceniia  ct  puiiiate  tiia  fi  rationis  iuveniniit,  iieiiioallerum  undeipse  laborat 

absolvil.  Sed  binc  alias  :  puiens  est  De4is,  qui  solus 
ad  ista  va  ci  occurrere,  et  cominuois  mali  su.ilev.ire 
pressurani.  Vos  tamcn  bonoriflt-ae  cultu  salntaiionis 
imperiiens,  rogo,  ut  crebro  inibi  epistolaris  cominer- 
rii  innnea  conferali;;  ,  ad  quae  stndia  pigruin  csso 
ncc  aniantein  convcnit,  nec  faoundura. 


ttt  nieliiis  pro  nie,  qnim  si*esseni  corain  |>ositus,  au- 
dit*nduin. 

EPiSTOLA   XXVn. 

1LM!«0D1I}S    *    AURRllANO   EPISCflPO 

Debeo  equideni  dnlori  int*n  vocein,  seJ  revcreiilise 
taoittiniiCaieni.  FJt  ftirie  ii>eliuontBi'nre  ii  de  absti- 
neniia  sermoniSTe^tri  seqiieretur  iiiuia  dissiniulatio  : 
ofbanuineniro  tt  «ubiile  erat  ut  eisdcm  liniM»  qui- 
litis  in -me  dclinqnitur  potiornm  delicia  ferircntur , 
ittsecuin  hiberet  culpa  vindittam.  Sed  qnu  nic  ver 
laaa  qnl  iniinemnrem  niei,  et  bnniiliuin  noiiiiain  re- 
spttetilem,  p<*rtinaKia  ainorrs  rnsequi  non  dessto? 
Nunquid  non  re{tiidi:iii  iniportiinitaH  matrrlinrroris 

,  cmn  placcnili  per  asslduitaleni  desiderinin  inate- 


EPiSTOLA  XXIX. 

EMNODIUS    LIBERIO. 

Si  pootaruin  splritus  discipliiia  pagiualis  admilte- 
ret ,  •centena  ora,  et  vox  ferrea  vix  qiiod  celsitu- 
dini  vestrui  a  ine  dubctur  verborum  ubeitate  resc* 
rarel.  Sed  qtiia  nmgnis  obimsius  vii  ad  pauca  surii* 
cio,  ppovidi  |>nst  Dei  inisericordiam  vestr.c  grati;Q 


fMim 


A«;««fl  Ji..»i:^....  i:  9  M...V  «..;  1  ...•  I      *  .^  r    •   /•  repcnsorcin.    Nani  fraicr  vcsler  domnus    Kaustus, 
estg.t  (lisplicenli  ?  Nain  qnidi|nid  inenle  fugi-  v»     ^  * 


lans,  Ingeslum  oculis  vii  videmus.  0  si  inibi  liccrel 
idlinc  aequali  cnin  beatitiidine  tua  sorle  coniendere! 
sed  dormiuntapud  coronani  tuatn  iiropinquilatis  pri- 
Tilegla,  postquain  pater  esse  tneruisti.  Reiiiiet  quis- 
quani  boroinuni  periresuisjnra  necessitndinii  incre- 
wfiili^  »  et  accessioiie  pix  dignitatis,  et  generis  et 
diligentis  vincla  dis»oIvi?  Ergo  decu  t  eveciionem 
mtriil  vetiri  in^tnbili  lnibi  esse  rumorecoinperiain, 
et  de  eoinmunibus  gandiis  adh^ic  pendcre  opinit»ne 
€«nientum?  Elecins  sum  cui  bonnm  generale  tace- 
mur»  ut  rein  aurei  s:i*cnli  solus  pro  coM*cieniia! 
neae  obscuritate  nest  irem.  Nobilis  viia  ci  generc 
apicem  ecclesiastici  lionoris  ascendit,  et  me  dedi- 
Cnatur  alloqulo.  Vere  tale  faciuni,  aul  siudlo  aut  ne 


i!um  debere  se  beneliciuni  quod  mibi  tribuis  is  eio« 
qnimr,  ab  inibecillis  ccrvicibus  gravis  nneris  sarci* 
nas  anioiiiur.  Sunt  inierdiins  pro^celsus  isla  conimu- 
uia  :  vos  vubls  et  dare  digna  nostis,  et  refldere  ;  ine 
sub  fasce  vestri  muneris  constiiutum  sola  manet  de 
obnoiieute  confessio  ,  duin  prxventiim  gratia:  ve- 
sirae  mole  quod  voti  compiitein  fecit,  boc  iinpareni. 
Adsum  tamen|>artibusmeis,  et  iiiter  orandum,  quam- 
vis  peccator,  Deum,  ut  pfo  iiie  quoque  vobis  reddat , 
iaiploro.  Ecce  duo  isia  suniciuni :  nain  et  de  coelo  pro 
me  exspectalis  quod  vtis  exhibuisse  iiieinluiMlis :  et 
cst  »qualis,  qui  ae  debere  fateatur  iii  lerris.  Exspe- 
clo  tamen  beneficii  ve^tri  ceieriter  supplenieiitiun, 
utiitter.is,  quaies  persubUmemvirum  Tranquillinum 


fligenlia  evenerit,  non  probatiir.  Ego  lamrn  gervi.  D  «"™  p'«^^»««  •<^'P»»">- »'*  *^««»  »«•'"  ^«l>i^™^^^^ 


lia  aalutalionis  impendo,  et  Italica  simpliciiate  , 
aade  trstitiam  babuerim,  sine  dissiniutatione  mani- 
Klo. 

EPISTOLA  XXVIIL 

EKMOOIUS  AGAPIO. 

Dnriier  oriiciuin  gesiientis  aninii  ad  nieuinram 
Irstium    liicns  recerdalone   »tninl:>uda   revocavii. 

'  Aitrernm  ^piicopo.]  €njns  caihedrx,  libri  iion 
ioJirjini.  Cave  pntes  Arelalenseni.  Nam  qui  bor  no- 
Mine  fpiscopiis  fnit  Arelati,  50  ut  ininus  annis  |K>si 
£antjdii  ob  inni  eain  sedeiu  sortiius  est.  lloc  vero 
itiBlKM-e  Aielaiensis  antist  s  erat  C;es:inus.  Non  ali- 
na^ini  tanieii,  neviuii  bunc  cujuscuni|iie  civitaiis 
t*|iiskCi»piini  Anreliaiinni  illnni  vi  leri  |iresbyiernni 
Arilaie  'i»em,  aJ  qnem  r.^stripsit  epist.  55  li'i.  vtii. 


reiidi  viam  bcnemorumvestroruinconscius  exbibebo 
Camilia  pareus  mea  intra  Qaliias,  et  viduitatis  inise- 
ria  et  geminx  jam  ca|itivitatis  succubnisse  fertur 
incommodis*  Nemo  est  qui  lani  muliiplicea  iieccs- 
silatea  praeter  ceisitudinem  vestram  possit  avenere, 
generis  mei  patronus  quod  in  Italia  pnsitis  |ir»>ti- 
til,  non  neget  iu  Gal  ia  ,  ut*  de  caselluiis  ipsius,  or- 

*  De  ca$elMu]  Cassiotlorna  lib.  vii,i5  :  For- 
mula  qua  c€h$u»  releveiur  ei  qui  uttjm  casam  pa*nd,  t 
pragravatam,  Cui  eiJiii  gravitir  xqiio  caiion  inipti^i- 
lusenil,  a  |iera;qualore  niinueiiatnr.  Id  relevaiitinis 
seu  peraei|uationis  beneficium  dicebainr.  Glo!>Sie  iin- 
slrdi,  Relcvatiis  agcr,  «vxxi  ovyto-fiivofi  i)xf.yf>f^^%ii 
Tov  iquotriov  fia/iovc* 


i03  ENNODIl  EPISCOPI  TICINENSIS  ICi 

diualione  veiira,  diiin  abeisi  ftsci  oiieri  derivanlur,  A  <^xercitti8  ad  triiimplium.  Qnis  crcdai  itiiiilein  ejus 


ad  praefalx  alimenia  ^iirficiam.  Domlnc  nii,  snliiia- 
lionis  servitia  dependens,  rogo  ul  ponilorem  pra;- 
sentium,  linminem  meum  quem  ad  bxc  exseqiienda 
destiiiavi,  D;o  vobis  inspirante,  meum  eOectiim 
emiiieiili.i  vestra  jubeat  commeare.  Nunquid  dubi- 
lare  de  posliilationibus  suis  eum  convenit,  qui  se  no- 
▼it  et  illi  quae  non  poposcerat,  impetrasse? 

EPISTOLA  XXX. 

(*   8YMMACH0  PAP.C.) 

Naiura  renim  esl  ui  etiain  idoneus  ore  vel  pei  lore 
possit  de  pnrsumpliono  culpari ,  qaia  .oinuis  \erbo~ 
rum  coinmodiias  humililaiis  lermtnos  egressa  calca' 
iiir  :  el  sicul  liabenda  sunl  quae  exigimlur  in  prelio. 


in  labore  et  perfectioue  liabere  quidem  superantis 
glori:im,  sed  contiiientiam  subjugati?  Consuinmatis 
congressionibiis  de  iras  lia.Teditale  nil  remaDct :  uiio 
iempore«  quos  perniciosos  adveKsarii  viderlnt,  blan- 
dos  senliunt  tribuia  pendenles.  El  baec  quidem  eue- 
lesli  praeparantur  pro  bac  repensione  suffragio  : 
quia  fides  nostra  apud  eum,  (cum)  aiiud  ipse  seclC: 
tur,  iu  portu  est.  Mirabilis  patienlia,  quando  teiiax 
proposili  sui,  ciaritalem  noii  obuinbrat  alieiii  :  naiii 
et  Ecclesiarum  noslrarum  patrimonia  relabi,  nisi 
aucia  fuerinl,  iugemiscit.  Sic  facluni  est,  ut  el  sta- 
lum  suum  locupletes  paupernm  subslaniias  teneani, 
et  mediocresad  supremam  opuleiitiamconvalescanl. 
Iii  sacerdoiibus  Tirtules  et  innaias  colit,  et  noii  re- 
ita  ingesia  v.lescuni.  ImponmiUas  cum  facundos  opi-  B  perias  inspiral.  Sed  cur  bcalitudincm  vesiram  prat^ 


iiionis  nobiHlate  dispoliet,  dedecore  vesiit  indocios. 
Sed  bac  me  raiiocinalione  susiento ,  quia  esl  quidein 
»udax,  sed  amabile  praevlum  prxsutissc  scriiinnem  : 
ei  bicut  vicinum  temeriiatis,  iia  proximnm  diligeii- 
li.T  ad  cariialem  pertinens  iler  i*perire.  Iiiter  Eccle- 
siarum  lioniines  iiuiiquid  reaius  est,  si  pari  aiiiori 
contenderint  dispares  digntlaie?  aut  excedunt  nio- 
dici  bonoris  angustiam,  qui  desideranl  suffragio  gra- 
li:esuminatibus  comp:irari?  Non  habet  supcrbi  con- 
jicientianiv  qui  se  lititum  in  alTerlionis  muiiiis  noii 
inetitur.  Pnesuino  dicere,  subdilorum  error  est,  qui 
in  liac  rc  praecedenteiu  antevenii.  Ecce  sic  parles 
iiieas  quasi  voluniariae  allocuiionis  fuscatas  nube 
purgavi.    Sed   dico  quod   ad   defens-onein   8pe«:iai 


judicio  dilTusi  serinonis  aniicipeni?  Coniinuo  eipe- 
rieiitia  vcslra  et  spiritalis  illa  perfeclio  jejunum  ine 
fuisse  in  filii  vestri  laudibus  accusabii :  el  cum  sn- 
leanl  amplincari  facta  collO(|uiis,  sieritem  me  rela- 
lorem  de  virtutum  ejus  messe  causabitur.  Jam  sa-cii- 
laresapices,  curulcs  et  tial)e:ts  ,  patricias  <  ti  m  di 
gnilates  qualiier  aiit  naiurx  redtlai  aut  inoribus. 
donieslici  perlatoris  astipulatione  vulgetur.  Nam  el 
vetcrcs  in  antiqua  geiicris  luce  durare  facil,  ct  no- 
vos  splendore  inopinati  fulgoris  irradiat.  Faciiitis 
respublica  ejus  bono  dispensalionis  in  privatam  ini- 
gral  opuiemiam,  quam  fatiiulantum  ceiisus  iu  pala- 
tina  lucra  coniinuteliir.  Nnnc  quod  superesl,  mea: 
serviliis  saluiatioiiis  accepiis,  pro-^piciie  iil  Cbristus 


iiberrimam.  Filius  vesier  domnui  Rhodanius  coegit  C  Kedemptor  nosier  qua;  in  prafato  clementissimo  rege 

a  ine  in  usum  81) li  pra^sentis  erumperi*.  Falt;or  la- 

men,  in  studio  ineo  fuisse  quod  jusslt  :  quia  qni  vo- 

lentem  coegerit,  non  laborai.  De<i  gratias  |»rincipe 

loco,  et  tola  epistola>.  cimcinnaii  «ne  referamus,  quia 

in  socictatem  capiiis  sui  aliquatido  Komana  membra 

coieruiil.«  5nstum  eral  ut  el  beatns  Petrus  aposiolus 

sedi  snx  Ecclesias  et  seiiatui  liberiori  per  Dtmii- 

nuin  pattes  debitas  reformarei.  Dignus  regnalor,  di- 

Kuiis  iii  qiio  cuin  xtale  volorum  somma  contlgcril. 

Nam  eisi  itura  ad  posteros  felicitas  perseveret,  litaii- 

dnin   illi  est  laudaiione  prascipua  a  quibus  sumpsit 

uxordium.  Deo  efiicaciter  supplicasiis,  ul  illius  vos 

virtu^i  erucrei,  cujns  pote8l  servare  clementia.  Didi- 

cistis  ejus  evenius  prosperos,  quem  videiis  dum 


serrieniibiis  sibi  ctuiiulit,  Itmga  ajtate  conservet.  Del 
eiiani  regni  de  ejus  geriinne  succeasorem :  ne  boiia 
tanii  hoinmsiu  una  :i*tatc  veierescant,  et  antiqiiaia 
lem[M»ril)us  pro  sola  aurei  sxculi  commemoratione 
nninincntur. 

EPISTOLA  XXXI. 

ENNODIUS   AVIEKO. 

Duin  jucundis  adhuc,  Deo  dispensaBte,  frue^erde 
pra!8eiiti;e  vestrae  vicinitate  conspectibus,  et  amabilia 
ioUoquioruin  iiiella  venerabili  mendacio  retinerei 
aiiditus,  occasio  luihi  scriptioiiis  obiata  est.  Faieor, 
diu  nolui  medicinam  desiderii,  dum  altera  |>rocuratur, 
irriimpere.  Delectabal  series  animo  ineo  pia  IttdUioa- 
tiniie  blandita  ,  i»olebain  consciua  depri 


mandat  secutam  bella  vicioriam.  Panim  snperest,  ut  ^  pascebat  in  amore  faliaeUMi. 


niansiietudiiiem  iiienlis  illius  iia  profundam  lenest  s, 
qunsi  mI  ignara  procinctuum.  Deo  tribnenle,  nec 
pax  ejiis  turbari  dubiis  potesi,  nec  fortiiudo  qitalibei' 
objeciatione  confringi.  Nihil  apiid  illum  loliiiimi^ 
plicanle  :  soliis  eva8il  praellaies  aees^  qol  ragavlt  : 
vicit  arniorum  impetus  qoi  obniil-  devoliis  ob  e- 
quiuui.  Quod  vix  veteres  prfncipes  prxBcniiae  suai 
sudure  pot  li  suni,  l|oc  semper  regi8  nostri  brevis 
proenravii   epistola.    Per  exeursus  dirigitur  felix 

>  Symmaclio  pnine]  Tituliim  a<ljecimus,  ciijus  vice 
in  aiiinpiis  exeiii|il:iribu8  >cripliiui  erat  In  Chr.Bti 
MUjnu.  Sed  per^pcuiiNi  est  episiolaiu  esse  ad  Sym- 
uiuchuin  Uit>atii,  et  i|iiuii*iii  ^c  ipi.im  |>08t  eisliiicia» 


nostrs  obieciiia  sedhiecio,  ci  pro  Tero  hbenier  ^ 
miltfiiRift  Melmn  tni.'igines  nunlioruni  :  grai4  suiiiniii 
cpwHes  rugantur  vigiliis,  ingemiscimus  ,  el  illud 
luortis  simulacruiu  de  placidis  deceptionibus  pliis 
auialur.  Ergo  nunc  inihi ,  quia  illud  quod  prA-fdius 
sniii  skire  non  licuil,  exsequendum  eslqnod  rcmansii. 
Aliquis  h.niinuni  pro  peccati  sui  oiicre  sic  labont? 
arfligerer  iiisi  vos  videreni  :  ad  cupiia  perductus 
roacenir,  quia  quas  po»cebamus,  Deo  Inbuente, 


schismatis  reliqiiins,  rncinbris  omnibu<,  ut  Etinoiliits 
ipse  liiqiiiiiir,  in  cnpitis  sui  socictatein  'Iheodcriii 
regts  «|ii(;iii  propte.en  laudal,  opera  rcvucalis. 


165 


EPISTOLAnUM  LIB.  IX. 


160 


cetsa  sunL  Niinqiiid  Aliciii  accessit  de  hGliliac  ooca-  A  quxtenemus.  Vossalulationismexobseqtiiaprosancti  • 


sione  quod  lorqueat,  aat  de  messe  gaiidionim  egressa 
est  planta  tristitiae?  Gralias  inseparabili  Trinitali, 
Deo  Tero,  qui  ut  vota  irapleat,  aliquoliens  vota 
coniemnit.  Ipse  ergo  conjunciionis  lnac  copulaiii 
retptciat :  ipsennnm  f.iciat  ex  duobus,  in  primi  ho- 
mtnls  corpore,  dnm  adhuc  naiiva  et  intemeraia 
Immortalitaie  ganderct,  ulrosque  formavit.  Jungatiir 
tiki  uxor,  ut  Ahrabs  Sarra ,  ut  Isaac  Rebecca ,  ut 
Itcob  Hactel  coelesti  lienedictione  soeiaia  esl.  Habeas 
contineniis  pr«%*i:iin  friigem,  «t  dulcedinem  conju- 
gati  :  legi  Dei  pareal  solntio  virginalis,  dum  qiiod  in 
«e  subtmbit,  reddit  in  sobole.  Nesci:a  -externam  diii- 
genti:iro  lieiie  in-vobis  solidata  coramunio  :  illa  ma- 
trem  toam  moribus  et  -conversatioHe  resiiiiiat,  tu 


pecioris  veslri  puritaie  siiscipite;  et  codicem  rcci- 
pientes  meiim ,  cum  ille  qui  a  vobis  promissus  est, 
destinate. 

EPISTOLA  XXXIII. 

CHNODIIS   '   CiESAAIfl  fcPI-COPO. 

Quod  spe  praeceperam,  litteris  iiidicastis.  Nam 
venemndi  promiilgatioiie  colloquii,  quid  ooelestis  im« 
peratnr  domnum  regem  circa  vos  facere  compulissei, 
agnovi  :  ego  siim ,  cui  postquam  meriiutn  veslruni 
paiuit,  nequaqunin  se  felicitas  actionis  abscondit. 
Qui  liominum  nobitissimo  in  Christi  servitute  pontifici 
terrenas  doniinationes  nescial  csse  subjcctas,  et  nii- 
naccm  rcis  |>otentiam  innoceniiae  objectione  superarl, 
quando  principalis  purpura  aut  dlicia  despexit,  aut 


iparentem.  Non  pareai  mundo  majorum  tunrum,  dum  ||  pallium;  quando  libertas  ilU  potissima  credidit,  sibi 


in  le  renascitur,  amplectenda  rnrmatio.  Neqnaquam 
|it*regrina  vilae«xempla  ,  ncC  noit  advenlitia  posiu- 
4antur  ;  in  oculis  locata  seciainini.  Cccoego,  qui 
liymenasM  luit  inleresse  non  potui ,  liac  te  precum 
roe.inim  proti^tione  convenio  :  Vos  ad  viiissitud>« 
«iem«%bibete  crebra  rotloqiiia.  Salutationis  amorein 
€t  reverentiam  persol\>ens,  reg<i  ut  si  mcmoriam 
mei  de  U'a  locupleti  recordaiione  non  irudais,  et 
orationibus  roe  et  colloqiiiis  sublevetis. 

EPISTOLA  XXXIL 

EfmODrUS   ADEODATO   PRESBTTERO. 

Quantiim  a  me  roerito,  quantum  actione  sis  elarior, 
oraiionum  liiarum  rcserabit  eOectus.  Ecce  domiii 
Faosii  filii   t«i  abstractain  de  soiatio  nwo  partem 


ante  Christianam  humilitatem  licere  quod  voluii; 
ant  qiiando  ei  licuii  velle  quod  laederet?  Quod  si 
iiUer  hacc  canse  9ct:iCis  exempla  recolantur,  et  snpvi- 
tiam  circa  cuUores  Dei  tyrannicam  reducas  in  ine- 
dium,  sciinus  quia  ah  illis  nosiri  dogmatis  sectaiores, 
ne  unquam  morerentur,  occist  sunt.  Tunc  militibus 
suis  viiam,  :)eternitaiem,  obsequente  gladio  perpetuus 
Ue  dux  coniulit.  Illi  inimiroriim  suomm  ministerio 
perdidenint  originariam  vilitatem.  Te,  mi  domine, 
in  erbe  jam  Cliristiano  diva  lex  peperit,  et  apostolici 
nbcrjs  lacle  nulrivit  :  in  civteros  velot  solis  magni- 
tndo  asiris  imnoribus  comparaia  traiisglr^eris  :  te 
qui  interioris  hnminis  oculis  inspcxit,  instructus  est. 
Nam  et  cum  facie  ipsa  foveas  puriiatem,  delinqucn- 


maximam  tn  tenebis.  Ego  qiiideiii  sanctis  et  legali-  Q  tcs  feriato  ore  castigas.  Boni  dc  conversaiione  tua  , 


Ims  desideriis  precum  iniptfdimenta  non  altuli  :  seil 
tanii  me  ilomfii  Avieni  pcrciilit  pro  ejus  caritaie 
dticessio,  ut  lacrymis  prnsequerer  et  ad  optata  teo- 
dentem.  Patuit  hiim^fiarum  reruin  m  bac  causa  de 
diversilate  formatio.  Illtim  evocant,  Chrisio  duce^ 
TOIiva;  me  ferinnt.  IHi  b*andil«ir  de  cnnjunctione 
Ticinilas,  me  de  seqiiestratioiie  compungit.  Ecce  de 
precum  meanim  fruge  solliiitor  :  et  ndeplos  nos ,  si 
iiuid  in  hac  parte  postnlatum  est,  quod  cum  Chrisi 
paee  dici  liccat,  ingemisco.  Sed  itiler  hncc  tali  dili- 
fenti»  curatione  snsientor  ,  quia  dnmiinm  Avieniini 
saperantem  vota  reddidimiis.  Hahel  de  origine  ejns 
Roma  jactantiam ,  Liguria  de  profectu  :  ibi  domno 
Fansto  filiiis  nnturac  lege  concessusest,  hic  eriiditioiic 


qiincunr|t»e  proccsseris ,  imitanda  iuveniunt  :  inalis 
fugiendii  dcmonslpaninr.  Deaifis  ta ,  cui  a  Deo  tri- 
butiim  est  iit  €t  monitis  doccas  et  exemplis  :  qui  ad 
pii  iti  «ris  dircrtum  scinper  exi^lcns  prxvius  invi- 
tasti  :  qiiis  non  optei ,  te  Inquenlc ,  ut  sciat  pluri , 
non  iegere?  Tu  d«tn  lihris  geniuui  rclat  one  conciiias, 
et  niagislros  iiiforinas  :  tiUi  debet  quicunqiie  illo 
9C  iptorum  maximns,  quod  eum  doie  elncniinnis 
amplificns.  In  te  lux  convenit  sermonis  et  operis, 
Uiide  hxc  prnerogativa  Transalpinis?  umie  parenli- 
bus  roeis  inauspiraia  sublimltas,  ut  talem  virom  in>- 
scrini?  Sed  cur  inter  terrcna  quseritur  re$  coeleslis? 
Poi«'l  ergo  anfc  te  qiiodlibet  palatii  supercilium  noii 
jacere?  poinit  tibi  ciipiia  subtrahere,  qiiem  miliorein 


paieacins.  Miniis  fuit    cum  geniTalitaie  hominein  l^  ovibus  sola  faciunl  crrata  piignacem?  Lauiis  me  et 


Msci,  qiiain  qund  inimitabilc  videbatiir,  Fausti  sobo- 
lem  comprobari.  Refcramu^  ad  Deiim  beneficia  sua, 
etipsiproiiloredhibeamiisgraiias,  a  qiiopoposcimiis 

'  lUesario  episeopo]  Arelatcnsi.  Epi<%coporum  siii 
sxcnli,  iit  jurc  vncnt  tnnndiiis,  nobilfssimn,  doctrin  >, 
eioqueniia,  viine  sanctitaie  clarissiino.  Is  ergo  cotificia 
criiniiiatione  ad  Theodericuin  delatus,  Ravcnnamqnr 
sahcnsloilia  («ertractus,  angclici  vulliis  aspectn,  et 
innocptiliaesei  nrit-Heregem  iia  permovit,  ut  nonsohiui 
pacatehnmaniierqoeilliimexccperil,  'cdnhlatis  eiiani 
iuQtieribus  honestarit.  Nec  dispnri  antealiiiiint  auno^ 
eventu,  cum  Visigothis  adhiic  pareret  Arelate.  fil- 
>(^qiie  prodit^Ofiis  accusaius  apud  .\laricutn  fiiisset, 
fnm  honore  posieadimissusesi.  Uirainqiic  h  storiain 
(ile  priorehic  sermnesl  Ennndio)  lih.  i  Yitnc  Cnssatii 
('OiiHdexus  e»l  Cvpriaiius.  Cnjus  eiiam  libruin  ti  «ini 


mcritum  vestruin  vocat  et  diligeniia  :  sed  loquacita* 
tem  mcam  lex  epislolaris  includit.  Qiiod  siiperest , 
benigni  servitiilis  ines  munus  accipiie ,  et  me  Dco 

in  Surii  edilinne  desideratnr,  in  S.  Martihi  ccftnoliio 
Parisieusi  vidimus ,  de  miraculis  S.  Cnesarii  e|nS(|iio 
obitu  compositum  :  in  quo  prsDler  alia  Liberinm  pa- 
triciuin  narrat,  letliali  lancex  vulnere  confossnm  ac 
pene  exaniniem,  admota  C:i*sarii  veste  curaiiim  fuisse. 
Varix  pnctcrea  exsiant  pontificnm  iiomanoruin  epi- 
stnla*  .«id  Cxsarium.  In  quibus  et  illa  Felicts ,  qua) 
virns  dnclos  frusira  exercuit  ob  depravata;  siibscri- 
ptionis  suspicionem,  quasi  P.  C.  Boelii  scrtpla  dicn- 
tnr  :  cum  Arelaiensis  cndex  ex  qno  depmmpin  est, 
«riserte  habrai.  P.  C.  Mai  rti,  seu  Mavnrnt,  qni 
annus  crat  Christi  528  Felicis  IV  papae  secuiidus. 


167  KNNOBIl  EPiSCOPl  TICI^E.NSIS  ««« 

iiotlra  oralionum  suffmgiis  iiiliinate,  frequenler  de  A  e^^flcert*  ,  el  liomini  Ipsius  da&sici  illuni  de  <iuo  Sf^- 


his  qiis  v«liiscum  agMniur  vel  acia  sunt,  informantes. 
Deprecer  etiam  ut  quid  apud  vos  promoverit  Rus» 
lici  supplicatio ,  qui,  quanturo  audto ,  fornicaiiones 
suas  nomine  vestil  uxorum,  et  vocabulo  iegis  puiat 
excusari  posse  rem  criminis,  milii  manifestes  niini* 
sierio  lilternrum. 

EPISTOLA  XXXIV. 

BMKODIUS  AVIE.NO. 

Ubi  snnt,  qui  dicunt  inter  liabilatiotic  discre  os 
diligeiiiiam  iiou  durare,  et  aflectionis  calorein  terra- 
lum  divisione  lepescere ,  nec  longius  procedere 
iiienie»  posse,  quain  oculos?  Ecee  aiuoris  inei  pleni- 
tudo  violentia  f^equestralionis  exxstuat ,  et  colloquii 
luedicina  laiiguidior  corporis  sedibus  non    teneiur. 


curus  snni,  ^  grate  animum  condoiiare. 

EPISTOLA   XXXV.       . 

BHNODIUS  HBSSALvB. 

Sdlent  inanspicata  felicitate  superbanim  menlium 
colla  inollescere ,  et  rigidioris  proposiil  novo  gau  li^ 
supercilia  lemperari.  Naaibeiiignitatem  semin-ii  quid- 
quid  votis  obsetjuilur  ,  nec  plus  aliqiiid  humilint  po- 
tissimos  qiiani  optata  sublimitas.  Indiciuni  comniu- 
nioiiis  et  obseqiiii  est,  ad  apicem  perveni^se.  Tn 
postquam  ad  cupiia  proveriuses,  ignorato  iiaclenni 
tumore  me  despicis  :  et  quid  in  iirelle  tiio  rcspiclas 
obiiiU!i,  de  sola  amicos  vetvres  futurx  uxoris  opii* 
leiitia  contemnis  ,  ncscieiis  sarcinnm  venire  unda 
wstimas  commeare  rem  prpinii  :  priiunni  qtiod  mo- 


Deuiii  tamen  qui,  circa  vosrcspevit  vota  nosira,  be-  B  bilem  esse  non  decet,  qui  originis  sux  radios  non 


nedico,qui  vos  noii  solum  nobili,  sed,  quantuni  fa;iia 
nuiitial ,  sancta  inoribus  uxore  donavit.  Cultores 
Christi  perfecta  oninia  promerentur,  ipsis  stdis  iii 
conjiinclione,  opum ,  ii:entium  et  sanguiiiis  claritas 
non  negatur.  Ipse  proecipiebaiii  quod  pnssii  lalis 
.«fUci,  qualein  ad  te  audio  jani  veiiisse.  Transit  arsti- 
inationero  nieam  qiiid  de  ejus  hominis  profeciu  seu- 
iiani,quem  audio  ab  optiniis  inchoasse.  Domiiie  nil, 
gratiam  salulatiimis  imperliens,  spero  nt  petiiioiicni 
lancti  epi^copi  patris  vestri  digneaiini  iiicunciantur 


fibumbrat :  deiude,  quia  uude  despicior,  vindicabor. 
Ergo  ad  usum  promissionis  benigne  revertere,  ne 
videar  manlfesta  suspicatus.  Ego,  quia  liacteiius  ab 
8<  riptionis  niunere  tem|»erastis ,  in  h^c  verba  pro» 
rupi :  vos  aut  Cactuin  diluere,  aiii  afnrmare  innocen- 
liatii  convenit  nobilitate  sermonis.  Doiuine  nii,  i>alu- 
laiion^s  plenissimas  officia  persolvens,.  spero  ut  qui 
diligentem  iieglexistt,  saliero  alloquiis  facias  dignom 
argucntem 

*  Schoi.,  yratiie. 


S5 


BIAGNI  FELICIS  EINNODII 

OPUSCULA  MISCELLA  X. 


OPUSCULUM  PRIMUM. 

*  PANEQYRICUS  DICTU8  GLEMENTI88IMO  1IE6I '  THEODERIGO. 

llhini,  prtiicept  veneiahilis,  in  laudihus  tuis  pro- C  p<>sse  tranWndere  :  er.t  dispensatiouis    sacrx  dt 


•cribat  professio,  tllum  a  prxconiis  proposili  repel- 
lai  consideratiii»  quem  a  def*  nsioiie  lua  aliquod  stil)- 
rratit  ofllciuin.  Refundat  libi  generalitas  rebus  obii- 
gala  sermonem ,  dum  iiiapqualis vicissitudo  compensat 
laudibus  quud  adeptaestdesudore.ArinistuisIibertas 
obnoxia,  quod  solutn  potest,  hilaiitatein  didicit  aii- 
nuniiare  prxcooiis.  Tuum  est,  inclyle,  devotioni 
pretium  dare,  quain  iiitelligis  vires  subditorum  noa 

^  Panegyricu$]  ranegyriciis  tibi  aut  qtiando  dietiis 
ait  ab  Ennodio,  aeque  incerinm  esU  Hoc  c'0i»slat , 
Koniae  dictuin  iion  fuisse,  ciiin  Hoinani  ui  ahsenlein 
alloquatiir.  Mediolaiii  crcdiderini,  aut  ilavenu:e.  Si 
ergo  Med  ol*iii  dictuni  placet,  exceptuiii  hac  lauda« 
lloiwe  adventantem  Theodcricutu  diceiidum  0^1,  qiio 
iiiore  Liigduui  a  Sidoiiio  excep  usesi  poeiico  panegy- 
rico  Majorianiis.  Siii  liavennas ,  iii  legatione  aliipta 
priinuntia  uin  ,  qiialein  his  lori.isse  verbis  indicat 
EuoooiuSi  Nunc  eccUgiadirigit  laudatore*».  Dc  teni- 
pore  lioc  niodo  affiruiare  Iicct«  aiile  Cclhci;uin  coii- 
suleni,  Ikk:  est  aiiiiiiiii  Chrisli  504,  d  ci  iioii  potuisse, 
rmn  de  reccpio  SiruiiodiSsor.it ,  qiinil  Ceihegi  leco- 
pMimestcOiiBuhitu.  6ed  et  alia  sunl  qu.i:  p<i  tr-rioioiii 
Oetend.mt.  t!» 'd  bi  qui^  urdiest  lu  scMeopciuiu 


lauiuis  sesiimare  quid  exigas,  la  quibus  coguoscin 
io:uui  tihi  niililare  quod  prrevalent.  Propriis  inaje* 
stas  tua  ol'lationeni  Iiiter;iriain  «ligiietur  altaribus  : 
quia  ne  senescal  claritiido  operuin,  advocanda  suiit 
liiiguarum  excrcitia  ;  q  .id  egeris ,  iie  veiusias  sibi 
vindicet,  obliget  cateiia  rcferenium  :  discipliii:>rniii 
euiui  quieiem  vos  tribueii:!,  per  qitas  vohis  contingei 
a:icrnitas.  Nihil  aniplius  coeleslis  dispensator  aicani 

Riinodii  qua  iti  anttquis  e^emplarihns  dif^esta  saul  , 
fucilis  e.^t  conjeciura  i  anegyricuui  hunc  in  aniiuui 
D  507  vcl  508  conjici  oportere. 

*  Theoderico]  Itegi  Itatix.  Osirogoihorum  ,  dum 
a  ihuc  iii  Pannou  is  vcrsareutnr ,  rc{;es  cx  Antala 
8tir|»e  gerniani  tres  fueruui,  Yalaiiier,  Theodemer  et 
Wideiner.  Theodeitieris  ex  concubin;i  lllitis  fuit  hic 
ThcodericuA,  coiisul  ordin^ir  us,  et  niagisier  niilituui 
in  Thracia  suh  Zeuone,  ac  taiidem  rex  lialix  :  cui 
Valameris  cognoiiietituin  tribuit  Marceliniis  cornes 
iri  Chroiiico.  Malchus  vero  S«>phisla  PhlladelphiensiH 
in  ili^toiia  ISyzanltna,  Valaiiicris  llliuin  ,  sed  |Nsrie 
raiii,  iiomiuat,  cuin  Tiieodciiterem  illi  palrein  niii  ii« 
lot*.  s  asseral  Jorii.iiides  i<i  rehus  Geli  i^  ,  Valanrt- 
roin'i«ic  i.liu»  pa  ruuiu  yuicI. 


169  PANE6YRICUS  THEODERICO  REGi  MCTUS.  170 

ab  boroanis  pcscil  ingeniis ,  nisi  ut  inlelljganl,  quo  A  nemo  indignationi  luae  nisi  humilitate  subtractQS  esi; 

cum  in  sociorum  profecisset  numero ,  qui  rogaTit. 
Non  tibi  ignotus  est  algor  Scyihiae  :  non  Meroen , 
aut  anhehim  aestibus  Cancrum,  ui  alterius  possessor 


▼eniat  auciore  quod  sapiunt.  Inier  Deo  proximos 
agnovisse  qui  praestiiit ,  reddidisse  esi  beneficium  : 
qaod  descendit  a  superis,  sola  hymnorum  iicel  mer- 
cede  laxari :  fabricator  mundi  ad  poliora  munera 
oiodolatii  invitatur  eloquiis.  Dicite,  si  non  praemii 
loco  opifici  suo  lingua  blandiiur.  Jungitur,  quod  de 
aaerario  mundi  pectoris  laudatio  debet  principalis 
efBiiere  :  nec  solum  lingu»  nitorem  postulat  com- 
memaratio  numinis  tui,  bono  asserenda  conscieniiae. 
fai  divinis  obsequiis  feriaio  ore  peragit  mens  serena 
aicrificiam  :  actuum  munitus  claritate ,  in  aetherio 
dilto  eliam  mutus  obsequitur.  Ergo  et  me  titulus 
qni  obsiare  putabatur,  invitai ;  utinam  mundior  pro- 
feaslo  babeat  concordiam  cum  secretis,  ne  dissentiat 
splendor  eordia  a  corpore. 

SaWe  nnnc ,  regum  maxime ,  in  cujus  dominio 
saporemsaum  ingenuitatis  vigor  agnovit.  Salve,  sta- 
to8  reipoblicae  :  nam  nefas  est,  separatim  a  te  simul 
coUata  narrare,  ei  unius  bona  temporis  verborum 
divisione  discernere.  Si  belhi  regis  mei  numerem , 
toi  invenio,  quot  triumphos  :congressui  tuo  nullus 
hostiom,  nisi  qui  laudibus  adderetur,  occurrit :  mili- 
tavit  tropoiiSy  qui  restitit  voluutati :  nam  semper  aut 
fMCtati  tuae  peperit  subjectus  gloriam  ,  aut  qui  prae- 
sumpsit  tela,  virtuti.  Qui  te  in  acie  conspexit»  supera- 
las  est;  qni  In  pace,  nil  timuit :  nec  promissio  vene- 
rabiljs  claodicavit  inter  prospera;  nec  passus  esl 
moram  vigor  in  praeliis.  Callis  tuus  mulio  vallatus 
obstacolo,  et  quotidianas  viclorias  vidit,  et  profectio- 


orbia ,  ignoras  :  didicisti  universa  iubigendo,  quao 
nobis  vix  auditu  patuerunt.  Haec  quidem  majora  sunt 
bomine  :  sed  qui  ad  mundi  paratur  gubemacula , 
necesse  est  ut  universis  veniat  cardinibus  institutotf. 
Nimis  velociier  lempus  matur^e  laudis  arripui  :  et 
quasi  non  in  primordiis  fluvius  etiam  torrentis  fatis- 
eat  ingenil,  sic  per  narrationis  famem  fruges  perfectae 
aetatis  invasi.  Laurearum  ordines  quaerii,  qui  et  ce- 
leritaie  earum  superatur  et  numero.  Citius  a  te, 
invictissime ,  insignia  quae  releiimus  impleta  sunt, 
quani  dicantur.  Quis  feral  in  gestorum  suorum  elo- 
B  cuiione  torporem ,  quem  in  actione  non  perlulit  ? 
*  Educavit  te  in  gremio  civilitalis  Graecia,  praesaga 
venturi :  quem  ita  ingressum  vitae  limen  erudivit,  ut 
dum  adhuc  de  puero  haberel  hilaritatem ,  mox  eam 
sequerelur  securitas  de  tuiore.  Adhuc  in  cano  floft 
degebas  adoIescentiaDy  nec  virtutum  inesT^em  lacleus 
anle  experimentum  culmus  attulerat  :  adhuc  blanda 
eral  imago  pubescenlis,  neccingens  faciem  lanugo 
vestibal :  quando  aevi  purpura  et  flosculus  superve- 
nientis  imperii  promittebat  soUicitis  de  gratiae  com^ 
rootaiione  lcrrorero,  cum  in  probationem  roboris  el 
cleroenliae  tuae  ruplis  vinculis  furor  eroicoit :  el  evis- 
ceratas  diulurna  quiete  roenies  occasionis  pabulo 
subjugavii.  ^  Pulsa  est  extemplo  principalis  urbe  re- 
verentia ,  et  in  vacuam  possessiODem  nullo  ascitus 


nii  detrimenta  non  attulil :  sic  iniroicorum  interclu-  G  sanguine  tyrannus  accessit :  qoi  aula  politos,  defini- 


sus  agminibos ,  ot  negarel  accessoro  :  sic  too  pate- 
laclos  impulso ,  quasi  hoslium  providentia  nil  noce- 
ret.  Uaec  si  felicitati  toae  ascribenda  sont ,  est  plena 
dos  prindpis  :  omni  honore  angustior,  si  labori. 
Prima  dextris  ominibus  contra  naiuram  ceriaroina 
soscipiens,  ne  resistendi  spea  relinqoeretor  iniroiciSy 
▼ariaa  libi  loco  principe  coeli  leges,  terrarum  muni- 
mina,  fluminom  *  soperbia  subdidisti.  Menlior,  si 
iinqoam  dispositis  loi  impedimentom  exhibuil  ardor, 
aol  fiigo^  :  si  tomore  gorgiiom,  si  bibendi  necessi- 
tsie  conatrictos  es  :  si  Alpium  juga,  *  connexis  poli 
soblimitale  sociaia,  cursibus  tuis  attolere  tarditatem. 
Nifsciernnl  resistere,  qoos  devictis  locorom  moniiio- 
nibos  invenisti  :  qoia  secoros  faduni  interropta , 


vit,  posiquam  meto  hosies  soos  debellaverat ,  nihil 
soperesse  qood  gereret  :  com  animos  toos  sine  an- 
norum  sufl^ragio  iropulit  lux  nalurae ,  ne  aut  causa 
melior  te  coram  posito  sobjacerei :  aot  non  benefi- 
ciom  necessitatis  lempore  redderes,  quod  pacis  ac- 
ceperas.  In  ipsis  congressionis  toae  foribos  cessit  in- 
vasor,  com  profogo  per  le  sceptra  reddereniur  dc 
salute  dubilanti.  Ventilemus  historias,  interrogeniur 
annales  :  apud  quos  constitit,  refosom  exsuli  quem 
croore  soo  rex  genilos  emerat,  principatum?Castren< 
sis  gloria  lormarom  participatione  dispergitur  :  nec 
ad  unum  referri  poiest  quod  venerit  collaiioue  mol- 
torom.  Singularis  boni  froctos.est  ambitionis  refre- 
natio  :  illo  maxime  lempore,  qoo  sine  opinionis 


qoos  protegonl;  et  laxatis  in  otio  anirois  vivont,  qoi  D  darono  possis  acqoisita  relinere.  Par  te,  inclyte  do- 


laiiora  possederint.  Adversos  te  nec  campesiris  ha- 
biiaiio  pares  protolil;  nec  qoos  amplexa  sonl  invia, 
nisi  exstileront  sopplices ,  a  deprsBdatione  sobdoiit. 
fai  possessione  toa  posilussine.formidine  divitias 
iD&avil  :  nec  rebellem  jovii ,  si  paoper  innotoit : 

'  Edltiones  aliqoae,  tuperba. 

'  Editiones  aiiqoae,  amvexi» 

*  Educavil  te  Grteeia]  Gonstantinopors.  Obses  eniro 
a  paire  Leoni  Aogosto  datos,  com  annum  aetatis  sep- 
limom  vix  excederet,  in  ejos  aota  educatus  est,  prin- 
d|^oe ,  01  Jornandes  eodem  libro  scribit,  gratiam 
raenut :  a  quo  posl  decem  tandem  annos  ad  patrem 
reroissos  est. 

^  Pulia  e$i  prjncipalii  urbe\  Zeno  Aosustus  Verin» 
Ncros  fraade  dreomventos,  Gonstanluiopoli  reiicta 

Patiiol.  LXIII. 


roine ,  laos  respicil  donati  diaderoatis  et  defensi.  Si 
le  illarom  reclor  partium  non  amavit,  perculsus  prae- 
fuit  reipublic»  :  sidiiexit,  obnoxius  :  osos  es  in 
toorom  fide  meritororo  lesie  porporalo. 
Jain  lonc  in  jos  toum  se  palatla  ipsa  contolerant  . 

in  Isaoriam  profugit.  VacOa  aula  biennii  ferme  spatio 
potiiusest  Basiliscus,  Zenone  ipso  ii  consule»  anno 
Chrisii  475.  Hic  igitur  est  quem  lyrannum  vocat. 
Post  hasc  Zeno  collecto  exerciia ,  cedente  Basilisco, 
imperium  recepit.  In  eaque  expeditione  Zenoni  auxi- 
liatum  oportelTheodericuro,  quando  integram  ei  lau- 
dem  restituti  Zenoiiis  tribuit  Ennodius  :  eUi  nulla 
ejus  hac  in  parte  meniio,  neque  in  excerplis  Gandidi 
apud  Phoiium,  neque  apod  aiios  qoi  de  Zenooisrebos 
scripseronL 

6 


.« 


171 


ENNODll  EPISGOPI  TICINENSIS 


IN 


nemo  credidit,  non  le  posse  ad  quem  voluisses  rrans-  A  agnovisse  resislentem  :  qnae  prolixis  (emporibus  solo 


ferre,  qnod  reddideras.  Sed  parcus  in  exigendis  pnc- 
miis,  quasi  suriicerent  ad  vicissKudinem  operum 
tuoi  um ,  *  fasces  accepisii  :  non  quo  tibi  accederet 
genius  de  (^uruli,  sed  ut  de  te  preiium  palmaia  me- 
reretur.  Quis  banc  civilitaiem  credat  inter  familiares 
tibi  vivere  plena  exsecutione  virtutis?  Ille  annus  ba- 
buii  consulem,  qui  rempablicam  non  lam  sollicitudine, 
quam  opinione  tueretur  :  *  quo  insegmentis  poslto, 
quse  ab  boslibus  sumpta  fueruni  arma ,  tremuerunt. 
Quando  (alis  contigit  sorte  lictorls,  qualem  dedit  ab 
ipsa  mundi  inrantia  regum  examinata  claritndoT  Nolo 
per  casus  errare  dominatuum  :  in  tuo  stemmaie  pro- 
bati  snnt,  qui  reperti.Serranum  scipionibus  aratra  pe- 
pererunt :  qui  dum  grandia  sulcis  semina  commen- 


bella  consummavitexcursu.  Hosnon  monlanae  slrues, 
non  fluminnm  objeciio,  non  negati  egestas  alimenti 
in  artum  necessitatis  lege  contlnuit;  dum  credunt 
satis  esse  ad  delicias  equini  pecoris  lac  poiare.  Qurs 
ferat  adveraarhim ,  qui  pernicis  Jnmenti  beneflclo 
currit  et  pascitur?  Quid  quod  et  illis  animalibns  in- 
dicunt  siudlos»  fomis  paiientlam ,  perquae  esurlein 
vlure  didicerunt?  quemadmodum  (It,  ut  jejunae  cor- 
nipedts  sessor  Tfsceribus  cibos  extrabat,  qpos  illa  ne 
conderel,  ditigenlia  instruente  prospexitT  His  ant« 
mundus  pervius  esse  credebatur  :  nunc  illam  sibi 
tantnm  orbis  partem  interdusam  aestimant ,  quam 
tueris.  Gursim  ipulta  transcendo;  ne  pigrioris  *  sielhe 
viiio  sems  advenias  :  ne  Romanae  fax  curiac  din  !n 


daret,  lionorum  ei  messis  oborta  est.  Sed  minns  B  umbram  coacia  lardius  eiucescat.  Inier  vitae  iirod« 


diHgo  prospera ,  quae  sumunt  a  desperatlone  princi- 
pium  :  vix  paucos  contigit  degenerare  nobiliter,  cmn 
familiae  tuae  debeas  actus  generis  nobililer  custodire. 
Quid  mlhi,  vetusias  objicias  agrestia  membra  paluda- 
mentis  decorata?  Ego  tibi,  quod  admirationem  vin- 
cat,  oppono  principem  meum,  ita  ornatum ,  ut  eum 
uon  liceat  improbari :  iia  agere ,  quasi  inier  impera- 
tores  adhuc  precetur  adjungi. 

Sed  quid  fticiam,  cul  fecunda  actuum  tuorum  seges 
occurrlt,ubl  universa  eligentem  superant?  iiescio 
quas  aristas  horreis  inreram ,  quas  relinquam.  Slat 
ante  oculos  meos  *  Bulgarnm  ductor  ^  Libertem  dex- 
tera  tua  asserente  prostralus  :  nec  exstinctus,  ne  pe- 
rlret  monumeniis;  necinlacius,  ne  viveret  arrogan- 


nia  et  iriumphorom  maturltaiem,  pectorl  sacro  afllB- 
ctum  nostri  coeleatis  ftivor  infttdit.  Jam  diutiirns 
quietis  dispendio,  per  gobemanlum  vilitatem  potena 
terra  consenuerat  :  jam  attulerai  publicis  opibus 
pax  intemerata  defectum  :  cum  apud  nos  quotidians 
depraedationis  auctus  suCcessibus  '  intestinus  egeret 
populafor  :  qui  suorum  prodigus,  incremenia  aerarll 
nontamposcebatsurgerevectigalibus,  quam  rapinis; 
^  saevientem  ambilu  pauper  dominum  odia  effuslone 
contraxerat :  sed  nec  deA^udatis  viribus,  qued  mi- 
nucbat  opolentiae ,  jungebalur  affecin.  Tunc  enlm 
aulx  ^ngustia  in  anum  res  privatas  agitabat  :  nee 
micare  usquam  sclntillas  famulantiim  exslinclus  ty- 
ranni  fomes  indulseral.  Metuebat  parentes  exercitus, 


tiae  :  in  gente  indomita  domesticus  asirpuiator  super-  C  quem  meminlsse  originis  suae  admonebat  honor  alie- 


fulurus  roboris  tui  :  qui  si  sufnciens  letho  vulnus 
excepisset,  personam  viceras :  quod  in  luce  subsiitit, 
submisitoriginem.  Hsec  est  natio,  cujus  ante  tefuit 
omne  quod  voluil  :  in  qua  titulos  obiinuit,  qui  emit 
adversariortmi  sanguine  dignitalem :  apud  quam  cam- 
pus  est  vulgator  natalium.  Nam  cujus  plus  rubuerunt 
tela  luctamine ,  ille  putatus  est  sine  ambage  subli- 
roior  :  quam  ante  dimicationem  tuam  non  conligit 


*  Fa$cei  accepiiii]  Consiil  a  Zenone  designatat  ia 
annum  484  MarcelliMis  comes.  Theodericm  rex  ^q- 
thorum  Zenonii  Aug.  nvinificentiis  pene  pncatu$f  ma" 
gisterque  priBsentis  mHilicB  [actus ,  consul  quoque  desi- 
ynatus^  creditamsibi  Ripensis  Dacicepartem^  Mmnteque 
inferioris  cum  suis  satellitibus  p^o  tempore  tenust» 
Consul  fuit  Orientalis,  ooli^ga  Rtimae  Venaatio.  Gas- 
siodori  Fasii  eo  anno,  D.  N.  Tbeodericus  et  Venan- 
lius, 

*  Quo  m  segmenli9  potitet]  Quandiu  consul  fait  in 
toga  picta  seu  palmata  veste  consnlari,  quae  segmentig 
aureis  ornari  aolebat.  Sidooius  de  Asterii  consulalu 
Hb.  viu  cpist.  6  :  Et  illam  Sarranis  ebriam  succis  inter 
crepitantia  segmenta  palmatampluspicta  plus  aurea  ora- 
tione  convenusiapU*  Hac  igitur  eerta  videtur  emen- 
datio,  pro  fignsentis^  quod  io  omnibus  libris  legebalur. 

*  Bulqarum  i^uc^or  iii^iem]  Debocbello,  ni  fallor» 
Atbalarkus  lib.  vui  Variarum,  21  ad  Gyprianum  pa- 
tricium ,  qui  ia  ea  expediUoao  sub  Theoderico  me- 
ruerat :  Mubuisli  sub  diva  memorice  domna  avo  no&tro 
in  ttir^iM  parte  laudatus  semp^r  excubias.  Vi4u  te 
adhuc  geutUis  Omubitu  bellqiorem  :  non  te  terruit 
Bulgomm  globMSf  qiki  eiMm  nosttit  erat  prasi^ntptione 
certaminis  obstaturus.  Peculiare  tibi  fuU  et  renilentes 
barbaros  aggredi  ct  convcrsos  lerrore  seclari,  Sic  vi- 


nus  :  nam  ire  ad  nutum  suum  legio^es ,  et  remeare 
pavore  algidus  imperabai.  Suspeciaenim  estobedlen- 
tia ,  quae  (^molatur  indignis  :  et  quoiiens  praelatos 
conveuit  conscieniia  stirpis  ulttmae,  et  illnd  metuunt, 
quod  timenlur. '  Naia  est  felicis  inier  vos  causa  dis- 
cordiae,  dum  perduelles  animos  in  propinquorum 
tuorum  necem  Romana  prosperitas  mvitavit.  Gene- 
rata  est  ab  invalidis  causa  certandi ,  et  ne  vel  a  ne- 

ctoriam  Golhorum  non  tam  numero,  quam  labore  juvkH* 
Idcni)  epist.  10  Buigarei  loto  orbe  terribiies  ftiiaM 

dicit. 

^  Forte  libertatem. 

'  Schot.,  styli, 

'  Inietiinus  peipuUUor]  Odoacer,  qni  tnox  lyrannDt. 
H  Is  Mom^llo  Augusto  ultimo  Romanorum  imperatori 
^  in  exsilium  pulso  regnum  eripuit  anno  476,  jamque 
annos  pene  i4  regnarat,  cum  Italiam  sibi  a  Zenone 
Aiig.  concessam,  ut  Odoacmm  debellarei,  ingresiM 
est  Theodericua.  HiiUr  oinnla  iq  Cnuodii  verbis  per« 
splcua.  Potens  enim  terra .  gubcrnantium ,  hoc  esl 
postremorum  principum,  vilitate  atirita  est  Italia  : 
cujus  affectum  dosideriumque  apud  Zenonein  profos* 
sus  est  Theodericus.  Quod  praeter  caeteros  copiose 
describit  Jornandes  in  Geticis. 

^  Edit,  aiiqua^,  san>ientem  ambitum  pauper  dommui 
odioM  ejfusione  comraxerat, 

*  Nata  est  causa  discordice]  Ne  injuria  bello  app^- 
titua  videatur  Odoacer,  laoessitum  ab  eo  dicit  Theo* 
dericum,  gtimulaiumque  caede  propinquorum  :  boc 
cst,  ut  conjicio,  Rugorum,  quo  hcllo  cxsos  afflixerat 
Odoacer,  Pkeba  regc  capto  Fridcrico  cjus  filio  cui 
aperte  favebat  Theodericus,  semel  atgue  iterum  acia 
fugato,  ut  In  S.Severini  Vita  narrat  Eugippius. 


i75  PANEQYWCUS  THEODERICO  REGI  DICTUS.  174 

gplio  perilaris  veniret  fidiicia,  pars  fugacium  prxlia  A  jcjunas  peciorum  crates  acta  validioribus  lacertis 


concilavit.  Tunc  a  te  commonitis  longe  laieque  vi- 
ribus,  innumeros  diffusa  per  populos  gens  una  con- 
irahitur  migrante  tecum  ad  Ausoniam  mundo,  nullus 
praeier  parentem  iter  arripuit.  Sumpta  sunt  plaustra 
vice  lectorumy  et  in  domos  instabiles  confluxerunt 
omnia  servitura  nec^ssitati.  Tunc  anna  Cereris  et 
sotventia  frumentum  bobus  saxa  trahebantur :  onera- 
t»  fetibus  maires  inier  familias  tuas  oblitae  sexus  et 
ponderis ,  parandi  victus  cura  *  laborant.  Tunc  ia 
campo  hiems  et  jugi  pruinarum  candore  velata  cae- 
saries,  barfoam  stiriis  implicuit  crine  possesso.  Nam 
quod  diligenlius  indumentum  matrona  neverat ,  du- 
rantegelu,ut  adhxreretcorpori,frangebatur.  Pasium 
agroinibua  tuis  aut  indevotae  nationes,  aut  educata 
Instris  fera  suggessit. 

Inter  haec,  quae  tibi  cum  glacie  aut  ardore  cesse- 
ruQt,  unam  ceriaminis  tui  lineam  summotenus  libet 
attingere.  *  Ulca  fluvius  est  tutela  Gepidarum,  qtiae 
vice  aggerum  munit  audaces,  et  ia  jugorum  moreio 
latus  provfnciae  quibusdam  muris  amplcctituri  nullo 
ariete  fnistrandis.  Ad  hunc  tc  callis  tui  rigor  addu- 
xit :  ubi  pro  legatis  et  gratiae  postulaiione,  obsistendi 
animo  gens  diu  invicta  properavit :  cum  pene  cohor- 
tes  tuas  ante  inimicos  famis  necessitas  obsideret.  Dic 
quxso,  clementissime  domine,  quid  praeler  te  spei 
erat  residuum  in  populo  arenx  aut  siJeribus  compa- 
rando  ?  fnstantibus  Gepidis,  amne,  pestilentia,  iter 
qaod  declinasset  fugiens,  contra  nudatos  vagina  gla- 
dios  transvolasti :  nullius  inscii  mersa  coeno  haesere 


lancea  iransmeabat :  cum  inler  naufragia  terrena,  et 

cruoris  undas,  invictissimus  ductor  apparuit,  tali 

muniens  astantes  alloquio  :  i  Qui  in  hosiili  acie  viam 

desiderat,  me  sequatur :  non  respiciat  alterum,  qui 

dimicandi  poscit  exemplum.  Yjrtus  multitudinem  ncn 

requirit :  ad  paacos  vadunt  belia ;  beliorum  fruclus 

ad  plurimos.  De  me  aestimabitur  exercitus :  et  in  hia 

quae  gessero,  gens  triumphat.  Attollite  signa  per  quao 

iie  lateam,  providetur  :  noverint  quem  petant  auC 

cujus  jugulis  acquiescant.  Qui  congressu  meo  occur- 

rerint,  nobilitentur  exitio.  »  His  dictis ,    poculum 

causa  poposcit  auspicii,  et  laxatis  in  praelium  habenis» 

effusus  est.  Ut  torrens  sata,  ut  leo  armenta,  vasiasti : 

nec  concurrens  quisquam  substitit,  nec  evadere  potuit 

9  insequentem.  Portabaris  per  universa,  jam  deficien- 

tibus  telis,  adbuc  ira  crescente.  Extemplo  Gepida- 

rum  versa  conditior*  est  :  palantes  visi  sunt  mulala 

sorte  victores.  Nam  tu,  venerabilis,  qui  incomltalus 

gustuni  luctaminis  arripueras,  vallatus  millibus  ince- 

debas.  Gaesa  est  multitudo  adversaria,  donec  paucofi 

eriperet  nox  vicina  :  dum  ad  vaga  horrea  copiis.ur- 

bium  referta  venirelur  :  quae  non  solum  saiisfacereut 

necessilaii,  sed  subievarent  inter  deliciarum  secunda 

fastidium.  Ita  prosperis  tuis  militavil  adversitas  :  et 

conlra  famem  tuorum  esuries  pugnavit  hostilis :  vicit 

inediam  inimica  congressio  :  nec  redisses  ad  valctu- 

dinem,  si  ceriamina  defuissent.  Ilaec  de  innumeris 

aciibus  in  ordinem  digesta  surflciant.  Transeo  Sarma<- 

tas  ciim  slationc  migranles,  et  plebem  conflictuura 


vesiigia  :  nullus  viUe  prodigus  periculum  ignarus  in-  C  numeratam  sileo  de  tropaeis. 


cnrril.  Vincitur  humanae  mentis  auctoritas  praevi- 
sione  discriminis  :  labascit  forlium  conscientia,  quo- 
tiens  formidanda  oculis  ingeruntur.  Sietit  ante  indo- 
mliam  juventutem  certa  de  nionibus  oplio,  cum  uuUa 
videretur  securitas  de  salute.  Quid  Catonem  extuli- 
siis  prisca  monumenta,  quod  per  Libycas  Syrles  duxit 
exercitum,  dum  humanas  neces  ludibria  facereicsse 
serpentum :  vel  cum  sine  virtutis  pretio  educatum 
coeli  vaporibus  veneni  frigus  expertus  est?  Neminem 
coniigit  chelydros  anle  videre,  quam  exitium  :  dum 
per  flaroen  prodigiosum  et  corpnris  fabrica,  ut  asso- 
lent  anim;£,  in  auras  evolaret.  Non  cum  viri  fonis 
laude  perimitur,  qui  unde  venit  nescit  occasus.  Nec 


'  Tibi  ctim  rectore  meo,  Odovacar,  nccurro  qui 
universas  contra  eum  nationes,  quasi  oibis  concus- 
sor,  exciveras.  Tot  reges  tecum  ad  bella  convenerant, 
quot  susiinere  generalitas  milites  vix  valeret :  depre- 
hensum  est  varias  esse  mentes  coacervatae  multilu- 
diniSy  nec  spem  victoriae  vcnire  de  numero.  Adhuc 
tuorum  dextrae  de  prxeedenti  tabe  titubant :  nec  peri 
agebat  vclivos  impetus.  membrorum  iinbeciliiias : 
sufncit  umen  unum  vellc  pro  viribus,  et  indiscretum 
consilium  de  inimicis  loco  roboris  attulit  ultionem. 
Non  te  casira  longo  muniia  tempore;  non  fluminis 
profunda  tenuerunt  :  datum  est  hosiibus  luis  vallum 
construere,  non  tueri.  Repente  aequora  fiigacium  dis- 


illius  militis  cuneis  tuis  fortitudo  comparanda  est;  ...  ... 

necpareslinducesapientia.IIIumcivUisbellifurorll^'^*"'  ^*^""*^"^'  "^'  ^«^  superandam  domesticam 
aglubat;  te  orbis  domina  ad  sUtus  sui  reparationcm     ^empeslaiem  abeuntibus  indixisti :  intcrea  acies  tuae 


Roma  poscebat.  Sed  quid  differo,  quod  tibi  evenlus 
dexter  exhibuit?  Cesserunt  confertissimis  hostium 
taoram  turmis,  quos  ulterior  ripa  snsceperat.  Urge- 
bantur  telis,  quos  vorago  aut  irruptio  non  tencbat : 

^  ScboL,  lab^rabanL 

*  Ulea  fluvius  e$l  Gepid(^um  J  Theoilerici  regia  Iioc 
tempore,  ut  Eiigippius  idem  et  Marcollinus  in  Chro- 
Bicodoeent,  Novensis  erat  civius  in  Mcesia  inferiore. 
Nouo^,  Novas  appellat  PtoIemaBus.  Inde  or^us  Iiali- 
cam  expeditionem,  Sirmium  recta  conlendit.  Co  in 
traciu  qui  interjectus  est,  in  Dacia  Gcpiihe  Gun  la- 
ritlio  r^e  habiubant :  quos  iter  impedire  ausos  Theo- 
dericos  ad  Olcam  fluviom  profligavit. 

'  Tyti  Odwt^  Qccurro  ]  Prima  Theoderici  ciiin 


aspectu  consummant  praelia,  non»Iabore.  Illic  tibi 
fores  reseravit  fellcitas,  manifesto  detegens,  quod 
qui  primore  loco  cesserant,  secunda  eos  luctamina 
non  manerent.  Sed  instruxit  rursus  in  deceplione 

Odoacre  congressio  ad  Sontiiim  Yenetae  provincinr^ 
fluvium  facta,  Probino  et  Euseb/o  coss.  anno  Christi 
489,  in  quaOdoacer,  ut  Cassiodorus  in  Chronico  no- 
tat,  cumsuisomnibus  fugatus  est.  Flumen  ergo  cnjtis 
meminit  Rnnodius^  est  Sontiiis,  sive  ut  in  Gassiodori 
Chronico  scriplnm  est,  Isonlius.  Sed  Sontius  itcm 
est  Jornandi,  el  Cassiodoro  ipiii  hb.  i  Variar.,  18, 
verbis  Theoderici ,  Ex  quo,  ait,  Deo  profntio  Sontii 
fluenla  Iroitimisiiitiis,  ubi  primum  Italia  nos  su$cepil 
imperinm. 


175 


fiNNODll  EPISCOM  tlGINENSIS 


176 


sui  mens  vaga  conflictum : '  dum  apud  Veronam  luam  A  dum  lumefaceres  gurgites  de  cruore,  in  parte  alia 


apparatum  nubeii  laxis  manibus  pugna  instruebaiur' 
impendiis.  Niliil  forlius  adversariis  tuis  ante  acicm  : 
sed  cum  belii  ceciuerunt  classica,  nihil  infirmius : 
maxima  in  luctaminis  promissione  virtus,  et  si  suffi« 
cerct  lingua  pro  dexteris,  copia  summa  verborum. 
Electus  est  locorum  situs,  non  tam  congressui  utilis, 
quam  pavori :  providentes  ne  ascriberetur  casui  pri- 
ma  eiiam  discessio  perfugarum,  et  tamen  reipublicx 
candida  forluua  perurgebat,  ne  ccepto  desisteres. 
Itineris  tui  permensus  ialervalla,  conspexisii  ignes 
liostium  aslrorum  more  rulilantes  :.  ut  si  aliquando 
tibi  fuisset  nota  formido,  in  abrupium  te  pendere 
didicisses.  Nunquam  animi  tui  Ftatus,  aut  secundarum 
rerum  tumore  elatus  est,  aut  dubiis  acquievil.  Insta- 


sistebaiur  impetusilueiitorum.  Itaque  ne  ensibus  non 
sufnceres,  pro  te  et  lympha  miliiavit.  Salve  fluvio- 
rum  splendidissime,  qui  ex  majore  parte  sordes  Itialiae 
deluisti,  roundi  faecem  suscipiens  sine  dispendio  puri- 
tatis.  Ecce  ille  tectus  armatis  campus  enituit  buma- 
liorum  ossium  candore  nobilissimus  :  habemus,  quo* 
tiens  veiusti  doloris  urgemur  memoria,  quod  tueri. 
Scenam  pulciierrimam  servet  terra.  Sublimes  tandiu 
roancat  quod  passi  sunt,  quandiu  deleat  oblivio  quod 
feceruiit.  0  uiinam  voracibus  abripcre  aliquid  besiiis 
non  licerei !  Perit  desiderabili  spectaculo,  quod  ac- 
quisiverint  furia  belluarum. 

lilic  vellem  ut  xtatis  immemor,  Koma.  commeares. 
Si  venires  lapsantibus  tremebunda  vesiigiis,  aevum 


bat  certandi  dies  muliis  tenebras  ailalura.  Cum  pri-  B  gaudia  commularenl.  Quid  semper  delubris  immersa 


mum  aurora  bigis  in  croceis  ortuin  jubarlsiiidicavit; 
cum  de  oceani  lympliis  solis  flamma  surrexit :  jam 
raucum  buccinae  concinebant,  jani  te  sui  obliius  quae- 
rebat  exercitus.  Qui  dum  muniinenlis  clialybis  pectus 
includercs,  dum  ocreis  armarere,  dum  laieri  tuo  vin- 
dex  libertatis  gladius  aptaretur,  sanctam  matrem  et 
Tenerabiiem  sororem,  quse  ad  te  diligentiae  causa 
convenerani;  dum  inter  spem  et  metum  feminea 
solliciipdo  penderet,  dum  de  eventu  atiouitx  vulius 
tui  sidere  pascerentur,  talibus  alloquiis  confirmasti : 
c  Scis,  geniirix,  partus  tui  honore  uuiversis  nota 
nationibus,  qnod  nataiis  mei  tempore  virum  fecunda 
genuisti :  dies  est,  quo  fiiii  tui  sexuin  campus  an- 
Duntiet :  telis  agendum  est,  ut  avorum  per  me  decora 


coiicluderis?  Hic  acium  est,  ut  piures  habeas  cot^ 
sules,  quam  ante  videris  candidatos.  Agnosce  cle« 
meniiam  domiui  tui ;  saporem  te  voluii  haurire  trium« 
pliorwn,  quam  dubia  elegil  nescire  certaminiim. 

Ecce  iieruin  ad  deditionem  sibi  cognitam  bostium 
letho  debita  pars  cucurrit :  et  ciim  excessissent  oc<« 
cumbentes  numerum,  ad  servitium  lamen  armis  in^ 
siructa  r^diantibus  agmina  convenerunt.  Flexus  est 
animus  tuus  proniis  semper  ad  veiiiam.  Credidistl 
quod  fidem  assuescerent  magisteria  necessitatlSy 
quam  nunquam  exhibueranl  stiidio  conciliante  priD<« 
cipibus.  Servavit  te,  regum  praecipue,  quod  abjecisil 
sacramenti  confidentia  cautionem.  Pepemlimus  anxii 
ne  mererentur,  quos  de  hostibus  tuis  receperas,  noa 


non  pereant :  sine  causa  parenlum  tituiis  nitimur,  ^  perire.  Gratias  tibi,  muiidi  arbiter  Dcus,  qui  con- 


nisi  propriis  adjuvemur.  Stat  ante  ocuios  meos  geni- 
tor,  de  quo  nunquam  fecit  in  certamine  fortuna  ludi- 
brium  :  qui  dextros  sibi  ipse  peperit  valetudine  exi- 
gente  successus  :  hoc  oportet  duce  contendi,  qui  om- 
nia  incerta  nontimuit,  sed  ipsesibi  secunda  conscivit. 
Vos  lamen  elaboratas  vestes,  et  liciorum  tormenta 
devehite  :  cultiorem  me  acies  snscipiat,  quam  fesia 
consuerunt :  qui  me  de  impetu  non  cognoverit,  aesti- 
met  de  nitore.  Invitct  cupidorum  oculos  honor  indu- 
menti :  pretiosior  species  feriendos  exhibeat :  babeat 
laboris  solalium,  cui  jugulum  meum  fortuna  prjcsti- 
terit :  inbient  jacenti  splendori,  quos  non  contigerit 
videre  pugnantem.  »  His  dictis,  excepit  te  lergo  soni- 
pes,  liluonim  desideriis  inquietus.  Seddiim  indui- 
sisti  affaiibus,  inimica  legiones  tuae  premebantur  in- 
stantia.  Dedisli  inertibus  flducia'm,  dum  moraris :  et 
hoc  credo  provisione  coelicolum,  ne  deberetur  muiti- 
tudini,  quod  vicisti.  Protinus  adventum  tuum  indica- 
vit  bostibus  populus  occisorum  :  exsecutorem  pro- 
didit  caedis  enormitas.  Sed  nec  iilis  remedia  defuere 
consueta.  Coniinuo  alas  quas  tribuit  formido,  sum- 
pserimt  :  cursu  praepeti  interitum  moriis  eligentes. 
Qui  me  veritaii  nescil  obsecutum,  Athesis  undas  vi- 
deat  tua  vice  opulentas  exstitisse  cadaveribus  :  et 

*  Dum  apud  Veronam]  Eodem  fliwio,  inquil  Cassio- 
dorus,  repetito  conflictu  viucitur  Odovacer.  Jornandes : 
Quem  Hle  Odoacrem  Tbeodericus,  ad  campo$  VerO' 
rieniei  occurrens  magna  strage  delevit. 


scientins  veterno  errore  possessas  ad  ultores  gladios 
impulisti.  Puderet  me  recensere  levitaiem  origina- 
riam,  nisi  eam  viderem  tuis  laudibus  obsequenteai. 
Quid  dissimulo  gesta  persequi?  Libuit  eos  rursus 
tendenti  inennem  dexieram  *  Odovacri  regna  polli- 
ceri.  Innoiuit  illico  rcbus  in  luce  deprehensis  hosti- 
lium  error  animorum.  Advocasti  providentiam  actuum 
tuorum  comiiem  :  et  ne  impunita  essel  libido  discur* 
rentium,  ultionis  vexilla  concutiens,  fecisti  consilio- 
rum  participem  in  secretis  populum  jam  probatum. 
Neminem  adversarium  agnovisse  contigit,  quod  te- 
cum  pars  mundi  potior  disponebat.  Mandaia  est  per 
regiones  disjunctissimas  nex  votiva.  Quis  haec  praeter 
supernam  voluntatem  praestitit,  et  unius  ictu  teropo- 
ris  efl^underetur  Romani  nominis  clades  longa  tempo- 
rum  improbitate  collecta?  Uic  quo  me  veriain  nescio. 
Gradum  referam,qui  suscepi  ofGciuin  laudatoris;  aii 
arreptum  pracconiorum  tuorum  iter  ingrediar?  Con- 
sumpta  res  est  prospero  fatalique  bello  :  succisa  est 
Odovacris  praesumptio,  postqiiam  eum  contigit  de 
faliacia  non  juvari.  Quid  Herulorum  aginina  fusa 
commemorem  ?  Qui  ideo  adversus  te  dcducti  sunt,  ut 
hic  agnosccrent,  etiam  in  propriis  sedibus  qoera  ti- 
merent :  egit  causas  lODgae  quieiis  tuae  furor  alieuulB» 

*  Odovacri  regna  polliceri]  Tusa  duce  atque  au- 
ctore  :  qui  cum  dedititio  exercitu  ad  Odoacri^  pariea 
iterum  defecit :  unde  secuta  est  obsidio  Ticinensis, 
quo  se  Theodericos  receperat :  ut  est  in  Vita  Epiphaiiii. 


177 


PANCGYRICUS  THEODCRICO  RCGI  DICTUS. 


m 


Taceo  abi  ^  libi  injuncta  est  pax  diuturna,  Burgun- 
dio :  qiuindosic  foederibus  obsecutns  es,  ut  depntetur» 
quod  vivis  reriatus,  constanlise,  non  pavori.  Illud 
quoque  quis  patiatur  notiti.'e  perire,  quod  bono  felir 
citaiis  tuae  concurrentia  inter  se  vidimus  tela  perfi* 
dorum,  et  inimicas  acies  te  occupaturo  in  aliis  pia 
congressione  cecidisse?  Quoiiens  tibi  vicit  qui  contra 
te  suropserat  voia  piignandi  ?  *  Dicat  Fridericus,  qui 
postquam  fidem  laesit,  hostes  tuos  interitu  comiiatus 
est;  contra  illos  arma  concutiens,  (|uibus  fuerat  er- 
rore  socialus ;  quando  nata  est  inter  sceleratos  de 
boc  quod  inieliigebant  se  unum  veilc  discordia.  Adsit 
DivinitaSy  ei  beneficia  sua  in  aevnro  producat  :  qua 
disponenle  votiva  inter  reos  evenere  litigia.  Nam 
Fridericos,  postquam  tibi  de  adversariis  luis  peregit 
triumphum,  de  se  praebuit. 

'Trahit  me  ad  aliam  partem  venerabilium  pars  ma- 
gna  meritornm.  Video  inspiratum  decorem  urbium 
cineribus  evenisse,  et  sub  civilitaiis  pleniiudine  '  pa- 
laiioa  obique  tecta  ruiilare.  Video  ante  perfecta  aedi- 
ficia,  quam  me  contigisset,  disposita.  Ilia  ipsa  mater 
dvitaium  Roma  juvenescit,  marcida  senectutis  mem- 
bra  resecando.  Date  veniam,  Lupercalis  genii  sacra 
rudimenta  :  plus  cst  occasum  repellere,  (|uam  de- 
disse  principia.  Huc  accedit,  quod  coronam  curiaa 
lonuroero  flore  velasii.  Nullum  de  bonoribus  teiigit 
desperatio,  quem  juverunt  deprecantem  bona  con- 
scieniiae :  nescit  de  efiectu  petitionis  dnbitare,  qoi 
splendidis  inops  meritis  non  rogavit.  Aul  boni  sumus 
proposito  nostro,  aut  tuo  informamur  exemplo.  Cre- 
terunt  reipublicae  opes  cum  privatorum  profectibus : 
Dusquam  iu  aula  tui  ambitus  ei opum  ubique diffusio 
est :  nemo  iiidonatus  abscedit,  et  oullus  incommoda 
proscriptionid  iiigemiscit.  Legationibus  tuis  inest  vi- 
gor  immortalis;  mandatorum  ordinem  digeris,  prius- 
fuam  legatos  aspicias  :  nee  replicationibus  tuis  re- 
perluntur  contraria ;  nec  objectionibus  facilis  occurrit 
lesolutio.  Cxcubat  pro  armis  opinio  principalis :  otia 
oostra  magni  regis  sollicitudo  custodit :  nec  tamen 

*  Tibi  pax  diulurtia  Burgundio]  Pacem  intelligit 
cum  Burgundionum  rege  Giindobado  ictam,  atque 
Osirogolhae  Tlieoderici  fiiiae  ciim  Sigismundo  Giindo- 
badi  filio  nuptiis  copulaiaro,  de  qua  rex  ipse  Burgun- 
dio  ad  Epipbanium  episcopum  Theoderici  legatum  : 
Concedat  tamen  divinitalis  assetiitts,  ut  iolidatum  inter 
noi  fatdui  ionga  ataie  iervetur, 

*  Dical  Fridericui]  Faebani  Rugorum  regis  filius. 
Is  pro  Theodorico  primuro  hoc  bello  mililarat :  posi- 
ea  fidem  fiegit,  et  hostibus  sociatus  est.  Tiim  orta 
inter  ho^tes  ipsosditicordia.collatissignis,  Fridericus 
victus  est.  Ita  qui  Theoderico  triumphum  de  advcr- 
sariis  suis  anie  pepererat,  de  se  ipso  iisdem  praebuit, 
quando  ab  eis  prostratus  est. 

'  Patatina  ubique  tecta^  Cassiodorus  Patricio  et  Hy- 
paiio  coss.  de  Theoderico :  Snb  cujui  [elici  imperto 
plnrim(e  renovantiir  urbei,  munitiiatma  castella  con- 
dKnricr,  comurgunt  admiranda  palalia,  magniique  ejut 
ope  ibm  amiqua  miracula  superantnr.  Idem  iiiier  cae- 
tens  ejus  fabricas  formam  laiidat  Ravennatem  in- 
stauratam. 

^  Sirmieniium  eivitai]  Sirmium  caput  Pannonias 
inferioris,  qua;  proi.iide  Sirmiensis  Pannonia  dicitur 
lib.  III  Variar.,  23.  In  ea  regnabat  hoc  tempore  Tra- 
lariGus  rei  Gepidanim.  Quem  Theoderieus  propter 


Adesistis  casiella  propagare,  curas  luas  in  longum 
producens :  nec  viri  fortis  in  te  deest  securitas,  iiec 
cautela  metueniis.  0  geminani  in  uno  principe  vir- 
tulum  plenitudinem !  qu»  Dominum  resignal  aucto* 
rem  :  quia  oon  habet  inteir  homines,  a  quo  videatur 
sumpsisse  quod  exhibet. 

Sed  ccce  riirsus  post  quieiem  solidam  ad  aeies 
verba  revocamus  :  iterum  ad  se  tuba  vocat  eloquium. 
*  Sirmiensiuro  civitas  olim  limes  Italiae  fuit  :  in  qua 
seniores  domini  excubabant,  ne  coacervata  illine 
finiiimarum  vnlnera  gentium  in  Roroanum  corpus  ex- 
currerent.  Hxc  posiea  per  regenlium  neglectum  in  * 
Gepidarum  jura  concessit :  hinc  quotidiana  insulta- 
tio,  et  incomposita  legationum  frequentia  milteba- 
tur.  Urebanl  animuro  principis  dolosi  bbndiroenta 

B  commenti ;  et  circa  alios  Gepidas  quorum  duclor  esl 
Gunderith,  intempestiva  Traserici  familiaritas.  Cre« 
debas  in  tua  injuria  perire,  quia  dio  licebat  Iialiae 
possessionem  te  dominante  retineri.  Nec  sufriciebal 
consolatio,  quod  eam  tu  non  perdideras :  cum  im- 
mensus  esset  dolor,  cur  illam  retentator  non  inter 
dominationis  tuae  exordia  reddidissei :  minui  apstimas 
quod  non  crescit  imperiuro.  Postquam  tamen  liquido 
Traserici  paiuere  commenta,  Gothorum  nobilissimoi 
Piizia,  Herduic,  ct  pubem  nullis  adhuc  dedicatam 
pra^liis  destinasti :  ut  si  oblatis  paction  bus  acquie* 
sceret,  semel  invaso  locorum  potiretur  arbitrio.  Sed 
osus  inconsiantis  felicilati  luae  obsecutus  esl :  fogil 
sponte  aliena,  et  sine  impulsu  exerciius  tui  deseruit 
quod  del^ebat.  Gontinuo  Pitzia,  qui  et  de  te  eventus 

G  utiles  sumpserat,  et  consiliorum  momenia  librabat, 
non  acquisitam  e^^se  lerram  credidit,  sed  refusam  : 
nec  rapinis  ut  lucrativa  populatus  est;  sed  dispensa- 
tionibus  scrvavit  ut  propria.  Quibu^  ibi  ordinationem 
moderantibus,  "  per  foederati  Mundonis  aiirectatio- 
nem  Graecia  est  professa  discordiam,  secuin  Bulgares 
8U0S  in  tutela  deducendo ;  quibus  inter  Martios  con- 
flicius  casielli  vipe  usa  minitaiur.  Tunc  Mundo  cre- 
dens  ad  praesidium  sufficere,  si  cohortes  tuae  quid 

occultam,  ut  Cnnodio  placet,  cum  aliis  Gepidis,  qui- 
bus  Gundarithus  pracerai,  conspirationem,  per  Pit- 
ziam  comitem  devicit ,  et  Sirmium  Italiae  regno 
rcsliiuit,  Cethego  consule,  ut  Cassiodori  notat  Chro- 
nicum,  anno  Chrisli  fiOi.  Jornandes  de  Rebiis  Geti- 
cis :  Suum  comitem  inter  primoi  electum  ad  oblinendam 
^  Sirmiensem  direxit  civitatem.  Quam  ille  expulso  rege 
**  ejus  Trasarico  filio  TraHilce,  retenta  ejtts  matre  obli^ 
nnit.  De  hac  ipsa  expediiione  ei  sequenti,  Athalaricui 
lib.  vni  Vari:ir.,  10.  Pitiiae  vero  comitis  celebratae 
opinionis  viri  meminit  Theodericus  lib.  v,  epist.  29. 

■^  Per  foederati  Mundonis  allrectationent]  lloc  esl, 
Mundonem  aggressa,  qui  fcedere  junctus  erai  Theo- 
derico.  Mundoni  igitur.  qui  collecta  latronum  et  aba- 
ctoriim  nianu,  Heriaque  munitione  ad  Daniibium  oc- 
cupata,  illincagresti  ritn  circumqiiaque  praedas  ngent 
impetitabal,  cum  iiluin  oppiignare  adjuiictis  sibi  Bul- 
garibus  aggressus  esset  Sabinianus,  militum  per  Illy- 
ricum  magister  Anastasii  Aug.  jam  pene  desperato, 
ac  (leditionem  meditanti  opem  tulit  Pitzia,  Sabiniani- 
qiie  copiis  ingenti  strage  ad  Margum  deletis,  Mundo- 
nem  eripuit,  ac  Theoderico  regi  volentem  subjecif, 
Sabiniano  ipso  ac  Theodoro  coss.  anno  505,  ut  fusiiil 
narrani  Marceliinus  comea,  et  Jornandes  in  Rebua 
Geticis, 


«70 


ENNODIl  EPISCOPl  11G1NENS1S 


IM 


pateretur  agnoscerent ,  pernicibas  nuntiis  periculi  A  remeainnt :  dicta  more  vetenim  prampta  SiroiiaiiA 


fidem  commisit :  qui  anle  defeiisoris  inire  pro  partibos 
auis  conspexit  certamina,  quam  moliri  didicisset : 
tamen  eminus  Pitzia  indomitam  fiulgamni  juventtt'» 
tem  speculatus  est,  ardenies  adoiescentium  impetus 
potioribus  vcrborum  armavit  incendiis  :  <  Memini* 
stis,  socii,  cujtts  ad  haec  loca  commeastis  imperio :' 
nemo  absenles  credat  regis  nosiri  oeulos,  pro  cujus 
fama  dimicandum  est ;  si  coBlum  lancearum  imber 
obtexeret,  qui  fortius  teluni  jaceret»  non  lateret* 
Ferro  pccloca  immergite,  ut  veniat  de  borrore  vitai 
spes  mantfeata  Tietort«.  Credo  regii  .tesiem  roboris 
{am  defunctum;  nec  superease  qui  iliis  quem  liabea** 
mus  dominum>  con6uet«nt  indicare  :  aut  forie  gen* 
.  tem  nostram  dedignaninr  aestimare  de  principe.  In 


sibns :  de  suis  per  vicinitatem  tuam  dubitanty  qak 
bacienus  nostra  tenuerunt. 
r  Quid  *  castigaus  Yandalorum  ventis  pareotibus 
eloquar  deprmdationesy  quibus  pro  annua  pensione 
sacis  est  amieitia  tua?  £vagari  ultra  possibiliiatem 
Besdunt»  duce  sapientia  :  *  affines  esse  meriieninCf 
quia  obedire  non  abnuunti 
'  H£c  de  gestorum  tuorum  cumulis»  major  voCo  quani 
eloquencia,  strictim  digesta  repiicavi,  melioribus  ia- 
tacia  derelinquens.  Yidero  quis  me  vinoat  facundiai 
nemo  cirea  te  iransceiidere  valebit  affecMi.  Habes 
hanc,  Deo  inspirante,  mansuetudinem,  ut  ce  plus  cre« 
das  posse  diiigencia  qnam  limore.  Excelleiitia  bona 
sunt  glorifls  tuai  inserta  monumentiSy  nt  cum  te  reges 


letiigant  ab  eo  fluxisse  qnod  gerimus  :  nec  iiceat  iilis,  ft  metuant,  famuii  ament ;  nam  quaecunque  tibi»  metitis 


quod  recior  nosteriransmisitadoriginem»  uni  tanCQHi 
debere  personae.  i  Hiec  eloquia  litQfs  commuiavit  t 
continoo  ut  assolet  ater  nimbus  tettis  crepitaniibus 
proceHarum  mugire  discursum  :  sic  se  praecipitem 
plebs  Marils  immiscuit.  Incerta  diu  coiiflictus  lance 
litubavit :  dum  par  ex  uiroque  latere  pugnandi  sur- 
rexisset  asperius.  Coneurrebant  duft  nationes,  qui* 
lius  nunquam  inter  gladios  fuga  snbvenerat  t  mirataK 
suni  mutuo  sui  simiies  inveniri,  et  in  humano  genero 
Tel  Gothus  resislentem  audere,  vei  Bulgares.  Interea 
dum  anceps  esset  forinna  certaminis,  et  pennai» 
mortes  sibi  aethera  vindicarent,  superavit  nosiri  me- 
noria  principis,  dum  agerent,  ut  singuiorum  apud 
eum  merita  campiis  assereret.  Yersa  est  in  fugam 


subjectorum  viribus»  dari  imperas,  credis  posse  de- 
negari.  0  regem  omui  tranquiliitate  corapositnm,  qui 
devotioni  nostrae  impuut»  quod  impendimas  servi- 
tnti! 

Quid  qvod  a  te  '  Alamannitt  generaiitas  inCra  iia« 
liai  termiiios  sine  detrimento  Komanae  possessionis 
iodusa  est?  eui  eveniC  babere  rt^em,  postqiiam  me- 
ruic  perdidisse*  Facu  esc  Laciarii  cuscos  imperii  sem^ 
per  ■ostrorum  populatione  grassata.  Cui  feiicit^ 
eessic  fugisse  patrlam  suam  :  iiam  sic  adepta  esc  soli 
iioscri  opulenciam.  Aequisiscis  quae  noveric  llgonibttS 
Celius  acquiescere,  quamvis  non  contigeric  damna  ne« 
sctre.  Sub  te  vidimus  eventus  optimos  de  adversiutn 
generari;  eC  fleri  secundomBi  macrem,  occaaionero 


siatio  puniu  gravius,  quod  evasit :  tellus  excfu  tre-  G  P^uli^  Uivis  liberau  gratulatur,  terram  ineotens 


muit  concQssione  comipedum  :  cum  ingenti  lamen 
tatione  properabant,  postquam  viderunt  non  esse  se 
dubios  de  salnte.  Goeli  arbiter  Deus,  munera  collau 
multipHca.  Illi  nunquam  dubii  de  triumphis :  illi  quos 
suspexit  universitas,  perditis  bellorum  signis,  el  per- 
culsi  incolumlute  discedunt;  terque  beaios  esse  cla- 
roiunies,  quos  oppetere  contigisset.  Quid  sirages 
nilitum  revolvam,  et  Sabiniani  ducis  abitionem  tnr^ 
IMssimam?  cum  a  raiione  dividatur,  retexere  exter- 
ninatis  patrociniis  quid  evenerit  indefenso.  Tunc  ne 
▼idereiur  celebrandus  saeculis  Piuia  Hon  tam  mili- 
Usse  gloriae  quam  cupidltati,  Uquit  feris  aut  avibus 
campi  laborem,  cum  jcyunum  miiiiem  opulentls  de- 
trahere  cadaveribus  nihil  juberet.  Sed  haec  quibus 


quae  bactenns  dehisceniibus  domiciiiis  solidiori  ^obm« 
nieem  mergebac  benefido, 

Par  Aiiteiiam»  uc  eloquentiam  laudis  praemiis  incl^ 
ures;  ne  adoreas  cuas  siientio  perderemus.  Nalla* 
rum  artium  cessac  indastria  :  solers  ubicaoque  latel 
inqairkur:  magistratum,  etiam  si  longe  d^nerit» 
etigei  qoi  meremr  :  nunquam  absconditur,  quem 
prodideric  innocentia  :  dnm  subtilis  arbiter  non  pla<« 
caris  voce,  sed  actlbus.  Parenium  nostrorum  qui 
occubuerunt,  apud  Ce  bene  acu  servantur :  ciyua 
mansuetudini  cusb  fides  innotuerit,  bttrediutis  jura 
quod  auctori  debueris,  soboli  mox  refundes.  Habe«> 
mus  de  majorum  obsequiis  fructum ;  et  umen  de  ex- 
cessibus  supplicia  non  timemus*  Finitur  indignatio 


linguis  sunicienter  explicanda  sunt?  qua  potenint  ^ '"^^^^  ^^^  homine;  cum  propter  relributionem 
fiicundiae  dote  reserari?  Diu  tu  viclsti  in  universis  <l^^^^^  ^»»  pietas  successorem.  Resiant  adhuc  roulu 
congressibus  tuis,  nunc  incipiens  in  obsequio  habere  fl"*  dicerem ;  sed  inter  plures  actuum  tuorum  prae- 
victores.  Interea  ad  limltem  suum  Romana  regna      ^^"^*  convenit  illibatum  aliquid  reservari.  Debent 

Ja  9^t^^^  yandalorum  depradationes]  Gassiodo- 
rus  Olybrio  Jun.  cos.  :  Tum  eliam  VandalL  pace  sup' 
pltciter  postulala,  a  SicUiw  devrmdatione  ces^arunt. 
Antea  emm  per  Siciliam  ec  iufi»  omnes  oras,  quo 
vemus  unpulerat,  conUnuo  praedabaniur. 
««;  o^"**  "**  meruerunt]  Per  Amalafredam  Theode- 
ruu  sororem  que  ThraMmundo  regi  nupsit.  Jornan- 
t^L/'  ^^  ^^^^^^  progemem  suam  dilaiaret,  Awa- 
nlll^ZJrT^^^  "ni*^^  ^''^odabati  qui 

mJn^/"^*"*^"^  ^f?^«''^«»  «"^'•«  JialitB  terminos]  Ala- 
manm  Suevis  in  Germania  finiUmi,  cum  a  ClodoVaeo 


rege  nosiro  subacti  fuisseni,  rege  amisso,  ad  Theo* 
dericum  conrugerunl.  Sic  eiiim  apud  Gassiodorum 
scribit  Theodericus  ipse  Clodovaeo  lib.  ii,  episl.  41  : 
Alamannicos  populos,  causis  fortiorihus  inclinalos,  w- 
etrici  dextra  subdidistis,  Sed  motus  vestros  in  fessas 
reliquias  temperate  :  quiajure  gratirn  merentur  emdere^ 
quos  ad  parenlum  vestrorwn  defensionem  respicitis  con» 
fugihse.  Estote  illis  remissi,  qui  nostris  finibus  celaniur 
exterriti.  His  er^o  proOigati  Alamannorum  exercitus 
reliquiis  sedes  in  luiia  datas  a  Theoderico,  docol 
Ennodius. 

^  Ctuenicem]  Unus,  Scheniem :  ex  aliorum  vescigils 
cbaenicem  collegimus. 


I8i  PANGGYRICUS  THEODERKO  RCGl  DIGTUS.  m 

iibi  Teoeranda  studU,  quod  loquunlur.  Amaverunt  Aet  ioiplent  actioneni  fortium,  dum  jocaniur :  agimr 


praecessores  tui  inscitiam»  quia  nimquam  lafidanda 
gessenint.  Sordebat  inter  aralra  facundissimus,  et 
quod  peritia  dederat,  vis  uegabat :  muto  moBrebant 
auctore  tribunalia;  nec  ulla  concedebatur  palma  di- 
centi.  lo  casum  negotiorum  nutabat  eventus,  quando 
lilleris  genius  non  dabalur  :  unus  ubique  ingenia 
moeror  oppresserat;  qnia  atterebahi  otia  eloquenlium 
facultates  :  pompam  seniorum  cdax  negligeniia  pos- 
sidebat;  nec  accendebatur  tiro  aemulatione  sectanda. 
Yide  divitias  saeculi  tui :  tunc  Vix  fora  habuefe  per- 
fectos  :  nnnc  Ecclesia  dirigit  laudaiorem. 

£at  nunc,  et  coihurnatis  relationibus  Alexandrum 
)actet  antiquitaSy  cui  fama^  opuientiam  peperit  dos 
loqaenlittm;  ut  per  adjulricem  facnndiam  videatur 


viee  spectaculi,  quod  seqnenti  tempore  poterit  satis 
esse  virtiHi.  Dam  amentis  puerllibus  hastilia  lenia 
lorquentur :  dnro  arcns  quotidianae  capitum  necesdi* 
lif  nnl,  Urbil  omne  pomeriunfi  simulacro  coAgtesslo* 
nit  atteritur :  agii  flgura  eertaminnm ,  ne  cum  perU 
culo  vero  nascsntur.  Ad  hsec  quls  credat  nnum  pe- 
cius  posie  sufficere ,  ut  per  proclnctus  indomitos 
vincat  in  preeliis,  et  agat  consilio,  ne  dimicandi  causa 
contiiigat  ?  Ruiilium  et  Manlium  comperimus  gladia- 
toriitm  conftictum  magisirante  populis  providentia 
eonloiissei  ut  inier  theatrales  caveas  plebs  dititnrna 
pace  possessa,  quid  inacie  gerereiur,  agnosceret.  Sed 
tunc  feriaiis  manibus  frustra  sociae  mortes  ii)gereban"< 
tur  aspectui.  Nunquam  bona  sunt,  qu»  a  crudelilala 


crescere  rehus  nendica  laudatio.  Regis  nostri  merita  B  veniunt  instituta  :  ui  armarentur  contra  inimicos 


solatium  non  postulant  assercntis  :  mitiora  Bunt  e]us 
vcris  aciilNis,  quamYts  aucta  sint  veterum  gesia  men- 
daciis.  Simuiastis,  poetas,  grandia;  sed  futeri  vos 
convenit  praesentem  dominum  gessiste  potiora.  Pel- 
JjMis  ductor  praeconiorum  suorum  summam  Ghoerili 
vohiit  Goostare  benelicio  :  ne  fallendi  votum  mullitu- 
do  deprehenderel;  et  fieret  testis  impudenlise,  qui 
adscisceiMiUir  in  asiipnlatione  victori».  Nlhil  deiraho 
senioribus,  quos  prxcipuos  habuisset  antiquitas,  nisi 
Komani  nominis  erectio  te  dedisset.  Illum  veras  reli- 
gionis  ignarom  obtinuit  erroris  maier  inscitia  :  te 
summi  Del  cuitorem  ab  ipso  locis  lumine  instruciio 
vitalis  instituitk  Nunquaro  applicas  laborihus  tuiSy 
quod  eventns  dexter  obtulerit*  Scis  in  te  curam  penes  p 
Deum  perfectionis  esae  substantiam  :  agts  ut  pro- 
spera  merearis  adipisci :  sed  potiitts  universa  ascrrbia 
aiictori  :  exhibes  robore,  vigilamia,  prosperitatis 
principem,  mansuetudine  sacerdotem.  Quid  frttstra 
majores  nosiri  divos  et  pontifices  vocarunt,  quibtis 
sceptra  colhita  sttiit?  Singulare  esl|  actibus  implere 
sanctissimttro»  ei  veneranda  nomina  non  hal)ere.  Rex 
mens  sit  jure  Alamannicus ;  dicatur  alienus.  Ut  divus 
vitam  agat  ex  fructu  conscientise  :  nec  requirat  poro» 
posae  vocabula  nuda  jactantiae,  in  cujus  moribus  ve- 
ritati  militant  blandimenta  majorum. 

Vellem,  fateor,  ad  oraUonis  terminum)  victlis 
f estorum  toonim  enormitalev  desoendere»  et  noveilas 
adoreas  hel>etatus  priscorum  luce  transire.  Queai- 


animi ,  prius  videre  exitia  suorum.  Inlerea  illa  con- 
gressio  (quod  docuit  exitus)  non  tam  peperit  incre- 
menta  robori  quam  pavori :  inter  secuodas  res  didicit 
imbellium  animus,  quid  timeret.  Yide  adiuventionum 
diversitaies  pleno  calle  distantes:  illis  vera  cruoris 
effusio  aiiimos  a  dimicatione  submovit :  hic  adole- 
scentium  vigor  de  imagine  mentitae  concertationis  in« 
canduitrqnos  prxcox  aetas  loi  mortes  adverbariorum 
repositas  docuit  habere ,  quot  spicula :  '  non  per 
cxoticos  discursus  assueii  pharelrarum  dispendia 
negligenter  e^Tundere  ;  nec  in  anras  exitia  manife- 
sta  torquere ,  tot  exacturi  animas ,  quot  tela  vibra- 
verint. 

Sed  inter  praeliares  forle  successus,  quibus  om- 
nes  indtruis,  et  concilias  omina  fecunda  vincendi» 
civilttatis  dulcedini  nil  reservas.  Quis  credat  heroas 
tuos  peregrinam  non  respuere,  dum  sint  tranquilla, 
formidinem?Nam  indomita  inter  acies  ingenia  lex 
coercet :  submittunt  praeceptis  colla  post  laureas ;  ei 
calcatis  liostium  cuneis,  quibus  arma  cesserint,  de- 
creta  dominantur.  Solus  es  meritis  et  natura  compo- 
situs,  cujus  magnanimi  jussa  secientur.  Origo  te  qui* 
dem  dedit  dominum,  sed  virtus  asseruit.  Sceptra  tibi 
conciliavit  splendor  generis  :  ciijus  si  deessent  insio 
gnia,  eligi  te  iu  principein  mens  fecisset. 

Sed  nec  formx  tuae  decus  inier  postrema  nume- 
randum  est,  quando  regii  vultus  purpura  ostrnm  di- 
gnitaiis  irradiat.  Cxhibeie,  Seres,  Indumenia,  pre- 


admodum  si  aetherii  axis  in  numerum  redigere  oma-  n  lioso  murice  quae  fucatis,  et  non  iino  aheno  bibentia 


menta  voluissem,  et  Trionum  fulgore  comprehenso» 
toel!  decorem  impotenti  lingua  describerem,  cederet 
divitto  splendori  mortalls  obscuriias;  jubaris  lampadi 
non  sttificeret  humilium  scintilla  sermonum  :  haec  me 
eonditio  resignat  imparem,  quae  tesiata  est  obse- 
qoenlem. 

Nam  illud  quo  ore  eelebrSndnm  est,  quod  Getict 
iusirttmenia  robOrls,  dum  provides  ne  interpollentur 
Mia  nostra,  cusiodis;  et  pubem  indomitam  sub  ocuiil 
luis  inter  bona  tranquillitatis  facis  bella  proludere  1 
Adhnc  inanent  in  soliditate  virium  viciricia  agmina» 
et  aiia  jam  creverunt :  durantur  lacerti  missilibus, 


nobililatem  tegmina  prorogate  :  discoloribus  gemmis 
srrtum  laxatur ;  et  quem  vehementior  vipera  custo- 
dil ,  lapis  adveniat.  Quaecunque  ornamenta  mundo 
obseqiienie  iran^^missa  fuerint,  decorata  venerandi 
genio  corporis  plus  lucebunt.  Staluta  est,  quae  resi* 
gnet  prolixitate  regnantem :  nix  genarum  habet  con- 
cordiam  ciim  rubore  :  vernant  Inmina  serenitate 
continua' :  dignae  manus  quae  exiiia  rebellibus  tri- 
buant ,  lionorum  vota  subjectis.  Nullus  inlempestive 
posittiin  jactet :  quia  quod  aguni  in  aliis  dominSs  dia- 
deuiata,  hoc  in  rege  meo  operata  est,  Deo  fabricanie, 
natura.  lllos  faciunt  tot  divitiarum  adjumenta  con- 


'  Jfctt  per  exotkoi]  Libri  omnes,  tion  le  rexoiicn$,  ex  qiio  gemianam,  «i  reor,  leetionem  eraiffliis» 


183 


ENNODIl  EPISCOPI  TICINENSIS 


m 


spicuos  :  sed  hunc  edidil  simplex,  et  indemutabilis  A  buta  Derfectos.  Sed  utinam  aurei  bona  sseeuli  parpu- 


llgura  meliorero.  Qiiid  culiu  laborent,  qui  cupiunt 
peregriiiam  obtinere  pulchriiudinem  ?  Italix  rector 
in  amicitiam  colligit  duo  diYersissima ;  ut  sit  in  ira 
sine  comparatione  fulrjiineus ,  in  iaetitia  sine  nobe 
formosus.  Feriato  ore  legatis  gentium^  aut  pacem 
blanda  promittit  effigies,  aut  bella  terribilis.  Tantis 
constans  insignibus,  quanta  facerent  viritim  distri- 


ntum  ex  te  germen  amplificet !  utinam  baeres  ragni 
in  tuis  sinibus  ludat !  ut  haec  quae  tibl  offerimus  Ter- 
borum  libaminay  sacer  parvulus  a  uobis  exigat  simi- 
liuffl  atiestationegaudiorum.  Ecce  satisfaciens  deblto 
et  obsecutus  ofllcio ,  orationem  meam  oratione  con« 
clusi. 


OPUSCULUM  SECUNDUM. 

UBEI1LU8  ADVEII8U8  EO8  QUI  *  GONTRA  8TNODUM  8GBIBERE  PBS8U1IIP8BBU1IT. 


PRiEFATIO. 
Solet  dicendi  affectum  rerum  ardor  exigere :  si 

* 

ivarus  laudis  est  animus  et  favorem  desiderat  sudore 
inercari ;  et  per  blandimenta  gloriae  crucem  narran- 
tis  ignorai  :  aul  lucri  compedibus ,  linguae  yendit 
obsequium ,  ut  dum  animus  habendi  cupidine  subju- 
gatus  praesnmptum  xsiimat  ]am  tenere  compendium, 
sic  ingruentia  per  styli  exercitium  nescit  tlmere  dis- 
crimina  :  aut  necessitale  conclusus,  profert  elo- 
quium  sine  quacunque  lima  captivum ,  et  nesciam 
pudoris  frontem  monstrat  in  medium,  ut  dum  inten- 
tloni  famulaiur,  diligeutiam  decoris  abjuret:quia 
dicendi  ornamenta  non  sunt  negotii ,  sed  quietis  ; 
nec  militiae  sunt  picta  verba,  sed  otii :  campus  for- 
tem  postulat ,  pax  profunda  redimitum  :  qui  profu- 
tura  asserit,  loqnelam  quae  penniculo  artis  est  colo- 
rata,  contemnit.  His  ergo  ita  se  habentibus^  causam 
narrationis  insinno,  et  coactam  vocem  pravorum 
latratu  rellgiosis  mentibus  commendo :  scriptum  esse 
reminiscens,  Tempus  tacendi,  tempu$  loquendi  (EccU. 
]ii,  8) :  vel  post  fidem  prophetici  oraculi  *  cnjusdam 
oratoris  exemplum ,  qui  refert,  nisi  cum  necessa- 
riam,  dlcendi  nimis  ineptam  esse  condiiionem.  Oris 
ergo  ministerium  pro  ingenii  valitudine  sacerdotlbus 
dedo ,  adversus  quos  sibilantium  effusa  sunt  venena 
linguaruro  :  llcet  scuio  munita  ftdei  spiculorum  im- 
brem  patientia  religiosa  nou  timeat,  et  ad  auctorem 
redeani  tela  quae  sine  bellandi  arie  diriguntur.  Qui- 
bus  enim  pro  lorica  Christus  est,  vim  non  metuunt, 
et  inimicos  longa  exspectatione  prosternnnt.  Quis- 
quamne  tamen  in  hac  acie  praelium  putet  esse  lor- 
midinl,  in  qua  Deo  et  pontificibus  infertur  sine  vi'* 
rium  sstimaiione  certamen  ?  quisquamne  fluxum  et 
lacessentem  hustem  videat»  et  praiiliorum  causis 

*  Contra  $ynodum  tcribere  prasumpserunt]  Synodus 
qiiam  hoc  libello  defendit  Ennodius  ea  est  qus  inter 
Romanas  Symmachi  papae  quaria  'numerari  debet , 
X  cal,  Noveinbris  Rufio  Mogno  Fausto  Avieno  v.  0. 
consule  peracia,  quas  et  palmaris  cognominaia  est. 
In  qua  cum  ahsoluius  fuisset  Symmachus  a  ciiminibus 
quibus  impetebatur  ab  adversariis,  reperti  snnt  inter 
schismaticos,  qui  contra  illam  scribere  auderent ,  ti- 
tuiumque  operi  sjuo  indere  ,  adversum  stiiodcii  abso- 
LUTioNis  iNCOKGRiJie.  Qiiibus  Ennodius,  ex  synodi 
mandaio  aique  auctoritate,  lioc«Apologetico  respon- 
dit,  et  sin};uta  eoriim  argumenta  rerellens ,  univer- 
sam  Symmachi  synodique  causam  diligenter  accura- 
leque.lutatU8  est.  Quo  uomine  adeo  episcopis  omnibus 
probatus  esi  liber,  ut  eum  synodui  altera  qua  post 


adversarium  debiiem  expavescat  ?  Invidet  sibi  ipse 
l^  victoriam,  qui  conscientia  vulneratum  aggredi  cessat 
inimicum.  Ad  lucrum  hostis  sui  procedit,  qui  in  con- 
flictibus  non  prius  causas,  quam  aiiud  expendit :  dat 
vires  jaculis  innocentia ,  et  mucronem  acuunt  ex 
«quo  venientia  vota  bellandi :  pcrcutiendi  impeturo 
plus  justum  dolorem  scimus  dedisse  quam  bnchia. 
Inde  paucorum  telis  multitudo  non  substitit.  Dicenta 
ergo  mecum  propheta :.  Piures  nobitcum  ninf,  quam 
cum  t7/ti(/V  Reg.  vi,  16):  placiturum  bonis»  quan- 
tum  aestimo,  opus  incipiam. 

Sufficeretquidem  schismaticam  imperitiam  propoal- 
tione  cecidisse :  maxime  cum  secum  habeant  objeeta 
responsum,  et  mereatiir  titulus  sine  lectionis  discus* 
aione  cum  auciore  damnari  :  cum  in  praenotaiione 
ipsa  significantia  opcris  innotescat  immnndi,  diceD- 

C  tium  ADVERSUS  STNODIJM  AlftSOLCTIOm^  INCONGRDJB.  EgO 

tamen  nunc  si  agam,  quasi  opus  sit  alieno  ense  pe- 
rire  mala  proponentem.  Istud  praeloquium  potest , 
dementissimi  hominum ,  untum  inscientiae  ascribi  ? 
Estne  aliquis  praeter  vos,  slc  inter  ovet  uloerosas 
deputandus  et  erraticas,  qui  magnum  regem  potuisset 
lacessere  pastorum  ?  dicenie  pro(>beta  :  Ffltof  nirfrrri 
el  exaltavi^  ipn  autem  spreverunt  me  {Itai.  1,  2) :  et 
Domino  de  aposiolis ,  Qui  vos  spemil «  ttie  spemit 
{Luc,  X,  16) :  quos  episcopos  fuisse  prophelh  testa- 
tur,  de  Juda  dicendo  :  Et  episcopatum  ejus  aedpiai 
alter  (PsaL  cviii,  8).  Apostolo  arque  Paulo  procla<« 
mante,  Obedite  prapositis  vestris^  quoniam  tpit  exora* 
bunt  provobis  (Hebr.  xiii,  17). 

Sed  redeamus  ad  gravem  et  venerabilem  non  so- 
^  lum  'ex  ala  productam,  sed  mysticam  propositionem* 

c  Non  omnes,  inquiunt,  sacerdotes  regis  ad  conci- 

• 

copsulatum  Avieni  habita  est,  suffraglo  suo  confir- 
marit,  atque  inier  quarlam  et  qulAiam  synodos  Sym- 
machianas  collocari,  decrelique  vim  oblinere  jusse- 
rii.  Hodie  tamen  perperam  post  synodum  Avieno 
juniore  coactam  ponitur  libellus  Ennodil,  cuin  alteri 
quae  Fausto  Avieno,  utdixi,  consdle  habita  esi»  sub- 
jici  debeat.  Haec  enim,  non  illa,  synodus  ruitabsolu- 
tionis,  et  quaria,  ct  palmaris,  a  Symmaehi  aemulis 
oppugnata,  ab  Ennodio  defensa. 

*  Cujusdam  oratoris  1  Ciceronis  dialogo  I  de  Ora- 
tore,  uhi  Crassum  sic  loquenlem  inducit :  Nam  quid 
est  ineplius  quam  de  dicendo  dicere^  cum  id  ipsum  di- 
eere  nunquam  sit  non  ineptum ,  nisi  cum  est  ntcessa^ 

rium? 
'  Fx  aia  productam]  Sic  llbri  omnes,  quo  •ensa. 


18^ 


UBELLUS  APOLOGETICUS  PRO  SYNODO. 


186 


ItiiB  adsdTit  awtoritt» : «  nec  omnes  in  jodicitlonc  A  *«  loquelas  fecil  anctores ;  qnibos  anni  vtteres  re- 


fensenmU  »  Mmcipi»  Tarlari,  ct  liqaido  Sauna 
vilnistii ,  qnoscunqne  non  evocrrit  scriptum  pfinci- 
pia,  novis  nexibas,  et  actaam  vestroram  spiris  causa 
pertraxit.  Nolo  dicere  in  quo  fuerini  voto,  in  qua  de- 
liberatione  discedentes :  quibus  taedium  illa  peperit 
exspectatio,  cum  viderent  venerabiiem  papam  longas 
in  vita  conlra  fas  saum  inducias  accepisse.  Yideba^t 
Ktber  tantum  directis  a  se  jacalis  verberari.  His  ne 
lieetet  infelidbus  in  maloram  actuum  consolatione 
■ecreto  delitescere ,  libris  vestris  nudanltlr  abscon- 
dili,  et  per  vos  in  turpi  faclohabere  solltudinem  non 
slmintur;  dicente  Domino  in  Evangeliis  :  Omnis  ma- 
Uu  9dit  lueem  Uoan,  iii,  20). 

c  Post  baec  asseriiis,  *  adversarios  papae  Romani 
dici  non  debuisse,  qui  praedicuim  prolatis  petitioni- 
bos  accosabani.  >  '  DoIdsc  videlicet  boc  agentes,  eo 
qood  ad?ersarios  suspectosque,  canonica  synodalibus 
damante  in  decrelis  auctoritale,  in  suam  recipi  accu- 
saiionem  episcopos  minime  oportuisse,  vos  non  la- 
toisset :  c  ad  assertionis  fidem  jungentes,  quod  eos 
isto  nomine  praecepta  regia  non  vocassent.  i  0  ho- 
minesomni  artis  lima  composiios,  ei  caminis  fabrili- 
bos  excoctos,  qui  ad  stipulationem  dictorum  desudata 
invenere  testimonia !  Amamus ,  reverendi  viri,  sen- 
tentiam  vestram,  ei  ui  aiunt,  in*ipsam  pedibus  imus : 
eognoscimus  errata,  quae  dicitis.  Inimicum  vocet  ali- 
qois  accosantem,  et  tragico  nomine  appellet  coniu- 
meliam  non  merentem?  Dehinc  subjunctam  quaesiio* 


vereniiam  contuleruni ,  qui  puiabanlor  bonorum 
meritorum  snffragio  in  longum  faissc  servali :  ipsos 
ergo  de  gravidae  aetalis  fatigationibus  queri  decuit , 
quos  setas  jusserat  allegare.  i  Viri  optimi ,  subdi- 
disiis,  ex  praeceptis  regiis  evoc^iionis  causam  fuisse 
jam  cogniiam ,  et  llaiiae  summa  moderantem  non 
Aiisse ,  quasi  de  novo  negotio  consulendum  :  plus 
chartae  et  scripiioni  religionis  debitum,  quam  prae- 
sentiae  principali.  i  Nullus  ergo  in  praediclo  negotio 
litulus  remanserat,  ad  cujus  inquisitionem  pergentes 
illud  jiirc  praeloqiierenlur  exordium.  <  Ex  hinc  di- 
gressi  bonarum  rerum  in  rege  laudatis  affecium,  el 
colitis  verbis  innocentiam,  quam  aciibus  ignoraiis.  i 
Si  lainen  cultus  est  in  loquela  vestra  :  quam  scabro 
3  voinere,  velut  agcntes  per  devium  aratra ,  proscin- 
ditis,  marcenti  solo  lolia  commendanies ,  recepturl 
pro  tali  impendio  paleas,  qnibus  gebennae  in  perni- 
eiem  veslram  ignis  animeiur. 
*     Sed  nunc,  ut  quidam  fertur  oixisse,     quas  quibui 
mie[eram?  i  Gontra  Apostolum  dicitis  impugnatores 
summi  pontiGcis  non  auditos,  qui  ccelestis  mandatl 
memores  partem  suam  *  a  consorlio  adulteri  subdu- 
xeruni,  i  llic  non  incesso  ignorantiam  :  rimosam 
memoriam  non  accnso.  Nolo  dicere  quod  propheiae 
verba  Apostolo  contulisti$ :  qui  novi  et  ipsos  aposio- 
los  recle  vocitari,  quos  missos  esso  non  nescio.  Da- 
vid  enim  dicit :  Furem  videbas  ei  currebas  eum  eo,  «I 
cum  adulteri$  portionem  tuam  ponebas  {Psal.  xlix,  I8)« 
c  Deinde  quis  se  de  illa  vesira  enodem  faciat  quae- 


nem  rhelorica  fibula  momordistis,  allegando  *.  «  Te-  ^,  giione,  quadicitis:  Incriminibus  objcctis,  quod  non 

a«S*    m^t    DtfvM«An<ft  ^{wtt«a     ai  nmtiAa    Anifi/>Ani    ttAnAfi  Al  ...  .     .       &        n  m\ tf^^t^ 


itis  esi  Romana  civitas,  si  omnes  episcopi  senes  et 
debildk  convenemnt.  i  Ecce  oraiionem  viri  nervis 
nitentem,  et  ^  ipsi  Gepasio  praeferendam  nitore  ser- 
monom.  Ergo  quia  se  aetate  valenies  et  corpore  im- 
becllles  esse  dixerunt,  ipsi  se  inepios  judicio  esse 
lestantur,  quoniam  membrorum  se  dixerunt  jam 
Bostinere  dispendia :  maxime  si  hoc  ingerere  clemen- 
tlsslmi  domini  auribus  praesampserunt.  Yos  putaiis, 
ab  oniversis  Dei  conspectibus  pulsi ,  illo  vestrorum 
more  congressnum  ubiqoe  narranda  confundi,  et 
apud  principem  de  colleciione  pontificum  alios  pro- 
talisse  sermonem»  nisi  quos  aetatis  maturitas  ordien- 


exclttditur,  approbatur?  »  En  vocem  Romanae  Eccle* 
alae  militibus  congrueniem,  in  qua  nescias  utrum 
prius  nitorem  praedices,  an  saporem.  Putasne,  au- 
distis  legi :  Quod  justum  est^  juste  exsequeris  {Deut. 
XVI,  20)?  Andislis  de  malefaciis  hominum,  ti  Umen 
aliquando  conversatio  humana  vos  tenuit,  quidquid 
non  suis  ordinibus  approbatur,  exclodi?  Ubi  est  illud 
prophetae  :  Dominus  ad  judicium  veniet  cum  senibus 
populi  sui  {Isai.  iii,  14).  Etde  vohis  dictum :  Peceatum 
euum  quasi  Sodoma  prasdicaverunt :  vm  an^mabtts  eorum 
(i6td.,9)?  Sed  quid  facto  opus  est,  quotiens  nulia 
desperatis  medela  succurrit,   nisi  implorandus  est 


Don  apparet.  Sed  alliisit  Ennodius  ad  locum  alterum  ceronianum,  atque  ironicum.  Cepasii  enim  duo  fra- 
Ciceronisin  Pisonem  :  Confer  nimc,  Epicure  noster,  tres  fuerunt,  oralores  deierrimi  atque  inepiissiml : 
cx  hara  producte^non  es  scAo/n.  Quare  legendum  D  quorum  alterius,  hoc  est  majoris  GepAsiiy  verba  quae- 
eenseo  eop  Aora  prodifclam.  Non  solum,  inquii,  non  ''*•"  i-vir.«f«i.f  «..  HAriiiai  ri«»Arn  in  nratinnA  nra 
ex  haraproductam,  sed  mysticam  et  divinam.  Diclum 
ironice,  et  non  solum  positum  pro  non  modo  non :  ut 
ilias  aappe. 


*  Nec  omnes  in  judicatione  seiiserunt]  Quia  nonnulli 
episcopi  morae  Uedio,  post  primum  aul  seciindum 
tyDodi  convcntum  ab  (Jrbe  discesseranr. 

*  Adtersarios  dici  non  debuisu]  Male  habebat  schi- 
nnatieos,  qood  Tbeodericns  Symmachi  aecusaiores, 
isnqiiam  adversarios,  e  judicum  numero  repulerat. 
\nfn :  ln  tleetione  enim  venerandorum  judiciim  ipse 
accusemtes  exira  ordinem  repulit ,  et  nd  spem  retulit 
seeuSaium. 

\Dolouvidelicet\  llanc  periodum,  lameisi  ncces- 
sariam,  nec  ignotam  Surianae  edilioni  conciliorum, 
itusqoam  in  roanoscriptis  offendi,  prxterquam  in  co- 
dice  blblioiliecae  Tilianae. 

^  Ipsi  Cepoiio  praferendam]  Et  hoc  eiiam  esl  Ci- 


dain    profert  ac  deridet  Cicero  in  oratione    pro. 
Cloentio. 

»  Virg.  IV  iEneid.,  vers.  371. 

*  A  consortio  lu/u/^']  Symmachi.  Saiisapertede- 
clarat  quodnam  crimeo  fuerit,  cujus  insimulabatur 
ab  adversariis.  Sed  el  in  Praeceplo  de  Gellulanis  ei^ 
dem  spociat,  quod  recenti  perstricii  Romani  ponli* 
ficis  exemplo  viiandam  clericis  docet  flagitiosi  con«< 
lubernii  suspicionem :  et  hoc  ipso  libro  in  prosopo- 
paeia  beaii  Pauli :  Docelis,  inquit,  fornicantibus  nemi" 
nem  esse  miscendum,  adulteri  Laurentii  aut  sequaceSf 
aut  prtevii,  Itaquc  quod  Xysto  III  ante  annos  fero  70 
coniigerat,  ut  foedi  criminis  infamia  pulsaretur  a 
Basso  exconsule ;  id  ipsuin  Symniacho,  Festi  excon- 
sulis  item  ac  principis  senatus  potissimum  insilga- 
tione  accidit,  nec  dispare  eveniu  :  nam  uterque  ab 
infami  lahe  synodi,  cujus  se  judicio  siia  spoo^^  iHil^n 
diderant,  senienlia  porgatus  esl. 


f  g7  £NNOi>li  fiPMGOPI  mNKNSlS  m 

Dominus,  qui  proniisit  f^r  proi^Urn  (/mi.  ii,  12),  A  <|u<i  alieri,  quod  ipse  jam  perUidiU  JMone  rode  voiiit 


fuiuruni  le  super  oninem  «uperbum  ei  excelsuoh  ot 
BUper  omnem  arroganiero^  ul  iiumilieiur?  Sed  feii- 
dum  opus  vesiigiis  insequar  el  ferraia,  si  valeoi  caJoe 
conuindam.  Ut  vere  dicam,  res  cum  re,  causa  cum 
causa,  raUo  cum  ea  quam  puiant,  ratione  pugnabit. 
Oblocutos  saoerdotes  prwcepiionibos  regiis  allegatis, 
oi  quoddam  sacrilegium  creiiiiis,  mali  aiiquid,  euM 
coBlesiem  neseiatis,  de  terreni  domini  jussione  sea» 
tiri :  opponendo,  quis  regi  dtbuii  dicere;  '  papanl 
oportuisse  syuodum  convoeare?  cerle  quod  in  hac 
parie  constat  exemplum?  Ilium  prascipue^  qui  crimio 
nosis  mulUNrum  proposiitonibiie  jam  jacebat,  qiiem 
lioc  fuerat  danmare,  quod  argui ;  cui  prflerogatitam 
ottlitus  aseripiam  iiofitium  suomm  eblocoUo  jam  tu- 


cum  propheta  dicam  :  Omitw  qumic^miur  pofNi/atf  isle 
coniuratio  eU^  ei  Umorem  ifu$  ne  iitueetii  uee  form^ 
deUs  {Isau  viu,  12).  Facessat  a  nobis,  qoi  in  vobis  est, 
pniritus  isle  linguarum  :  quos  vere  idem  proplieta 
arguit  :  ScnbeiUee  injueiiiittm  tcripeisUi  {Ism.  x,  i)« 
c  Non  nos  l)eatum  Petrum»  sicot  dicitis,  a  Domino 
cum  sedis  privilegiis,  vel  successores  ejus,  peceandi 
judicamus  licentiam  suscepisse*  i  ^  llle  perenne» 
meriiorum  doiem  cum  haereditaie  innocenti»  roi4i| 
ad  posieros :  quod  iili  concessum  est  pro  actuum  lucoi 
ad  illos  pertinet  quos  par  conversalionis  splendoi 
illuminal.  Quis  enim  sanctum  essedubitet,  quem  apex 
tantac  dignitatis  atiollit ;  in  quo  si  desint  bona  aoqui- 
sita  per  meriium,  sufficiunt  quae  a  loci  decessoro 


lissei?  Ad  banc  voi  deinentiam  roalorum  aciuum  per  B  pra^sUniur?  aut  enim  claros  ad  haec  fabtigia  erigit. 


gradus  suos  incrt^menla  traxerunti  ut  hoc  credatis 
esse  iacessere,  quod  convincere?  nec  opud  vos  ba- 
beant  a  veritate  diflereniiam  odia,  quae  plerumque 
contra  nturilum  ampeiiti,  studiis,  non  raiioni  obse- 
queniia  vou  concinnant?  Ubi  est  iilud,  Priusquam 
ogtnMs^  ne  udjudiees  ^uemqumu  {Eecti.  xi.  7, 
sec.  LXX)?  Oiim  vos  accepii  grex  posiius  in  tinistro 
ooUegas  c  apud  quos  ex  prsejudicio  excepisse  8enten<« 
tiam  creditur^  qui  meruit  ad  examen  adduci,  et  hoo 
M  reum  existere,  quod  libram  discepiationis  iHinir^. 
Pnelocutioni  tomen  oirtimo  divinom  ouMidlstis 
exemplum :  qOod  iu  quodraiis  consiat  alloquiis,  ut 
Ipoum  in  eo  *  ArdMsippum  tenere  lineam  puies.  Pee- 
caiori  didt  Deus :  Quare  tu  enarrat  ju^Utim  meoi 


aOt  qui  eriguntur  illustrat.  PraenOscit  enim  quid  Ec« 
clesSarum  fundamento  sit  babile,  super  quem  ipso 
ifnoles  Innititur.  c  Sed  hinc  actibus  vestris  coelestem 
pdteniiam  pulaiis  esse  suffragio,  quod  ad  prxsidium  . 
beaii  apostoli  adjutriceroy  ut  diciiis,  dexteraro  coro- 
roddaiis.  c  Nescitis,  siolidi,  solem  racibns  non  jnvari, 
necad  praesidium  diurnae  lucislychiios  accendi?  Scri« 
plum  enim  est :  Scrulatur  corda  et  renes  Deus  (Pia/« 
tii,  10;  Jer,  xvn,  10). 

Sed  iii  ilia  parte  quis  audeat  argumentis  vestris 
respondere,  nisi  quia  sine  arie  diciiur  verom,  et 
fides  mendacio  sermonum  technis  assuitur?  cCur,  tn« 
quiunt,  ad  principem  convenisiis,  si  audiri  non  licdNit 
Impetitum?  »  Sic  vos  In  stuporem  pecualem  peccati 


{Psal.  XLiK,  16)?  lluie  dicto  oonserentcs,  quaK  ad  C  nebula  aut  divinus  horror  oblimat,  ut  verecundam 


socerdoties  opostrophen,  quia  beoti  Petri  apeoioli  vi 
cariun  aestimotur^  t  '  ProMbetis  arehiatrMn  ejun 
corpori  allerre  medidnam  :  quomodo  voo  ahimieejuA 
corationero  exhibere  renuetis?  Magnnm  p^  ditina 
ridieulum,  aii  maxima  lomenta  sint  neseio»  i  Vos 
aUense  febri  euram  qo»Hiii,  vos  ftlfseetai  iinhnx 
roedelam  adhiberi  copiiis,et  fn  lethi  proxtmitati^  po- 
siti>  vestri  immemores  de  olteriM  salnle  tfoctatis. 
Qoid  oi  illud  vere  vobis  a  propheia  dfctum  :  Nunqttid 
pmrum  ese  qwfd  rmfieui  tetii  hmimkts^  mvlM  ^tls  et 
Df  meo  {Isai,  vji>  13).  Et  fterum  :  Medice,  curn  te 
ipsum  {iM.  IV,  i3)?  Sed  hfn<i  olias.  NOvimus,  quia 
sanari  non  potest  cooclamatus,  et  {Prov.  xviii,  5) 
improbus  in  profundum  deveniens  mira  temeriiaie 


escusationem  aut  fraude  mens  vestra  transeat,  aut 
belluarum  pressa  hebeludine  non  agnoscat?  An  forte 
aliud  putatis  fuisse,  quod  dictum  est,  ipsum  debuissc 
synodum  convocare,  cujus  opus  erat  ofBcio?  ut  vos 
videlieet  per  pontificale  examen  sententia  perodieret, 
qtaos  a  capiiis  sui  compage  in  saluUs  detriroento  In* 
sanus  fervor  absciderat. 

Post,  Esau  mentionem  operi  veslro»  iieocio  verbis, 
oh  latratibus  indidistis» '  comparantes  ei  aoiistitem 
nostrnro,  qui  senioris  naturae  beneficium  unins  ciiH 
cdmmulatione  perdiderii,  et  primogeniti  canam  di< 
gnitatem  amfseril  faucibus  6bsequ6ndo  {Cen.  xxv). 
Ad  ista  quid  referam»  qui  ex  omni  objectomm  parto 
coiicliidor?Qais,  rogo,  vestmm  Sjmmacbo  betaedictio» 


contemnft.  Sed  credo  vivft  in  istis,  et  in  matae  con-  B  nm,  dum  patri  plus  deservit,  eripuit?  cui  taniorum 
versationis  suae  roorte,  consilium;  et  potest  optare     muneram  Jacob  vice  est  colloto  nobflfios?  quis  ex 


*  Papam  oportuisse  synodum  contoeate]  Hoc  Theo- 
derlco  Knvenfiae,  ut  est  in  actis  synodis  palmariSy 
opposnerant  episcopi,  cum  ipsius  mandalo  evocati 
liomaro  ad  synodum  proHciscerentur.  Sed  hanc  opi- 
Bcoporam  liberi5iem,  tanquam  regi  scilicet  coniume- 
liosam.taxarant  schismatici.  At  non  iniqua  visa  est 
Theoderico,  qui  non  abs  re  id  causari  episcopos  ^en- 
tiens,  fpsum  quoque  papam  in  colligenda  synodo  vu- 
liMiiatein  suam  litleris  denmnsirasse  iesiatus  est. 

*  Archisippum]  Coloniensis  editio,  Chry$ippum. 

*  Forle  probetis. 

^  Itle  perennem  meritorum  doiem]  Synodus  palma- 
ris.  Haxime  eum  illa  qum  ptcmisimus  inter  aUa  de  au- 
eteiritaie  sedis  obstarent^  quia  quod  possessor  ejus  quon" 
dam  beatus  Petrus  meruU,  jn  nobilitatem  yossessioms 


accessit,  et  claritalem  veterem  novis  dat  de  Chtisti  dote 
reaoribus.  Sic  enfm  postrema  htec  vftrba  legenda 
sunlk  Quod  ergo  de  sedfs  auctoriiate  dictdro  a  synodo 
fuerat,  ad  sanciimoniam  quoqUe  IranstuJlt  Ennodlus 
ciijus  ex  hoc  ioco  sententfam  laudant  Joannes  Vlll 
in  epistola  ad  Bercarium  abbaiem,  et  Gregorius  VII 
in  Dictatu. 

'  Companm(eietanfti(tffm  ndifnimjPleriquev^niim 
leguni-;  sed  res  exigit  ui  nostruth  legamus,  quod«se- 
quentia  declarant.  Schismailci  enim  cum  EsHU  Sym- 
roAchum  comparabant,  cum  Jacob  L^iurendum,  per 
quem  Symmacho  poniificaium,  tanqdam  benedfctio- 
nem  eripere  conabantur.  Paulo  posi,  In  illts  Verlilo, 
Prmerea  tunc  Jacob,  Isaac  legendum  videtur- 


m  LIBELLUS  AP0L(>G£T1GUS  PRO  8YM0D0.  m 

vobis  ca^ci  paireDtis  desidisriis  parilurus  occurril?  A  libus  uon  credeodun;  in  qiiibufi  odio  succensa  vici- 
j       .  _-_.  L..  ^.^^  p^^  nuiri»enu  orida  flammsm  persecuiionis 

exsuscitat,  et  uniYersam  doli  fabricam  sumptu  ei 
macbinis  cobaerentibus  secreta  dispositione  compo 


quis  vestrum  devotiooe  sua  genitorem  venerabilem 
captnm  ocolis  nulla  fecit  lucis  damna  sentire  ?  Nonne 
colbiiiooe  teoebrarum.  vestrarum  nox  putatur  per  su- 
dam  ruiilaos  jubar  osteodere,  et  omnis  obscuritas, 
actibus  vesiris  coUata,  decorem  solis  assumit?  Prx- 
lerea  tuoc  iacob»  quamvis  congruenlero  moribus 
fitii,  beoedicUonem  iamen  contulit  jam  proroissam 
{Gen.  xLviu).  Nunc  quid  bis  lougius  immoramur, 
Ctttt  decendi  non  sint»  qui  calces  stimuUs  intulerunt? 
Credite  mihi»  pacis  inimica  sunt,  impugnationi  non 
suot  idonea,  qua  profertis. 

Sed  sequitur  vinculuni  cuni  semgmate,  quod  nescio 
q«a  replicatioois  arte  solvamus.  Tuliianae  cnim  pro- 
f«ndiutis  pelagus  ingressi  cymbulam  nostram  quae- 


nit;  istos  quas  domus  evomeret,  qui  scire  potuisset 
nostra  coUecUo,  nisi  praesenies  ?  et  impiignationis 
qualitatem  unde  nisi  ex  scripta  proposiiione  didicis* 
set?  in  quibus  sententiam  criminum,  dum  simulato 
lerunt  persecuUonem  se  debere  criminibus,  agnovisse? 
Post  ilia  qus  de  accusatoribus  proUta  sunt,  addi 
disUs:  f  *  Cur  personae  jussae  sint  prxsentari,  quas 
sspe  imperialis  flagitasset  auctoritas,  ad  defrauda- 
Uonem  genU  perUnere  ejus,  quinunc  in  sedeaposto- 
lica,  quasi  in  quadam  arce  consistil.  >  Vere  vobis  di- 
cit  Sapientia  :  Homo  infirmui  et  exigm  tempom  ad 


siionum  flatibus  per  littorum  incerta  transmittunL  B  ituelleclum  non  perveniel^  ted  laborei^  ui  $cial  quid  ac 


lo  qua  umen^  Cbrislo  clavum  tenente,  porlum  in- 
grediar^  ei  sigillaUo  de  Utfbinibus  vestris  universa 
dlscuUim,  babitunis  in  ductu  illorum  fiaculutem  non 
meam.  Aiuncenim :  i  Tera  estepiscoporum  asserUo, 
sedii  apoitolicai  prssulem  minorum  nunquam  sulya- 
enisse  sentenUae;  eur  ad  judicium  districu  conven- 
lione  yvodvctiH  esi?  >  linltum  quidem  annosa  bic  in 
nobii  liborii  iofanUi:  cui  ille  advocandus  esit  qui 
ioeliicui»  nobisaim  semper  pondu^  propositionis 
exftuperai :  eum  manifeste  pro  saoerdoUbus  cum  pro<» 
ylieu  claailim :  If im^iiid  fioriakUur  eecuri$  coniru 
€um  qui  ueai  inmf  ma  esMUakiiwr  terrfl  conira  eum 
qosMAti  amn  (/mi.  x,  i5)?ut  sit  mibi  illud  suflTragio 
divimim  oracidum :  Quomodo  <i  €e$$avii  exacior^  tri" 


cepium  $ii  apud  Dominum  {Sap.  ix,  5).  El  iterum  di- 
cun>  Proverbia :  Odit  *  te  qui  diegligii  ttudia^  imperitit 
emm  ohiat  mort  {Prov,  xv,  5i,  et  x,  21).  Quid  enim 
illam  quae  ex  viperina  scientia  descendit»  igiiorantiam 
fingUis?  quid  adbibetis  mira  latrocinandi  arie  prae- 
stigia»  simpliciutem  fronu  monslraodo?  De  vohis 
vere  dictum  est :  Qui  loquitur  mendadum^  ex  propriit 
toqwitur  (Joan.  vui,  44).  IsUm  laeUUae  faciem,  ex  ju- 
diciorum  consura  venientem,  vafra  provisione  Sacer- 
dotis  nostri^oculis  abstulisiis ;  ut  eum  lalibus  adver- 
sus  acies  vestras  instructum  munitionibns,  et  iuno« 
ccntiae  in  testimonio  orbis  tela  deferentem,  ab  ipsis 
judiciorum  adyUs  pelleretis :  providenles  ut  nec  sine 
impugnatione  iosons  viveret,  nec  baberet  solaUum 


Mm  qmeictl;  ita  cofilnvtl  l>omciiKS  baculum  impio-  G  deincorrupu  Judicum  inquisiUone  polsatus.  Vos  prae- 

tw     . .     «\    •r_:w..^    i\^m:..a     ^m,^A  mmm^i:»:»!*        .  ■    ■• «•   -■ _^.i 


rmm  {Itm.  uv,  4).  Tribue,  Domiue,  quod  prasdixisti 

in  Ulii  :  «l  sicoC  errii  ebrius  et  vomens,  iu  perest 

tecrednlui  qoi  infideUier  igii.  Propter  hoc,  propbeta 

vobis  insoluns  Tociferat :  Aiidtl<Mr6iim  Domini^  viri 

iUmarm  {lud.   iiviii,  14).  Quisquamne  causaruin 

cx  pnetof  nitione  mnclt  evenlum,  et  rabidis  termi- 

■tm  poiiturt  confiidibos  sie  metiluc»  ut  pernix  de- 

6sk>,  dwn  inqttiiltione  eiie  eenior  innotescii,  favo- 

tm  eensenUs  acciset?  Nunc  piulisper  ore,  icUbus, 

annii  indigiiui,  pontlficili  voce  voi  arguim.  Nos,  qui 

suiou  noilra  non  una  ipud  vos  volumus  lanoe  con* 

«ire,  qilbus  de  Impugnaiorum  qoaliuie  laU  sunt 

csnenes,  ip«d  qoos  nefu  est  csni  patrum  difGnita 

iransceudere,  qoibui  s<!l>iptiim  est  in  *  CarUiagioicnsi 


faio  etdedisUs  et  invidistis  examen,  cum  uno  eodem- 
que  itinere  o  vobis  disceptaUonum  dubia  subire  tri 
probibetur,  et  cogitur;  et  per  slngularem  callem  ad 
cattsam  arcendus  evocoiur;  ne  manifesum  salutem 
aul  non  Ucessitus  ebtineret,  aut  subriperet  absolutus. 
AdolescenUae  mese  niemini  me  iegisse  tenp^ribtts 
^  de  qoodam  dictuin :  Estuli  extilium  imperaty  net 
dat.  Yos  iuipetii  Proplictae  senteolia  :  JtU  tunt  viri 
qui  eoniurbm>erunt  ierramy  ei  qui  eoncutteruni  re^nm 
(/let.  iiv,  i6).  £t  iterum  :  Excidentur  ramutcuii  ro- 
rum  falcibutp  H  quet  derelicia  fuerinl^  abtcindentur 
(/set.  xviii,  5).  Et  rnrsus :  Dtim  iieit  tperaiit^  veniei 
coniritio  veslra,  tt  comminMimr  multitndo  tetira,  ticut 
lagena  fignii  {ItaL  xsx,  i4).  Nee  non  prophela  ad 


csiieiUo,  quod  iposiolicm  sedis  per  Faustimim  epi*  9  ^^^^^  causam  sptfcialiter  locutus  intonuit :  Dominut 


teopum  qoi  tune  ab  ea  miisus  inurfuit,  spprobavit 
«clorius,  Aeeositoribos  de  inimici  domo  prodeun- 

*  Carihaginienti  concilio]  SepUmo,  quod  in  secreu- 
Tio  bjsilicx  resUtutae  P.  C.  Honorii  xii  et  Tbeodosii 
tiii  celebratuin  est,  ca\  el  Fiusiinus  Potentinae  in 
Piceno  £cclesia2  episcopus,  Boniracii  papa^  legatus 
interruit.  Alludit  autem  ad  canonem  4  concilii. 

'  Ctir  pertona  jutite  tint]  Symmachi  "hiancipia  :  In- 
Tra»  Queero  a  vobit,  cujut  conditionit  fueriniitia  man- 
ojiij,  qua  potiutata  tcriptit  principatibut  iniimattis, 
lifin  ubi  de  YisiUlure  oisscrit :  ibiqne  papam  ab  eo 
aiuiaium  tno  ore  juttit  affari,  ut  iraderet  eoepitcopo 
nsAdpta,  uulHt  tubdenda  tormentit,  tervanda  a4 
atuptationm  syitoddiis  eauimlntl.  tk  his  enini  a 
Tbeoderico  impetraranl  adversar^i,  nt  represenurl, 
et  qood  leges  et  caotoes  vMant,  contra  domln«m  iu^ 


inctinabit  manum  tuam^  et  corruel  qui  feri  malit  auxi- 
/tinfi,  ei  cadet  cui  preettatur  auxiiium,  timutque  omnet 

lerrogari  iubcrenior.  Qum  et  illa  tradi  per  libellom 
o  synodo  postutaruni. 

*  Odii  te  qui  negligit  ttudia]  Quod  in  Yulgala  no.sira 
scriplum  esl  Prov.  xv,  3i:  Qui  abjicii  disciptinam, 
detpicit  animamtuam  :  apud  LXX  interpreies  sic  le- 
gitiir :  *0c  «7rw0fiT«itrat5fww,  ficoti  iavTW.  Qui  repeilU 
ditciplinam,  odit  te  iptum,  Qiiod  siiiedubio  prius  est 
comina  Ennodii.  l>osterius  cx  c.  x,  lii,  suniptuni  vi- 
delur  :  ubi  quod  Grarcis  esi,  Ot  5i  affiMf  fv  immiu 
rf>evT<»<rc,  iios  legiinui,  0tft  autem  tndocti  tuut,  iu 
cordit  egestale  morieniur, 

^  De  quodum  dictum]  Jasono.  Medeae  ei\im  ad  Ja- 
sonem  vcrba  soni  e  Senecae  Medei. 


191  ENNODII  EPISCOPI  TIGINENSIS  192 

eomumentwr  (/loi.  ixxi,  3).  Redeo  tamen,  post  ve-  A  muelem  eiiam  prophetam  mirificum  de  conscientiae 


tusta  exempforum  snffugia«  ad  novelias  canonum  de- 
finitiones.  Glamat  in  alio  loco  Cartbaginiense  conci- 
lium :  Quascunque  ad  accusaiionem  personas  leges 
public»  non  admiilunt,  his  impugnandi  alterum  et 
nos  licentiam  submovemus  :  et,  Nullae  accusationes 
a  judicibus  audiantur  ecclesiasticis,  quae  legibus  sae- 
culi  prohibentur.  Quaero  a  vobis,  viri  quibus  indita 
est  ad  unguem  polita  perfectio,  cujus  conditionis 
fuerunt  ista  maucipia,  qu«  postulata  scriptis  princi- 
palibus  intimastis  ?  Si  ea  servilis  adbuc  in  potestate 
alterius  catena  retinebat,  et  nulla'ab  obscenas  obli- 
gationis  compedibus  vestigia  In  liberiaiem  missa 
laxabant,  vel  vobisdisceptantibus  fidem  aliquam  prae- 
dictoruih  verba  portassent.  Sed,  credo,  replicabiiis  : 


suae  serenitate  vulgi  dicitis  iniplorasse  testimoniam. 
Quid  enim  Samuel  dixit?  scire  Dominum,  quos  nul- 
lius  unquam  substantiam,  nuHius  pecus  abegisset» 
adversatum  se  muneribus,  et  qnod  est  supra  homi- 
nem,  sponte  venientia  dona  vitasse  :  providens  sd* 
licet,  ne  per  suspicionum  praejudicia,  opinionis  damna 
paieretur.  Postremum  sub  divina  attestatione  pate^ 
fecit  innocentiam,  ne  humanum  subiret  examen.  Re- 
demptor  noster  judicium,  quod  inter  se  et  vineun 
suam  optat  evenire,  dum  vestra  in  praesenti  negotio ' 
mala  resprcii,  magis  implorat.  S.  Athanasius  Aiexan- 
drinae  urbis  episcopu«,  dum  participum  vesiroram 
argueretur  invidia,  agnoscens  sibi  per  conlumelia« 
rum  muUiludinem  exercilium  conlingere,  non  tim<^ 


veritatem  quam  sponte  prolata  in  illis  vox  habere  non  B  rem,  vere  ad  coronae  pretium  junxit,  quod  de  digni« 


poterai,  hanc  diversis  cruciatibus  e  latebris  suis  re- 
ligiosus  tortor  exegerat :  ut  dum  poenis  corpora^l- 
verenlur,  quae  gesia  fuisse  noverat  anima  non  celaret. 
Sed  quaeso,  primum  ad  leges  publicas,  deinde  ad 
judices  ora  convertile :  qui  possunt  in  defensione  sua 
sic  eloqui :  Nos,  quos  Dei  servitium  post  istarum  re- 
rum  abjectionem  fccit  ingenuos;  qui  servulorum  iii- 
sultantium  coiiiumelias  aut  despicimus,  autridcmus; 
quibus  scripium  est  de  famulis  per  Aposiolum  :  Me^ 
mentote  quia  veiler  et  iltorum  in  coetis  e$t  Dominut 
{Ephe$,  VI,  9),  ad  ha^c  sxculi  mala  revocabimur? 
faciendum  a  nobis  esi,  quod  faclentem  alierum  pro- 
fanum  esse  conletidimus  ?  quod  per  minisierium  jus- 
sionls  et  manus  alienae  incestnret  aspectum,  nostro 


tate  submisit :  et  ante  coelestem  de  absolutione  sen* 
teniiam,  personam  rei  innocentiae  bonus  aestimator 
implevit.  Sic  eniin  Chrisii  niilites  sudore  suo  hoiio- 
rum  sibi  incrementa  parturiunt,  dum  concessa  fasti- 
gia  celsiore  huroilitaie  easiigant :  inde  laudum  cumu- 
los  mercaturi,  unde  indepta  culmina  sublimi  parci- 
tate  moderantur.  Sed  quamvis  beatum  Athanasion 
Romano  antistiti,  quantum  nosse  datur,  imparea 
locus  ostendai;  facio  tamen  in  negotiis  comparanUir* 
'  llle  praesto  fuit  judicibiis:  iste  quantum  et  vos  dH 
citis,  advocavit.  Ille  inteniatam  dlscussionem  ut  Dei 
famulus  non  i^efugit :  isie  triumphi  sui  spem  in  dificufr» 
sorum  collectione  constiiuit.  Sed  quid  his  longius 
collationibus  immoremur?    Judicia  et  iste  voluil« 


peingeiur  imperio?  Nolite  hanc  ad  universas  Eccle-  G  amavit,  atiraxit,  Ingressus  est:  el  quod  posset  fideli 


si^s  meniem  rapacium  luporum  more  et  natura  ser- 
vare  :  quia  postquam  nos  maculasset  forte  pro  desi- 
deriis  vesiris  cnienta  discussio,  effectum  in  his,  quo 
tendiiis,  non  haberei.  Sed  dicente  vobis  propheta : 
PonamuB  circutum  in  naritfu$  vettrie^  et  frenum  in  ta^ 
tnis,  et  reducamu$  ve$  inviamifua  veni$ti$  (I$ai,  xxxviiy 
9,9;  IV  Reg,  xix,  !28): qui  eodem  propheta asserente 
impugnamini,  qui  dicit :  Erunt  qua$i  non  stn/,  et  pe» 
ritnmt  viri^  qui  eontradicunt  vobi$  {hai.  xli,  11). 

Hoc  etiflm  novo  adversus  nos  subdidislis  inventOy 
Ipsum  Dominum  et  Redemptorom  nostrum,  servorum 
subiisse  judici^ ;  etcoeli  operatorem  particulae  cuidam 
sponte  subjacuisse  lerrenae :  dum  testaiur,  ei  loqui- 
tur,  ^ottio  Juda^  et  qui  habita$  Jeru$atem,  judicale 


corda  doloris  jusii  aculeis  excitare,  venerando  *  eon« 
cilio  aiictoriiatem  eliam  conira  se,  si  mereretor,  ir- 
dulsit.  Quis  in  hac  allegationis  jpsius  fronte  nescirel 
fiilinm  ad  coepiscopospuritatis  testimoniisconvenisse^ 
qui  hoc  quod  disiriciionem  eorum  minus  licebat,  ex* 
horruit,  aestimans  illud  magis  qnolibet  modo  labefa- 
ctandum,  quod  staiuisset  censor  invalidus?  Quid 
praefatum  incessistis  canina  loquacitate?  quid  laeditis 
non  merentem?  Votum  ejus  est  qnod  vestrum  putatis 
esse  terrorcm  :  sed  asiuiior  in  vobis,  qnam  in  Atha- 
nasii  adversariis  novelli  virus  serpentis  insibilat.  Ilii 
neseierunt  quod  vos  optime  calletis,  qualiter  trium» 
phus  toUeretur  impetito.  Illi  provocatum,  ne  aiidien<> 
dus  non  occurreret,  formidatMint :  vos  rooraiar)  quam 


inter  me  et  vineam  meam  (l$ai.  v,  3)  :  hoc  etiam  D  habebant  examina  non  ferentes,  '  venienCem  jnculis 


beatum  Petrum ;  bocPaulum  apostoium  uon  horruisse 
narratis,  et  illam  vesiram  elegantiam  ad  jus  pertra- 
bitis  exemplorum  nexibus  praecedentem  :  quasi  vobis 
in  hac  parte  rcmanserit  cum  renitente  contentio,  et 
validis  facundiae  vestne  digitis  exigantur  oblaia.  Sa- 

*  Itte  prrnto  fuit  judicibu$]  In  synodo  quae  conira 
ipsum  Tyri  fuerat  convocata  :  ad  q;iain  etsi  propirr 
apertam  vim  et  conjurationem  :idversarioruni,  ali- 
quandiu,  ut  Sozomenus  lib.  ii,  cap.  24,  scribit,  an 
vocatus  veniret,  cunctatus  est,  posiea  tamen  inno- 
eeniia  fretus,  et  ne  judicium  declinare  videreiur,  pro- 
fectus  est. 

'  Concilia  auetoritatem]  Synodus  ipsa  de  Symroa- 
cho»  cum  synodum  quae  ipsius  causa  ad  iMiiilicam 
Julii  convenerat,  esset  ingressus  ;  Auctoritatemt  in- 


repolistis;  et  taedium  vobis  de  sententia  praeparStum 
armorum  uliricium  assumptione  commutastis*  0  ma- 
lorum  commemoralio,  quae  vocem  et  praestat  et  sub^ 
ruit;  dum  illos  quos  in  clamorem  coegerit,  eorum 
etiam  gravitaie  facii  verba  confundit. 

quit,  ordini$  corrigendi^  $\cut  po$eebant  eccle$la$iiea 
$tatuta^  in  omnium  quiibidemeonvenerant  epi$coporum 
pra!$entia  $e  dare  profe$$u$  e$t, 

'  Yenientem  jacuth  repuli$ti$]  Symmachum  pap.im« 
cum  ad  aiteriiin  synodt  conventum  pergeret,  qui  ia 
basilica  Sessoriana  coactus  erat.  Tum  enim,  ut  s^* 
nodi  acta  narrant,  ab  irruentlbus  «mulorum  turbis 
jta  traclatus  est,  ut  caesis  qui  cum  ipso  erant  presby- 
teris,  aegre  ad  beati  Petrl  septa,  unde  egreasus  foch 
xat»  incolumis  a  comite  Ali((erno  reductus  ait. 


195  LIBELLUS  APOLOGETIGUS  PRO  STNODO.  m 

Qais  pttiatur  vos  SBquo  animo  garrientes?  Ergo  A  naedicorum  exercilus  subvenirel :  quia  quotiensmor- 


nos  secundum  assertionem  vestram,  novellsutilitatis 
eommoda  non  amamus,  dum  definiiis  senioribus 
praestamus  obsequium?  Hic  tota  ingenii  vela  suspen- 
ditis :  bic  resopinae  cervicis  ei  secessu  pectoris  quid- 
quid  baboit  flaminis  ructus  evomuit.  f  Aiunt  enim  : 
Moysi  a  vobis  jejunia,  et  Elisaei  miracula  qnae  egit 
dum  mortuum  suscitavit,  si  annosa  tanlum  seclamini, 
condemnanCur.  i  Quid  bic  rationis  invenit  scrulator 
idoneus?  non  si  auri  pallidus  inquisitor  occurrat,  in 
aentibus  vestris  latentium  venarum  motus  iiiveniat, 
et  insuetis  lucem  latebris  sermonum  fossor  admittat. 
Idcirco  ergo  cana  miracula  non  probamus,  si  juve* 
nitibus  consensum  non  praebemus  excessibus?  Si 
servum  I>omino  discipulum  magistro  Evangelii  me- 


borum  violentia  celeri  gressu  ad  aiTim»secreta  festi- 
nat,  obvias  manus  afferre  non  potesi  saiutare  consi« 
lium,  nisi  ex  coliatione  muliorum.  Nam  et  boc  a 
rege  nostra  poposclt  allegatio,  ui  abscissis  clericomm 
praejudiciis  de  lccnsatorum  papae  merito  per  huma- 
num  os  ^upernum  judicaret  imperium.  Videamui 
tamen  si  placet,  et  illas  '  didascalici  libelli  vestri 
relegamus  argutlas :  babentibus  etiam  nobis  ante  ocn- 
los  patrum  sanctiones,  quibus  excessuum  vestrorum 
sentina  ponderetur.  Lex  ecclesiastica  pontificem  ab 
aliis  accusatum,  priusquam  sub  lucem  objecta  con- 
stiterinty  exigit  non  relinqni.  Yos  vero  divini,  ut 
puto,  juris  memores,  qui  levia  errata  despicitls,  qui 
peccati  nobilitate  gaudetis,  ne  qua  vos  ex  deseriione 


roores  subjungamus  {Matth,  x,  ^i;  Luc,  vi,  40;  Bsacerdotis  culpa  respiceret,  accusastis  cum  incre- 


Joan.  VI,  40,  et  ixv,  20),  quidquid  potuil  prodesse 
negrigiinus  ?  Atia  sani,  improbissimi  hominum,  quae 
ad  usum  recentem  sine  injuria  vetustatis  adhibemus. 

Novam  deindeculpam,  et  quam  invesiigaiio  nostra 
transierat,  reclusisiis :  i  Quare  papa ,  sine  exempli 
institutopraecedentis,  synodum  convocavit,  ut  de  cri- 
minum  ejus  objectione  cognosceret?  >  Post  haec  nos 
falsitatis  argniiis,  cur  a  principe,  qiiae  in  praefaio  ne- 
gotio  scripta  sunt,  dicimus  poslulaia.  i  Prs^a,  Do- 
niine,  ut  labyrinthi  hujus  sine  errore  sinuosos  supe- 
remos  anfraclus :  i  dlrige  semitam,  quam  flexilis 
eduber  juxta  fabricam  proprii  corporis  aut  mentis 
operatur,  ut  vere  dicamus :  Dominus  virtutum  nobi&- 

I,  adjutor  noster  Deut  Jacob  {Psal,  xlv,  8).  Etcum 


mentis  delictonim.  Ad  hanc  vos  valitudinem  ille  qul 
est  praevius  vester,  adduxit,  ut  post  desolaium,  posl 
impetitum  pontificem,  sine  ullius  vigore  sententi», 
totius  pene  lialiae  improbandam  antistilum  credereiis 
esse  censuram  :  quomodo  quidam  dixit  de  cohorte 
vestra :  Festinantem  ammam  morli  non  credidit  uni, 
Potestne  mens  indocilis,  criminum  jam  ditata  suc- 
cessibus,  a  detestabili  proposito,  velut  effela  feriari  ? 
llle  vos  locupletes  malis  effccit,  cui  elationum  copi» 
opes  angelicas  sustulerunt  (Isai.  xiv,  12  et  divinum 
censum  nocendi  quo  exuberat,  thesaurus  invidit. 

Sed  promissi  memores  universa  quae  operi  ipsonim 
recolimus  inserta,  tangamns.  c  Arguitur  stylo  splen- 
didissimo  papaSymmachus,  quare  conventionemprae- 


ouR,  aajutor  noster  ueusJacott^tsai,  xlv,  sj.  Eicum      aiaissimopapadymmacnus,  quareconveniionemprae- 
Salomone  exaoltemus  dicente :  Equus  paratur  in  die     veniens,  cum  populorum  ccetibus  examen  intravity 


MU;  apud   Dominum  est   autem  omne   prcesidium 

{Pro»,  XXI,  31).  Superforaneum  quidem  est  absurdis 

respoDdere  propositionibos,  dicente  propheia :  Ne 

respondeoi  imprudenti  ad  imprudentiam  ejus  (Prov. 

xxvf,  4).  Sed  si  quid  conlemptus  transierit,  vereor 

ne  qoasi  validom  putetur  non  tetigisse  formido.  Me- 

lios  est  nobis  cum  bealo  Paulo  insultationis  causas 

ineidere,  et  plena  voce  testari :  Factus  sum  insipiens, 

toswu  caegistis  {U  Cor.  xii,  11).  Hoccine  ergo  nullo 

constabat  exemplo,  ut  sacerdotum  papa  conciliura 

eoovocarety  cujus  arbitrium  est  collectio  synodalis? 

lalparva  erant,  quae  de  vestris  cum  hac  multitudine 

Ikinoriboa  damnarentur?  *  Nonne  directa  verba  sunt 


et  postea  judicia ,  ^  cum  evocatus  quater  fuisset» 
sprevit.  >  Sic  a  vobis  veri  discessit  affectio,  ut  men- 
daciorum  nebulis  urbis  testimonium  putetis  involvi, 
et  fallaciae  penniculo  depicta  verba  plus  virium  cre« 
datis  habere,  quam  vcritaiem  Roma  quam  retinet? 
Ergone  llle  disceptationem  vel  importunus  adiit,  vel 
exspectaius  aufugit  ?  Ergone  illam  moltitodioem  de« 
votae  Deo  plebis,  non  pro  fidei  diligentia  Christiana 
magis  exspeclatio,  quam  furor  evocavit  ?  Quisquam- 
ne  ad  inferendam  violentiam  currens  lacryaias  co- 
mites  babet,  et  qui  siudei  esse  formidini,  vultum 
tknentis  ostendit?  Multitudo  illa  juncta  sacerdotis 
officiis  attulit  ad  nos  lamenta,  non  jacula  :  nec  venit 


eanonom :  •  Quicunque  c'ericoruOi  ab  episcopo  suo,  -.  telis  minax,  sed  fletibus  miserabilis :  una  Uutum  in- 


aote  seotentiae  tempus,  pro  dubia  suspicione  disces- 
lerit,  manifesiam  in  eum  remanere  censuram?  Ad 

■ 

mjos  rei  ministerium  devotum  Deo  oportuit  agmen 
•eeirrere,  nt  perdltl  et  profligati  gregis  uiceribus 

'  Nanne  direeta  verba  sunt  canonum]  Symmachi  no-' 
Bine,  non  Ennodii  citatur  hic  locus  a  Gratiiino  Ylll, 
1*6,  quia  cum  libeUus  Ennodii  synodis  Symmachia- 
feis,  ot  paulo  ante  dictum  est,  cum  pari  aucloritatis 
prxrogativa  insertus  essei,  quae  in  eo  erani,  pro 
SyBiiiachi  ipsius  decretis  aut  sententiis  haberi  coe- 
penint,  Percellebant  autem  caniiues  illi  scbisniaiicos, 
^ai  eriminum  obtentu  quibus  Symmachum  impete- 
InDt,  discessiohem  ab  eo  aute  judicii,  nedum  senten- 
tiaetempus  fccerant. 

*  Dtst.  8,  quarst.  4. 

'  Didascaiici  /i6e//tllronice.  Nam  ocOKffXRAcxoe  Xoyoc, 


lentionem  vestram  ostentatione  gravatura ;  quia  ube- 
ribus  oculorum  fluminibus  demonstrabat,  quam  esset 
per  acerbiiatem  vestram  conditio  dolenda  pnlsati,  et 
in  sobrietate  venerandi  examinis  afflictione  propria 

didascalicae  disputaii<'nes  dicuntur  accuratae  et  ad 
docendum  idonex  :  unde  ab  Arisioteie  una  copulan- 
tur  To  KxpiSiartfhv  xoct  ^c^aoieaXtxfim/sov. 

^  Cum  evocatus  quater  fuisset]  ingressos  est  syno- 
dum  Symmachus  primo  conventu,  qui  in  basilica 
Julii  actusest;  ad  alterum  item  Sessorianom  profi- 
ciscebatur,  cum  ab  adversariis  in  via  eircumventua 
ac  caesis  suis  pene  oppressus  est :  quod  utruin^iu»  jam 
supra  commemoravimus.  Posi  eain  caedem  commo- 
nitus  an  rursum  ad  synodi  judicium  exire  vellet, 
compelli  se  jure  posse  negavii. 


I9K  ENNGDU  EPiSCOPI  TICINGNSIS  496 

cMnnieiidabal,  quem  voce  DQn  polerat.  Sed  habeUs  A  dund  alimeniis  distributor  egebat,  iit  fieret  in  dpmi- 
manireatum  ex  hao  re  qui  bilem  furor  accendat :  quia  '  natn  scrvitus,  et  in  servitute  dominatus  ?  Quae  boc 


p«ne  abiolutiia  ad  jiidicia  venit,  pro  quo  orbia  iila- 
cryipat,  et  dum  rebus  extraneam  in  praedictum  inyi- 
djim  sermqne  colligitis,  pauliiper  reverentiae  nosirse 
dlu  cervix  siiperba  submiuiiuf.  Sacrap  enim  cQn£;re- 
gaUOMem  tunc  vocatis,  quando  exstjnctorem  nostrum 
S^imQacbiua  vqilis  assefere :  el  crudeli  pietate  honori 
nqKro  putatis  accrescere,  quod  residens  in  Ccclesia- 
n|(p  ;^rce  perdideriu  Nos  ista  non  solum  non  sensi- 
nms^  ,sed  diversa  seiitimus  :  ^d  alios  magis  tuiel» 
vMirae  veuei^coDveriite.  Non  babet  lestipiOBlum  de- 
fifasoria^quirepugnanii  inipenditorisobse^iuin  :per- 
dit  quam  esi^e  pntat  beneficii  gratiam,  qui  aliquid  prae- 
s|,at  inv  jio :  quia  non  est  munus.  nisi  quod  yelis  accipere. 


qualita^s  praccedentis  aevi  per  mcmoriam  in  medinm 
transacta  reddebat?  Quali^  babuit  efficiex  censura 
convicius,  in  quo  causam  adiudicatio  praecedebat  ? 
Non  (uit  privilegium »  quo  spoliari  potuit  jam  nu- 
datus^  IJnum  vobis  putastig  residere  in  a^cra  colle- 
ctione  subsidium  :  ut  ad  tuendorum  immaniiatem 
criminum  sacerdotes  yobis  comiies  jun^eretis»  et 
fieret  impunitum  facinus  polluiione  multorum.  Nun- 
quain  convenienti  tempore  censor  adsciscilur,  qui  ad 
dc^isum  pene  negotium  convocatur  :  criminps!  etsi 
est  meritum«  to|lit  accusaior^  qui  eo  plus  furori  huo 
vult  lic^e,  quam  |udici.  Dicit  enim  vos  impetens 
propheta  :  Hasc  eU  pars  eorum,  qui  vasiaverunt  fiof, 


Nu^c  longa  nqo  opus  ^t  admpnitione  jam  per-  q  el  iors  diripientium  nos.  lU^  angeli  veloees^  ad  gregem 


4itis  :  odium  debeinus  opefi»  de  cujus  jam  non  su- 
p^rest  quod  damnetur  aucl,oribus.  c  Mulierum  turbas 
asseritis  urbanis  coloribus  cum  prxfato  ad  judicia 
Gonvenisse  :  et  illa  subtiliuie  ostenditur  sexus,  qui 
ip9ijorem  antistili  debuisset  aflectum.  i  Profanissimi 
hominum,  scriptum  retineo  :  *  Aliud  est  male  dicere^ 
aliud  aecusare.  Et  propheiam  dixisae  :  Reprobantes 
verbum  tperastis  in  calunmia  et  in  tumultu^  et  estis  in 
eo  :  proplerea  erit  vobis  iniquitas,ha!C  sicut  interruptio 
(/«11.  XXX»  12)*  Qiii^  Pro  nobis  dicit  Dominus  :  Eos 
qui  judicant  vos^  ego  judicabo  ( Jsai.  xlix,  25 ).  Et 
i^erum  ad  servos  suos  dicit :  Notite  timere  oppro- 
brium  hominum^  et  blasphemias  eorum  ne  metuatis 
{Isai.  Li,  7).  Rursus  eiiam  vobis  claiiiat  :  Accedite 


eonvuUum  el  ditacetatum^  et  populum  terribiiem  (Isai* 
XVII,  iif  et  XVIII,  2).  Ad  vos  angelus  missns  est, 
scilicet  per  sacerdotes ,  quorum  voce  ^t^ue  merito 
perferenda  Christo  dona  suscipiunt,  et  placaio  domi- 
naiite  iinpetrata  morialibus  vota  conceduni,  per  qucs 
vobis  oblata  sunt  munera  repudiata  concordise  :  qai 
peenam  merentibus  dilectionis  praemia  del^leiont, 
qiii  dun^  se  cousiderant,  in  nullo  quod  merebamiui, 
rcspexerunt. 

Quis  eum ,  inquiunt ,  vidit  cum  accusatoribus  suis 
aperia,  ut  aiunt,  pugna  confiigere  ?  Impudentissimi 
bominiim,  qucm  cum  quibus  vultis  decertare,  respi- 
cite  :  et  utriusque  partis,  si  quid  salutis  in  vobis 
resedit»  loca,  lemporii,  personas  altendiic  :  et  si  vos 


huc  semen  adulteri  et  fomicarii  :  super  quem  tusistis^  G  ncfarie  congesia  cordis  adhuc  pravl  iioq  subegit  opu- 
s^per  quem  ditatastis  os  et  ejecistis  linguam?  nunquid 
non  vos  lUii  scelesti  estis^  semen  mendax  (Tsai.  lvii,  5)? 
Quae  quibus  copulatis  advertite,  dicentes  :  Indicta 
causa,  derelictis  defensoribus,  papa  decessit :  fori 
i|obisin  negotio  praesenti,  et  plaiearum  quarum  estis 
bypocritae ,  exempla  proponentes  :  Nobis  scriptum 
est  per  Paulum  apostolum  {Gat,  i,  14)  :  quibus  cru- 
cifixus  est  mundus,  quid  illis  cum  foro?  sed  Isia 
nesciiis,  aut  quod  est  gravitts»  nota  contemnitis. 
>  Peregrinum  credo  aliquid,  et  a  ratione  separatum 
posiulans  papa  discessit.  Nonne  hoc  speravit  pro 
8t2|tu  labentis  Ecclesiae  pastorali  cura  constrictus , 
quod  et  religiosa  providentia,  et  causae  ipsius  ordo 
fiagitabat?  Quae  enhn  judiciorum  forma  praccesscrat, 


leniia,  oculos  ad  Deum  paulisper  attollite,  et  vel 
brevi  lempore  sinisiri  moniloris  jussa  contemnite. 
Agnosciiis  summi '  regis  praeceplionibus  vos  in  his 
quae  merito  plectenda  sunt,  non  muoiri.  Quu  quamvis 
responsi  qualitaiein  dictent  dogmata  pos^ulaii ,  et 
peiitio  dum  existit  prsevia  quae  sint  secutura,  descri- 
bai :  nunquam  lamen  casibus  vestris  libera  regnantis 
verba  cepistis :  nunquam  desideriis  per  aucupia  calli- 
diiaiis  imperia!ia  vobis  scripla  ipilitarunt.  Quotiens 
vanis  hiatibus  nocendi  inefficax  morsus  increpuit? 
quoiiens  de  accusalo  quiJquid  spe  tenuistis,  effugit, 
et  vacuos  imago  praesumptione  occupata  deseruit? 
Deo  gratias,  qui  hanc  providentiam  indidit  ei,  cui 
rerum   humanarum  summa  commisit.  Spes  cerla 


ut  vobis  hostililer  disruptis,  etiam  per  suggestionem  9  quietis  est,  et  salutis  perfecta  in  gubernatore  sapien- 
vestram  sublatis  Ecclesiae  opibus,  qui  diu  fucrat  cibus  Ua.  Puppis  cujus  magistcr  ad  clavi  regimen  intelle^ 
^urieniium,  famis  mancipium  videretur  effectus  :      ctus  dole  praeparaiur,  ubique  si;|tionem,  ubique 

*  Alifuiest  male  dicere^  aliud  accusare]  Vcrba  sunl, 
Cicerouis  in  oratione  pro  M.  Coelio  cum  ea  refellit 
quae  adversus  Coelii  pudicitiam  sine  probationc  obji- 
eiebautur.  Quare  aptissme  ab  Eimodio  in  re  simili 
iisurpantiir,  ut  tacitum  scbismaticorum  convicium 

•  retundat ,  quod  ex  mulierum  Symmachum  oOicii 
eausa  prosequendum  turba  captabant. 

*  Peregrinum  credo  aliquid]  Duo,  ut  e\  actis  patet, 
a  synodo  postularat  Symmachus  :  unum  ut  cederet 
viaiiator,  oe  quo  posiea;  alterum  utomnia  quae  per 
soggesiionem  inimicorum  suorum  amiserat,  anie 
iudicluia  ipsi  redintegrareniur.  Quod  etsi  nequo 
alienum  neque  iniquum  videri  p^terai,  cum  spoliatos 
antc  omnia  restitui»  ecclesiastieae  leges   jubeani; 


regl  tamen ,  cum  synodus  ad  eum  relulisset ,  placuit 
ut  Symmachus  anie  restiiutioncm  judicium  subiret. 
Quoa  ille  pro  modestia  sua  minime  deirectavit. 

'  liegis  praceptiqnibus  vos  non  muniri  lEtsi  mulla 
quae  Syminacho  adversari  videbantur,  a  Theoderico 
praecepta  ac  rescripta  expresserant  schismatici,  ut 
de  visitatore,  ei  quod  modo  de  intercepta  redihte- 
gratione  recitalum  est,  atque  alia  id  genus  :  irriia 
lameu  omnia  et  inania  fiierunt.  Neque  unqnam  his 
praesidiis  assequi  potuerunt,  quod  moliebatur,  nt 
Symmachus  damnareiur.  Nam  ubi  synodo  tandem 
a  rege  integra  permissa  res  csl,  illum  protinus  uIh, 
solvit. 


107  LIRELLUS  AP0L06ETICUS  PRO  STNODO.  498 

IKMrtuin  hah^t  in  fluetlbu».  Certa  est  generalitatis  A  scgi^egent,  iii  uno  in  supera  mansione  conclaTe  reti* 


tacttritat,  quando  rempublicam  nobilibus  regit  arti- 
bttt  iosiittttus.  Scit  iraperatoris  nostri  coelo  infusa 
diapeoaatiQ  obviam  roanum  famosis  in  fallendnm  In- 
^  geniis  exbibere.  Labore  apud  eum  non  opns  est, 
i|Qeni  anrtita  eat  oKm  niida  veriias  defonsorem.  Ces- 
SMt  impii  commontitia  apud  iHum  simplicitatem 
Ciaode  mentiri :  quidquid  se  adversus  justltiam  mo- 
verit »  nojL  taoetur  :  nibii  apod  prsedictum  tuilua 
innocentia  eat  ;  (egatiooe  valida  utitur,  qui  «quiiatl 
lei  congrueotea  ioainuat :  qoa  gravla  est  pleromque 
prindpUNia  impugnatio,  mioHa  idelium  blanditiis 
000  legaittr*  SeA  lice  Deo  meiiui  narrantur,  a  quo 
friigia  tuMtta  piaola  deacendit. 
Ad  voa  me  redttcit  proposili  operis  noii  aroica 


neniur.  Yere  binc  conjicirous  esse  vos  servos  veiitris 
et  corporis,  et  per  hanc  sentenllai  v^irae  viliiatem 
declaraiis  roancipia  vos  esse  terrena.  Scriptum  est 
enim  :  Animatit  homo  non  p^rcipi{  ea  ^tfiS  iuni  ipt ' 
ritu$  (i  Cor.  if,  11). 

Post  haec»  versis  in  fugam  ordinibuSi  lyropbatici 
niore  serroonis  addidistis  :  i  Ergo  condlia  sacerdo- 
tum  ecclejiasticis  legibiis  quot  annia  decreta  pei 
provincias,  qula  prac^entiam  papae  non  habent,  vali-' 
ludinem  perdiderunt  ?  i  Legitc «  insanissiroi«  ali- 
qiiando  in  illis  praeter  aposiolici  apicis  sanctionem 
aliquid  consiituiuro,  cl  non  de  majoribus  negotiis,  ^d 
collationem  si  quid  occurrit,  praelatse  aedis  arbiiriQ 
fuisse  servaturo.  Sic  eniro  habet  '  ;  Si  quis  episco- 


cooditio,  ^ui  moiioiiboa  hooleiitta  operam  folui  oa-  B  poruro  judicio  provinciali  deposilus  fuerit,  Romanunn 


vare  leffoeniiMMt  dum  captivam  orationem  exigit 
iffiperioia  neeosailaa.  Dixiatis  «oim  :  t  Quomodo  de 
eooaa  vel  qoslilaieejua  prlmiius  traciabatis,  rum 
*  oocdoai  habeftt  ayoodua  Hrmitatero  ?  i  0  frontem 
dieilonis  hnmoote,  et  fiiciem  libelli,  quam  non  sola 
nMColovit  impeffilia.  Traetatua  noalri  previnciam  et 
oarraiia  et  qoasriAia.  Hine  eramoa  nempe  d^ibll,  quia 
qttamadmodum  kiqttimiDl  non  babebat  syMMlus  firroi' 
tatem  :  iranaibat  oegoiii  qualitas  audituroa,  et  plus 
odhue  f emanaarat  in  reverentia  pnlsail ,  quam  esset 
io  oostri  integritate  collegii. 

€  Deiode  pro  qoiestioiium  tormenils  venerabileni  * 
Laureiitium  et  I^trum  epii^copoa ,  a  communione 
papaa  ao  Sttspendiase  repllcaiis,  et  quidquid  providit 


papam,  sl  pbcet«  rursus  app^ilet ;  et  ipse,  si  videtur, 
reparci  judicia  in  opiiulalione  damnati.  Ecce  enoda 
esi,  quod  ad  laqueum  prxparasUs  :  uisi  ^orte  arQiis» 
sirois  in  illa  parte  nexibgs  astringamur«  et  replica- 
tionum  nobis  itinera  non  patescant ;  dum  o^^iis  aoio 
pervius  dumeiis  novella  interclusione  vesiitur. 

I  His  enim  nos  eloquii  vepribus,  dum  gradjwijir 
per  plana,  retinetis»  cum  dicitis,  laesum  principein, 
quare  ^  attributum  visiiatorero,  conira  ecclesiasUcaa 
regulas,  priroa  voiuirous  fronte  discedere  :  i  et  nihil 
aroplius  liceret  hunc  viiiis,  ne  duresceret  lolium, 
ne  prorana  messis,  nulla  disciplinae  ante  roaturitateai 
siccisa  falce  decuroberei,  et  puiareiur  lic^e  quod 
judices  non  vetabant.  Unde  ex  aperto  consiat,  nulla 


cantio  convocatorom,  ducttis  ad  crimen  iropeilti.  i  C  vos,  exlra  praestanliaro  piissiroi  regis,  quam  frustra 


Dllone  ergo  tempore,    dum  celebrarenlur   ab  his 

aocra  mlsaanioi,  a  nominiQ  ejus  coromemoratione 

cesaolom  eilf  Unquam  pro  desideriis  vestris  sine 

lilu  cathofiee  et  cano  more,  semiplenas  nomlnati 

antiititea  boeliaa  obiulerunt?  Allquando,  qood  capiil 

vestro  ascribaiiir,  facta  est  apud  Deuro  ollensa  per 

iraliom,  et  exatitit  ovirix  veniae,  peccaii  maier  obla* 

tief  Faerooi  qoideio  corporis  lantum  conventione 

saforati»  qiioa  loqueris;  animarum  tamen  praesentiam 

nao  viiaronu  Si  eoa  putas  a  censortio  muiuo  disso* 

ciaioa  quoe  fibuia  religionia  pio  mordens  dente  eon- 

iugii,  proeol  te  ab  lestlmaiione  cathollca  culparum 

dixit  affBctua*  Mandali  eceleaiia  habitaiio  nos  aut  mi- 

Mei»  aot  aeparat :  noo  loterest  quae  intervallanos 


dcsideratis  noxx  copulari,  exeroplorum  auctoritato 
fulciri.  Superesi,  ut  et  ipsuro  docearo  in  his  exces^ 
slbus,  quod  bono  universitatis  conti|(ii  fU)n  teneri : 
quia  dircpturo  non  occasionero  litis,  nec  fomentum 
jnrgii,  sed  causaro  voluit  esse  concordiie  :  prsvidena 
scilicet,  quod  iiisi  siropllcein  jussionum  suarum  tyiela 
vallaret,  ciio  in  escam  dis^iidii  toiica  vestra  subre- 
perent.  Scripium  est  enim  :  Vtr  simplex  credii  omta 
verbo  {Prov.  xiv,  15).  Idcirco  roaudati  liroilem  fixii, 
quem  nulla  iiceret  tMnsgressione  violari.  Pr«raium 
ad  beati  Petri  basilicaro,  roox  Roroaro  perduclus 
fuisset,  roandavit  occurrere,  faciens  de  sacerdotis 
volo  regis  imperiuro.  Quis  eniro  non  pularet  pooiifl- 
ceni  sponte  parilururo  in  ea  parte  quain  licere  sibi 


*  Necdnm  hwberet  iynodus  firmitatem]  Curo  adhuc  ^  ciuin  aliquod  facere  viderentur,  id  advcrsarii  aliam 


iacerii  penderent  epiacopi  an  Symmachus  illam  ap- 
probaaset,  Quod  ubi  coram  ab  eo  eonfirroatnm  fufi, 
TMm^  ut  est  in  actis  synodi,  causa  de  sfneerdotuni 
aatintff  qme  de  concilio  nondum  firmato  tristitiam  mmi- 
stmkUf  ah^issa  est.  Sentlebant  nimirum  episcopl 
c^iOciliQm  hoc  sine  ponlificia  assensu  ratum  eaae  non 
posse.  Qupd  ipsum  taiqen,  sed  frustra,  improbabant 
scbismatid. 

'*  looriRilHfii  61  Petrtan  episcopos]  Quorum  hic 
RavennaSy  illc  Mediolanensis ,  synodi  arobo  roo- 
deroteres  ae  prapsides  :  qiiod  declarani  synodi  ipsius 
sobacflpliones»  et  Theodericl  regU  ad  synodiim  prx' 
ceptio  aoae  Laorentfo,  Marcelliano,  Petro  ac  reli(|uis 
epioeopla  inscripta  est.  Sed  Marccllianus  i^aluiari 
conventni  non  tnterfuit.  Quod  vero  stndio  cgerqnt 
Laurentius  et  Petrus,  ut  a  Syroroachi  consuetudinc 
onte  jodicii  disceptationero  abstinereiit,  ne  prLvjudi- 


in  parlero  rapiebant,  quasi  de  objectis  Syinroacho 
criminibus   comperturo    ip^is    exploraturoque  jam  . 
esset. 

*  Syn.  Sardic.  cap.  3. 

^  Attributum  visitatorem  \  Petruro  episcopum  Alti* 
natem  qui  a  Thcodcrico  regc,  nHgilantibus  sdiisnia* 
ticis  Ecclesi»  Romanse  prneicr  fas  moreroque  dnliis 
fuerat  viiitator,  quem  propierea  submoveri,  ut  ante 
dicium  esl,  postitlabat  &yminachus.  Acla  synodi  : 
Sperans  ut  visitator  qui  contra  religionem,  conira  sia- 
tula  veterum ,  contra  reguluS  majorum ,  a  parte  clrri 
vel  aliquibut  taieis  fuerat  postutatus,  ex  ordinatione 
anlistitum^  Sicut  decebat  sancium  propoflliim,  prima 
fronte  cederet,  At  Ennodius  non  solum  Symmachi 
desidcrium,  ul  ofquissimuni  defcndil  :  sod  Throdcriri 
etiam  rictum ,  qoasi  Symmacho  Ipsi  visitatoris  prx- 
seiiiia  consulere  voluerii,  excusare  coiiatur. 


199  ENNODIl  EPISGOPl  TIGINENSIS  MO 

priDceps  non  credidit,  eliam  si  veiaret?  Ibique  papam  A  erroram  ?e8troram  sectator  esse  deiislerec;  si  reve* 


ab  eo  salutaium  suo  ore  jussit  affari,  ut  traderet  co- 
episcopo  maDcipia,  ^  nuHis  subdenda  tonnentis; 
servanda  profecio  ad  disceptationem  synodalis  exa- 
miiiis.  0  castitatem  praecepii,  qu»  dum  facem  prae- 
sentibas  pr»fert  temporibus,  in  umbram  cogit  anti- 
qua !  quae  rapil  lumen  vetenbus  inauspicato  splen- 
dore  novitatisl  Qiiis  taliter  commentitiis  laudibus 
locupletavit  fama  dominum  acluum  suorum  veritate 
mendicam  ?  Non  derogo  vobis  de  scriptoribus,  quo» 
rum  beneficio  contigit  ornata  ad  nos  majorum  gesta 
perduci  :  sed  Dei  beneficia  non  lacebo  :  quia  piin- 
ceps  nosier  rebus  superai  decora  sermonum.  Ob- 
Doxiam  linguis  gloriam  venerabilis  cau^arum  truti- 
nator  inspexit  :  ul  cum  peiitioni  vestrx  eflectus 


rendae  passionis  penelralia  cootigisset«  Eeee  non 
habetis  in  regia  aacioritale  subsidiam  :  ecce  post 
ceelestem  coinmotionem  juste  vos  et  principaiis 
qaam  sperni  fecistis,  censara  percellit. 

Yideamus  si  superest  aliqua  de  regulari  proposi* 
tione  defeosio.  c  Yisiiatores,  inquiunt,  et  aliis  t^ 
scopis  ipse  dedit,  et  juslom  est,  ut  facti  soi  lege  te« 
neatur.  i  Non  vos  in  hoc  litulo  falsilatis  incesso :  diii 
mendaciis  adhaerenlia  verba  non  arguo.  Dico  lamen, 
latorem  juris  definitionis  suae,  nisi  velit,  lenDinia 
non  includi;  et  nisi  princeps  fastlgii  summa  niodere- 
tur,  frustra  ad  illud  quod  dederii ,  jus  vocatur.  Lex 
probiiatis  et  mentis  esi»  quae  bominem  viventem  sine 
lege  castigat :  proprie  moribus  impeodit,  qni  necet* 


arUfex  pr«sUretur,  in  omnibus  tamen  jura  ecclesla-  B  siuti  non  debet  disciplinam. »  Alionim  forle  homi- 


stica  cuslodiret.  Quae  ad  biinc  aestimationem,  quam- 
vis  acutiora  caeteris  corda,  sufficiunt?  uno  tempore, 
ona  seriptione,  sine  aequiiatis  detrimento,  desideria 
vesira  sopplenlur,  el  eadem  cbarta  ad  ministerium 
religionis,  et  .vestrum  destiiiaiur  ad  gaudium.  Boni 
enim  principis  praevidit  inquisitio,  servilein  asser- 
tionem  innocenti  examine  non  probandam.  |n  ele« 
ctione  enim  venerandorum  judicum  ipse  accusantes 
exlra  ordinem  repulii,  ipse  ad  spem  retulit  accu- 
aatum. 

Yideamus  Umen  isia  si  facta  sont :  si  Dei  inimici, 
etiaro  terreni  domini  non  fiiistis ,  dum  Christum  et 
regem  parili  lemeriute  despiciiis,  el  unus  vobis  ad 
ulramque  contumeliam  ductus  esi  criminum.  Desli- 


num  causas  Deus  voloerit  per  homines  teminare  : 
sed  istius  praesulem  suo,  sine  quaestione,  reservavic 
arbitrio.  Yoluit  beaii  Petri  apostoli  suc€|8eores  CGelo 
lantumdebere  innoceniiam,  etsubtilissimidiscassoris 
indagini  inviolaum  exhibere  conaeientiam.  flolile 
asslimare  eas  animas  de  inqoisiioribua  non  habere 
formidinem,  quas  Deus  prae  caeteris  suo  reservavit 
exaraini.  Non  habel  apud  illum  reua  4e  allegaiionii 
nitore  subsidium,  quando  ipso  faetoram  aiitur  le- 
sie,  quojudice.  Dicas  fortisan,  omnium  animanim 
talis  erii  in  illa  discepUtione  condilio.  Replicabo 
uni  dictum  :  Tu  et  Petru$^  et  tuper  kane  peiremmdi^ 
cabo  Eccle$iam  meam  (Malth.  xvi,  18);  el,  Quacumpu 
$olveri$  tuper  terram^  erunt  toluta  et  in  ceelo  (/M.,  19) ; 


natus  antisles  ab  ipso  complendae  jussionis  confinio  G  et  rursus  sanclorum  voce  pontificum  digniutem  sedis 

ejus  factam  tolo  orl>e  venerabilem,  dum  illi  quidqnid 
fidelium  esi,  ubique  submiititur,  dum  totiua  eorporis 
caput  esse  designatur  ;  de  qua  mihi  videtor  diclum 
per  propheUm  :  Si  h<ec  humiliatur,  ad  cujus  fugUlu 
auxHium^  et  ubi  relinquetis  gloriam  Htiram  {I$ai.  x, 
3)? 

Quid  si  immunda  mihi  labia  babenti,  et  nullii  anc- 
censi  carbonis,  ui  Isaiae  concessum  est,  undis  abluu, 
ipsum  ad  possessionis  suae  tuenda  pHvilegia  Peinim 
apostolum  liceret  evocare,  et  quod  agil  precibus, 
bumaua  voce  loquereiur?  quem  si  audiretis,  hoc  di« 
cerei :  Filii  hominum^  utquequo  grave$  cordtfut  quid 
diligitis  vanitatem  et  qucmtit  mendadum  f  Scitote  quO" 
nlam  mirificavit  Dominut  sanctum  tumm  {Ptal.  it,  5)« 


oris  vesiri  spirls  abripiiur,  et  ad  inceniivam  confa- 
lionis  aputur,  qui  paci  mlliiaturus  advenerat.lnvisis 
beali  Apostoli  liminibus  ad  usum  furoris  vestri  jam 
nescius  sui  advocatur;  et  illud  quod  ex  oinnibusor- 
bis  cardinibus  devotos  atlrahil,  positum  in  vicinitate 
transitur.  Ecclesiarum  fundamenlum  adire  non  per- 
mittitur  structura  mediocris  :  tunc  spem  bonorum 
fructuum  perdidit  a  radice  separaius.  *  Dicaiis  forsi- 
Un,  Apostoli  genio  decerpi,  si  putatur  coeli  civis 
lerrarum  locis  includi.  Tamen  quamvis  benediciio 
posceiilibus  ubique  praesieiur,  et  exigat  praesentiam 
martyris  fides  et  devoiio  supplieantis  :  negari  non 
potesi,  diligentix  nauli  solo  plus  tribui,  et  majorem 
affeclom  loca  impetrare,  de  quibus  ad  superna  Irans- 


itur.  Quam  fidem  allegaiioni  curationum  multiiudo  D  Q„ij  gjaj,iliu  Christi  manibus  cupilis  fundamenu 


jam  praesiitit?  et  uiimur  post  obsidioneni  diabolicam 
testibus  jam  sanatis.  Hacc  licei  per  Redemptorem 
nostrum  in  toto  orbe  celebrentur  :  esl  lanien  non 
modica  monumenii  illius  per  frequentiam  comparau 
nobilius  :  qula  per  eum  qui  honiinem  muiavit  in 
angelum,  iliustrari  potuit  naiura  lelluris.  Hanc  visi- 
latori  vestro  invidistis  gratiam ,  aestimanles   qoia 

^  NulUt  tormentit  subdenda]  Ac  proinde  Symma- 
cho,  et  si  cooira  ipsum  tesiarentur,  nibil  obfutura  : 
quia  non  ignorabai,  ot  mox  dicet,  Theodericus,  ser» 
vilem  assertionem  innocenti  examine  non  probandam, 
Ita  regit  praecepii  invidiam  hac  etiam  in  parle  amo- 
Ulur. 

*  Dicatit  fortitan]  Locus  insgnis ad  eos  revincen- 


subruere?  quid  canum  possessionis  genium  illiusqni 
per  cuipas  juvenescit,  ari^le  pulsatis,  et  divlsionn 
ecclesiasiici  gregis  novis  me  et  p  st  carnem  pasaicH 
nibus  subjugatis?  Inauditum  sacrilegil  genas  est» 
quod  mentitae  religionis  honore  coloratis :  dehoneeUt 
venerandi  reverenliam  nominis,  qui  adjulorem  se  in 
his  quae  in  Deum  jacut  commissa ,  poliicetar.  Gon* 

dos  quibus  sacrorum  hodiq  locorum,  neqae  ad  vota 
et  preces  coiicipiendas ,  n^ue  ad  ccelestia  benefielt 
conseqiienda,  nullum  esl  discrimen. 

'  Aliorum  forte  hominum  causas]  Et  hic  quoque 
illustris  est  locus  de  primatu  summi  pontificis,  ot 
prasrogaliva  sedis  aposlolic». 


201  LIBELl.US  APOt.OGE  riCUS  PUO  SVNODO.  «04 

lunieliae  geniis  esl,  qaasi  in  solalio  adesse  siiblimi,  A  post  liominem ;  eiirris^inasapicniihii^  saDciili  cyui(>:>'* 


iuxla  Aposlolum  :  Tu  quh  es,  qui  judicas  alienum  ser» 
tmn  {Hom.  xiv,  4)?  Quid  aiiribus  imperiirs  illudilis, 
et  graviorem  vindictx  specieni  raciiis  esse,  quaod 
culpae?  Si  odium  debeiis  excessibus,  vos  mundnte. 

• 

cur  liberius  eondemnatis  scelera  qiiam  Viiatis  ?  Sui 
impiignator  est,  qui  rornicationis  orficiis  urget  adul- 
teria,  et  per  aniinarum  slupra  carnis  accusat.  Scri- 
ptum  nempe  retineiis  :  Maledicli  omnes  qui  fomican' 
iur  abi  te  (Psal,  Ltxii,  27).  FoBdera  ergo  a.  nitore 
Doroinl  sui  obligatioiie  dissolvilur,  qui  statulis  4'ORle- 
Blibtts  minus  mera  fide  dependit  oriicia.  Passessionis 
nostrae  vobis,  ut  video,  clarilas  movii  inviJiam ;  qnam 
simulata  in  mali  possessoris  indignatione  transferlis, 
flum  desodalis  impendiis.  Arcem  qua  fuistis  conpi- 


lain  non  reliqui.  Illa  ine  per  mundi  frela  sustenlat : 
ditat  probatum  in  raptione  bominum  rete  ,  quod 
cernitis.  Redite  ergo,  qiiia  fuga  vos  neC  dum  csseiis 
agrestes  eripuit  :  currite  ad  ovile,  ne  luporum  vos 
exponatis  insidits  :  ne  per  morain  amiiiatis  gratiani 
sponle  veiiicnmm  :  quia  contemptam  iiivilalioiiem 
gebenna  sobse(|uitur.  Ego,  si  quid  dulcedinis  ut  patcr 
debui;  si  quid  d  strictionis ,  ut  attribulus  a  Deo  ma- 
gister,  imptcvi.  Providele  ne  diuiius  qualcmciinque 
cfiicis  mex*  nngulum  rara  Levitnrum  corona  circum- 
det :  ne  dolenda  etiam  extraneis  in  l<>nguin  soiitudo 
dominetur  :  ne  labor  uteri  mei  sieriliiaiis  vice  liosti- 
leiu  peperisse  familiain,  ei  numerosa  proles-per  sini- 
siros  ai  tiis  infecunditalem  pareniis  oslenilai.  Pauca 


cui,  crebris  laberaciatam  iciibus,  nisi  obsislerein,  B  sunt  qux  asserui,  sed  qiianta  ex  liis  peiideaut,  aesii- 


proposuistis  obniere;  et  coe'o  stabiliiam  m:)cliiii:iiii, 
qnanta  sit ,  ostendere  per  ruinam.  Nolite  prxstnlari 
de  clade  vestra  vlctoriam  :  nolite  triumpbnm  supe- 
rando  perd^  e,  ineis  laboribus,  meo  sudore  quxsi- 
luin.  Quid«|uid  ad  iropxum  ducit,  oblinui  :  quid  iuid 
Yos  iilusties  faceret,  in  sede  congessi :  vobis  iribuit 
clarilatem  fax  ista  qiiam  viperino  liquore  pulaiis 
f  istingui.  In  perniciem  propriam  accenditur,  qui  sic 
ssvit  in  gratias  suae  gerniina,  ut  planlas  :ibscidut: 
libcrior  justo  iracundia  plus  quam  alios  lacessit 
aoctorero.  Syromacbi  quos  vocatis  cxcessus»  si  sunt 
illa  qua  et  vos,  exspectatione  susiineo  :  nefas  esl, 
peccaniem  patieniiam  judicis  non  aniare.  Quid  nisi 
ultionem  flagiiat,  qui  dum  reus  et  ipse  sit,  vindiciae 


mate.  Vewte^  filii,  audite  me  :  limorem  Domini  docui 
tos  (Psal.  xxxiii,  12).  Itoinam  re  picite,  quam  ab 
idolorum  servilute  sinc  auri,^sine  argenti  pn*tio  iibe- 
ram  sanguiuis  Christi  ferit  elTusio  :  ciii  eliam  meam 
servuti  sui  mortem  jussil  impendi.  Quae  per  multa 
tempora  fam  isis  cultum  delubris  exbibuit :  qux  diu 
veueraia  est  in  imaginibus  daeinonum,  quem  labo- 
rante  censu  indiderat  manus  magistra  terrorem  :  quae 
suspexit  potesiatem  nuininum  emptam  preiio  melal- 
lorum  :  cui  subiimiores  deos  peperit  exerciialior 
manus  artificis  :  et  divinitateni  quam  boiuo  per  la« 
bricam  contulit ,  apud  liomines  Dei  habuit  forina  ma- 
jorem.  Ecce  jam,  Clirisio  propitio,  ad  novas  fornaces 
siuiulacra  reJierunt  :  ecce  jain  de  obsoleta  supersti- 


in  attero  nioras  accusat?  Uxc  illis  a  me  vox  delieinr  G  lio"^  "^^^s  vester  accipit,  quod  Ixtelur  :  d.im  de  v^^ 


studiis  :  quia  Deum  dixisse  teneo,  pronum  esse  bo- 
minem  in  roalitia,  et  ouinein  rarnem  amicam  esse 
peccatis.  Nolo  occasione  persoiiae  innumeris  datura 
digiiitaiero  ,  fiat  in  abjectitine  possessio  :  ne  dum 
liomo  iocessilur,  lex  divina  frangaiur.  Milii  credite, 
si  sunt  ista  quae  dicitis,  respicio  :  quia  el  in  iilis 
quibus  nhil  lale  dicebatnr,  quid  fuissvt  inspexi. 
Errat,  qui  falli  Deo  proximum  credit :  Blihi  vindictam, 
et  egoreiribuam,  dicit  Dominus  [Deut.  xxxii,  55;  Eccli. 
xxinii,  1;  Rom,  xii,  19;  Hebr,  x,  50).  Vos  polius  olim 
filii,  de  quibus  spiritalis  ventrem  parius  oneral)al,  ad 
abjuratam  redile  concordlam  :  pio  vos  sinu,  sictu 
babnit  bactenus,  Ecclesia  mater  accipiai.  Nunqiiam 
est  sera  correctio  :  scit  diu  exspeciare  immodico  la- 


le  i  Tonanie  nova  merito  vascula  prieparantur.  Quid 
hanc  adnilimini  inierrumpere  quietem?  quid  ludere 
vanis  intentionibus  felicitateni  ?  excusaiioneiii  non 
h.ibet  furor  iste,  si  creJitis  :  non  iiitercst  quibiis  iti- 
neribus  ad  mundi  principem  currai,  qui  a  sancta 
ui.iiate  desciscit  :  pingues  hostias  litat  diabolo,  qui 
contrisiat  Ecclcsiain.  Vanas  ergo  repudiate  tendicu- 
las  :  simpliceiii  babet  dcfensionem  pads  affectus  : 
niuiis armatus  esl,  qui  illa  qiia:  adverstrius  concordi:e 
iniiiistrat,  tela  conlemnit:  sufficit  contra  omnin  jacula 
jurgiorum  fidei  nuda  oppositio.  *  Quid  Eulalii  et  Ro- 
nif.icii  teinpora  ,*  dum  mnloruin  so!atium  quxritis, 
revocaiis  in  niedium?  quid  incrementis  exccssuum 
prxsentaiis  vctusta  coulagia ,  ci  per  iniquam  volun- 


bore  quae^itos  :  nescit  pro  vilibus  despicere  inagno  D  tatem  seiieciuii  in  opei  iendis  deiictis  facitis  iiil  li- 


pretio  comparatos.  Multis  gradibus  recursus  est  ad 
salutero  :  pru^tcr  desperantom  nullus  excluditur : 
fiuctus  veniSD  proxiinns  est  coronae.  Nolite  Syroma- 
cbum  papam  pressuris  vcstris  juvarc  :  &i  reus  esi, 
Diihj  credite,  cnm  cessaverit  huuianx  inipugnationis 
ministerium,  divinum  mox  succedit  arbitrium.  Nonne 
io  splendidissimi  cognltoris  lance  praedicto  aut  poena 
debetur,  aut  prxmium?  Syllogismos  a  ine  serroonum, 
el  scliefflaia  non  quaeratis.  Antiquo  adliuc  utor  reti 

^  Quid  EulaUi  et  Bonifaeii]  In  schismate  quod  po^t 
Zosimi  papae  niortem  inter  lios  dtios  diviso  in  paries 
c.'ero  exortum  est ,  cum  propier  factioniim  studia, 
utriiis  legitiina  fiiisset  electio ,  decerni  vix  possei, 
loiigiusquo     proiralierctiir     «lisceplatio,     Honorius 

Patrol.  LXIII. 


ce.e?  Alia  tunc  f.iitcausu  discordiae :  et  nisi  narrando 
cogerer  susiinere  transacta,  ostenderem  vobis  nutluro 
evenire  solaiiuin  de  couipa  aiioiie  factorum  :  quia 
ilosquos  ad  pontiiiculo  fassigium  intenlioni  obsc- 
quens  fervor  evexerat.  utros<|ue  repuli ;  hunc  elegi : 
quia  de  illis,  teste  exilu,  nemo  mihi  placuit :  de  i^tii, 
conira  regulas  uitenlem  profugum  fcci;  proveciurn 
legiiime  niundo  impuguante  servavi.  Scitis  ista,  non 
nova  sunt :  quia  duin  ire  truditur,  iste  firniatnr; 

ulru:iquc  ab  urbe  inieriin  jussil  abscedere.  Iiaifife 
Bonifacius  ad  i».  Ilagnes  basilicain,  Eulaliiis  Aiiii  in 
sece^sii.  Quod  exeiiip!uin  in  Symniaclio  lenovari 
voliiissent  advcrsarii,  iit  una  cuni  Laiirenliu  |icllcre- 
tur.  iScd  di>par  fuil  ratio. 


1J5  ENNODll  KPISCOPI  TICINENSIS  901 

vcsier  milii  inililnvil  assensus.  Deimlc  cur  in  perni-  A  I>u8,  qui  venlilalioncm  ipsoruui  inulliplici  ad  aores 

posieras  rclaiione  iransmiiiit.  fieaii   Pauli   esi  se- 


f-ieni  vestram  laedilis  sacerdolale  conciliiiiii^  cur  la- 
ceralis  sentenliam  In  qua  inspiranle  Cbrisfo  oraculn 
superna  patueruiit,  et  iuler  Deum  aique  Iiomines 
interpres  exslilil  lingua  ponliOcum?  quid  {^eueralis 
fc^cclesiae  dolorem  facilis,  quamvis  in  principali»  ta- 
roen  in  una  commissum?  Illa  enim  coeli  curia,  varia- 
rum  dotibus  aucia  curulium,  et  multo  Redemploris 
nostri  auro  ostroque  decorata,  nibii  in  illa  discus- 
sione  auclore  se  prolulit :  sed  per  humanae  liiignx 
niiiiislerium  divino  miliiavit  imperio.  Iniellexit  i:ou 
e^se  suum,  quidquid  iuipulsa  conslituil  :  nibil  liabd 
\n  illa  sentenlia,  nisi  unde  de  sola  devotione  gratuL* 
lur :  per^griiium  siylus  scnsil  eloquiuin,  inde  suinens 
solam  gloriam,  qnod  inrusa  sibi  servavit  ei  coluii. 


quenda  sententia,  qui  monetjier  discipulum  ciinca>t. 
et  clamal  :  inane$  qumtiones  evita  (II  Tim,  ii,  23). 
Multa  enim  snnt  iii  propositionibus  Testris,  qo.ne  ila 
feculentis  ulnis  peccandi  amor  amplectilur»  ul  fiaui 
indigiia  me  noratu  :  plura  levius  deboiiestat,  duui 
subductis  evisceraniiir  vcrba  vestra  pouderibus,  et 
de  religionis  causis  elocuiio  ventosa  conipouitur, 
auris  congruam  soriila  gravitaiem  :  quae  in  palearuni 
aliufidantia  nihil  est  borreis  illatura  de  triiico,  dnin 
infecundam  frugibus  culmorum  parturit  ubertitem, 
et  spem  de  berbsc  luxuria  mentitur  agricolis  :  de 
quibus  nibil  lucri  ventilabra  reperiunt,  igiii  debita, 
inceiidio(|ue  pcritu.a  :  de  bis   sciiptumest:   Oor» 


Quid  bs  de  exemplis  evaugelicis  pr.cparaslis  calum-  B  mierunt  tiri  $ommm  $uumy  el  nihil  iutenerunl  (P$al, 


niam?  sicut  de  \obis  scriptiim  esi  :  Erraverunt  ia 
etrie.ale,  ne$cierunl  videntem,  ifjnoraveruni  judicium 
(I$a'\  xxviii,  7).  Nani  duiii  profaiiis  inemoraios  ver- 
bis  caediiis,  et  iuscitiam  prodiiis  el  livoreui.  Isii  ergo 
resurrectionem  corporis  quam  prjLdicani.  iion  cre- 
ilemes,  b.rreticis  se  miscuere  con^sgiis?  Isti  quod 
abjurant  linguis,  corde  sectaniur?  ^  Ergo  quia  dixe- 
runt,  eum  timeiidum  esse  qui  poiest  co.rpus  0('ci(!ere 
et  animam  miitere  in  gehennam ;  ideo  a  fide  aliena 
texuerunt?  ecce  profundam  iinperiliaui.  Eii  beaium 
Lucam  cujus  poieslis  asscriione  convinci,  qiii  clamat: 
Timete  eum  qui  poitquam  occiderH  corpu^^  kabet  pote- 
tiatem  animam  mittere  in  gehennam  (Luc.  xii,  5). 
Quis  hic  locus  erroris,  ubi  congrueniia  pari  duciu 


Lxxv,  6).  Nib.I  est,  carissiini,  pace  dulrios,  fti  laineu 
saporem  cju^  non  pleuum  amaiiiuiline  pectus  exclu- 
dat.  Breviorem  quidem  adinonitrouein  debueram, 
qu>m  prolixam  iion  parva  vestri  c«nsideratio,  et  d iu 
in  vobis  jurgii;)  cxercitata  frons  protuKi.  Usus  est 
mu'ta  peccantum,  stricta  allocutione  non  corrigl  :  et 
eflrusiouem  pluiimi,  quam  iu  deliclis  habuerunl,  in 
moiiiloris  sermonibiis  banc  requirunt.  He  satis  esl 
et  d.ligentioi  ve^trap,  ct  ju;sis  coelestibus  obsecuium. 
In  bis  quae  seculura  suut,  locum  sermonibos  non 
rclinquam  :  quia  haec  lefero;  mundi  capiit  Romaiti 
per  vestras  inlentiones  esse  prostraiam,  el  nutreein 
ponlificii  cathedram ,  qiiasi  u'iiinum  videre ' sedila 
despeciain. 


exempli  ethislnriaD  Tcrba  concurruiil;  u«c  di^-ersumC      Cujus  voc«*m  lieaiiis  Paulns  exrepit ,  et  i'ta  q:ia 


esi  ab  intellectu  caiholico,  et  lixtionibus  quod  pro- 
ferlur?  Nunqiiam  bcne  nodus  in  scirpo  quxritur: 
non  involvii  neliula  praedicatx*  lucis  auctores.  Resiir- 
reciioncm  crg  i  carnis  nun  credunt ,  quia  posse 
corpus  coufiientur  occidi/quia  peccairicem  auimaui 
gehenux  maiicipari?  Dcnsis  cor  vesirum  vepribus 
luflbcatur,  ei  iuteina  vitia  aliis  cerlat  ascribere. 
*  Joaunis  etiam  apostoli  jactatis  scripta  violari,  quia 
ex  veibis  ejus  dictum  est :  Si  dicamu$  quiapeccatum 
non  habemu$t  mendace$  lufiiiis,  el  verila$  in  nobi$  non 
e$l  (I  Joan,  i,  8).  De  C4>dicum  diversitaie  iiil  queror. 
Ideo  ergo  corrupt  i  suut  aposloli  moniia,  qui  i  non 
junxeruut.  No$  ip$o$  decipimu$,  et  quia  juiixeruui 
mendace$  $umu$?  Non  soluin  diviuuc,  scd  eliam  liu- 


semper  'usus  est  eloquii  inlonuit  iitieriate  :  aposio- 
lorum  principem  leniiatis  iiicesscus,  quod  Onxis  et 
p  oll  gatis  mcntibus  parcntis  adhuc  servarei  affe- 
ciuin  :  iicc  in  proruiidum  duciis  ulcenbiis  ferro  medi- 
canie  siiccurreretresciudcnda  docens  laniouis  secreia 
moiborum,  et  manirestx  desperalioni  ^alu  ireruiii 
esse  vulnus  adhibendum  :  ne  dum  mnnus  niedici  pi  r 
p'iei:ilein  a  seciioiie  carnis  corriipt®  su>penditur,  de 
absiiueulia  teli  invitctur  exittum  :  qula  duui  parcit 
a>gris  dextftra  ,  curaudos  interficil;  iicc  graiidis  e^i 
difTorcntia,  utrum  lethum  iuferas,  au  admitias  :  m'M. 
tcm  languentbus,  qui  cum  possii  i  nn  excludil,  iii- 
flixit.  liis  ergn  :dversus  eos  oris  jnnuam  pntefccit 
ali(;quiis. 


mane  ralionis   iguari ,    qui   veritaieui    non  Iiabei,  D      Omni$  qui  judtca^,  inqno  allum  judictt$,  te  ip$um 

€ondemna$  :  eadem  enim  agi$  qum  judica$.  Scimu$ 
autem  quia  judicium  Dei  e$t  $ecundum  veritatem  in  eos, 
qui  tatia  agunt  (Rom.  ti ,  \).  Rt  iterum  :  Beatu$  qui 
non  judica! ,  in  quo  probat  :eip$um  (Rom,  xiv,  23). 
Qux  maluin  ratio  cst,  ui  |ira.'dicet  non  luraiiduni,  qni 
fuiattir  :  ei  prodigim  vcrecuiidix  froutem  nube  ve- 
stiat  impugnaiions  alicna!  ?  Nemo  r« cie  nioniloris 
pcrsonam  suscipit,  nisi  qui  acliluis  suis  errata  con* 


mendax  recte  censctur  :  necalia  re  uis'.  faUitaie  plc- 
nus  est,  qui  integriiate  vacuus  in..oiescit.  Sed  baec  in 
vobis  non  curaiidj  sunt  liiiguae  oratioue,  sed  genii*- 
tuum  :  iiec  magis  sunt  vobis  exliibcnda  verba,  quam 
lacrymx  :  quia  liquido  noceiis  est,  qui  insontibus 
aut  meritum  culpabilis,  aut  iiomen  opponii.  Ueliqua 
objectionum  vesiraruin  capita  non  revulvam :  prxsiat 
silentio  dainnanda  sepeliri.  Nobilitatem  dat  fai  inori- 

*  ErgfO  qttia  dixerunt]  Verba  synndi  :  Senatnm  nm- 
p\i$nmum  monenie»  et  in$trueiiie^  cau$a$  Dei  iphiu$ 
judicio  e$$e  commiitenda$,  qui  lalet  corpu$  occidere 
et  animam  mi  teie  in  gehennam,  Qui  iu  b  s  verbis 
biresiii  asiriiebaiit,  iiou  in  beaiuui  Lucnui  injurii, 
icd  iu  Chri»luiu   ipsuui  qui  apud  Lucaiu  1  quitur, 


impii  «Taut 

*  Joanni$  apoitoli  $cripta  rto/a't]  Non  lam  verha 
ipsa  Joaiiiiis  ciiarat  syiio  iiis,  qiiaui  cx  veibis  scn- 
ti^ntiam.  Sic  euiui  hab  t  :  Qnamv  $  nullut  ^<l,  qui  de^ 
licto  careaiy  $icut  Joanne$  te$tntnr  aposiolu»,  Si  diramf 
quia  peccalnm  non  habeo^  mendax  $um. 


205  LIBELLUS  APOLOGETICUS  PKO  sVnODO.  2U; 

dcmnai,  et  anjorcni  idnocehliac  convcrsatione  demon-  A  inin.i ;  quaiii  religiosus   'reddebal   v&ria    devoii«ine 


slrat.  Nam  adjacet  eliain  pubiicanis  ,  aniica  moribns 
Tiiui  damnare  sermone,  et  sceleraiioribus  lingnac 
officiis  punire  quud  diligant.  Quasi  nOn  quoddailn 
geuus  sit  majorum  exce^suum  ,  dare  rei  ^fTectum 
labiis,  quam  menie  despicias,  et  ingenii  virus  coHo- 
quii  melle  Tesiire.  H«c  sic  ago ,  quasi  si  vobis  essiel 
pudor,  pudicilia,  venustas  affeciui ;  liceret  nctusare 
doctorcm  •  et  adversus  electnm  oris  lividi  morsu^ 
aplare  :  cum  antc  futuri  prdescius  pcr  epistolam  ad 
vos  datam  plena  voce  monuissem  :  Qui»  accusabit  ad- 
vertu»  electos  Dei?  Deus  qui  justifical  :quis  estqui  roii- 
demnet  (Rom.  viii,  55)?  El  iieruin  :  0  homo^  qui  ju- 
dicas  eos  qui  talia  agunt ,  et  facis  ilta ,  putas  qnoniam 
e/fugies  judicinm  Dei  ?   An  divitias  bonitans  ejus ,  et 


mendicani ,  quam  egeStns  Oipresseral  frcitueniia  a 
diis  siiis  beneflcia  postulanicin  :quu*tluno8,  Tor- 
quaius,  (!aniill()S,  quos  £cclei:ia  hon  rcgeneravit,  et 
ye^iquus  inisi  plurliiia:  i  rolis  infecunda  niater  ad 
Tarlarum,  duin  exlraustis  einarcui  inale  (^ta  visceri* 
bus  :  quia  Fabios  servala  patria  iion  redemit,  Deciis 
ii.ulto  sudort'.  gloria  paria  nil  prxstilit :  profligata  eftt 
operum  sine  iide  innoclentia  :  ck^iininosis  junctus  est 
xqui  observantissiinus ,  qniia  Christuin  igtioravit , 
Scipio.  Per  lulam  velteni  st>  luni  ducere ,  si  orbatx 
peclus  paitTctur,  iiir.iiitiain.  Sed  quisquis  lamenutio- 
n  s  iraiisatla  relegit ,  lacrymarum  teinpora  videtur 
opiare.  Nemo  crodiiur  noii  odisse,  quorum  relalione 
noii  Ixditur  :  qui  siccam  racicm  de  filiorum  funeribus 


patientiaf  et  loHganimitaiis  conlemnis  (Rom.  ii,  5)?  B  rcrerens  servat,  ccrto  lesie  crudeii  aiis  arguilur.  llla 


Accusatis  maliiiani  repleli  iniquilUte ,  fornicatione, 
avaritia,  nequitiot  i.nidia,  Iwmicidiis ,  condemnatione^ 
dolo^  maiignitate,  superbi,  elati,  inventores  malorum, 
partuti  noH  obedientes^  insipientes^  incompohiti ,  sine 
misericordia  (Rom,  i,29)4  Docclis  rdrniraniibus 
iiejiijneui  e^se  iniscendum,  aduhcri  Laurcniii  aui  ^- 
qiiacesi,  aut  p  a*vii  :  per  qnos  ii!e  aut  exserut  i,uj} 
liabeliat  tuxica»  aut  «)iia!  effundens  monstravil,  ncce- 
pil.  Posl  illani  illeccbrosx  coinmunionis  maculam, 
et  peslein  toto  orbe  elLsecrabilem  ,  sacerdoies  Dei, 
quasi  obsoleta  comparalos  cominunione,  culpatis  : 
reot  patatis  cftse«  qni  subiere  consorliuin  nnllo  teste 
coovicii  :  ct  seclaniini  honiincm  lolo  ecclesia^ticx 
Inscriptronis ,  non  dicam  slylo,  sed  cnse  i  erfussuin. 


posicritas  plus  inoeruris  aitulit  pcrdiia,  quain  jucun- 
ditatis  acquisiia.  Relegamus  lanicn  qiiibus  inutain 
siiit  isla  successibus.  Ecce  jain  ih  ill.i  sacrariu  liber* 
taiis  nibil  servilc  de  ido!oi  uin  cultibus  iiivenitur :  ecce 
bonurum  corona  ,  orbis  gcniiiS  (lus  Hoinanus  ,  quae 
diu  veneraia  esi  piena  sanciilaie  calcai  altaria.  Ecce 
jam  cuiia  mca  ad  cceluni  vocatur,  iaudaiur,  accipi- 
tur  :  iiec  possuin  diceie,  perdidisse  ine  sobolcin  posi 
graliaiii  baptisini,  qua.n  vel  repenlina  murs  abstulit. 
Muhos  trabearum  veL  cufulium  possessores  supie- 
inus  regnator  sine  dispmdio  eultus ,  aut  digniiatis 
amplet  tilur.  Peiie  jain  lcrrcni  inuninceii^ia  trluinplii 
divinum  mercalur  aflccuiiii ;  el  lioc  ad  Cbrisll  gra- 
tiam  prolicit,  quod  muihlo  suideiis  esse  vencrabilcs. 


Quod  licei,  non  licet;  etquod  non  licet,  licel.  Quem'  ^  ilcatior,  nisi  egeiia  agmina  cunsul.iins  vestri  in  subsi^ 


admodum  Jamnes  et  Blambrcs  resliterun'.  veritaii ;  sic 
et  vos  menle  reprobi ,  circa  fidem  prodttores ,  proieni, 
Ufati^  a  lantes  voluptatem  magis  quam  Deum ;  haben- 
tes  speciem-quidem  pietatis,  virtutem  autem  ipsius  ab^ 
neganta  {II  Tim.  iii,  8^  et  iv).  O  viin  ifoloris  intcrn  ! 
qui  iieqoit  expedi.e  quod  concepii ;  qui  profundis  in- 
geslum  visceribus  loquendi  arrcc:uiii  quein  iinpciavit, 
imimpit.  Niliil  vobis  ullra  plus  eluquar  :  quod  de 
oratlone  remaiict,  iamenta  supplebuni. 

Post  hxc  si  intcr  manus  medicoiuin  curaiione 
a^rescilis ,  iiec  aliqua  a  ccepto  salutis  cunsideratio 
vuo  reducit  ;  saliein  orbis  parentetn  urbein  vestrain 
respicite  :  ipsa.  vos  post  defensores  suus  apostolos 
moereiis  aggreditnr ,  ipsa  compellat ;  ct  si  quid  est 


diu  iiiiseriaruni  pMsiolaiiiur  adveiitwni.  Etcniin  pnr- 
pura  vesira  qua  auni  vocalMiluin  nobilitaiis,  subri- 
pieiitein  miseris  vestiiiientorun»  largitate  pellit  algo- 
reni.  >  Prope  jain  iterum  necessitatibiis  fucrunl 
auxiliuin  dccura  fastoruin;  et  veleri  inlidcltlatc  depo- 
sita,  in  tali  prxparatiune  census  dispend  a  efliciuntur 
lucra  aniinarum.  Ecce  nunc  ad  gesiatoriam  sellam 
aposiolicx  conressionis  uda  inittunt  limina  candida- 
tos,  ct  uberibns  gaudio  exactore  fletibus  collata  Dci 
I  eneficlo  dona  geniinantiir.  Qnis  lempore  quo  pro- 
tio^is  siccanius  ubcra  p:iriul)us,  q  lo  proleni  nustram 
ajlerna  geniirix  rursus  pariiura  nunc  snst  ipit,  cnjns 
post  primam  natiiriialein  grandu:vis  feiibus  alvus  im- 
pletur  ,  qna;  iniiii  prulem   rcgeneraiidu  dulcein  facil 


pietatis  in  reliquuin,  ord.tnr  impetratura  sermunein.  ^'esse,  qnain  pcperi,  qiiai  ad  se  veiiieu  es  scn.um  facil 


Me,  quam  Dci  suinmi  tcinpla,  repudia  i»  fanornin 
cult.bus ,  et  iiovx  lucis  nito.e  gaudentcni ,  feccrunt 
esMS  conspicnam ;  quain  post  facella  sordentia  ,  et 
Biulto  pecudum  labo  p  •lluta  ,  ab  liostiaruni  cruure, 
doniinici  et  apostolici  sangu  nis  efl^usio  purgavit :  quani 
reducta  post  longuni  sanitas  febriuni  fecit  delubra 
conteDinere;  qnani  a  victimis  liberavit  oblalio;  qnc, 
pacem  Christi  per  idolorum  iniiniciiias  acquisivi ; 
cui  iion  fuerunt  pene  numerosiora  dona,  quam  nu- 

^  Prope  jam  ilerum]  Consuluin  oliin  mns  fneiat 
peciiiiias  iii  populum  spargeic,  ciiin  prucedebaiit  : 
eutii  inoiein  :ibrog:ir.it  Marcianus,  lcgc  Scod.  deCoii- 
Siilibus.  Itaqne  l^niiodii  lcinpore  noii  spargcbatitur. 


cxnerc,  ei  aJ  viiaj  principia  redire  conractus,  quis 
banc  fclicitaicm  ,  rogo  ,  inlerpellatione  coniinutat? 
Qu  s  per  discordiani  vipcrina  niente  coinposiiain  nu- 
rei  inilii  sa>culi  juliet  perire  beneficia  ?  qiiis  in  reno- 
vationc  mea  occasuni  ctandestinus  inspirat,  et  |ici- 
blandx  frontis  spccicni  ininiicitiis  vires,  acquirit  ? 
Gcnerosam  in  tali  neguto  prosapieni  non  agnosc**. 
Si  qui  suiit  tainen  snmmorum ,  quos  vilibus  tenipe- 
stalis  bujus  procella  sociavii,  aliis  aucturibus  facino- 

Sed  quia  ej  ;s  x\i  consnles,  in  lioiiorls  sni  auspiciis 
niulta  in  panpciesc:ogaresolci)afii,  prislinnin  iiioiem 
quodaiiiiiiod»»,  sed  foliciori  lllcialitate ,  reiiovarc  vi-* 
dcliaiitur. 


207 


ENNODII  EPISCOPl  TICINENSIS 


M.l 


rum  parlicipatione  macubiiiiir.  Splendor  sangiinis,  A  gionis  gaudelis  impunilate  viiior«im  :  quomm  Itbia 


eisi  comniuiiionem  crimiuis  iucurrll ,  nescil  tainen 
diicein  sc  prx^here  peccaniibus.  Hai^el  fursitan  rca- 
tuin  dd  ncglfCia  rauiionc,  trouhr^bift  dignum  suppli- 
cium  de  sccierum  principalu.  Sub  quadam  verecundia 
juiigilur  deliiiqueniibus ,  qui  ad  adulla  jurgia  convo- 
calur  :  noii  merelur  desperalionem  perditi ,  in  quo 
farilis  lantum  crudeliiasimprobalur.  Vos  polius  video, 
iriviorum  germina  ,  vos  agnosco  :  in  qiiibus  naiuras 
vilitas  coiiveuientes  sibi  morcs  peperit  :  quos  degc- 
neras^c  rlaritas  fuerat :  qni  pcr  menlitjc  tiiulnm  reli- 


nunquam  aut  bonorum  sapor  tcti{;it,  aut  quietis  :  qui 
fas  omne  origini  parendo  violatis,  quos  de  latebris  et 
specubus  productos  praesens  causa  monstravit.  Quis 
ante  conciunalionem  mali  bujus,  qui  essetis,  agnovit? 
din  fovistis  secreta  »  quibus  vos  nox  geiieratioiiis 
abdiderat.  Rcdite  potius  ad  amicam  c.pcitaiem  :  no- 
bis  ^erenain  et  diulurnam  lucem  relinquite  :  coiicor- 
diam  EcclesisD,  aut  absentia,  aut  correclioiie  pne- 
state.  Si  taincii  vuliis  vos  numerari  inter  splendidas 
prosapies,  actuum  cmendati^ne  cognoscam. 


OPUSCULUM  TERTIUM* 

VITA  BEATI88I1III  VIRI  EPIPHANIl  EPI8GOPI  TIGINEN8I8  EGGLEBIAL 


Quamvis  me  urgeat  suscipieiidi  operis  ancc;  s  ne- 
ce^sitas  ,  et  e  regione  itnpositus  sit ,  ncc  meo  labore 
vaouiis,  nec  maiedicorum  di^ceptatione  lr.ictatus;  in 
quo  geiiuna  cauiio  dictiouis,  binc  ubertalcm  exsipii- 
fftel  ingenii,  inde  eliam  Ungua  divitibus  narrandi  fre- 
«os  impoiiat ;  «cum^psas  en.iHcntissimas.^t  put^ntur, 
iu  sxculo  vana  inflitione  personas  si  quis  ventoso 
niniium  siudueril  elevare  pneconio ,  aul  iutra  gCHto- 
runi  trrnii' um  itiopia  eloquii  coulinere  ,  utrnuKiue 
apud  eas  jiiditelur  ingratqm.  In  laudibus  cnim  \psU 
turpe  esi  illa  cudere,  quae  nec  rlle  de  quo  narraniiir, 
4ignoscat  :.6ic  injuricsum  et  dolore  dignum  putatur, 
illud  prxtcrire  silen  io,  qiiod  relatio  vera  possit  attol- 
lere.  Eteniin  res  bene  gestac  veterum  nostrorum  pro 
■refercntis  apud  nos  accipiuni  raeuhate  virtuiem.  Nam 
verae  aut  peril  nolitix  ,  aut  attenualum  transil  ad 
poateros  qiiod  ad  cxplicaadum  pauper  verborum  vena 
siisc  pcril  :  et  illa  baud  jiisto  *  rrberior  laudatio  lan- 
tuin  decerpit  glorix,  quanlum  falsit.itis  adjcceril. 
Fit  vero  plerumqiie ,  ut  OJe  careus  cumulus  miiiuat 
probe  facta  mullorum,  et  sit  vana  narratio  qua:  cre- 
scit  ex  meudaciis  :  iniempesliva  et  mendica  nimiuin, 
4|u.x  non  pertransit  ad  tcrminum.  Quocirca  viiam 
beaijssimi  Epipbanii  Ticinensis  anlistiiis  fiarraliirus» 
inviio  Spiriluiii  sauciiim  tesiem  aciuum  ejus  ei  comi- 
tcm  ,  ut  ipsius  auxilio  gloriam  conscieniijc  serenis- 
simx  qiiam  eidcm  couccssit,  irudani  cbariis  viciuris 
\n  sayculo ;  ut  exempluin  prxbitura  virmtuni  n.iii- 
quam  fama  moriatur.  In  t)uo  timcn  opere,  si  nie  an* 
gusta  nou  coarctaverit  eloqneniise  sub  crrta  lege 
currciilis,  ut  saliem  crnda  per  ordincm  digeram  facta 
Vieritorum  :  nibil  lamen  de  lubor>bus  ejiis  (am  n  c- 
(liucre  vei  liumile  inveniam,  iit  necessariis  illud  buliis, 

*  Vita  beaiistmi  Epiphanii]  Hiijus  VilsB  vix  lertia 
pars  erat  in  editione  Basiliensi  :  nos  reliqua  supple- 
vinius  ex  mnnuscriptis.  Ac  sanc  inlcreral  pubiici 
juris  fierr  t  tiini  hoc  opusculum ,  quod  inter  Eniio- 
diana,  ut  maximum,  ita  optimum  videtiir,  ei  variim 
ac  niultiplicem  itlorum  temporuin  bihtoriam  comple- 
xiitur. 

*  In  edit.  Scliotti ,  liberaH  >r.  Bolland  .s ,  illa  justo 
MtfioT»  Forte  illa  jnslo  iiberalior. 

'  S.  Jf  iroc/^a'^]  Episcopi  MLMliohinensis,  qui  judcx 
inter  aH<ts  sed.tin  causa  Ociliani,  teuiiiorihu-  Con- 
staiiiiiii ,  iit  narrat  O^iiaius  lib.  i.  Miroe'etis  s^tculi 
Vitio  dietuni,  pro  Mirociis,  quo  usus  est  Mirocles  ipse 


B  ut  plcrique  soleni,  vividi  scrmonis  aniplificem.  Tesiei 
elenim  calentium  citabo  negotiorum,  et  tropaca  illius 
adbuc  fHinantia  ,  et  exornata  de  manubiis  diubolicn 
nuditatis  ostendam.  Neroo  enim  sub  oculis  prseseutia 
pene  et  niniium  nola  coiiimemorat ,  -nisi  qui  de  veri- 
4ate  confidii  :  ut  quos  lorsiian  ficia  dicturus ,  vehil 
impudeniine  me»  conscius,  evilarem,  eorum  auribus 
relegam  illa  qux  cognovii  aspeclus. 

Igitur  prxlalus  vir  insignis  Epipbanius  oriimdo 
Ticinensis  oppidi  indigena  fuit ,  patre  Mauro  genera* 
tus  et  niatre  Focaria  editus ,  qiiae  *  sancti  etiam  Mi- 
rocletis  confi  ssoris  et  episcopi  lan^ebat  prosapiem 
liominibus  ex  liquido  ingenuitatis  fonie  venientiUus. 
Sed  quid  illorum  retex«>m  sanguinis  prxrogativam, 
quorum  f.imiliae  et  nobilitatis  caput  est  filius?  Qui  sub 

Q  decessore  suo  viro  integorrimo  ^  Crispino  poutillca 
coelestis  militi?c  tirociniiim  sortilus ,  ^nnorum  ferme 
octo  lectoris eccl<^iastici  susoipii  officum,  siguo ante 
eoeliius  diinousirato.  Nam  dum  esset  in  crepuniltis 
lactentis  infnitia; ,  fulsisse  ejus  cunabula  superno 
4um:ne  viderc  complurimi  :  ul  futuram  meoiis  c*a- 
ritaiem  lustrans  eum  cl  prxcedens  fulgor  osien«lerei, 
secuturumque  ^plendorem  in  mortbus  jam  tunc  ty- 
pica  lucc  signaret.  Notarum  in  scribeado  compcndia, 
et  figuras  v.irias  verborum  multi  udinem  coniprebeii- 
dcntes  brevi  assecutus ,  in  Exceptoruni  nuniero  de- 
dicatus  enituit ,  cceiiique  jam  talis  excipere,  quulis 
passit  sine  bonorum  obluciitione  dirtare.  Jgitur  pro- 
cessu  lemporis  ei  laboris  ad  hcxium  it  deiiuiuin 
actatis  annuiii  divino  favore  pordiictiis,  cana  consilia 

D  iii  annis  pucrilibus  meditaliaiur.  Vernabat  in  illo  ptae 
cxteris  niator  bonnnim  operum  verecundia.  Ita  famii- 
labaiurantistiti  Ibens.  ul  si  quid  operisgerere:ur ab 

in  epigrammate ,  quod  bealo  Anatholoni  cpiscopf» 
praedeces  ori  suo  posuit ,  clausitque  boc  disticbo  : 

Uie  iiliilum  ,  et  picto  venerandos  naripte  vultos 
Miroclls  reddii  PrsBsiiiis  alma  lides. 
MIROCLES  EPISCOPUS. 

^  Crispino  pon'ifice]  Ticiiicnsi,  ciijiis  n  ineu  ex^tat 
inter  c:eteros  illiiis  provinciac  episcopos,  qui  syiiodii-a^ 
Liisebii  episcopi  Mediolaneusis  ad  Lro  em  M  •gniiiii 
episiohc  siibscripseriint.  Meiiiiiiil  ejusdem  CnnoHiiis 
caruiiue  9 ,  eique  acceptuni  fert  quid^iuid  laudia 
ftiil  iii  ejus  discipulo  et  successore  Fpipliauio. 


f09  VITA  B.  EPIPHANII  EPISCOPI  TICINENSIS.  2(0 

altero,  graviter  ferrct  subrepium  sibi  Tuissc  scrvi-  A  corripieiidos  singulos  auctoritate  plenus,  ad  exbo:' 


tium.  Accipiebat  sencs  gravite^  juvenes  comiter,  ct 
coercebat  j.im  lunc  facinoroso&  audacter  :  erat  primis 
subjectuSfprioribussanctainjuiigentibiisobsecundans, 
acqualibus  blandus  atque  officiosus,  seqnentibns  mera 
caiiiate  conirounis  :  nulli  se  praeferens,  cum  religioso 
cursu  per  c(e*estem  tramitem  omnibus  anieirei»  lau- 
datioDis  amore  Tacuus,  cum  quotidie  in  eo  laudanda 
ado'escerent :  ciimqoe  res  gloriae  digiias  per  horarum 
iDomenia  consummaret,  perire  fruclum  gloriae  opina- 
batur  atque  mercedem,  si  prxtulisseni  homines,  quod 
soli  Deoeibibebalabscondite.  Insumma,apostoIicime- 
nior  oracuU,  assentaiiones  respuens,  in  semeiip6o,ieste 
conscientia  ,  pro  boni  operis  recognitione  plaudebat. 
lllud  vero  libandum  <sse  non  abnuo,  quod  formo- 


tandos  quosque  necessario  lepore  dulcissimus  :  vox 
sonora  ,  succo  virilis  elegantiae  condita  ,  nec  lainen 
agrestis  ac  ruslica ,  nec  Infracia  gradatimque  a  nia- 
scula  soliditate  deposita.  Illum  quicunqiie  vidit,  cum 
necdum  dlgnitaium  aliquod  limen  intrasset ,  omnia 
eum  transisse  credidit,  quae  sequebanlur  insignia.  1 
Talis  jam  ad  decimum  octavum  xiatis  susr  pervenit 
annum.  In  quo,  secundo  a  leviiis  numero  dedicatus, 
senum  coetibus  puer  adjunclus  est.  Stupuerunt  plu- 
rimi,  sed  •itenii,  qui  mores  illius  cum  aetaiis  imma- 
turitate  jungebant :  scrain  credebant  digniiatem  hauc 
redditam  esse,  qui  noverant.  At  ille  venerabilis  XSri- 
spinus  episcopus  ,  favoris  ncscius  ,  perlinaci  tenens 
disirictione  censuram  ,  et  qucm  nunquam  nisi  bona 


ftitas  in  illo  lucis  corporex  index  animae  fuit,  et  tan-  B  conscientia  duxii  ad  gratiam,  &ic  eum  mu'cebat  sen- 


tiuii  contra  studium  illius  formae  dccus  enituit,  ni  nec 
rorii  viro  posset  oppugnante  subverti.  Ridebant  genae, 
etiam  cum  animus  moestiludine  torpuisset  :  nitida 
sijDul  labia  commendabant  dupliciier  mella  sermo- 
Bom  :  necnon  quocunqoc  verlisset  oculos,  serenitatem 
mentis  nuntiabat  aspectus  :  frons  cereae  pulchritu- 
diiiis,  et  candoris  illius  quae  solis  passa  radios  colo. 
pem  traxil  ab  aethere  :  nares  in  tanto  naturaliter 
splend*  re  formatap,  ut  illas  nequiret  imaginibus  cor- 
pora  repraesenlans  pictor  aemulari  :  maiius  leretes, 
prolixi  digiti,  dequibus  nliquid  et  alicnigeua  gauderet 
accipere.  Staturae  proceritas  decons,  quse  eminentiam 
secolorae  dignitatis  praefigurarot  in  membris ;  nec 
tamen  modum  ornaiissimae  prolixitatis  excederet. 


sibus»  ut  morderet  obiutu ;  et  sub  specie  frontis  rigi- 
daeclandesiinum  circa  discipulum  nutriebat  allbctum. 
Pascebatur  alumni  sui  optabili  cbnversatioue  pater, 
ct  omnibus  ejus  actibiis  oculos  amoeiiabat.  In  quo 
tamen  i!le  subdiaconi  ordine  nihil  amplius  quam 
biennio  commoratns ,  meriiorum  suorum  saltibus 
evcctus  cxsiluit ,  nec  se  diu  inlra  angusiins  modici 
honoris  anima  est  dives  passa  refr  nari.  Fcstinabai 
ad  leviticain  diuniiatt  m  conscienlia,  quam  nunqnam 
vota  pra^sumpsc^ant  :  exigebat  conversatio,  quod  de- 
aideria  pcnitiis  ignorabant. 

Cirea  metas  tamen  priefaii  honoris  et  terminum, 
unum  ejtis  opusculum  summo  tenus  libet  attingere. 
*  yummias  vocitaiur  oger,  qui  in  eo  loci  situs  esi,  in 


Sed  oe  quis  forsiian  maliiiosus  interpres  intempe-  C  quo  terrenum  margineni  gulo  us  Padani  gurgitis  mor* 


stive  posilum  jactet ,  in  viro  tantarum  virtutum  de 
lepore  camis  factam  esse  mentionem,  cum  in  illa  ve- 
t-^ri  maodatorum  coelestium  radice  sit  insitum,  saeer- 
doiam  corpora  sagaci  debere  insinuatione^  lustrari  : 
ne  qoid  debile ,  vel  deforme ,  ne  quid  plus  minusve 
esse  contingal ,  neve  inolitam  maculis  cntem  super- 
ricies  fneda  dedeeoret  (Lev.  xviii,  21  teq.);  iie  fra- 
ctura  roanos,  aut  fractura  pedis  aut  gibbus  indignum 
aluribos  reddat  antistitem  :  et  clamet  doetor  gen- 
tioiB  et  electionis  vas  (Rom.  xiv,  2),  homrnem  mun- 
doib  ad  ejusmodi  debere  oflicium  pervenire  :  quod 
non  soliim  de  aniinae,  sed  eiiam  dc  corporis  creditur 
nitore  dixisse.  Qui  deformem  ac  debilem  a  libami- 
nibtts  suis  inandat  arceri ,  invenitur  eos  qui  multi 


sus  arrodit,  et  flexuose  serpens  fluvius  largitur  in> 
conipendio  altcrius,  quod  furatur  ab  altero ;  simulquo 
fii  lucrum  finitimi  alicnfi  calamilas.  De  huju*  prscdil 
fiuibus  aniiqun  cum  clerit-is  Burco  quidam  llle  cer- 
tabat :  ad  quod  jurgium  dirimendum  senile  nrmis,  et 
practer  qiiam  conjici  posslt  annosom  ,  adlnic  puer 
ibte  dirigitufw  Electiis  est  enim,  qui  et  fortiter  '  illas 
intcniioiies  exciperel ,  et  maturitdle  consilii  inferen- 
das  temperaret.  Attulit  tamen  ,  quod  sok* t  oinninni 
roatcr  intemio.  Nam  ^trocessu  sorinoiiis,  et  scandaliy 
ipse  Burco  qui  maliliae  suae  sordido  lenocinnreiuras- 
sensu,  summum  facinus  sine  aliquo  timorc  commisit : 
nam  sanctnm  virum  ita  fuste  percussit,  ui  sanguis 
prorn.tts  ebulliiet.  Ai  ille  paratissirous  iram  reprcssit. 


plieitergraii  sunl.  admiuere  libenier  :  pr«serlim  in  D  «ec  vindici»  spe  provocalus  efferta.ii ;  lnrl.ai.,mq..e 
^  potius  et  ationitum  percussorem  blandissimo  dclini- 


quo  locero  roerobrorum  animx  fulgir  exsuperat;  ncc 
naiaraliter  iliud  terrenum  decus  alitiuihus  artiTiciis 
adJQvator. 

Prxstrictis  ergo  bis  quae  oporluit  non  omiiti,  ut 
coi  iDooieseeret  opere  vir  immensus ,  praesenlarelur 
el  volto  :  trtnseam  ad  illa  quae  de  cultoribus  Dei  non 
Diediocriter  laudanda  fronte  narrantur.  Crat  iii  eo- 
dem  serroo  ad  doctrinam  congruus ,  iahricatus  ad 
blanditias ,  *  ad"  intercessiones  jam  tunc  ariifex ,  ad 

•  Ad  interceithnei  jam  arlifex]  Ad  deprccationcs 
qoas pro  miseris  et  oppressis  apud  poitiuiares  ailhi- 
bcrc  Bolcbat  Ecclc^ia,  ut  dictum  esi  lih.  i ,  episi.  7, 
de  qiiibus  serocl  aique  iterum  pauhi  inferitis. 

»  Summint  Qger}  Tirin^?  virinus.   Padi  alluviones 


bat  afTalu.  Iltico  miseram  sc  rlamans,  cl  orbilain 
filio  ob  airocilatem  faoli ,  Capraria  Burconis  niaicr 
occurrit.  Crederes  eam  circa  funus  pignoris  sni  illa 
qua  fugaiur  oinne  consilitim  iu  carorum  mortibus, 
lameiitatioue  jactari.  Lamhehat  vesiigia  sanciis>imi 
juvenis  ejulans  maier,  el,  Parcc,  clnm:'hat,illi,  qHCiH 
nunquam  ad  indignalionem  vis  ulla  conipulerat.  At 
ille  supplicantem  piohihebat ,  nc  sihi  invidiam  ro- 
scitc  describit:  de  quihus  et  Lucniitis: 

Illos  lerra  ftigit  dominos,  his  rura  colonls 

Arcediiiil  duii.nnlo  Pado. 
*  ScliUu;?  ct  Hullandus,  j/M/fls. 


«ti  E.NNOWI  EPISCOPI  TlCliNENSIS  W 

Kaiickx coiicilarct,  iic se  non  rncrrnlcin  dc'aii  lionoris  A  Scriplura  index  revelassel,  coilinuo  ex  ore  ipsiits 


sarcinis  impeiiiret.  Tnrbata  cst  repente  ciTilas  :  om- 
nium  Ciiristianornm  iti  rtirorcm  versx  roentes.  Burco 
pd  exiiinm  poscebiilur ,  et  in  tanta  homionm  multi- 
titdine  iiemo  placidus,  nisi  qui  injuriam  fueral  passus, 
invenius  est.  Fiebat  egrcgius  pontifex,  de  infirmiti- 
t  biis  suis  et  molestiis  gaudenie  dlscipulo.  Nam  ila 
saiisfaciebat  pro  eo  qni  puiabaiur  inimicns,  singnlis, 
ul  nec  gloriam  parcendo  jactanter  qiixreret ,  nec 
vindicaiido  lAandata  coelestia  prseierirct. 

Brevi  posl  nd  diaconii  evccius  jnfnlas,  vicesimiim 
annum  xtatis  ascendit,  facic  nec  ditm  bene  brbitta. 
Turbabatur  suscepti  honoris  tirocinlo  bomo,  qul  jnni 
ducem  poterat  iroplere  Christianum  :  singnlorum  pro 
pudore  dcclinaital  aspectus ,  quem  univcrsa  civitas. 


dulciora  favis  vorln  fluxerunt.  Poslremo  qiiid  libri 
docuissenl,  viia  signabaUir. 

Domum  tal;ter  regebal  Cccle^iae,  ut  nec  profusione 
immoderaia  commissam  pennm  exliauriret,  nec  odit 
sordenli  p^rciiale  conlraherei.  Iiitcrcessionum  etiam 
tiinc  cerlamina  proludebat.  Nam  ubicunque  pro  re- 
mediis  miserorym  episcopi  mittebaiur  iinperio,  tanta 
exigebu  bencficitiro  arle  supplicandi ,  ut  sentireiiC 
silii  in  causis  profuissc  complurimi ,  ipsum  per  8c 
episcopum  non  venissc.  Augeb  tqrcirca  eum  perdiet 
singulos  popularis  aflecius  et  magnis  siiccessibus 
rumulabalur  amor,  qui  ex  judicio  descendebal.  De- 
siderabatur  in  eo  sacerdotium  ,  cum  nemo  nnlritoris 
sui  optaret  interitum.  Ipsum  lamen  ne  odor  quideni 


quasi  salulis  signuin  aliquod  ailcndebat.  Inlerca  supra  ^  hujus  opinionis  a.fflaverat :  arbitrnbatur  ad  profectum 


diclus  antisies  omnem  ecclesiastici:  conversa'i(>nis 
subslantiam  et  dlviiias  paupernm  suonun  in  ejiis  po- 
testate  cojnmiitii ,  volens  nnic  episcopaium  cogno- 
Bcere,  qualem  futnris  temporiims  pra^pararet  cpisco- 
pum.  Et  cum  vix  sit,  ut  ab  eorum  personis,  de  qui- 
bus  sujccessionis  seritur  qiiaiitulacunque  suspicio, 
invidia  tcmperetur ;  in  isiins  graiia  sibi  credebnt 
p^rire  *  sanctus  paier,  quidqnid  fuisset  roinus  exhi- 
bitum  :  qn.Tdam  in  illo  sui,  qu.-cdam  volebat  esse 
mijora.  Al  iste  quotidianis  profertibus,  etiam  cupi- 
dissimi  in  oratione  genitoris  vi>ia  iran«ceni'erjt.  Emt 
enini  genitor,  cujus  eum  per  Evangelium  conceptum 
verbj  co^Iestis  semine  feta  alvus  elTuderai.  Nam  de 
pudicitia  juvenis  roei  quid  loquar?  in  quo  domuro 


suum  siirficere,  si  cum  bona  semper  aestiroatione  ser- 
viret.  Postquam  tamen  invalida  senectus,  el  semper 
de  infirroilatibus  querula  venerabilem  virom  Crispi- 
num  pontificem  occnpavit,  istius  sustentabatur  ma- 
iiibiis ,  in  hujus  iiiiens  erigeb.itur  amplexus ,  pcs 
iilius  erat,  oculns  ,  dextcrn  ;  cujns  ministerio,  quid- 
quid  optasset  fieri ,  ante  juss'onem  snam  videbat 
impletum.  Prxsentiunt  eniin  bonae  mentes  eomm 
dcsidelri:i ,  quibus  ciim  integritale  famulantor.  Talis 
in  diaconalu,  a  vigesimo  incipiens,  ocio  annos  ei- 
plevit  :  et  quidem  limc  slalus  Rcclesio!  Tinnensis 
l)onn  clcricoriim  frugo  poUebnt.  Crant  coelestes  viri, 
quos  isle  n  pcrfectione  incipiens  *  ainabat :  fuit  Sil- 
vester  archidinconus  en  tempestite,  homo  in  vetusta 


libi  sia^iuerat  casiiias ,  et  contineniin  radices  fixeral  q  disciplinarum    instructione  probatissimus  ;  Bonosus 


in  profundum?  Virum  scesse,  nisi  per  lalioris  pniien- 
tiaro,  ignorabat :  carnem  habere,  n  si  cum  moritiiriiin 
se  essc  meminerat,  nesciebat.  Quoiies  tamen  ilhim 
corppreus  appetitus ,  sicut  ab  ipso  didici ,  ludebat 
imaginibus  somniorum  ,  illico  ad-  vigilias  sanctas, 
conVinaata  jejunia ,  atandi  diutissime  necessilatem 
plena  aviditate  currebat;  talemque  bellalrix  d''xicra 
aniniaQ  suis  cerlaioinibus  reddcbat  carnem,  nt  il!i 
opus  esset  postea  pro  necessitate  succurri.  Nec  lam^n 
refccto  corpusculo  iiidulgebat  otio  :  utebatur  leciione 
pro  r^uie ,  librorum  venerabiiiuin  pro  blandimeniis 
•nstruroenta  suscipiens  :  menioriier  semel  iransciirsa 
r<^ebat  :  et  ne  credereUir  Siripturnrum  divinarum. 
tramilom  verborum  tnnlumroodo  ccleritaie  transvo- 


presbyter,  tam  nobilis  sanctitate  qnam  sangiiine; 
Gallus  quidein  prosapia,  sed  coclesiisindigena  :  fuere 
alii  et  numero  plures  et  virtute  pracstanles,  quorum 
idcirco  facio  mentionem  ,  qiiia  parvn  laude  dignus 
est,  qiii  tantum  miscris  anteferlur. 

Circa  fiiicm  tnmcii  vitai  quem  spiriio  prajvidebat 
sanctus  aiiiistcs  ,  Mediolanum  vicinam  expeli  t  civi- 
latem  ,  ubi  nobilium  germina  mcsse  qiiadam  n>unds 
ipgeniiiatis  excreverant.  Quos  visitaiionis  gratia  re- 
quisitos,talibu8  virDci  scrmnnibus  nppellavii.  c  Ecce, 
filii,  jam  me  seins  compellil  ad  iransitum.  Jaro  origi- 
Qariam  ad  ju3  suum  revocat  terra  particularo.  Com- 
tnendo  civils^lcm  ,  commendo  Ccclesiam,  ceiumendo 
hunc,  cujus  labori  et  gratix  dcbeo  ,  quod  usque  ad 


lasse,  pingebat  actibus  suis  paginam  quam  legisset.  ^  boc  tempus  vixi,  et  grandxvus  et  debilis.  *  Corporea 

O*  I  fl  ^        •  *      •  -  *!  I  a  A  •    J  •^  ••     !•  M  •  •  • t_  •||*«         m nst_n_    m    m _  


Si  propheta  fuisset  in  manibus,  prophetnntem  vidercs 
codice  aroisso  lcctorem  :  si  Tesiamcini  Veteris  rc- 
ceiisuissct  volumina,  Moysi  dignu<  xmulator  incedc- 
bat  :  taliter  ac  si  illum  Israeliiicn  per  de<%ertum 
aginina  sequercntur.  Si  aposlQlicum  lac  verborum  et 
niei  dominicc  pnssionis  sevcritatem  legis  condiciis 

*  Sanctns  pater  ]  Basilienses  sanclus  papa ,  qiiod 
ctsi  in  aliis  ferri  possct,  quia  pnp;G  noinen  «tiiibusvis 
episcopis  pleri(]iie  iribiiebani  ,  Cnnodio  lameii  non 
convenit ,  (|ni  iii  nd  e)<istol  s  docuinins ,  uniciim 
i{oman;e  ^eils  ponlificem  pnpam  vocal.  Nam  quod 
6bjii'i  possel ,  Cpiphanium  quoque  papam  infra  in 
lioc  opusculo  appellari ,  id  nihil  «fficit,  quin  Ciirici 
vcrbi  sunt  {\i\x.  eo  loco  recitantur  ,  non  Cniiodii. 
Idemqiic  jndicinm  de  \\\x.  litulo,  nbi  impn  d  citnr 
Epiphinius  .  nam  asrililium  vidclur.    Itaqiic  palris 


solidiias  et  virius  animac  imbecillilalem  meam  por« 
tavit  sine  fasiidio  :  cujiis  amliulavi  pedibus,  lenui 
aliquid  nianibiis,  vidi  oculis,  ordiuavi  sermone  :  diio 
videbamur  inlnenlibus,  cum  unus  per  concordiam  fic- 
ret  ex  dnobus.  i  H;cc  ^  Buslico  iilustri  viro  dicla 
pcniius  insedcrunl,  qui  in  oinni  dicendi  genere  ex*  r- 

'nomen  lioc  loco  reddidimus  :  qtiod  asteriint  vctcra 
exemplnria,  et  qu.ne  mox  sequunlur,  satis  confirmaiiU 
ubi  genilor  nuncupatnr. 

*  Bollnndus,  anleibat. 

*  Schdti.  el  Boll.,  cvjtts  corporea, 

^  lUistico  I.  V.]  Illi,  opinor,  qui  paucis  antc  annis 
consul  fuerat  cum  Olybrio ,  anno  scilicet  iG2.  Hic 
Bnsiicus  Mediolancnsis ,  nllcr  codem  tempore  in 
Gallia  Busticus  Burdigalensis,  nd  qucm  .scribit  Sido- 
nius  lib.  II,  el  de  qno  ilein  li*).  viii ,  episl.  11  :  Salii 


<i\Z  VITA  B.  EPiniAMI  EPISCOP!  TIC4NENSIS.  ?!i 

ciuii»biiiius,  tali  esl  orsus  eloquio.  i  Scimus,  saucle  A  vnhis  coinmu  ictneiu  serva  tl  m  cum  omui  liumili- 


Pater,  scimos,  ci  profuiida  consideraiione  perspexi- 
mus,  juvenem  istum  non  oportere  pro  xlatis  imma- 
turilate  censeri ,  nec  debere  gravis  concilii  liominibns 
leneros  pro  quad.im  obice  annos  afferri :  vir  namque 
eana  moram  integritate  probabilis  gcminata  lautle 
illgnus  est ,  si  illi  ad  vener.ibile  mentis  imper  um 
pBerile  corpus  obtemperet.  Vive  tn  tamen,  v.ve, 
exemplom  et  furma  bonorum  operum,  et  uberiori*s 
io  eo,  si  adliuc  |»ossunt  cre>ccre,  lucidae  conversaiio-- 
nis  fmctus  adjunge.  i  His  diciis  couticuit.  At  ille 
plissimiis  pontirex  benevolentiae  ejus  impendens  gra- 
tias,  qnod  secum  pari  de  discipulo  extstimatione 
seRtiret,  dicto  vale,  discessit ;  atque  Ticinum  qiiasi 
ad  sepolcrum  festinans  legressus  est :  qui  aliquantis 


iaie  potliceor;  neqac  fuiurum  e>se  quemqiiam,  qi>i 
mo,  nisi  ciim  Deo  nosiro,  possii  oflendere  :  auetorem 
liononim  omuiiim  servate  pudieiiiam,  et  ne  injuri»- 
siim  puteiis  quod  grandxvos  et  presbyteros  de 
contineiitia  ei  intcgritnte  sprvahda  puer  appellat : 
eonversatio,  non  auiii,  ant  adolesceniiam  apfril,  aut 
senectam.  Sperulamiiii  mc»  conversationis  intema» 
et  si  indigiium  aliquid  agnosciiis,  coercete.  Nemo  ut 
Eccles'ae  principem  admonere  tirneat,  si  probat  er- 
rantem.  i  llis  ita  dtctis,  coniicuit.  Surrexcrunt  om- 
nes,  et  consona,  qnan  ex  prislina  meditaiioiie,  sub 
momentmea  lamen  voce  dixerunt :  cAvc,  Pater  pro- 
batissime,  ave  pontifex  singnlaris :  bonom  te  quiden» 
nniver»ornm  sensit  electio;  sed  optimum  etiam  ta:i 


diebos  emensis  morbo  r  gio  perfusus,  luccm  sxculi  B  testantur   alloquia.    Creseis   sanctis    meritis    nputf 


Rtistri  soperna  habitatione  commutavk. 

Exiemplo  in  istum  bonorum  omnium  consensnm 
»ddaci*iur  :  magnus  Itlico  tii  toia  urbe  concursus  : 
rapiiur  a  limentatione  funebri  in  gaudium  populi 
eontecrandas  anti>tes.  Fiebit  i^ie  iniemperanlcr 
dolore  mortis  paternx,  cni  reddi  debitas  aliqiias  l:i- 
erjm-«s  promiscux  niullitudinis  laHitia  non  sinebat. 
Resistebat  in  quaniura  po'erat,  et  iudignum  se  )am 
apo*tolica  imitatione  clamitabat :  scd  tantum  magis 
surgebtit  in  eo  dilectio  cunctorum,  quantum  iu  mul- 
titudiiie  magn-^  soliis  erat,  qui  se  vociiarel  indignum. 
Nunc  qnid  plnribus  utar,  qui  oinnia  explicare  non 
valeoT  Finiiimariim  civitaium  jungiintur  siudia,  et 
atlraliitur  tanla  c->IIeclio,  ac  si  initiandus  essel  toiiiis 


censcientiam  uoslram,  et  aperiris  luce  <  perum,  sopr» 
quem  porrigebatur  opinio.  i  Quibns  breviter  per- 
strictis,  suscepto  omues  munere  discesserunt. 

Hox  sibi  beatiis  nntistes  prHprio  ore  lcges  quibiis 
se  po^set  tcnere,  dict:ivit.  Primum  siatuit  non  lavan- 
diim,  ne  nitorem  anim»  ei  interioris  hom-nis  Ibrti- 
(udinem  balnea  magis  sordibiis  amici  confringerent. 
Deinde  decreverat  niiri(fiiam  esse  prandendum ;  sed 
ne  prop<>«iti  senieniiam  supervenientium  vis  utla 
lemerarct,  et  aui  joci:iniije  nebulis,  aut  nvariliae  fama 
l:rdireiur,  difGnivit  nunquam  sibi  cceiiaiiduni ;  ut 
cominulatio  horaruni,  ac  per  hoc  semel  in  die  refi- 
eiendi  lempus  nfTerret.  Cibos  jussil  sibi  placcre  vi- 
liores,   nihllque   in  apparaiione    fercnlonim   nares 


orbisepiscopiis.  DucilurHediolanumadhucrelueiaiis,  ^  saporemquc  suum  posse  ofTendere,  nisi  qtiod  aroma- 


ct  niagiia  si  dimiiteretiir  muncra  promitlens,  qui  ut 
lieret,  noUiit  spondere  vel  minima.  Consecratur  cuin 
omni  celebritaie  cuuctorum.  Exsultabat  mundus  de 
vam  sanctae  ordinationis  insignibus.  Extranearum 
habitatore>  urhium  tanto  se  tripudio  j:)Clabanl,  qunsi 
ipsfs  proprie  profuiurus  infulas  sacerdoia'e8  exce- 
perii.  Aliquos  tamen  magnarum  urbiuin  incolas  cdnx 
eonsumebat  invidi.i,  quod  tantum  oppidi  Ticinensis 
angustia  habcre  roeniisset  antisliicm,  cum  apud  ipsos 
sola  pontifices  mctropolilan:e  jaciantinc  vocahula 
toerentur. 

Exacto  ergo  dedicationis  snx  die,  Ticinum  rcdiit, 
convocatisque  universis  presbyteris  ac  ministris,  la- 


tibns  condiretur.  Olernm  et  leguininis  pnscebalur 
cpulii ;  sed  neutrum  liorum  usque  ad  satieiatem  ca- 
pieus  :  viui  quiddam  parum,  quam  tameii  exiguilatero 
.'iposto  icac  admouilionis  memor  sumchat  ob  stomachi 
cavendam  debilitaiem.  Procedendum  censuit  omnibiis 
in  quoiibct  aeris  tcrrore  maiurius  :  iia  lit  vlgiliaruin 
forinam  lectoribus  antecQdens  nd  ecclcsiain  prflebe- 
rct  episcopus.  Postquam  vero  a4  aliaris  conlinia 
pervenissei,  nurnm  deiibernvit  luiuram  esse  neces- 
sitntem,  qua  Me  nisi  impleii»  solemnibus  posset 
abduci.  Junetis  pedibus  us<|uc  nd  con<ummationem 
niyiiiici'  operis  st.irc  se  debcre  roiisiiiuit :  ita  nt  liu- 
more  veHtigiorum  locum  siHim  depingeret,  et  longe 


Kbos  eos  instruxil  el  conrorta\it  alloquiis.  i  Quamvis  -.  aspicienlibus  iiKlicaret.   Intcnessionura  tantam  sibi 


me,  fralrcs  carissimi ,  iiiter  primordia  immatura 
litubantem  jiidicii  vestii  et  su<;ccpt.T  diguiiatis  pon- 
dos  oppresserit,  ni-mini  tamen  qoid  gratix  vestrtc 
debeam,  cui  maximn  contnlistis.  Et  licct  parendi  vo- 
Itis  roagis  qiiam  jubendi  hobuerim  voluntatem,  mu- 
i»Ti  tamen  per  officium  persnnam  serviendi,  animum 
ntiD  amisi.  Estote  pacifici,  estote  uunnimes;  onns 
niearo  mecum  dividite  :  (i^  cnim  ad  portnndum  facitis 
sarcina ,  quain  multorum  colla  siisientnnt  :  meam 

facetum,  Solo  el  nomine  Rnsiicuni  videio.  Vertim  prx- 
cipHac  iioipR  cudices  hoc  toco  Riisiictum  leguni. 

*  Ad  auret  Uicemeris]  Hicimer  An  hemii  Ang.  filinm 
uxnreui  duxit  anno  467,  ui  itocct  nos  Sidonius,  qui 
sub  ejus  aniii  fiucm  Uomain  iii<;rc  sus  nupiiis  iuier- 
veuit,  lib.  i,  epist.  5.  Idcni  Aniltcmium  soccrum  ci« 


pro|K)Suit  ouram,  ut  ipsiim  se  miseris  inferrc  crede- 
ret  nM)le8liam,  quam  per  negligemiam  a  qvibusc|inifiie 
permisii^set  infeni,  Ad  patientiaro^  laboris  lcroporo 
otii ,  nccesBitaii  ut  sufdceret,  corpiis  aptavit.  Iloc 
sibi  v^endi  pragmaiicum  vel  disciplina;  dogma  pro- 
posuii,  aggressus  esi,  servavii,  implcvit. 

Mox  vero  per  iHiiversum  rouiiduro  sanctam  illiiis 
conversalionem  illa,  quac  licet  in  gloriosis  aciilins 
Inrdior  csse  solei,  fama  non  tacuii.  Scd  *  ad  aurcs 

vili  belto  adortus  interemit  anno  472.  Ncc  posterlor 
igitiir  lioc  anno,  nec  prior  illo  potiiit  csse  legath»,  qiia. 
Iticimeris  nomine  funcius  est  ad  Anlhcmiiim.  Sigo- 
nius,  et  alii  partim  nd  aiinum  471  refcrunt,  pnitim' 
nd  sequentein,  pcrspiciio  auachronisino.  Novus  enim 
adhuc  cniscopu£  trai  Kpipliatiius,  ad  Ticincnsis  uibis- 


2iS  ENNODU  Ef>ISCOPI  TICINENSIS  m 

Ricemeris,  qni  tuxic  secunJis  ab  Aiilbeinio  principe  A  parciis,  ad   nicemcrcm  patricuro  perreiU  :  t  qoo 
habenis  rempublicam  gubernabal,  delnlit.  Nain  iin-      siniul  visus  el  electus  esf. 


peraiore  Rom»  posito,  seminariuin  inter  eos  jecit 
scandali  illa  quae  dominantes  sequestrat,  invidia,  et 
par  dignitas  causa  discordia;.  Surreseral  enim  tania 
rabies  alque  dissensio,  ut  mutuo  bella  prxpararent; 
et  prxlerquam  origo  irarum  proprios  suggerebat  sti- 
mulus,  lis  ista  circumstanlium  consilio  nutriebatur. 
Nutabat  status  periclitaatis  Italix,  et  affligebatur 
fpsis  discrirolnibus  graviiis,  dum  ecspectabat  futura 
discriraina.  Inlerea  apud  Ricemerem  patricium,  Me- 
diolani  ea  tempesiate  residenlem,  fit  cullectio  Ligu- 
rum  iiobilitatis  :  qui  flexis  genibus  soloque  prostrati, 
pacem  orabant  principum,  et  ut  ab  scandalo  utrxque 
partes  desinerenl,  occasiones  gratioe  ab  una  preca- 


Mandaio  ergo  sibi  legationis  ordine,  Romam  pe- 
tiit.  la  quo  iiinere  quid  moiestiarum  sustinuerit, 
qiiidve  virtutum  gesserit,  festinans  ad  maxort  prx- 
tereo.  Mox  timen  ut  supra  dicue  urbis  portas  in- 
gressus  est,  fama  quas  absentem  illum  notum  fecerai, 
digito  cccpit  ostendere.  Conversi  iilico  omniuro 
oculi,  siupuerunt  mentes  attonils,  quod  tantam  sibi 
exhibcri  reverenliam  imago  ejus  index  sanciitais 
requireret.  '  Inexplicabilis  se  cu1p:v  reuin  falebatur 
quilibel  potenlum,  si  tantum  genua  ejtis  amplexiis 
e^t  :  tftllebatur  clamor  in  cceluin  :  nemo  illum  in 
roortalium  numero  computabat,  cui  omnia  ccelesiis 
graii»  videbaiit  bona  constarc.  Perfcrlur  ad  princi- 


banlur  oflTerri.  QuiJ  plura  contexam?  mulcetur  Ri-  B  pcni  Anlliemitim,  siudio  legaiioois episcopum  venisse 


cemer,  et  velle  se  reparare  concordiam  permotus 
multorum  fletibus  pollicetur.  i  Sed  quis,  ait,  potissi- 
mum  liujus  legationis  pondus  excipiel?  qiiem  tantae 
mulisicura  maneat?  qiiis  esi  qui  *  Galatam  concUa- 
tum  revocare  possil  et  principem  ?  Nam  semper,  cum 
rogatur  exuber.it,  qui  iram  naturali  moderatione 
non  terrainat.  i  Tunc  uno  omnes  ore  responderunt : 
€  Yesler  tanlummodo  ,ad  pacem  decUnetur  assensus. 
Est  nobis  persona  nuper  ad  sacerdolium  Ticinensis 
urbis  adscita,  cui  et  belluae  rabidlx  colla  ^  submit- 
lunt :  cui  ante  preces  ofTeratur  beneficium,  quod  a 
qiiolibet  peliturus  advenerit :  cui  est  vultus  vitae  si- 
milis,  quem  venerari  possit  quicunque,  si  est  catho- 
licus  et  Romamis;  amare  cerie,  si  videre  merealur 


Liguri;c,  liominem  quem  millus  possit  etiam  dives 
eloquio  sufncieater  exponere.  At  ille,  <  Callida  n.ecum 
Ricemer  et  in  legalionihtis  suis  artc  decertat :  tales 
dirigit,  qui  supplicatione  expugnent,  quos  ille  l;ices « 
sit  injuriis  :  pcrducile  tamen  ail  nie  hoiniiiem  Dei : 
qui  si  possibilia  precatur,  adniiitam  ;  si  dirficilia, 
snpplicabo  iie  excusationem  meam  gravetur  accipere. 
Dubito  lamen  an  Ricemer  apud  me,  quod  poscit,  ob- 
tineal :  cnjns  scio  votorum  intempcrantem  esse  per- 
sonam,  el  in  conditionibus  proponendis  raiionis 
lerniinmii  non  tenere.  Scd  veniat  directus  antistes, 
el  laiidatam  jampridem  prxsentet  effigiem.i  Egre^ 
diuntup  officia  urbe  tola  palatina.  iube ,  rogaris  * 
audiehat  episcopiis. 


et  Graeculus.  Jam  si  ad  sermonem  illius  veniamus,  C      At  venerabilis  et  sxculis  omnibus  probatus  ponti 


nunquam  sic  diras  aspides  verborum  digitis  incanta- 
tor  Thessalus  violeniis  poterit  evocare  carminibus, 
quomodo  ille  efTectum  peiilionis  suae  a  negaturis 
extorquet.  Pendet  in  arbitrio  ejus,  cum  loqui  coeperit, 
sententia  audientis.  Pendet  jus  suuin,  qui  excusare 
disposuit,  sililli  allegandi  copia  concedalur.i  Tunc 
patricius  Ricemer  ita  respoiidit  :  c  Delulit  ad  me 
liunc  hominem  qaem  exponitis,  fania  gloriosum  :el 
in  hoc  magis  admirationi  mihi  est,  quod  omnes  ha- 
lieat  laudatores;  nullos  ejus  quibus  per  invidiam 
ahMndare  solet  novitns,  prodit  iniraicos.  Ite  ergo,  et 
rogate  hominem  Dei,  iii  ambulei  :  jungite  eiiam  meas 
preces.  i  Egressi  de  consilio  {an  eoncilio?)  statim 
Ticinum  petunl,  causam  iiarrafit,  fusis,  ut  istum  la- 


Tex,  f)0st6aqti.im  inlrogressus  est,  ct  iirofcrendi  ser* 
monis  donaius  licenlia,  qiiainvis  rugilivae  potestaiii 
insigiiia,  ostrum  gemmasque  rulilantes  reverend» 
imagiais  fulgore  coinpresserii  (etcnim  quasi  absente 
imperaiore,  ita  in  se  oculos  traxerat  siognlorum) 
tali  narratioiie  incipiens,  januam  oris  reseravit : 
f  Summa  cnplcstis  Domini,  vcnerande  priiiceps,  esl 
ordliiaiione  di&posilum,  ut  cui  tantx  reipiibUcx  cura 
maniiiibatur,  per  catliolicx  fidei  dngma  Deum  el  au- 
ctorem  et  amatorem  pielatis  agnosceret;  per  quem 
bellorum  furorem  pncis  arina  confringunt,  et  calcans 
•olla  superbix  concordia  snperat,  quod  fortitudo  nnn 
praevalei.  Sic  namque  David  pnedicabilem  parcendi 
magis  inimico  animus  reddidii,  quam  intcntio  vindi- 


borem  susciperet,  beatus  Epiphanius  rogatur  lacry-  D  candi.  Sic  perfecli  saeculorum  reges  et  domini,  sup- 


mift  :  qui  ne  extenuaret  beiieficiuin ,  si  filios  diutina 
fiupplicatione  torqueret,  anteeessit  desideria  postu- 
lantum  :  quos  tamen  taliler  allocutus  est :  c  Quamvis 
lantae  rei  neeessilas  probaiissimae  personne^ondus 
inquiral,  et  tiiubet  sub  gravi  fasce  portitor  immalu- 
rus,  aOectum  tamen  qiiem  debeo  patrix  non  negabo.  i 
Quibiis  breviter  narratis,  quomodo  erat  loquendi 

cathedram  niiper  adscilus.  Quare  com  octavus  ejus 
;3innus,  ut  postea  dicetur,  iiiciderit  in  tempora  Nepo- 
ii<i,  primain  hanc  legationem  sub  annuin  468  conti- 
l^hse  necesse  est. 

*  Galatam  con'cilatum]  Anthemium  quem  Grxciilum 
niox  vocat.  Sidonius  ilem  de  Arvaiido  scrilieos, 
rjusqiie  liiieris  ad  Eiiricuin  lib.  i,  epist.  7  :  Hwc  ad 
ifgem  Gclhorum.  charta  videbatur  cmiilif  pnccm  cnm 


plicantibus  indulgere  ccelesti  arte  didicerHnt.  Superiir 
namque  lioiniiiaiionis  instar  possidet,  qui  impeiiur 
suum  pietate  sublimat.  Hoc  ergo  Italia  vestra  fn-i 
judicio,  vel  Riccmer  patricius,  parvitatem  nicani 
*  oratu  direxit  :  iiidubiianier  conjicicns,  quod  Ro- 
manus  "  Deo  munus  tribuat,  quam  precalur  et  bar- 
barus.  Eril  enim  triumphus  vestris  proprie  profuttirui 

Grceco  imperalore  ditsuadens.  Grxcum  nami|iie  iin- 
peraiorem  appellat,  iion  Leonem  principcm  Orienlis. 
rui  rei  nihil  erat  cum  Eurico,  sed  Anthemium  qui  ( 
Gro^cin  nuper  exortus  Rom»  regnabal. 

*  Bollatul.,  submittant, 

*  Scliol.  ei  Bolland.,  Inexpiabiiis, 

*  Scbot.  ct  Boll.,  orafunu 
"  liiloiii.  DominUb. 


217  TITA  B.  EriPUANIl  EPISCOPI  TICINENSIS.  218 

annalibtts,  ftt  s'me  sangnine  \icerltis.  Simut  nescio  A  disposueram,  per  le  primus  eiliibeo.  Profimda  enim 


'jiiac  species  Coriior  possit  esse  bellorum,  qnam  di- 
fiiicare  contra  iracundiam»  el  ferocissimi  G^lx  pti- 
ilorem  onerare  beneOciis.  Graviui  enim  percellitur, 
si  pfiSiiihta  impelret,  quem  puduit  hnctenus  suppli- 
care.  Traciandus  deiode  anceps  bellandi  eventus :  in 
qiio  tamen  si  ita  prncvaluerini  peccata  cerlamine , 
vestro  regno  defraudabitur,  quoJ  partes  utrxque 
perdiderinl.  Nam  quaecunque  apud  Riclmerem ,  si 
amicus  esl,  salva  sunt,  cum  ipso  a  vobis  Patricio 
possideotur^  Cogitate  pariter,  quia  bene  causx  suae 
ordinem  dirigi^  qni  pacem  primus  obinlcril.i 

llacienus  admirandus  poniifex  proseculus,Ioquendi 
liiiem  fecil.  Tunc  princeps  erigcns  oculos,  desertum 
seomnium  vidit  aspectibus»  alque  in  eum  iiivitatos 


delibcralione  compendiis  noslris  in  liac  parte  consa- 
limus,  si  iii  inceriis  procellariim  erroribus  navem  ex 
Teri  gubernaloris  ordinalione  flectamus.  Quis  enim 
tibi  excusare  prxsuniat  beneGcium  poslulanti,  cui 
oportuerat  anle  preces  oflerriTi  Haec  imperator.  At 
Tenerabil  ssacerdost  i  Gratias,  inquit,  omnlpoleuli 
Deo,  qui  pacem  suam  principis  nienli  iiiseruit :  quem 
ad  instar  stiperni  dominatus  vicarium  sux  polestalis 
voluil  esse  mortnlibus. » 

Quibus  breviier  narratis,  accepio  etiam  pro  con- 
cordiae  firmitate  ab  Anlhemio  sacramento,  discessit, 
festiitans  ad  Liguriam  reverii,  quando  resurrectioiiis 
dominicae  tempus  instabat :  per  qiiod  maceralis  jeju- 
niorum  cruce  eorporibus,  carne  frigi«la  spiriius  hi« 


¥ultuB  esse  cunciorum  :  quem  admirari  ne^  ipse  de-  B  laris  recalesceret ;  duro  a  Redemplore  nostro  luo 


sinebal.  Tunc  allo  traliens  verba  suspirio,  ita  orstis 
esl :  c  Qutmvis  inexplicabilis  milii ,  sancie  anlislcs, 
adversus  Ricemerem  causa  doloris  sil,  et  nihil  pro- 
foerit  maximis  ciim  a  nobis  donatum  fuisse  bcnefi- 
ctjs,  quem  etlam  (quod  non  sine  pudore  et  regni  el 
saiiguinis  nostri  dicendum  est)  in  familix  stemma 
copulavinius,  dum  indulsimtis  amori  rcipiiblicae  quod 
vldereiur  ad  nostrorum  odiuin  pertinere  :  quis  hoc 
namqiie  veteriim  retro  principum  fecit  unquam,  ul 
ihuv  monera  quae  *  pellito  Getac  dare  necesse  erat,  pro 
qtitete  communi  Hlia  poneretur?  Ncscivimus  parccre 
^aogaini  nosiro,  dum  servamus  alienum.  Nenio  ta- 
men  iioc  credat  propriae  causa  ractuiii  esse  formidi- 
nis  :  nam  in  lanta  circumspectione  salutis  omnium. 


rieiido  mors  viiicilur,  et  fidelis  spei  cibis  aniin^ 
sa/inalur.  Vicesiino  a  so,  cum  Romam  egressus  est, 
ftiturum  -Pascha  dies  promiltebat :  lanta  taiuen  iier 
celeritale  confecit,  ut  quarlo  decimo  die  iinprovisiis 
et  fainain  pracvcniens,  Ticinum  ingrederetur,  comi- 
tibus  saiie  plurimis  iu  via  derelictis,  quia  nec  absli- 
neiitiam  ejus  siistiitere  poterani,  nec  laborem.  Ecce 
concursus  pr.x*stolantium  tanti  antisiitis  advenium, 
doini  posituro  videre,  quem  nondum  Roniam  egres- 
&um  fuisse  cognoveraut.  Locl-eurbis  tripudia  attonito 
Riccmeri  indicantur  :  pacem  faclam  consono  omne^ 
01  e  clamilabanL  Exsultatio  infinita  provinciaruin : 
ct  sicut  hoininuni  mos  est,  gralius  &abere  quod  red- 
ditur,  quam  si  omnino   non   pereat;  dulcior  eral 


solum  pro  nobis  limere  non  novimus.  Rene  eniin  C  concordia  quae  post  litein  revocabatur,  et  pax  quaa 


apud  INI8  conipertiim  est ,  perire  imperatori  laudcm 
snae  virtulis,  qui  pro  aliorum  cautela  iioi:  meiuit. 
Sed  ut  tiue  veneraliuni  ad  liquidnm  conalus  illius 
aperiamus;  qtioiiens  a  nobis  majoribus  doiiis  cumu- 
latus  est  Riceroer,  totiens  gravior  inimicus  apparuit. 
Qoanli  eontia  rempublicam  bella  praeparavit?  quan- 
tas  exlernanim  gentium  per  illuin  vires  furor  accc- 
pil?  Postrcmo  etiam,  ubi  nocere  non  potuit,  nocendi 
lamen  fomenta  suggessit.  Iluic  nos  pacem  dabimus? 
bimc  inleslinum  sub  iudumento  amicitiarum  inimi- 
cum  atislinebirous,  quem  ad  foedus  concordise  nec 
afinitatis  vincula  tenuerunt?  Grandis  cautio  est,  ad- 
versarii  animum  cognovisse  :  etenim  hostero  protinus 
sensisse,  saperasse  esl :  perdunt  semper  deprehensa 


jam  pene  desperata  contigeral.  Et  vocabatur  reve- 
reiidus  pontifex,  ut  diu  exspectatum  Mediolanensibus 
praesenlaret  aspecluro.  At  ille,  ne  vclut  debitts  gra< 
tiaruro  acl.ones  praisciis  videretur  exigerCy  visita* 
liones  eorum  sub  colorala  specie  declinabat.  Igitur 
processu  teroporiset  laboris,  qiiotidianis  successibus 
vit:e  iii  eum  meritum  geminabatur.  Erat  illi  germana 
natu  roinor,  religione  non  iropar,  *  llonorata  nomine 
cujus  vitam  per  singula  virtutum  genera  longum  est 
eloqiii.  Sufficit  lamen  ad  lauduro  ejiis  curouluro , 
digiiam  tanti  viri  sororem  dixisse.  Hanc  in  ipso  quo 
de  legatione  rediil,  consecravii  annr  *.  quam  tamen 
imbuendam  disciplinis  coelestibus,  qiiasi  saucia  illi 
nalura  non  sufficeret,  Luminosx  cuidam    feminx 


odia  stimulos»  quos  occultata  couceperant.  Sed  si  D  stupendae  sanctitatis  et  singularis  exeropli  cororoisii : 


in  his  omnibus  reverentia  tua,  el  vadis  et  mediaior 
accedit,  qui  poles  spiriiaii  indagine  consilia  nefanda 
ioveoire,  ct  invenia  corrigere;  pacem  quam  et  tu 
poicis,  negare  non  audeo.  Postremo  si  soliiae  calli- 
ditatis  asttttia  etiam  te  fefellerit,  cerlamen  jam  vul- 
neralus  assnmat :  me  tamen,  statumque  roipublica^ 
tnis  committo  et  commendo  roanibus ,  et  graliam 
qoam  supplicanii  et  profuso  per  se  Riecmeri  itegare 

*  PellUo  Getas  /i/ia]  Fili;e  Anihemii,  qnae  Ricimeri 
nnpsil,  noroen  incerluro.  Nam  quod  Ascilam  nonntilli 
dictam  putarunf,  error  est.  Scripserai  e  consularibus 
amiqais  Gregorius  Turonensis  lib.  ii  llist.  ex  Rici- 
mere  ei  Ascila  natum  Theodcinerem  regem  Fraiico- 
rum.  Ili  ununi  euinderoque  Riciincrcm  lati  sunt,  cuin 


ciijus  oporteret  forlassis  natalium  culmina  relegi,  nlsi 
insigiiior  fuisset  vita  quaro  sanguine.  Ilaec  enirh  fuil 
talis,  de  qua  se  crederet  liabere  et  ipse  quod  disce- 
rei,  qui  'erudiendaro  consoriero  uteri  coinmitiebat. 
Naro  brevi  apud  banc  deposituro  anlistitis  pignus 
effloruit,  et  ad  maturitatero  bonae  frugis  planlaria 
omista  perduxit.  Interea  per  proposituro  slbi  calleni 
viiae  cursu  praepeti  sacerdos  venerabilis  incedebat» 

eos  et  temporiim  intervalla  distinguanl,  et  patriae. 
Gregorinnus  enim  Fraiicus  fuit :  hic  noster  Suevo 
piirc,  Getica  malre  natus,  teste  Sidonio. 

*  Honornia\  llnjiis  Deo  d^^.votae  vir^inis  Ticinenscs 
mcmoriam  quotannis  agiint  iii  idus  Januarias. 


1 


219  ENNOaU  EPISCOPI  TICKNENSiS  m 

eleemo.^^yiiis  biiie  rctraelalionc  operam  dans :  qiiod  A  tatesque  non  valeam  per  onlinem  digcrere;  nec  si 

inilii  cenUim  liiigtiariim  fluminibu^  per  meain»  irrl- 
giios  verba  rundaiilur.  Nam  egressiis  Tirinensi  op- 
pido,  doncc  ad  dcslinata  loca  perlingerel,  tali  Tiae 


niuiii|s  accipientfbus  vullu  et  animo  blaiidissimo 
commendabat :  ila  ul  quicunque  sermonis  soliiis  gra- 
liim  pracstiti^set,  nequaquam  se  indonatum  pntaret 
abscedcre  :  erat  enim  summum  pncniium,  lalero 
^altem  vidisse  ponlificem.  Crescebat  in  dies  singiiloi 
fama  gloriosis  successibus,  ct  loliiro  pene  mundum 
illiiis  prxdicalioiie  coniplebat. 

*  Defunctolunc  Ricemere  vd  Aiiiheinio«siicces8't 
Olybrius  :  qui  in  ipsis  exordiis  dieni  clau^it  extre- 
iiuiro.  l^osl  huiic  Glycerius  :id  regiroeu  accitus  esl : 
apiid  qucm  quanta  pro  saliite  niiilloruin  gcsscrii,stu- 
dto  brevitaiis  incido.  Nam  sanclo  viro,  inlataro  ma4ri 
a  ditionis  sux  bominibiis  concessit  injtirinm  :  ciim 
apiid  iiluni  rcverenlia  pracfali  sacerd  itis  essel  etiam 


siKe  raiigationem  arle  geiniiiavit,  ut  si  lemperius, 
jumcnlorunk  defcctum  considerantes,  in  futurae  intn- 
sionis  diversoria  successerunt,  praeter  psalmoruni 
coniinuationem ,  praetcr  leciionis  perseverantiani « 
qiiorum  nihil  nisi  siaiido  facicbat,  eligebat  secessiiin 
nemorosa  fronde  coiichisum,  ubi  connex!s  arboruin 
brachiis  nox  domestica  texeretur :  quod  soloni  re- 
fugus  per  umbracula  opaca  sol  nesciret,  el  tomm 
viridanti  cespite  gratia  naturalis  sternerel.  Ibi  pro- 
Tusis  in  orationc  continuis  fletibus  exsortem  pluvia* 
rum  terram  oculorum  iinbribus  irrigabat.  ReddelMn- 


deccssore  subliniior.  Post  qiiem  ad  regnunv  Nepos  B  lur  arvailla  fecunda  oralionum  copia,  qaas  rniguin 
accessii.  Tunc  inier  eum  et  *  Tolosx  aliimnos  Getas      esse  non  poleranl. 


qiios  ferrea  Euricus  rex  dominnti<«ne  guberiinbal, 
orta  disscnsio  esl :  dum  illi  Iljilici  fincs  iiirperii  quos 
tran^  Gallicnnas  Alpes  porrexerai,  novitatem  spcr- 
nciiles  non  dcsiaercnt  inccsscre  :  e  diverso  Nepos, 
iie  in  usum  i  rjesumptio  malesuada  durerelur,  dis- 
trictiiis  cuperct  commissum  sibi  a  Dco  rcgnandi  ter- 
ininuin  vindicarc.  Iliiic  utrinque  litium  coeperuui 
Comenta  consurgerc  El  duro  ncnlrnc  parlcs  conce- 
ptiim  tumorem  vincendi  studio  deponnnt,  sic  cxsii- 
per.ibat  cnusa  discordi:c. 

Altigeral  jam  benti^simus  vir  ocl  ^uin  in  sacerdo- 
lio  anniim,cum  repcnie  Ncpoiis  animiim  sumino- 
vcndac  dissensionis  nmor  infudil :  iil  rcpulso  simul- 


Tali  exercitio  se  macerans,  Tolosanam  in  qua 
Euricus  tunc  rex  degeliai,  iirbem  ingressiis  esl,  qneni 
jam  praivia  opinio  Gallorum  auilbus,  qualis  essel, 
intimtiverat :  sacerdotibus  prjccipne  rjiisdem  rcgio- 
nis,  quos  altonitos  de  advcnicniilms  inquisilio  pro- 
funda  sollicitat.  Erat  |iraeierea  ea  lempcstale  consilio- 
rum  principis  ct  moderalor  cl  arbiter  *  Leo  nomine, 
qiiem  per  eloquenruc  meriluro  non  una  jam  decla- 
uiationum  palma  susceperai :  qui  cuw  summo  gaudi« 
advenium  pontificis  indicavit  notitiaj  pub'icaD.  Evo- 
catur  cx  l^^mporc  rcgi  praDScntandus  aniistes,ad  quen 
illico  ul  iiigressus  vidil,  sa'ulavii,  aggrcs^iis  esU 
I  Quamvis  to,  slupeiide  terrarum  ppincc|is,  multonin 


laiis  veneno  servarcl  iiiler  regcs  cariias,  qutid  lucri  q  auribiis  rcddat  virlulis  fama  lerriWero,  ei  gltdii 


arma  vix  poierant.  Evocanlur  ad  cons'«liuin  1/gur  ae 
tiimiiia,  viri  maturitaiis.  qitoritin  possil  deliberaiione 
hibans  rcipublicac  staius  revivisccre.  et  in  anl  qmim 
colun^en  solidiias  desperata  rcsiiiui  :  lantique  ad 
Iractaium  coiere  cx  jussu  principis,  quanti  poterant 
es  c  reciores.  Scr.tur  de  ordinonda  legalionc  serino: 
in  bcaiissimum  virum  Epipbanium  mentes  oinnium 
et  oculi  diriguntur  :  flunt  cunctoruin  sontcntiap,  quasi 
unius  et  ore  pro'eirenlup  et  peclore.  Quid  piura? 
cum  lietitia  Christi  milcs  occasionem  laboris  am- 
plectitur,  el  spe  eflrectiim  praecipil;de  ncgotii  xsti- 
maiione  confidcns ,  agendi  specieni  melioralurus 
inquirit :  actionera  ^e  eonclainaiam  et  vaidc  dilKi- 
eilcffl  codlestis  poleotiae  praesidio  percunclatus  est. 


(piibus  fiiiiiimos  coniinua  vasUiale  premis,  segetero 
quamdam  inimici  germinis  melant:  nulain  libi  lainen 
supcrni  graiiam  numinis  dira  beUandi  praeslat  am- 
biiio :  iicc  fcrniin  fines  liielur  iroperii,  si  Cffilestts 
Doniinns  ofl^endaliir.  Regcm  te  labere  memenlo,  cwi 
oporiet  considcrarc  qoid  placcat :  qui  cufH  suscepluin 
hominem  portaret  ad  ceelum,  pro  immensae  bacredi* 
lalis  muncre  paccm  discipulis  itep.iia  s»pio8  adiuo- 
niliofie  commcndat.  Cu>us  nos  praDcepli  n^^cesse  est 
cssc  custodes  :  praDcipue  cum  noverirons  nimra  for» 
loin  dici  non  possc  qucm  viceril  iadigntlio.Deintle 
porpen  lerc  nos  convenil,  quod  neroo  diUgentius  pro- 
pria  iiietnr,  quam  qui  aliena  no»  appetil.  Quoeirca 
Ncpos,  cui  regimen  Italiaft  ordinatio  diviiit  commisit. 


suscepii,  implevil.  Ciijiis  itineris  molestias  »«c«^s»-^aj  1,»^  nos  •impetrand»  desiinavil;  ut  reduclis  td 

*  Defunelo  Wcenierevel  Anif^emio]  Anno  472,  Rlci- 
mer  enim  Antbemiiiin «  creaio  jaui  in  ejun  bicum 
Olybrio,  intereuiit:  ipse  40  post  dies,  ut  Cissiodorus 


in  Faslis  nolat,  defunctus  est,  xv  cal.  Seplembris. 
Post  hiec  Olybriiis  seplimo  imp«»rii  mcnse  decessit 
Roroae  x  cal.  Novemb.  Sequenti  anno  475  VMCuaro 
aulam  Ravennae  occupavit  Glycerius  lu  nonas  Mar- 
lias.  Idem  proximo  dehinc  anno  imperio  dejcclus 
cst,  levatusque  imperalor  Juliiis  Nepos  viii  cal.  Ju- 
lia^. 

•  Tolosm  afumnos  Getas\  Vesogolhos,  quorum  rex 
lioc  lempore  Itiit  Euricus,  Alarici  pater :  qui  ex  cre- 
brisprincipum  Rom:inorum  mutaiionibusoccasionero 
naclus,  ui  Jornandes  quoque  in  Rebiis  Gelicis  notat, 
Arvernos  oppugnabai,  et  fegni  sui  limitem  per  Ro- 
inam  imperii  fiiies  promovcbat.  Sidoniiis  lib.  vii, 
episl.  6 :  Kvarix  rem  Gothorum,  quod  Imilem  refini 
Stti*  r«ii/o  dhsolutonue  (asdere  anliquo ,  vel  tulalur 


nrmorum  jure  ve'  promovet ,  nec  nob's  peeenloribus 
hie  accusare^  nec  vobis  sanctis  hic  disculere  pfrmissHm 
gjtt.  Ilaec  igiior  Nepoli  Aug.  caiisa  cnr  Epiphanium 
logatum  mitterct  adEuricuin,  ul  aniiqui  foederis  jura 

rctiovareut.  . 

»  Leo  nomiwel  Ad  qucm  Snlonius  idem  lin.  yiii, 
e,\  3»  hls  \erhh  :  Sepone  pauxiUulHm  conctanuuissi' 
nias  declamatvnes,  quas  oris  regi  vice  conficis.  ErJit 
eiiiin  velul  qiiaDslor  Etirici.  Scd  ;iriis  cliam  locis 
doclrin.-B  noinine  laiidalur  a  Sidonio ,  ut  lib.  iv,  ep. 
2i,  et  in  Narhone. 

Sive  ad  docliloqni  Leonls  acdes, 
0»o  his  sex  labubs  docenle  jur is, 
Ijliro  Claiflitis  Appius  latorel, 
Claro  obs(  urior  iii  decemviratu» 
At  si  dicai  epos,  melnimqiic  rliyllimis 
Floctal  coiiiniaiicis  toiiaute  plectro 
MordactMii  tacial  silcrc  riacsum. 


^'21  VITA  B.  EPIPII4NII  CPISGOPI  TICINENSIS.  8ii 

lidcm  meniibiis,  lerrx  fiibi  coiivcnx  dileclionis  jnre  A  cumiilo,  liumililas  in  eo  pariter  scnliebat  aiigioeii- 
socieniur.  Qui  ticet  ccrtnmina  noii  formidel,  concor-      tum. 


diam  prius  exoptat.  Nosiis  in  communi,  qiio  sit  do^ 
minomm  anliquitas  limitata  confinio  :  qua  sustiniie- 
rint  partes  istae  illaruni  reciores  fumulandi  patientia. 
Sufficiat  quod  elegit,  aut  certe  '  patitur  amicus  dici, 
i|tii  roeruit  dominus  appeliari.  >  Haec  vir  irisigiuS5i'« 
inus  Epiphanius. 

At  Curicus,  gentiie  nescio  quod  murmur  inrrin- 
geiis,  ro^llituin  se  adlioriaiionibus  ejus  vultus  siii 
Mrfoitaie  significat.  Leo.  vero  iiominatus  superius 
lauto  allocutionis  ipsius  tenebaiur  niiraculo,  ut  cro- 
drret  verbis  hiijusccmodi  espugnari  posse  menies,  si 
fas  est  dici,  ctiam  si  conlra  justitiam  postularct.  Ta- 
liter  tamen  feriur  ad  interpretem  rei  loculus  :  c  Licet 


Igitur  duin  lalibus  se  disciplinis  et  laboribus 
Cliristi  et  Dei  fiostri  operarius  eiercet,  ecce  i^le 
quielis  iiescius  el  scelerum  patralor  inimicus,  magna 
dolorum  incrementa  congluiiiiat,  et  iuquirit  quibus 
viriim  iiitegerrimum  passionibus  lacesseret.  C\erci- 
tiim  adversus  ^  Oreslem  patricium  erigit,  el  discor- 
d  ae  criiniiia  clandestinus  supplantator  iiiterserii.  Spe 
novaruin  rerum  perdilorum  anim«>s  inquictat :  Odo- 
vacrem  ad  regnandl  ambilum  extollit.  Et  ut  hxc 
pernicies  in  Ticinensi  eivilaie  contingeret,  Oresiein 
ad  eam  fidiicia  munitionis  iiivitnt.  Episcopiis  cum 
omnibiis  ad  se  pcrtinentibus  prapsens  invenitiir :  fit 
mniimus  in  urbe  concursiis,  prxdandi  rabies  inar- 


pectus  meuin  lorica  vii  de.^ernt,  et  assidue  manum  B  descit :  ubique  luciiis,  pator  ubique,  et  mortis  iinago 


orbis  aeratiis  incluJat,  necnon  et  latiis  muniat  rerri 
prapsidium,  invcii  lamen  boroinem,  qiii  me  arma- 
Uim  possii  espugnare  sermonihus.  Fallunl  qui  di- 
riint  Romaiios  in  linguis  sculiim  vcl  spictila  non 
habere.  Norunt  enim  et  illa  quae  nos  miserimus  verba 
repellere;  el  qiix  a  se  diriguntur,  ad  *  caedis  pene- 
tralia  destiuare.  Facio  ergo,  venerande  papa,  qux 
poscis  :  qnta  grandior  est  apud  me  legnti  persona , 
qunm  potentia  destinanlis.  Accipe  nunc  fidem  el  pro 
Nepoie  pnUicere,  quod  scrvei  intcmeratam  concor- 
diaro,  quando  te  promisisse,  jurasse  est.i  His  dictis, 
fiiito  eii.iiH  pjctionis  vinculo,  verendns  pontifes  vale 
d  cto  di-cessil.  Ad  quem  statiin  precatorum  lurba 
dirigitur,  ut  seculuro  die  regis  rpulis  interesset; 


plurima  discurrebnt.  llle  sotliciius  poscebatur  ad 
pcenain,  cujuasiibsianJiaro  noliorem  fecerat  amici- 
tiirum  fidcs  anliquior.  Alii  nainmas  ruiiuris  xdibus 
siipponebant :  alii  ad  esiiiiin  poscebant  dominum» 
pro  cujus  convenerat  saliile  pugnaai.  Currunt  ad 
ecclesi»  domuni,  totis  direptionis  incendiis  x&tu3ii<- 
les,  dum  quem  videbant  entgare  pliirim.i,  periin- 
mensa  suspicnbatur  absconderc.  Prob.  neras!  tlie- 
sauros  criida  barbarirs  quaerebat  in  lerra,  quos  ille 
ad  coelestia  secrcia  iransmiserai.  Oiripi&ur  etiam 
sanct;!  ejus  germann,  el  seorsiim  ab  eo  capiivltatis 
sorle  deduciiur  :  oinncs  iiobilium  n  suis  laniUiae  se- 
queslrantur  :  Luminosa,  gloriosissima  remina  pnrili 
oecessitaiis  condilione  consiringitur.  Odolor !  u  rxq/ie 


quem  ille  jam  compercrat  jugiler  pcr  saccrdotes  suos  C  ^dc^ise  flammis  bosiiiibus  concremantur  :  tola.  ei- 


polluta  hab<>re  convivia  :  cui  eicusavit,  disitquc  sibi 
non  esse  in  more  positum  alienis  aliquando  prandiis 
vesci :  perinde  se  magis  vellc  proficisci :  quod  cr»nsti- 
inturo  roatoravit  implere,  et  Tilosam  taniis  comi- 
laotibns  egressus  est,  ut  pene  deserta  urbs  discedente 
nosfro  pontifice  cerneretnr.  Tanios  enim  in  brevi 
devinier;it  sibi  caritaie  siucera,  ut  captiviiatem  fle- 
rcnt,  quod  apud  pairiam  remanere  necessitas  con- 
siringebat.  Inde  lamen  regrediens  singula  sanctarum 
bibilationum  loca  visilavit.  Medianas  *  insulas , 
StODcbadas,  Leniro,  ipsaroque  nutriccro  summorum 
niontiam  planam  Lerinum  adiit.  Ilnde  singulos  vitae 
flosculos  decerpsit  ei  omnibus,  qiios  in  se  boni  ger- 
minis    fomes  insereret,  et  ad  maluritatis  tempus 


viias,  quasi  uiius  rogus,  efl^ulgorai.  Cunctorum  voces 
sacerilotem  rcquircniiuni  audiuniiir :  nemo  pericnli 
sui  mcniinerat  dum  ninjor  ab  \\\h  salulis  portio 
divideretur.  Cui  quamvis  confusa  iii  singulornm  exi- 
tiiim  turba  fremeret,  lionor  tamen  et  inti  r  gladios 
impendebatur.  Nam  iliico  nou  fuerunt,  quos  poluit 
videre  captivos  :  vencrabilem  germanaro  suaro , 
priusquam  in  vesprram  diei  illius  lui  funesta  labe- 
relur,  eripuit.  Plurimos  etiam  civium  absolvit  pre- 
catu  suo,  anteqiiam  durissimae  condiiionis  vincula 
scntireni:  matres  familins  prxcipuc,  quas  immanior 
in  hac  necessitate  poterat  manere  commoratio.  Po- 
strcroo  slalus  civiintis  quem  muliitudo  barbarica 
succidebat,   unius  fortissim»  columnac  sustentatus 


pravida  pomis  coelestibus  arbor  adducerct.  Interea  Q  resiirgebat  auxilio  :  nec  tantum  ad  delendum  suffi- 


csspectatum  ItalU  lumen  redditiir ,  et  revertente 
>ingulari  sacerdotc  per  sudum  rutilans  jubar  apcritur. 
Tic  nnm  diu  desideratus  ingreditur :  Nepoli  effeclum 
per.icta;  legationis  insinuat  :  et  crcscente   laudiim 

* 

*  Schot.,  patiatur, 

*  Schoi.  ei  Bulland.,  cordis, 

*  Insulas  Stcechadas]  Sic  legendum  censui,  non 
Cyclndas;  qiiod  habent  manoscripti.  Sicechada  Pli- 
niiis  lib.  111,  cap.  4,  et  geogrnphi  in  ora  Massiliensi 
locant,  docentque  propier  ordinem  quo  sitx  sunt  id 
nomen  esse  sortiias.  2Tocx«5f c  Ptolcin.To.  Qui  Sioe- 
cbadasinsolasignorabaiantiquarius,CycIa(lasscripsit, 
quia  notiores  erant  :  quemadniod  iin  in  pnne;;yrico 
Cyrilluin  iteni  srrips  rrunt  |»ro  riochrilo,  cl  Cyliiidros 
pro  Cliclydris.  Sunt  autcin,  ul  diii,  Sionclindcs  in 
tira  Massiiiensi  :  at  Leriis  cl  Lcrinus  c  rcgioiic  Auli- 


ciebat  eserciliis,  quantum  nd  repRarandum  unius 
persona  pontificis.  Sublalo  tamen  Oreste  et  propte^ 
Placeutiam  urhem  exstincio,  deprxdationis  impelus 
coiiquicvit 

polis.  Omnes  olim  rereriae  coenobiis  ac  cellulis  mo- 
uachbruin,  quod  Cassinni  collatiunes  lesiantiir  :  ci 
quihus  septcni  posiremx  ad  sanctos  qui  in  Sloechadi- 
biis  erant  insulis,  emissx  sunt,  totidem  ad  Hononi 
tum  et  Eucherium,quorum  alier  aiicior,  alter  aluiii 
niis  monasterii  Lerincnsis. 

*  Orestem  patricium]  Anno  476.  Ific  superiorc  anno 
Aiigustulo  liiio  impcriuni,  fugato  Nepote,  dcderat. 
Iloc  aniio  arm:i  in  ill^s  niovit  Odoacer  et  Orestem, 
qiiod  Eiinodius  docet,  Ticiiii  ohsedit,  captumque  cuni 
O|)|)ido  Placeniiae  landcm  oicidif. 


^5  ENNODir  EPISCOPI  TICIT*ENSIS  ^ 

Ptisl  qncni  »  aifscilus  in  regnnm  Odovacris  lanio  A      Inlcrea  ne  solis  civiiatem  tcmplorum  aedibiis  vi 


lultu  insigiiem  virutn  ccepit  Iionorare,  ut  omnium. 
rfccessorum  suorum  clrca  cum  officia  praBcederet. 
tnterea  ne  diu  (avillis  douiicilia  divina  premerentur^ 
ante  gloriosus  antistes  rexdificandi  sompsit  animum, 
quam  expensas  aut  subslanliam  praeparandi.  Ingentis 
prctii  fabricas  sine  nummorum  altollere  condito  non 
expavit,  apostolicae  admoRitionis  baud  inscius,  quod 
coeiestia  regna  quaerentibus  indeficiens  jugiter  census 
exuberet,  el  de  pleno  semper  impcrti^it  quem  non 
opprimil  in  largiendi  vulunl.ite  paupcftas.  Dicebal 
enim  :  Vix  est  ut  animun)  iivitem  possibililas  dese- 
rat,  et  difficillimum  ut  sequatur  abundanlia  bominein 
menie  mendicum.  Jam  jamque  tamen  fastigia  per- 
fectionis  majoris  ecclesiae  opus  attigerat^  aedificio  et 


deretur  ornasse,  fessis  ejusdcm  urhis  habitatoribfis 
remedioruin  utilitaie  prospexit.  Nam  direcia  lega- 
tione  ad  Odovacrem,  '  quinqueniiii  vacaiionem  fisca- 
Ijum  tribuiorum  impetravit^td  quae  beneficia  per 
singulos  dispertienda,  lanta  se  castitate  continuit, 
ut  nemo  ex  bis  minua  acciperet,  quain  is  quo  fue- 
rnnt  impetrante  concessa.  Dum  bacc  tainen  gereren- 
tur,  in  perniciem  Liguriic  possessorum  ^  Pelagii  qui 
ea  tempestate  pr.vtorio  prxfectus  erat ,  reposilus 
mMlitiae  ardor  efferbuit.  Nam  coempiionum  enor- 
mitate  gravissima  tributa  duplicabat,  reddebatque 
oiiiis  geminum,  quod  simplex  sustiiiere  non  poterat. 
Uiide  mox  ad  snnctum  virum  oppressorum  tuiba 
eotifluxit;  qui  laetus  suceurreudi  occasiones  amplecu- 


dedicaiionis  insigni-bus  adornaio.  Extemplo  alierius  B  tur,  et  pro  cunctorum  necessitate  alacer  ambulavit. 


ccclesise  tum  columnatus  repente  paries  impulsu 
oaliidi  serpentis  ejectus  est.  Voluit  experiri  si  mul- 
tiplici  ejus  possit  vexatione  subvcrti.  At  ille  violen^ 
tior,  ne  malis  ejus  cedcret,  assurgebat,  et  coniinuo, 
sine  alicujus  passionis  indicio,  ad  reparatinnem  if  sius 
plena  se  aviditate  succinxit.  Nimio  tainen  universilas 
lenebatur  miraculo ;  quod  ab  ipso  templi  ibolo  arti- 
fices  cum  ingenli  macbina  corruerunl :  nullus  tamen 
eorum  aut  crure  debilis  factus  est,  aut  aliqua  niem- 
brorum  parte  truncatus.  Quod  orationibus  episcopi 
conligisse  cunctorum  sensibus  paiuit;  ut  molem 
propriam  ruhia  sustineret,  et  a  casu  suo  lapides 
suspenderenlur.  Siupeiido  tamen  ordinationis  ejus 
cursu,  supra  dicti  operts  perfeciionem  labor  accrpit^ 


poposcit,  obtinuil.  Sed  quid  frusira  gestio  singuiorum 
species  laborum  ejus  vel  formas  eloqui,  dum  quod 
non  explicat  possibilitas,  praesumit  affectus,  datque 
terniiiiUm  l^tiora  opinantibus  sermonis  angustia? 
Fiurunt  tamt^n  Ista  sacralissimi  vatis  desideria,  ut 
cum  innuinerabilia  faceret,  optaret  de  laudibus  suis 
aui  iiulla  aut  pauca  perstringi.  Unde  si  quid  miiius 
lingua  pauper  aperui,  audientium  et  iegentiuin  scii- 
sibus  derelinqucK 

Post  multas  tamen  quas  apiid  Odovacrem  regem 
Ieg.itiones  violentia  supplicatiouis  exegit,  disposi- 
tione  ccelestis  imperli  ad  Italiam  '  Tbeudericus  rex 
cum  immensa  roboris  sui  mMliitudine  commeavii,  ad 
quem  fir  integerrimus,  dum  Mediolani  jnm  positus 


''am  consummato  majoris  ecclesiae  *  praeparationem  C  esset,  excurrit.  Quem  cum  ille  regum  p^aestantissl- 


Mrditus,  raptim  ad  fastigia  priscac  incohimitaiis  sur- 
rexisse  conspexK  domum  Dei ,  qui  necdum  com- 
pererat  inchoaiam.  Quibus  tamen  ab  eo  celeriier 
exactiSy  mox  se  in  illam  divinus  favor  ostendit.  Nam 
In  ejusdem  anni  curriculo  summa  daemonum  turba 
de  obsessis  coeperont  clamare  corporibus,  Oagris  se 
et  cruciatibus  nimiis,  ut  fugcrent,  sacerdote  Epipba- 
nio  imperante  compelK.  Quos  ille  modica  cum  flelu 
oratione  profusa,  ad  exiima  terrariim  confinia  trans- 
mittebat ,  ac  diversis  vocibus  ejulantes  meritorum 
suorum  urgebat  imperio.  Sed  cum  talia  per  €hristi 
gratiam  jngiter  faceret,  nibil  sibi  de  praesumptionum 
flatibus  assumebal.  Tollit  eniin  illis  boni'meriti  po- 
teniiam,  quibu«>  supercilium  fiducia  benignitatis 
allulerit. 

'  Adicilus  in  reqnum  Odovacer]  Regniim  ait,  non 
imperiym  :  quia  Odoacer  ejecto  in  rxsilium  Augu- 
stulo,  deletoque  Roinanonim  imperio,  rrgis  tanium 
sine  purpura  et  insignibus,  non  Au$;iisti  nomon  as- 
sumpsii,  eoque  contenius  Italiai  pra*fuii  annos  ferme 
H,  Vetus  Chronicum  consulare  lcvatum  regem  pro- 
d  t  X  cal.  Septeiubris,  ei  quiiito  posi  die  Orestem 
in  erfectum. 

'  Schott.  et  DolK,  rcparalionem, 

*  QuinquennH  vacationem]  iii)n'>tum  principum  mos 
Fst,  attritis  bello  Tel  alia  cal  iniiaie  civiiatibus  ac 
provinciis,  onerum  fiscalinm  vncaiionc  aiii  indulgcu- 
lia  subvenire.  Sic  olim  Consinniinns  iOdiia*  ci\iiaii 
giavitcr  aiflictae  quinqiieniiii  j*el  qua  reinisii.  Eumo 
niiis  rlielof*:  Quinque  annorum  uohii  telviua  remitisti, 
0  Imlrum  omnibns  luilrit  felicius !  Et  Tbeodericus 


mus  cordis  uculis  inspexisset,  et  solita  judicii  sui 
sacerdotem  ftostrum  libra  pensaret,  invenit  in  eo 
pondus  omnium  constare  virtutum,  cujus  integriia- 
tem  velul  fabrilibus  Kneis  ad  perpendiculum  mentis 
emensus  est :  qui  tali  apud  suos  de  illo  sermone  usus 
e>t:  c  Ecce  liominem,  cui  totiis  Oriens  Similem  non 
habet :  quem  vidisse,  praemium  est ;  cum  quo  habi- 
lare,  securitas.  Fortissimo  muro  Ticinensis  civitas 
incolumi  isto  vallalur,  quos  impugnantum  nulla  via 
possit  obru  re,  quos  nequaquam  Balearis  fundaa 
iransci'ndant  excursus.  Si  qua  nccessitas  iirer  undas 
certarainum  accesseril,  lutum  est  apud  islum  ma- 
trem  familias  deponcre ,  ei  cxpediium  cxcur&ibus 
militire  bellorum.  > 
*^     Inlerea  Derduelles  aiiimos  dedititii  excrcitus  mu- 

provihciac  Alpium  Coiiinrum,  quia  excrriius  pcr  illam 
ti-ansieral,^lertiaeindictionis  tributa  rclaxavil.  Cassiud. 
lib  IV,  epist.  56. 

*  PelagH  qm  prwtono  prwfectus]  Prapfectorum  cnim 
prxtorii  erat  tributa  exigere,  touc  uTtor/rax^o^j  f6po\Ji 
oioc  T&>v  viQi}jOCTOu]ixsvuv  ocvTOic  ctVTr/oaTTCtv,  Ut  loqiiiiur 
Zosimus  hb.  iv.  Caeterum  Pelagio  buic  a.'taie  suppar 
Pelagius  alter  palricius,  vir  exiniius.  et  poeiica  Inude 
clarus,  quem  Zeno  Augustus  anno  490  necavii.  Mar- 
cellious  comes,  Longino  ii  et  Fausto  coss. ,  Zeno 
imp.  Pelagii  gvlam  in  intula  quw  Panormum  dicilur^ 
fraftgi  piwcipit. 

*  Theodericus  rex]  Anno  489  Cassiodorus,  Probino 
ct  Eutebio  cosf,  felicitsimut  atque  fortissimus  U.  iV. 
rex  Theodericut  inlravit  Italiam, 


V  VITA  B.  EriPIlANII  EPISCOPI  TICIN£NS1S.  •    3E6 

CalionurD  incendil  arabilio  :  qiioruin  caput  *  Tufa  fiiit,  A  enarranda  lingua  non  suffroiei.  iuvat  enim  cerla 


homo  In  perfugarum  infjuiio  notitia  veleri  pollulus : 
qui  concepit  mente,  ut  se  desperatis  partibus  cum 
ingenti  muliiiudine  redderet :  quod  dum  Tbeodericus 
rex  principali  sollicitudine  cognovisset,  conlinuo 
omnem  illam  quam  totus  Oriens  vix  susiinuit,  con- 
Iraxit  manum,  atque  ad  Ticinensis  civitaiis  angu- 
Hum  coutulit.  Videres  urltein  famiiiarom  coetibus 
seitenlem  :  domorum  immanium  cuTmina  in  angiistis< 
simis  resecata  tiiguriis  :  cerneres  a  fundamenlis 
aedificia  immeiisa  migrnre;  nec  ad  recipiendam  ba- 
bitanliim)  densiiaiem  solum  ipsuui  ^iosse  sufQ- 
cere. 

Inter  hiec  ilfe  in  bonis  vir  exercitaiissimus,  in  qoo 
animnnim  ampliiudo  cunctis  pandebat  accessum. 


qu:rqiie  decerpere,  ubi  sunt  omnia  admirand:i  quae 
referas.  Sub  lali  cruce  triennium  duxii,  soli  Doo 
dtdorum  suorura  secreta  manifestans,  a  quo  mini- 
strari  sibiclanthestinom  poscebat  auxiliuin. 

Post  binc  digressis  Golhis,  *  civiias  Ticinensis 
Bugis  est  tradita,  bominibus  omni  Teriiate  immani- 
bus  ,  quos  atrox  et  acerba  vis  animonim  ad  quoii- 
diana  scelera  soniciia!)al :  diem  putabant  perlsse,  qiii 
illos  sine  faciaore  casu  aliquo  intervenienlti  fuglssei. 
Quos  tameii  bealissimus  aniistes  serinonum  suoruiii 
roelli!  delinibaty  ut  cfTera  corda  auctoriiati  subinitte- 
rent  sacerdotis,  et  amare  discerent  qiiorum  pectora 
odiis  semper  fuisse  dedicata  cognoviinus.  Mulata  est 
per  meritum  illius  perversitas  naturalis,  dum  inbo- 


opportunum  sibi  conjiciens  tempus  offerri,  quo  be-  B  noris  mcnlibus  radix  pcregrinx  apud  illos  affectionis 


nignitalis  suae  pleno  austro  vela  laxaret,  el  portum 
gloriae  per  variarum  noiiiiam  geiiiium  et  aclunni 
celebritatem  secunda  navigatione  periingeret :  pri- 
more  in  loco,  quod  nulloe  chartoi  veteruin,  nulli  li- 
brorum  de  quocunque  loquuntur  annales ,  quod  cum 
stopore  relaior  afnrnicl,  vel  cum  admiraiioiic  lector 
admittat,  ul  cum  sagacissima  gcuie-babitans,  et  quam 
nulla  suspicionum  aura  pra^tervolat,  in  rebus  dubiis, 
qnando  metus  periculi  eiiam  miiia  contra  quoslibet 
corda  sollicitat,  sic  illi>  fidelissimus  exsiiiii,  ut  ini- 
micos  eorum  toto  devinctos  tencret  affecui,  ci  *  inter 
dissidentes  principes  solus  esset  qui  pace  fruerctur 
amborum.  Applicabat  jenim  ad  compendium  unius, 
quidquid  prjestabalur  ab  allero  :  et  revcrentia  per- 


inseritiir.  Quis  sinc  grandi  siupore  credat  dilexis!R6 
et  timuisse  Rugos  episcopum,  et  catbolicum  et  Ro- 
maiium,  qui  parcere  regibus  vix  digrinntur?  Cum 
quibus  taineh  iiilegrum  peiie  bionniiim  excgil  taliter, 
ut  ab  eo  flentes  discedereHt,  etiam  ad  parentes  et 
familias  regrcssuri. 

Posiquam  vero  perfuncia  res  est  misero  eiitialique 
bello,  et  vicit  is  cnjiis  post  triumpbum  spoliatum 
vagina  ghidium  nullus  aspiril;  qui  prapsumptionem 
exercitus  sui  cum  prxlio  terminavit :  illico  aggres- 
sus  est  vcnerandus  pontircx  de  urbis  suae  repara- 
tionc  tractare :  quam  ut  primum  dignis  cornpleret 
babitatoribus,  spiriialis  prospexit  deliberationc  cou- 
silii.  Ct  licet  eam,  precaiu  illius  facicnie,  nullus  in 


sonx  suae  alquc  dulccdine  sic  largientis  lemperabat  C  vasiitatem    temporalis  procelhc   turbo    dispulerat ; 


animum,  ut  nullatenns  accenderetur,  si  aliquid  a  sc 
beneficii  per  episcopum  et  iniiniciis  acciperet.  Ille 
foil,  circa  quem  conc  nlhm  ct  pugnantes  servarent, 
ei  cnjus  quietein  belli  non  Ixderent.  Jam  si  ad  illud 
▼eniamut,  quod  quoiidinna  et  ipsos  pascebat  buina 
nitale  raptores,  et  illis  intra  civiiatem  sumptunm 
Decessaria  ministrabai,  qui  foris  praedia  illius  conti- 
nut  vastitate  deleferanl.  N:im  lot  millia  bomiiium 
ano  eodemque  tempore,  cum  diversa  poscereni, 
fefidebat  blanditiis,  liumiliabut  alloquio,  pascebat 
raoneribos.  Si  cujus  liberi  uxorque,  inimicis  a  qua- 
libel  parle  fuissent  intercipienlibiis  occiipati,  illico 
sapplicationis  illius  nreiio  red(leb>riiur  suis,  qiios 
anri  redimerc  non  potuissel  efTusio.  Regi  npiissiinus. 


parum  taincn  credcbat  posse  siifliccre,  si  post  rui- 
nam  omnium  Lignri:c  civitatum  Ticinus  suis  tantuui 
contciila  ind.geiiis  cxsultarei.  Coepit  vicinarum 
urbiiiin  nnitimos  qiiosipie  de  civibus  flosculos  legere, 
atquc  ad  sums  bortos  cullor  ^  dil  gent<  r  planlaria 
jam  probaia  porl.ire,dc  quibus  frugi  et  idoneffis 
aptissima  caperet  poma  possessor. 

Intcrca  subila  aniinum  prxslantissimi  regis  Tboo- 
derici  deliberaiio  occiip^fVit,  ul  illis  tantuin  Romanus 
libenaiis  jus  tribueret,  qiios  pariibus  ipsius  liilcs 
examinata  jiinxisset :  illos  vero  quos  aliqiia  necessi- 
tas  diviserat,  ab  omni  jus^it  et  lestandi  ei  ordinatio- 
num  suirum  ac  voluniaium  licentia  submoveri.  Qua 
sentenia  proiniilgaia,  et  legibus  circa  plurimos  tali 


ei  prae  sanctis  omnibtis   venerabilis   existebat,  ul  D  lege  calcais,  universa  Iialia  lamentablli  jusliiia  sub- 


qtio  eunque  Homanorum  bcllandi  liconiia  bominum 
ejns  fecissei  esse  captivos,  mox  illi  reslitueret,  qiiem 
lohi  intelligebat  aliorum  libertate  ditari.  Deinde 
eninnerarenequeam  quanta  ille  subjugatorum  agmina 
soloproprio  reddidit;  quania,  ne  vexarentur,  impo- 
soil.  Jam  si  illa  retexam,  quas  inimi  onim  susiinuit 
iQSole;iti:is ,  quilius  laboravit  iuiiiiissionibus ,  quali 
procellaf  pessimomm  virtute  contenipsii,  ad  bxc 

^Jufa]  Ligiiriac  »t|ue  iEmiliae  consularis,  ut  non- 
ntrili  iraaunt.  Incidit  ejiis  defectio  in  annum  490. 
^  *  InUr  i^iitidentes  princives]  Oiloacrem  et  Tbeode- 
ricnm. 

*  Chiias  Ticinen$is  Hugis  est  traditn^  Anno  4^"^. 
^Scbult.  et  Uollaiid.,  diligcns. 


jacebnt.  *  Itur  rursus  ad  iilum  qui  manu  mcdica 
publicis  roiisueverat  subvenire  vulneribus  :  cujus 
fonte  xrumuarum  sxpe  fuerat  ardor  exMinctus.  Qui 
duin  se  diceret  solum  ad  tantam  sarcinam  susiiiien- 
dam  non  posse  sufncere,  rogatur  pariter  ▼ciierabilis 
Laurcntius  Mediolancnsi<i  cpiscoptis  :  qui  profecti  ima 
Raveniiam  eiiani  pariier  pervenerunt,  suscepii  rcve- 
rentcr.  Por^tquam  illis  agendi  aditus  rcclusus  cst, 

"  Itur  rurnus  ad  illum]  Tertia  ba^c  Epipbanii  lcga- 
tio,  in  qiia  collegam  liabuit  Laureutium  episcopum 
Mediolaneiisem,  ad  Tbeudericum,  de  abioKanda  bgn 

Suam  aiiverMis  eos  tuleral  qiii   sicterant  a  parlibiis 
doacris. 


m 


ENNODII  EPISCOIM  TICINENSIS 


^O 


beatus  Laurentius  necessarium  dusii  illi  poiissiraum  A  accessum  :  el  inier  res  ^  duas  nasceiilis  imperii,  pie- 


peroraudi  cupiam  dari,  ciijus  vesligia  rrequciilium 
legatiouum  laboriosus  callis  ailriverai,  et  per  ira- 
miiem  liujuscemodi  itineris  cursilantem  non  semel 
liispiduin  caslrensis  pulvis  effecerat :  qui  tali  publicas 
petitioiies  est  orditus  eloquio.  4  Quantus,  invictis- 
sime  priuceps,  pitr  innumerabiles  siiccessus  felici- 
tatem  luam  favor  divinus  evexerit,  si  per  ordinem 
retegain,  '  agnoscis  tc  votoruin  parcum,  inajora 
semper  a  Deo  nostro  bencficia  accepisse  quam  oplasse 
memineris.  Sufllcit  tamen  boc  unuin  nnrrarc,  sed 
maximum ,  quod  apud  te  principem  ibi  servorum 
Uioniin  causas  agimus,  ubi  solebat  iuimicus  luus 
bujus  solii  possessione  gaudere.  Habes  plurimnni 
Chnsto  Kedemplori  nostro  quod  debea$ :  ,pro  quibus 


lalis  dulcediiiem  ccnsuras  pellit  utilitas.  Exemploruni 
coelestium  testiinonio  '  affeciib  mea  nititur.  Offen- 
disse  legimus  princii^ein,  qui  ccelitus  destinalum  nec 
itiimicum  subduiit  exilio  :  pukiiain  meruit  lenius, 
quam  poluit  intulisse  districtio  :  uliionem  sutcepit , 
qui  detnDctat  inferre.  Viin  divini  judicii  aut  attemtaC 
aut  conteinnii,  qui  liosti  siio,  euin  potitur ,  induiget. 
Justitia  coercendi  sunt,  quos  constat  gratlam  iionse* 
cutos.  Vitia  transinittit  ad  posteros,  qui  prxaeiiUlNis 
culpis  igiioscit.  Nam  quod  de  Kederopioris  iiostri  pa* 
tieiitia  lo.|ueris,  ilk»  vere  ampleititur  lac  gratix, 
quos  ausieritas  legis  informai.  Nunquaai  a  medico 
ad  pleDissimam  curalionem  xgcr  adductus  esl,  ni^i 
ab  illo  qui  priinuro  putiia  ferru  ineinbra  desecuil,  et 


rogamus,  ipse  largilus  est.  Cavendum  nobis  esi,  iie  j^  lalentetn  peniiiis  e  siiiu  \iscerum  produxil  illuviein. 


offendatur  aiictor  inuiieris,  si  qnoJ  prxsiitit  non 
amemus.  Diu  suspenJo  flduciani  meam  :  placi  t  irc 
per  singula,  qiiae  faiido  comperi,  quaeque  perspe&i 
accessisse  tibi  Divitiitatis  '  auxilia.  Scis  qux  tu  pol- 
licebaris  aciurum,  qiiando  confertissimis  iiiimicorum 
cuneis  uri^ebarii^,  el  circa  muios  Ticincnsis  civiia- 
tulae.  *  bostis  luis  clangor  .streperet,  quando  arixis 
numero  adversarii  pnvstantiores  subsistere,  sola 
tecuffl  dimicantc  coelilus  iiivihibili  virtuie,  non  pote- 
rant.  Audeliat  tc  aggredi,  qui  exercilus  luos  nuda 
asitimatione  pensabat  :  solalioruni  tuoruin  pondus 
omiiii  betUiiidi  apparaius  sustitiere  nun  valuit.  Quo- 
lies  utililaiibus  tuis  aer  ipse  servicrit,  si  receuses, 
iibi  coell  serena  militaveruul,  libi  convexa  pluvias 


Qui  crimino>os  patilur  iinpuniie  transire,  a<l  crimina 
borlalur  insontcs.  Tamen  quia  precibus  veslrii  qui 
bus  superna  assenliuni,  obsi^lere  lerrena  iion  pos- 
siiiil,  omnibus  generaiiter  errorein  diiniltcnm>.  Nui  • 
lius  caput  noxa  pro^iernel,  quoniam  poiestis  etapiid 
Deum  noslruin  agen*,  ut  sceleratu*  nicntes  a  propo- 
sili  sui  perversitate  disceilani.  Paticos  laroen  quos 
nialorum  incentores  fuisse  cogiiovi,  locorum  suoruin 
lantuin  babilatione  piivabo;  ne  forie  exsurgens  ne< 
cessitas  vicinos  inveniai  nutritoies  et  malorum  ad- 
jiiti  successibus  bclla  consutgant.  1  llis  pra'cellenti»> 
sitnus  rex  diclis,*  virum  illustiissimatn  rrbicuni 
acciii  jnbet,  qui  universa  palatii  cjiisuiicra  su*teii- 
tans,  Ciceroiiem  eloquetitia,  Catonem  aeqniiale  prx* 


pro  toto  fuderuni.  Qnis  re&istcre  dexirae  lux  ausus  q  cesserat  :    cui  piGeccpii  nt  generaliler  induIgentlaB 


fuit,  et  cum  gratia  supcrna  pugnan:i?  quolies  iiiiinici 
tui  ceciderunl  mucronibus  sodaliuiii  suoruni?  quoiies 
libi  vicit,  qui  pro  liostium  tuoruiii  utilitate  ccrtabai? 
His  ergo  donis  ctclcsiibus  vicissiiudinem  impe..sa 
eirca  homines  pieiate  restituc.  Mysticae  obtationis 
bolocausia  snnt  supplicautum  lacrymas  non  spcrni. 
lllud  ccrie  perpcnde,  qu.ilil>us  in  regiio  siiccesscris  : 
quos  si,  ut  liquei,  nialitia  expulii,  casus  illorum  ne- 
cesse  est,  ut  seqiicnles  infoiincl.  Ruina  prxcedcn- 
iiiin  posieros  docei  :  cau:io  esi  scmper  in  re'iquuiii 
lapsus  anterior.  Non  sine  excinplo  militnt,  qiii  re- 
spicii  qua  causa  decessor  ejecius  esl.  II is  freta  Li- 
guria  veslra  nobiscum  profusa  supplicai,  ut  legum 
vestrarum  beneficia  sic  iribuaiis  iimocentibus ,  ut 


pragmaticuin  promulgarel :  qiiod  ille  ad  omnem  be- 
nignitatciii  paraiis>imus  illico  tanta  brevhaie  eiluoe 
Ciintexuii,  ut  et  illa  culparum  generacognosfesenlur 
ai>oIita,  qiix  pulabauiur  fuisse  reservaia» 

Inerea  secrctius  rex  pra^stauiissiinus  sacerdoiem 
veneraiidum  Epiplianium  imperat  evocari  :  qiieni  lali 
compellat  aflatu  :  «  Judicii  nostrl  ex  ipsa  scnieniia, 
gtoriose  antisles,  poii*dus  int^llige,  ui  cuin  toi  in  regui 
circulo  pontifices  csse  videaiitur,  tu  potssimum  iu 
iaiita  re  t(uabi  unicus  eligaris :  nec  enervata  per  nie- 
riluin  tuuin  bujusinodi  aesiiniatore»  iludit  opinio. 
Solus  cssc  juste  crederis,  ctijus  splendure,  lanquani 
^••bis  lunaribiis  niiiioruin  sideruni  luinen  obtuiiditur, 
et  nit.dicas  tucis  ladii  prxfutgida  coiiscientiui  iua*. 
noxios  absolvatis.  Exigua  est  apud  Deuni  nostruni  f)  luce  fuscantur.  Quis  quaerat  nociis  lampadam,  ubi 


iiiiserlcordia,  si  itlos  tantuin  txsio  non  scquatur,  qui 
reaiu  careni  :  ciilpas  dimittere  coelcite  est;  vindi- 
care  terrenum.  •  Po»t  bse-siluitk 

At  cniinentissimus  rcx  inlit :  quo  loquente,  a  lonila 
de  vulutiiate  ejui  corda  pavor  arctabat.  1  Qnamvis  le, 
ireneiabitis  episcope,  pro  meriiouin  luoruin  luce  su- 
s,  iciam,  et  multa  apud  me  confusionisteiiiporerepo* 
suisses  beiieficia,  quibus  friii  te  convenir  traiKiuilli- 
iale  rcvocata  :  regnandi  tanien  nccessitas  qiia  conciu- 
diaiur,  niisericordiae  qiiaiii  suadcs,  non  ubiquc  pandit 

*  Rolland.,  agotccs, 

*  Sehot.  et  Miiltaint.,  auxUio. 

*  liitciii.  lio»'ilis  Ului. 

^  IScbut.  ct  Doli.,  durui. 


so!is  jubar  effnlgorat  ?  quis  candctx  prxs  diiun,  obi 
caininis  indesiiientibus  fidei  pyra  succenditur?  Po- 
streino  ta!em  a  iiie  oportet  diiigi,  qualein  suscipiens 
libenter  ausciiltet.  Vides  universa  Italix  toca  ori^ina- 
riis  Viduaia  cu!toribus.  In  tristitiam  nieam  segetum 
fcrax  spin  is  atque  injussa  plantaria  cainpus  appor- 
tat :  ei  itta  inaterbuiuano:  messi:»  Liguria,  eui  numc- 
ro*a  agricotaruin  soleb.it  constare  progciiios,  orbata 
atque  slerilis  jejunuin  c  spiteni  nostiis  monsirat  ob- 
tuiibus.  Interpellat  lue  terra  qiiocunque  rcspicio  ube* 

'  blem,  assertto. 

•  V.  /.  iriicuni]  Qii3R>tonin  sarri  palaiii.  aul  in- 
siar  qn.rsior  s.  Qui.d  l-.iirico  *  mi  Leo  :  quoJ  Gundo- 
bado  Lacoiiiu>,  boc  Libicub  Tlicoderico. 


^l*^  VITA  U.  EPIPIIAMI  EMSCOM  tlClNENSISw  1,0 

rcm  viiielis  racicin,  rum  aratris  iiiipcia  coiiirtslat.  0  A  Precor  taineii,  nt  induliu  cleinonlix  lQ;e  Viclor,  Tau- 

rinniis  iirl)is  cpiscopns,  coines  niilii  et  particeps  liu- 


^dotor!  uullus  humor  illoruni  ialiiis  infundiiur,  qnos 
^  fini  copia  QCnolrios  vucavit  autiqnitas.  Il;rcqiiaiiw 
Vis  '  Burgundio  immilis  exercuit,  nus  lanieny  si  noo 
eineiidauMis,  admisimus.  Populaiac  pairix  cessamns 
ftuccurrere,  et  auruin  apud  nos  lialx-tir  in  condilis? 
Quid  intcrest,  pecun-is  an  ferri)  advcrsariiirmn  ani- 
roos  incliiieinU)?  obtulisse  quod  inentes  capiat  liosti, 
irifisseest :  occuluisse,  snperari.  Siisc'peergo,  Chri- 
slo  adjuvantc,  hiijiis  laboris  sarciiinm,  ex  qua  com- 
munem  habeainus  in  roelesti  repronii>sioiie  inercc- 
dem  :  quia  oovni  isle  propriis  in^ii^nibus  t  tnlns'audi8 
accrescit,  per  manus  tu^s  de  '  oppugnaiionilnis  liO- 
siris  siue  sanguine  triumpUare.  Princeps  coruni  Giin- 
doliadus  est,  cui  reverentiam  lui  vctustas  iiiscrnii , 


jns  ilineris  .'idjuiigatur,  in  quucluruin  est  epitoma  oin- 
niutii  viitiitnm  :  qno  socio  adiiibiio,  de  Deo  nostro 
securus  respundfo,  nuliuni  eiTcctnm  propriis'petitio- 
nihus  abnciiatidum.  i  Qiiibus  auditis,  rex  eniinentit- 
simus  annuit.  Al  ireinendus  pontifex,  dicto  vale,  dis*- 
ce.ssii. 

Ex  tempore  portand^  |iro  redeuiptioiie  pecuniae 
desiinaniur,  siiscipiuntur  :  egreditur  ^  Ticinoin  iinpi- 
ger  venit.  Ktquanivis  adhuc  hiemali  lemj  ore  Martius 
mensis  g!.icialesfluminibus  frenos  iuipuncret,  el  cana 
nivibusjuga  Aipium  transituris  miiiarenur  exiiiuin: 
sed  inoriiferum  frigus  ei  concretas  algoie  glebas  ridei 
ardor  exsuprrat :  nunqiiam  iii  gelu  labilur,  cujus  fun- 


quem  videndi  te  nimia  rupido  stimulal.  Mihi  cn*d«\  B  damenlum  pelra  solidavii.  Ordiuato  crgo  ilineris  sui 


pretium  caplivitatis  llalicx  erit  vesicr  aspecliis  :  re- 
demptos  e.«se  puiabu  qiios  eupio,  si  ad  lcrras  iilas 
lalis  redeii  plor  :icccs*>oril.  Quam  niagno  siiffr.i«;io 
viiicuntur  oculi  quibiis  te  oflerimiis!  Sed  quid  demo- 
ror  manus  arva  loscfuiia?  po'liceor  libi  redivivuin 
slat.m  Ligurlj* :  i  olliceor  soli  Leiiiiam,  cl  post  Traiis- 
^lpin  ni  I  erei;r  naiionem  redncein  rediiiilit.iicin  :  cx 
accidenii  aurum  tibi  commoduiur,  }  ro  qiia  lal  s  lc- 
gatus  acturiis  esi.  > 

Ad  ha^e  episcoporitm  lnx  Epiptianius  :  c  Quaiito  , 
VeDerabilis  pnnceps,  pcctus  ineum  tripudio  rcplevc- 
ris,  si  sernione  possct  ati.bii  i  pro  diviiiis  meriiorum 
luoruin  immeditaia  et  contiiMM  verba  profunderem. 
$rd  qiiain  sermoni  meo  iiit«Tccptus  dcncgetur  suc- 


viaiico,  prorectus  est  :  diceres  quod  utiiversa  iiupcl- 
ierct,  qu:c  poierat  reiiuere  necessiias:  nec  cibi  ipsius 
capiciidi  niora  sustinebaiur :  el  cuni  siiiguios  cum 
ipso  I  osilos  ille  p'eiius  tlisciiminibus  callis  turbaret, 
soliis  in  er  pcricula  timere  iiou  noverai,  qucm  spcs 
vilnc  cerla  cuurtabatiir»  Inicsea  i  la  qiix  ilineris  ejus 
ruitsen;|ier  pt.nevia,  ei  in  appnraiu  diiigens,  pr.Tces- 
sil  raiiia  ;  et  tanta  Gallos  iiisigniiiin  «jiis  relatione 
coui)>levit,  ul  quusi  sup«Tni  numinis  advcnlu  prncsen« 
t'a  lurl>areiitur.  Concurrebai  oinnis  a^tas  et  Sexus; 
ei  qiios  a  vicintate  ux'  ip>ius  longa  iiilervalla  se- 
juiixerant,  ardor  aniiiii  i  roxiinahat.  Quidi|uid  habuit 
quisque  preiiosuiii  oblulit;et  si  iion  habuii,  aliunde 
'  nierciius  e.«t  :  ^  patria   ubif|ue  opulenta  diflusio. 


eessu^,  nionslrant  iacr}'m.¥g.iii(roniin,  quasdolurum  G  Ineinptisd.ipibusnicitsaccuniul.ibantiirperegrinorum: 


alnronas  nunc  parturiit  cxsiiliatio.  Pruiude  iiitellige, 
jid  referendas  regi  Um  pro  luibis,  qu:)in  pro  se  ip  o 
^ratias,  plus  me  sentire  possc  quani  eloi|ui.  Ju>li(ia 
prius  an  be  loruiu  exerciiatione  ,  aii  quud  his  \mX' 
«lanlitts  esl,  onines  retro  impeiaioies  le  pietaie  su- 
perasse  eouimemorem?  Ilabcs  uude  gcniis  iiostr.e 
jn*cJores  accuses  :  lu  redimis,  quos  illi  persappe  aiit 
liermiseruut  fleri,  aut  fecerunt  ip^i  capiivos.  David 
legiinns,  pro  singularis  laiidatiunis  excniplo,  idcirco 
maxime eoelorum  proximitaics  indeptuiu,  quod  obla  o 
maBib.is  suis  Sauli  |)epercit  iniiuico,  ei  iii  le^tetii  cnn- 
eessae  potestatis  exuviaruni  ejus  particulam  rapuii : 
per  quam  et  Itefiiiiam  probaret  et  voium.  Dcus  bom*! 
in  quaula  reuiuneralione  htijus  facluin  suscipis,  pro 


el  iilis  qu.s  nisi  coniparatas  incolas  babere  non  po- 
lertnt,  escis  sjie  prctio  ntebantur  esterni.  Tunc 
quosruni{ue  indigeniium  reperit,  illis  qux  erant  do- 
nuta  disper  il.  Domi,  forisque  pascebni  uiiseros :  iie< 
que  lieri  potuit,  ut  quod  ad  ipsuin  dclatum  est  pau- 
perum  usibus  subtraben  tiir. 

Iloc  ordine  mira  celeriiate  Liigduuum  ingressus 
esi,  ubi  *  Rusticus  tuuc  episcopalem  calhedram  po8« 
sidcbat,  hnino  qui  et  insscculari»  liluli  praiflguratione 
sacerdotem  .«einper  cxhibuit,  et  sub  prj^sexla  fori 
gubcrnatorem  gessil  ncclesix  :  qui  iran>  Rhodanum 
fluvi.tm  advenlui  ipsius  spiritalis  bct  lix  copia  re 
pletus  occurril,  c:iu.^ain  coiiimentiouis  iiiqu  rit,  qii:i; 
essent  astuli;»  regis,  edncuit.  Quem  ne  inopinaiitcin 


lotmillibus  oppressorum  liberta^e  tractanlis,  qui  il-  D  objectionum   aut  responsionis  callidiias  invcnTcii 


Uim  pro  luiius  scrvati  bom-nis  sanguine  subliuiasi*. 
.Perage  ergo  ccppta  festinus,  et  fel  ciiaiis  lu.e  obla- 
tioiiem  laetus  appoitt,  meque,  quainvis  sim  paratus, 
silmalay  ne  in  offerendo  tam  odoraio  sacriflcio  tardi- 
tatis  obic^  refreneris.  Chrisii  [leden>ptoris  nostri  erit 
cmieederc»  sicut  ex  operlbus  foturum  cunjicimus,  ut 
vere  holocausla  fua  pcr  inanus  ineas  possis  oiTerre. 

'  Burgundio  immUh  ]  Gundobadus  Burgtindiouiim 
rex  Liguriim  liostiliter  populatus,  mulin  captivuruin 
inillia  Lugdunum  aliduxerat,  agrosque  coiotiis  pene 
vaenum  reliquerat.  Ad  hos  redimendos  quaria  Irgaiio 
hnponi  nr  Epiphanio,  adjecto  ipsius  rogntu  collcga 
Tietore  epi.<icopo  Taurin:ao  aiiuu  494. 

*  Scboi.  et  Boll.,  r.ppugnaloribus. 


iiitra  penclrale  pecioris  certaminum  se  piolusionc 
formaI)at.  Qucm  poslquam  Gundobadus  tcrra".  iliiiis 
dom  ni'8  venisse  ci^guovit,  c  lie,  inquit  ad  suos,  et 
videlc  hoiuiiicm  qiiem  et  meritis  et  vullu  sempcr 
ego  Laurenlii  martyris  personx  conjuuxi:  qni  quando 
nos  vclit  videre  inquiriie,  et  cum  jusserit  iiivii&ti*.  > 
Mpx  ad  eum  omnis  Chrisiiauoruiii  principis  assisten- 

*  Rorauil.,  niereulus  est  pntri,     t 

*  Schui.,  yatria  ubiquf^  ubique,  ctc. 

■  •  Huslicus  lunc  episcopalem]  Successor  Palioiilis 
aJ  quciii  exslal  epi^iola  S:d<uiii,  decessor  Sicphani 
ciii  scrip-iil  Kuuodiiis  lib.  iii,  episl.  17. 

*  Vido  Siruiouili  aduoi:itio:iom  primaiu  in  Avlti  C|>uil.  24. 


131  ENNODII  EPlSCOn  TICINENSIS  tit 

lium  iiirba  confluxil  :  qiii  afTalim  adiniralione  ca-  A  debat  displicere  posse,  si  perdclrel.  In  summam  capii 


picbantur,  quo<l  illa  toi  linguanim  fama  tam  mino* 
rem  se  iu  isto,  quHinvis  esset  ampla,  monslraret :  cui 
nnnquam  siirTireret  paupertate  sermonum,  quamvis 
dilior  justo  esset  in  reliquis.  Conslitutus  ergo  videndi 
regem  dies  :  ad  quem  cuni  ingressus  est,  salutavit, 
et  sua  uterque  visione  laeiati  snnt.  Dedil  summo  viro 
Victori  licentiam,  si  juberet  ipse,  principium  lega- 
tionis  ordiri :  qui  ad  illuin  omne  pondus  retulit,  ut 
fuit  ad  cunctam  humiliialem  paralissimiis. 

E  vestigio  decus  Italiae  antistes  noster  ralibus  vcr- 
bis  regem  coepit  aCTari  :  c  Inexplicabilis  milii  jam  du- 
dom,  probatissime  princeps,  vestri  amor  imposuit, 
per  iter  islud  contra  natnram  et  tempns  bella  susci- 
pere,  et  crustati  inontis  pericula  non  timcre  :  quibus 


suiit,  qiios  nemo  ftigienl^s  invenit.  Agricolarum  labo- 
riusae  stirpos,  el  duris  exercitatae  ligonibus  soboles, 
quos  per  terram  suam  pascit  inrabricata  simpliciuty 
cum  loris  colU  necterentur,  el  palmas  vinceret  arcia 
connexio,  nihil  pro  defensione  sua  aliud  clamitabaiii: 
Sciinus,  el  evidenier  agnoscinius :  nonne  vos  estia 
Burgundiones  nustri ?  Vidite,  ne  ante  pium  regeni 
qu£  facitis,  excasetis;  et  illa  urbanorum  consuetudi- 
ne  crimina  supprimatis.  Quoties  quas  ligare  praesu- 
miiis,  manus  domino  commuiii  tribula  lolverunt?. 
Noviiiius  quia  illc  Oeri  ista  non  juss.l.  Hac  auctori- 
taie  iiiiseri  pro  sdlatiis  utebanlur.  Multos  tamen  inte- 
gritatis  tux  fiducia  fecit  interiroi,  diim  capti  siiper- 
bius  responderuni.  Redde  ergo  res duos    paiiiae  ; 


dum  in  metallum  aquas  arclaverit,  coagulalum  ex  B  redde  origini,  redde  gloriae  lux.  Antiquus  dominiii 


liquore  minatur  exitium.  Transcendi  alienis  mensi- 
bus  iiinguidos  sallus  :  posui  gressus  quos  in  suis  locis 
vis  frigoris  obligabat.  Postremo  nioriem  non  timui , 
ut  tibi  celer  prxmium  aeternae  lucis  alferrem.  Inler 
duos  oplimos  reges  tcstimonium  in  coilestibusdiclu- 
rus  adhibeor,  si  quod  ille  misericorJiter  posiulat,  tu 
clemenler  cominode.*'.  Munus  repromissionis  donii- 
nicac  xqtia  lance  dividiie  :  et  cumanibo  amp!iu»  lia- 
bueritis,  damna  nemo  lugebit.  Ccrtate,  duces  invi- 
ctissiini,  el  allerutrum  vos  exsequendo  praecepia 
roystica  superale.  In  qua  connictalionc  sic  braviuin 
victor  accipiel,  ul  victus  prasnilum  non  amiltat.  Sc- 
quimini  consilium  meum,  et  ambo  superiores,  ambo 
pares  exstabitis.  Redimere  ( upii  ille  caplivos  :  lu 


proviiiciam  diligit,  quam  el  modernus  ampleclilur. 
Remitte  quamvis  ad  alienam  diiionem,  qni  le  et  ibi 
positi  tuos  esse  cognoscanl.  Parum  enim  gralix  im. 
pendiinus  illius  imperio,  cujus  mi^ericordi»  niliil  de- 
benr  s.  Vacua  senlibus  illam  quain  bene  nosti  Ligu- 
riam,  et  reple  culturis.  Quantuin  obnoxia  sit  mune- 
ribustuis  in'el!igit,  si  facieinsiiain  aliquaiido  cogno- 
verit.  Domcsiicum  libi  semper  esl  indulgerc  supiili- 
cibiis,  sicut  suprrbos  oppiiniere.  Sic  in  utroqiie 
fortissinios,  ibi  per  gladium,  hic  per  temperantiani 
triumphos  acquires.  Nosiris '  nostrorum  commovere 
fletibus.  Sic  in  successione  regni  istitis  legitiinus  tibi 
baercs  arccrescal,  et  per  spem  adulta^  *  progenies  .nd 
Burgundionum  gubernacula  reviviscas :  et  licet  hoe 


sine  pretio  redde  genitalibns  glebis.  Milii  credite,  C  Deo  Iribuas,  adjice  et  illud  ;  quod  nec  liominibui 


uemo  uberius  in  h.ic  cansa,  neino  majus  accipiet, 
quam  qui  nihil  accepcrit  :  defrauilabiiur  praeminm 
partis  illius,  aiquc  ad  tiia  coinpendia  lucrum  transit 
alterius,  si  quos  et  vendere  gioriosum  esi,  donare 
disponas.  Pro  quantum  dispendii  de  pollicitatione  di- 
viiia  oITerenti  auium  in  huc  negotio,  si  remitiatur, 
infligel;  vel  quanlam  pauperiem,  si  susiipiaiur,  ap- 
porlal!  D.viles  exerciiiis  tiios  faciet  contcmpia  pecu- 
nia,  acquisila  mendicos.  Audi  Italorum  snpplicnm 
voces,  el  de  le  praesumenium  preces  serenu;»  adinit- 
te.  Audi  Italiam  nunquam  a  te  divi>am,  et  multuni  de 
animi  tui  clementia  connileniem  :  quf  si  uiia  voce 
uteretur,  Uircdiceret.  Quoiies  prome,  si  rcminisce- 
ris,  ferralum  pectus  hosiibus  obtulisii?  quntics  pu- 


externis  istud  impendis.  Jam  tibi  Italiae  dominus^el 
iiecessiludinis  affiniiaie  conjungitur  :  sil  (ilii  tui  spon* 
sa  LatiaIargitas,absolMtiocaptivorum  :  ofleral  pactae 
suae  munus,  qucd  et  Chrisius  accipiat.  i  Hjtc  cum 
dixisset,  commoniio  sancto  coHega  Victore  surrexii, 
el  usque  ad  pecius  rcgium  lacrymantes,  et  cum  om- 
nibus  iiropier  astantibiis  capila  submiscrunl. 

Tunc  rex  probatissimtis ,  ut  eral  faiido  locuplcs, 
ei  ex  eloqnentiae  dives  opibus,  et  facnndus  assertor, 
veibis  taliier  vcrba  reposuii :  i  Belli  jura  pacis  sua- 
sor  ignoras,  et  cnnditiones  g'adio  deciras  concord  ae 
auctor  evisceras  :  lex  esl  ccrtantium  quem  putas  er- 
roPfm  :  frenum  nesciunt  iiiiiniciiias  quem  tu,  Cbii- 
stianx  lucis  iubar,  ostendis.  Pracliis  temperanliain 


gnasii  consilio,  ne  bella  *  subripereui?  ne  aliqnis  D  ntillus  anncctit,  quae  oris  tui  nitore,  egregie  mode- 


corum  ducereiur  in  quacunque  orbis  parte  captivus  ? 
Quos  nunc  detines,  lu  iiulrisli :  dolose  mihi  virtus 
lua  beneficium  praestitit,  si  quos  ab  extraneis  lutalus 
esl  custos,  invasil.  Quis  catenarum  nexibus  impedilus 
durae  sorti  non  uberiores  lacrymas  exhiberet,  cum  se 
ad  conditionem  liberator  impcllerel?  quis  se  subdii- 
ceret,  cum  armorum  luorum  crepilus  audirctur,  in 
qiio  in  nec<*ssitalibus  lutissimum  habuere  praesidium? 
Elisis  collo  maAbus  matroua  sublimis,  cum  Irahe- 
retur  ad  vincula,  promisit  sibi  vindicem  te  fnturum. 
Virgo  ab  stupratoris  insidiis  pudorem  suum  tlbi  crc- 

^  Boliand.,  smreperent, 
•  Schol.  ei  BoIL,  no$trorumque  movertf, 
lideui,  progemei. 


rator,  aitollitur.  Statuta  snnl  diinicantium,  quidq  id 
non  licel,  tunc  licere.  Ista  forle  quies  vindicel,  quae 
narrasli :  ho  tcm  suuni  qui  non  \xAi,  adjnvat.  PaiH 
laiim  adversariiis  a  regni  sui  mole  succidilur,  ciijns 
impcrii  radices  *  viribus  amputanlur.  Repo^ui  refji 
partium  illarum  contumeiiam,  quam  puta^  iHatau. 
LudiUcatus  spccie  foederis  nihil  egi  siud  osins,  nisi 
ul  quod  est  caut:  lae,  aperlos  inimicos  agnoscerein. 
Concedal  taineu  diviniiati»  csseusus,  ut  Sfdidalum 
inter  nos  foedus  longa  aeiate  servetur  :  iuvenienl  par- 
les  illx  con^^tantcm  in  amicitia,  «luem  seuserunt  sibl 

*  rnlein,  etiam, 

*  BolLiiid.,  vicibus. 


^^5S  VITA  6.  EPtPllANH  EPlSCOPI  TICINENSIS. 

perniciosam  fuisse  dum  Itiigatur.  Vos  lamen,  sancil  A 
Yiri,  ad  doroos  in  quibus  manetis  sine  iribulatione 
diseedite :  dum  ego  animae  meae  et  rcghi  utilitatc  dis- 
^nssa,  qure  me  conveniat  prxslare  pronuntiem.  >  His 
-jMiditis  pontifices  abscesserunt. 
*  At  ille  Tocato  *  Laconio,  cui  et  rerum  et  verborum 
iftdes  ab  illo  seroper  tute  mandala  est ,  quem  et  prx- 
rogativa  nataliuro,  et  avorum  curules  per  magislne 
probltatis  insignia  subliniavere,  cum  quo  confert 
'^QOties  et  pia  et  religiosa  meditatur ;  et  sicut  non  cst 
cnm  vitils  sociata  nobilitas,  ncc  astringiiur  ad  iilece- 
bras  lux  natarx ;  si  quid  ille  benigne  fncere  Tolueriry 
daplicari  iste  bortatur  adhibitus.  c  Cui  princcps, 
Yade,  inquit»  Laconi,  et  toia  votorum  tuorum  vcla 
tospende.  El  sacerdos  a  nobis  et  beatus  Epiphanius 


Post  pra*ceplum  veneranai  regis  impiger  illc  ver^ 
borum  saltibus  indulgeniiae  species  aul  formas  espo- 
suit,  et  charias  ad  insignem  antistitem  detulit :  quas 
lllc  cum  exspectatissima  devotione  suscepit,  et  por- 
titorem  tantt  doni  ambienter  aroplexas  esi.Qui  post- 
quam  rumorinnoluit,  lanta  istius  jam  liberse  inulii- 
tudinis  frequentia  subito  astitii,  ui  desolata  crederes 
esse  etiam  incolis  rura  Gallorum  :  nam  testis  hujus 
rei  ego  sum,  per  cujus  mnnus  pictacin  ad  clausuras 
jnssio  sacerdotis  elicuit,  quadringentos  honiines  die 
una  de  sola  Lugdunensi  civitate  redituros  ad  Ilalianx 
fuisse  diinissos.  Ideniidem  per  *  singulas  urbes  Sa^ 
paudiae,  vel  aliarum  provinciarum  facium  indubitan- 
ter  ngnovimus.  Ita  ut  istoruin  quos  solae  preces  bea- 
tissimi  viri  libcrarunt,  plusqunra  sex  nillliaanimarum 


libenter  andttus  est :  cujus  te  precibus  fuisse  permo-  B  ^orris  propriis  redderentur.  Eorum  vero  qui  redcinpti 


tom,  cam  apud  nos  verba  faceret,  animorum  indices 
lacrymae  testabanlur.  Vade,  pleno  pcciore  dicta  sen- 
tentias,  perqaas  pactlonis  illius  durissime  nexus  ir- 
ruropat.  Liceat  Italis  omnibus,  quoscunqne  Burgun- 
dionoro  DOSfrorum  melus  captivitatis  fecit  csse  capti- 
•Tos  f  qaos  famis  necessitas,  quos  pericnlorum  timor 
advexir,  postremo  qaoscunque  concessil  aut  addixit 
consensus  prlncipis  sui,  noster  absolvat :  at  paucos» 
qoos  quasi  ardore  praeliandi  tunc  ab  adversarionim 
toomro  dominatione  rapuerunt,  proillis  pretii  quan- 
tttlurocunque  percipiant ,  ne  detestabiles  apud  illos 
Ifanl  certaminamcasus,  quorum  cum  discrimina  sus- 
tinoerinl,  lucra  non  seniiant.  > 

*  LacoRto]  Ad  quero  ternas  vidiinus  epistolas  En- 
noAu. 

*  SinguUu  urbei  Sapaudue]  Sapaudia  jam  dudum 
Borgnndionibus  concessa  fuerai,  post  mcmorabilem 
illornm  cladem,  etvicioriam  Aetii.  Tiro  Prospcr  in 
GbronicOy  Sapaudia  Burgundionum  reliqum  dalur 
eum  imRgenis  aividenda,  Quae  hodie  Sabandia  dicilur, 
veterb  Sapaudias  partem  tantum  retinet.  Nain  lon- 
gius  oliro  porrlgebatur,  cum  in  Notiiia  imperii  occi- 
tfenlalis  Ebredunum  Alpium  niaritimarum  caput  in 
Sapaudia  collocetur  ,  itenique  Gularo  Allobrogiim, 
qwe  est  Gratianopolis. 

*  Avifvs  Viennemii  episeopus]  Doctrina  et  pielate 
clarissimus,  Alcimus  Ecdicius  Avitus  omnibus  nomi- 
nibas  appellator  in  sua  ipsius  epistola,  qiia  poemata 
soa  qnibus  in  codice  S.  Victoris  prxligitur,  Apoi* 
linari  fratri  suo,  Valentix  episcopo  dedicat  his  ver- 
bis : 


^Domino  sancto  in  Christo  piissimo  ac  bealissimo 


auro  sunl,  numerum  ad  liquidum  agnovisse  iion  po* 
tui  :  quia  inter  eos  etiam  multos  fuga  eripuit.  Sic  fa« 
cium  est,  ut  tunc  ad  liberationem  omnium  subjuga- 
torum  transeundi  oocasio  conCessa  sufncerct.  Post- 
quam  tamen  pecuniarum  ille  cumulus  effusus  esl , 
coniinuo  ad  expensas  redemptionis  suggessit  neces- 
saria  illa,  quse  ibi  est  thesaurus  Eccresiae,  Syngria  : 
cujus  prolixam  quserit  viia  narrationem  :  surdcit  la- 
men  nt  ex  operibus  agnoscatur,  quam  verba  transccn«* 
dunl.  Deditetiampraestantissimus  interGallos'  Avi- 
tus  Viennensis  episcopus,  in  quo  se  pctiiia,  velui  in 
diversorio  lucidae  domus  inclusil.  Quid  pluribus! 
auro  illorum  ex  maxima  parlc  acium  esl,  ne  Gallis 

quia  jubeSt  etsi  dbscuri  sunt,  tuo  saltim  nomine  illu- 
Q  strabuntur  :  quanquam  quilibet  acer  iUe  doctusque  sit^ 
si  religionis  proposiiw  stylum  non  minus  pdei  qmm 
metri  lege  servaverit^  vix  aptus  esse  poemati  queat, 
Quippe  cum  licentia  mentiendi^  qua  pictoribus  ac  poetit 
ceque  conceditur^  satis  procul  de  causarum  serietata  pet^ 
lenda  sit,  In  sasculari  namque  versuum^pere  condetido 
tanto  quis  perilior  appellatur,  quanto  elegnntius,  imo^ 
ul  vere  dicamus,  inepiius  falsa  texueril.  Taceo  jam 
verba  illa  vel  nomina,  qux  nobis  nec  in  alienis  quideni 
operibus  frequentare,  ne  dicam  in  nostris  conscribere 
licet :  quce  ad  compendia  poetarum  aliud  ex  alio  signi^ 
ficantia  pturimum  valent,  Qnocirca  scBculdrium  judicio^ 
qui  aut  imperitice  aut  ignaviw  dabunt  non  uti  nos  /i- 
centia  poelarum^  plus  arduum  quam  fructuosum  opus 
aggressi,  divinam  longe  discrevimus  ab  humana  existi- 
matione  censuram  :  quoniam  in  asserendis  quibusque 
rebuSf  vel  etiam  prout  suppetit  expticandiSf  si  qvacun' 
que  ex  parte  peccandum  est,  satubrius  dicente  clerico 
non  imptetur  pompa  quam  regula^  et  tutius  artis  pede 


tiilraw.  Sed  adhuc-te  majora  suadeute,  in  cothurnum 
peUdantioris  audaeiw  edurata  fronte  procedo.  Injungii 
lUttnque,  ut  si  quidquam  de  quibusque  causis  metri  lege 
tmsiriptum  est,  sub  professione  opusculi  vestro  nomini 
iedscetur,  Reeolo  equidem  nonnulla  me  versu  dixisse, 
tdeo  ut  si  ordinarentur  non  minimo  volumine  stringi  po» 
tuerit  epigrammatum  multitudo,  Quod  dum  facere,  ser^ 
Mto  causarum  et  temporum  ordinet  meditarex,  omnia 
pene  iHilia  notissimo!  perturbationis  necessitate  dispersa 
imf.  Qua^  quoniam  sigillatim  aut  requiri  difficile,  aut 
iuMenire  impossibile  foret,  abjeci  ea  de  animo  meo,  quo^ 
rum  ndhi  vel  ordinatio  salvorum^  vel  dispersorum  repa- 
raiio  dura  videretur,  Aliquos  tane  libellos  apud  queni' 
dam  famitiarem  meum  postea  reperi :  qui  ticet  nomini" 
bus  propriis  tilulisque  respondeant,  et  aiias  tamen  cau' 
$as  infenta  maleruB  opportunitate  perstringunt,  Ui  ergo^ 

Patrol.  LXIII. 


tionem  redhibere  cogentur,  agnosci  in  promptu  est,  t/- 
tud  pcricutosius  Iwaere,  quod  tractatum  atque  medita- 
tum  el  antepositum  vivendi  leyibus  loquendi  tege  prcesU' 
mitur, 

Ex  hacepislola  docemur,  homilias  etiam  ab  Aviio 
editas  fuisse.  Etquidem  sola  una  restai  de  Uogaiin- 
nibus  a  Mamerto  ejus  pra^decessore  instituiis.  Sed 
pluscubrum  fragmenia  in  aniiqiiissimi  lihri  reliquiis 
V.  1.  Jac.  Augusii  Tliuani  nmplissimi  snnatns  prxsi- 
dis  vidimus :  unnm  in  Ciuversione  dictuiii  floininl 
Segisrici  Lugduiii,  postridie  qiiam  soror  ipsius  ex 
Ariann  haeresc  cst  rccepta ;  altcrnm  in  basiiica  san- 
ctoruin  Agaunensiuin,  iu  innovalione  monastcril  ip« 

*  Hanc  epislolam  Sirmondus  postea  edidit  ipter  opera 
S.  Avili  aliquaDlo  emeadalioreni. 

8 


Ma»-» 


135 


ENNODU  lilPlSCOPI  HGINeNSIS 


m 


iiotias  servitioiii  pubes  Ligurum  duceretur.  Nec  in  A  tifex,  tua  plus  egit  absenlta ,  quantum  ^  imperaTit 


uno  loco  sumrous  vir  in  ilia  regione  se  coniinuil,  ne 
forsitan  in  longinquodcgentes  dominorum  feritas  im- 
pediret.  Fuit  Genavx,  ubi '  Godigisclos  germanus 
regis  larem  statuerat :  qui  *  famam  fraternae  deiibera- 
lionis  secutus,  bonis  operibus  ejus  se  socium  dedit. 
Brevi  tamen  tantae  liberatorum  phalanges  emiss» 
Bunt,  ut  videresjlonge  lateque  agminibus  ferventia  iti- 
nera  cum  laude  Dei,  tum  etiam  splendidissimi  sacer* 
dotis  Epiplianii,  cujus  ministerio  atque  labore  erepti 
fuerant,  redeuntium.  £t  ne  tanti  lux  nostra  tropxo 
inuneris  privaretur,  atque  ab  oculis  ipsorum  pulcber* 
rimum  spectaculum  toUeretur,  ipse  cum  bis  remea- 
vil.  Videres  duci  in  triumpbis  coelestibus  vulgus  libe- 
rum,  et  pro  mactandorum  sanguine  terram  madefieri 


bumilitas  deprehensa ;  dicant  illi,  quos  de  exsulibus 
ditissimos  reddidisti.  Igitur  omnia  qu£  a  piissimo  re- 
ge  pro  miseris  per  paginam  petiit  singularis  antistea, 
incunctanter  obtinuii.  Serenus  praestitit  copiam  sap- 
plicantit  cui  pro  compensatione  laboris  sui  boc  cre- 
debatur  posse  sofOceret  quidquid  per  illum  beneflcii 
redemptus  et  pauper  acciperei. 

Postqium  tamen  omnes  qui  revocati  fuerant ,  in- 
dultu  prxferendi  principis  jure  sno  donati  sunt,  per- 
functam  molestiarum  suarum  molem  admirabilis 
censebat  episcopus  :  cum  necdum  biennio  exacto,  a 
deliberalae  quietis  greiuio,  tanquam  a  portu  cymba 
aliis  inlata  tempesiaite  propellitur.  Nam  infirmis  Li- 
gurum  et  labantibus  humeris  vix  ferenda  tributormB 


lacrymis  exsultantium  :  cum  Eliae  currum  istarum  g  sarcina  mandabatur.  Rursus  ad  te,  affltctorirai  coih 


cohortium  ductor  scanderet,  et  quadrijugum  ad  cc- 
lestia  pco  merito  suo  raperetur  excursu.  Non  sic  Pel- 
iaeus  princeps  Alexander,  quem  pacatorem  orbis  vo- 
cavit  vana  laudaiio ,  captum  gentium  duxit  examen, 
ut  iste  revocavit.  Ecce  hinc  comperimus  armatorum 
mentes  sanctitate  superatas,  et  cessisse  precibus 
electi  principem,  qui  obvium  semper  lanceis  peetus 
ingessit.  Quanium  fuit  acutior  verborumy  quam  ferri 
lamina,  binc  lector  agnosce  :  expugnavit  sermo,  cui 
se  gladii  subduxerant.  Dum  ergo  tertio  mense  cum 
tali  trop;iP.o  Ticinum  reinearet  aniistes,  ut '  Taranta- 
fiiam  venit  (sic  enim  vocitatur  oppidum  Alpibus  vici* 
num),  ibi  quaedam  mulier  gravi  immundi  spirilus 
veiatione  laborabat :  quae  continuo  percepta  benedi- 


solator,  accurritur.  *  Doceres  frusira  reddidisse  pt- 
triae  cives,  si  illls  in  solo  avito  periclitantibus  oot 
adesses.  Et  quia  apud  te  nunquam  fatigatus  est  qui 
rogavii,  suscepisii  causas  infeliciuro,  et  le  protinui 
ad  recidiva  onera  praeparasti.  Ravennam  pro  nobia 
regeui  rogaturus  excurris;  quam  ne  te  ibi  qoisqoam 
post  Gallicana  insignia  laudaret,  efl^ugeras.  Miiias 
coeli ,  procellarumque  discrimina ,  adbue  quasi  aevi 
integer,  aut  valentia  corporis  munitus,  exsoperae. 
Nuoquam  tibi  ad  officium  animorum  se  membra 
quamvis  invalida  subduxerqht:  frigiis,  plovitt«  Pad«» 
jejunia,  navigatioy  periculum«  toniima,  sine  tedi 
mansio  in  ripis  fluminis,  incerti  peae  sine  terra 
portus,  virtuti  luae  dulcia  fuerunl,  et  grata  successui. 


ctione  absoluia  discessit.  Ipse  tamen  suis  inopinatus  q  *  Contrislatus  est  de  prxsentia  tui  et  ille  emiuentia- 


nec  suspicantium  oeuiis  astitit.  Yisus  est  subito,  de 
^oo  vix  credebator  aliquis  posse  rumor  audiri. 

Mox  tamen  ut  rediit,  curis  ex  more  auimum  lati- 
gat,  ne  forte  quibus  absoluiionera  Deos  per  illum 
dederat,  proprii  census  possessione  turbarentnr; 
praeclpue  ob  nobllium  consideraiionem  personarum  : 
quibus  imroanior  apud  soos  poterat  constare  calami- 
las,  si  vitam  inopem  reduees  sostinerent,  et  de  pere<* 
gnnationis  incommodls  sola  misericordiae  sotatia 
perdidissent.  Ad  regem  invictissimum  Tbeodericum 
per  se  mox  ire  nolait :  ne  forte  laboris  sui  vicissito- 
diiietn  iii  relatione  gratiarom,  aot  in  exhlbitione  mo- 
Deruui  coram  positus  videretur  exigere :  flagitat  eoim 
quasi  debitam  retributionem,  qui  profligatls  princi- 


simus  rex,  qui  te  videre  ambienler  optaliat.  Expor 
sulsti  necessitates  nostras  adventu  luo,  antequam  di« 
eeres,  etquates  lecum  habitantium  lacrymae  te  com« 
poleriat,  docueront  superata  discrimina. 

Ast  ubi  ad  principem  tamen  Ingressus  esi,  iia  loqul 
coepit.  c  Soliu,  rex  venerabilis,  mentis  trauquilliute 
famulorom  preces  latellige :  et  ine  ad  pastulanda  ne* 
cessaria,  et  vos  ad  tribuenda  usus  Informat.  Lex  tui 
esi,  dnctor  invicte,  misereri  jugiter  :  to  semper  nwh 
tristi  spem  iotercessionis  in  posterom,  doro  praeien« 
tibos  non  reslstis  :  viam  suppHcationi  nostrae  pate- 
fecit  ad  reliqua,  semper  apud  vos  beneficii  fides  im<* 
petrati.  Liguribus  tuis  largire  quod  proferas :  tribue 
qood  reponas :  futurorum  quaestos  esi,  lemporalls  iii- 


pom  jusaionibns,  ipse  quid  actnm  sit  auctor  annun-  j^  dulgentia.  Bonl  principis  mos  est,  cum  vlrtutibns 


llat.  Hoc  ergo  ille  totius  acuminis  vir  proapicieoa 
declinare  gestiebat.  Scripsit  lamen,  el  quae  gesta 
aont,  loqui  coroaaiiit  epistolis;  ne  aot  tacendo  con- 
temptor,  aut  occurrendo  per  arrogantiam  pronun- 
tiaretur  intemperans.  Quantum  tunc  admirande  pon- 

aius ;  tertiam  in  restauratione  baptislerii  la  civitata 
sua  Vienna ;  quartam  in  basillca  S.  Petrl,  quam  san- 
ctus  episcopus  Taranusiae  condidit;  qointara  in  de- 
dicatione  basilicai  Genevae,qoam  hostes  incenderant ; 
et  alias  qoae  vel  inscriptionibos  ipsis  nimium  quanttim 
sui  desiderium  exciiant*  rdiquorumque  beatl  Aviti 
^perum  qoas  recensent  Isidoros  et  Ado  Vieniiensis. . 

^  *  Godigiiclui]  iu  scribunt  libri  omnes,  oon  Godi- 
gisilum,  ut  vulgatae  hubent  cditiones  Gregorii  Turo- 
nensfs  alioruraqoe. 

*  Schot.  ct  Bollaud.,  rormafii. 


amare  Caimam;  et  regnum  iu  ordlnare,  Unqoam  ad 
stirpis  soae  posteros  traBsitnrum.  NoUntes  domini 
tec  Untnm  quae  acctplunt,  diligunt :  firmissiml  iila 
potius,  quae  dimittont.  Sic  terris  semina  panra  eeai- 
mittlmos,  ot  moltiplieau  capiamos :  fenvs  slne  cri^ 

*  7araNUiiam]  TaranUsia  olim  oppidi  nomeo,  Al« 
pioffl  Graiaroo^  capot.  Sic  eoim  et  lo  vetere  liioera- 
rio  iEtbicit  et  io  Aviti  homilia  qoam  roodo  comrae- 
moravirooi.  Hodie  TaraoUsiam  vociUnt  nonoppldum, 
aed  pagom  ipsum,  tractumque  lotias  Centronuro  ci- 
viuiis.  Iiaque  contra  illi  accidit  quani  plerisque  aliii 
Galliae  locii,  ut  princeps  oppidum  regioni  oooMO  da- 
ret,  000  regio  seu  civitas  oppido. 

^  Bolland.,  impelranL 
'  ldem«  docerii. 

*  Baroiiius  ex  Vat.  tod.  comokm  * 


237 


VITA  B.  EPlPHANll 


mine  lit  iriplicatam  :  boni  imperaloris  est  posses- 
soris  opuleiitia.  Goneede  iminunitaiem  anni  prtfseiH 
tis  Ligiiriae,fquieos  exlernis  qui  supplieaDt,  reduxisii. 
Quam  uberero  praesentem  nalivitatetn  habuerimus, 
clementia  vestra  aslatites  Interroget.  Nemo  illl  men- 
litur,  cui  serviunt  quiconvincant.»  Adhaec  princeps: 
iLicetnosimmaniu/ii  expensarum  pondus  illicitet,  et 
pro  ipsomin  quiete  legatis  indesinenter  munera  lar- 
giamur,  tamen  vis  meritorum  tuorum  tractatibus 
Dostris  reverenter  intervenit.  Opus  est  fieri  quidquid 
iDjanxeris:  juvat  omne  quod  praecipis  :  xsiiroamus 
enim  compendiis  nostrk  adjici,  quod  ipsedecerpseris. 
Nlhil  to  quasi  ex  accidenti  dcpreceris,  qui  habes  a 
Mbis  plurima  qux  reposcas.  Duas  tamen  praeseotis 
indictionis  liscalis  calculi  partes  cedemus  ;  teriiaro 
laDtommodosuscepturi,  neaut  aerarii  nostri  angustia 
Romanis  pariat  roajora  dispendia,  aut  supplicatio  tua 
eispeciaia  patrix  gaudia  non  reportet.  >  Taliter  prae- 
fato  regi  egit  gratias  summus  antistes  :  a  quo  vale 
diceos  abscessii.  Ueu  dolor  atque  gemitus  !  omnibun 
qoasi  supremi  officii  vel  ultimue  visitationis  studio 
impiger  occorrebat.  Et  cum  domus  ipsius  Ghristianae 
moltitudinis  turbas  evomeret,  ipse  tameu  omnium 
penetralia  adil)at :  nullum  huroanae  mentis  crassitu- 
dioe  bebetatum  tangebat  taro  funesla  suspicio,  quod 
iDStaret  transiius  ejus,  quem  ille  spiritus  revelatione 
cernebat.  Ninguido  aere,  et  quali  soleni  homines  ad 
tecta  confugere,  Ravennam  egressiis  est,  et  per 
omnes  ^miliae  civitates  celcr  venit,  tanquam  ad 
sepolcri  receptaculum  properans :  omnibus  sacerdo- 
libosin  itinere  posiiis  rounificus,  comrouois,  affabilis, 
et  quasi  ^  exagellam  relinquens,  se  ipso  praestaniior. 
Ut  Parmam  lamen  ejusdem  viae  ingressus  cst  civita- 
tem«  coniiniMt  euro  coagulatus  in  viialibus  humor  in- 
rudii,  quem  catbarrum  medici  vocant :  qui  se  medul- 
lilus  iiiserens  in  ruinaro  publicam  serviebat*  Sed  quid 
formidas  oratio  ?  quid  vclut  *  navis  fragos  scopuios 
pertiorrescis  ?  Vclis ,  nolis,  et  si  strictiro,  cujus  vita 
dicia  e»t»  narrandus  est  obitus  :  quoniaro  nulla  pro- 
teosiooe  iibelli ,  nuliis  dihitationibus  promulgatae 
laodis,  transitus  ipsius  poteril  occultari.  Et  quamvis 
vdoi  Scyllsos  canes  et  patulas  Gharybdis  fauces , 
firagosa  discrimina  murmure  miniiantes  velificans 
carioa  diffugiat,  obitus  ejos  nanfragioro  non  omittit. 
Qvd  iletufi  narrare  metiio,  quos  continoa  semper  ne- 
cesse  esl  ut  moostret  effosto  ?  Ergo  dom  se  oppido 
riciaeiisi,  dobc  raisero,  propinqoavit,  quasi  alacer  et 
saoos  afperoii :  qood  itcet  cum  *  omiiibus  exsulta- 
tisnibos  ob  reditom  soom  introisset,  iHieo  gaodia 
YertU  10  laerymas,  »grom  se  esie  Ipsa  die  sigiiifl- 
caas,  allera  graviorem.  Et  com  grandtor  per  dies  sin- 
gvlos  appareret  infirmius*  adjuta  est  imperiiia  me- 

^  RxageUam  relinquens]  Hoc  est ,  ot  interprelor, 
normam  et  exeroplum.  Exagellam  eoim  appellasse 
videntor  libram  seu  trutinaroy  ab  eo  scilicet  fonte 
a  qoo  el  aginam  et  exagium.  In  anliqua  inscriptiooe 
qiue  continet  edicturo  Aproniani  P.  V.  sub  exagio 
pecora  vendere,  est  appensa  vendere.  Zeno  item 
lermoiie  6  ad  neopbytos,  HabeiiSt  inquit,  aginam: 
txagium  foeiUy  quemadmiHllum  vultii  ponderate.  Exa- 


EPlSGOPi  TiGlNENSIS.  m 

Adicorum.  Stabant  mussitantes  et  attoniti  populi, 
casuni  in  uno  homine  totius  provinciae  consideranies, 
et  funus  roundi  metuentes.  Sepiimo  taroeii  die  ino- 
pinaturo  scelus,  ineffabilis  calaroitas,  inexplicabilis 
Itictus  accessil.  Sed  cum  beatissirous  cerneret  pon<* 
tifex ,  sarcina  carnls  abjecta  roaturius.  se  ad  purum 
aetheris  evolare  fulgorero  :  cujus  vox  illa  seinper  fuit, 
Mihi  vivere  Christus  esl ,  el  mori  lucrum  (Philip.  i, 
21),  Ixto  animo  ac  vultu  sereno  illos  versiculos  Davi- 
dicos  saepius  repetebal :  Mi&ericordias  tuas,  Domine^ 
in  alemum  cantabo.  In  getieratione  et  progeuie  pro^ 
nuntiabo  veritatem  tuam  in  ore  meo  {Psal,  lxxxviii,  1). 
Et  illud :  In  maniis  tuas,  Dominij  commendo  spiritum 
meum  {PsaL  xxx ,  6).  Nec  non  adjiciebat  dc  perfe- 
ctione  securus :  Confirmatum  est  cor  meum  in  Domino, 

B  et  exaliatum  est  cornu  meum  in  Deo  satutari  mto  (l 
Reg.  II,  1) :  ut  hymnis  et  caniicis  et  iu  morte  reso- 
nans  ad  sedem  suam  ccelestis  aniuia  remearet :  qua^ 
quinquagesimum  ^  octavum  aetatis  annum  duxit  ad 
tamuluro  :  trlginta  in  hac  sacerdotali ,  qualero ,  et 
si  excerptiro  lector  aiieodis  scalptam,  conversaiione 
exemit. 

Illud  namque  silentio  prxteriie  non  iJebeo,  quod 
ejus  sanctac  reliquiae  usque  in  diem  tertium,  quo  cum 
summa  veneratione  reconditae  diuoscontur,  tanto  lu- 
mine  ac  deccre  vestiiae  cunctorum  visae  suot  oculis 
ut  splendorem  vitse  vultus  signaret  defuucii ,  et  de- 
positam  gloriam  jam  nunc  percepisse  gloriosum  vas 
crederetor,  in  quo  vere  fuit  thesaurtis  magoi  regis 
inclusus.  Qoae  ibi  fucrunt  fluroina  Iacrymaruro,quanii 

G  planctus,  silebo,  ne  pbst  annos  ,ac  curricula  novellum 
dolorem  scriptor  incutiam.  Quaecunque  ibi  niaier 
venlt,  liberatum  clamavit  ab  illo  niium ;  quaecunquo 
Qxor,  mariiuro  ;  quaecuiique  soror,  frairero ;  qui  cac- 
iebs,  se  ipsuro.  Postreino  in  illa  tania  hominuin  mul- 
litudine  et  conventu,  ut  audenter  dicam  ,  toiius 
orbis  neroo  fuit  qui  beneficiis  iliius  aliquid  noii  de-* 
bcret. 

Sed  quaeso  jaro  lemperemus  a  luctibus  :  contra- 
ctain  tristitia  resolvamus  frontero.  Excelsa  cum  Deo 
possidet,  ob  cujus  obitum  roaeremos  in  terris.  Scd 
quidfaciaffl,quod  remediatoris  veslri  singultus  verba 
difficiunt?  lacrymae  ora  profuiiTlunt?  mugituro  reso- 
nat  omne  quod  eloquor  ?  et  inteliigo  quod  nuoquam 
ad  flentero  flens  bene  veniat  consolator.  Haec  sancto 

^  Patri  et  doctori  peritissimo  idoneus  affeciu  oon  scieii- 
tia  iropendi,  ut  aliquos  de  conversatione  illius  flosculos 
relegerero  ;  ut  est  looguro  iier  agentibus  io  usu  po- 
situm,  qui  non  omnes  obvios  consalutent.  Tu  mihi, 
anima  apud  Redemptorero  nostrum  praepotens,  tri- 
bue,  ut  cura  vacuus  et  pectore  liber,  munda  tibi  sicut 
debentor  praeconia  mundos  exsolvam.  De  cieiero  ha- 

giuro  facere  est  ponderare:  trotioa  qoa  pooderamus, 
exagella. 

'  Alii,  navifragos, 

'  Aiii,  omnium. 

^  Quinquagesimum  octavum]  Decessit  beatos  Epi- 
phaoius  XII  cal.  Februar.  anni  497,  aiino  aetatis  duo- 
desexagesimo  nondum  expleio.  Quare  iiaius  videiur 
an.  439>  creaius  episcopus  anno  467. 


239  ENNODII  GPISCOPI  TICtNGNSlS 

bentem  in  te  pusi  Deum  fiduoiain  iiou  relinquas,  et  A  vinam  repromisaionem  redde  pariicipero. 
quem  religionis  tiiulis  insignisii,  religiosonim  in  di- 


m 


OPUSCULUM  QUARTUM. 

DE  yiTA  BEATI  ANTONn  MONAGHl  LERINEE8I8  *. 


PRiEFATlO. 
Ut  prselianies  assurgunl  buccinis ;  ut  equorum  cele- 
riias  ad  potiorem  cursum  ferrata  calce  proTocatur : 
ila  duni  majorum  virtus  soHicitat,  ingenia  noyella 
conlortat.  Qui  cana  exercitia  et  veierum  gesta  rele- 
git,  ad  disciplinarum  frugem  proposiils  laudum  prae- 
iniis  inardescil.  Imago  praecedcntis  gloriaey  ut  ad  po- 
steros  veniat,  linguarum  caiena  retinelur  :  non  licei 
per  aetates  perire,  si  quid  lectio  serenis  actibus  amica  B 
susceperit.   Iiaque  eloquentiae  diuturnitas,  mortalis 
naluroe  sine  cougressionis  periculo  vincit  angustiam» 
per  quam  optiinorum  conversaiio,  ipsis  decidentibus, 
nescit  occasum.  Resiituelur  quidem  corpus  originiy 
et  destinatus  a  superis  spiritus  ad  proprium  recurrit 
auctorem  :  quorum  tamen  probiias  libris  mandaia 
fuerit,  eorum  vitalis  est  obitus.  Dicat  forsiUn  inler- 
pres  austerior  :  Abjurat  praedicationis  dulcediuem 
perfuncta  mens  saecuio,  et  carnis  vinculis  absolutus 
iion  desiderat  quas  inter  incerta  mundi  gessit,  agnoscl : 
sed  iilos  bumanus  carcer,  sine  liberutis  dispendio» 
refudit  opificl :  dum  inter  pollula  gradiens,  nitorem 
suum  anima  Deo  noslro  intenU  geminavit ;  et  per 
maiidaiorum  coelestium  lineas  lenocinantem  hujus 
lucis  non  sensit  errorem.  Nobis  vero  isia  reviviscant,  G 
nobis  profuiura  serventur ;  quibus  si  a  sludio  deest 
secUri  meliora,  de  illorum  qui  facem  conversationis 
suae  praeferunl,  venire  debet  exemplo.  Tu  autcm,ve- 
nerabilis  abbas  Leonti,  qui  id  milii  operis  injunxisil, 
adjuva  oraiione  titubantem ,  el  sicciuiem  styli  san- 
curum  precum  imbre  locupleU:  facies  cnim,  ut  con- 
fido,  meritis  praecipuum ,  quod  aggredi  me  ipse  jus- 
sisti.Pronum  cst,  bcatudini  tux  jejunam  eloqueniiam 
fecundis  innoceniiae  ferculis  ampliare  :  credite  mibi, 
vos  respiciet  exiortae  aut  culpa,  aut  genius  dictioiiis: 
cujus  nisi  subsianiiam  religiosa  aucioriiate  firma- 
veris,  videbitur  judicil  tui  clauda  fides  delegisse  mi- 
nus  idoneum.cui  venerandi  laboris  provinciam  cora- 
misisli. 

Igiiur  beali  Anlonii  narraturus  insignia ,  primum  D 
Spiritus  sancii  mibi  majestas  invocanda  est,  ut  qui 
illum  rebus  diviiem  fecit,  me  in  his  explicandis  per 
lingua  frena  moderetiir,  et  labiorum  sordes  prophe- 
tici  carbonis  diluere  maturet  incendio,  ne  conscienliae 
nebulis  lucem  conversationis  illius,  aut  amplissimis 
pauperem  faciam  laudibus,  aut  infanlia  arenie  dcve- 

*  De  vita  beati  Antonii]  Beatum  hunc  virum.  ouem 
pauci»  post  obitum  annis  primus  omnium  celebravil 
Ennodius,  jure  quodam  sibi  vindicant  tres  orovinci». 


nusiem.  Benedicitur  indivisa  TriniUs  Deus  uostcr» 
qui  servum  suum  Antonium,  lania  virtutuiii  dole  su- 
blimem,  circa  Daniibii  fluminis  n\m  in  civitate  Vale- 
ria ,  Secundino  patre  lucis  htijus  januam  jussit  in- 
trare.  Qui  quamvis  de  splendore  naialiuin  conscien- 
tiffi  jubar  bauserit,  lamen  fulgorem  siirpis  praecipuse 
morum  radiis  obumbravii,  vincens  decorem  sangui- 
nis  ingcnii  clariute ;  dum  coruscaniem  germinis  soi 
lampadam  actuum  sereniuie  transcendit ;  ct  factus 
est  victor  stemmatis  sui,  per  quod  universos  nascendo 
superavil.  Qui  dum  adbuc  de  matris  penderet  ube- 
ribus,  quem  praescivit  Dei  gratia,  non  reliquit:  ncc 
passa  est  inopem  favoris  eiislere  dispensaiio  coelt- 
stis,  quem  remunerandis  pleiium  siudils  approbavit. 
Qui  ne  sancti  instituU  propositi  per  parentiini  blan- 
dimenU  frangeret,  annoruin  ferme  ocio  genitoris  tu- 
tela  nudatus  est :  mox  lamen  ad  illusirissimum  virum 
Severinum  ignara  fuci  aetas  cvolavit :  qui  dum  eum 
inulceret  osculis,  futura  in  puero  bona  quasi  transacu 
reiegebat.  Fuit  enim,  cujus  meritis  nihil  esset  abscoih 
ditum.  Ille  hunc  sibi  futurum  parlicipero,  pia  ubique 
voce  praedicabat :  credo,  ut  incipienlis  tlrocinia  spet 
annuntiata  solidaret. 

Sed  poitquam  beatus  vir  humanis  rebus  exemplus 
cst,  Consiantii  aniistitis  ea  tempeslate  floreutissimi, 
junctus  obsequiis ,  gloriosis  operibus  viiae  rudimenia 
dedicavit  :  qui  eum  inler  ecclcsiasticos  exceptorci 
coelestem  miruiam  jussit  ordiri  :  crat  enim  venera- 
bilis  sacerdos  Anionii  nostri  patnius.  Scd  nunquam 
ille  magisterii  rigorem  consanguinitails  lege  molli- 
vit :  nec  fecit  securum  de  necessiiudine  discipulnm 
non  timere ,  cui  gratiam  doctoris  nisi  censora  non 
praestitit.  Tantus  fuit  circa  sectatorem  diligentiae 
modus,  quantum  judicia  coniuterunt :  meritnm  suum 
In  facie  monitoris  agnovit.  Sed  jam  peccatorum  con- 
summalio  Pannoniis  minabatur  excidium.  Nam  suc- 
cisa  radice  substantiae  regionis  illius  status  in  promim 
deflexerat.  Per  incursus  enim  variarum  gentium  qu<H 
tidiana  gladiorum  segea  messem  nobiliuiis  abscide- 
rat ,  et  fecundas  humani  generis  terras  ira  populante 
desolabat.  Jam  Franci,  Heruli,  Saxones,  multipli- 
ccs  crudeliutum  species  belluarum  more  paragebnnt : 
qu»  nationum  diverslus  superstitiosis  mancipata 
culturis,  deos  suos  humana  credebant  caede  mulceri ; 
nec  unquam  propitla  se  habere  numina,  nisi  com  ea 
aequalium  cruore  placassent  :  cessare  confidebant 


ortum  Pannonia.  poiiorem  vit*  partem  luiia.  obiium 
et  sacras  corpons  exuWas  Gallia.  Natus  quippe  S 


abbate,  deiiide  a  ConsUntio  episcopo  LaureacAn2 
palnio  suo  iiistiiuius,  indc  in  11^113^  nrofectarfrt'! 
aiuue  in  valle  TcUina',  qu.  Xm.ZS^^^ 


Larium  subeat,  dectirrit,  cnm  Nario  presbylero  ali- 
quandin  versatus,  inde  rursus  emigrans,  ad  Lariuw 
lacum,  haud  procul  a  sancti  Felicis  Comensis  mar- 
lyns  sepulcro  sedem  fixii,  clarissimamque  uominit 
famam  adeptuse^t.  Quam  utdeclinaret,  Leiinensem 
denique  maris  nostri  insulam  peliit,  in  eaque  viiae  ' 
cursum  mter  sanciissimos  ejus  aevi  monachos  biennio 
peregit. 

•  In  roartyrologio  Romano  dje  S8  I>ecembrif . 


211  YITA  B.  ANTONII  MONACHI  LERINENSIS^  m 

iram  coelicolum  innocentis  elTusione  sanguinis ,  qui  A  venit  illic  tamen  duos  senes,  quos  jam  ita  inter  luslra 


ul  iii  graiiam  redirent  cum  superis  suis ,  propiiiquo- 
nim  consuerant  mortcs  oflerre  :  quoscuiique  lamen 
religiosi  titulus  declarabat  orOcii ,  lios  quasi  serenio- 
res  liostias  immolabani ,  xstiinantes  ,  quod  piorum 
jugulis  divinitatis  cessaret  iiidignatio ,  et  fleret  roa- 
leria  gratiae  locus  ofTensae.  Inter  quas  temporum 
procellas  ConsUntius  pontifex,  ne  quid  in  mundo 
haberet  subsidii ,  lerra  *■  hostiiibus  depuuta ,  hu- 
mana  lege  liberatus  est. 

Post  cujus  resolutioneui ,  Antoiiium  nostrum  fa- 
nuli  ad  lialix  partes  quibus  coelitus  fuerat  depuutus» 
Cliristo  duce  perducuni.  Principe  loco  Tellin»  tallis, 
^aae  id  sortita  est  yocabuli ,  limcn  ingreditur  :  quam 
montium  ex  ulroque  latere  bracbiis  fabricata  iiatura 


belluarum  habitaiio  longa  miscuerat,  ul  nibil  de  illig 
mundo  fama  nuntiaret :  quorum  vitam  scientiainque 
plene  tideor  elocutus ,  cum  expetitam  pro  Dei  tiniore 
habltationem  sine  nube  vulgavi.  Brevi  post ,  horum 
anus  assumptus  est ,  et  terreni  carceris  mole  depo- 
sita ,  stheriam  valetudin^m  felix  anima  resuinpsit : 
nam  absolutionis  ejas  tempore  columna  ignea  beJti 
Antonii  oculis  est  ingesta ,  ad  coelum  usque  pertin- 
gens  :  credo ,  ut  venerabilis  viri  fides ,  et  ardor  ille 
vitiorum  decoctor  typico  monstraretur  incendio.  Tunc 
dum  ibi  Deo  cultor  tota  disciplinis  coelestibus  viriuni 
suarum  vela  laxaret,  et  per  sinus  animae  corporisque 
extradentia  paleas  flabra  susciperet :  cujus  vigilias , 
jejunia,  lectionis  assiduitatem  jure  replicarem,  nisi 


diut  amoeniUs ,  et  de  venicibus  fecundis  amiiium  B  haberem  digniora  meinoratu.  Nunquam  ille  cibum 


plebe  locupletat  uber  solum  :  quod  avaris  respondet 
jaxta  detideria  immoderau  culioribus,  non  Umen 
Ita  anstis  praegravidiim  aut  doutum  pascuis ,  aut 
arbostis  compositum ,  aut  fluminibus  Isetuni ,  ut  non 
plas  sopervenientis  personae  gratia  prxsuret,  quam 
ipeias  originis  rariaU  et  distincU  formosius.  lllic 
liario  presbytero  qui  spiriiibus  immundis  domina- 
batiir,  adjunctas  ^st :  quia  haec  est  rerum  conditio , 
ut  novi  hominis  mores  divulgel  invenu  sodalius : 
et  qai  ignoratar  per  originem,  similium  clarescat 
affecta.  DeprelieDditur  mens  secreta  per  socios ,  et 
cui  non  licet  ad  liqnidum  sapervenientis  aestimare 
consctentiaro ,  conceditur  ut  de  tuis  deprehendat  ex- 
tcmos.  Nam  cum  eum  beatas  Marius  illis  oculia 


sumpsit,  nisi  fatiscenle  corpusculo,  nanquam  nisi 
exemptis  ofUcii  muniis,  solliciladinem  qoiete  laxavit. 
Sed  quid  retexam «  quac  perfectionis  habuerit  uistru*' 
menu  perfectus,  aut  per  quos  gradus  ad  celsa  con- 
scenderlt,  queiu  liquido  declaratum  est  obtinere 
snblimia?  Scivit  ille  stc  per  labores  varlos  discipli- 
narum  lineamenta  secUri,  ut  nunquam  assumerct 
arrogantiam  de  labore  :  et  cum  omnia  essent  digna 
praeconiis  quae  gerebat,  dispendium  virtutit  credidit 
fuisse  laudatum.  Sic  totam  de  ejut  actibus  opiniuiiia 
loce  radiabat,  ut  nihil  praeberelur  ostentui :  praemi- 
nebat  censura  mentis  in  corpore,  et  iracundiam  quam 
contra  culpas  anima  ejus  tusceperat,  facies  infucaU 
pingebat.  Videres  advertus  flagitia  mundana  torvos 


qaibas  mentes  videntur,  intpiceret,  et  interiorit  (j  oculos,  et  indefessa  contra  taeculi  blanditias  Chrisii 


decorem  homlnisabsconditis  percontaretiir  obtutibus, 
▼olult  eam  clerlcorum  sociare  collegio,  et  inter  ec- 
clesiatticot  cce:as  praesuntem  meritis  dedicare  per- 
sonam.  Sed  fugit  honorem ,  velut  vencni  poeulum , 
qoi  semper  poteiitiam  credidit  subjacere ,  et  servire 
patienter  praetalit  regali  dominaiui. 

Ne  Umen  diu  humaiix  conversationis  mixtus  ille- 
cebrlt,  tocieUtem  conugionis  hanriret ,  elegit  seces- 
sum  haud  procul  a  beaii  martyris  Felicis  sepulcro » 
nbi  Larius  Jonii  marmoris  minas  deponit;  quando 
ne  CTagetnr  longias,  objectls  ripis  resistunt  frena 
tellaris.  IHic  inserto  nubibus  vertice  mons  coruscat , 
qol  sublimltate  sua  vincit  aspecium.  Sed  quam  su- 
perbus  ett  magnitudine,  Um  dilGcilit  ascensu.  Nam 


militem  bella  traciare.  Quando  illa  imago  statuni 
saum  resolvit  in  risum ,  et  ab  ordinis  proprii  rigore 
laetitiae  debiliute  confracU  est!  Interea  dum  velul 
obsignalam  monachi  in  aniversis  implet  ofOciom, 
vir  quidam  quem  sponsae  saae  amor  in  facinus  impu- 
lerat,  et  ad  effusionem  homani  sanguinis  affeclu  et 
indignatione  provocarat;  dum  conscientiam  se  cre- 
didit  fugere  mautione  terraram,  et  in  aliit  pro- 
vinciae  partibus  innocenliam  reperiri  quarii  lurore 
duce  perdiderat,  velatum  simpliciute  ad  secreu 
eremi  portavit  homicidam,  puians  in  Dei  obsequio 
constitutis  de  actibus  suis  praeter  effigiem  nil  patere. 
Artifici  humilem  simulavit  oblutu;  et  per  dolosi 
commenu  consilii ,  fabricata  subjectione  compositut » 


■airit  ante  monachom  nostnim  patuit  gressibus;  iiec  D  cautioribus  scelenira  sordes  texit  obsuculis.  Difficile 


per  praerupu  saxorum  humanl  generis  admisit ,  for- 
midine  repagnante ,  vestigium.  In  pnecisis  cautibus 
lou  feris  longum  praebait  nullo  exterrente  cubilia: 
eo  liestiis  blandior,  quo  terribilius  agricolarum  mi- 
natur  excarsui.  In  hoc  Dei  famulus  sedem  diligit,  in 
qao  sola  fuit  placendi  caasa,  quia  nequaquam  leno- 
dnabaiar  aspectibus.  Nihil  secum  amplius,  nisi  parum 
legaminis  etiigonem  qao  terram  solliciuret,  de 
mandi  beneficiis  assumens ;  dedicavit  callem  subjecta 
asperiute  nescilum.  Juga  ilia  indomium  naturae 
legem  Antonio  congrediente  perdiderunt  :  reserau 
itinera  post  ingressuro  ejut  pataere  coptentibas.  In- 

'  )Scbvt  •  hoilibtti. 


est  praeter  Deum  deprebendere ,  quidquid  obtequendi 
argumentit  involvitur  :  proinde  flagitium  celat  ab- 
jectio  :  raro  in  lucem  erumpunt  crimina,  quae  auctor 
obiemperandi  tcierit  fuco  sepelire.  Protinut  tamen 
adfuit  ille  index  consuetus ,  et  latentis  secreU  con- 
scientiae  divinx  vocis  clave  reteravit ;  in  bit  sermo- 
nibus  adorsus  Antonium,  quando  eum  plus  quam 
homo  possit  docuit  cognovisse ,  illum  denudans»  qui 
crasso  induroento  latronem  tegebat  :  <  Cave,io- 
quiens ,  ne  lanti  criminis  reum  sancto  velis  mlscere 
collegio  :  ne  lupum  ovibus ,  agnls  viperam  negligent 
sttiroator  adjungas.  Isle  aniroam  Dei  manibut  con- 


243  ENNODIl  EPISCOPI  HCfNENSlS  244 

cessam  per  «nsi  fragroenta  gultaris  effugavity  et  in-  A  ipse  pertracians,  brevi  animum  suum  alloculione  fir- 


ternecivo  fralris  furore  constricii  vitam  e  sedibns 
suis,  dum  infert  faucibos  vincula,  dissolvit  :  hunc 
d^bitum  exitium  sequitur,  nec  a  jugo  supplicii  erit 
alienus  qui  humano  sanguini  non  pepercit  :  miseri- 
cordia  est,  circa  facinorosos  servata  districtio.  Ergo 
sopori  terminum  ponens,  maadatorum  coelesiium 
hostem  depelle ,  ne  candida  conversatio  tecum  habi- 
tantum  fusca  superveuientis  contagione  violetur.  > 
lllico  divinis  obsecuius  imperiis  hominem  vocat, 
mentientem  convincit,  feriato  ore  male  conscii  omiiia 
ejos  gesta  persequitur.  Expavit  deprehensus,  cum  fla- 
gitia  sua  recenseri  videret  ab  homine ,  quaQ  sine  teste 
humani  generis  commiserat :  viaticum  poposcit ,  fu- 
gam  tremens  apparavit  :  continuo  tamen  pedissequa 


mavit.  c  Quid  agimus ,  mens  adhuc  mundani  oneris 
fasce  depressa ,  quam  nondum  ad  auciorem  suuuj 
corporeus  carcer  evonmil?  nou  libi  certa  est  de  per- 
fectione  fiducia,  dnm  adhuc  includeris  fr^igilitate  car- 
nali :  periculis  plena  sunt ,  quse  videntur  esse  tutissi- 
ma  :  lenocinia  hostis  tui  intelligis,  dum  universoruni 
voce  iaudaris.  Yide  quantis  labores  insidiis :  abs« 
condilum  esse  non  licet,  quod  adimus  :  lalebram 
nostram  persecutio  manifestat  hostilis.  Sanctorum 
peiamus  exercitum ,  el  illam  Lirinensis  insulae  cohor« 
tem  irriguo  inquiramus  ardore  :  quem  solum  hacte- 
nuB  pulsavit  adversarius,  timebit  inter  inimicam  sibi 
muUitudinem  constilutum.  Instructa  prsliis  acies  iila 
semper  invigilat,  ei  variis  perfossum  ictibus  abigit 


reum  ultio  comprehendit,  et  expiatum  scelus  palra-  3  infesiantem  :  quot  bella  illis  diabolus  intulit,  nume- 


torls  morte  nuntiavit.  Ita  sermo  justl  viribus  carere 
non  potuit.  Interea  sanctus  vir  per  regiones  (iiiitimaa 
iosidiatrlcis  famae  linguis  innotuit  :  qu£  ne  pareret 
de  celebritate  jactantiam,  ante  provisa  sunt  remedia, 
quam  morbug  adolescerei.  Qui  enlm  grandaevus  aut 
debilis ,  duce  diligentia ,  non  itineris  illius  transmea- 
bat  abrupta,  cum  dantibus  valetudinem  desideriis 
etiam  aegritadines  corpora  non  tenerent?  Uac  per- 
territus  f^quentia ;  ad  secretiora  eremi  beatus  An- 
tonius  credidit  evolandum,  ne  singulorom  devotio 
inamabilis  arrogantlae  mater  existeret,  et  de  multi- 
formi  gratia  rigidiorls  propositi  ruina  nasceretar. 
Mox  tamen  secessus  quem  pendula  rupes  commen- 
dabat,  electas  est  :  In  quo  annis  pluribus  solus,  et 


rant  tot  triuinphos  :  non  metuunt  quotiens  adesse 
Satanam  ,  ut  dimicantes  acuant,  classico  faerit  stri- 
denie  nunliatum  :  semper  eruditos  et  fortes  reddi- 
dit  quotidiana  decertaiio,  quomodo  prolixior  pax 
golutos.  >  His  dictis ,  dimissa  ff atribus  celluia ,  quos 
ibidem  praedicti  amor  congregaverat ,  apud  Lirinum 
improvisus  apparuit,  Nuntiavit  virum  insignium  me- 
ritorum  facies  jejunii  pallore  decorata.  Nam  duni 
secreti  nitorem  hominis  splendidissima  maciea  indi- 
careti  non  defuit  actuum  ejus  praeco  congnetus  : 
immacuiatam  conversalionis  ipsius  gpeciem  sub  ver^ 
borum  abundantia  et  relationig  ubertate  degeribeng. 
Mtxtug  granduivig  et  praeclpuig  gegtorum  suorum 
lampadam  nou  minori  intellexit  igne  rutilare  ;  meti- 


vere  monachug  vltam  sine  humani  generis  consorte  G  tug  est  fomitis  sui  lucem ,  dum  vidit  alieni.  Quasi 


transegit.  Dabat  feras  pro  sodalibus  montana  soli- 
tudo  :  mogitus  ursi  aliarumque  belluarum  minax 
iinmurroaratio,  pro  blandae  confabulationis  coromu- 
nione  ponebatur.  Denique  ea  tempestaie  ursus  petu- 
hntior,  gloriae  plus  daturus ,  caules  ipgius  puberibug 
foliis  Isetiores,  et  quadam  domino  hilaritate  gesticn- 
tes ,  immani  ingrediens  contrilione  vastavit,  iia  ut 
nnsquam  de  simplici  frugespes  residua  linquereiur  : 
quem  ille  baculo  mulcatum  districtius  abire  praeci- 
piens,  tOatem  virtuiig  guae,  et  nuntium  passionis  ad 
alias  ire  bestias  mox  coegit  :  ut  Impleretur  Domini 
ftdells  poliicitatio ,  quje  sectatoribus  suis  toiius  veneni 
et  omnium  ferarum  promisit  obsequium.  Rursus  ta- 
men  gradienti  ei  per  destinatum  callem  rugiens  se 


Inter  ornamenu  cceli  et  sidera  pleno  fulgore  mican^ 
tia »  supervenientig  astri  claritudo  gocietur ;  cerunt 
gine  invidia  :  geminare  radioa,  et  per  augoieota  lu- 
miniggpeciem  guperar^novitatis.  Alia  prolixiori  crine 
facem  suam  stella  commendat;  alia  puriore  :  unaoi 
ditat  poiior  flamma,  nobiliut  alteram  per  gpatia 
necturna  gincerior.  Sic  Antouiuiii  uogtrum  per  uni- 
versas  locorum  muUtiones  a  Gbristo  veniens  digci- 
plina  comiuu  est.  Providit  umen,  ne  eui  in  illa 
nutriee  sanctorum  insula ,  cum  praesuret  meritig  , 
praeferri  videretur  honoribug  :  scieng  fn  hamilitatis 
radice  planUtum  ad  centenog  fniclus  assurgere. 
BUinduB  juvenibug,  gravis  maturis,  doctug  pcritis , 
submlsgug  exiglendo  siinplicibus,  totam  illam  douii- 


fera  suggessit:  quam  ille  sola  jussione  lurbatum  iier  D  nici  gregis  legionem  distincum  actu,  Tariaiam  genli- 


fectt  aperire;  et  occupaia  viae  claustra  deserere.  Sed 
ecce  Iterum  alis  pernicibus ,  per  prodltionis  suae  or- 
dlnem,  Dei  servum  in  quo  loco  degeret  fama  vulga- 
vlt;  aliud  de  ipso,  pro  sententiarum  varietate, 
diversis  opinantibus.  Tunc  llquido  patuit  per  occursus 
multipllces  nihil  obsUre  cuplentibus;  planari  ardua, 
solidari  scissa,  pendentia  non  timeri.  Sed  potioribus 
insidiis,ne  per  arrogantiam  hostis  subriperet,  for- 
tiori  consilio  maniis  opposuii ,  ne  jam  grandaevus 
perderet,  quod  inter  tirocinia  virtute  servasset :  acrius 
eniui  circa  robustos  diaboli  certamen  est,  et  majori- 
bus  copiis  illos  aggreditur,  qui  cbnflictus  ejus  experti 
roboris  sudore  domuerunt.  Universa  tamen  secum 


bus ,  quasi  uuam  animam  in  sua  afleetione  collegii. 
Ibi  bieunio»  se  ipso  potior,  niundi  isiiug  gareioaui 
deponens,  victor  iosidiaruro  quas  antiqui  gerpeniig 
parat  astutia »  diem  nostrum  et  lucem  praesentig  sas- 
culi  perpetui  luroinig  adeptione  coromuUvit.  Taceo 
quaiiter  vium  ipgiua  mortis  claritudo  signaverit ,  ne 
universa  digerena,  non  um  veriutem  oarrasse,  quaro 
prapdicii  laudibiis  videar  immoralug.  Velnti  gi  quig 
consitum  lucum  frondium  densiute  repererit;  ex 
quo  coronam  ferro  stringente  subripiens,  geniuro 
silvae,  dum  prsesumit  parva,  non  amovet;  meliori- 
bug  equidem  de  Antonii  nostri  factis,  qiix  stylo  non 
aitigi,  narranda  servavi.  Vincar  forte  eloquentiae  flu- 


245 


CUGHAHISTIGUM. 


m 


mine  :  nemo  me  circa  illum  superabil  affectu.  Habeat  A  gratiam  beaii  liominis  nemo  praeripiet,  qui  ad  expli- 
qui  secutus  fuerit ,  de  periliae  messc  jaciantitm  :  mihi      canda  ejus  bona  primus  accessi. 


OPUSCULUM  QUINTUM- 

'  EOGHARmMKUBI  DE  YVTA  8UA.  ' 


in  nomine  Palris  et  Filh  et  Spiritas  sancli. 

Oracotum  esl  scientUsimi  doetoris  gentium  {II 
Cor.  III,  9)  qnod  parial  tnftrmitas  nosira  potentiam, 
el  quod  terrena  contritione  anima  convalescai :  eum 
virlus  qo»  de  substantia  carnis  fluierii,  currat  ad 
spiritam;  el  duqi  labefactatio  nostra  cceleatem  ho- 
roinem,  el  in  divioa  locandum  arce  componii  ad  fra^ 
gem  spiritos ;  sl  qoando  sine  eultura  aot  messt  snaf 
Ctfrpett,  dolce  est,  et  cum  accesserit  projktor  auf^B 
menlt  dinunatio :  td  dit item  Del  grttitm  perrenitiir  "* 
jefontelsteriti  ptuperiate  membrorum.  Ergo  tibk  de^^ 
beiur  potl  Deom,  imbecillitas  nostra,  quod  de  rerum^ 
aoblimionraffeetione  surreiimus.  Votiva  febris  mea 
neoessiias,  ei  eiustio  tmplectenda  medullarum,  de-» 
4ennl  mihi  el  ^mere  Deum  de  abiiione  sospiiaiis, 
el  in  ipao  gtodere  de  reditu.  Laslatur  nunc  in  aoctoro 
DOiCro  menlifl  ttnilas  procurala  languoribus.  Lbi  eat 
fluperbit  divinsB  flaluiis  qoAsita  ludibrio  ?  ubi  super» 
ciliom,  per  quod  omnium  moous  eredebas  esse  rem 
propritmt  Repente  deseruil  te  constantla  roboris  tuiy 
el  a^jludioifl  sabjeeia  pooderibus  elisa  eervice  jt- 
cuiflli :  poiiqotm  fugit  prosperitas  tua,  sertm  medi^ 
taia  peEiniientiam,  qood  praavalueras,  Dei  nostri  fuisse 
cogooscifl.  Crtiiafl  libi,  ooeli  moderator  et  condiior,  ^ 
qui  diflpenflttione  tubtili,  et  oceultis  miserendi  itine- 
ribofl,  vitfl  nofltrts  el  de  afflictione  componis,  et  ad 
virlacem  perfbcltm  pit  Itcerttione  nos  reptras.  Ad 
medielntm  lutm  venire,  nisi  suffragio  volneris,  non 
vtlemofl  :com  duritiam  eordis  assuescimus  te  pereu- 
ilentemollire,ei  suggefltionem  terren»  viliiatis  nobili 
ec  dakisflimt  mdleslltrom  nosirtrum  passione  com- 
priflMre.  Eeee  egd  ille,  qui  in  longum  ductt  mibi 
tlaerilate  pltodebam ;  qat  dum  perpeli  rroerer,  qutsi 
nulhi  inlermissione  solveretur,  qu«rebam  qualiter 
peeetll  slipendiom  mora  venirei.  Nam  elevaius  insa- 
nit  floecessibos,  poeurum  me  gregi,  ignarus  vene« 
randfls  proCessionis,  iodideram :  delectabant  carmint 
qotdraiifl  ftbrictia  particolifl,  ei  ordinau  pedum 
variouie  solidau.  Angelorum  cboris  me  floium  aut  ^ 
tenernm  poemt  miseobtt  :  et  sl  evenisset,  ut  essem 
daronim  vertanm  servtMi  lego  fi^rniaior,  sub  pedi* 
bufl  moifl  flubjeetum«  qoidqoid  cmli  tegitur  aie,  cerne* 
btm.  loeptqm  dio  voloUvil  viu  mortalis,  el  cerUi 
miseriarom  cai^iUS  de  fal^  dicendi  feliciute  perei- 
tolit.  QaoUenfl  aoclamaotiom  flttibqs  propter  reli-' 
gionem  vertei  nodatofl  Inlumuit,  et  mendacibua  It- 
biorooi  Insufl  illecebris,  credldil  amorem  sui  baben«' 
tium  pecloribus  imperari?  Tu  auiem  qui  in  coelifl  . 
habitas,  irridebas  me  (Pioi.  ii,  4) :  tu  quem  non 

«  Euehari$ticum]  Libertlus  gravi  morbo  Enoodius, 
gratitfl  Deo,  tum  de  reddita  salute,  tum  de  caeteris 
qus  in  reliqoa  vita  acoeperat  beneflciis,  hoc  egil 
opusculorcui  cum  anepigraphum  essel,  nisi  quod 


deliniont  verba,  sed  purius  :  lu  apud  qoein  ssepe 
routi  loqoimur,  et  clamantcj  tacemus.  Sic  diini  mo 
concinnatlonis  superflu»  in  rhetoricis  el  poeiicis 
campis  lepos  agltaret,  t  vera  sapientia  mentiiam  so- 
cutufl abscessefam ,  nlhll  aliud  cupens,  nisi  auris 
vanie  iaodaitiones  aocbpari.  Erat  orandi  fastidiem, 
dum  perorandl  lenebtr  cOpidiute  mercari.  infeltx 
^ei  hoffio!  (jals  me  separaret  de  corpore  mortit 
hojOS  (Ad^.  vii.  24)?  gratia  Dei,  rtiedicabilis  morbt 
cOBeessa  miiiitterio.  Nam  ecce  repenie  ad  sedem 
siniftiffi  fortnidaniis  dotor  ingressus,  et  secreu  eordis 
hoslili  pavit  ineendio :  uind  quidquid  homo  est  jagi 
consenescehat  ardore,  et  per  aditus  naturaies  coctio 
se  tnterna  feser^bai.  Ntm  dum  e  Itiebris  suis  pelie- 
rolor  arrbganiiai  quamvis  adhuc  aliqua  de  6uper&ti« 
tioso,  Umen  jam  de  supersiite  nihil  habebaro.  Hoe 
solom  remanserat  de  conscientia  viventis,  quod  a  te, 
Deus  meos,  sanari  me  posse  confidebam,  quem  ad 
commollonem  errore  perduier.tm.  Nec  umen  vasu- 
trii  ilia  et  magistra  pestis  latebat,  visoerum  immissa 
conelavibus :  nee  contenu  velamine,  lotum  me  luridi 
coloris  nube  vestierat ;  ut  quidquid  in  caeteris  pas- 
flionibufl  medieorum  qu»ritur  digitis,  hoe  proposilimi 
pro  correptione  soi  volgus  videret.  Urebat  amanles 
mei  longt  ctlamhas;  urebal  inimicos:  alios  despe-^ 
ratio  obitus  mei,  alies  angebat  insiantia,  concort 
ertt  civiiatis  in  studii  divisione  sentenlia.  Interet 
me  edai  ignis  interno  vasiabai  offiein,  ct  conlinoifl 
eurantium  nutriebatur  siodiis.  Nam  quasi  morbos 
aleret,  iu  quidquid  contrt  ipsos  providebttur,  ac- 
eessit.  Tunc  illa  sflseolaris  pomp»  philosophia,  liip- 
pocratis  ei  Galeni  conlriu  subsidiis,  ad  adjutoriiim 
fidcle  se  transtulit,  aliquando  sentlens  mundi  blandi* 
menta  vaneseere,  ei  humanis  hominem  pra^sidii<t 
non  juvari.  Jam  duorum  ferme  mensium  curriculis 
eladis  bujus  me  slbi  pressura  submiserat.  Jam  re- 
medii  vice  transitum  prsestolahar,  et  nihil  suave  do 
Hsura  lucis  islius  recolens,  abrumpere  moras,  etsi  cum 
peccatl  itunia  fascecopiebam.  Eipenditc  legentes  qua: 
hic  flsgella,  qu»  tormenU  me  manserini:  ut  suppli- 
ciorum  pnesentium  metugehennae  pmnaseipeterem, 
el  ut  ad  illa  immorulis  ctmini  et  dirum  anhelaniis 
piacula  fesiinarem.  Sed  non  defuit  mihi  Dominus, 
qoi  morlifieat  ei  ww/ico/ ,  deducH  ad  inferoa  el  reducil 
(i  Heg.  11 ,  %),  ms^esUte  sua  ille,  cujus  est  promissio. 
Adhuc  verbt  in  ore  too,  Et  eece  adtum,  dicii  Uami^ 
m%  (hai.  Lii,  6,  el  lviii.O).  Ntm  cum  unus  se  ei 
his  qui  assldebant  mihi ,  et  per  singulos  dies  ditabant 
inxqualiuum  meam  dispendio  faculutum,  lassatum 

in  uno  codice  Relatio  eursus  wV«  «aof  Inscribebaiur, 
Eucbaristici  nomen  indidimus,  Pauiini  Burdegalensis 
eiemplo,  qui  ejusdem  argumenli  ac  tituli  carmeo 
composuit. 


U1 


ENNODII  EPISCOPI  TICINENSIS 


318 


se  ftiisse  tesinrelur,  ncc  aliqout  remansissc  qiiod  A  dendi  adilus  palerei.  Deus  meus,  redempiio  inea. 


(icrct;  illico  mihi  spem  Yilse  delulrt  dcsperatio  cura- 
toris.  Nam  iJIic  promptiora  sunt  coeiesiis  bona  juva- 
minis,  ubi  sc  subtraxerinl  ohseeiiuia  infausta  lan- 
guenlibus.  Continuo  me  ad  *  beail  Yictoris  martyris 
prssidia  saepe  experta  transvexi,  et  opem  fortissimi 
precatus,  Deo  per  ipsum  cum  lacrymis  alleganda 
commisi.  Satis  esse  ad  promerendam  clemeniiam 
ejus,  si  semper  ante  oculos  suos  statuat,  unde  nos 
sumpserit ;  nec  facile  ad  sulilimitatem  mandatorum 
illius  cum  velociiaie  extremam  migrare  posse  m^te- 
riam.  Quamvis  per  secundam  pii  natoram  baptisma- 
tis  ablutum  sit  quidquid  de  limo  parente  sorduimus : 
tamen  quia  dum  inimicus  salutis  nostrae  inclusum 
blandimentis  fucat  interitum,  dulci  vitia  sapore  con- 


qux  milii  occurrunt  de  liis  quac  fccisli  mecum  :  quae 
de  illis  qnx  gessi  adversuni  me  :  quae  si  conferanttir, 
nullum  lempus  aut  ope  tua ,  aut  delicto  meo  slt  va- 
cuum.  Libet  ex  innumcris  in  mc  cullationibus  luis 
unam  libare,  et  prxtereundo  populos  largitiouuiii 
tuarum,  singularem  summo  lenus  attingere.  Tem- 
pore  quo  lialiam  opiatissimus  Theoderici  regis  re- 
suscitavit  ingressuSt  cum  omnia  ab  inimicis  ejus 
inexplicabili  clade  vastarentur,  et  quod  superesset 
gladiis,  fames  necaret:  cum  excelsa  montium  ca- 
strorumque  arces  penuria  peminiperet;  et  in  cul-: 
minibus  locatos  armis  saevior  egestas  obsideret : 
*  cgo  annorum  ferme  sedecim ,  amilae  qnae  roe  alue- 
ral,  ea  tempestate  solatio  privatus  sum:  remansl 


divit;  et  dum  pruritu  auriuro,  dum  gustandi  oble-  B  solus,  inops  re  et  consilio  destilutus,  cui  sola  remc- 


ctatione  producimur,  mors  per  fenestras  ingreditur 
(Jer.  IX,  21);  quo  fugiendum  est  ab  ira  ipsius,  nisi 
ad  misericordiaro  ejus,  qui  rcducem  filium  et  con- 
cessx  prodigum  portionis,  quem  postquam  cum  por- 
cis  per  obscenum  siliquarum  cibum  addixit  immunda 
communio,  ad  stolam  candidam,  ad  annulum  pretio- 
sum,  ad  divitias  illas  paternae  possessionis ,  quasi 
aemper  servasset  jussa,  revocavit  (Lue.  xv,  12)? 
Precatus  sum  per  dectum  ejus,  ut  debita  milii  plura 
dimitteret,  ut  plus  diligentiae  absolutus  exhiberem. 
£t  lioc  eum  promissionis  suas  chirographo  et  casta 
sponsione  couveniens,  poposci,  ut  daret  etiam  per 
praecepia  sua  amabili  devotione  me  currere :  quia 
cum  sit  iilius,  quod  vocamur,  illius  quod  vocati  ac- 


dium  Iribuere  possit  adversitas.  Ne  inter  parentes, 
quod  est  captivitatis  sorte  amarius,  subsidia  vivendi 
liber  poscerem,  extemplo  porrexisti  consuetam 
dexieram,  defensio  roea;  et  domum  censu  et  reli- 
gione  praedivitem,  ut  solatium  meum  non  respueret, 
compulisti.  Poposci  in  matriroonium  cujusdara  no- 
bilissimae  et  tibi  bene  comperts  parvulam  filiolam  : 
protinus,  te  ut  ad  le  veniret  procurante,  quasi  boc 
a  me  sperari  dcbuisset,  exceptus  :  contulit  mihi 
placentium  tibi  consoriium,  et  ut  alimentis  afflue- 
rero,  etadculturam  tuam  fugiens  infidelitatis  ob- 
scura  comroearero,  pene  .inte  agnitionem  desola- 
tionis  roeae,  coeperunt  mibi  largienda  suppetere. 
Tunc  priroum  ex  mendico  in  regem  mutatus,  affli 


quiescimus,  a  nobis  tanquam  sint  orta  muneraniur :  G  ctorum  orditus  sum  mala  deridere,  ct  quasi  debita 


et  velle  recla ,  et  perficere  ipse  suggerit :  tamen  ceu 
pro  oosira  obnoxius  devotione  dat  praemium.  Pro- 
misi  eliam ,  si  clarioris  studii  me  per  gratiam  suaro 
donaret  afTectum ,  de  manu  linguae  meae  confessio 
isia  procederet',  de  muneribus  ipsius  ingenioli  mei 
eidem  adipero  litarem;  ut  nunquaro  styli  cura  de 
aaeculariuro  reruro  ventosa  exsecutione  lassaretur : 
reliquas  etiam  quibus  suggillabar  foBdiiatesabnuere; 
8i  taroen  ipse,  quod  loqui  inspiravit,  velle  me  faciat. 
Supplicayi  ut  adesset  in  me  beneficiis  suis,  nec  aver- 
teret  se  ab  eo,  quero  genuini  praesidii  tutela  destitu- 
turo  fovisset  misericorditer ,  et  illis  qui  parentum 
Isctabantur  defensione,  praetulisset:  et  ut  haec  tribue- 
rentur  non  vicem  innoceniias  meae  reddidit,  sed  quan- 


mihi  fuisset  prosperilas,  sic  illoram  negligere  aucto 
rem.  Non  tamen  perduellis  animus  et  durae  cervicis 
contiuuo  a  te  turoor  elisus  est :  produxlsti  ultiuuis 
teropora ,  ne  forte  coropungerer,  et  hoc  tantum,  quis 
esset  praestitor,  sanatus  sentirem.  Seil  qaia  houio 
non  corrigit  ex  injnsto,  nec  facile  ad  caudidutii  post 
maculas  sedetur;  sieti  in  sentcntia  mea  illa  qua 
caderem ,  vici  patientiaro  tuam  coniinuatione  pec- 
caii.  Etquia,cum  sis  cleroentissirous,  non  semper 
justiiiam  reponis,  nudalus  praesidio  tuo,  vocem  lilam 
quae  direcia  est  ad  aures  primi  parentis »  accepi , 
Adam  ubi  e$  (Gen.  iii,  9) ?  Iii  confusioue  mea,  quan^^ 
tos  amiseriro  cleroentiae  tuac  ihesauros,  el  qua  nuda- 
tus  sim  dote ,  numeravi :  renim  a  te  collatarum 


tum  gratiae  ejus  deberel  felix  et  eruditus  peccaior,  D  aestimatio  lunc  concessa  est,  cum  mihi  periret:  redii 


osiendit.  Nam  si  recti  custodiam  pietatem  secutus 
non  linqueret,  et  nos  terreret  ut  arbiter,  et  non  ut 
pater  foveret;  nusquam  via  salutis,  nusquam  eva- 

*  Beati  YictorU]  Martvris  Mediolanensis,  ubi  do- 
mus  et  sedcs  Ennodio.  De  hac  ipsa  curatione  sua, 
quam  infuso  beaii  Victoris  oleo  consecutus  est,  vi« 
diinus  lib.  viu,  epist.  24.  Alierum  ejusdem  martyris, 
etsi  re  ac  roodo  dispar,  in  ApoIIinarem  nostiratem 
prjcter  usitaturo  roorero  collaturo  beneficiuro  narrat 
Gregorius  Turon.  lib.  i  Mirac,  c.  45. 

'  Ego  annorum  [erme  sedeeim]  Hinc  pctenda  epocho 
annorum  Ennodii.  Nam  si  sedfecim  annoruro  erat, 
cum  Theodericus  Ilaliam  ingressus  est ,  nerope  anno 
489,  consequens  est  ut,  Valerio  consule,  qui  fuit 
antius  Chrisii  52i  et  Ennodio  postremus,  anuorum 
fuerit  non  amplius  48.  Itaque  hunc  numeruin  nnu 


ad  me  atque  ad  aeruronas  meas,  et  propter  gaudia 
producta  lacrymavi.  Siatim  quidem  alio  itinere,  noo 
lamen  iropare,  subvenisti.  Ordinasii,  ut  per  officiuDi 

cxcessit.  Naro  dissiroili  argumento  aetatero  suain,  et 
quo  tnno  suos  libros  ederet,  prodidit  Prudentius, 
consulem  indicans  quo  natus  erat,  in  Catberoerinon 
praifatioiie,  quam  veiera  exemplaria,  ut  toiius  operis 
Prudentiani  prooemium ,  lu  prima  ejus  fronte  merito 

locant. 

Irrepsit  sublto  canities  seni,  \ 

Oblitum  veteris  me  Saliae  arguens, 
Sub  quo  pnma  dies  mibi. 

Salia  consul  cum  Philippo  fuit  anno  548.  His  addc 
annos  57  quos  egerat  Prudentius :  reliquuiii  cst  ut 
haec  scripserit  aniio  405. 


249  PARiCNESIS 

levitarum  coactus  sanares,  ei  impacti  honoris  sar- 
cina  quod  premebat  a  me  pondus  amoveret.  Sed 
postquam  venerands  me  pressura  dignilatis  absoU 
¥ii,  babui  de  titulo  genium,  non  de  actionis  nitore 
conscientiam.  0  mens  rigore  inebriata  venetico,^  nec 
exemplis  instructa,  nec  monitis!  Si  desunt  tibi  ve- 
nerabilium  magisteria  librorum  ad  profectum,  in- 
formare  siippliciis  :  et  nisi  te  coeno  perdiiionis  im* 
niergiSy  babere  potes  de  poena  doctriuam.  Sed  hxc 
faciai  in  nobis  ille  qui  praecepit ,  et  ut  pares  ejus 
exisiamus  imperiis,  ipse  nobiscumquod  injungit, 
operetur.  Hxc  et  alia  plura,  sicut  prxfatus  sum, 
per  testem  probatissimum  beatum  Victorem  inti- 
manda  suggessi :  nec  requies,  nec  mora  procuranda 
lentavit :  petitionem  meam  suscepit,  replicayit,  obti- 
noit.  Hoc  amplius  suffragator  meus  emeruit,  quam 
popoeci,  ut  illa  qux  mecum  mairimonii  habuit  pa- 

*  ReligiouB  mecttm]  Siniile  quiddam  Ruricio  acci- 
dUse  scribil  Faustus  Reiensis  epbt.  7,  ut  cum  ipso 


DIDASCALIGA.  250 

A  rilitat^m ,  *  rcligiosae  mecum  habitudinis  decora  par- 
tiretur,  et  lieret  prariclari  dux  femina  tiluli.  Sed  uti- 
nam  sexum  fragilem  in  animi  viriuie  sequeremur, 
et  actione  nobili  non  tantum  excelleret  meritOy 
quaotum  femineae  imbeciliitatis  sequi  videretur  ob- 
tentu.  llla  preiiossB  vigore  constantiae  mala  carnis 
vota  perdomuit,  et  aflectiosam  servavit  pudicitiam, 
non  coactam.  llla  recti  observantiam ,  dum  obsiinaie 
diligit,  ire  compulit  in  naturam.  Utinam  non  mibi 
in  illa  districti  proponatur  hora  judicii ;  et  dum  in 
infirmiiate  sua  fortis  apparuerit,  ego  in  naturali  vir- 
tute  sim  fragilis!  Ecce,  Domine,  recensui  ipsa  qiiae 
noveras,  et  in  ea  taiitum  fui  fidelis  parte,  ut  non  ra- 
perem  quod  tenebas.  Adesto,  rex  glorlae,  adesto 
supplicanti,  et  secundum  benignitatis  tuae  consuetu- 

3  dinem ,  sccuiura  dispone.  Gloria  patei,  et  filio,  et 

SPIRITUI  SANCTO. 

I 

fldelissima  Sarra ,  id  cst  conjux  sua,  sub  uno  Ghristl 
jugo  ad  cominunem  lenderet  coronaro. 


OPUSCULUM  SEXTUM, 

t 

PARJENESIS  DIDA8GAUGA  AD  AMBROSlUlll  ET  BEATUM. 


Deo  obsequimur,  dum  ejus  convenieniia  moniiis 

imperamus :  nam  quod  petiiioni  vestrae  studio  cari- 

taiis  acquiescimos,  mystica  sunt  praecepta.  Muliis 

eleoim  supplicationibus  exegistis,  ut  pagina  vobis 

concinnalionis  didascalicae  flngeretur.  Volens  me  in 

mQltomm  jura  submisi :  quia  videbo,  quid  in  verbis 

adbibeatur  examinis;  sufTicitsi  me  in  voio  praedice-  ^ 

tis.  Ego  tamen  in  foribus  scriptionis  quod  vivificat 

non  tacebo.  Deum  tota  mentis  inlentione  mnndis  tc- 

nele  visceribus,  et  circa  vos  precum  frequeniatione 

niQlcete,  nolli^  ab  eo  animarum  fornicaiionibus,  nulla 

transacilone  deducti.  Fovete  etiam  proximos,  quos 

lacit  naiarale  collegium;  et  ne  quod  vobis  facium 

doiori  essety  vos  fecisse  gaudealis.  Hujus  boni  fru- 

ctus  est,  quidquid  optatur.  Me  tamen  diu  tenuerunt 

anxiom  delil)erationis  incerta,  utrum  ad  vos  per  car* 

men,  an  epistolari  lege  verba  promulgarem.  Elegi 

affectionem  meam  circa  vos  ulroque  diccndi  calle 

patefacere  :  quia  et  praecipientem  decet  foriis  elo- 

eutio,  et  pressis   admonitione  meniibus  mollioris 

styli  cora  subvenitur.  Ergo  benigne  exacta  susci- 

^ite. 

LACS  VERSUUII. 

Qaamvis  sit  tenenim  madore  mellis, 
Qoodcunque  strepuit  parens  Gamoena , 
Et  flctum  lepido  nitore  carmen 
Gaptivet  docilis  momenia  cordis  : 
Nec  semper  deceat  poema  virtus, 
Quod  lex  praecipiens  tenere  fluxum 

*  Parmesis  didascaliea]  Auctor  ipse  sub  initium 
roncinnationem  diadascalicam  vocat,  el  lib.  viii, 
epist.  28,  epistolam  admonitionis  :  dignam  sane  qunfi 
adolescentibus  omnibus,  qui  ad  virtutem  et  lilteras 
informaniur,  legenda  ac  pxdagogi  loco  secianda 
proponatur.  Beatus  et  Ambrosius  ad  quos  ea  missa 
est,  ex  epistolis  noti  sunt.  Ambrosium  enim  Fau- 
itini  fiiium  foisse  docuil  lib.  ix,  epist.  2  et  3.  Bea- 


Resolvat  studio  jubente  forles : 
..    At  nos  Pieriae  modum  foquelae 

In  tanium  sequimur,  monente  cura, 

(juantum  dat  genius,  vigorque  veri. 

Ghristi  militis  insitum  rigorem 

Elumbem  paiimur  cavere  ductura. 
Ergo  dictorum  aliqiiotiens  amoena  fugientes,  ma* 
teriain  solidam  suo  ore  celebremus,  ne  sentiat  viri« 
litas  operis  enervaii  damna  sermonis.  Non  refugit 
professionem  meam  monitoris  officium,  quia  decet 
pr;¥cedenies  emcndatio :  et  sicut  post  lergum  relictis 
par  est  facem  de  innocentia  proferri ;  ita  ratio  flagitat, 
ut  etiam  verbis  iter  quod  sequantur  osteiidas :  cum  di- 
vini  voce  constet  hortamiois,  Argue  sapientem  et  ama" 
bii  le(Prov.  ix,  8):  et  non  reiiccat  saecularis  asserior, 
Qui  praeceptorem  sancii  voluere  pareniis  esse  loco. 
Jure  enim  in  afiectionis  supercilio  collocatur ,  quem 
benignitas  corrigendi  promptius  asserit  quain  ipsa 
natura  generis.  Genuisse  etenim  libidinis  testimonium 
est  erudisse  pietatis.  Ergo  ad  dlsciplinarum  arcem 
properantes,  matrem  bonorum  operum  amafe  vere- 
cundiam  :  quae  iia  ex  se  variarum  specie^  virtUtum 
fecunda  et  virgo  parturit,  ut  impudeniia  procax  el 
eorrupti  vitiorum.  Haec  vos  hac  voce,  ut  ad  eam 
tendatis,  hortetur. 

VERECUNDIA. 

Tinguite  candentes  ros^o  de  inurice  vulius, 

Atque  fidem  morum  pandile  de  facie. 
lii  niveo  spargens  maculas  sis  pulchrior  orc, 

tnm,etsi  patris  rjus  nomen  non  prodit,  nobiiissi- 
mum  et  sublimem  adolescentem  appellnt  lib.  viii, 
epist.  38  et  59.  Ad  eumdem  etiam  aliquot  sunt  epi« 
stolae  Ennodii ,  et  Ambrosii  nomine  controversia  t 
in  aleatorem.  Ambrosius  vcro  is  videiur  qui  poslea 
quxstor  fuit  Athalarici  regis,  apud  Gassiodorum  iib. 
▼iii,epist.  i3eti4. 


S5f 


ENNODII  EPISGOPI  TICINENnS 


m 


Cum  sifdans  tenenim  roscida  colla  refas.     A 
Nil  tibi  plus  liRgua  iribuas,  qnam  schemate 

[rronlis. 

Qaidqoid  amare  libet,  binc  libi  concilia. 
Nefaa  est  huie  lam  sacro  manus  iiegare  consilio, 
quando  et  ipsa  qu»  loquitar,  qusestuosl  decoris  dote 
rcdimita»  nobilitatia  yel  ampliflcat  bona  fel  soggerlt. 
Pudori  ergo  eogoatam  aemper  sociate  pudicltiam :  qu» 
aetalis  praejudiclum  cana  moderatione  temperanSy 
annis  ferTore  taneolibua  peregrin»  frigus  dispensa- 
tionis  admlaeeat :  et  edomiia  erroris  appetentia,  ear- 
nem  aapore  aanctaa  conversationis  lllieiens,  reeti 
dJiigentiara  stodiosam  in  Tobis  yideri  faclat,  non 
coactam.  Hase  tamen  ▼entris  castigatione  proeure» 
tur,  nec  ioimiea  ejos  fercuiorum  popnlosis  notriatar 


Nec  per  urbarios  Tolitat  potentes ; 
Conscios  recti  tenet  inter  undas 

Siagna  salulis. 
Barbaram  quamyis  tumeat  Gelonua, 
Parthica  et  latret  Morinos  figora» 
Omne  qood  mundl  rabies  susunrat 

Desplclt,  arcet. 
ffnirat  excelsl  penetrale  regid, 
Dititum  totis  manet  in  rainis. 
Hle  nec  legem  patitur  sepulcri, 
Nec  mala  vitse. 
De  praefhtls  Tirtntlbos  faceasat  stodiorum  llbera^ 
liitm  deesse  dlligentiam ,  per  qoam  dirlnaram  bona 
reram  qoasi  pretlosi  monills  luce  sublimentor :  quia 
non  moltum  a  fcediute  se]ungUur  Imperfecta  formo- 


erroribos.  Bxiglt  enim  eomessatlo,  magno  quaeaita  B  sltas  :  ei  qoi  nou  sofficienter  magnorum  teiendit  ad 


dispendio,  eiiam  bonoram  damna  neritoram,  et 
uoo  calle  moriim  yeniunt  detrimenta  vel  censuum. 
Haec  si  ad  vos  greMum  proteoderit,  bis  earo  tonare 
oportet  eloquiis. 

CASTITAS. 

Nil  moror  afQictos  consianter  prodere  vullus» 
Dum  mihi  praeniieanl  easti  monomenta  decorls. 
Pingoia  nam  tenueui  suffocant  corpora  sensum , 
Ei  male  farta  soaa  concolcant  viscera  mentes. 
At  mihi  crox  coapla,  crax  scotomi  *  croxqoe 

[thoraca : 
Hac  legar,  hac  feriam,  bac   pads  foadera  lir- 

[mem. 
Haec  mihi  dtti  belli   est,   qoo   victrix  lobrica 


cdlmina,  mlserorom  Infima  vlx  reliqoit.  Ist»  tamen 
praa  foribos  qo:vsi  BotriceBlk  eaeteraram  aiieponoiit 
grammaticam,  qose  adoleseenfiom  mentea  aapora 
artifids  et  planae  locottoma  HHcfat,  et  ad  TotHamrai 
cakirem  sctotillaa  pnefigurati  vaporis  adducai.  Fa- 
bricatum  Martius  campus  miiiteiu  suscipii ,  quem  si- 
mulacrum  mentiiae  dimicationis  animavit :  uec  pe- 
dem  retorquet  a  classicis,  cui  buccinarum  dangor 
et  ministeria  belli  inter  pacis  blandimenta  crepoe- 
rant.  Uso  enim  virtos  ootrita  grandescit,  et  de  iiw 
stiiutione  nascitor  pericoiorom  lolerantla :  consom- 
mati  robbris  viros  principia  viderant  timentes.  Ben^ 
est,  si  rhetorom  dextera»  et  libertaa  illa  linguarun 
lormatos  grammatlcorom  fornace  enaea  accipiat;  qul 


Dira  eupidlnei  detestor  mella  feneni. 
M  me  curreDlea  pueram  aeponite  fictls, 
Deque  neo  Juvenea  canam  pr«sumlte  vitam. 
Hanc  admittentes  fidei  oraate  consortio :  qoia  ai- 
col  in  emendatla  moribos  principem  locum  obtinet, 
iu  ault  apollata  dotibot  non  tenetur :  nec  faa  est 
quaal  slngulare  oeeopari;  qoodeonstat  ex  pluribos. 
Nobllla  aerta  i^i  muHipKcibua  pratorum  uon  coni- 
ponuntur  spolila :  ei  varHa  gemmis  una  diadematia 
aolel  constare  formatio^.  Semper  admlrabllis  elecirl 
corpoa  noneroea  metallorun  membra  pepererunl. 
Proinde,  quia  nihil  esi  qnod  idem  poasit  antdre» 
foveator,  el  ita  In  dHigenlia  mease  eoaleaeal,  ne 
laeieua  ailroeotl  dlvltla  eolrooa  iroporluna  demessoa 
fake  noriator.  Brgo  reoedat  ab  instltoio  veatra  claoda  D 
pollidtalle,  ei  per  oauro  in  natoraro  traiiaeat  res 
aeqnenda.  Haec  laman  hia  voa  convenira  putelur  af> 
fatibus. 

Froxa. 
Uui  eupit  ccelo  aociara  terraro« 
Linquere  et  luxae  vitiuro  paranliay 
Me  petat»  eerturo  deeoa»  et  coronan 

liuneria  alti. 
lile  nec  diram  metuit  tribunal, 

*  Crnxqu$  tkoraea]  Pro  iharaea^  hoo  eat  iorica, 
BasiKensea  ut  labanti  metra  aubvenirent ,  ediderani 
cofoiia.  8ed  noa  fidero  veteram  librorom  aequi  ma- 
luimoSy  quam  seduit  nimium  emendalores  videri  : 
pr^Bsertiro  com  hojos  generis  exemplls  abondet  En- 


[calcana,  C  qq  manifeatis  cedant  ictibus,  froquens  contulit  imago 
feriendi.  In  hac  cautione  npus  e$t ,  ut  supra  aeutis 
Imroaturae  naturalem  pene  licentiaro  artia  crescat 
afliQCtio  :  et  de  continua  per  paedagogoa ,  et  indicU 
necessiute  clari  operis  sponUnea  cura  prosiliat: 
ostendit  Umen  ad  bonam  volunutero  se  tendere, 
qui  ut  cogaiur  acquiescit.  Jaro  pene  in  studio  habet 
honesutem ,  quem  non  oSendii  solllcitodo  paoniloria. 
Tamen  secutoribos  Lsta  sic  loquiiur  : 

GRAUUATICA. 

Mentibus  damus  saporem,  dum  poHmus  fa- 

[bulas. 

Judicem  Unemus  xqunm,  si  quid  errat  par- 

fvulus. 

Abstinens  manu,  pudorem  aure  etore  vcrbera. 

Quidquid  ars  habet  pavendum,  ars  loqueiidl 

[temperat* 

Gum  puailiis  et  jocamur  inter  ipsa  dogmaU. 

Nam  jubet  rigpr  magister,  ne  per  omne  Urrete. 

Nos  parentes  dixit  aetas  illa  major  oplimoa. 

Quod  favore  compuUmns  esse  nostra  pignora , 

Quae  dedit  venter  turoescens  litterati  seroinis, 

Nec  libido  subjugavit  jura  clari  pectoris. 
Hoc  voB  dlgredieutes  jam  instituio,  rhetorida  lituis 


ngdius,  thoraca  igitor,  pra  eo  quod  esi  thorai :  ui 
hmpada  passim  pro  eo  quod  lauipas.  Sed  priiuam 
praeterea  syliabam  corripuit,  cum  iu  d^o{  produ* 
cntor. 


S53  PARi£NESIS  BICASGALIC4.  m 

etocai  Mavors  cloqueiuiac;  et  quasi  loricam  hainis,  A  >b  urbe  sacratissiraa  non  receduau  In  ipsis  est  no- 


ita  componit  yariis  et  connexis  causarum  muinmenta 
particulis.  Nam  nodosis  orationis  artubus  in  solldam 
et  simplicem  formam  coactis,  unam  sermonum  pin- 
git  efTigiem  :  in  qua  ita  quadraiis  sociantur  diversa 
mensuris,  ut  nec  divisio  deroget  conjunciioni ,  nec 
^iritim  aggreganda  valeat,  cum  opus  est,  segrcgare 
IMirtitio.  Vos  praemisso  laudis  sapore  mascula  dictio 
el  humani  saporis  Latiare  supercilium  sic  adhortatur : 
c  Post  apicem  divinitatis  ego  illa  sum  quae  vel  commuto 
8i  sint  facta,  vel  facio:  quantisvis  actionum  tenebris 
involuto  lux  sufficit,  quam  loquendo  contulero.  Ego 
8um  per  quam  exspecianl  homines  reatum  de  turbida 
et  innoceatiam  de  serana :  per  me  fuaca  spWndorem 
conscientia,  per  me  luce  sua  radians  adventitia  nocte 


biiis  curiae  principatus :  quos  vidisse,  erudiri  est. 
Non  apud  eos  sermo  de  ludicris,  nec  pantomimorum 
yix  ignoscenda  commemoratio.  llli  auram  popolarem 
per  pudoris  detrimcnta  non  capiunt :  conteuti  rectis 
magis  placere  quam  plurimis»  sortiuntur  de  iuno- 
centi  aciione  lestimonium.  Islorum  qiiamvis  in  om- 
nibus  jussa  sequenda  sint,  est  tameti  in  illis  et  ma- 
gislra  taciiurnitas,  et  eniditi  forma  silentii.  Est  etia  ji 
Probinus  patricius,  placidi  germinis  examinaia  cla- 
ritudo;  quem  eriiditorum  familine  mores  ad  ungiien 
ducti  contulerunt :  qui  et  de  patris  et  de  soceri  haii- 
sit  fonte,  quod  roundus  est.  Est  patricius  Celhegus, 
eju«  ftlius  vir  eonsularis,  qui  caoam  prudentiam  mi- 
nor  iransgrediens,  sine  aetatis  praejudicio  habet  et 


tegitur :  vel  si  sit  ignara  tenebrarum,  est  quod  nec  B  provec^oruin  saporem  et  mella  pueritiae.  Est  Boetius 


eonfidii  puritas,  nec  culpa  suspirat.  Ad  meum  com- 
peodiam  ubicunque  est  Romanus  invigilat :  fasces , 
divUias,  hoDores,  si  non  ornaveris,  abjecta  sunt: 
Dos  regna  regimus,  et  imperantes  aalubria  jubemus. 
Quidqood  dedamatiooum  nosirarum  obieclatiovincit 
universa  qaae  sapiMnt,  et  opinionem  quarn  concilia* 
mu8  aeterna  est!  Antc  scipiooes  et  trabeas  eat  pom- 
posa  recitatio :  de  virorum  fortiiim  factia  quod  vo- 
iumua  creditur :  actum  nemo  aestimai  quod  silemus : 
nobVlia  germioa,  ex  nobis  fusa»  orbem  toium  sole 
clara  perfeciionis  irradiant.  Poetica,  juris  peritia» 
dialectic^,  arilJuDetica,  cum  me  utantur  quasi  geni« 
Irice,  me  lamea  assereate  sunl  preiio.  i  Aodiie  ta- 
men  et  CJurinea»  alieni  quod  nobia  auggerit  hidue 
•Cfieii. 

RHETORIGA. 

Sit  Doater  taDlaffl»  non  stringunt  carmina  queoh 

'^quam. 
No8  vltae  miculas  lerglmus  ariis  ope. 
Si  m'veo  eoustet  merito  quis,  teste  senatu , 
Coffmos  hanc  omnes  dicere  nocte  satum. 
El  reaa,  et  sanctus  de  noslro  nascitur  ore : 
Biim  loquimur,  captum  ducitor  arbitrium. 
Lana  TarcDiinae  laus  arbis,  gemma,  potestas, 
Qaid  soal  ad  Dostrum  juncta  supercilium  T 
Qoi  Dostris  servit  studiis^  mox  imperat  orbi. 
ra  dubiom  metuens  ars  mihi  regna  dedil. 
Haec  ergo,  dulcissimi,  et  assequi  contendite»  el 
adepu  coatodite.  Sed  repiicetis,  quibusad  isiamagi* 


patricius,  in  quo  vix  discendi  annos  respicis,  et  in- 
telligis  pueritiam  sufGcere  jam  docendi :  de  quo 
emendatorum  judicavit  electio.  Est  Agapitus  patri* 
cius,  et  honestate  dives  et  scientia.  Esi  Probus  V.  L 
qiiem  si  sequaminl,  illum  Faustum  et  Avieoum  qoos 
praedixistis  pnesentes,  etiam  cum  desonl  habebitia. 
Caeteros  claros  viros  quos  tantum  ad  me  opinio  dc- 
tulit,  silentio  relinquo  :  per  vos.  si  vobis  jam  cordi 
est  maturitas,  aut  per  eos  quoa  sum  prasfatus,  agno- 
8cite  :  manifestis  eoim  patet  indiciis  amicus  beno- 
riiffl*:  nec  iu  altero  mores  quisquam  bominum,  niai 
qaos  in  se  formavit,  amplectitur.  iam  8i  matrona- 
rum  delectai  aditio,  babetis  domnam  Barbaram, 
Romani  floa  genii,  quaa  tegtimoaio  vulttta  paiefaciai 
G  lucem  8»nguini8  el  saporis :  in  qua  iDveaietis  et  ve« 
recundam  securitateia,  ei  de  beeo  aciloDia  confiden- 
^m  verecundiam  :  sermoaem  nalurali  el  aniflei 
aimplicitate  eoodilura,  ut  nee  lepoa  devenusiet  all<v- 
qaii«  nec  duris  spleDdor  feroioarum  rigeseai  alliiil- 
btt8,  ia  qoa  sic  iD  Daloram  traaalii  honeaiaiia  dill'' 
genlia,  ut  ei  vel  menlirl  vetll,  nen  pessit  errorem. 
Sonat  pudicam  liagtta  dolcediDeDi ,  oec  meDtla  nobi- 
lum  tecio  sereni  sermoDia  operitor :  boc  eat  peeio- 
ris,  qood  loqoelae*  I>el  vesiam  feminarom  diadema 
praesomeDti,  qood  ejua  iDvideoquieli:  velim  illam 
omDibua  lialiaB  pariibua  imitationem  praeferri;,  ol 
qoae  non  acquieacunt  monitis,  formarentur  exemplia. 
Estilitc  etiam  Stephaniar  splendidlssimom  calh«>« 
UeaB  lomen  Eeolesiai,  cojos  aatales  Ita  majore  luce 


itris,qaibusutamurinstitutoribus,  quoromerigamorl^  faacaDtur,  ai  morea  iDlelligaa,  ac  ai  facem  muadi 


exemplis;  cum  Faustum  et  Avienum,  saeculi  nostri 
beaUtadlnem,  el  Latiaris  Oomen  eloqoii,  aulicis  distri* 
ctum  teneat  sors  secunda  consiliis?  quosdum  manet 
eora,  a  generaliute  nescitur:  qoorum  tentare  prae- 
conia  idem  est  ac  si  lucem  solis  et  potentiam  velis 
divinltatis  asserere.  Sed  istis  in  bono  pubiico  deao- 
dantibus,  patricii  *  Festus  et  Symmachus,  omnium  di" 
sciplinarum  materias  el  constaotes  forma  sapientiiey 

*  F/8(iis  ei  Symnmhus  ]  in  hoc  illusirium  virornm 
eatalogo  dignitaium  ordinem  secutus  est.  Fesius 
enim  hoe  tempore,  ul  Anastaslus  in  Symmacbo 
Detai,eapal  senatus  erat,  consolarium  antiquissin^us : 
ex  anno  Tidelicet  472.  Symmachus  eumuem  bono- 


octtloe  sol  obumbrel  s  ai  ingenitae  conversatlonis  ra- 
dios  seponaa,  plua  ejiis  sangoine  nll  Incebit.  Isto- 
rum,  quoscimqoe  praefotos  som,  coelestis  vos  dis- 
pensatio  joogat  obieqttiis.  Ecce  habetis  grati»  roe» 
obsidem  pagiDam,  quam  veloi  paedagogum  8ec».i- 
miai.  Det  autem  vobis  Deos  qood  decet  ei  velte 
semper  ei  iacere.  Ergo  si  pompoaa  oratlone  non  va- 
ioi,  oratione  vos,  memor  professionis,  adjuvi. 

rem  adeptus  anno  475.  Probinus  anno  489.  Ceihegiis 
Probint  filius  anno  504.  Boetius  anno,  ut  monuimus, 
510.  Agapitus  nondum  quidem  consul,  com  scriberel 
Ennodius,  sed  postea  futuros  auno  917,  Probos  for- 
lasie  anoo  5)6, 


255  ENNODll  EPISCOPl  TICINENSIS  i-iG 

Pcr  le,  *  pep  qui  te  talem  genuere  parcnies,      A        Vilia  divilibus  commendans  dicu  patrouis. 


Symmache,  ne  nostram  maneat  sors  dura  la- 

[beliam, 
Da  dextram  tenui,  et  lecum  me  toUe  per  undas, 
Non  facit  ad  mores  credeniem  raliere  sanctos. 
Nihil  moror,  en  supplex  venio  :  miserere  pre- 

[canti, 

>  Pn  te,  per  qui  te]  Miserat  Ennodius  Parxnesis 
excmplum  ad  Symmactium  patricium,  ut  eam  corri- 
geret,  iib.  viii,  cpisl.  28.  Proplerea  hi  versus  Parae- 


Cermina  clara 
Sumite  sicci 
Verba  parentis. 
Nobile  dictum  est, 
Quod  bona  monstnt. 


nesi   subjiciuntur.  Adonii  vero   ad  Ambrosiuni  el 
i^ealum  refercudi. 


OPUSCULUM  SEPTIMUM- 

PBJEGEPTUM,  QUANDO  JVSSI  8UNT  OHINES  EPI8GOPI  *  GEIiLinLAN08  HABERE. 

Nulli  dubium  est,  hominem  qui  carnalis  concupi-  B  «siimalione  pcrcurrit.  Nos  tamen  quos  pasioralis 


sccntix  illecebrfls  sacri  amator  instituti,  magisira 
vivendi  arte  don\ueril,  et  prxceptorum  falce  coeie- 
stum  erraticos  palmiles  dc  conversationis  suos  radice 
susiulerii,  vilali  traditurus  incendio,  fructuosa  plan- 
taria  ad  supernum  fovere  valitura  Gompendiuro,unde 
annuas  diviua  jussa  capiunt  pensiones,  et  eum  sicut 
tinceritaie  innocenlioe,  ita  opinionis  luce  gralulari. 
Nec  bonorum  facem  meritorum  malediceniis  creden- 
dum  est  exstingui  posse  eonflatu  :  quomodo  et  si 
dente  tangatur  invidi  splendor  vitae,  umbram  yene- 
Batx  oblocuiionis  excludii.  Auctorem  repetunt  tene- 
br»,  quae  ad  involvendum  jubar  aptantur  :  niiorem 
aiderum  nox  iofasa  non  obruit  :  ad  genium  claritatis 
proflcit  cum  obscoriiate  conflicius  :  lunaris  globi 


cura  constringit,  quibus  tuendarum  commissa  e-i 
aiiimarnro  diligcntia,  ne  suminoruro  quispiam  mini- 
morumque  dispereat ;  maxime  cuni  mali  ipsius 
recens  oculis  olTeratur  exemplum,  cum  apostolicn 
sedis  praesulem,  et  omnium  pene  Ecclesiarum  gu- 
bernacula  iractaniem,  per  proximi  tumultus  incen- 
dium  inimieoruro  rabies  tali  ore  momordlsset,  et  in 
roinam  suam  aliquorum  furor  sine  justa  indignaiiano 
surrexerint.  Ilanc  ergo  volentes  morbomm  desecart 
perniciem,  ne  in  locom  iniquae  asaertionis  noslrorum 
aliquis  negligentias  aucupelur,  et  aimilitudine  veri- 
tatis  ad  Impugnationem  foltus  occorrat  :  qui ,  ut 
aiuni,  viva  hominum  testimonia  non  formidant,  dum 
quod  nefas  diciu  est,  convicti  loco  depatauir  lncau« 


ininisterium  die  recedenie  plus  rutilai,  et  placet  suo  C  ^u^^t  ct  fecissc  scelus  credilur,  qul  potuisne  facere 


lumine,  dum  fugat  alienum.  Sub  extemum  jus  non 
mittitur,  qui  lucem  facere,  ut  auclor,  assumit.  Sed 
quomodo  noxiae  mentes  deflnitis  se  aeslimant  senio- 
ribus  non  teneri,  potantes  prophelarum  praecepta 
diceDtium :  Os  detrahentia  eradicabitur,  cum  aetate 
velerescere ;  et  valetudinem  non  babere  per  tem- 
pora?  quasi  novellis  tantum  timor  debeatur  statutis, 
etad  poenam  reos  lex  annosa  non  leneat :  cnm  tem- 
poram  operaior  Oeos,  propheiae  usus  offlcio,  et 
aniiqua  jusserlt,  et  modema  disponat ;  et  unus  atque 
idem  boni  fabricaior  Instituti,  circa  horoines  quod 
praemisit  In  parentibus,  servet  in  posteris.  Sed  ad 
propositum  revertamur.  Exercenlur  quidem  sanciae 
animae  sermonibos  aemulorum,  et  ad  glorix  augmenta 


perhibelur.  Nemo  Dei  oculos,  q*uam  hominis,  judi- 
cat  plus  timeri :  errorem  creditur  fovere  solitudo, 
et  profundaro  nequitiam  incomitatoa  admittere  : 
quasi  coelo  facinora  penetralibus  laclosa  non  pa- 
teant,  et  vindicari  maluni  non  queat,  quod  bomo  non 
respicit :  credentes  quod  rem  atudil  possint  depii- 
tare  necessitati  :  et  dum  homo  bomlni  custos  est, 
alio  maledicendi  ordinc,  pudicitladi  valeant  accom- 
roodare  formidini.  Nos  quidem  vel  ex  una  parie  car- 
pendi  occasiones  incidiinus  :  nos  superoae  roemores 
disciplinae,  qualemcunque  sacerdotalem  dexteram 
volentibus  perirc  porrigimus ;  et  a  ralnae  pr«cipiiio 
diabolicis  acios  stimulis  retardarous  :  at  discant 
loqoaces,  vel  post  decreta  prvsentia  religiosani 


deputant,  quidquid  conira  earum  meritum  accusator  D  amare  silentium. 


ingesserit :  sicat  docior  gentium  claroat ,  homines 
oblocutionibus  exerceri.  Ut  solent  arbores  quse  ad 
terrae  penetralia  validis  radicibus  pervcnerunt,  de- 
spicere  flabra  veutorum,  et  ceriamina  procellarum 
etabllitaie  propria  animante  contemnere  :  slc  illi 
repodianies  superstitiosi  qu»  impacta  fuerit  caligo 
figmenti,  per  sudum  radios  bonae  conversationia 
ostendunt.  Nam  dum  quis  illoruro  objeciis,  con- 
scientia  teste,  congreditur,  ad  triumphi  spero  intcrna 

*  Cellulanoi  habere\  Scrlptum  esi  ab  Ennodio  epi- 
scopi  sui  nomine:  Cum  enim  jussi  esseni  a  papa  aut 
aynodo  (neque  eniro  prodituro  est),  episcopi  oinnes, 
contnbernales  clericos  habere  vitae  suae  actuumque 
testes,  ad  amoliendas  maledicoruro  calumnlas  qoiiNis 


NuUum  ergo  sacerdotum,  antiquis  et  moderais 
legibus  obseqiientero,  nullumque  levitamm,  sine 
bene  probata  yo!umus  in  quocunque  loci  manero 
persona  :  vel  qiiem  substantiae  exilitas  uon  perroi- 
aerit  habere  consortero,  ipse  concellancus  fiat  alte- 
ritts.  Publicum  sit  apud  religiosos  omne  quod  geri- 
tur ;  clandestina  repudietur  obscurltas ;  mulios  ha- 
l)eat  actuuin  conscios,  qui  Deo  deb^t  lnnocenti.nm. 
Videant  semuli,  quia  qui  tcstes  adhibet,  vult  probari : 

t 

vexatus  nuper  fuerat  Symmachus  :  episcopi,  ut  par 
erat,  exempluro  secuti,  presbyterit  i.teui  ac  diaconis 
suarunl  dicecesuro  id  ipsuro  prxceperunt,  ot  i|)si 
quoque  siiie  aliorum  contubeniio  non  essent.  Cellu- 
lanos  itaque  iutcrpreiatur  coucellaneos ,  avyxiXXovr* 


257 


BENEDIGTIO  CEREI. 


258 


inale  deprehensa  judicetar  conversalio ,  quae  non  A 
optai  agnoBci.  Certe  yel  si  mens  sit  recti  conscia, 
vindicia  dignus  est,  qui  alii  existit  causa  periculi : 
dum  enim  snspicionlbus  patefacit  accessam ,  fit  fra- 
terni  origo  discriminis  :  et  qui  peccandi  fomenta 
iribuit»  ipse  jugulum  moriis  impingit,  ut  ait  divinus 
et  beatus  pracco  :  Noli  delrahere^  ne  eradiceris,  Con- 
fessor  Ambrosius  :  Mulii  non  dederunt  errori  locum, 
et  dederunt  suspicioni.  Suspicio  ista  est  interitus 
suspicantis,  et  quam  non  caret  peccato  qui  dederit. 
Dnde  mansuro  cum  Dei  et  Redemptoris  nostri  ordi- 
natione  constituto  sancimus ,  aposlolicae  sedis  beatl 


Petri,  vel  praesulis  ejus  auctoritate  papae  subnixi, 
quae   viiia  \lesiderat  radicitus  amputari,  ut  nullus 
religiosorum  de  memoratis  ordinibus ,  aliter  quam 
prjerati  sumus,  audeat  conversari ;  vel  quicunque 
prssumpserint  9  cum   amissione  pudoris  bonorum  ^ 
damna  suslineant.  Quomodo  grande   malum  est|  j 
dicatam   Deo    personam    salutaribus    moniiis  non  «• 
parere.  Nullus  secum  extraneas  habeat  ^  mulieres 
praeter  personas  canonibus  designatas ;  ne  agendo 
taliter,  etiamsi  vila  sit  innocens,  damnum  opinionis 
iucurrai. 


'  Muderei  canombus  designatas]  GreQOTius  Ms^f^nus      sacrorum  ca^ionum  censura  prmiuit  :  id  est  malre 
lib.  vii,  epist.  39  :  Si  qui  episcoporum  cum  muUeri"      amita,  (jermana  et  aliis  hujusmodi,  de  quibus  prava  non 
bus  degunt^  nuUo  modo  patiaris,  exceptis  eis  quas  B  possit  esse  suspicio» 


OPUSCULUM  OCTAVUM- 

*  PEnTORIUHl  QUO  ABSOLUTVS  E8T  6ERONTIII8  PUER  A6APITI. 


Deas  arbiter  universilaiis  et  conditor  illa  res  ha- 
manas  lance  dispensat,  ut  et  fideles  praemium  et 
pccnam  rebelles  accipiani.  Lassis  enim  devoiorum 
obsequiis  valetudinem  tribuit  :  dum  muneris  obla- 
lione  saccurrit :  perdit  laboris  memoriam  mens  lcr- 
renis  obligata  carceribus ,  quoiiens  illi  vicissiiudine 
subvenitur:  in  aniiquum  sudoris  juvenescit  afiectum, 
qui  necessitatem  gratiae  melle  commutal.  Sanctorum 
poeuae,  dum  corona  qusrilur,  abjurantur.  Cui  dubium 
esly  quod  nec  ad  coelum  sine  fiducia  remuneraiionis 
acceditar  ?  Imitanda  sunt  mortalibus  duce  sapientia 
illa,  quibos  aeternus  ordo  componitur  :  secuiurus  est 
animus  actibus,  unde  sumpsit  originem,  dum  Dco 
devote  famalantes  quod  prtestolamur,  ofi^erimus. 
A  sopema  enim  conversationc  non  discrcpat,  qui 
lalem  obsequentibus  impendit  domioum,  qualem  sibl 
vult  esse  salutis  auctorem.  Cerontium  ilaque,  cujus 
a  me  comperta  fides,  pudor,  integriias,  et  cxigit 
libertalem,  et  suis  doiibus  innotcFcit,  pcr  praesens 
petitoriom  a  bealitudine  vesira  Romauae  deprecor 

*  Petitorium  quo  absoluiut  est  Gerontius]  Manu- 
nissiones  olim  in  Ecclesia  fiebant,  beneficio  Gonstan* 
tini  Magni,  cujus  exstat  lex  ad  Protogeuem  episco- 
pam  Sardicensem,  quse  formulam  declarat.  cod.  De 
bis  qai  in  Ecclesia  manumittuntur.  Jam  dudum  plor 
cmt,  ttl  in  Ecclesia  calholica  Ubertatem  domini  suis 
famuUs  prcpstare  possint^  $i  sub  aspectu  plebis  assisten' 
tibus  Chrislianorumanlittilibus  (aciant^ut  propter  facti 
memoriam  vice  aclorum  interponatur  quatiscunque  scrt" 
piara,  tn  qua  kpsi  viee  testium  signent,  Augusiinus  in 
sermone  nondum  *  edito,  sed  qui  a  Nic.  Fabro  brevi 
locem  cam  alits  exspectat :  Servum  iuum  manumitten» 


civitatis  gaudere  consortio  :  cujns  ego  absolutionii 
non  tam  largitor,  quam  testis  existo  :  abjecla  enim 
esset  nalura  designati ,  nisi  moribus  vulgareiur. 
Hunc  quidem  sum  dudum  intervenienle  cotumuia<* 
tione  mercatus  :  sed  quia  nullum  est  majus  coinmo- 
dum  quam  illud  quod  sercnum  examen  assequiti^r; 
elegi  palmam  judicii,  quam  de  acquisito  haberecom« 
pendium  :  ostendit  mibi  justa  prxdicti  servitus  per-« 
sonam  non  esse  servilem.  Ergo  nominaio  non  tam 
C  cupio  ingenuitatem  tribui,  quam  refundi :  scio  quod 
recle  vilc  nomen  expulerit,  qui  ante  ingenuus  credl 
meruit,  quam  vocari.  Remisso  ergo  ab  eo,  quod 
roihi  debebatur,  obsequio,  quam  suam  esse  convcr^ 
satione  docuit,  cidem  restituo  liberiatem  :  suppli- 
cans  coronae  vesirae,  iit  gestis  ecclesiasticis  ex  oinni 
obnoxietate  solvaiur;  ut  perpetuo  Romanae  urbis' 
possit  exsultare  collegio ,  omni  peculio  suo  sine 
aliqua  imminutionc  concesso  :  nec  fas  est  cnim  de 
acquisiiis  quidquam  niiuui,  quem  polliceor  donis 
eiiam  potioribus  subsequendum. 

dum  ducis  in  ecclesiam  :  r4citatur  tibeUus,  aut  fit  desi" 
derii  tui  prosecutio.  Dicis  te  servum  tuum  manumittere^ 
qui  tibi  in  omnibus  servaverit  fidem.  Kjns  anliqui 
moris  praeciarum  bic  exemplum  in  Cerontio  servo, 
quem  doniinus  apud  episcopum  maimmittil.  Alierius 
D  ergo  nomine  scriplum  hoc  etiam  opusculum  ab  En« 
nodio,  Agapiii  nimiruin,  cujus  nomen  titulo  apposui : 
qiiia  in  veteribiis  libris  Cerontius  puer  ss.  diciiur, 
boc  est  suprascripii.  Subjicitur  autcm  epistolx  ad 
Agapitum,  quaeest  6  lib.  iv. 

*  Edilus  postea  cum  aliis  39  ab  ipso  Sirmoudo. 


OPUSCULUM  NOKUM. 

*  BENEDIGTIO  GEREI. 


I.  Dignum  et  jostom  est.  V«re  dignum  et  justum 
eil,  ut  quod  a  te,  Domine,  acceptmus,  prece  saliem 

*  Benedictio  cera]  Harum  alieram,  qu:e  posteriore 
lo:o  posiia  cst,  nunc  primum  edimus.  Pertinent  ao- 


et  \H)ce  solvamus.  Et  licet  nostra  lingua  auctoris  sui 
beneficiis  digno  nequaquam  respondere  possii  affiitu : 

tem  ad  priscam  et  solemnem  in  ecclesia  cerei  pi|<« 
schalis  consuetudinem,  cujus  auctorem  Zosimum  pa« 


S5!)  ENNODll  EPISOOPI T1G1NENSIS  ^ 

viilt  (anacii  di^nomylierio  profecisse,  quod  factaest.  j^  Agnoscit  hic  odorem  suom  saioiifere  Ttrginis  filiiis. 


Naro  cum  coeteris  aniroalibus  hebetata  callganiium 
crassitudo  sit  sensoum,  vernat  in  boc  disposiitone 
dominica  bomiiMim  ractHra  prflesltntior,  quod  soUi 
uberiiis  poieslscfitire  faetorem  :  qua  tamen  eemuis 
est  socianda  recte  pecudibus,  si  coeltstis  ignara  mu- 
tieris,  velut  elingnis,  beneficia  divinitus  eoncessa 
concludai.  Nam  ut  absolvit  a  criroine  in  holocaustis 
mysticis,  non  babere  quod  offeras  :  ila  digna  piaculo 
res  est,  offerenda  subtrabefc.  Parili  namqiie  judicio 
censendus  est,  et  qui  nunquam  loquitur  per  natu« 
ram,  et  qui  quod  loquitur,  non  reddit  auciori.  Idcirco, 
Domine,  stupendi  hujus  opifex  elenienli,aliquam  libi 
a  nobis  reddi  credimus  humili  satisfactione  particu- 
lain,  qiiod  toium  cognoscimus  nos  debere.  Quisenim 


nbi  sine  coitu  nascitur  quidquid  offertur.  Nou  etiiin 
bic  turicremis  Panchsus  adoletur  ignis  altaribus  : 
«m  adtriMe  mfnisteriom  extaremnm  mugiens  bos 
peimsa  litatfir :  non  bidentmn  fettts  camifieia  p0>> 
liost  quam  sacerdotis  niucro  desecoit.  Sufficit  ad 
reparationem  aetemitatls  perditB,  quod  uou  a  nobis, 
sed  pro  nobls,  Agnus  occisus  est.  Procul  hinc  aberit 
lanista  Judaicos,  qui  per  cicatrices  inguinunl  animas 
sibi  acquisitas  tot  solet  numerare  quot  vulnerat. 
Chrisii  iiostri  (ibamina  infucala  slmplicitate  com- 
pleniur.  Peragit  dedicationem  corporis  nostrl,  crux, 
unda,  confessio.  Te  ergo  quaesumus,  Domioe,  ut  si- 
cutiypico  prisca  mysterio,  ita  renovanda  agmina 
ducat  iuec  columna  trans  gurgites  :  Kstuet  noMs  se- 


alius  praeier  te  mundi  fabricam  perpendiculo  repen-  B  mita  pneparata  per  maria,  et  sitiat  callis  puivem 


tiuae  jussionis  exactara  bifida  auctoritate  solidavil ; 
cum  primuni  praecepti  lui  miracuio  tem  coagulare- 
tur  in  pelagus,  ei  deductis  deinde  aquarum  imprea- 
sionibusilla  naufraga  postsiliret?  Cujus  etiam,  Jiisi 
tuae  investigabilis  fotu  jussionis  suscepta  gerroina 
Dulriuntur?  qui  calorem  gignit  iufusis,  qui  humorem 
stiliat  areoiibus?  qui,  iiisi  Deusnoster,  succidua  jun- 
git  temporibus  lempora,  quorum  terrae  fetus  nune 
igne  fervescant,  nunc  glacie  lemperentur,  nunc  te- 
pore  animentur,  nunc  bibulo  iiquore  conspergantur? 
Quis  haec  omnia  et  fecit  ex  nihiio,  et  per  iucis  ja* 
nuam  a  perpetuae  noctis  furva  densitate  discrevit, 
feciique  perenniler  laudauda  disposUioae  piissimus, 
post  lucis  claritatem  non  horreri  tenebras  reverteo'* 


lentus  in  fluctibus.  Nihil  hic  est  in  quo  disorepeiit 
antiqua  novis  aut  moderna  veteribus.  Tu  semper 
Mem  Doninus  et  sacerdos  memoratus  per  prophetas. 
flic  est  ad  cujus  precatum  fluenta  siccentur,  ut  He- 
brxus  iranseat,  iEgyptius  deprimatur,  et  morsis  in 
aqna  corporibus,  sola  sentiat  eulpa  naufragium. 
Boc  autem  tibi,  Domine,  castae  operatrids  monus, 
et  hanc  intactae  matris  sobolem  commendamus;  per 
quam  meretur  habere  lerra  quod  coeii  est :  quae  pei 
domos  cereas  divino  stipaut  mella  compeiidio  :  qui- 
bus  causa  est  numerosae  progeniei  nescisse  conju^ 
gium  :  ne  dum  copularum  nexibus  occopantur»  labo« 
randi  lempus  effugiant,  et  exspectent  ut  proiem  siiam 
turgida  aivus  effundat,  quam  herbarum  lucro  diiigen* 


tes  per  dierum  dies?  Quis  te  vel  dignus  aui  facundus  C  tius  possunt  ore  profligare^  qqam  semine.  In  hujus 


laudator  eloquitur^  cujus  terminata  disiribuiio  succe* 
dente  varieiate  fit  graiior :  quo  jubente  dulcior  iux 
est,  quae  aliquando  desinit,  quam  si  jugiter  perma- 
Dcrel?  Ecce  illa  nox,  quae  mundum  bactenus  jugo 
e.riidelissimae  deditionis  oppresserat,  populos  a  nexi- 
bus  violent^  conditionis  absolvit,  et  fit  libertatisal- 
trix,  quae  mater  fuerat  servitutis.  In  hu;us  tibi,  Do« 
niinc,  sanciissimae  noctis  ministerio  hoc  cereum  iu- 
men  offerimus,  per  quod  caligo  vetusta  pellatur  :  ia 
quo  species  trino  compaginala  consoriio,  societatis 
propemodum  roysticae  glutino  conjungatur :  quarum 
ceram  paravit  nectareis  partubus  ieia  virgiuiuis  pa- 
pyrum  ad  alimenta  ignium  lympha  transmisit,  iu- 
men  adhibetur  e  eoelo.  Nihil  bic  habet  vox  huuiana 
quod  consecret»  ubi  totum  dirigit  superna  cognitio.  D 

pam  faciuut  ritualium  iibrorum  scriptores  Alcuinus, 
et  *  Ainalarius,  non  episcopus  Trevirensis,  iit  vutgo 
nuncupatiir,  sed  diaconus,  qui  episcopo  aetaie  sup- 
par,  Ludovici  imperatoris  jussu  id  opus  contexuit. 

'  Si  qm$  hincsumpterii]  Sios  enim  erat  quem  iidem 
auctures  traduot»  ut  ex  cereo  paschali  qui  sabbato 
saiicto  conceptis  precibus  sacraius  fuerat,  particulae 
decerpereiitur,  ac  populo  die  dominica  in  Albis, 
post  sacram  communionem  distribiierentur,  unde 
suffituin  in  aedibus  suis  facerent ,  vel  agrOs  vineas- 
que  munirent  adversus  daemoiium  praestigias,  aut 
oonira  fulgura  et  tonitrua.  Quo  etiam  specuint  illa 
Euuodii  Bened.  n  :  Sumptam  ex  hoc  cotura  procel'' 


autem  cerei  luminis'corpore  te,  Domine»  postulamus 
utsupernae  benedictionis  munus  accommodes  :  et 
*  si  quis  hinc  sumpserit,  adversus  flabra  ventorujn, 
adVersus  spiriius  procellarum,  tua  |ussa  (aciens,  sit 
f lli  singulare  profugium  :  sit  murus  ab  boste  fideli* 
bus.  Simul  etiam  quaesumus  te  ut  quiS  i9  vernaniis 
anni  faciem  passionis  ac  resurrectiouis  tuae  tempus 
aptasti,  cum  post  concretas  hiemaii  torpore  glebas  et 
infrenata  glacie  flumina,  novellas  frondium  tunicas 
gemma  conscendit,  et  cum  auctore  germinum  Do- 
mino  nobisomnia  reviviscunt :  da  multiptices  froctua 
in  terris,  nostrum  effice  quod  ostendis,  et  sacerdotls 
Dosiri,  vel  totius  cleri  incolumitate  senrau,  uberta- 
tem  teroporam  sine  adversa  tempestate  coneciUb. 


loi  vei  omnes  ineursut  fae  dimicare  parlieuUm.  C»- 
terum  hic  mos  olim  extra  urbem  duntaxat.  Romae 
enim  cerei  paschalis  vice  ceram  oleo  perfusam  iieue- 
dicelKil  archidiaconus  :  inde  pariiculas  in  agnoruui 
effigiem  expressas  asservabat,  populo  siiniliter  die 
qua  dictum  est,  divideiidas.  Quae  res  niffliruffl  origi- 
nem  dedit  cereis  agni  ccelesiis  imagiuibus,  qua:  a 
pontificibus  ipsis  augustiore  postea  ritu  consecrari 
coBperunt. 

*  Vide  inler  Sirmondi  ipsius  opuscula,  de  duobus  Araala- 

rils  epistolam  ad  Consumtinum  CajeUnuiD  alibatem  Sancii 
BarouU. 


961 


BENEDICTIO  CEREI. 


262 


.. — *^-.i:.  ^ 


itevwi 


OPUSCULUM  DECIMUM- 

BKNEDIQTIO  QEBEI. 


i^-#> 


II.  Dignum  et  juslum  esl.  Vere  dignum  et  jusium  A^uce  culpa  revocalus  exsilium  fie?it.  Hunc  nisi  om- 


cst,  ut  principe  loco  fores  beaiae  noctis,  adhibite 
pncsenii  minlsterio,  digna  quasi  clave  reserentur  : 
ot  oobilis  nuniius  vilai  ioitetur  ftdvaiitiim,  ut  prae* 
oonis  mcrito  secutura  pondereniur,  sacris  Qdem  my- 
ficriis  venerandus  pr;ecessor  accommodet.  Jusium 
est  ot  proximitatem  salutaris  aquae  flamina  manife- 
stet :  eiemeiuorujn  diversitas  in  peregrina  pace  eon- 
Teniat :  Ijmpharum  in  promptu  esse  remedia  sacer 
^nis  ostendat :  agnoscatur  noo  esse  naturae,  sed 
redemilionis ,  quod  concordat  unda  cum  lumine. 
LaBteturio  operibus  suis  fabricaior  ille  ccelestis» 
oum  benedicit  ipse  quod  tribuit :  cum  iliud  quod  se« 
Oreli  sui  prodocit  origine,  nobilitai  sacrameuto.  In- 
leliigai  liogoft  nostrae  ministerio  specialem  quam  nO' 


oipotentia  iua,  Domine,  regeneraret  perditum,  pa  • 
rum  posset  prodesse  quod  feceras ;  et  nisi  opem  fcr- 
retet  oomeroetprosp^utefecunda  nativiias,  prima 
io  qua  mortem  error  peperit,  non  juvaret.  Posireuio, 
nihil  esset  quod  ad  fabricaro  nosiram  materiam 
homus  praebuitv  nisi  onda  soccorreret  :  onicom 
nobia  aacramenti  faujus  solatiom  eontolisti,  quod 
aqufls  diluuut  peocata  telluris.  Ergo  jam  typos  rece- 
dat;  el  qui  imaginibns  annuntiaveronl  sequentia, 
cooticescaot.  In  veritate  tenemiM  qoidqoid  colorata 
legis  ombra  promiserat.  Tempos  eat  qoo  corpora 
Dostray  vel  animae  Rederaptori  Christo  feriato  mu« 
erone  dedicentor  :  qoo  salus  per  voiiiera  noii  qoae* 
ralur  :  quo  sacerdotis  dextera  lanistss  opos  abjuret : 


l^ii  coneessil  distaotiam.  Mancipetur  laudibus  ejus  ^  qno  oonaecralionem  iapleal  fldes»  lynpba,  aignacu- 


quidqoid  a  caeteris  animalibus  jussil  in  bomine  esse 
praesianiius.  Qiiia  optimi  conditoris  tperta  suot  be« 
•eficia ;  et  ira  a  pieUte  non  discrepat,  quando  et  ar« 
tem  noa  supplicandi  docuit,  et  suis  muneribus  vult 
placari.  Ipse  enim  hominem  sibi  lempii  vice  daedala 
provisione  formavit.  Ipse  penetralia  cordis  nostri 
saucio  eruderau  pandii  iotroitu,  nisi  per  propositum 
liberutii  foedo  obstroantur  interna  conugio.  Quare» 
aniversia  rerum  liquet  arcauis,  viialem  per  sapien* 
iiam  factoris  macbinam,  nisi  per  suom  stodium,  non 
peiire.  Qui  nos  ei  ad  meliora  formavit,  et  quibus  iii«* 
neribos  aalua  peleretur  ostendit.  Cum  eoim  ex  humo 
bominem  fingeret ;  cum  terra  victuram  migraret  in 
fonnam ;  coni  putre  solum  novam  iransiret  in  U* 


lom  t  qoo  humanum  geoos  unde  decidit,  fons  redo- 
eat.  In  hujua  ergo  sospiciendae  noctla  officio^  vene- 
randia  compacum  elemeotia  facem  tibi,  Domine^ 
mancipamos :  io  qoa  trium  copola  tnanerom  primuiii 
de  impari  nomero  complacebit :  qo»  quod  gratis  Ded 
veniat  aoctoribos,  non  habetor  inoertom  :  ouimii 
quod  de  fetiboa  flumioom  accedont  notrimenu  flam'* 
marum  :  aliod  qood  apuiki  iriboil  iotemerau  fecim- 
dius,  in  qoarom  partubosnolla  patitur  damna  virgi» 
niua :  ignis  etiam  ccelo  infusos  adhibetor.  Redem- 
ptor  enim  proprio  aquas  dedicavU  baptiamate  :  Inie- 
grlutem  diligitquam  etnascendo  in  matre  servavit: 
ot  a  propheu  posset  inspici,  innocui  corpua  suacepit 
hicendiiy  com  frondibus  in  robo  crepiUntibna  nolla 


ciem;  com  insofflatione  spiritus  sui  moverentur  arva  ^  fhitex  detrimeiaai  aeotireC;  oom  arida  pabolum  flam- 

____.I_?;_      _«  «_ii     _  _     •     _        ..  ^_ ••_    ^  _  -  _  _.  ^  _ 


yesiigiJSy  ei  tellus  respicerei  possessorem  ex  propriia 
abstraciuffl  sinibus  inopina  dou  praesUntem,  haben- 
lera  quod  ipaa  quae  mater  puUbatur  esse,  non  dede- 
rai;  cumreferret  gloriam  oobiliuta  per  sobolem; 
imperfeclio  erai,  si  aeiuum  callem  noo  auo  jure  dis* 
ponereu  Qilotidianus  umen,  Domine,  beneficionun 
tuonim  aocceasos  munera  seniora  transeeodit^  ei 
aBsiimaiione  aequeniium  veiusu  superatitur.  Ille  enim 
perpeiiiam  deatinatus  ad  vlum,  ille  de  parenie  limo 
cfBli  eivis  effecius,  ad  originem  voluniario  errore 
detruaos  eat.  El  quia  dum  liceret,  noluit  secUri 
neHom»  sobUmiUtem  perdidit  quam  fdiciter  dege- 
nerans  dono  conditoris  acoeperai,  et  ad  prosapiem 


mia,  dum  lamberentur,  ligna  non  fierent.  firgo  pro- 
priom  tibi  est,  Domine,  quidquid  in  hoe  eereo  ser- 
▼orumtoorom  praeparaviiobsequiom.  Serenis  in  isto 
respice  oculls,  quod  eonlnlil  coelum,  fluenu,  pudiei-i 
ya.  Tuad  triboendam  benedictionem  evocatos  mini- 
aterio  humani  sermonis»  inlabere.  Tu  resurrectionis 
tuae  lempore,  quo  vcmat  anni  reviviscentia  infanli.i, 
aompiam  ex  hoc  contra  procellas  vel  omnes  incur- 
ao8,  fac  dimicare  partlculam  :  ut  sacerdotis  nosiri 
voliva  omnibus,  vel  totius  cleri  ejus  incolumiiate 
eoncessa,  uberutem  terrarom  cum  actuum  innocen«« 
tia  et  prosperitate  concedas. 


>••-  -^ 


MAGNI  FELICIS  ENIVODII 

'  DICTIONES. 


DICTIO  PRIMA, 


*IN  NATALI  LAUHENTn  MEDIOLANEN8I8  EPIAGOPI. 


SACR4   PRIMA.  A 

Quousque  me  iners  diffidentia  inira  angustuin  pa- 
tuit  peneirale  delilescere  ?  quousque  nimia  cauiio : 
terminos  lionesli  pudorisex8uperans,di8pendia  opi- 
nionis  quac  evitat,  incurret  ?  Usu  enim  rerum  venit 
inter  liomines,  ut  quantum  famae  decerpitur  per  au- 
daciam,  superQuuni  non  minus  pereat  per  timorem. 
Non  enim  debet  notari  vclut  avarac  laudis  assumptor, 
non  ei  ascribi  cupido  affe6tat2e  devotionis  ostenlui : 
apud  quem  res  obnoxia  pudoris  siimulis  adacta  com- 
pletur :  quia  sicut  in  umbram  cogit  glorix  appetiius, 
oratione  dum  quxriiur ;  iia  non  reddere  quod  deberi 
noveris,  proximitatem  noctis  indicit.  Superflua  scribe- 
re,  res  jactanti;e  est :  necessaria  reiicere,  coniemptus. 
Saepe vituperationisnostraemater est  doctorisoccultata  ^ 
laudatio.  Dicat  forsitan  aliquls  animo  consulendi,  quod 
operis  pressa  magnitudine  cxhausti  macies  arescat  inge- 
nii,etde8iitutadicendivaletudine  garrulitas  defeclum 
nercetur  cx  copia  :  ceu  si  in  alveum  magni  fluminis 
siillantisguttam  fandas  eloquii,  nequaquam  ad  cursum 
proflcis  liquoris  impendio,  et  vix  bumorem  parturit» 
quod  ad  undas  aptalur.  Sed  aestimamus  animo  qiiao 
dicantur  ad  pretium  meritum  dictionis :  et  vena  quae  est 
per  naturam  torrida  ,  frequenter  currit  a  themate  : 
eloquentix  exilitas  propositione.pinguescit.  Saepe  pro 
eorum  meritis  quibus  se  mancipaverit  oratio,  dicenda 
iribuuntur ;  maxime  si  mera  affectione  laudando  mi- 
litet  narraturus :  tunc  verbonim  abundantiam  trans« 
mittit  affectio  :  tuuc  amor  suggerit,  quod  negat  inge- 
nium.  Sancii  Laurentii  aliquatenus  pro  mea  medi(H 
critaie  bona  dicturus,  plenum  quidem  laboris  opua 
aggredior,  sed  plenum  caritatis.  Facessat  ergo  for- 
roido  venerando  inimica  proposito  :  f ugitiva  est  glo- 
riae  mens  subjecta  terrori,  clamante  Paulo  apostolo : 
Perfecta  cariiai  forai  mUtil  tiinorem  (/  Joan.  iv,  48); 

*  Dictionei]  Dictio  iiuerdum  cst  ciijusvis  generis 
oratio  seu  vera  seu  flcta.  Itaque  Cicero  pro  vera 
usurpat  cum  scribit  in  Bruto  malle  se  unam  L.  Grassi 
pro  M.  Curio  dictionem  qnam  castellanos  triumphos 
duos.  Cnnodius  pro  flcta  iri  epi«tolii  passim,  cum 
Avieiii,  Messalae,  Panhenii  adolescentam  declama- 
tiunculas  dictiones  vocai :  suis  etiam  tum  veris  tum 
flctis  idem  nomen  imponit.  Quas  quidein  in  unum 
collectas  quatuor  in  classes  digessimus.  Dux  primae 
veras  laiidaliones  coniinent,  pertinentque  aut  ad  res 
personasque  ecclesiasticas,  aui  ad  scholam  et  audi-  D 
toriuin  :  uiide  illas  ab  :trguinento  sacras  diximus,  has 
scholasticas.  In  teriio  ordine  sunt  conlroversiac ;  in 
posiremo  quas  Graeci  ^OoTroitKc  ><«(  >i9(xovf  ^oyov;-  nun- 
cupant,  quae  alienos  niores  et  ver.ba  imitauiur,  nos 
eihicas  dictioiies  appellavimus ,  §idonium  nostrum 
«ecuti,  quide  Lampridio  rhetore  Burdegalensi  lib. 


hoc  est  dicere  et  indicio  certo  monstrare ,  quia  non 
diligif,  qui  pavcscit.  Sine  culpa  vincitur  bneris  im« 
mensitate,  qui  ad  portandam  sarcinam  et  si  impar, 
tamen  devotus  occurrit.  Ilis  ita  se  habentibus,  festa 
nascentis  anni  cur  nonvotivo  sermonecoiicelebremT 
cur  lucidi  natalis  exordia  silentii  foediiate  dehone- 
stem  ?  Manca  est  sine  sermone  hilaritas,  et  simula- 
crum  moeroris  cst,  occultnre  quod  gaudeas;  et  af- 
flictionis  imitatio,  vocem  in  laetUia  non  habere.  Ergo' 
tibi,  sancie  patcr,  offlcti  consciiis  verba  non  tribuam? 
Libet  tamen  dicendi  principia  consecraiionis  tiine  de« 
rivare  de  tempore,  et  cum  anni  renascentis  infantia , 
florulenta,  si  valeo,  dictione  vernare.  Nunc  cum  terra 
succus  per  venas  arentium  virgultornm  currit  in 
germina,  ct  alvus  sicci  foniitis  humore  maritata  tur- 
gescit :  cum  in  blandam  lucem  novelli  praesegminis 
comae  explicantur  arboreae,  et  omnis  rauiorum  ple- 
ctura  diffunditur,  vel  quae  intra  tunicam  natura  arcta- 
verat  frondium  decora  solvuntur  :  cum  avinm  can- 
tilena  comitur  sapore  modnlato :  cum  vita  segetiim 
glebis  sepulta  hiemalibus,  quasi  algoris  repagulo 
emissa  et  tepore  fota  concipitur.  Nunc  in  cano  flore 
spem  fructoum  metitur  agricola,  cum  routuis  paliui'* 
tum  brachiis  vinearum  texitur  aprica  fonnositas,  et 
ante  maturitaiis  lempus  vultum  frugiferum  cultura 
componit,  dans  venustatem  falce  domitrice,  et  luxa- 
riam  infccuiulam  ferro  frucliflcante  compescens. 
Cum  profundi  gurgitis  rabies  blandnm  transit  in  si- 
bilum,  et  enervata  tepore  ventorum  ferocllas  migraC 
in  delicias  navigantis ;  dum  tulum  est  cymbam  salo 
laxare,  et  anchorarum  morsusabsolvere:  dum  fractu- 
ra  procellarum  quae  nautas  haclenus  terrebat,  invi- 
tat,  et  per  uda  aequoris  spatia  somnum  gubernantls 
admittit,  cum  colore  disiincta  geminato  verni  opibus 
prata  ditescunt ;  et  in  ordinatione  sumroi  pontificis 

viii,  epist.  i1,  inter  alia  sic  scribit :  Hic,  ut  arreptum 
iuaserat  opus,  ethicam  dictionem  pro  personce^  tempori$ 
et  loci  qualitate  variabat ;  vulgo  male ,  et  hic  addiiio^ 
nem  :  nam  ceria  est  eroendaiio.  • 

*  In  natali  Lnurentii  Mediolanemis  epitcopi  ]  Nata- 
lem  intellige  non  vitae,  sed  caihedrae  et  episcopatus. 
Hunc  enini  festuin  quoiannis  agebant  episcopi,  sibut  . 
imperatores  nalalem  seu  ortum  imperii  sui,  Icge2 
cod.  Theod.  de  Feriis ,  et  quod  vel  ex  hac  Cniiodii 
dictionediscimus,  quemadmodum  principes  natalisiio 
panegyricis  orationibus  laudari  mos  erat :  nt  tesiantur 
panegyrici  dicti  in  qninquennalibus,  decennalibus  ct 
alii  :  iia  etiam  episcopos  anniversario  die  suscepti 
episcopatus  :  quod  conflrmat  altera  Gnnodii  dictio» 
qux  dic  a  iii  natali  Epiplianii  episcopi  tricesimn.  et 
sermo  in  Pelrum  episcopum,  qiii  est  i07  inter  Gury* 
fro'ogianos. 


nCTIONES.  2tfG 

natiine  gaudiam  elemenia  tesiantur.  Tibi  ergo,  an-  A  sustinebas  tormenta  multorum,  ut  ait  Apostolus : 


tistes,  nune  non  reddam  quod  aliis  praesiare  jam 
didici ;  quem  ad  pontiGcalem  apicem  graviias,  pudor, 
pudiciiia,  venustas  adduxit ;  qui  tot  dotibus  velut  in 
acervum  coactis,  canam  dignitatem  praesenlis  officii 
suscepisli,  habens  tantarum  honestamenia  virtutum» 
quantarum  singulae  probaium  facerent  species  sacer- 
dotero?  Taceo  nniversitaiis  in  electione  tua  consonan- 
liaro,  et  discretarum  nationum  concordem  sententiam 
non  revolvo:  staiuatista  loco  laudis,  cui  uon  suppe- 
tit  quod  possit  praedicare  de  moribus.  Momentis 
enim  plerumque  incerti  favoris  aura  popularis  ini- 
pelliiur,  et  nescia  examiuis  turba  Quiriium  ,  dum 
•todiis  rapitur,  amat  incognitos.  In  te  libram  lenuit, 
qul  petitionis  tu»  aut  socium  se  prxstiiit  aut  aucto* 


Quii  veitrum  crucialur^  et  non  ego  (//  Cor.  xi,  i9)  Y 
Inter  ista  tamen  fracluni  te  non  vidii  adversitas  :  hoc 
triumphis  suis  decerpi  sensit  inimicus,  quod  capti 
sacerdotis  animum  non  subegit.  Pugnahas  adliuc  pro 
absolutione  plurimorum ,  et  libi  nibii  metuens,  de 
plebis  tuae  anxietate  pendebas.  Nolo  diutius  tristibus 
immorari ;  nolo  tragoediam  maligni  temporis  ape- 
rire»  libens  de  illustri  conservaiione  tua  aliquania 
pnetervolo ,  ne  te  narrando  cogam  denuo  sustinere 
quse  passus  es  :  quanquam  doctor  gentium  in  tribu- 
latioiie  exerciium  se  fuisse  commemoret  vociferans : 
Cum  infirmor^  tum  potem  ium  (II  Cor.  zii,  iO).  Taceo 
inediam,  frigus,  ct  injurias,  et  illa  quae  libi  inimici 
aniinus  providit  augmenta  morborum.  Sed,  credo , 


rem.  Imperitae  coetus  multitudinis  meritum   tuum  B  hxc  puerilia,  et  succo  anliquae  valeiudinis  robusta 


eipendit  lance  perfecti :  et  dum  in  te  ornamentorum 
▼arietas  placet,  quasi  unus  haeres  diversissimi  fueris 
insiitoti;  sic  singuli  hoc  de  clariiate  tua  censebant 
aofOcere  quod  probabant :  quia  t>ona  omnia  nequa- 
qoam  omnibus  nota  esse  poiuerunt :  et  speciatim  ad 
favoreiD  sideris  tui  universos  illexeras,  alieri  osiea- 
dendo  qood  pius  es,  alteri  quod  severus,  alteri  quod 
betie  acqaisiii  distributor  palrimonii ,  alteri  quod 
scires  recte  parta  servare.  Id  siudii  sumpsii  univer- 
siias,  otcum  de  proposiia  laude  unusqoisque  vince- 
rel,  rollatlone  tamen  in  praeconiis  tuis  melioris  tituii 
ab  altero  vinceretur.  Nolo  istis  diutius  immorari. 
Veniendam  est  ad  laboris  tui  exercitia ;  quia  ego,  qui 
Aon  som  in  laudatione  tua  idoneus  maximis,  nescio 


fiiembra  tolerabant.  Nonne  emortuis  per  compagei 
artubus,  eta  possibilitate  propria  longa  jam  aetate 
disiractis,  sola  anima  flecti  nescia  susiinebat,  ei  iini- 
tanda  iniemione  adversus  impugnantes  muro  con- 
stantiac  siabiliia  ceriabat  ?  Post  haec  ad  redivivum 
statum  liheriatis  opiatae  iiunquam  pia  vota  despiciens 
Chrisius  Redemptor  noster  occurrit,  et  fracias  Ro- 
mani  nominis  vires  artifici  medela  solidaia  in  vigo- 
rem  salutiferum  res  contrita  remeavit.  Gum  ex  alto 
k>enignis  oculis  coelesiis  dominator  aspexit,  Mediola- 
nensium  urbi  lux  est  proprii  reddiia  sacerdotis. 
Tunc  cum  rarus  babiiator,  tunc  cum  error  iu  domi* 
bus,  et  per  dulcia  cubiculorum  limina  confusa  discur- 
810 ;  tunc  cum  ubique  pavor  et  luctus,  et  Dei  tempia 


esse  » parva  contentus.  •  Novellis  te  adhuc  impositae  C  ferarum  liabitaiioni  depuiau  sordebant :  cum  mar- 


dignitatis  Iak)enteni  vestigiis  ineluctati  temporis 
soseepit  adversitas ,  et  tironem  pontiOcii  exercita- 
tisstmoro  militem  adversus  libertatem  impacta  belia 
reddideront.  Tu  praedonis  nescisti  timere  saeviiiam ; 
to  biandimentorum  quod  in  malitiosis  noceniius  te- 
Jom  esi,  scoto  constantiae  venena  respuisti.  Quotiens 
te  qoi  certamine  non  potuit,  insidiosa  honorificentia 
lacessivit?  Quotiens  in  damno  bonae  opinionis  servitii 
soj  te  credidit  figmenla  suscipere,  boc  a  te  postulans, 
■t  adhibito  hosiem  colludio  intra  urbis  muros  cob- 
eludercs,  et  ovium  tuarum  dissipanda  lupis  membra 
praestares  ?  paris  facti,  quod  dictu  nefas  est,  mullo- 
nun  exempla  suggerens.  Quae  quidem  tu  viianda 
despicieiis ,  et  ad  vindictam  sereni  temporis  servans 


cens  incuria  spleiididissima  dudum  atria  siiu  vetusti 
bumoris  obnuberat,  laetitiam  caeteris  tuo  dedisti  de 
reditu,  tu  regressus  ad  lacrymas.  Tunc  more  aviuro, 
quibus,  dum  terra  nivibus  vestitur,  et  alicujus  ioci  in 
spem  cibi  spolialur  angustia,  videres  quae  remanere 
potuerunt  plebis  reliquias  confluxisse,  et  ad  boni  pa- 
Btoris  prxsentiam  undique  fatigatis  l»a)atu  nemoribui 
greges  accurrere.  Alios  lunc ,  multiplici  susieniandi 
genere,  mulcebais  affatu;  alios  reficiebas  impendio; 
alios  horlabaris  exemplo.  Brevi  posl  in  aiitiquum 
slatum  qui  libi  posl  Deum  debelur,  urbs  jam  sepiiU 
ta  revaluit ;  et  quae  non  credebat  in  se  reparari  posse 
quod  fuerat,  coepit  jam  nieliora  acmulari.  Tunc  qui 
viiae  usus  est  jam  cernere  erat  omnia  ad  iaiiorem 


nemoris  commisisti,  detesiabilia  reiineiis,  ne  perD  pp^jfgctum  bonissuccessibusinvitari.  Curropersin- 


oi)bTionem  impune  transireni,  et  majorem  horrorem 
excessiboa  debens,  dum  ruinam  metuis  aliorum.  Sed 
remotis  dicendi  obstaculis,  veniamus  ad  illa  quae  re- 
1  gioso  sunt  digna  roemoratu.  Cum  hosiilis  irrupticr' 
more  pecorum  Christianum  populum  per  diversa 
distraheret ,  tu  Tariorum  generibus  cruciatuum  ca- 
pitbaris  in  omuibus.  lu  paierna  conventus  pietate 

*  Schot.,  fMtrvo, 
.  *  NoteHis  te  adhue  ]  Successit  Lanrentius  in  cathe- 
dra  Mediolanensi  Theodoro  episcopo,  in  quem  exsiat 
Ennodii  epigramma  88.  Paulo  post  secuia  est  dire- 
ptio  iirbis  Meiliolanensis  et  exsilium  Laureniii ,  per 
tXioacrem  opiiior,  quandoTufa  duce,  utin  iLpiphaiiii 
\ita  dicium  est,  adversiis  Tlieodericnm  rrliellavit. 
Tbeoderico  Tictoria  potito  Laiirentius  Mediolanuui 

Patwl.  LXIIL 


gula,  slrictim  rcferendo  quibus  opus  est  larga  nar- 
raiio  ;  ad  ogonem  vitae  tuae,  ad  summi  celebritatem 
propositi  perveniurus^  'Secunda  post  dubium  leni- 
poris  nata  est  in  Ecclesia  Romana  captivitas,  quae  ic 
quasi  jam  diu  desidem,  et  laboris  fugacem  de  long:c 
sinu  quietis  ai)straberet ;  cum  vix  spe  .pacis  labori^ 
tui  arma  deposiia  resumuntur.  Deberetur  quidem  , 

rediit,  urbeniqne  ex  prisiinis  aerumnis  recreavit. 

'  Secunda  in  Ecclesia  Romana  captivita»\  Obscliisma- 
licorum  niacliinaiiones  adversiis  Symmachum ;  qua 
de  cansa  Itoina;  diu  vorsatus  est  Lauremins,  et  syno- 
do  absoiulionis  pra$fuii,quam  senaluiu  curiae  coelestis 
nominat,  iuipugnantiumque  odiis  et  furori  constauti 
aoimo  resiitit. 

9 


Wt  ENNODII  EPlSGOn  TICINENSIS  f68 

nisi  one  laudis  tase  censara  pertraherei,  in  lugenda  A  Terentia  rugatis  institaatur  iibaminibas ;  quod  sacra- 


cansa  silentium,  ut  in  nna  aeiaie  memoriae  pereat  res 
neranda.  Senatas  ille  curise  coeleslis  accilus  est :  nbi 
ex  yariis  provinciis  episcoporum  turba  confluxit :  ubi 
ccetus  ille ,  quot  hominum  genera,  tot  sententiarum 
▼arietates  adtexit.  Sed  quibns  inerat  spiritualis  sapor 
intelligenttffi;  quasi  ducem  te  pnncipalis  dellberatio- 
nis  caritate  tenuemnt:  Tonc  qoo  minantiam  impetus 
blandimentorum  melle  domuisti ;  qua  superbamm 
corda  veneranda  homilitatis  erectione  fregisti,  qua 
labantium  animos  consilii  radice  fundasti,  explicare 
non  valeo.  Rei  gestae  notitiam  scire  cnpidum  ex  facti 
contemplatione  compello.  Unum  te  secuii  sunt  lot 
electi,  et  in  sententiam  tuam  reciderunt  iantaram 
principes  civitatuni.  Coquitur  lameniationis  aestibus, 


rium  apelletur  merito,  poslquam  seniores  hostias 
abjuravit,  et  in  adolendi  mntatione  sacrificii  divinse 
ftdis  nomcn  assumpserit :  postreino  quod  in  alium 
statum  inconcussis  migraveruht  fundamenta  culmini- 
bus  :  et  cum  ad  siructuram  parum  humanus  sudof 
idjecit;  quftcunque  roerant  innovata  sint^  dum  per< 
Bistunt;  In  summa,  cujus  aestimandum  estiniraculi, 
obi  dam  modom  leneat  machina,  adbuc  non  desistic 
ftscendere,  et  in  antiquis  constituta  vestigiis  attollitor 
incrementoT  Requirendum  sane  quis  hujasoperis, 
quis  innovdtionis  auctor  exstiterit  :  praKlecessor 
nempe  parvitatis  mex  *  Yictor  antistes.  '  Fulure 
annuQiiatrlx  innocentise  divinitas  nomen  imposuit: 
nam  qui  de  his  quse  suscipiupturadversus  vitia  mun- 


qui  a  (e  cruda  ol)stinatione  descivlt ;  et  nihil  lial)et  B  dana,  certaminibus  praediclo  eventus  accesserit,  cuiU 


fn  solatium  praeter  calamitatis  lacryibas,  qui  divisns 
est.  Dicat  aliquis  forsitan,  rerum  gestarum  malignus 
interpres,  quam  sortita  est  de  hujusmodt  constantia 
prxsens  causa  decisionem  :  qu.Trat,  qui  fmes  de  lau- 
dato  sudore  contigerunt.  Huic  ego  (idcns  replicabo  ; 
te  praesule  factum,  ne  sacerdotes  ministros  acciperet 
foror  alienus :  ne  cruentas  indignationi  poniiflcdm 
sententia  militaret :  ne  in  usum  male  commoti  tra- 
lierent  evenire  posse  quod  veilent.  Postremo  impro- 
Lorum  loquacitas  obmotescat,  hujus  saltem  aeatHna- 
lione  secreti ;  quia  odiomin  incendia  quae  non  ex 
iDipognati  merito,  sed  ex  studiorum  fomentis  arse- 
runt,  nec  sanctae  defiberationis  potuerunt  fonte  re- 
atingui.  Tibi  ergo  debetor  venerabilium  custodia  ca- 


▼ocabulum  didiceris,  gesta  cognoscis.  Isie  per  spiri- 
talem  diroicationem,  ut  victorem  decuit,  de  criinini- 
bos  triumphavit :  et  qiiidquid  portio  siiiistra  morta- 
iibus  ingerit,  de  eo  casum  noA  requiras,  ciim  nbini- 
natum  intelligas  fuisse  quod  dictas  est.  Cujus  inerita 
orationis  campum  postulant,  si  me  ad  latibra  progredi 
aut  ihgeuii  macies  pateretur ,  aut  meriti :  qnaedam 
^rilm  actuum  nobiliias  est,  dignum  inveniri  lattde 
magnorum.  JHunc  mediocritas  nostra  in  aediflcaliiNiis 
Gura  dum  sequi(ur,ad  consummationem,  Deoauspice, 
vota  perduxit.  Nemo  a;stimet  arrogantiae  esse  quod 
dixi :  fas  est  cum  eo  vota  conjungere,  cui  par  esse 
net]ueas  actiohe :  quia  asscrtio  conscientiae  est  nte* 
liorism  Iri  quacunque  partc  setlari  :  tiunquam  tetie- 


nonum.  Tibi  quod  sine  episcopali  nota  contigerit ,  C  brosum   cailem,  siciit  restlmamus,  Ihcurrit,  qui  eum 


ffuid^nid  in  praesentia  Sievit  unprobitas.  Tibi  patu!t 

quod  aliis  accusantes  clandestina  fraude  texerunt: 

apud  te  compertum  fuit,  non  satisfaciendum  odiis , 

quotiens  fide  deseritur  qui  lacessit.  Sed  melius  aliis 

aervantur  narranda  temporibus.  Salve,  Ecclesiarum 

sidus ,  et  ad  seneciutem  bonam  Abrahae  aemulator 

icccde  ;  quia  testimonium  probiiatis  est,  diu  homi- 

nem  in  ecclesiastica  arce  servari,  ut  scriptum  est : 

Viri  sanguinum  et  dolosi  non  dimidiabunt  diet  tuo$ 

{PsaL  Lxiv,  24).  Tu  acvo  matums,  et  ad  religiosum 

Budorem  primoBVUs  exsupera.  Tu  pietaie  laudabili 

bonis  disciplinis  exempla  suggere ;  malos  severitate 

compesce ;  et  boni  utriusque  fibula  operis  in  testi- 

inonio  summae  gloriae  sine  lat)e  perdura* 

DICTIO  II. 

*  Mi8$a  Honoraio  epiicopo  Novariensi^  in  dedicationB 
baiiiicie  Apoitolorum^  ubi  tempium  fuit  idolorum. 

SACRA  SECONDA. 

Credo  ego  vos,  fratres  carissimi,  tota  mentis  cura 
Tenerariy  quod  in  loco  hoc,  mauente  templi  nomine, 
Yetuft  perierii  pro  religione  cultura :  quod  deiubri  re- 

^  Dictio  miua  Honoraio]  Scripta  haec  quidem  ab 
Ennodio,  sed  in  gratiam  Honorati  Novarlae  Insubrum 
episcopi,  qui  eani  recitavit,  ut  suam.  Sic  etiam  quae 
proxime  sequitur  ab  F.imodio  composiu  est,  a  Ste- 
phano  vicario  pronuntiata.  Sunt  et  aliae  id  genus  non- 
nullae,  quas  pro  diversis  composuit :  jquo  more  Sal- 
iriaiuim  Massiliensem  presbyterum  homiliasepiscopis 
ftcisae  multas  auctor  est  Geiinadius  in  caialogo. 

*  VkUfr  antiiUs  ]  Episcopus  Novarieoaia,  decesaor 


quem  novit  pr^iendere  viue  lumen  ihseqUitur.  Lb- 
liulentiuS  tamen  gestamm  fideih  remm  iSeritaonis  paih- 
idamus  offlcio.  Hlc  ante  rallacibiis  dediicata  priesilgiiSy 
et  tiir|)i  pecuduni  cruore  perfbsa  veteres  itiniulacra 
coluerbnt :  hic  in  diviniiatis  injuirla,  peir  altare  fn- 
faustis  cumulatum  muneribus,  res  c(ibIo  dfebiias  dae- 
moiiiis  obtulerant :  bic  junicum  exia  semivivis  pal- 
pitantia  motibus  misero  inquisitori  futara  ceciheruni: 
hinc  fumus  sordidis  aerem  ipsum  polluit  sparsus  per 
mulla  contagiis.  Ad  ultima,  hinc  maclata  per  lanlstas 
faostiarum  muItituJo,  quidquid  Deus  est  eflfugavit , 
dum  f^rra,  sanguis,  tura,  vervinife  idolis  exhlbentor: 
dom  simplicem  ritum  aetas  Cbrislo  inimlca  non  reci- 
pit ,  et  mUltifariis  ^  censora  laborante  oblatibttibui 
tl  aupertiam  mercatur  oflensdm.  Liberet  \te  t)er  singuhi; 
bt  fnnestoram  secreu  linguae  clave  re^erare,  hl  be- 
lito  aestimemus  oris  Injuriarti  narrare  ^brdentia.  cl 
qubd  illos  aciione  perculit,  nos  loquela  conlamlhai^t; 
Explicemas  interim,  quibus  Siht  ista  mutata  succes- 
iibus,  quanto  prxvenla  hox  Splendore  fugerit.  UM 
Bunt  slgilla   huminum  voiis  imaginaia  facleniuittt 

flonorati,  cujus  epitaphium  scripsit  Ennodius  epi- 
gram.  95.  At  epigrammate  W  de  liac  eadem  re: 

Di,  quibas  hoc  paiuit ,  possessas  Unqulte  sedes. 

Qiiod  focit  Vlctor,  vlclor  ubique  lenel. 
Addidit  ad  ruUnm  inerilo  surcestsor  et  aclis 

Oul  roorum  nomeu  hiDC  Honorate  geris. 

'  Schot.,  Cui  futuroB. 
^  Scbot.,  umu* 


M  DlGtlONES.  270 

quoriim  f^cies  in  potesUte  pependit  artincis  f  qnibus  A  nitor  ingenii :  «tnia  in  liis  etiam  sine  amore  blanditur 


pretium  ant  sollicitudo  peperit  operantis,  aut  meta^ 
lum  ?  Ubi  sunt  dii  quibus  potentiam  dederunt  ho  • 
mines  fuigore  gemmarum  ?  En  video,  omnia  ista,  ut 
credo,  fugerunt:  Christus  ingressus  est :  respicianr;us 
(juibus  fnltus  auxiliis.  Venerunt  cum  eo  coelorum 
radii,  apostolorum  diademata,  Petrus  et  Paiilus.  Qui 
enim  in  restauratione  xdis  essent  ncceSsarii;  nisi 
arcliiiecCtts  et  petra?  nlsi  lapis  et  superaediflcans?  nisi 
fuhdamentum  et  opifex  ?  Quid  trepidatis  pericula 
iBortalium  ?  quid  antio  fugam  paratis  excursu  ?  ille 
est,  cui  nullus  versutiam  vesiram  lapsus  abscondit : 
qui  cum  loco  non  moveatur,  quocunque  abierilis  in- 
sequiiur.  Veni  ergo,  piissime  Domiiie,  et  ad  conse- 
crationem  operis  tui  plenus  illabere .  vice  humani 


eloquentia  ,  in  illis  splendorem  suum  veritas  nuda 
commendat.  Sine  phalerls  est  omne  qaod  dictat  affe- 
ctio :  ad  unguem  rabricantur  illa,  quae  volumus  liob 
tam  speciem  recti  habere,  quam  similiiudinerh.  Ad 
le,  venerabilis  mihi  antistes  Maxime,  seHno  ^^t :  ctti 
in  meriiorum  testimonio  virtus  C(Spit  a  vbcabulo,  iii 
quo  actus  eloquitur,  qui  nomeu  appellat :  provida 
parenium  tuorum  diligcntia  prius  te  ellgi  voluit  quam 
probari.  Te  olim  saecdlaribus  inhxrenlem  titulis  ca-- 
sirensis  sudor  excoluit,  et  ad  Ecelesiae  gubernatula 
pars  adversa  solidavit :  sicut  Deus  loqullur  pet  pror- 
phetam,  Qui  in  modico  fidelii,  el  in  ma§M  fiddi»  tit 
{Lue.  XVI,  iO).  ^  Te  sacrarum  judex  et  consilii  co- 
mitem  memit  et  laboris.  Bene  venerandis  initiandiii 


per  Itaptisma  pectoris  purgenlur  haec  templa  turpi  B  altaribus,  et  in  lalca  conversatione  quod  sacrum  esset 


badenus  dedicata  patrocinio.  Institue,  Domine,  ver- 
tendo  sacriGcia ;  et  dum  puris  cumulamus  aitaria 
lancia donariis,  praesentiam  tnae  inajestatis  iniersere, 
evocatos  sanctornm  meriio  sacerdotum,  electi  seor- 
som  praeseuiis  ^  Patris  nostri  Laureoiii  conscieniia  : 
qui  toi  plenus  dotibus  ad  Ecclesiae  fastigia  crevit , 
Qoot  recissent  summum  singula  quaeque  pontiflcem. 
la  qno  vernat  princeps  bonioperis  et  mater  honestatis 
verecundia,  religionis  sanciae  nutrix  patientia.  Deum 
semper  plafcaiura  pietas ,  qui  ecclesiasiicis  membris 
Doo  senuOne  viiae  instituta  tribuii,  sed  exemplis : 
qai  Oflfinem  callem  quo  ad  Deum  iiur,  duin  praevius 
inccdit,  ostendit :  adjuvante  se  Domino  nostro  Jesu 
Cbristo,  caro  Patre  regnante  in  saecula  saeculoruro. 
AjDeo. 

DIGTIO  III. 
*  ikaa  SUpkmno  *  V.  S.  ticorio  dicenda  Masimo 

episcopo 

SACR4    TERTIA. 

Protfit  religioss  votum  conscientiae  mens  laudibus 
devota  pontificum  :  asseriio  ingenii  est ,  Deo  obse- 
qumitibos  mancipare  quod  loquimur.  In  quorum  prae- 
cooiis  forte  angosius  sermo  vulgel  iinperiiiam :  ma- 
Difeslat  tamen,  si  abstineatur,  infaniiam.  Quis  men- 
dieam  narrationem  aestimei,  quani  voia  locuplotanl  ? 
Saepe  io  facondii»  dotibus  pauper  inveniinr  vena 
praedieantis,  et  c  diverso  thesaurus  cordis  irrad  at  in 
egestate  verborum.  Qui  vice  Dei  judicat,  non  desi- 
derat  picta  coiloquia,  scd  qua)  infucatns  rotnniendat 


elegisii.  Tu  pudicitiae  in  illa  aetate  castos  inventus  es; 
in  qua  et  lex  obsequitur  desideriis.  Satis  enim  est 
pueritiae  ambitum  quem  licentia  fulcit,  horreri.  Chri- 
stas  milites  suos  quos  in  personamducis  attollai/mter 
aeies  ((uaerit  hosiiles.  Adscitus  Ecclesi»,  pontifldertk 
actibns  implesti  ante  tempora  dignitatis.  Noii  fult 
advena  benignitas,  qoac  natur»  innixa  radicibu^j  de 
cano  flore  germen  ostendit.  Temporale  est  omile 
quod  fingitur :  perpeiuum  quod  cum  aelate  maturft- 
scit.  Non  tibi  sacerdotium  rem  doni  credimu^  eve- 
nisse,  sed  praemii.  Alius  vnlgi  aura,  graiia  lenocl- 
nanle,  commendalur  :  tibi  rigida  circa  eulpabiles 
districiio  dedit  afTectum.  Manet  te  singularis  sapien- 
tia  :  quae  licet  generaliter  opianda  est,  tamen  exisiit 
G  in  magistro  necessaria.  Frustra  monitoris  personani 
suscipit,  qui  impacti  non  praevalet  aestimare  pondoil 
offlcii  :  vilissimis  comparandus  est ,  nisi  praecellat 
scientia,  qui  est  bonore  praestantior.  Dedit  tibi  api^ 
cem  res  judicii,  non  favoris  :  dignus  poniifice  amor 
est,  quem  censura  conciliat :  devenustat  insiitutioniS 
genium,  qui  per  solam  gratiam  vult  placere.  Ta  his 
condiius  el  formaius  coeli  beneflciis,  plus  agendo  p<j« 
puluin  iusiituis,  qnam  loquendo.  llla  monita  disci-* 
pulorum  conscieniiam  eruderant,  qujc  praebentur 
exemplo :  sine  piidore  inviiat  ad  innoceniiam,  qni 
illam  non  fuerit  ipse  sectaiuf:.  Te  inier  secreta  pene- 
tralium  qnasi  teslem  metuunt,  qui  peccare  disponunt : 
nasceniibus  culpis  meius,  el  revereniia  toa  negat  ef- 
fecium.  Qni  inler  exordia  occurrit  viiiis,  ei  occasio- 


•  Patriy  noslri  Laurentii]  Eniscopi  Mediolanensis  ,  ^  coniinel.  Dicta  igilnr  csl  Maximo  cpiscopo  Ticinensi, 


quem  proinde  ut  m<;tropolitanuni  suum  piiiris  loco 
babebant  Novarienses*  Quod  vero  ix  cj  is  hitnies  di- 
greditur ,  specimen  habet  prisca;  episcoporum  inler 
se  observantiae  :  uuorum  concioitibu^  si  quan  lo  ad- 
eraot  aliarum  scdium  aniistites,  aliquani  eorum  lau- 
datlonem  intexere  solebant.  Cujus  rei  obvia  snni  apud 
Grccos  et  Latinos  exempla.  Sed  illustie  Pctri  Ciiry- 
sologj  sermone  136  in  Adelpliuin  C{»iscO|ium. 

*  Diclio  data Stephano]  Diciioiiein  hanc  Cre.conius 
et  Alu  quaedam  anliqux  collectiones  inlcr  Syininaclii 
pap?e  epi^tolas  nuinerant,  cum  inscr  ptione,  lanquani 
ad  Laurentiuni  episcopuin  Mediolanenscin  scriplasii: 
qtio  etiam  faclum,  ut  in  nupera  edilioneCo  cilioruni 
cs*tcris  Sjmmaclii  epistolis  inscria  s  t,  errore  mani- 
festo  ;  cuiii  Syminaclio  mininie  congrnat,  ei  episio'a 
iion  sit,  sed  oratio  :  quam  qnidem  ad  Laurenliuin  re- 
/erri  ood  patitur  allusio  ad  Maxiuii  vocabuium,  quani 


Lpiphariii  in  ea  sede  successori»  cui  posiea  successit 
no4cr  P^nnodius. 

*  V,  S.  vicario]  Virispectabilis  notasadjeci  exma- 
nuscriptis.  Hiiic  enim  vicarianae  prxfecturae  et  jam 
olim  proprius  fuerat  lilulns,  el  adhuc  erat  aevo  h;!!- 
nodii.  CassioiJorns  lib.  iii,  epist.  47;  Spectabilem  vi- 
ruin  Gemellnmf  vicarium  pr<BfeciOrum^  fide  nobis  et 
induitria  comperlum. 

^Te  sacrarum  judex]  Comes  8acr;irum  largitionum. 
lliijus  a>sessor  fuerai  Maximus,  ut  olim  Alypiut*  item 
ante  episcopatum.  Sic  enim  de  Alypio  scribit  D.  Aii- 
gusiinus  lib.  vi  (^onfcssionnm,  cap.  10  :  liomts  assi^ 
debnt  comiti  largitionum  Italicarum ;  et  lib.  viii,  cap. 
6 :  Mecuin  erat  Altjpius  otiosus  ab  opere  jurisperitorum 
post  msessionem  tertiam,  exspectans  ^uibus  iterum  con" 
silia  venderel. 


171  ENNODII  EPISCOPI  TIGINENSIS  Sli 

nem  lapsus  adiiuit,  et  concupisceniix  purgal  aucio-  A  gi"m,  de  manu  laclisquod  nuila  possil  seneciuie  Tiu« 
reui.  IIxc  beaiiludini  (ux  quasi  siriciim  pro  liuguse 


nieae  commendatione  dedicavi.  Si  precibus  tuis  vitae 
successus  arriserit,  gestorum  tnorum  plena  me  rela- 
Uone  consecrafK):  ut  qux  universis  nola  sunt,  man- 
suris  in  posterum  litteris,  qoatenus  gaudeat  aetas  se- 
cutura,  serventur. 

DICTIO  IV. 
^  In  dedicatione  nii$$a  Maximo  epiuopo, 

SACRA  QUARTA. 

Nanquam  pauper  vena  timeaiur  ingenii,  ubi  dives 
est  causa  dicendi.  Transit  hominem,  quoiiens  ccele- 
Btibus  miliiat  mens  nostra  culturis  :  nec  in  angustum 
redigitur  narraiionis  exiliias,  si  opifici  suo  obsequium 
referat  narraturus.  Potest  enim  linguam  facundiae  do- 
tibus  ornare  qui  contulit,  et  dare  verbis  genium  quem  ^ 
faiemur  dedisse  sermoiiem.  Nam  prophetici  dudum 
maciem  juvit  eloquii,  dum  ad  perfecum  magistri 
eloqueniiam  et  fortissimi  monitoris  tubam  imbecilla 
Moysi  erigerelur  infantia  :  qui  nullis  gradibus  dum 
peritiam  meditatur  effloruit,  nec  per  aetatis  alicujus 
Bcientiam  ad  inessem  perfectionis  ascendit :  qui  dia 
Biilitem  infabricato  portavit  ingenio  :  oflicium  ducis 
lussus  arripere,  quia  verecunde  renuit,  constanter 
Uuplevit.  Sic  nosdedicaiionisfesta  celebrantes,  inter 
spiritalis  laeiiiiae  bona  praestolamur  gratiam,  dum  pa- 
remus.  Absit  formido  debilis  :  removeatur  fiducia 
inaniter  concepta  per  studium.  Nos  de  humanae  per- 
fcctionis  schemaie  nec  prxsuinimus  aliquid,  nec  li- 
meinus.  Deinde  quis  in  beati  Joanois  prophet3e  cujus 


lari.  Occasuiu  cnim  Deo  oblaia  iion  sentiunt :  nec  ad 
vetiistatem  tremulain  pieiate  fulta  mittuiitur :  stat 
soliditas  inacliinan^  quam  Christus  ingreditur  :  et  ori- 
ginariae  oblita  fragilitalis,  adipiseitur  de  possessore 
'virtutem.  Tecta  vilia  de  consecraniis  nobilitate  de- 
corantur,  dum  rei  caducae  pretium  tribuitur  habere 
de  Domino.  Tu  autem»  frater  sanctissime,  bujus 
oblator  aedificii,  de  mcrcedis  retributionc  gratiilare. 
fjescit  spes  litubare,  cui  bon»  fructus  promiiiitur 
actionis :  ab  exercitio  descendit  retributionum  fiducia, 
nec  ullo  nuial  iocerto  qiii  laadanda  meditaiur. 

DICTIO  V. 
*  Incipientit  episcopt, 

SACRA  QUINTA. 

Par  quidem  disciputis  incipiens  magisier  est,  et 
inter  exordia  doctor  nulia  est  ab  audiioribus  sorte 
sublimior :  expertis  honor  dcbetur  Ingeniis :  vix  me- 
diocrem  cultuni  exigunt  non  probati.  Ilia  sunt  vera 
praeconia,  quae  longus  sudor  elicult :  blandimeniuin 
esty  non  judicium,  quotiens  laborem  gloria  ingesta 
praecesserit.  Inter  macuhs  numeret,  quoscunque 
triumphos  anie  discussionem  campi  niiles  acquiret. 
Qui  properatis  subeunt  Olympiaca  bella  vestigiis, 
Nunquid  eis  aiite  consummatioiiem  certaminis  suppe- 
tit  spes  coronae?  dicente  Apostolo  :  Non  coronatur, 
ni$i  qui  legitime  certaverit  {II  Tim.  ii,  5).  Eccc  nec 
illos  decet  ante  meritum  praedicatio,  a  quibus  jusie 
poscitur  post  laborem.  Nostra  e  diverso  prolixo  distat 
calle  conditio  :  quibus  tantuin  decerpitur  de  fruge 


lemplum  hoc  sanctificavii  ingressus,  vel  muu  dubitet  ^  innocentiae,  quahtum  accesserit  de  favore.  Nam  sicut 


ora  iaxari?  cujus  senior  graiia,  quam  natura,  duin 
ante  lucis  ingressum  pii  vaiis  implesset  orficium,  li- 
inen  vitae  hujus  virtute  signavit.  Nam  uno  codemque 
tempore,  ct  matrem  fecunditate  nobilem  fecit  et  in- 
ofticiosa  geniioris  labia  in  loquelaui  prisiinam  usu 
remeaiite  commovit.  Nemo  Joannem  nominans » 
post  exempli  praecedentis  miracula,  pristinam  linguae 
habiturum  se  suspicetur  iinperitiam.  Post  sacratissi- 
mum  Zachariam  cujus  faucibus  elimiiiata  per  i^ud 
Tocabulum  remeavit  humanitas,  ab  universis  jure 
creditur  Joaunes  apostolus  clavis  esse  verborum.  In 
bojus  comitatu  Antoninus,  vetusti  heros  sxculi,  et 
beatissimi  Cassiani  juiicta  clariiudo,  faciunt  de  aede 
sacramenium,  de  terrena  habitatione  coeleste  colle- 

Dictio  in  dedivatione  missa  Maximo]  Eidem  epi- 
spiscopo  Ticinensi,  qui  synodo  absoliilionis  Symma- 
chi  ciiin  cacteris  iiiterfiiii  et  suIiscripsit.Superiur  ora- 
tio  Maximo  dicia  fuil :  haec  a  Maximo,  cuin  dedicare- 
tur  basilica  S.  Jo:innis  B;iptistas  quem  novo  exeinplo 
apost<i|um  qiioqiie  nomiiiat:  ut  prodromum  iiempey 
missunique  anlc  Christi  Oomini  adventum :  quo  inodo 
el  propltetas  m  Apologctico  dixit,  quia  et  ipsi  missi 
suiit,  apostolos  posse  nuncupari.  Yerum  aedes  illa 
non  soluin  Joannis  Baplisiae,  sed  Antoniui  etiain  et 
Cassiani  titulo  dedicata. 

*  DxiiO  incipiniis  episcopi\  Incertum  est  an  con- 
cione  hac  usus  sii  Kiinodiu:»  ipse,  cuin  episcopiis 
creatus  est,  an,  q'iod  potius  reor,  rormiilam  aliis 
scripserit  qua  in  episeopiiltis  aiispiciis  uierenlur.  Cae- 
terum  de  fclniiodii  eatliedra  longi  refiit;it'oiie  non 
egei,  quod  a  Bernardo  Sacco  iii  Hisioria  Ticiueiisi 


positi  in  tirociniis  TStimamus,  plenum  necessitatis 
ei  periculi  iter  est,  in  quo  et  secianda  est  vita  Iau« 
dabilis,  et  fit  probris  uberrima,  si  desideret  ab  hu- 
manitale  laudari.  Actio  nostra,  si  de  bonis  suis  fuerii 
elata,  sordescet,  prolestantibus  divinis  eloquiis  :  Qui 
vos  laudunt^  seducunt  roi,  el  subvertunt  semiias  pedum 
vestrorum  (Isai.  iii,  i2).  Splendorein  poutificis  res, 
non  liiigua  testetur  :  plus  lucet  claritas  hiijns  ofncii 
veritaiis  indicio  quam  loquelae.  Ecce  cernitis  quam 
tuta  sit  causa  subjecti,  et  quantis  discriminibus  so- 
ciata  praiposiii.  Munia  mea  plus  poteritis  fnlcire  ge- 
mitibus,  quam  clamore.  Nemo  quod  auribns  lenoci- 
natur,  credat  eximium  :  fermo  noster,  nisi  animae 
medetur,  abjecius  est.  Illum  pracfertc,  (}ui  spiritali 

lib.  viii,  cap.  i,  scripliim  e^^t,  Ennodinm  aiino  Cbri- 
sti  490  sedere  coepisse.  Qui  enim  potuit  illo  aiMio 
episcopus  creari,  qiii  anno  proxime  antecedeiiie  quo 
Italiam  ingressus  est  Tlieodericus,  scdeciin  taianiu 
erat  annorum?  aut  quomodo  imponi  tuiii  poiuil  ca- 
thedrje  Ticinensi,  qiiain  adhuc  regebat  ct  alitiuol  post 
annis  rexit  Epiphaniu.<,  ac  post  Epiphanium  Maxi- 
miis  quem  synodo  p»lmari  interfuisse  monuimiis? 
Certe  el  in  Apologia  pro  synodo,  et  in  onmibns  epi- 
stolis  quas  toto  Symmachi  pcmtificatu  scripsit,  non 
amplius  se  quam  diaconum  appellai  Ennodius.  Qnare 
cerlius  videtur,  qtiod  alii  censent,  Ilorinisdae  teinpo- 
ribus  ad  eam  dignitatem  evecium  fuisse.  Sed  cniii  de 
anno  initi  episcopatus  non  liqueat,  de  fine  coiis  al  ex 
consule  qui  Ennodii  epitaphio  ascriptus  est,  incidisse 
in  annum  5ii. 


274 


S7S  DIGTIONES. 

falce  sentibus  purgat  interna.  Tunc  preliosum  pasio-  A  p» :  eo  circi  nos  eris  bonorum  Inrgllione  clemcnlior. 


ris  diadema  est,  quando  suasioni  ejus  grex  ecclesia- 
siicus,  dum  ad  probitalem  gradilur,  non  repugnat. 
llle  sine  fuco  monitorem  et  feriato  ore  diligtt,  qui  ejus 
inslituta  sectatnr.  Additur  quod  Imperitia  nostra  ju- 
stam  snstinet  de  ipsa  novitate  formidinem  :  qui  nuper 
de  OYilibus  ad  custodiam  pneparati,  assuescimus  de 
uniTersomm  fieri  necessitaie  suspecti;  et  cui  vix  fuit 
pro  se  fida  cantio,  susripit  orficium  cuncia  metuentis. 
Sclmus  quantum  erit  humilior  famulantibus,  qui  ad 
religiosum  vocatur  imperium.  Necesse  est  ut  etiam 
extremx  conditionis  personis  oblemperet,  eui  immi- 
nel  sic  jubere.  Ait  enim  doctor  gentinm  :  Ommbus 
enifiia  faetut  ium,  «l  omnet  acquirerem  (I  Cor,  ix,  22). 
Modo  Divinitatis  operatio  adsit  niuneri  suo,  et  queoi 
dignum  apice  tanto  non  invenit,  eftfciai. 

PRECATIO  mSSARUM. 

Dignum  et  jusium  est.  Yere  dignum  est,  ut  inter 
exorJia  dignitatis  tibi  principiorum  Domino  suppli- 
cenus,  qui  mundi  ipsius  in  novam  lucem  prodeuniis 
infantiam,  quanto  bonorum  tuorum  secreto  ordiius 
68,  tanla  potenlix  virtute  solidasti.  Stabat  in  adnii* 
ralione  sui  tenera  orbis  inchoaiio,  el  pene  decoris 
proprii  concussa  stupore  titubabat;  anie  agnitionem 
ordinis  solam  sortita  de  auctore  substanliam  :  requi- 
rens  quo  esset  rotanda  lux  atiribuia  moderamine ; 
quaJem  finem  diei  tempus  exciperet,  si  per  assiduos 
semper  renascereiur  occasus :  si  nox  mundum  fuscis 
ambitura  complexibus,  quasi  rem  originariam  peren- 
niier  non  tenerel.  In  hoc  ambiguo,  ut  certis  famula* 


quo  substantia  nostra  facia  esi  de  peccati  fasce  pro« 
clivior.  Dn,  bone  imperator,  dignam  tua  electione 
virtutem  :  quia  sub  pio  principe  nulla  mililein  deco- 
lorat  abjectio  :  per  Dominum  nostrum  Jesum  Chri^ 
stom. 

DICTIO  VI. 
^  De  hmretim  et  $ynodo, 

SACRA  SEXTA. 

Pro  ratione  solvendum  est  quod  pro  ralione  tacui- 
mus  :  nam  ut  pateat  et  linguae  nosirae  officia  et  si- 
lentium  ordinatis  servisse  temporibus,  fide  bortante 
in  offlcium  sermonis  erumpimus.  Idem  enim  est  su- 
pervacue  loqui  quod  necessarie  non  locuium,  dicente 
enim  Apostolo  :  Vte  mihi  est,  si  non  evangelixavero 
B  (/  Cor,  IX,  i6);  et  alibi  :  Tempus  lacendi  (Eccle.  iii, 
7);  nos  prscipue  qiios  pnelati  cxteris  hortatur  pon- 
dus  obsequii,  decet  aut  bona  facienies  elevare,  aut 
mala  comprimere.  Et  quidem  vos  docere  non  aliud 
esl  quam  slimulos  admovisse  calcaribus  :  nani  quod 
ex  proposito  facitis,  superbi  sumus,  si  nostris  delen- 
dum  credimus  iustiiutis  :  sed  qui  bona  studia  probat, 
ampliflcat.  Stat  apud  conscientins  vestras  quanta  Ne- 
storius  et  Eutyches,  gemina  diabolicae  informniionis 
ostenta,  diu  caslam  Ecclesiarum  Orienialium  disci- 
plinam  perfidiae  fornicatione  corruperint,  qui  juxia 
Apostoli  senlentiam  :  Dileetionem  verilatii  non  rece* 
perunt^  ut  mM  fierent :  ei  ideo  misit  itlis  Deus  opera" 
lionem  erroris,  ut  crederent  mendacio  (i  Thess.  ii,  iO) : 
dum  per  subripientem  scandali  occasionem  Chrisli 


renturperlongumconfusatemporibus,DeinostrieJLSti-G  Qiiijtes  ille  conlentionum  campus  exaniinat  :  sicol 

lit  lex  volnnias.  Omnis  dispensatio  statulis  praeflxa  li- 

mitibus  tantum  poluit,  quantum  praestiiil  qui  creavit. 

Sic  nos,  pie  opifex,  imer  sacerdolalis  tiluli  auspicia, 

8ole  conversationis  irradia  :  per  suduni  de  meritis 

noslris  fulgeal  dies  orflcii :  nulla  subrcpiione,  nullis 

diaboli  blandimentis  pereai  quod  vocarour  :  non  li- 

ceai  admisisse,  qnod  nou  decet :  recti  studium,  to 

imperanle,  Iranseat  in  naiuram  :  adsit  muniis  nostris 

cqualis  operatio  :  composita  serviiute  l^eatum  cre- 

scat  imperium,  nec  subjaceal  moribus,  qui  prsminet 

dignilate  :  per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum. 

ORATIO  ANTE  MISSAM. 

CoIIalor  bonorum  Deus,  cui  effeclus  in  voto  esl : 
qui  de  roedio  populi  Moyseu  in  proplietae  persona 


scriptum  est  :  Oportet  esse  certamina,  ut  probali  nia-* 
nifesti  fiant  (I  Cor.  ix,  i9).  Apud  quem  Chalcedonen-i 
sis  non  vivit  commemoralio  veneraida  concilii,  iti 
quo  Dioscorus  cum  seciatoribus  suis  siylo  piae  di** 
Btrictionis  addicttis  est,  et  >aiiclae  memoriae  Flaviani 
adoranda  moniineuta  exsultans  Conslantinopolitana 
civitas  recepit,  cujus  jam  pridem  firniarerant  coele- 
stia  decreta  senteniinm?  *  Ubi  gentium  Timotheua 
ignoratur,  qui  propier  suscipiendae  (an  suspiciendx) 
recordationis  Proterii  caedem  fieri  plus  quam  patri- 
cida  non  horruit?Nam  sacri  perseculiorie  pontificis, 
el  genera  criminum  vicil  et  nomina.  *  Scitur  Pelnis, 
et  Cyrus,  et  Timotheus,  qui  dum  jacenii  manum 
Dioscoro  porrigunt,  corruerunt :  hi  de  praecessoro 


dedieasti :  nam  dum  queritur  de  imbecillitaie,  te  au-  t  suo  et  studiorum  haereditaiein  adepti  sunl  et  ruinae. 


ctore  convaluil  :  suinpsit  meritum  pontilicis.  dum 
JQStos  sui  arbiter  se  vociferat  nii  mereri,  cui  apicem 
aclione  siiblimem  conciliHvil  humilitas  :  da  parem 
Dosiris  exordiis  gratiaro,  quia  propensiorem  deberi 
aciibos  declaramus  ofTensam.  Non  sunt  inusilata  quae 
posciinus  :  benignitas  tua  lestimonio  tenetur  exem- 

^  Dicfto  de  hceresibus  Orientalium]  Lemma  dictionis 
Don  est  Ennodii :  nam  in  veteribiis  iibris  esi  anepi- 
grapha,  prxfliis  tanium  his  verbis,  in  Curisti  no- 
■iiiF.  In  ea  porro  nihil  apparet  unde  ab  Ennodio 
poliiis  qnam  ab  alio  quopiam  episcopo  dicia  suspice- 
iDur.  Sed  digna  est  prorsus  optimi  cujusque  antistitis 
studio,  ul  suos  ab  haeresum  contagione  avocet,  atque 
in  orthodoxa  el  Petro  seu  sedi  apostolicae  adhaerente 
doctrina  contineai. 


Proiiide,  fratres,  manentem  in  supernis  patrum,  el 
adhaerentem  beato  Petro  tenete  senientam  :  quia  nos 
mundae  Ecclesiac  et  non  habentis  maculam  optamus 
onitatem  (Ephes,  v,  27).  Patieiiter  sufierre  non  pos- 
sumus  vana  in  Cliri^tum  nostnim  et  blasphema  ru- 
ctantss  :  sciinus  qui  in  putribus  membiis  non  ulitur 

'  Ubi  geniium  Timotheus]  idiinis  cognomento, 
Alexandriae  sedis,  cx*so  Proterio  qui  in  Dioscori  lo- 
cum  sufliectus  fuerat,  insessor  :  de  quo  Liberatus 
diac.  cap.  i5 Bnviarii. 

*  Scitur  Pelrus]  Pctrus  Moggus  ^EIuri  successor, 
el  Diosoorianae  factionis  praecipuus  inceiiior  ac  signi- 
fer  :  qui  expuncto  ex  diptyc^Js  nomine  Protrrii  rt 
Timothei  caihoiici,  Dioscori  et  iEluri  noinen  inscri^ 
psii»  ul  narral  idein  Liberatus  cau.  iS 


^75 


ENNOD!l  EPISCOPI  TICINENSIS 


276 


terri  medicinsi,  fierpontibus  morbis  praesUt  obsequia  :  ^  go,  nuiriior  prorectuum,  fax  et  splendor  ingenui- 


nam  nisi  secentur  labefacta,  coiitaminant.  Pacinca 
esi  cum  his  qni  rectum  nitunlur  impugnare,  congres- 
sio  :  quis  a  bellis  talibus  timoris  revocelur  obstaculo, 
tle  quibus  vitali  possit  morlc  gaudere?  quibus  mundi 
liujus  poientibus,  vel  si  minentur,  acqniesccndum 
credimus,  quando  aiiud  imperat  qui  regna  modera- 
tur?  dicente  Aposiolo  :  ^^on  sunt  condigncc  passionei 
hujus  mundi  ad  superventuram  gloriamy  qu<B  revelabi' 
tur  in  nobit  {Rom,  viii,  18).  Fluxa  ecclesiasticoruin 
corda  aut  turbant  quae  in  praesenti  vita  sunt,  aut  de- 
Jectanl :  quibus  ^  Acacins  qni  diro  diaboli  a  senteniia 
sua  motus  imperio,  erubuit  diu  propugnatorem  se 
fuisse  veritatis;  et  clari  dcserens  ornamenta  crrta- 
minis,  triumphum  suum  quem  sub  Basilisco  pio  su- 


talis  :  qiii  nobilia  germina  laboriosis  purgando  sar- 
culis  in  fructibus  facis  agnosci :  qui  in  cano  flore  no» 
vellae  posteritatis,  quantum  horreis  paretur,  osien- 
dis  :  qui  de  ferarum  cubilibus  et  bubonum  habiiacu- 
lis  ad  fora  nos.revocas,  unde  majores  pene  jam  loiiga 
aetate  discesserant.  Non  eiiim  patcnt  eruditis  ioca 
ista,  quibus  scientiam  non  primoribus  labris  ipsa 
contulerint.  Gujus  enim  tuba  cognoscitur  eloquii, 
nisicuju6  piierilia  innotuerint  rudimenta  sermonuin? 
Tibi  ergp  debentur  hxc  beneficia,  quod  citaturus 
reum  causidicus  inter  airia  jam  probata  diclio- 
nem  metuendus  incipiet.  Tibi  spes  unica  honestac 
professionis  ascribenda ,  quod  nobililas  decursis 
brevi  temporibus  liberali  sudore  placitura  est.  Sed 


dore  meruerat,  debellavit  :  qui  solis  prapiniis  suis  B  quo  me  ignarum  virium  tui  rapit  affectio,  iiarrationls 


pene  tempore  adeptionis  invidet,  spem  bonorum  fru- 

etuum  perlidiae  falce  succldens.  Gravius  enim  est, 

degustata  bona  quam  Intacta  calcasse.  Nihil  defensio- 

nis  superest  homini,  post  dulcem  justiiiae  saporem, 

ad  moriifera  schismatum  venena  redeunti.  De  his 

quae  praefati  sumus  natiim  esi,  quod  in  Gonstantino- 

pplit.)na  nuper  Ecclesia  fertur  admissum.  Inde  paii- 

iQur  sine  vocis  psnra  iristitiam  :  qui  enim  oblatis 

rem^diis  non  obediunt,  nierito  nihil  consolaiionis 

iemporc  quo  premuniur,  habuerunt. 

DICTIO  VII. 

ifi  *  dedicatione  euditorii  quando  ad  forum  tramlatio 

facla  e$t, 

S€IIOL\STICA  PRfMA. 


pelagiis  n  >n  pendentem?  sufflcit  in  loci  aniici  et  diei 
celebrilate  vota  testatum.  Ad  vos  reverior,  quibus  pa- 
terna  cotiventus  aflectione  vocem  debeo  comnionen- 
tis.  Reddite  vos  studendo  origini,  reUciile  nataiibus 
lectione  :  naturae  lucem  jubar  dictionis  ostendal ; 
multiplicate  suflectu  sgenliac  parentum  titulos :  or- 
nate  eruditione  decora  mnjorum.  Fulvi  nobilitatcm 
melalli  nisi  ad  unguem  manus  diicat  artificis,  maier- 
nis  pene  hebetatui  tenebi  is  :  ct  si  non  magistra  po- 
litione  yeniistetur,  nihil  ei  prodesl  siiblimitas  quam 
vena  concesserit.  Adjuvatur  quidein  docloris  insian- 
tla  dotibus  sanguinis  mundioris;  sed  nisi  limaia  noo. 
rutilant  illa  quac  se  erigunt  prabrogaiiva  nascendi. 
Increineiitum  rusticum  matr.s  manimas  inter  sulcos 


Ut  carapus  militem,  mare  navitas,  fora  causidi- G  evacuat;  el  per  pascua  pecus  agere,  dutn  ab  uberi- 


eum,  sollicitant  incerta  raptorem,  iia  audiloria  lin* 
guas  exerceiit.  Nam  quae  malum  ratio  suadebit  silen- 
tlum  in  loco  in  quo  sunt  pr««jmia  constitufa  verborum? 
nbl  orationis  palma,  si  bic  gratia  taciturniiatis?Bene 
Bolvuntur  sudoris  pretii,  ubi  sunt  templa  victoriae  : 
bene  efTugatur  servitus  fnter  atria  libertutis.  Yincia 
hic  ora  teneat  mens  captiva  :  non  agnoscit  forum 
Romani  populi,  noii  liberalis  eruditionis  gyinnasiuin, 
qui  adhuc  quasi  in  secessibus  conticescit.  Sint  niuta 
forlc  diversoria  :  hic  nihil  est  tam  fainiliare  quam 
pompa  dicendi.  Fescenninos  sales  hymenaels  dare 
genium  consuetae  prolessionis  plausus  hortatur  : 
eriguntur  lituis  bellatores  :  viriute  debiles  gravis 
buccinarum  cantus  attollii  :  data  sunt  universis  ami- 


bus  pendet,  assuescit :  patris  brac|)iis,  duiu  juven- 
cos  fatigat,  adjungilur  :  prensat  dcxterani  graiiiiia 
terris  semina  commitientem ;  et  sudorcin  originis 
suae  in  ipso  lucis  liniine  meditatur.  Quid  vos  faciatis 
quos  iiberalibus  pepercrunt  malres  opiiina;  discipli- 
nis?  peregrinandum  vobis  est  a  gerinine  ditiorl,  nisi 
yos  nobiles  instituta  monslravcrini.  Ilabeiis  praeviuin 
eloqiienliae  moruinque  doclorem  :  currite  prosapix 
stimulis  inciiati,  et  cum  vos  ad  agonem  pro^niia  pro- 
missa  perdiixerini,  mei  meminisse  dignamiiii :  quia 
suntquaea  vobis  post  coelestcm  retributionem  sif- 
fragia  hortator  accipiat.  Raec  sunt,  quae  vos  noslris 
licuit  vocibus  admoneri.  Vos  diiigcntiam  pecioris 
inei  expendite  consideraliotie  verborum  :  noii  phale- 


ca  incitameiifa  propositis.  Quid  cgo  faciam,  docto-  D  rains  sermo,  non  illecebrosa  tantum  et  depicta  fucis 


rum  optime,  le  loquente?  si  infabricata  verba  intra 
verecundum  penetrale  conlineam,  instituti  nie  essc 
similis  min  agnoscas.  Amicitiarum  religionem  in 
gratia  parcus  ofTendam,  si  nec  translationis  festa, 
nec  debitu!  tibi  laudis  munus  exsolvcro.  Salve  er- 

t  Acacius]  Episcopiis  Conslantinopnliianus,  qui  pri 
mum  quidem  pro  syiiodi  def^^nsione  advtTSus  Peiruin 
Mogguiii  stetit,  aiiciorque  Basilisco  fciii.  ut  edictum 
quod  advcrstis  illam  scrip^erat,  rcvocaret,  ut  ex  Za- 
charia  rhetore  tradit  Evagrius  lib.  iii  Ilist.  eccle^ia- 
sticae,  cap.  ^.  Post  baec,  mulato  levi^sinia,  ul  Libe- 
ratus  cap.  17  nout,  ex  causa  consilio,  P,>tro  Bloggo, 
quem  antea  daninarat,  favere  ccBpii,  gravispiiii;eque 
etinolestissimae  in  Ecclesia  perlurbationis  anctor  fuit, 
auae  posl  ipshis  eiiam  mortem  diutissime  desaeviit. 


narratio  delectet:  quaerite  apud  inc  nonbianda,  sed 
necessaria;  non  deliciosa,  sed  fortia*  Nunquid  jiivat 
pompam  texere  praecepta  dalurum?  qui  probnri  noii 
magis  sensibus  quam  sermone  disponit,  afTectnni 
monitoris  evacuat.  Ponderibus  ornetur  dictio  casii- 

«  In  dedicatione  anditorii]  De  Ronianne  schola^  .iii- 
dHorio  sermo  est.  Translationis  fesia  vocai,  ciini  <  x 
prislinis  sedibus  ad  forum  schoia  inigiavii,  ni  ihi 
Iiidicrai  exercitationcs  flerent,  nbi  seri;e  causo:  age- 
bantiir.  Sed  quodnam  in  forum  fuerit  non  explicat, 
cum  in  diversis  olim  declainasse  rhetorcs  legantur. 
De  Trajano  licet  conjicere  ex  iis  qux  Forlunatus 
scribit  de  poematis  illic  ipsius  aetate  recitatig  lib.  IU| 
epist.  21. 


«77 


DIGTIONES. 


278 


ganiis  :  laneeoi  in  exhorlaiione  teneat,  qui  gestit  A  agricolae  ligonibas  scripserint,  triticeam  messem  pa^ 


audiri.   Institutor   vlrtutis*  plausus   excludat  :  bene 

iiiorata  oraiio  imperat  quod  suadet.  H«c  si  explicare 

nequeo  TacuUate  dicendi,  amare  tamen  didici  consi- 

deratione  propositi  et  lectione  consilii.  Pars  quxdam 

probitatis  est,  si  iroplere  nequeas,   nosse  meliora« 

Sequitur  examinatam  intentionem  effectus  operis  : 

proximus  magistro  est,  qui  diligit  ornamenta  dodri- 

Bs.  Deus  tamen  voii  se  comitem  jungat :  et  quod 

Dovellis  praeceptor  commendo  cespitibus,    in  pomis 

lanqoam  de  haereditaria  possessione  decerpam. 

DIGTIO  VIII. 

frmfMio  *  dicla  Lupicino^  quando  in  auditorio  /radt- 

tus  est  Deuterio   Y,  S. 

SC90LAST1CA   SECOMDA. 


liurus  superabit  et  loliuro.  Munus  Palladium  ct  caria 
nemora  baccis  plnrimis  cullura  locopletat.  India 
multo  sudore  qno  se  jactat  bebenum  nutrit.  Sabxi 
virga  cespitis  manu  cessante  non  proficit.  Industria 
fecit,  quod  Praesianeis  rosas  dumeta  pepererunt; 
quas  de  spinis,  cea  terrae  sidera,  labor  exigit.  Felix 
est  operantis  instahtia,  quotiens  glebis  uberihus  ma- 
nus  adiiibetur.  Tunc  fessa  brachia  succo  effhsae  vale* 
tudinis  intumescunt,  quando  integrum  fenus  rurico- 
lis  arva  dissolvunt  :  nascitur  exercitii  desideriumde 
fertirttate  telluris :  vomeribus  agendum  est,  oi  per 
palmiles  exuberet  dos  autumni.  Nunqoam  spuman- 
tia  labris  musta  meruit,  nisi  qui  vitium  luxuriem 
eurva  falce  resecavit  :'et  in  diversis  cultibus  plus 
Qootiens  amomi  noscuhis,  aui  messis  casslae  per  g  ^„3,^  vini  acciperet,  liquoris  effudit.  Talis  esi  na- 


4epraedationcni  lascivi  poUicis  viduantur,  et  ad  do- 
tem  manuum  humanarun^  nobile  $;ennen  adjungiiur, 
meritum  cespitis  odore  significat,  et  naiurae  genium 
prima  visione  tesiatur :  occultari  se  non  pntitur  fe- 
tura  sublimis :  decus  clari  sanguinis  non  teneiur  abs- 
condito:  vox  mund:e  originis  licet  in  recessibus, 
semper  auditur.  Sed  quamvis  ita  se  rcs  habeanl, 
bomanitatis  interest,  non  tacerc  quod  gestias :  pa* 
rum  suscipit  onerjSy  qui  quod  scit  amore  dignum 
esse,  commendat :  feri^atis  n^aculam  non  eviiat,  qui 
non  festinat  asserere,  quqd  meriiis  novit  esse  piaci- 
turum.  Diem  laudare  quis  abnuat?  atioliere  sulis  ra- 
diosquis  nietuat  qualibet  nocie  sermonom?  9I  the- 
mati  obsequium  prscslat  oratio,  ab  ipso  suscipit  di- 


tura  morialium  :  rite  comparantur  arbustis  rudi- 
inenta  parvulorum.  Quos  postquam  parentura  solli- 
citudo  a  matris  radice  decerpsit,  providendum  esC 
cui  so!o  juxta  vota  coromendet.  Post  deliberationem 
doctoribus  jura  nostra  transcribimos.  Tonc  fiunt  in- 
siiiuiionc  vestri,  quos  nobis  natora  concesserit  : 
tonc  incipit  sibi  tantum  studiorum  lima  vindicare, 
quanlum  origo  vix  praevalct.  Pene  enim  non  injo- 
rium  est,  vinci  prosapiem  collaiione  docirinae  :  quia 
patris  oificium  habet  luxuriem  comitem ;  ptaccepto- 
ris,  solliciliidinem  :  genitor  fit  deliciis,  instituior  la- 
boribu«  :  libertatem  origo  iribuit,  dignum  libertate 
moniior  facit.  Ergo  magis  vestrum  est,  quod  lauda- 
tur  in  homine  :  oemo  enim,  si  desit  testimonium 


gnitatem.  Proprii  ergo  macie  uop  turberis  ingenii,  q  facundiq^,  poterit  praedicare  qiiod  nascimur.  8plen- 


quando  eloquii  vijitas  pretio  susc^ptae  dictionis  ele- 
Ta^ur :  erigere  mens  fasc^  depressa  imperitiae  :  dex- 
tera  iippacti  oneris  sobievaris.  Scd  piir  lopgis  invpl- 
vimor?  Praesenti  adolescentulo  miliiat  praefata  narra* 
tio,  qoein  rediturum  ad  proavos,  non  denuniiatione 
augorum,  sed  post  Deum  fuUus  spe  mihi  vestrae  per- 
fectionis  spondeo  :  nec  futurum  ambigp,  splendorem 
te  isii  suorum  posse  reddere,  quein  aliis  conlulisli. 
Poiest  enim  facile  veierum  deci^ra  suscitare,  cui  fas 
est  nova  construere.  Non  crcdas  haec  esse  solius  in- 
citamenta  Tacundiae.  Tibi  iini  concessum  est,  clnrila- 
tem  aut  daro,  aut  reparare  majorum.  Siant  ante 
oculos  tuos  non  annosa  pueri  monumenla,  scd  re- 
centia.  Peritiara  tuam  Firminus  et  Licerius,  aetatis 


dorem  familiae  prodit  lingua ,  quam  tribuitis :  flt 
praeco  generis,  magistri  beneficium  :  ineruditata  no- 
Lilitas  cceleste  munus  abjurat.  Adstringiteergo  arc- 
liuribus  vinculis  per  aetatem  erraiici  palmitis  l.ipsus: 
sine  sobole  ramos  ferro  castiga  :  novellum  cespitem 
fotu  quo  cnncta  fructificare  soles,  nttoUe.  Habet 
adolescens  npster,  qnodcunque  de  suis  respexit, 
quod  se(|uatur  :  nobis  crede,  actus  tot  stimulis  per- 
volat,  quolibet  scientioi  fuerit  aequor  ingressus  :  fo- 
dieiur  prosapi:e  suae  calcaribus  :  per  tot  ordines  ni- 
hil  nisi  quod  ad  litteras  invitat,  invenit.  Siat  ecce 
ante  te  parvulus  noster  felicibus  iniliandus  auspi- 
ciis  :  et  sicut  justi  hostia  devotionem  sacerdotis  ex« 
posulat.  Paternam  convenit  ore  pietatem,  ut  quali** 


suae  sidera,  bac  voce  conveniunt.  Suscipe,  doctis*  D  bet  oratione  consiitutam  in  vitae  limine  commeMdet 


sime  hominum,  ulriusque  plantam  familiap,  et  cul- 
mum  in  quo  gravidas  arisias  parias  secundus  at- 
tende.  Scalpe^sareulis  oberem  terram,  qujn  si  nostri 
est  germinis  fibula,  fit  tuis  profecto  laboribus  re- 
sponsura.  Docendo  libro  adolescere  maritata  planta- 
ria  :  novelli  deniibus  virgulti  fructuin  surculi  mclio- 
ris  accommoda  :  veniat  pomorum  succcssus,  dum 
ore  tenero  sublimior  ab  illo  te  docente  planta  mor- 
detur  :  quia  nisi  edomilam  ierram  terque  cl  quater 

•  PrcBfatio  dicta  Lupicino]  Lupicinnm  Eiiprepiae 
sororis  Ennodii  filiuni  fuisse  nosepistol:i!  docuerunt: 
hic  otromqne  ejos  avum  prodit,  Firminiim  e.t  Lice- 
rioro  a  quibus  et  cognomina  de  more  sumpsit  :  nam 
FlaTius  Licerius  Firminus  Lupicinus  appeHatos  esi ; 


infantiam,  quani  de  pareniibus  uon  sermope  exigit» 
sed  quid  desidcret  error  ostendii ;  cogimur  ^ubve- 
nire  ii^  nccessitate  parvuli,  quam  formido  manife- 
stat.  Sponde  tuis  adole^centule '  digne  primordiis  : 
spcm  ^olidam  de  tua  perfectione  concipimus :  bonum 
ingenium  doctori  optimo  mancipamos.  Sacri  jam  ru- 
dimenia  venerare  collegii :  nd  Latiaris  curiae  profi- 
ciunt  sidera,  quos  vides  sciniillis  modicis  futurum 
lunien   ostendere.  Hoc  avos  dixisse  sufficiat  :  mihi 

qui>d  quidem  ex  Yaticano  codice  Commentariorum 
Julii  Caesaris   didicimus,  in  (|uo  ad   libri  calcem 
ascriptum  erat:  Julius  Celsut  Constahtinus  legi.  Fla* 
vius  Licerius  Firminus  Lupicinus  legi. 
*  Forte  digna. 


179  ENNODII  EPISCOPI  TIGTNRNSI3  m 

rcmanet  strlcta  inslnuatio,  Propinquum  ad  te  con-  Aexpendereorigine  serpent»s  rivuli,  qui  scalpente  ad 


sanguineus,  orbum  parentibus  religiosus  exhibui. 
Quae  res  mihi  afrecturo  pueri  faciant,  jani  tenetis.  Si 
necessitudo  respicitur,  liber  ab  amore  esse  non  pos- 
8um  :  si  pietas  amica  proposito,  nostri  fiunt  filii  qui 
parentum  suorum  praesidio  denudantur.  Unum  ergo 
▼inculum  venit  a  prosapie  :  alio  nos  adstringit  ofll- 
eiuro.  Respice,  venerabilis  magister,  tot  pro  isto 
suppiices  manus,  ei  in  spe  parvuli  majores  ejus,  me 
teque  considera.  Genus  est  singulare  laudis  in  doclo- 
.^ibus,  discipuli  eruditio.  Achillis  lingua  Ghiron  in- 
notuit ;  fecit  sequacis  meritum  opinionem  illius  plus 
amari,  cujus  per  se  forte  facundia  in  lucem  non  po- 
tuisset  exire.  Maro  vesier  tantis  institutores  suos 
commendavit,  quantis  ipse  notus  est :  et  certe  illos 


ipsam  terram  ungue  per<tucitur,  quid  sit  ejus  in  uiiuni 
collectus  alveus,  quid  sit  ubi  nascitur  aestimare,  et 
vires  fluminis  non  de  bis  qux  accepit,  sed  de  illis 
quae  potuit  accepisse,  eoUigere.  Quorsum,  venerabi- 
lis  magister,  libertatis  indei,  boni  lestimonium  san- 
guinis,  ingeniorum  lima,  fabricator  sensuum,  haec 
verba  praemiserim,  si  requiras ;  inc  me  locutus  sum, 
faieor,  me  digessi  :  quem  inter  Inscitiae  dormientis 
infanliam  occupationes  variae  et  tristitia  fortis  impe- 
ritiae  mater  oppressit  :  cui  non  daiur  duris  solvere 
colla  laboribus,  ut  siudiornm  lupatis  ora  decorentur. 
Meus  sermo  quod  fcaber  est,  et  nullo  splendescena 
dictionis  aitritu,  intelligentiae  est  et  eierciiii  quod 
dedisco.  Te  inter  paliestra  tua  originaria  linguae 


per  merita  sua  fama  non  prodidit.  Hieronymus  no-  B  palma  sollicilat :  te  inter  cives,  mei  immcmor,  sii- 


ster,  nisi  praeceptorero  suum  Gregoriumdiceret,  illo 
melior  censeretur  :  sed  illi  applicanda  sunt  bona  no- 
ininati,  a  quo  sumpsisse  videntur  originem.  In 
Bumma,  ut  diii,  coelum  pulsat  magistri  opinio  perfe- 
eUone  diseipuli.  Apud  scieniem  rerum  non  objicio 
oblivionem,  quia  nota  coromemoro  :  avara  sunt  vota 
diligenlum.  Peiim  precor,  ut  siudiis  vesiris  graiiam 
suam  corailaffl  jungat,  ui  qnos  a  me  limandos  acce- 
pisii,  doctjssimos  reddas  :  et  illorum  eruditio  vestra 
qu!dero  gloria,  sed  meum  efficiatur  obsequium. 

DIGTIO  IX. 
^  Prwfatio  quando  Arator  auditorium  ingreuui  e$t. 

SCHOLASTICA  TERTIA. 

Notum  cunctis  bene  mortnlibus,  quod  dicendi  la- 


perba  Delus  annumerat.  Tu  Gasulii  gurgitis  lautus 
possessor  incedis;  et  cgo  vix  arentibtis  labiis  stil- 
lanlem  guttam  roarcidi  liqnoris  iiifundo.  Te  stidore 
contintio,  nulla  diversitate  interpellante,  ulpote  co- 
lonum  SHum,  doctrinae  messis  amplificat.  At  mihi 
vir  de  magnoniro  horreis  pauper  faseli  esca  porri- 
gitur.  Tu  in  susientationem  ruiturae  libertatis  felii 
dextera  subrogaris  :  me  Ecclesiae  angulus  etiam 
bona  metiientem  saeculi  praesentis  includit.  Quid, 
rogo,  visum  esi  dudum  insignia  eloquemiae  tuae  in 
me  tam  longe  posittim  oculos  destiriare?  Fucrunt 
magis  alii,  quos  dictlonis  tuae  ornamenta  compoiic- 
rent,  quibus  verboniro  phalerae  per  Latiales  elegaii- 
tias  acquisitae  victururo  et  apud  posteros  nomcn  of- 


— ,  ,,_^ .^        ,  _     ^ —  ^ 

borero  negotiorum  feriae  pariant,  eteliminatis  cura-      ferrent.  Me  tacilo  teneri  tantum  convenit  affectu  di- 


ruro  procellis  orationura  sereiia  plus  rutilent.  Diem 
suum  ingenia,  nisi  occupationem  nebulis  fuscata, 
non  perdunt :  sententiarum  jubar  cura  vacuos  re- 
spicii.^et  eipeditus  animus  declamationum  pompam 
commendat.  Qui  caeca  remis  temerarius  freta  pro- 
scindil,  nudum  sollicitudine  gubernaculis  pectus  ac- 
commodat  :  et  clavi  regiraen  soia  qua  roagistrum 
navis  convenit,  inquisitione  perpendit.  Tunc  stupea 
in  ventos  ex  voto  frena  laiantur  :  tunc  rudentum 
vinculis  diu  libera  maria  vinciuniur,  et  imperiosis 
undarum  cumulis  homo  dominaturus  Ingreditur, 
viarura  incerta  astris  recliidentibus  agniturus.  Tunc 
Pbosphorum,  Pleiadas,  Gynosuram,  et  quidquid  iter 
monstrat  inspiciens,  ad  cceli  ductum  callis  hominis 


ctis  iraparem  et  officiis  sequestratum.  Quid  erigeris 
aniraos  quos  alter  jam  sibi  viiae  ordo  subdtderat? 
Quid  ad  te  revocaris  per  longa  itenim  intcrvalla  di- 
stantem  hominem,  apud  quem  sicut  nefas  est  non 
meruisse  laudari,  ita  crimcn  fi:isse  Isudatum?  Tua 
sunt,  tua.  ne  dubita,  aut  eorum,  si  t9men  inveniri 
potuerint  qui  sequuntur.  Ad  adolesccntultim  tamen, 
quem  praestntis  diei  auditoriis  tuis  auspicia  dedica- 
runt,  cum  quo  mihi  panli  infantia  convenit,  si  venia 
me  donatis,  veiba  converto.  Gujus  primordia  quam- 
vis  Infabricato  aermone  comroendcm ,  imperii^  an?o- 
ris  eicusor.  Sub  jugum  mitlitur  dilectionis  neccssi- 
late  consiricti  :  et  dum  caris  prospicimus,  quid  nos 
deceat  non  videmus.  Hunc  licct  paierna  debuissct 


r , ^^ ^    „         __     ,  _ 

ordinatur;  si  tamen  mens  nullo  extraneae  occupatio-      oratio  prosequi :  non  est  tamen  a  patre  aliena  quam 


nis  mordeatur  ambiguo ;  nec  peregrinantem  noti- 
tiam  magister  inertiae  mtBror  affligat.  Quod  si  aut 
pigro  torpore  hebetatus  animus  dormiat,  aut  diver- 
sis  ciciians  stimulis  per  devia  distrahatur,  nescit  ad 
propositum  suum  lotus  occurrere,  cujus  membra 
prudenti»  lanista  animarum  cura  discerpit.  Ineffi- 
caix  femper  est,  et  a  molis  suae  valeiudine  dissocia- 
kB  ostenditur,  qui  non  potest,  quantus  est,  una  tra- 
ctatuum  forma  monstrare.  Est  tamen  boni  docioris 

*  Prosfatio  quando  Arator  auditorium]  Haec  tota 
nuiic  primum  in  lucem  erula  ex  manuscriptis  :  scri- 
pta  in  gratiam  Aratoris,  cura  Deuterii  grararaatici 
.i^^edlolani  d!8clplin»  traderetur.  MediQlani  inquara, 


porrigo.  Debuit  tibi,  macte,  orationera  professio  et 
mea.  Felix  istud  nominis  apud  doctos  a^spiciuro,  di- 
tando  scientiae  frugibus  laborera  circa  studia  neccs- 
sarium  promlttit  et  nomine.  Finde,  adolesccns  c{;:re- 
gie,  pinguium  dorsa  terrarum  :  imprime  denteni  vo- 
raeris  novclla  adhuc  incude  formatum :  eiercc  in 
siudioruro  solo  quidquid  optimum  convenit  arato- 
rem.  Sl  scrutatns  pcniiua  fueris  lateniium  secrcta 
camporum,  invenies  iilic  Deuterium,  qui  iibertate 

4|uia  ut  ad  epiatolas  observatum  est,  Arator  extra 
Llguriam  non  studuit :  et  quae  de  Deuierio  passim 
scribontur,  ad  M^ieianumy  ubi  scholam  faabebah 
'referenda  aunt. 


SM 


ICTTONBS. 


m 


linpairttin  gennina  tibi  muUiplicalis  seminibus,  etAqnemnon  jovet  amisisse  patrcm,  sublncrosa  com« 


8uiiorem  remunereiur  impensum.  Disce  jam  nunc 

^erborum  luxuriem  ariis  falce  truncare ;  ut  novel- 

lus  cespes  sub  ferrl  discipiina  proflciau  Re^eceiur 

quidquid  infecunda  palmitum  umbra  transmiserit : 

nd  solam  ovarum  spem  viies  tuae  ramos  extendant. 

Talis  ad  genium  tuum  redeas  necesse  est :  talis  ad 

vota  nostra  respicias  :  et  cum  te  gravidis  scientis 

culmis  ornaveris,  lunc  te  magnum  dici  conveniet 

Aratorera.  Quocirca  spe  in  te  prscmii  nutriai  laudis 

ardorem.  Legi  quia  non  est  fortunae  losus,  si  quando 

inter  feculentos  quorum  ego  primus  sum,  imperito- 

nim  greges  profecerit  liiteratus.  Non  metuas  pres- 

soram,  qua  gravantur  inslructl  :  magis  laudis  habet 

laeens  peritia,  quam  culmina  rusticanlum.  Erigit 

doctos  conscienlia  sua ;  et  si  quando  incertis  tempo-  B  blimiter. 

mm  Oatibus  opponuntur,  sustinent  mala,  quns  sxcu- 

lia  magis  sunt  ascribenda,  qiiam  meritis. 

Prosecutionem  meam  quani  vere  ruslicam  in  Ara* 
toris  commendatione  contexui ,  fclici  tanlum  dicunt 
aliqoi  person»  blanditam;  cui  favorem  de  patris  po- 
testaie  eonciliet  dilectionem  menlita  necessitas.  In 
CDJos  laudis  ministerio  vivis  et  praesentibus  lantum 
serviensy  temporalem  exhibetlinguafamulatom.  Quae 
qooties  inaliqoorom  praeconio  focalis  verborum  ima- 
^nibus  ludii,  fortiori  studio  conceptum  mentis  abs- 
condit.  Nonnnnquam  enim  doctis  tribuit  stylus  pro« 
fundionim  cogitationum  latebram ,  si  dulcibus  aures 
non  bene  merentiom  fumentis  illexerit.  Sed  seqoe- 
slreninranosiro  lalia  institota  proposito.  Nosetscire 


mutaiione  si  talem  c-onceditur  invenisse  ?  Tantivirl 
Insignia  ,  quse  implere  nequeo ,  per  profana  verba 
non  temero.  Ipse  est,  cujus  est  dulcis  auctoritas,  aut 
horrida  dulcedo  *  qui  magistrum  in  ecclesia,  magi- 
strom  in  domo,  niagistrom  in  convivio »  magistrom 
implet  in  jocis :  qoi  iiunquam  facit  quod  seqoentes 
nollt  imitari.  Cujus  ad  unguem  polita  conversatio 
coelesle  iter  discipulls,  duin  incedit,  ostendit:  minor 
enim  laus  est  docere  bene,  nisi  opere  docenda  mon- 
straveris.  Rujus  viri  suscepto  adolescenii  quid  mea 
pracstitissei  oratio;quem  eventus  dexter  de  iiisti- 
lutoris  meritis  manet,  et  de  orbitatis  prosperitaie 
perfectio?  Huic  sufliclunt  pationi  preces:  per  quas 
merebitur  iiutitutis  optimis  imbotos  degenerare  so- 


DICTIO  J 

*  Gratiarum  actio  grammatico ,  qwmdo  Parthenius 

bene  recitaxiit^ 

SCP.OLASTICA  QOABTA, 

Quando  debitas  beneficiis  reddimus  gratias,  credo 
quod*abjuramus  Jactantiam  necessariis  obseqoendo : 
nullo  enim  arroganliae  tumor  bonestatis  velatur  in- 
dumento,  cum  non  gloriae  militant  verba,  sed  san- 
guini.  Aliud  est  eniin  ot  laKderis  dicere,  aliuddicere 
ne  carparis.  Ibi  mensavara  famae  est  subjecia  jactan- 
tiae ,  hic  servata  ratione  jure  in  loeum  gtoriae  redi- 
git,  quod  ex  dictionis  sudore  coniigerit.  Justis  nam- 
que  et  superfluls  declamationibus  ,  et  si  pari  favor  ^ 
sermone,  discrelis  tamen  meniibus  eihibetur :  uiio 


b«e  eonvenit,  et  odisse.  Cautius  enim  a  prudeniibus  G  quidem  lyranni  Iaudationes,.et  bonoruin  principum 


noia  quaro  inopinata  fugiuntur.  Mlhi  ad  laudationes 
amicorum  nisi  amor  verba  transmiserit  quae  in  pe- 
netralibus  conscientine  c;iritntc  magisira  dictantur, 
inter  reilaiionum  vias  sub  fasce  suscepti  oneris  pal- 
pitibo.  Ergo  *  classico  meo,  cui  proprium  sine  fraiide 
aervivlt  ingenium,  indices  animi  mei  dictlones  at- 
tnll;  quia  sine  adulaiionis  suspicione  est  inter  aequa- 
^es^  amicitia  personas  :  et  tunc  fiiia  diligentum  sin- 
ceritas  approbatur ,  quotiens  non  venit  a  potestate 
qood  metuas.  Mihi  classicos  non  meretur  imperiis , 
qoidquid  iion  imponit  obsequio.  Ferunt  tamen  aliqui, 
orbo  pareotibus  fldeli ,  auspicato  gymnasia  Uttera- 
roro,  personaih  religiosrim  debuisse  magis  verba  prx- 
seoiare.  Orbum  parentibus  dixi,  cul  per  felicia  na- 


orecelehraiitur,  nec  est  aliqua  inter  ejus  qui  mere- 
tur  pracconia»  diversitas ,  et  illius  qui  usiirpat.  Quod 
nisi  gravia  judicintum  ingenia  dicendi  causas  expen- 
derent ,  nullum  daret  haec  qux  etiani  indignis  con- 
tingit,  acclamantium  aura  discrimen.  Suscepiarum 
secreta  dictionum  nb  audientibus  non  examinanlor 
lingoa ,  sed  peetore.  In  summa,  aliud  est  recitantem 
blaiide  et  libenter  audire,  aliud  affectum  quorecites. 
approbare.  Sed  jam  omissis  thematis  commendatio<* 
n\Uns,  rem  polius  mediocritaiis  nostrae  eloquatur. 
Parthcnium  quondam  ad  studia  tua  properantem, 
optime  magisler ,  sub  oratiunculae  meae  insinuatione 
perduxi,  lunc  com  liberalium  disciplinarum  llmen 
iiitrarct ,  tunc  cum  incertum  esset,  utrum  prosapias 


tone  damna  commonis  pater  et  episcopiis  factus  esl  D  nitorem  erudltione  loqueretur  :  nnllo  enim  teste  no- 


proprius.  Ille  afHictorum  consolatio,  jejunorum  ci- 
bos,  caecorum  oculus,  pe^  claudorom ,  tot  pietatis 
soasspecies,  tot  misericordiarom  grados  ad  hiijus 
convertit  personae  profectom.  Et  illud  domni  Lau- 
reiitii,  quod  mondi  necessitalibus  succurrit,  ingc- 
niom,  in  roinisterio  hujus  exercetur  infantuli.  Cui 
talis  non  sit,  ut  vere  dixerim,  gratiosa  calamitas? 

'  CUiuico  meo]  Mox  infra ,  claisieuB  non  meretur 
imperii» ,  nempe  Arator.  Nova  signiOcatione  classi- 
com  dixit  aoditorem  scholasticom,  qoasi  jnin  tiiin 
fcholarum  ordines  in  quos  scholasticl  distingnuntur, 
classes  appellarint:  osos  porro  eadem  est  voce  lib. 
IX,  epistola  penuliima. 

*  Gfaliarum  aetio ^ammeuko ^  quando Psrtheniui] 


bilitatis  utitur,  cujus  sanguinem  iion  prodit  instru- 
ciio.  Tunc  ergo  prsedictum  prosecuti  sumos  elo(|oiOy 
quando  fas  non  erat  sermone  nostro,  qualis  esset 
natus  ,  ostendi :  quia  bonorum  semper  meritornm 
labes  est  habere  Iiicem  sanguinis,  et  nocte  rustici* 
tatis  includi  :  prodi  stemmatiim  vocibus,  et  imperi- 
tia  fuscante  delitescere.  Aurum  nihil  est,  nisi  manu 

DeParlhenio  alterius  Ennodii  sororis  fllio  dictnm  est 
suo  locoinepistolis.  Iliinc  olim,cum  sludiaauspicare- 
tur,alia  dictione  prosecutusfuerat  Ennodiusqnae  iion  ex« 
stai:  nuncejiisdoctori,  Deuterio,  utopinor,gratiasagil« 
cuin  specimen  profectus  sui  declamando  dediss  t.  Sie 
pro  Araiore  duae  suut  dictiones,una  cum  ad  scholamde- 
ductos  esty  altera  eoin  ad  laodem  provectos 


282  ENNODll  EPISGQPl  TlGiNENSIS 

componalur  anificis,  et  fulvo  preiium  melallo  lima  X 
fabricanie  jungaiur:  cessanie  indusiria  ,  exigua  esi 
clariias  quae  ?enerU  a  nalura.  Fabrilibus  debet  slu- 
diis,  quod  iu  pariu  sao  terra  laudalur  :  fornacis  be- 
nelicio  et  Jatentium  faecibus  venaruro  quod  in  solidi 
traxit  specijsm  ferro  ^  dominatur;  et  effera  hominum 
Gorda ,  domitrice  affectione  captiva,  victum ,  nisi 
ej^ercerentur,  mortalibus  non  prxberent.  Artis  est, 
fluod  lit|uidum  maris  elementum  homosecurus  in- 
greditur ;  et  pacvp  dlscrimine  per  ingenia  iter  mor- 
lis  exsuper^t.  Magisira  agricolarum  simpliciias  tel- 
luris  faciem  dum  braclilis  disiinguit ,  viueta  compo- 
nit,  et  de  prole  arborum  liquorem  quo  salus  nuiria- 
tur,  extorquet.  Multis  manifestatur  iudiciis,  operan- 
)ium  diilgentia,  aut  infundi  quodorigo  non  tribuit» 


S84 

DICTIO  XI. 

QuiB  dicta  e$t,  quando  Eusebii  filiut  traditus 

est  ad  iiudia. 

SCHOLASTiCA  QUINTA. 

Licelsicut  novitas,  ita  liabeanl  intermissa  formi- 
dinem,  et  boc  sit  cum  de  *  atlrilo  fovoris  pnblici 
frons  refugit,  quod  Tuit  anie  quam  disceret;  duin  nd 
eluctatam  reducitur  usu  dicendi  pereunte  scnettus 
infaniiam.  Exercitus  Olympicis  ceriaminibus  de 
palma  couGdit  eculeus;  et  si  non  otio  debilitetur , 
in  suo  jure  credii  esse  vicroriam  ;  semper  ei  coro- 
nam  blandimentis  efficacibus  spes  promitiii ,  ni&i 
yelocitati  prxmium  desidix  languorexcutial.  Artifex 
jaculandi  de  triumpliis  securus  optat  incerlu  :  ei  cui 
occurrii  semper  in  acie  gloria,  longa  pace  superaiur : 


aut  quod  bona  tribuit  cuslodiri.  Et  si  laiis  est  rerum  n  poetarum  hederas  nobilioribus  corymbis  et  viridanti 

•.^:..^_...>  ^^^Aiti^      ^     •»         1       »  !•.•       •  •  erkAAlA  n..»_!»   :^.~^..i.::     ^^ i^ :j..:.    _ .      r    _ 


universa  condilio,  quaulo  ,  doctor  eruditissime,  sol- 
licitudo  tuq  est  elevanda  praeconio,  per  cujus  dexie* 
ramlibertas  jamjamque  ruitufa  relcvatur  ?  per  cuj.ts 
periiiam  aul  insiituuutijr  novella,  aut  servantur  de- 
cora  majorum?  Vere  fateor,  nisi  esses.  brevi  suc- 
cumberet,  quidquid  mQnstrat  ingeniuin.  Sed  quid 
obligor  maximis,  qui  sustinere  parva  wm  valeo ,  et 
generalem  facio  gfaiiarum  relaiionem ,  qui  vix  pro 

persona  suHicio?  Uberes  tibi  coram  inuUis,  eiiieii- 

•  •  •       » 

datissiine  bominum,  grates  refero,  quta  agnosci  a  roe 
Parilienium  insiituiione  fecisii.  Tu  de  ejus  peciore 
scientiae  sarculo  paliurum  et  iolium  subinovisti :  ii; 
triticeam  messem  qua  propinqups  pascat,  eievasii , 
feliciineoeveiituperfamiliaruin  dissonantiam,  unum 


specie  nutrix  ingenii  comit  assiduitas:  cessanie  fre- 
quenii  probatione  mutescunt  ora  causidici :  educa- 
tu8  in  puppibus  aequor  liquidum  sine  terrore  nauta 
periu&trat:  qui  si  ad  terrenam  vitam  ducat  oificia  , 
pec  itinera  asiris ,  nec  eventus  deprebendit  auspi- 
ciis.  Agricola  si  aliquapdo  vomerem  ill^cius  urbaoi- 
tate  contcmnat,  iq  devium  bobus  dum  scribil  lerga, 
rapietur.  Ergo  sicut  artium  in  suo  qu^que  opere  in- 
vei|jtur  mater  insiantia;  ita  novercaerudiiionis  osl 
negligentia.  Talis  est  nostr»,  quaip  post  temporum 
intervalia  producimus,  conditio  diclionis:  non  uo- 
lum  scbema  deferens,  non  pompam  quam  aeiaie 
mercari  debuisset  ostendil:  totam  riiJuciam  de  audi-> 


torum  beiiigniiateconcipiens,  snfficere  credit  veniam 

3uod  sequereiur,  et  aliud  quod  fugerei,  demonsiran-  p  P""^  f^^ore;  satis  esse  pia  vota  pro  meriio.  Absisle 
0 1  0  laudanda  supra  hominemtui  virtusingenii!  In      P'«cul,  debiiis  liinor:  insinuandum  orbitaUs  mise- 

raiio,  oraiionem  religiosum  commendat  pfiicium. 
Quid  faciat  sermo  periti»  splendore  doutus ,  ubi 
causa  eliam  sioe  insinuatricis  linguae  placet  officio  ? 
«res  impetravit  gratiam :  sufficit  ut  verba  mereantur 
attiectuin :  utraque  secundis  ad  audientiam  veslrani 
ominibus  convenerunt.  Dicam  sane  qiiod  restat,  quia 
tanlum  defrudo  laudibus  meis»  quantum  remanserit 
in  pra;senti  caiisa  sileniiis.  Huic  Eusebius  nobilissh 
musgenitor,  par  moribus  quam  nalura,  dum  exire^ 
oiis  pressus,  humanitatis  sortem  profuturo  in  longum 
velit  superare  consilio:  dum  viulis  animae  Tigora 
terreni  carceris  angusta  calcaret ,  ac  se  spiritaiibus 
habitaculis,  cum  a  Deo  vocaretur  ,  refunderei ;  ni- 
hilque  in  mente  ejns  esset  de  homine  residuum , 


una  eademque  persona,  qua  arte,  quod  utrumqae 

descendebat  a  sanguine,  quid  disceret,  ei  quid  dedi- 

sceret,  indicasti.  Laeto  Deus  gaudia  nostra  disponat 

eveniu  :  procul  sit  quodcunque  miualur  adversiias  : 

plus  in  te  laudandum  est,  quia  discipuliis  tuus  scit 

prosapiem  vitare,  quam  quod  prosapiem  cerlai  iini- 

tari.  Ecce  Paribenium  propinquiias  sua  ex  utroque 

generis  calie  descendens ,  alia  agnoscit  fericiiei,  alia 

feticiter  non  agnoscit.  Quam  timui  ne  praefata  pernii- 

stio  dum  ipsa  dive  feiiaie  discordat,  in  deierioris  jura 

mellora  vila  concedcrct,  et  pro  vilitate  temporum  fa- 

Cilius  in  ipso  pars  iiidocta  regnaret!  Sed  ostendisti 

ndlhi,  aeiatis  luae  ornamentuin,  quia  plus  in  consan- 

guineo  obiinui  quam  poposci.  Goelcsiia  imitatus  es  -^ 

ube.natcbeneficii,quandoimpen8ionemultiplicicoin-""***  immacul.ita  filii  diligentia ,  lllud,  quod  nec  in- 


mendaiiiis  vota  vicisii.  Ecce  jam  hiemali  pectore  et 
corde  algido  diclionum  fiosculi  vernanl,  ct  ridenlia 
verborum  germina  depingunt  calatlios  e.\hibentis  : 
ecce  posi  geniile  murmur  de  ore  ejus,  quae  humani- 
talem  significent ,  verba  fiinduntur.  Ilis  ergo  mune- 
ribus  luis  nisi  reddam  vicissiiudinem,  praestitisse  le 
ae^iiiiics  iion  merenti,  Quisquis  enim  feriala  lingua 
sumssus  nieliorcs  suscepcril,  oslenditsequod  allu- 
lit  pro>peritas  non  amare. 


•  ScJJOt.»  donatuu 


ter  coelestia  ulla  delet  oblivio:  hunc  mihi  quasi  bene 
conscius  fovendum,  prout  vires  iribuunt,  dereliquii: 
confusa  suni  supremis  deponentis  verba  suspiriis. 
Videro  quid  aliis  reliqnerit,  mihi  sub  Dei  obtesta- 
tione  dimislt  haeredem.  Cui  saporem  vitae  labris  pi  i- 
moribus  eontingenli  gustum  deprecor  ubertalis  in- 
fundi :  ut  provoeatus  disciplinarum  melle  et  fav  i^ 
scieniiae,  de  domibus  cereis  ipse  sibi  liquentis  ele- 
menti  necUr  assumau  Habei,  doctor  venerabilis, 
laus  tua  per  honc  ad  cumulum  perducta ,  quod  ca- 
piat:  ex  tallum  profectu,  meritorum  tuorum  plent- 
tiido  non  refutat  augmenta :  quia  discipuli  elegantia 

'  Forte  altntti. 


DICTIONES.  286 

assertio  est  sioe  labe  docloris ;  ejus  maxiroe ,  cujus  A  per  vos,  quoa  cor  oene  oictaTerit,  lingoa  proloquitor ; 


prosapiem  splendidam  tempus  postulat  scicnliae  ra- 

diis  adornare ,  ut  decus  originis  in  dicm  serenissi- 

luum   procedai ,   quando  oris  in  ipso  jubar  eiful- 

aerit. 

DICTIO  XII. 

Data  Aratori  quando  ad  laudem  provectu$  isl. 

SrjlOLilSTICA   SEXTA. 

fbema,  laus  litterarum. 

PniCFATIO. 

Littera  dc  proprio  laudctur  splendida  censu, 
▲dTena  nam  ciiUus  nil  iribiiet  genii. 

Ebria  vestiio  plus  luceni  vellera  Sere  : 
Persica  candentes  colla  deceiit  lapides. 

Mil  juvjt  extorno  compuuere  membra  niiore : 
Lux  natur^lis  sidcra  nobilitat. 

NARRATIO. 

Oinnibus  reous  qu»  xsiimantur  prxconiis,  exbi- 
bend.i  est  pro  diccndi  facultale  laudalio  :  ab  eloquen- 
tiae  dole  radiantibus  reddenda  sunt  litlcris  quae  dc- 
bentur  :  quia  sicul  gratuttuin  munus,  e^  opes  ct  ani- 
roum  indicat  largitoris;  iia  accepta  denegari,  avari> 
tiaro  et  impudeutiam  reserat  suppriment  s.  Libemus 
liuerarum  nuroini  quod  de  ipsarum  fluxit  altaribus  : 
quanUsvis  eniro  materia  ista  copiis  prxdicationis 
lionorelur,  qualibet  emuat  ubertate  diciorum,  de 
possessioiiis  suse  frugibus  pasta  satiatur  :  quia  dum 
inter  vireta  auae  disposuit,  propria  oculos  amoeni- 
tate  captivat,  babet  quidem  ipsa  jucunditatem  dc 


ad  invesiigandam  inter  juslitiam  vos  praebetis,  dum 
6ppres8um  callero  durnetis  qiio  expetuntur  superna, 
purgastis :  vos  triticeam  de  loliis  segeiem,  tos  fe- 
cundas  de  sterilitate  iiigeniorum  glebas  efficitis,  et 
gravidas  aristas  ad  scieiitiae  liorrea,  ne  fames  infan- 
tiac  possit  praevalere,  portaiis.  Mundae  nitorem  faini- 
liae  servando,  obscenam  prosapiem  peregrina  luce  " 
perfundilis.  Dco  proxima  rcs  est  vero  infusa  bcneri- 
cio,  dum  per  cursus  elucubrationis  traJitae,  ne  optimi 
degenerent,  et  ut  mali  degenerent,  salva  siemmatum 
veritate  praestalur.  Per  vos  de  innocenlum  actibus, 
quae  ad  instrucfionem  seqtientium  pertinebant,  gesta 
iion  perount :  vesiris  in  niedium  catenis  transacta 
reducuntur,  et  sepulta  rcviviscunt :  vos  instrumenla 
B  memorise,  vos  causa  pietalis  :  vesiris  vomcribus  bu- 
mani  pccioris  tellus  adfecunditatem  prxparaia  descri- 
bitur  :  vos  religionis  auctores,  vos  bosics  criminum : 
Tobis  ducibiis  qu^  per  usum  subripiunt,  dedisouiilur 
scelera,  per  quas  bona  discunlur  :  aul  ad  directum 
lioiniiies  augetis  propositum,  aut  mutatis  obliquum. 
Vestro  exsulcs  ornantur  indicio,  et  a  mundi  culini- 
nibus  sejunctos  vos  coelo  sociatis  :  malas  conscientias 
aut  inirare  conteinniiis,  aui  in  sacrarium  ingress» 
dedicatis.  Facessat  a  lilteris  vel  niulare  quod  dignum 
est,  vel  iion  muiare  quod  noxium  :  vestris  vulneri- 
bus  nuila  per  clialybem  vcstitos  subducit  instructio  : 
ad  peneiralia  illoruni,  et  quos  ferriim  texerit,  perve- 
nitis  :  vcstris  uinbonibus  direcla  ab  adversariis  tela 
repeiluntur:  nec  speculis  peritix  vestr%  ulla  cljpeo- 


gnipinibas  suis,  sed  majora  capiuni  messes  ingenio-  g  yum  crales  opponiiur.  Yos  in  affiictione  constituios 


ruro  incrementa  per  dominam.  Itaque  qui  fenus  lit- 
\em  solverilt  plos  ditescit  :  dum  per  secreliorcs 
imeatuSy  quasi  per  magnos  alveos,  qu:c  ad  illas  dire- 
cla  sunt  fluenta,  reducuntur  :  nec  qiiod  per  guitas 
amiseris,  aliter  quam  si  relabentis  Jonii  jus  liahcas, 
possidebis.  Quis  peritiae  depositum  neget,  nisi  qui 
desiderat  mendicus  enici  duni  reservat?  Isiius  lei 
Sruclus  (<)Uod  mirum  dictu  esi)  in  abiiiidaniiam  refn- 
sus  exaestuaiy  duin  jejunos  faciat  incubantes.  Ergo 
post  opem  coelesteni,  post  superni  favoris  auxilium, 
mioislra  quibus  uiaiis,  urs  vcacrandi,  prxcoiiiis; 
et  iQventionis  tuae  bono  de  liis  qu.c  a  le  fuerint  di- 
r^cta,  gralular^.  A  te  orta  in  usu  laudis  amplectere  : 
Dos  nibil  manet  iii  bnc  pane,  quud  dignuni  sit  ultione 


erigitis  :  vos  positos  in  corporum  cruce  mulceils  !  sic 
gaudiis  augmenta  tribuentes,  ut  modum  bilaritas  et 
producta  custodiai  :  si  a  vobis  veniant  blaiidimenlii, 
dulcescunt.  Non  licet  contra  iinperium  vestrum  vel 
defunctum  flere  queni  diligas  :  vos  nuptiis,  vos  aptab 
fuueribus  :  scienlix  islius  studium  diversissima  in 
concordiam  lenel,  et  utramque  parlem  amplexa  gra- 
tulatur  :  utinam  vos  longioribus  coli  liccret  aflatibus, 
et  noii  vestris  lcgibus  dcbercliir  brevltas,  a  quibus 
copia  voliva  suggeritnr !  Pcr  iitterarum  species  in 
longuni  iiura  vox  tuto  commiilitur,  el  sine  imniinu- 
tione  sui  relegente  solidntnr.  Anie  vos  ignara  ordinis 
vixil  huinaiiitas,  et  rnciantia  glandem  pectora  sinc 
modis  verba  vomucrunl  :  vos  inter  unius  naiurae 


vel  pr^mio.  Fideli  oris  nosiris  famulatu  si  parum  in  «^  homim^s  dislanliDin  facilis,  dum  coeleslibus  noiili 


elevatione  meritofiim  tuorum  suggerimus,  lioc  dedi- 
sti :  oos  borum  amiiium  fistulae  sumus,  nec  quidquam 
de  copiis  commissi  liquoris  ebibimus  :  tu  ui  pcr  nos 
roeritis  tuis  satisfacias,  quasi  iEgxum  pelagus,  ut 
Pegas«us  gurges  illabere.  Ante  oculos  vesiros  sunt 
monim  vestrorum,  si  bene  excmpla  rctinetis.  Salvae 
suiit  quascunque  de  censu  vestro  ad  usuraiu  geinmas 
admoveinus.  Ecce  verticem  meum  coruscans  luce 
Tcslra  diadema  nobililat,  et  pretiosorum  lapiduni 
fulgore  variato,  crescit  ex  genio,  dum  compcienter 
ostenditur.  A  vobis  radicem  sumunt  instituta  sa- 
pienli:e;  per  vos  informata  proferuntur.  Mullus  sine 
Tobis  peciori  ^por  est,  nec  libertas  eloquio  :  vos 
injCDiii  lestirooniuro  sanguinis,  vos  roateria  pudoris, 


vestri,  pccudibus  similos  rcddil  i^noralio.  Iii  propa^ 
tu  0  est,  qualii  ante  banc  friigem  fuerit  mortalium 
drserta  prosapies  :  cum  illis  enim  quibus  nobiscum 
par  adventus  in  lucc  est,  per  discrclioncm  vostrani 
non  est  condilio  iin  \  snpiendi.  Valetc,  ornanic  la 
mclioris  saeculi,  et  mundum  qucm  eruderaslis  con< 
cessae  a  Deo,  in  tcmpoium  remedio  possidcle 

DICTIO  XIII. 
Quando  Paterius  et  Severui  traditi  sunt  ad  siudia, 

SCHOLASTICA  SHPTIMA. 

Si  nauta  secundis  tlatibus  feiiciier  bumidi  dircctum 
iraiibit  itineris  :  si  beilatorein  dticil  succcssns  inclior 
ad  triumpbum  :  si  per  rlieioricos  campos  litieraruin 


187 


ENN0D1I  EPISGOPI  TICINENSIS 


«M 


miles  judicis  fit  favore  sablimior  :  nostrum  est  lio-  A  res  secunds »  qaando  propagnatorum  veslronim  et 


dierno  die  momenlis  paribus  gandere  de  ibemate. 
Qiiid  niihi  est  cuin  iiigenii  mei  publicata  et  degeneri 
paupertaie  ?  ecce  de  suscepi»  diciionis  messe  dite- 
seimus  jucunda  sorie,  quando  relatorem  meritum 
retationis  amplincat,  ei  actorem  causa  commendat. 
Ubi  est  pavor,  qui  nos  sibi  propter  imperiiiae  con- 
scientiam  subjugabat?  ubi  frontis  irepidatio,  usu  et 
exercitatione  fragilior?  obliviscimur  meriii  nostri, 
dum  claritatem  loquimur  alieni.  Nunc  discimus  po* 
tentes  et  alios  esse,  vos  facere ,  qunndo  taniuni  et 
faiiia  nobilis  dat  praeconi.  Nihil  mibi  cum  dubiis : 
splemlor  laudantes  illuminat :  et  immersos  tenebris, 
si  ejiis  meniiueriiit,  sol  recludit.  Sed  rursus  hilaritas 
jmigiiur  cum  pavore,  et  fit  socia  exsiiltationis  trepi- 


adolescit  posteritas,  et  adhuc  patris  avique  tutela 
non  deficit.  Ergo  bis  stimulis  incitatum,  doctor 
venerabilis,  suscipe  universorum  voces  affereniem, 
et  elevatus  consideratione  meriti  parem  te  multorum 
forma  sententiae  :  labora  ut  mnnitio  nostra  te  susti- 
nente  solidetur,  ei  ne  inimica  arietum  vincat  impii- 
gnatio,  tu  muris  patrias  studiorum  arma  conjunge. 
Scimus  quorum  tibi  soboles  committatur,  ut  quod 
natura  validum  peperit,  confortet  industria.  Ducis 
erii,  non  originis,  si  de  viri  fortis  stirpe  editus  ha* 
beat  intcr  bella  formidinem.  Sufficit  te  sic  instruclio- 
nis  tuae  sudore  crescere,  ut  praesentes  pueros  formam 
veterum  facias  obtinere.  Sed  dicas  forsitan  :  licet  te 
professio  sanctior  urgeat,  me  in  istis  non  babet  cura 


datio.  Quando  impar  in  modicis,  sufficit  in  supremis?  B  postremum.  Ego  sum  cui  Paterium  filium  mater  et 


Nam  qui  claritudinem  non  slyli  luce  commendat, 
obnubilat  :  et  sicut  ingenio  facundorum  crescunt 
iDodica,  ita  siccitate  devenustaniur  amplissima ;  et 
nisi  aestimntis  viribus  aggrediaris  sarcinam,  subjace- 
bis.  Ecce  Paterius  ei  Severus  ornamenta  curulium, 
et  parentiva  vocabula  purpurarum,  eruditionem  ori- 
ginariiim  in  ipsis  vitao  praestohntur  exordiis  :  dedi* 
gnantes  non  studiorum  diligentiam  cum  sapore  hau- 
rire  lucis,  quos  indiHcretis  temporibus  Dei  natura 
donavit  et  liiteris.  Pro  quibus,  quid  parentnm  de- 
cora,  quid  insignia  vetusta  novo  meiiiibus  relator 
insiniiem  ?  Levabor  hoc  onere,  si  fastos  pro  me, 
audkor,  inlerroges  :  mecum  campi  solemnis  illa  vo- 
ciferatio,  mecuin  Severum  et  Paterium  et  aula  vene- 


virgo  sacri  fontis  alvus  elTudit :  ego  in  animae  ejus 
secunda  nativitale  aut  recreatione  sum  genitor  :  ergo 
peculiaris  eruditionis  ejus  me  provisio  respicit,  cujus 
pater  et  inter  coelestia  sum  vocatus. 

DICTIO  XIV. 
In  legatum^  gui  patriam  hoBtibuB  prodidii, 

CONTROVERSU  PRIMA. 

Si  excellentios  crimen  est,  quod  digiia  venerationa 
pcrsona  comraiseril,  babetis,  judices,  in  uno  homine 
duo  diversissima,  et  proditoris  meritom,  et  sacra- 
mentum  legati.  Sed  vindtur  in  ipsis  vox  superata 
primordiis  :  facinus  vix  credo,  quod  arguo  :  quis 
aestimet  in  vocabulo  integritatis  consummatam  ceci- 
disse  perfidiam.  Cogimur  dicere,  quia  nil  mali  aut 


ratur  et  curia  :  quorum  quamvis  familia  roeruit  sci-  q  p^^j^^^  ^^^^^^^  ^^^  ^^^g  l^^„g  admittat.  Quid 


plones  ei  trabeas;  seposita  tamen  ad  tempiis  dote 
aanguinis,  quod  occasuin  per  diguitates  et  po>t  se- 
pulcra  ncsciunt,  moribus  excgerunt.  Mentior,  nisi 
vivit '  raterius  in  opinionedoctorum,  et  perenni  aere 
formatus,  illain  eloquentiae  palmis  nobilem  inler  pe- 
riios  praesentat  erfigiem.  Ilornm  prosapies  adhiic 
quidem  parva,  jam  maxima,  gemmata  pubescentis 
flosculi  ora  praeferens,  vocis  praesidium  quod  exhibe- 
bit,  iinplorai,  hoc  taciti  poscens  allegatione  colloquii. 
iuvate  parvulos,  quos  habebitis  patriae  niox  parentes: 
impendite  praesi<lia  defensoribus,  et  pugnate  pro  te* 
neris,  ne  maiuriures  aevo  succumbamus  pro  univer- 
sitate  beltantes.  Scitis  quae  domus  pro  generali  cala- 
Diiialc  desudet,  cui  debeaiur  pro  conimuni  securiiate 


accusationi  meae  pro  innocentia  nomen  opponis?  in- 
sequeutem  posses  effugere,  si  esses  meritus  quod 
vocaris.  Nemo  cautius  malus  est  quam  qui  abscondi* 
tur  sub  appellatione  pieiatis :  tutum  est  iniquitatid 
exercitium,  quod  honestatis  legitur  indumenio.  Fa- 
cessat  propositum  praestigiis  potius  quam  mente 
constare  :  enervata  defensio  est,  quae  nudi  boooris 
nititur  nihil  valitura  testimonio.  Ut  nocentior  contfa 
patriain  exisleres,  viam  tibi  consilia  nostra  pepere- 
runt :  nos  egimus,  ut  fortior  hostis,  dum  propugna- 
torem  quaerimus,  appareres :  non  sentiremus  quae 
irrogasti  palrise  inimicitiarum  pondera,  nisi  sum- 
psissent  ab  amicitiarum  religione  principiom.  Exter' 
nis  adversariis  sine  labore  congredimor :  inerme  pe- 


litatio  :  a  qua  fluxerit  quod  inier  adversa  iiiter  vos  ^  ^^„5  i„^e„ii^  q^j  ^^  ^^^^^  f^uge  in  alfectom  prorum- 


eivilitas  non  vacillat.  Debet  vobis  origo  nostra  banc 
tributariam  funclionem,  ut  semper  nutriat  pairiae 
sux.  siiie  inleimissione  custodes.  Ergo  si  nola  sunt 
vobis  boiia  germinis  nosiri,  inseienda  suggerite  :  ut 
quod  niiet  in  semine,  cultura  melieret :  habeat  ccspes 
radici  obsecuiidans  poma,  quae  tribuat.  Non  sunt 
peregfina,  non  fugitiva  quae  poscimus.  Si  Eleis  et 
Olympicis  conOictibus  nutritur  eculeus  de  parentlbus 
aestiinaius,  nos  adliiic  proficientium  creatorum  mu- 
niamur  exemplis.  Vobis  tantum  praebucrunt  obsequi 

Vivit  Paterius]  Petronii  Maximi  11  consulis  collega 
anno  Ai'±  et  anle  <  onsnlatum  pra^fectus  pr^etorio ,  ut 
testatur  Valentiniani  Aug.  novella  ad  eum  missa. 
Ennodius  acream  quoque  statoam  doctrinx  nomiue 


pit  inimici :  egimos  foederis  tempore,  ot  generalera 
adversariom,  quiJ  gravaret  patriam,  iion  lateret. 
Isle  enim,  cognitorum  splendidissimi,  si  negligentius 
in  suscepto  functus  officio,  per  animi  taedium  sncio* 
riim  cominodis  insiitlsset,  capitale  merer«'tur  exi« 
tiom  :  qoale  est  enuntiasse  bostibus  interna  patriae, 
pro  quibus  certasse  sacrilegiom  foit?  quibus  suiit 
expianda  tortoribus,  quando  illud  perdideris,  qiiod 
nefas  est  non  juvisse?  quantis  colorum  varieiatibiis 
et  urbanitate  lethali  ad  hoc  perductos  xstimatur,  ut 

Paterio  positam  fuisse  signihcat,  in  foro  nimirum 
Trajano,  ubi  mos  erat,  Sidonius : 

Ulpia  quod  ruUlat  perticus  aere  meo 


DICTIONES.  290 

Srl^l^J^tTr*!?^^^^^^^^^  Solel  TirtoMaa  A  pas  Mh\i :  pogirema  est  in  novercali  Indlgnationa 

necls  exsecuiio.  Vellem  in  accusaiione,  judices,  dia- 


innata  non  fuerit,  cura  et  nutrimentis  institui,  et 
translre  in  affecium ,  quod  feceris  studio  falsitatis : 
nsu  honeslatis  robur  adlpiscitur,  qul  bonum  sub 
diaturnitate  mentitur.  Servasse  adhnc  beoevolentiam 
captiosam,  nisi  inspexisses  Ixdendi  callem  legationis 
clave  feseratum.  Tale  est,  ac  si  aegris  sub  febrium 
jacutione  languentibus  allaiurus  sahitem  curator 
adveniat,  et  animam  in  peneiralibus  §uis  sub  medi- 
cioali  ;specie  exclosurus  inquirat :  quis,  rogo,  huic 
Don  paridat  secreU  vilalium,  et  in  quibus  adbuc  locis 
vigor  subsismt,  annuntiet?  facilis  exsiinguendi  mi- 
DJstratur  occasio  illi  a  quo  sanitas  postulaiur.  Sic  te, 
inparissime  bominum,  adversus  nos  iniimorum  re- 
seratione  munivimus.  Ex  vesiro  nunc,  cognitores, 


lius  immorari,  iiisi  faciiiorosae  poenam  prolixior 
lingua  differret.  Nolumus  quas  pernrauti  c<nceditis, 
ui  addicenda  in  luce  merealur  indiicias.  Quoiiens, 
scelestissima  feminarum ,  subdolis  privigiium  fovisti 
complexibus  mairem  mentita  ?  qiiotiens  innoxiis  po- 
tionibus  egisii,  ut  de  manu  tua  morlera  securus 
acciperet  ?  Caplaia  silis,  tempus  et  bibendi  neces- 
sitaiem  forte  ut  citius  leihitm  porrigeres,  exorabat  : 
liabuisti  misericordis  opinionem  privigni  desideriis 
obsequendo  :  quotiens  matrum  loca  tenuisti  -,  ut 
novercam  tutius  exbiberes?  Solei,  libertalis  prae- 
sules,  in  conjugali  consoriio  unius  sobolls  ut  conimuna 
pignus  aiiendi,  dum  affeciio  quam  paier  obtinult 


peodet  arwtrio,  si  qui  peccalis  vicil  ui.iversos,  non  B  transit  ad  filium  :  decedeniibus  maironis,  virorum 


debct  omnes  reos  superare  suppliciis.  Nasciiiiras  in 
postemin  culpas  incldiie  i  eveniet  ex  unius  cruciatu 
generaliuiis  emendaiio.  Genus  pietaiis  esi,  circa 
bostem  patriae  esse  districtum,  ne  dum  person» 
parcitiF«  ad  iucrementum  vitia  provocetis. 

DICTIO  XV. 


providentia ,  dum  ad  educandam  posierilaiem  cura- 
rum  pariicipes  quaeruiit^sic  novercasinveniunl.  Saepa 
Umen  sub  boc  vocabulo  maier  accedii ,  eo  cautior 
circa  germen  alienum,  quo  solliciiius  nomen  tragi- 
cum  vuli  vincere.  Genitricem  munit  securius,  et 
sacramentnm  nominis  sui :  quae  etiam  misericorditer 


h  mmercam^  qua  cum  marilo  privigni  odia  iuadere'    ^^^^^^^  irasci.  Yestras,  infausta,  blanditias  jura 


non  pouet ,  utruque  venena  porrexii. 

CONTROVERSIA  SECUNDA. 

Adest,  judices,  noverca  ,  quae  ul  satisfaciat  odiis, 
noii  parcjl  affectibus  :  quam  ne  privignus  evaderet , 
elegit  roiscere  ejus  casibus ,  quem  dilexit  :  quae  sae- 
vissimarum  more  belluarum,  de  confusis  mortibus 
lesseram  fecit,dignos  lethi  forle  aestimans,  quicun- 


respuiinus,  quibus  per  fucum  maliiiae  interna  VC' 
stitis.  Erubesco,  cognitores  sanciissimi,  damnatam 
meritis  suis  diulurna  impugnatione  susienUre  :  non 
est  anceps  senieiiiia,  quam  labore  suspendo.  Uti- 
iiam  exquisitis  effugctur  de  luce  cruciatibus,  et 
leniis  secta  vulneribus  exisut  supersies  corpori  suo! 
non  uiio  lempore  de  propriis  sedibus  nocens  anima 


qoe  com  inimico  illius  potuere  trucidari.   Ruptis  ^  vellaiur.  In  affectum  reducitur  purius,  quotieus  ge 


repagulis  accepit  furor  ejus  exercitium ,  quasi  neci 
depuiatura  perimens  quidquid  occurrit.  Generaliuti 
pemiciosa  esse  desiderans,  nisi  defecissent  toxica, 
adboc  ira  crescebat  :  bau.sU  sunt  a  duobus  venena, 
fuae  reperit  :  quod  in  aliorum  servaretur  exilio, 
non  remansit.  Heu !  quemadmodum  gemuit  defectum 
poculi ,  cum  cadavera  pauca  conspicerei ,  indignau 
sibi  qood  de  funeslo  liquore  plus  defunctis,  quam 
quod  occideret ,  dedit.  Quaesivit  de  exslinctorum  vis- 
ceribos  pretium  mortis  alieiiae,  si  licuissei,  abstrabere; 
ui  plurimis  per  gutias  faia  dispergeret,  ut  auimarum 
penetralia  virus  nobile  posslderet.  Ante  experimen- 
tom  perniciosuseffuiideliaturhumor  in  poculum :  fecit 
eam  qoid  perdidissei ,  agnoscere,  posiquam  de  succis 


neraliutis  oculos  expiaveris  cruce  noxiorom. 

DICTiO  XVI. 

7ii  eum  qui  prcemii  nomine  veslaliB  virginii  nuptioi 

postulavU. 

CONTROVERSIA  TERTIA. 

Creditis,judices,  per  hunc  victoriis  lamentamisceri 
et  iriuropliorum  saporem  disciplicere  de  praeinio?aes« 
timatis  offendi  deos  in  effectu  rerum,  et  deduci  a<t 
poenitenliam  numina,qu3:  vota  jiiverunt?  Adesthomo 
nequis^iinus,  qui  gemere  nos  imperat,  quod  patriae 
nostrae  vicit  inimicos  :  qui  consummatispr?eliis^  dum 
laboris  pretium  flagitat ,  et  bostes  et  bella  commen^ 
dat  :  qui  exhausta  putat  lahoris  esse  suffragia,  nisi 
quxiratiscoelicolis  conferuntur :  ut  possit  civitas  ejus 


abondantibus  pancos  exslinxit.  Ubinam  gentium  fuit  ^  perdere,  quod  per  ipsum  credilur  acquisisse.  Coiifidil 


aaimos  conjugalis  diligeniise?  iibi  inaritalis  sacramen- 
tum  copnlae?  Plus  egit  privigni,  qnam  tori  recordatio: 
duro  immanitaii  ohsequiiur,  eflugalus  est  viri  prae- 
sentis  affectus  :  credidit  in  quocunque  vivente  pri- 
vigni  remanere  posse  subsUntiam.  Lucem  voluit 
profana  confundere,  etbumaiii  generis  messem  mundo 
Ubenta  succidi  :  quidquid  in  occasum  potuit  ire 
praecipiUiis  veternis  Erebi  legibus  diem  nosirum 
cupiens  sceleraia  submittere  :  ne  illam  vel  post  in- 
ferna  odiosusiiispicerei.  Quaniis  gradibus  et  profcctu 
soelerum  ad  venena  descendit?  Diu  exitium  distulit, 
quod  aliqoando  in  lormentis  constituto  ingessit  vice 
ui.  Ante  flagris,  fame»  frigora  inimicum  cor* 


genium  l>ellatoris  pictis  tabulis  et  imaginibus  noii  le- 
neri ;  nec  requirit  ut  servetur  saeculis  sere  formatus : 
sola  opinatur  esse  gaudia,  quibus  evenit  munos 
adulterii.  Si  ad  boc  le  casibus  obtulisti ,  ut  pro  su- 
dore  tuo  nominari  pudeat  quod  requiriSy  nos  non 
possumus  scortis  debere  qood  vicimus.  Non  pro 
amore  bella  gessisti,  qoi  post  adversarios  in  civitatls 
medio  cum  pudore  congrederis  :  sine  causa  hostes 
depulisti ,  qui  eorum  vicibus  fungeris  iu  iriompbo. 
Ilabuimus  statum  bonesiaiis  liberum,dom  casibos 
subjacemos  :  fugienda  est  virorom  fortiom  felicius, 
per  quam  jungimur  miseriis  subditorum.  Etenim, 
curis  luoiinai  par  miootias  sealarum  honc  opinamoi 


m  ENNOD!!  EPISCOPI  TICINENSIS  S03 

ad  irtimania  vota  perducium  ?  quantis  gradibus  exer-  A  inter  adversa  constitutis  :  necesse  e&t  optari,  qud4 


citaium  facinus  pervenitad  bocut  vilia  laudibusmer- 
caretur?  Credebamus  cum ,  dum  vitam  iri  lentoriis 
ageret,et  ad  insignia  roborisduris  corpussuccessibus 
invltaret^  civico  amore  consiringi;  ut  permilitiam 
ejus»  nec  incendium  urbis,  nec  sacras  corruptela 
virgines  pussideret.  Iste  enim  emit  tot  vulneribus, 
m  alter  facinorum  fruge  poiiretur.  Quid  libi  debeam, 
cnidelissime  hoininum,  datur  inielligi,  per  cujus  bene- 
ficia  superati  exhum  vicior  ingemisco.  Dicite,  prxsu- 
les  libertatis,  quem  potius  habuimns  qui  animos  nos- 
tros  possedii,  in  tubarum  clangore  terrorem,  dum  ferri 
segesequorum  fremiiaminaretur  elitium?  Credo,  ne 
libera  patrum  colisi  catenarum  rigor  astringeret :  ne 
inviolabilis  matribus  pador  civitaiis  excidio  deperirei : 


modum  ponit  amariiudinis.  Bogo,  quibus  esl  beliuts 
comparandus,  qui  procuratione  sua  infert  dura  sine 
termino?  cujusdoli,  dum  manus  absiinet  ab  auciore 
lucis,  letho  commulanda  Ipepereruni  ?  Jam  erat  ge- 
nitor  istius  annorum  fasce  conlritus  :  jam  pcr  ire- 
menda  senis  membra  »vi  depopulaiio  vestigia  olim 
robusta  subverterat  :  jam  diaturniiaiis  morsiUbs  iii 
rugas  qua;  declarabat  bominem,  fornia  vergehat:  non 
tameii  sine  spe  sobsidii  ad  maturiiatem  pervenerat» 
cui  jam  major  soboles  arrtdebac.  Poiiori  fidueia  ad 
victum  congregata  dispersit,quem  sempt^r  scimushor- 
rea  sua  in  pignoris  alacritate  posuisse.  Omeo  putavit 
ccgitare  de  subsianiia,  cui  existebat  natusincolumis : 
ad  gelidam  tanitiem  hoc  putans  posse   srifncere, 


ne  votiva  vlrginitas  sacris  mancipata  culiuris  prx-  B  quod  reparatus  in  prosapie  annis  viridioribus  non 


donis  igiie  raperetur  ;  ne  famula  castitas  hosti  pre- 
tiam  fieret  insultanti :  ne  corporibus  ex  humana  con- 
ditione  liberalis,vis  iniihica  subriperet,  et  adversariae 
piidiciiia  libiUiniad  altimum  dedacta  serviret.Quaero  a 
te*  heroamagnanime,  qaidde  pairla  tua  malidepuleris, 
81  haic  quae  timui  victor  opiasti ,  dum  mortes  hostium 
ictibustuisnuminumfavoraddiceret.Percunctoratrum 
poposceris  superos  in  illa  necessitate  fautores?  Si 
feclsti ,  perfunctus  periculis  sacerdoiibus  eorum  pro 
debita  oblationemlnitaris?si  non  adbibuisti  pia  vota 
certamini ,  quid  tibl  debeo,  quem  sine  precibus  suis 
generalis  prosperitas  comitata  liberavit?  Si  InielligiSy 
raultam  est  quod  debes  numinibus,  si  siuduerant 
supplici :  majcfs,  si  dedemnt  victoriaro  non  petenti. 


perihat  :  cum  repentc  egregius  juvenis  tali  patrem 
securiiaie  nudavit.  Vellem  paulisper,  venerandi  co- 
gnitores,  ad  hunc  verba  convertere  :  sed  reor  perlre 
niouita,qu»  profligalis  moribus  exhibentur.  Puia- 
raiis,  venerandi  hominum,  ad  hos  usus  proleni  cujas- 
piaui  magisierio  pervenire?  safOcii germini  institu- 
tio  naturae;  quando  quod  solent  facere  docioVes,  in« 
fundit  eorum  pecioribus  !cx  humana.  Non  est  ex  acci- 
denti  bonum,  debita  complere  :  nec  deesse  potest 
ratione  praediiis,  quod  avibus  probamus  insertuin, 
Versa  vice,  aquilas  legimus  fetuum  ministerio  pasci  : 
et  beneficium  parentum,  quod  implumes  nati, 
quando  ovorum  tunicis  exuuntur,  indepti  sunt,  qua- 
dam  dlstricti  aquitate  restiluunt.  Non  putant  volucres 


Credo,  digressus  e  pralio,  loco  principe  delabra  vene-  C  ^^^®  Hberum  accepta  denegare  :  qhale  est  ingenium 


rdtus  es,  et  ibi  gratiain  retulisti ,  unde  prsedam  fe- 
riaiis  manibus  certas  abripere.  Yereor  ne  templis 
nulla  face  consumptis^  ducat  vestalem  vhrginem  sors 
seeunda  captivam. 

DlCTiO  XVII. 

In  eum  qui  teni  patri  ciboB  tubtrajcit, 

Data  Aratori. 

CONTROVERSIA  QUARTA. 

Nescio,  judiceSy  uirum  inveniatur  poena,  quae  cri- 
munibus  satisfaciat  impetiti.  Iiiterim  deest  linguae 
copia ,  quando  facinoris  novitas  superat  arguentem. 
Iste  est  filius  qui  grandaevo  patri ,  cum  posset  praebere 
alimenta ,  denegavit :  id  genii  sceleribus  suls  asso- 


quod  circA  diligentiam  suorum  alites  iiescit  imitari? 
Transeo  multiplicibus  exemplis  luporum  rapacitates  , 
jejuno  escas  parentibus  ore  dt^ferunt ,  et  Impasta  vi- 
sceribus  fera  ad  creatores  suos  currlt  ore  locupleti, 
Vos  perpendite  conscientiam  rei,  quali  poena  digna 
slt,  quae  inusitaia  commisit  :  quia  prbpaganlur  iin- 
plmitate  vitia ,  et  nisi  judicantium  censura  succur- 
reret,  peccandi  vis  per  generale  corpus  exirei. 

DICTIO  XVIII. 

In  lyronntim,  qui  pneniii  nomine  parrieidce  statuam 

inter  viroi  fortei  dedit. 

Data  Aratori  V.  C. 

CONTROVERSIA  QUINTA. 


cians,  ul  essei  paire  i..colun,i  parricida.  PuUs  eva-  „     Q-^^^i^.J-diees.  viroru.n  foriium  eff.gies  man- 

......  11  .         •.    •        .  1.  l>8»ro  pefcnniter  aere  servcntur,  et  per  haecsiiuulicta 

sisse  te  debiium  de  non  illata  geoitori  morte  suppli-      „^^^;I;„.  ^,  .,.,„     .  ^.,, .    'l,^  •  *_      ..  . 


cium?  uiesses  *  innoceutior,  pepercisti.  Potuisses  cru- 
ciaius  quos  iiituleras,aItimo  patrisfine  coiicIudere,'sf 
manum  jugulo  roedicam  i>raistitisses :  prima  est  roa- 
lorum  tuorum  adinvenlio,  creaioris  proprii  exitium 
nec  removere  ui  pium  filium,  necut  crudelem  decei, 
inferre.  Quid  est  quod  iiiter  ulramque  viam,  exqui- 
«iti  invenlor  periculi,  neutrani  sectatus  pasceris  pro- 
inulgata  ube  genltoris?  vixit,  ie  procurante,  eo  in- 
felicior  pater,  quod  mori  le  procuraiiie  uoii  meruil. 
Nemo,  sanctissimi ,  dubiiai  oiuudi  islius  luala  advo- 
cata necesepeliri, ct communem  sortem  votum  esse 

^  Beroi  vet.  cod.  apud  Schot* 


nesciant  obitum  vel  sepulti :  quamvis  in  xieriiitatem 
migret  per  has  artes  imago  mortalium,  ei  angusiam 
humanae  natura  legern  vincat  industria  :  tamen  vir- 
tutis  pretium  nec  parricida  aliquando  incruit ,  ncc 
tyrannus  exsolvit.  Quando  munus  innoceniuiu  aut 
sceleralus  elicuit ,  aut  oppressor  libertatis  ingcssii? 
Statua,  venerandi  prae^ufes,  sudoris  frucius  isi , 
judicio  reddeiida  purissinii  :  ut  in  utroque  congnnis 
nitor  nec  suscipientem  devenustet,  si  iiidigno  ;iu- 
ctori  proveneril,  nec,siconftTaiur  inimerito,  nnaulLi 
iargientem.Si  libera  adversus  tyraniiuui  vox  esl  vii  a 
dete^antis,  si  licet  sub  tutore  criminum  culpas  ur^eri, 

*  Sdiot*»  noenuiiff. 


22/3  DIGTIOME&  iN 

dicam  quod  seniiOr  lnter  duos  nefarios  res  honesta  Jl  si  qui  animabus  reliquus  vigor  est,  deflent  praemia 


▼olitavit,  et  neulro  oiuniia  prxsidio,  nec  a  quo  pro- 
cederet ,  nec  ad  quem  deflueret ,  cognoscebat.  Res 
dodumdecreta  sortibus,et  sangiiinis  oomparanda  suf- 
fragiis,  ad  quorumpervenerit  jura,  respicite  :  nt  eam 
tribuat  usurpaior  imperii ,  el  accipia/  patris  exstincior. 
Quo  me  vertam,  nescio :  inter  viriutum  luarum,  ve* 
nerandb  princeps,  deprehensus  abru|>ia,nescio  utrum 
accusem  quod  tyrannus  es,  an  quod  bonoras  prxmjo 
parricidas.  Uirique  digni  crucibus,  ei  de  praesenii  viia 
ciilleis  elTugandi.  Non  creditis  suflQcere,  vos  debiium 
filasse  supplicium ,  nisi  et  lu  quod  non  licet ,  tribuas, 
et  iUe  quod  nbn  merelur,  acceperit.  Jam  dudum  n  te 
ista  per  audaciam  prsesumpla  sunl,  cum  arcerh  ju- 
iiitiae  profligator  intrasti,  bis  ad  dominatum  evectus 
sttifragiis,  quibus  in  altero  statuam  coniulisii.  Necesse  ^  certandi  curam  facultatum  defectus  addixii,  coepe^ 


sua,  quae  annisu  roboris  exe^erunt.  Ubi  bonestas, 

ubi  studii  liberalis  efAcacia,  ubi   munus  pro  palria 

dimicantis,  si  aereas   formas  artis   possessor  exhi« 

bet,  el  qui  genitoris  funus  procurat,  obiineatTVos 

lantum  digna  meritis  exhibete  tormenta  :  ne  si  impar 

poena  impetitos  addixerit,  uec  vobis  debeatur  lau« 

daiio  direcia  censendi.  Uno  itinere  vita  pellaniur, 

quibus  pene  par  exstiiit  sors  delicti. 

DIGTIO  XIX. 

DataAmbroiio^  in  aleaiorem  qui  agrum  inquo  parente$ 
ejus  erdnt  post/t,  pro  ludi  prelio  iedit, 

CONTROVERSU  SEXTA. 

Postquam  ,  judices,  deforme  aleatoris  studium  de- 
ductus  ad  exilitaiem  ceosus  evaserat,  et  crescentem 


^t,  ampllssimi  hominum,  universos  fovere  quod 
riierint :  nec  utiliter,  nisi  ab  emendaiis,  Corriguntur 
'excessus.  Prodlgus  frontis  est,  qui  puhilorem  mali 
eredit  f^cinorum  sectatorem.  Judicis  conscientia  con- 
Stringitur  necessiiate  secreti,  et  non  puiat  liberum 
ieondemnare  in  subjoctis,  quod  ipsa  non  dubitavit 
^dmittere.  Quantis  siiccesslbus  aut  quam  variis  iu- 
crementis  ad  hxc  Sentina  criminum  pervenisti,  ut 
tlbi  liceret  ad  .subiimia  pervenienti  in  tantum  pec- 
bire,  eum  felies,  ut  probrosos  ad  potiora  statuis  in- 
Vitarest  Tu  iibertatis  saporem  felle  serviiii  commu- 
lasti  :  ille  obsequia  patri  debila  vertit  ad  gladios. 
tQuantum  laudanda  sint  quse  laesistis,  adveriite  :  et 
iferiato  ore  accusantis  quid  mereaiur  pater,  et  inge- 


runt  a  turpi  praemio  nec  parentum  sepulcra  subduci : 
coeperuntexspeciari  dubiacasuum  de  favillis,  et  riden- 
da  proponi  conientionum  roomenta  de  lacrymis.  Ubi 
sunt,  qui  dicunt  perriinctas  luce  animas  nibil  cum 
hujus  mundi  cultoribus  babere  commune,  et  post 
laeculi  segregaiionem  diem  suum  habere  translatos? 
Ecce  jam  majores  istius  prope  quae  obtinuerant  se- 
putcra  senuerunt,  el  de  ipsis  per  diuturniiatem  fludt 
bosta  jam  tumulis  :  et  tamen  apud  comessatorem 
iinproblssimum  adbuc  creduntur  in  illis  intentionig 
pretia  non  perisse.  Post  longa  vitae  curricula  for- 
iuito  nil  debenies,  eventum  maneri  jubentur  exspeo* 
tare  de  tesscfris  :  post  profligatas,  quas  parentes  tui 
per  longam   parcimoniam    opes  collegerant;  post 


bnius  aesliroate.  Tu  absoluta  colla  jugo  roiserrimae  G  muUa  argenti  aurique  pondera,  quae  jutura  haeredem 


eonditionis  astringis  :  apud  illum  nihil  praevaluit 
lex  naiurae  :  hoc  lu  clrca  patriam  geris,  quod  intulit 
hic  parenii :  in  eo  fortasse  crudelior  tu  credendus, 
qaod  dura  imperia  sub  viiali  quadam  morte  dispen- 
taa  :  nec  illis  quibus  est  dcsiderabilis  obllus,  quasi 
medica  manu  praestas  exiiium  :  ille  non  passus  goni- 
lorem  in  mnndo  8ubsisiere,pernici  ictti  eripuit  vitam 
Incis  auctori.  Nesclo  qua  sunt  criminum  diversiiaie 
discreti  :  interim  si  liceat,  poena  jungendi  sunt.  Si 
le  circa  cives  alicnjus  supercilii  tumor  elevasset, 
reum  te  designaret  I.rsa  commnnio,  etprivatdp.  abju* 
raiorem  dulcedinis  immoderata  nuntiaret  erecilo.  Si 
ille  creatorem  torvo  lustrasset  aspectu  genitore  in- 
columi,  habuisset  meriium  parricidae.Videie  quid  dig- 


jparclias  sub  dimeusione  servavit  :  urnas  veiemm» 
Ui  essent  in  praemio  tabula;,  sierilitate  deterior  proles 
bonorasii.  Si  mausolea  praecedenlium  roinor  posieri 
cbllus  ornaret ,  essei  plectenda  negligeniia,  et  spectaret 
de  illis  poenam  judicibus,  qui  flliorum  suorum  mores  iii 
alienis  cupiunt  emendarie  commissis.  Pro  festivitale 
ceria  temporum  lege  redeunte,  pro  seriis,  et  quibus 
animaepascuntur  muneribus,  credidisti  nefas.si  geui- 
torum  tiiorum  sepulcra  dohiinos  noh  muiarenl.  Non 
tibi  licnisset  domos  ullimas  pro  abducla  ab  boslibus 
pignoris  tui  redempiione  distraliero  :  quxro  qux  sit 
necessitas<  qnod  alienum  video  in  parentum  tuuruni 
cineribus  pcs^essorem  :  et  nibil  miiiialiu<l  nisiluiius 
opponitur.  0  misera  mortalis  condilio,  el  cum  denc- 


niim  his  sit ,  qui  ad  delictorum  fasligia  pervenerunt.  D  gantur  dcsideria ,  et  cum  infelicius   conceduntur ! 


Nihiiest  qnod  residuum,aut  afflicta  credat  patria, 
aut  paier  exstinctus.  Facessat  a  nobis,  prlncipes  viri, 
argumeniis  acerbare  commissum.  Sufflciunt  nuda 
reorom  vOcabuIa,  nullo  defensionis  munienda  privi- 
legio.  Addaro  Sane  delicto  quxdam  quae  sunt  prae- 
celsa  reatnam,  ne  ulla  res  videatur,  actione  subtracla, 
()uaro  sagacibtts,  nt  aestimo,  vestigiis  invenistis.  Aro- 
btuir  pairricids  statua,  fortium  vallata  laterlbds,  et 
limulacrum,  quod  aut  *  liiteraris  cura  peperit ,  aut 
Hartius  campus  refudit,bujus  imaginem  posthabeiur. 
Dariter,  si  creditis,  ferunt  lot  evecii  litulis,  nulla  ab 
cffnsore  se  paterni  sanguinis  retributione  distare :  el 

^  Schot..  Iktterairia* 


Quoiiens  creatores  tui  solliciiis  Deum  luovere  su- 
spiriis,  ne  dc  hujus  usura  lucis,  quod  infaustissimam 
credilur,  fel  sine  Icgitimo  liasrede  transirent?  Editus, 
insiitutus  erudiius,  ad  bancmessem,  judices,jejuna 
pudoris  mente  pervenit,  ne  in  jure  suo  patiatur  esse, 
postquani  universa  perdidit,  patrimonii  largiiures. 
Damnnmus  in  scelerato  voluntatero  turpissimam  : 
ham  contigit  forsltan ,  ut  ad  probos  dominos  prio- 
rum  tuorum  ossa  benencio  levitatis  emiseris.  Goni- 
munis  est  universis  defunciorum  reverentia,  et  circa 
religionem  sorte  ultima  condiiorum  dignam  poscit 
huraaniias  universa  ciiltoram  :  ezcelientiui  tainen 


ENNODU  EPISCOPI  TIGINENSIS  t96 

mtjoribus  nostrU  debita  saprema  redduntur,  'quos  A  in  utroque  deprehensi ,  nulli  exibent  slabilem  con- 


iia  sibi  veneraiio  proponit  ante  oculos,  ut  diis  cre- 
danius  exhibitum  in.quibus  defunctorum  mandata 
peraguntur.  Servamus  universa  quoe  jusserint;  non 
rredentes  impune  contingere,  quod  de  eorum  fuerit 
prxceptione  violatum.  Non  invenio,  novum  facinoris 
genus  qua  expiicem  novilate  sermonum.  Quibus  fuit 
sacrilegium  non  parere,  quale  est  eorum  suprema 
donucilia  pro  ludicris  vendidisse?  Gredite,  cognito- 
res,  stare  ante  oculos  vestros  tot  istius  aiavos  vindi- 
ctae  tempora  prxstolantes  ,  quorum  placatione  man- 
sura  in  posterum  circa  parentes  diligentia  poterit  sine 
labe  sanciri. 

DIGTIO  XX. 
In  eum  qui  in  lupanari  statuam  Minervos  lOcavit, 

CONTROVERSU  SEPTINA. 

Semper  venerandorum  judicum  ancipitem  credi- 
mus  fuisse  sententiam  de  confusione  peccati.  Ibi 
cognitoris,  quo  potissimum  vergeret,  hsesit  delibe- 
ratio,  ubi  dubia  exstitir  sors  delicti  :  nani  deOnitio* 
nem  aequitati  congruam  sicut  vitia  manifesta  exiguni, 
ita  obscura  suspendunt.  Quando  in  luce  est  facinus, 
quid  spei  remanet  addicendo  ?  Percipite,  quaeso,  ani- 
mis,  et  imerna  aesiimatione  tractate,  qualis  sit,  qui 
ei  virginitatis  oculos,  et  lupanaris  secreta  violavit:  et 
in  utroque  sacrilegus,  nec  flagitia  veneratur  quibus 
inim'cam  teslem  adhibuit,  et  castitaiis  profligat  ru- 
boremquam  indignis  associat.  Expostulp  a  te,  humani 
generis  ostentum ,  qui  levitatem  tuam  ad  erigendum 
Minervae  simulacrum  reiigionis  cultus  adduxerit, 


scientiam.  PoIIicentur  enim  pcenitentiae  tempore 
honestatis  afTectam,  quosfldemvideris  exhibere  pec- 
catis.  Si  te,  scelestissime  hominum ,  ante  Veneris  de^ 
lubrapositum  stimulassetMinervairecordatio,  utram- 
que  potestatem  male  diligens  ingenii  tui  memoria 
laesisset  ?  fugisses  illius  domicilium ,  cujus  adversa- 
riam  mente  retinebas  :  qui  honor  est  ibi  ejus  siaiuam 
collocasse,  ubi  dea  pudicitiae  potuisset  commemora- 
tione  violari  7  Nesciendo,  infaustissime,  gradibus  ad 
fastigia  exsecrandi  erroris  accedere,  pene  postliminio 
bellum  inter  coelicolas  excitasti.  Vident  illi  oculi 
semper  turpia,  detestati  juncios  quadam  obsceniiatis 
lege  complexus.  Dum  procuranle  te  iuterest  lupana- 
ribus  captivum  numen  ;  solus  es  qui  ostendisti  ser- 
B  vire  humanae  libidini  superorum  potentiam  *  et  illis 
eos  constringi  locis,  quibus  fuerint  a  mortalibus  de- 
putati.  Quam  dissona  erit  in  adolendis  impensa  sa- 
criflciis?  unius  oblatio  numinis  alteri  dabit  injuriam. 
Nam  dum  per  providentiam  tuam  simplex  pulvinar 
gemina  superorum  potestas  obtinuit ,  et  in  una  aede 
pudor  et  luxuria  couvenii ,  neuter  devotionem  no- 
stram  favor  aspiciet :  quas  tu  habltatione  miscuisti , 
nos  propriis  habebimus  oflens^s  sacrificiis  :  qualia 
erunt  munera ,  quae  gregatim  portanda  sunt  per  in- 
cestas  et  virgines?  lina  off^endenda  est  hilariiate,  et 
lascivia  placanda  altera.  Inter  verbenas  et  ihura  ho- 
stiarum  erit  causa  certamen,  et  inde  erflcienda  irata 
numina,  undc  molcentur.  ^  Submovero  sacrilegis 
prolixam  narraiionem  :  moras  quas  in  luce  reus  ac- 


dum  iniegritatis  hostem  illaia  de  loci  fcediutemon-^'P'^^>  ^"'^i*  supplicia  consumat  :  quia  devenustat 


stret  injuria  :  nec  reverentiam  te  exhibere  Veneriae 
pollutioni  clamat  publicaia  corruptio.  Nesciunt  peo- 
candi  terminos,  qui  ad  transgressionem  sceleris  ex- 
cessuum  amore  provocantur  :  modum  in  erroribus 
ignorani,  qui  crimina  excelsa  moliti  sunt.  Dum 
Dionem  et  PalUdem ,  diversissima  numina ,  peregri- 
nantibusmancipata  sententiis,  in  unum  fabricata  deri- 
densarte  conjungis,  fecisti  religionetua  acerbiusquod 
deUnquis.  Res  summo  digna  piaculo,  miscere  dis- 
cordantiam ,  et  in  unum  colligere,  quibus  nisi  secre- 
tum  prxstiieris,  contumelias  irrogasti.  Greditis  inve- 
niri  homiuem  de  hac  mundi  gemina  conversatione 
neutrum  tenentem,et  necamicum  virtutibus  existere, 


referentem  et  alienorum  actuum  turpitudo. 

DIGTIO  XXI. 

In  patrem  quemdam ,  qui  cum  filium  a  ptrata  captum 
redimere  non  dignatui  esset ,  a6  eo  tamen  ali  petebat. 

CONTROVERSIA  OCTAVA. 

Thema.  Lex,\A\itv\  parentes  alant»  aut  vincian- 
tur  :  cuidam  duo  filii ,  frugi  et  luxuriosus  :  piratas 
utrique  incidere  :  scripseruni  patri  de  redempiionc. 
Pater  vero  venditis  facultaii!)us  piratas  expetiit :  cui 
optio  data  est,  quem  vellet,  redimeret,  quia  parum 
pretii  detulisset.  Ille  elegit  luxuriosum ,  quia  aeger 
erat ,  redimere  :  qui  cum  reverteret,  in  via  mortuus 
est :  frugi  piraias  evasit :  paler  petit  ut  alat :  ille  con 


nec  fidum  vitiis  inveniri?  Soleni  aliquos  erigere  ad  «v  tradicit.ActiocontraQuimilianumsuscepta.  Hle  enini  ^ 

il^c.»^^. ......    t.^..: --:> . '*        -. -  .  *' . «..  « 


despectuni  boni  operis  pairocinia  culparum ,  et  qui 
de  sapore  laudis  alieiii  sunt,  de  licentiae  fruge  ([raiu- 
lari.  At  te  qu»  isurum  rerum  invenit  sccutorem? 
meliori  ordini  conirarias  roanus  attulisti  :  nec  im- 
probis  sinceriter  obsecutus  colla  submitteris.  Odi, 
principes  viri,  morum  suorum  remissos  judices :  con- 
demno,  qui  per  negligentiam  serenorum  actuum  ia 
dnbium  trahuntur  :  exsecrabilius  Umen  detestor,  qui 

*  Schot.,  Suhmoveo. 

'  Nunquid  fas  adversus  Quintitianum]  Quem  acutls- 
simnni  Rumaui  generis  dcclamatorem  appellat  Tre- 
belliiis  Pollio  in  Postumio  juniore.  Ausonius  de  Pro- 
fessoribus 

Seu  libeat  ficias  ludorum  evoivere  jiies. 


patrem  tuetur,  nos  ttliuin.  Rogo  ne  arrogantiam 
putes,  qui  legeris. 

Prtefatio.  *  Nunquid  fas  est  adversus  Quintilia- 
num  nisi  pro  veritaie  dicere?  aut  immemorem  sui 
loquendi  facit  aviditas,  qui  tribuit  verba  justitiae  ? 
Fallentes  decet  urbanitas,  dum  peniculo  fucaia  men- 
dacii  peregrinum  decorem  laudanda  verbo  tenus  su* 
mit  elocatio.  Sane  solatio  oratoriae  artis  aequitas  asse- 

ADcipitem  palmam  Uuiotilianus  habet. 

QuinU  estQuintlliani  declamatio  iSGER  redemptcs,  cui 
contradicit  Ennodius.  Thema  autem  conlroversiae» 
quod  apud  Quintilianum  iisdem  pene  verbis  legiiur, 
et  principium ,  quorum  uirumquc  in  vulgatis  libria 
desiderabatur^  ex  antiquis  adjecimus. 


m  digtione:s.  296 

ralur  :  eligo  ponipam,  quam  probiias  defensa  partu-  A  clamai  eiaminis,  diiiorem  csse  quodammodo  a  qno 


rtel.  Procedat  conlra  eloquemissimum  virum  coelc- 
stium  favore  munila  siinpliciias  :  de  fiducia  parlium 
nosirarum  oritur  quod  audemus.  Yos  tanlum  , 
principes  vlri ,  benignilalem  vestram,  salva  au- 
rium  animorumque  caulione  prxstate  :  ne  cothurnns 
tlle  sublimior,  oris  racullate  qua  prxvalet,  in  pos- 
sessione  sua  credat  esse  victoriam.  Quid  est  aliud 
adversus  ejus  impetus  nos  juvare,  nisi  peregrinantcm 
reducere  post  inlervalla  justiliim? 

Principium.  Gauderem,  cognitores  amplissimi , 
evasisse  me  pedorem  carceris,  vincla  piratarum, 
nisi  regresso  mibi  myoparonum  loco  pater  existe- 
ret.  Quxiii  a  me  alimenta,  quem  nec  auro  ab 
bostibus,  nec  lacrymis  iiberavit.  Pulat  quod  ilti  de- 


aliquid  poscilur.  Talem  tecbnam  in  suppiicatiunibus 
fucata  servat  urbanitas,  ut  ntatur  composita  bu- 
militate  pro  jaculis  :  quaienus  commento  superb» 
abjcciiouis  nihil  ei  reiinquat  liberum,  qul  rogatur. 
Licilatimi  pro  ambobus  censum  leslalur,  qucm  pro 
uno  constat  expensum  ;  exspcctat  gemin:tm  gratiam 
de  beneficio  singulari.  Meseio  utrum  qua^rendum  sit 
quid  cogitaverit,  cu:n  apud  universos  liqueat  quid 
feceril.  Exhausit  parlium  tnarum  defensiones  pirala, 
qui  de  nobis  praestitit  optionem  :  teneat  qux  snla 
desideravit  sepuicra  de  fiiio  pater,  qui  lantum  mori- 
turum  redemit ;  nam  qui  sano  languenlem  pronp  suit, 
denuntiavit  se  Imrruisse  victurum  :  quiJ  de  superstite 
poscas,  nescio,  habens  in  corsolaiiom:  lacrymas  quas 


beal  regressus  ejus  proficero,  qucm  cum  poluit  non  B  emisli. 


redemit.  Fruslra  pa<tum  1)eneficio  legis  iniploras, 
qui  faciis  tuis  iiat>irae  jura  sulvisli.  Exbihe  i  vicfum 
patribus  jus  decernit  :  non  est  laniummodo  sacra- 
mentum  istud  in  nominc.  Dicat  vcl  pirata,  si  paler  es. 
Meliorem  n^  fuisse  mortuo  sxpe  cum  loqueri<,  nun- 
qoam  estendis  esse,  cum  judicas.  Viam  culparuro 
germani  dccedenlis  atiendiie  :  ipse  magis  genitoris 
moribosparuit,quiprxIatusest;  egoquo  omini  viiam 
meam  per  exiraneos  ab  isiis  actus  exegerim,  decla- 
ratum  est  com  me  paier  prxdonibus  sponie  dereli- 
quit.Valida  sibi  videlur  adversus  sobolem  argumenta 
proponere,  cum  propcnsiorem  graliammcruisscjactet 
colpabiiem  fi!ium,  et  proximum  sepulturx.  Quaeso, 
judlces.  pronuntiale  quid  dcbeam.  Inierim  clarura 


?iarralio.  PerpcUio,  judicos,  honcstaiis  cu!turam 
et  in  xiate  peccatis  amica  servavi  :  subtrahens 
impensas  desideriis  puerilibus,  unde  posset  a^i  gau- 
dere  maturitas.  llujus  rei  frugaliiale  fecimus  ut 
remaneret  pa^ri  quod  pro  luxurioso  filio  possel  of- 
ferre.  Quid  de  patrimonii  e.xiliiale  causaris?  si  par 
moribus  exsiitissem ,  usque  eo  perducia  res  fuerai , 
ut  neuter  poluisset  absolvi.  Inxqualis  cst  arbiier,  qui 
proficere  voiuit  alieri  quod  ncslro  pudorc  condi- 
dimos.  Quantum  asserii  paierna  districtio,  causa 
nobis  diuturnxcaptixiialis  probitas  fuit.  Sanus  dili- 
gens,  patri  fntrique  sedulus,  taiis  reduci  non  me- 
retur  in  palriam  :  et  nisi  exstiiissemus  una  sorte 
captivi,  sorduisset  suspicionc    nosira   regressio  : 


est  me   et  cineribus  vitiosi  fuisse  posipositum.  Non'C  squales  calamitate  fuimus;  sed  patris  amnre  distaiV 


er  .bescit  qui  Jquamab  eo  auctorilalepareniis  exigere, 
in  quo  esse  noluit  quod  vocatur.  Uiinam  mihi  ad  hos 
usus  valeindinem  piratarum  catena  reservasset!  fa- 
cerem  proLbitione  indebiti  alimenti  palrem  meinn 
pudore  capiivum ,  ut  injuslus  arbitcr  de  propriac 
gemeret  ii.iquiiate  senteniiae.  Cibus  enim  qui  ab  illo 
prxstatur,  cui  nihil  boni  mercris,  exhaurii :  jejuna 
sont  saturiiate  sua  viscera ,  qux  non  habcnt  con- 
scientiam  beneficii  anie  collati.  Nescio  quid  de  duobus 
filiis  faomo  ille  spei  sux  rcsiduum  putet ,  qui  unum 
teme  reddidit,  alierum  pa^^sus  est  in  pcrpciua  rapto- 
ruro  dominalione  servari.  Accipial,  nisi  confunditur, 
qoidquid  cxbausti  suppliciis  mcnibra  gemuerunt.Nun 
novi  quid  senex  a  debiliiaio  fiagilel  :  interca  quod 


tcs.  Felix  luxuri(c  suffragio  juvenis,  etante  magnam 
parlem  communis  cxbausit  substantix,  et  ipsi  pro- 
fuit  quod  remansit.  Me  miserum,  et  semper  paterna 
judicationecaptivum!  Prolusi  in  pace  ante  quod  per« 
tuli;etdum  rccti  iicr  teneo,  indicio  parcimoniae, 
qualiierinter  liostcs  viveretur,  agnovi !  Hincestquod, 
cibo  queni  ministravit  feritas  illa  contentus,  vixi 
intcr  uliima  solatio  consuclndinis,  non  bumanitate 
raptoris.  Quxro  qui  me  servavit  usus  ille  frugaliOr, 
si  snqui  observantia  patrum  mereiur  oflensas? 

ObjecUo,  Quid  quod  barbarus  dixisse  se  perhibet, 
Unins  pretium  pertulisti?  debitum  semper  accipiunt 
objecta  responsum.  De  nulla  pependisti  auctione  sol* 
licitiis  :  aurum  quod    exhlbueras  ante  preccs  ini- 


ailverto,  sumus  ambo  pasccndi.  Quid  mibi  rationem  ^  niicorum  oculis  oblulisti.  Dum  sic  tibi  universa  pro- 


niodlca;  facu  tatis  adducis  in  mediuin  :  qui  unum  re- 
dimcre  voluit,  sic  substantiam  suam  vendidil,  ne  pre- 
tium  pro  ulroquesufficerct:  quis  infelicitatem  meam, 
quis  roiscrias  possit  exponere?  cui  post  Cilicas  et 
ipsa  qiiam  re^nmpsit  esse  fertur  libertas  obnoxia  ? 
Ditite  quaesumus,  judices,  si  et  in  patria  mea  debiio- 
res  pronontiabiinur,  quid  evasi?  Addidit  creatorsan- 
cttssimus  dolere  me  quod  emisusent  vincla  germa- 
noin.  Qoasi  vero  tantum  a  nobis  exigat  natura  servi- 
tiam,ut  compenset  erepli  fratris  hilar iias  quod  reman- 
si.  Amorem  debemus  carnis  sociis  absoluli  :  credite 
dicenii  ro.Miifesta  :  nesciunt  intrare  de  altero  gaud  a 
boroincroprose  limeniem.Illiid  enim  improbati  more 

Patrol.  LXIII. 


ccderent,  a  nullo  potuit  ambigi  quod  sufficcret  de- 
Hderii^  tuis  unius  Ijberatio.  Mox  timen  ut  illa  intra 
repleta  squalore  mortis  intrasti,  quid  esses  electurus, 
anlequam  oplionem  tribueret  pirata,  cognovit :  non 
de  cendit  ista  de  amore  trepidatio  ;  nihil  ostendit 
ainbiguum,  qui  de  duobus  filiis  per  omnia  signa  di- 
ligentiae,  quasi  ad  unum  venisset ,  annuntiat.  Post 
cgressum  tuum  fortiores  me  arctavere  ciistodiae :  di- 
vinitaii  gralias,  si  liberlatem  meam  ei  bic  tutaverit, 
quod  eva^i.  Tua  interim  ad  inimicos  voccni  vidctur 
emisisse  senlentia,  Nisi  st  idiose  quem  relioquo  ser- 
vetur,  elapsurus  est.  Diis  diicibus  fuga  nostra  aiito 
oculos  hostium  locata  efficax  fuit. 

10. 


j^5  EN^ODIl  EIISCOPI  TICINENSIS  50) 

Kxceaus.  Pra.lcrea.  iil  enfandi  locuples  paier,  A  «»»cem.  Miror  la.i.en,  nisi  quod  effugi  de  barbaris 


el  vivendi  diulurnilale  didicil  praisenlare  quod  lo- 
quilur,  callen»  imponcre  necesBiiaiem  menlibus  per 
•udiiuro,  dicil  omnibus    in  humanitale  degenlibus 
cibum  esse  comuiunein,  el  ab  uno  flagiial  quod  non 
licel  quemquam  negare,  geiieraliier  allegans  debcri 
universis  quidquid  icrra  produxerii.  Sed  quaiido  in 
communeni  usuin  seges  triiiceam  soboiem  el  liquo- 
rem  vineU  fundebani,  nec  viriiim  lellus  eral  dislri- 
bula  culloribus  :  nullus  inler  hobles  fliium   sic  reli- 
quit ,   ul  credereiur  gemiius   prailulisse  serviiiis. 
Ignoro,  judices,  posiquaro  elegeril  lacrymas,  de  »u- 
perstite  quid  requirat.  Sed  metiiin  nobis  legis  obje- 
ciat,  ei  quod  inler  pareules  et  liberos  scripiuui  est, 
sibi  deberi  vult,  qui  nibilexhibuii  de  parenle.  Volun 


paier  inlule-il :  nihil  esl  unde  dcdinenuir  pracdoiies, 
^i  sors  ij:sa  sequalur  in  pairiam  ,  una  e>l,  quantu  ii 
video,  genitalis  soli  cl  peregrinalionis  advcrsiias, 
nec  dispar  amaritudo  redeuntibus  et  captvis.  Ne- 
quaquam  tamen  quid  liilerMt  invenio,  nec  quop  po- 
tissimum  cervices  meas  catena  nectat    inquiro  :  ri- 
geniis  ferri  ncxus  incurram,  aut  gulae  vecligal  exhi- 
beam ,  una  conditio  est.  Jejunus  epulas  poriabo  sa- 
lialo,  et,  quod  cst  deterius,  i.on  anianii.  Quaniis 
oblau  a  me  projiciet  alimenia  fasiidiis?  quo  dev.  - 
lionein  mcam  rancore  calcabit?  homo  qoem  iniseri'- 
cordem  hatere,  et  duin  esscm  iiiter  exlr*ina,  non 
putui.  Ex  ajquo  ine  et  germanum  meuro  redcmpiione 
litieris  poposcisse  denuntiat ,  paribus  absoluiionem 


.,biaeDenvuii,qu.u.uuc.. ^'^   :rHl.irr.,  ..  implorasse  larrymis.  in  simili  epistolas  constiiulos 

taiero  «ostraro.  duro  cog.rour,  quxnt;  et  desidcrai  b  ""1"';,^.,,,,    J,,,  '^  „^„  refuio  .  habeat  de 


hoc  nos  e\hibere  pietati,  quod  ipse  professus  est 
excusantero  non  posse  negare  forroidini.  Nunquid 
miscricordiae  locus  esl  ubi  insUt  imperiumt  qiiod 
non  licet  gubirabi,  non  possumus  dicere  liberaliuie 
coiifeiTi ;  clementia  nisi  ingenua  non  vocatur  :  quid- 
quid  non  dare  pra»vales,  ceu  inierrouDUS  coropuU,  si 
dedisti.  At  frequens  nobis  naturae  iteratio  et  san- 
etum  creatoris  nomeo  obsistet,  quasi  usura  lucis, 
dono  parta  coilestium,  inier  illa  qux  ab  hominihus 
tribuuntur  possit  ascribi  :  sacrilegiuro  est  supero- 
mm  indulgentiam  semen  dixisse  mortaliuin,  desoia 
habet  libidine  testimonium  pater  crudelis.  Jungit 
^itiaro  oneribus  roeis,  dum  reposcit  solatia  destituti , 
•dicens  sibi  civitatem  potuisse  succurrere ,  ni  redis- 


sorte  diciasse.  Non  renuo,  non  refulo  ,  habeat  de 
hac  objectione  vicloriam.  Illud  umen  flagilo ,  qu;e 
causa  fecerit  u  quod  duo   poposcerunt ,  duobus  ^t 
debiluin,  unus  a« c  peril?  Pro  utrisque  maria  inlra  ti^ 
el  liquenlis  elemei.ti  minas,  quantum  asseris,  pie- 
lateduce  iransisii.  Quis  de  gemina  cariuie  ciedat 
homini  curo  uno  rcdeunli?  Nunquaromisericordia  nisi 
pericliuu  la .damr  ;  quo  pudore    cessanie  feflreclu 
praedicatur  an^eciio?  Nunquid  semper  secreiuiu  pc- 
ctoris  innotescit  veraciler  clavc  sermonis?  pielas 
quae  non  ctiam  mula  rebus  teneiur,  osienium  esl. 
liiter  omnes  h'»mine8  inconvulsa  amor  radlce  sub- 
sistet,  si  valet  isia  jaclatio.  Lex  dicit :  Aut  alat,  aul 
vinciatur.  Clamai  pater :  Paitus  iste  parenii,  xel  ti 
non  redimat,  jam  debetur.  Ad  has  te  equidem  parles. 


«em.  Quidaliud  volunUs  isU  manifestat,  nisi  ut  rur-  C  cum  ab  officio  cui  eras  per  naturam  obnoxius  cessa- 


MI8  roe  pirata  suscipiat :  si  gravis  cst  ineropta  visio 
prulis  tuae;  certc,  vel  quodsoles  magno  comparare, 
mcuro  bustum  sine  pretio  possidebis  :  aetas  quidein 
pollicctur  vitam ,  sed  tormentoruro  magnitudo,  quam 
acerbiorem  te  digresso  pertuli,  promittil  exitium. 

Exempla.  Deinde  protulisti  exempla  paierno  digna 
proposito:  sed  interpretaiioneyilueruiit:  quasi  aeias 
cana  desideriis  tuis  forroaro,  et  non  iroitationem 
MDCtis  prxstiterit  institutis.  Quid  magni  i£neae  hu* 
ireri  ponderis  de  crcatoris  fasce  sen^eruiitj  aut 
pretsit  filiuin  corpore,  cujus  ipsc  fuit  sacpe  bajulus 
actione?  Vis  scire  qnia  eripi  de  bostibus  meruil? 
ante  oculos  locatum  est  quod  noluit,  nc  gravaret, 
credens  sibi  sepuHuram  proeumbentis  Ilii  nrna  prae- 


ris,  armasli;   proficit  ventoso  munimini ,  quod  ge 

nuinae  negatum  est  turpiter  puriinti.  Crcde  mihi,  Icx 

curo  parentein  locuia  esi,  non  tacuit  reJempiorcm  : 

horUU  est,  jussii,  extorsit  univcrs:i  sufflceutcr  im- 

pleri  religiosi  operis  sacramcnta  pi  r  nomina.  Calami- 

tas  mea  sensus  tuos  ad  hujus  rei  inte'lertus  obnubit : 

red«mptio  fllii  quae  est  in  diligentia  necessitudinis, 

esse  non  potuii  in  praeceplis.  Impielaiem  meam,  et 

in  liheratione  fratris  inviJiam ,  dum  Lcdxa  pignora 

laudas,  accusas.  Nescis   quia  si  iiiter  ilos  tuae  dislri- 

butionis  processis^et  xquatio,  generass^l  errorem  : 

nam  unum  in  perpctuo  decore  lucis,  alterum  in  jngi 

noctis  possessione  damnassct.  Mentlor,  si  alia  judicia 

tua  cxstiiere  de  fl!ii«.  Quidnam  e  se  cei.suisti,  cum 


•Uri :  ct  ne  procedentem  nalum  vita  digniorem  seni-  D  unum  nunquaro  hubiturus  pirata  diuiiiierei,  alium 


lia  merobra  r^tinerent,  occasum  civiutis  dixii  saiis 
essc  pro  tamulo.  llle  praedonibug  cvadente  fiiio  re- 
manere  voliiit :  reroeasti  ad  patriaro  lu  relicto.  Qu  d 
nobilia  Scipionis  pro  genilore  suo  facU  coromemo- 
ras?  cum  ille  pro  auctorc  scdulo  duro  sc  oblulit,  to- 
tum  dcdit,  sed  non  consumpsit  universa  quae  debuit. 
Semper  votoruro  bonorum  est  causa  consimiiis,  ncc 
discreU  sont  studia  bcnigniutis.  Pronuu  iat  quid  de 
filio  mereatur,  qui  eum  ad  offlcia  naiurae,  n  si  coa- 
ctiim,  aestimat  non  Ycnire.  Vincla,  nisi  parcam,  lex 
minatur  :  quid  refert?  Ad  hanc  me  consnetudinem 
suppliciorum  a  te  procarata  formavit  diuturnitas  , 
>quaroTis  longa  pocnarum  toleraniia  non  faoiat  cootu- 


nunquam  relicturus  quasi  patre  iradentc  reiincrci? 
quidquid  post  oculos  tuosin  illa  ferali  terra  susiiiiui, 
a  le  processisse  non  dubito.  Spes  mihi  universa  con- 
snmpta  est,  postquam  ine  me  de  solo  barbarico  re- 
demplor  abscessit.  Quas  naves  ad  littoni  inhnmana 
tendentes  non  primus  inspexi,  et  qnidquid  vanescente 
visione  non  sequebaniur  oculi,  mente  comprchendi? 
quli  sagaclus  inspicium  aliquid,  qui  promptius  prx»- 
stolanlor.  Quoticns  ante  adventum  tuum ,  si  quaiido 
nos  lostrarc  aerero  pirata  permisit,  in  exiraneis  mihi 
personis  pater  occurrit,  et  vidi  has  quas  sibi  amor 
sine  meniiendi  dedccore  pingit  efflgies  ?  Ilis  imagini- 
bus  diu  solliciuta  corda  teriuntar.  Ileu!  quotens 


TOl  DlCTiONKS. 

reniienli  ii.*ibi  cibos  quos  pirati  prxsubat,  hac  bar-  A 
banis  coDsolatrone  subvenit,  Nil  metuas,  nil  de  hic 
affliciione  suspires  :  si  creator  tuus  superest ,  paruro 
a  liberlalis  siaiione  sejungeris.  Ecce  aiiquando  adfuit 
sors  cupitis  ,  alacer  mihi  advenlum  islius  et  prxdo 
iiunliavit.  Noii  ionge  fuit  ab  integr.'e  amore  cleiiieii- 
ti;e,  qui  redemptoreni  Iseius  excepit.  Non  babuimus, 
judicfs,  dominos  inhiimanos  ;  fuerunt  qui  poluissent 
et  prece  molliri  :  si  auri  inopiam  compensassent  la- 
crymaB,  uno  tempore  utrosque  reduxerat  ;  testatus 
est  noluisse  (ieri,  quod  non  est  inagno  precatus  im- 
pendio.  Expendile,  qoaesOy  quid  a  me  jnre  postulei, 
qui  milii  ia  ultiiiiis  nec  si.pplicaiione  subvenit.  Ad- 
jecisti  qiiod  priv>Iegiis  natuffe  niuniius  ss,  et  quod 
in  me  deliquisii  noii  liceat  vtndicari.  Sed  non  habet 


TH.H4.    LET. 

De  cap(a  civHate  hostium  tacerdotet  et  VestaUs 
virgines  liberi  dimittantur, 

Posl  secundos  bellici  certaminis  eventus,  inter 
triiimphos  et  laurcas  vires  habere  non  potest  lex  ad 
resistendum  recitaia  victoribus.  Qiiid  gladiis  per  af- 
fectioiiem  iiiortis  egimus,  si  orit  qiiod  post  prxlia 
formiderons?  Jacet  anie  oculos  meos  quidi]uid  hacle- 
nusminabaturexanimum  ,  et  postquam  fusa  est  ini- 
roica  congressio,  nescio  quid  nobis  afleriint  Uefuncto- 
rum  principuni  decrela  terroris.  Nescit  prol  atx 
qualiiatem  virtutis  expendere,  qui  de  cbararuui  fieno 
superbit  armatis.  Acqniescant  istis  inerli:i  conla  re- 
pagulis  ;  ego  quidquid  mihi  liceniiam  lolleliat,  ense 
dispersi.  liiud  tantiim  potest  nobisqu:siue  negare. 


iniiocenliae  prjErogalivam,  qui  defensionem  suam  lo-  B  ^"'^  nolumus.  Illum  coiitenlus  suro  Iiubere  f-rmi- 


cai  in  .ipioe.  Insons  actionis  liice  nileat :  citra  dissi- 
roulatiunem  crimina  confilelur,  qui  in  boc  tulclaui 
suam  aeslimat  quod  pr.-ecedit  :  reos  nulla  defendit 
aoctoritas  ;  in  facinorosis  sacraineiita  noininis  eva- 
nescuiit. 

Epilogus,  Ei  boc,  sanctissimi  cognttores ,  ila  post 
custodias  lalronum  alio  labore  pectoris  allegavi, 
quasi,  eisi  essem  debitor,  valerem  eshibere  quod 
podcitur.  Non  considerat  spoliata  carnibus  ossa,  do- 
minnrum  inhuinanitaie  sordentia ,  ei  paiefacta  per 
caniifices  naturse  secreta  non  res|iicii.  In  corpore 
oieo  in  iucem  quidquid  homo  cst  proiulerunt  tor- 
loenui ,  et  peneiralia  viscerum  insianie  cruciatibus 


num,  ad  cuj-s  iiie  transg  essionem  desideria  noti 
vocariint.  Mibi  quidquid  prxvaluero  babcre  lex  iri- 
buit.  Otium  et  toga  denegantes  aliquid  fcranl :  mibi 
lotiim  nalura  peperit,  quidquid  in  procinrtu  consli- 
tutus  exloiscro.  Sola  iiobis  scripta  jura  sunt,  nil  ti- 
meie.  Et  b;cc  quidem  auribus  veslris,  qiiasi  bona 
esset  formula  qu»  objectabalur,  asserui.  Nulrix  In- 
inen  virorum  firtium  lex,  vindex  liberiatis,  patrkK 
munimeniiim,  jubet  post  ceriamen  beroas  suoS  reci- 
divam  iitteniionem  babcre  de  pracmio;  et  geslis  non 
ooiiienta  felicibtis,  dum  toUit  sodoris  preliuni,  frangit 
studia  dimicandi.  Ergo  ne  boiia  sunt  praccepta  qua: 
ne  boni  efficiamur  occurrunl?  Quaecunqiie  friiciutn 
adimunt  laborum,  censores  prudentissimi ,  dr?  al  en.i 


b.rlMro.  cum  pater  mihi  dedi(;..are(..r  adesse.  vul-      ,,^^  f^^^^,,^  ^^^^.         j,„      jj  ^^„„„,  ^^^  ,,,,^^, 

gaia  sunt.  Modum  tranMl  .irocius,  qu»  Tel  io  debi-  C  „,^,„jj„^^  sa„cti«nes  de  eueri.o  jure  conscrip.a»? 

lis  exigeiidis  non  principe  loco  vires  interrogat.  Tu         .    .  .^.     ^^  .    .  „.  .     ^    ^ .    f........  ««cc^ 

o  f       r  o  jiy^  videlur  raiioni  ViCinum   spem  de  lutura  posse^- 

sione  praccidere?  Quid  nobisreligionis  in  sacerdotum 

persoiiis  oppouitis?  Deo  duce,  quem  in  illis  veneraris, 

obiinui.  Cujus  intuitu  desideras  eos  de  jugo  nosirse 

^ervilutis  evadere,  ipsos  noveris  teneri  illo  iinpe- 

ranie  captivos.   Conlra  superos  nitilur  qui  quoseuii- 

que  itlorum  senienlia  prosternit  exiulerit :  quos  fe- 

siinas  eripere,  nequaquam  fuerant  eflecti  bominiim  , 

si  meruissent  ministri  esse  coelestium.  Ecce  tecuiu 

de  sapore  legis,  quasi  non  babeam  quse  responsi  loco 

objiciam  tela,  contendo.  Qiiam  justiliaro  putas  iu 

iiUi  jussione,  quae  at  bostero  fulciat   socios  imperia 

propagaou»  addicit?  T>  Ile  spem  prnedae  ,  tulisli  vot.i 

|v  ceriaminis ;  et  si  defrudatur  geiiins  laureati ,  ad  pce- 

nitentiam  rediet  quidquid  conieniptu  lucis  expetiii. 

Facessat  a  prud<sntibus  a^quilaiero  hujusmodi  no:i 

dico  lege,  sed  lyrannira  inscriptione  requirere,  q^isn 

ingrala  niiminibiis,  inimica  virluti,  contra  fas  et  ju- 

stitiam  piignat  mcntito  colore  pietatis.  Nescis,  loqiia- 

cissime  bominum,  qiiam  jiistus  dolor  de  ami^sa  labo- 

risfruge  nascaiiir.  Hoc  estdicere,  quidquid  diisdu- 

cibns  acquisstis,  eripimus.  Vidi  urbem  inimicam 

qiiasi  uno  incendio  senescentero,  et  itlas  CQelicolum 

sedes  desertas  et  spoliatas  divinitate  prosierni  :  et 

pulas  remansisse  quidquam   quod  iion  debe^a  es^e 

vicioris?  Qoid  qiiod  ipsa  frivola  et  inanls  constiiutio 

obscurilaie  confunditur?  Dicit  enim,  sacerdotes  vrl 

Vestates  vifginet  debere  libertale  gaudfre.  Credo 


cum  videas  aeiatis  in  me  valetudinem  miseriarum 
fasce  moliiiam ,  cum  aevi  robur  multiplicium  calarni- 
iaium  varietate  contriium ,  ciim  et  necessitaie  se- 
nectae  babeain  et  iuvidtam  juveniulis,  non  a  me  de- 
•istis  poscere  quod  et  bostis  remisisset  exhausto. 
Tu  acctpies  tnbutaiiam  functionem,  et  adbuc  me 
niagnitudine  nominis,  et  genio  parentis  incessis »  cum 
miserationem  quam  debcs  cuicunque  homini ,  despi- 
cias  exbibere  vel  pignori.  Superna  dispensatio  bac 
intentionem  tuam  mercede  locuplelei,  ut  rursus  prolis 
IM  luiieni  votiva  respicias ;  et  qui  gravaris  de  vi  - 
vaci  praesentta ,  desideriorum  sammam  capias  de  ae*- 
pulcris. 

DicTio  xxn. 

CONTROVERSIA    NONJk. 

Prcp/fllio. 
Copiose  quidem  egregius  adolescens  inventorum 
snorum  divitias  in  ordinero  digerens,  vcrborutn  qiio- 
qne  ubertate  ditavit,  et  qu»  pro  religione  esse  credi* 
dit,  digno  revereniia  ore  deprompsit.  Sed  procul  opi- 
nionis  iusidius  cesseut  roalignorum  coinmenta  tra- 
ciatunm.  N\)s  contra  Aratorem  dictionis  pectus  op- 
IMinimus.  Sed  nec  erumpentem  iu  lucem  laudis 
palinitem  iniroica  falce  truncamus  :  sed  quein  ver- 
borain  callem  sequi  deb^^at  demonstrantes,  scitnus 
in  illo  nobis  clarius,  si  eum  prxferri  contigerit, 
triumphandum  quia  de  nostris  bausit  quidquid  Dco 
amplificaiite  de  scientia  opum  largius  eiTuderii. 


303 


ENNODII  KPI3C0PI  TICiiNENSIS 


304 


illos  nomiial  in  quibus  ilomicilium  snum  esse  coeli  A  pcrdilus  filius,  poslquam  nccavii  patrem,  op nionfiu 


liabiialor  ostenderiii  quos  majores  esse  liominilius 
aelberiiis  f  ivor  sua  luce  signaveril.  Imlicil  enrum  re- 
veremi.fm  quos  aguosci  voluiil  divina  poniilices. 
Yidimus  iiiiseros  quos  liielur  isie  iiiter  fiivillas  laps» 
urbis  de  sola  exspecianles  lamenlatione  prxs  dium, 
et,  nibil  babciiles  fiduciae  de  proposilo,  iiiler  lurbas 
caplivilale  pressos  errare.  Non  illis  eral  divinus 
splendor  in  vuUibus ,  non  qu.-c  officium  nufitiaret  bi- 
larilas.  Nesciuni  inler  adversa  lurbari,  quibus  in 
sapculi  lempesiaiibus  de  innocenii  conscieuiia  porlus 
occurrit.  Vidiinus  j.fflicliores  c.fleris  irepidanlibus, 
quibus  nud:i  uomina  lex  ridenda  concfdii.  Quis  re- 
fuansii  locus  i«  morilis ,  si  sacramentum  isiud  solo 
reslat  in  tiluio?  Diciiiredo  aliud,  aliud  esse  pontili 


malris  contendil  exstinguere  :  dnlens  quod  evnsiinus 
pngioncm,  telo  famnm  insequitur,  cui  pro  sexus  ve- 
rccundia  plus  limemus.  Nos  rupliim  palri.  nos  scelc- 
rali  iler  ostendimus.  ll!e  c«.nlra  verba  non  poeniiet. 
Ne  qiiod  nobis  fidum  vid^-niur  exstitisse  subsidiiim 
ad  senteminm  snam  traxit  paivulum  nns'rum,  quem 
fuci  nescium  fabri<ata  verborum  arle  snbverlit, 
faciens  et  illum  perire,  qui  piitabat  r  es>c  rcsiduus. 
Quid  pracstigiis  iiudam  desideras  velnre  jtistitiam? 
necodiosus  parccrcpotuit,  nec  quem  menliris  amasse, 
p«  rcutcre.  Nunquid  argumcnlis  opus  esl,  ubi  factum 
suum  propria  voce  veritas  tcs^atur  ?  pcrdidisti  spem 
defensionis,  cum  genitricis  ferro  membra  describeres. 
Sed  licct  procuratT  formosus  ct nitidus,  nos  ad  b:i'C 


cem.  Vidi  ^aepc  ante  confectas  jejuniis  facics  directa  B  jn  picienda  oculos  non  habcmus. 

•    -   I ._i_    ^^^:^:,><.A      Ai  ■•Atiic/\e    aU    innrfnihiic  rvir*nni/\  vviv 


in  jngidum  lela  cecidisse,  et  rcusos  ab  inermibus 
gladios  rigeiitem  perdidisse  naturam.  Si  creditis  re- 
llgosa  diciuro,  non  fuit  templorum  miniMcr,  qui 
inter  qui libet  discrimina  bumano  eget  auxilio.  Scit 
supremus  arbiier  possessionem  suam  nova  luce  ve- 
stirc.  Non  latel  coelesiis  illa  perni>tio;  et  quamvis 
humanse  fragilitalis  tunica  vesiiaiur,  effuigorat.  Quid 
quod  ipsi  parati  ad  fumulandum  veniunt,  qiii  trabi  ad 
servitia  non  nierenlur?  Ilac  extrcmiiaie  qni  indignus 
esl ,  non  rcbellnt.  Occurrunt  ad  obsequia ,  quorum 
mcns  cst  digna  culminibus  ;  et  pervicacinm  morlali- 
tatis  eliminanl,  quos  nefas  est  ad  inboiipsta  con- 
«tringi.  Isii  lui  pericula,  si  ncqunquam  absolvi  me- 
reaiitur,  intendunr.  Non  possunt  subirabi  bominibus. 


DICTIO  XXIY. 
Ex  tempore^  quam  ipse  Heuterius  injuxit, 

ETIIICA    ritlMA. 
TUEMA. 

Perfunctus  pelago  Diomedes,  tutus  ei  arvis 
Naufragium  denel,  quod  sine  lymplia  fnit. 

Qiia-ii  propter  varios  conteudens  vicerni  icstns, 
Uxor  ad  alterius  transierat  copul.mi. 

Causa  qucrelarum  simul.ito  nomioe  vcrn  esi. 
FUijus  verbn,  prccor,  comile  vos  placidi. 

■  ALLOCUTIO. 

0  numiiia,  si  vobis  non  eveniunt  cunctn  disponcn- 
libus,  divisa  potestas  e^t,  aut  et  malornm  esiis  aii- 
ctores.  Quod  si  bamanarum  rerum  qucniqunm  ex 


quos  non  intclHgimus  quidquam  amplius  babere  de  C  „„„,^^0  vestro  cura  solHcitat ,  feliriiaicm  milii  re 


hominibus.  Juvaic  me,  socii,  juvac  consortcs :  et 
garrulitatem  impugnatoris  mei  auxilianie  vrritate 
«omprimiie.  Agitur  res  dc  qua  quid  senserit  supero- 
rum  sententia  jam  lencmus.  Addicanlur  immeriti , 
ut  foonos  possin>us  babere  antistiles.  fnstiluantur 
per  isios  quos  suos  esse  non  conciliatrix  fabula , 
non  incerta  defensio,  scd  ipse  sumroi  Dci  fulgor 
enuniiet. 

DicTio  xxm. 

*  /n  abdicatum^  qui,  patre  necalo,  n.atri  quoque 

insidiabatur. 

CONTROVERSIA    DrCllIA. 

Postquam,  judices,  abdicatus  filius,  in  justi  exsccu 


deuniis  iribuite,  aiil  errorcm  quero  finistis  ingraii.  Si 
coelum  vocanda  piorum  possessio^sipro;  ter  momenin 
laptiliaj  mortnlibus  orala  iribuunlur,|  iiolile  bencnriis 
vestris  sociare  vindii  tnm.  Cur  lalller  ad  effcctum  vo;a 
teteiidimns  ,  ut  pnrarclur  (oernnin  suffragio  de  occa- 
si  ne  prospcrilaiis  adversitas?  Reddiie,  qna^so,  pro- 
piiii  incommoda  qiiic  tnl  siis  ;  re>tiluaiur  pelagus,  ne 
terreno  percal  fama  naufragio.  Secundis  rcbus  proxi- 
mum  esl  quacunque  accesserint  mala  nesciri.  Igno- 
min:a  quie  mc  in  facie  percuHl,  non  tcligisset  absen- 
tein.  Uxorem,  pro  nefas!  ni.<i  ad  eam  rediisscm, 
amisisse  non  crcderer  :  iuflexit  slaium  meuin  abj»i- 
rata  calamitas.  Siationi  propior  fuit  liquenlis  errnr 


tionemdoloris,  pntrisfactum,  matri8consensum,gIa-      elemenli  :  porium  in  genitali  solo  perdidi,  qui  m 
dio  vindicavit,  turbare  se  aestimat  innocentiam  co-  D  ^^^^  .^  ^.^g^j  gurgitis  sinibus  acqiiisivi.   Ilaccine  est 


gnilorum,etarK|uiddemanifesli  facinoris  absolutione 
subripere.  Nescimus  quac  in  defensione  sui  ve:ba 
commentitia  sceleratus  inveniat,  ad  cujus  nos  con- 
fttlaiioncm  vulnus  ostendimus.  Malo  perseverantiae 

^  /fi  abdicatum]  Titulo  caret  in  duobus  antlquis  :  in 
terlio,  qui  recenlior  cst,  inscribilur  :  InveclivainUrC' 
$tem,  qui  occidit  Clytemnestram  matrem.  Sed  deccptiis 
esi  quisquib  liujus  inscriptionisauciorfuii,  argumeuti 
similitudine.  Nam  Oresics  ii.atrem  occidti,  non  pa- 
Ircm  :  bic  auiem  pntrem  nccavit,  malrem  non  poiuil. 
Qitare  indefinite  scripta  est  in  filium  abilicatum  :  cu- 
jusmodi  aliae  complures  sunl  apud  Senecnm,  Libanium 
et  alios.in  abdicantes  vel  abdicatos,  unwaip^Trovras, 

"  AUocutio)  Quam  ethopoeiam  a  Grxcis  dici  monui 


domus  optata,  cujus  desiderio  periculorum  proiniilc- 
batur  oblivio,  cum  spe  sequentis  gaudii  prxsens 
mnloru  n  poerat  forma  nesciri  ?  Cui  uiiqwam  de  m  - 
serarium  lerminis  sunt  nata  principia,  aul  de  pi  rfun- 

mus,  eam  Latini  saeculo  Ennodii  alloculionem  voca- 
runi.  Sic  eniin  ei  Priscianus  in  Praeexrrciinnieniis 
rbctoricsc  :  AUocutio  /«/  imitatio  sermouis  ad  mores  et 
suppositas  persouas  accommodata,  nl,  Quibus  verifis 
uti  potuii^et  Andromache  Hectore  mortuo  :  qu  »il  csi 
apud  Libanium,  xiw  «v  «•ttoi  Uyovc  Avocoukx^j 
xn^uivw  «V 'l!:xTO/)i.  Iloc  eiiiin  modo  t^raci  elli  canun 
dicVioiium  themata  proponebant.  Lalini  in  )i«imc  Htc 
modum,  Vciba  Diomedis,  cum  iEjjiales  uxoris  adul- 
leria  cognovit. 


50' 


DICTIONFS. 


r.or» 


clis  cisibiia  evcnit  exoriliiim?  Alir|iinniJo  Oittatn  con-  A  neficii  collatione  snltmiue.  Liccal  procaio,  si  noii 


ti|Sit  non  um^ri  ?  anl  accessit  nt  liominem  lapJeret 
fuga  discriminis?  Me  notis  semper  pessima  ictibus 
rortuna  perculil  :  rujus  si  in  detcrins  vergil  mulatio, 
simplicero  nocendi  fervel  speciem,  ne  snccessiunibcs 
insolesc:it.  Uxorem,  malorum  comiles,  habui  ad  pu- 
diciiiam  naturx  luce  transmissam  ,  cni  splendor 
orinndi  creverat  Vnstilulis  ,  nt  geniino  deFensa  pro- 
pugnaculo  nullalenus  facinorum  crederetur  iciibus 
siibjacere,  nec  dnra  castimonix  obsceniialis  evisce- 
raiione  mollire.  llla  nnnquam  fulvum  metalli  qiiaesi- 
vitornatum  ,nec  pretiosornm  candore  lapidiim  nivem 
corporis  iroiiata  esi  ,  non  nlln  balniit  dccoris  adju- 
menia,  dum  placnit ,  scivii  coiijiigalis  jm  a  sacramenti 
fucatis  studiis   non  juvari  ,  nec  obligalum  tennisse 


vincimus  inieriium,  vel  subire.  Siat  ante  oculos  meos 
orbitns,  idcirco  deicrior,  quia  illam  pro  xlernitatis 
mex  sublimiiate  pra^scivi.  0  lugendam  numinum  fe- 
ircilalem,  cuni  illtd  qiiod  de  adversis  ignorari  non 
licct.  non  donaiiir  avertere  !  Recordor  prxteriti  sol- 
licitudlnem  temporis  ,  et  curas  meas  quibns  nequid- 
quam  invigilavi  remiuscor.  Quid  profuil  Stygiae 
paludis  auxilio  nati  corpus  arinaMim,  dum  illiid  qiiod 
a  nobis  sumere  debuit  qusereremus  a  gurgite  ?  \n- 
membris  prolis  nostrx,  quem  dea  tenuit,  locus  €st 
vuliieris.  Cur  nou  laxioribus  digitis  lympha  se  mi* 
scuii ,  ut  cx  toto  exclusisset  ictus  superis  unda  sti- 
blimior  ?  quid  etiain  juvit  Chironis  elegi^se  magiste- 
rium,  qui  aptatis  iubriciim  doctrina  solidaret?  Credo 


conjugom,  quando  alium  prirter  eum  qiii  dcscendil  a  B  ''«vcrsis  inslilnlionum  rallibus  ui  bellum  lilio  placc- 

n  t,  invenimus  :  apud  inonitorcm  foriissimum  acliim- 
cst  ut  vires  qiiie  scqnebnntur  lconsilia  non  habercnt. 
Qiiis  iniscendum  feminarum  lalcbris  virum  saporem 
veilet  haurire  ccrtnminis.  cl  inde  provideat  pignori, 
iinde  faeil  perlre  qiiod  providel?  Jain  duratas  spiculi» 
manus  ad  cnlatlios  fangcbnmus,  cl  illos  humcros 
quos  spoliaii  leonis  lergn  calefecernnt,  auro  d  stincta 
vel  murice  palla  claudebat.  Non  facilis  trnnsilus  fuii, 
juvonem  nostrum  puellnm  poslgii^tuni  Inu  !is  iu  iiari ; 
nec  asiiite  componitnr,  qnod  ron  in  tencris  xialis 
primordiis  impera^i.  Scd  quid  Irnnsacta  recolo,  cuni 
animum  futurae  calnmitatis  pulset  imnianitas?  Video 
Tiojae  fumantis  excidn,  ct  stntn  enm  manente  sub- 
Yersam  ;   video  Ilccioris  praplia  acerba  Grnjngenis  , 


moribus  quasivii  nnptn  fulgorem.  Mnnsit  illa  cdt:- 
candorum  pignorum  sorvilus  libern,  diim  xAem  se 
prxbuir,  qux  et  desiderari  mcrucrit,  et  virum  nun- 
quam  pularet  alisesacm.  Illa  sextim  meniis  firmiiato 
diiraverat,  dnm  ill  <  inuliebris  imbccilla  ronsilii  de 
virili  cepcrant  auc-iorilnic  suljstantiam.  Jain  lapsibus 
ordinissiii  doclrina  inedicantc  ropngnabat,  et  trans- 
Jala  in  usus  :illcrns  reininariiin  ridebat  excessus.  In 
suinna,  (ali^  pe:iit,  qnales  >olent  n  mariiis  lacrymas 
iinp  trare.  Circxo,  iit  aiunt,  poculo  a  se  translala  esi, 
el  in  votum  inigrnvil  ndulteri.  Sed  quid  ngnmus  inter 
anxta  et  inccrln  dcpreliensi?  Uecipiat  nos  pro  reme- 
diisexosanavign'io,  Inssnix  manusrudenlibu^stupea 
riirsus  vinciila  meirteniur  ;  hrercat  c!avis  dextern. 


ui  frenaisc  puppis  porgube.narulum  jura  moderelnr  ;  C  •>"■'  '''*=''"'*'  «^«j''  opinionibHS,  ut  soholi.  mea?.  duni 


depiitus  sideribus  axisreddatur  aspeclui  ;  dispositio- 
nis noslrx  itinera  noctium  diriganiur indiciis. Sit sola- 
tium  lumiiiibus  meis,  si  profanali  non  videatur  tcrra 
conjugii  :  fiigiamiis  patriam,  in  qua  tale  cfTectutn  cst 
niatriinoiiiuin  nostrum,  quod  ei  amisisse  pudeat,  nec 
audeani  vota  recipere. 

DICTIO   XXV. 

Vtrba  Theiidisy  cum  AcliiUnn  vidirei  exstitiditm. 

ETUICA   SECL.NDA. 

Inlercepia  est  pio  quaisita  fraus  maierna  consilio. 
luvenerunt  Achillem  nosliuin  fatn  el  ab  alia  naiura 
subrepiuin  ,  nec  piofuil  quod  sexum  quem  ei  origo 
dederat  nsiutia  comniulnvit ;  feminain  diuturnitate 
non  didicit,  et  viri  forlis  animum  mollis  consueiudo 
servavit.  Quis  credai  inefllcacem  fiiisse  provisionem, 
quam  et  dea  et  mnter  iiivenit?Nrn  est  prrcminm 
immortalitas,  qiiam  ncc  genitrix  irnnsmiiiil  ad  soho- 
lcm,  ncc  per  eam  qiiod  riliuni  casihus  fnrelur  occur- 
ril.  V\  niinquam  dolonbns  subducamur,  numina 
sumiis.  Qiiae  est  isia  cond!t:o,  quando  de  penetraiibiis 
visceruin  nostronnn  quod  letbo  serviat  exhihemus? 
Coelicolum  poteniiam  aut  liceret  posleriiali  conferre 
quod  possidet,  aiit  caris  descendemibus  pro  lameu- 
laiionis  lcrmino  darelur  occumbere.  In^^eriores  hoiiii- 
nibus  sumus  quibus  similes  paremiw  :  in  hoc  deie- 
rius  Parcarum  ludihrio  subjacenies,  quia  nescimiis 
exiiia  pignoribus  obligat».  Superorum  in  iximc,  aui 
prosipicm  nostram  subJuc  forluitis,  aui  n^s  pro  hc- 


occumberet,  triumphi  crescnt  ad  prelium  ;  raplalum 
quadrigis  adliuc  bellaturi  corpus  agnosco,  et  Adiillis 
inei  minui  commodis,  quod  de  pondere  decrcscit  ex- 
stincii  ;  video,  quod  irsc  proOcit,  perire  coropendio. 
Sed  quid  his  laudibus  p:iscor  orhamla?  reliqua  silen- 
t;o  teg  tm,  ne  ante  doloris  tempus  narraiione  conQ- 
ciar.  Ilabcai  consolalionem  de  incitumiinie  aelernitas 
noslra,  qiiam  non  habet  de  natnra. 

DICTiO  XVVI. 
Verta  Mcnelai  cum  Trojam  viderei  cxnslam, 

ETniCA  TERTIA. 

lOlsi  gravihus  dolorein  meum  rnptor  innanimavU 
iiicendiis  ,  eisi  pertiilimus  f;ices  injurioi  ,  dcbilo  In- 
meii  ro(;o  immensi  nnct'  r  sceleriscuin  conjunct;i  sibi 
l^  iin^versiia:e  consenuil.  Pene  felix  conlumelia  est  quse 
lalein  me  elur,  etsi  ciim  maxiino  siidore,  vindiclam. 
Qu  s  respuni  suscipeie  nccessitatem  triumphi  trr- 
inino  (oncludendam  ?  snpor  sequniiuiii  amaritn- 
dinem  rei  pra^cedentis  excludii :  dulce  (ii  quod  dolui- 
inus,  quia  doloris  nostri  poeniiet  provocanles.  Abdii- 
ctse  inulieris  turpiliT  occasio  nostri  exsiit  i  inater 
augnienli;peperii  a  nohissequcstratau\orimperiuin. 
et  deaduUericompIexibus  nobis  ediiiit  j  airiain  qunni 
lenemuft  :  qui  riserunt  c.eliheiii,  videniii  superha  ho- 
stiiim  colla  calcnnlem.  Ilabuimus  conjogem  honestis 
per  longum  moribus  institulam,  alieni  ignnrain  con- 
tubernii,  quai  iwo  opiaret  desiderare  quod  non  licet. 
Non  illnm  usus  piaicipilavil  In  vitia ;  sed  sceleraii 
pr;cdonis  impulsu  se-uta   e>t  Paridem  voluniaic  ca- 


303 


ENNODII  KPI3C0PI  TIGIiNENSIS 


304 


llos  nomnal  in  quibus  domicilium  suum  esse  coeli  A  pcrdilus  filius,  poslquam  nccavii  palrem,  op nionfni 


liabiialor  ostenderili  quos  niajores  essc  liominibus 
«Iberius  f  ivor  sua  luce  signaverif.  Imlicil  enrum  re- 
vereuli.im  quos  agiiosci  voluiil  diyina  ponlilites. 
Yidimus  miseros  quos  liielur  isie  iiiler  faviilas  lapsa 
urbis  de  sola  exspeclanles  lamenlalione  praes  dium, 
el,  nibil  habcnles  fiduci»  de  proposilo,  iiiler  lurbas 
caplivilale  pressas  errnre.  Non  illis  eral  divinus 
splendor  in  vuUibus ,  non  qu.-c  officium  nufiliarel  bi- 
larilas.  Nesciuni  inler  adversa  turbari,  quibiis  in 
sapculi  lempesiaiibus  de  innocenii  conscicniia  porlus 
occurrlt.  Vidimus  nfllicliores  c.vleris  Irepidanlibus, 
quibus  nud.i  nomina  lex  ridenda  conct^dii.  Qiiis  rc- 
fuansit  locus  i«  morilis ,  si  sacramenlum  islud  solo 
restat  in  tiliiio?  Diciiiredo  aliud,  aliud  esse  ponlili- 


matris  ccmtendii  exstinguere  :  dolens  quod  evasiimis 
pngioncm,  lelo  famam  insequitur,  cui  pro  sexus  ve- 
rccundia  pius  limemus.  Nos  rupluni  patri,  nos  scclc- 
rati  iler  ostendimus^  lHe  c«.ntr.'»  verbu  non  poenitet. 
Ne  qiiod  nobis  fidum  vid^aiur  exsiilisse  subsidinm 
ad  sentemi.im  siiam  traxil  pai  vuluni  nns'rum,  quem 
fuci  nescium  fabriiala  verborum  aric  subverlit, 
faciens  el  illum  perire,  qui  pulabat  r  es^c  rcsiduus. 
Quid  pracsligiis  nudani  desideras  vclnre  justitiam? 
necodiosusparccrcpoluil,necquem  meiitiris  amasse, 
p«TCUlere.  Nunquid  argun^eniis  opus  est,  ubi  factum 
suum  propria  voce  verilas  tes^atur  ?  perdidisli  spem 
detensionis,  cum  genitricis  ferro  membra  describercs. 
Sed  lieet  procuratsr  formosus  et  nitidiis,  nos  ad  b.-ic 


cem.  Vidi  ^aepc  anle  confecias  jejuniis  facics  direcla  B  jnpicienda  oculos  non  habcmus. 


in  jiignlum  tela  cecidisse,  et  re'uso8  ab  inermibus 
gladios  rigei.tem  perdidisse  naturam.  Si  creditis  re- 
liglosa  dlciuro,  non  fuil  templorum  mini>ter,  qui 
inter  qu;i  libel  discrimina  bumano  eget  auxilio.  Scit 
supremus  arbiter  posscssionem  suam  nova  luce  ve- 
stire.  Non  lalel  coelesiis  illa  penii>tio;  el  quamvis 
humana;  fragilitatis  lunica  vestiaiur,  effuigorat.  Quid 
quod  ipsi  parati  ad  famulandum  veniunl,  qui  Irabi  ad 
servitia  non  nierentur?  Ilac  exiremiiale  qni  indignus 
est ,  non  rebellat.  Occurruni  ad  obsequia ,  quorum 
mens  estdigna  culminibus  ;  ei  perviciciam  mortali- 
taiis  eliminanl,  quos  nefas  est  ad  inhoiipsta  con- 
«tringi.  Isii  tui  pericula ,  si  ncqunquam  absolvi  me- 
reantur,  inlendunr.  Non  possunl  subtrahi  liominibus, 


DICTIO  XXIY. 

Ex  lempore^  quam  ipse  lieuterius  inju  xU, 

ETIIICA    IRIMA. 
TUEMA. 

Perfunclus  pelago  Diomedes,  tutus  ei  arvis 
Naufragium  defiet,  quod  sine  lympha  fnil. 

Qua-ii  propier  varios  contendens  vicerai  icstns, 
Uxor  ad  altcrius  transierat  copul.ini. 

Causa  querelarum  simulito  nomine  vcra  est. 
Bujus  verba,  prccor,  comite  vos  placidi. 

■  ALLOCUTIO. 

0  iiumina,  si  vobis  non  evcniunl  cuncli  disponcn- 
libus,  divisa  pofeslas  e^t,  aut  el  malornm  cslis  an- 
clores.  Quod  m  hamanarum  rerum  qucniqnnni   ex 


.««»••>««•,   ...-~..— §-  -     -  '  \«»\/lV9*      ^tai/w     •!     »•«■•■«••••■»-•••      -w.——-      -, , 

quos  non  inlelHgimus  quidquam  amplius  habere  de  C  „„^^^0  vestro  cura  soUlcitat,  feliritatcm  njibi  rc 


hominibus.  Juvaic  me,  socii,  juvae  consortes :  et 
garrulitatem  impugnatoris  mei  auxilianie  vrritate 
«omprimiie.  Agitur  res  dc  qua  quid  senserit  supero- 
rum  sententia  jam  lencmus.  Addicanlur  immeriti , 
tit  bonos  possimus  babere  antistites.  Instiluantur 
per  istos  quos  suos  csse  non  conciliatrix  fabula , 
non  incerta  defensio,  scd  ipse  summi  Dei  fulgor 
enuntiei. 

DICTIO  XXIII. 
*  /n  abdicatumt  qui,  patre  necatOy  tr.atri  quoque 

insidiabatur, 

CONTROVERSIA   DFCIMA. 

Postquam,  judices,  abdicatus  filius,  in  justi  exsccu- 


deuiiiis  iribuite,  aiit  errorcm  quero  finislis  ingraii.  Si 
ccelum  vocanda  piorum  possessio^sipro;  ter  momenla 
lapliliaj  morlalibns  orata  iribuunlur,!  nolile  bencfiriis 
vesiris  sociare  vindirtam.  Cur  laliter  ad  rffcctum  voia 
teieiidimns  ,  iit  pararctur  (oeliiuin  suffragio  de  occa- 
81  ne  prosperitaiis  adversilas  ?  Reddiie,  qna^so,  pro- 
piiii  incommoda  quic  ini  siis  ;  re>liluaiur  pclagus,  ne 
tcrrcno  pereal  fama  naufragio.  Secundis  rebus  proxi- 
mum  est  qujccunque  accesserinl  mala  ncsciri.  Igno- 
min  a  quje  mc  in  facie  peiculit,  non  tcligissel  absen- 
teiiu  Uxoreni,  pro  nefas!  nU\  ad  eam  rediisseiu, 
amisisse  non  crederer  :  inflexit  slaium  meuin  abj<i- 
rata  calamitas.  Slatloni  propior  fuil  liquentis  errnr 


tionemdoloris,  patrisfactum,  raatrisconsensum,gla-      ejementi  :  poriuni  in  geniiali  solo  perdidi,  qm  m 
dio  vindicavit,  turbare  sc  aeslimal  innocentiam  co-  D  ^^^^  .^^  ^^^^^,^  gnrgiiis  sinibus  acqiiisivi.   llaccine  est 
-•  _,...:  I  j  -.r.-..:  f  -  «K»^!..!.,.».»      domus  optala,  cujus  desiderio  periculorum  proiniite- 

batur  oblivio,  cum  spe  sequentis  gaudii  praesens 
inaloru  I»  poerat  forina  nescirl  ?  Cui  unquam  de  m  - 
scrarium  lenninis  sunl  nata  principia,  aut  de  pt  rfun- 

mus,  eam  L.itini  saeculo  Ennodii  allocutionem  voca- 
ruiii.  Sic  enim  ei  Priscianus  in  Praeexrrciiamenhs 
rbctoricsc  :  Allocutio  rst  imitatio  sermouis  ad  mores  et 
suppositas  persouas  accommodata,  nl,  Quibus  verbis 
uti  potuis^et  Andromache  Hectore  moriuo  :  qu  ul  csi 
apud  Libanium,  xivas  av  tW  Xoyouc  AvSpou«x>J 
xnuivw  «V'l^xTO/)i.  Iloceniin  modo  i;r;vci  elli  carmii 
dictioiium  ihemata  proponebanl.  Latini  in  li«inc  nrc 
modum,  Yciba  Diomedis,  cum  iEijiales  uxoris  adul- 
toria  cognovit. 


gnitorum,etaIiquiddemanift'8ti  facinoris  absolutione 
subripere.  Nescimus  quas  in  defensione  sui  ve:ba 
commentitia  sceleratus  inveniat,  ad  ciijus  nos  con- 
fMtationem  vulnus  ostendimus.  Malo  perseverantiae 

^  /ft  ubdicalum]  Tilulo  caret  in  duobus  aniiquis  :  in 
lerlio,  qui  recenlior  est,  inscribilur  :  I nvectiva  in  Ore- 
stem,  qui  occidit  Ctytemnesiram  matrem.  Sed  deccptus 
esi  quisquib  liujus  inscriptionis  auctorfuii,  argumenti 
simililudtne.  Nam  Oresies  ii;atrem  occidii,  non  pa- 
trem  :  bicautem  pntrein  necavit,  inairem  non  potuit. 
Qitare  indefiniie  scripia  esl  in  fiHum  abdicatiim  :  cu- 
jusmodi  aliae  complures  sunt  apud  Senec:un,  Libanium 
et  alios.ln  abdicantes  vel  abdicatos,  «7ro»3/>vTTovw, 

i  ftTTOXIQpilTTOUSVOUf  • 

*  Altocutio)  Quam  elhopoeiam  a  Grxcis  dici  monui 


505  DICTIONFS.  TM 

clis  c:isibn3  evenit  exoriluin)?  Alir|iinniJ()  o;>tnta  coii- A  neficii  collntione  sultmilie.  Liccal  procaro,  si  iioii 


tigit  non  am^ri?  aul  acccssit  ut  liominem  I.TJeret 
fuga  discrimiiiis?  Me  noTis  semper  pessima  ictibus 
Tortuna  perculil  :  rujus  si  in  detcrius  vergit  mutado, 
simplicero  noccnJi  fervet  speciem,  ne  successionibus 
insolesc:it.  Uxorem,  maloruni  comites,  haliui  ad  pu- 
dicitiani  nalurae  luce  transmissani  ,  ciii  splendor 
orinndi  creverat  mstilutis  ,  ut  geniino  defensn  pro- 
pugnaculo  nullatenus  facinorum  credcrctur  iciibus 
siibjacere,  nec  dura  castimoniac  obscenitalis  evisce- 
ratione  mollire.  Hla  nunqiiam  fulvum  metalli  qiiaesi- 
vitornatum  ,ncc  pretiosorum  candore  lapidiim  nivem 
corporis  imiiata  est  ,  non  iilla  halmit  decoris  adju^ 
roenia,  dum  placuit ,  scivii  conjiigalis  jura  sacramenti 
fucatls  studiis  nnn  juvari  ,  nec  obligaium  tenuisse 


vincimus  interiium,  vel  subire.  Stat  ante  oculos  meos 
orbitns,  idcirco  deicrior,  quia  illam  pro  xternitatis 
mex  sublimitate  pra[*scivi.  0  lugendam  numinum  fe- 
ircitatem,  cuni  ilitid  quod  de  adversis  ignorari  non 
licct.  nou  donatiir  avertere  !  Recordor  prxteriti  sol- 
licitudlnem  temporis ,  et  ciiras  meas  quibns  nequid- 
quam  invigilavi  reminscor.  Quid  profuil  Stygiae 
paludis  auxilio  nati  corpus  arMiauim,  dum  illiid  qiiod 
a  nobis  sumere  debuit  qusereremus  a  gurgite?  \n- 
inembris  prolis  nostra;,  qiiem  dea  tenuit,  locus  €st 
vuliieris.  Gur  nou  laxioribus  digitis  lymplia  se  mi* 
scuit ,  ut  ex  toto  exclusisset  ictus  superis  unda  su- 
blimior  ?  quid  etiain  juvit  Chironis  elegisse  magiste- 
rium,  qui  .Tlatis  lubriciim  doctrina  solidaret?  Credo 


conjugom,  quando  alium  pra  ler  eum  qiii  desccndil  a  B  ^^^crsis  insiilulionum  rallibus,  ui  bcliiim  i\\\t)  placc- 

ri  t,  invenimus  :  apud  inonitonm  rorii.^^simum  ncliim' 
cst  ut  vircs  qiiae  scquebantur  lconsilia  non  habercnt. 
Quis  iniscendum  feminarum  latebris  virum  saporem 
vcllet  haurire  C(  rtaminis.  et  inde  provideal  pignori, 
iinde  facil  perire  qiiod  providel?  Jam  duratas  spiculis 
manus  ad  calaihos  fangobnmus,  ot  illos  liumcros 
quosspoliali  leoiiis  terg.i  calefeccmni,  auro  d  stiiicta 
vel  murice  palla  claudebat.  Non  facilis  trnnsiiiis  fuii, 
juvcnem  nostrum  puellam  postgii-tuni  lau  !is  in  iiari : 
nec  asliite  componitnr,  qnod  non  in  tencris  xialis 
primordiis  impera\i.  Scd  quid  iransacta  rec«)Io,  cuni 
animum  futurae  caiamitatis  pulset  imuianitas?  Video 
Tiojoe  fumantis  excidn,  ct  statu  enm  manente  snb- 
versam  ;   video  Ilcctoris  praplia  acerba  Gfajngenis  , 


moribus  quasivii  nnpta  fulgorem.  Mansit  illa  cdi:- 
caiidorum  pignorum  servilus  libera,  dnm  inlem  se 
prxbuir,  qux  et  dcsiderari  mcrucrit,  el  virum  nun- 
quam  pularet  aliseiitcm.  llla  sexuin  meniis  firmiiatc 
dnraverat,  dnm  illi  muliebris  imbccilla  ronsilii  de 
virili  cepcrant  auctorilnie  suljStantiam.  Jam  lapsibuj 
ordinissiii  doclrina  inedicantc  rcpnguabat,  et  trans- 
Jala  in  usus  :tllcr<)S  feininarnm  ridebat  excessus.  In 
sunina,  lali^  pe:iit,  qnales  ^olent  a  marilis  lacrymas 
iinp  trare.  Circxo,  ui  aiunt,  pocuto  a  se  translala  csi, 
el  in  votam  migravit  ndulteri.  Sed  qtiid  .igamus  inter 
anxia  et  inccrin  dcp  eliensi?  Uecipiat  noh  pro  reme- 
diis  exosa  navigaio ,  lassaise  maniis  rudenlihu^  stujiea 
nirsus  \iiicula  med!lenlur  ;  h^crcat  c!avis  dcxtera. 


ui  frenaisc  pu|.pis  porgube.narulum  jura  moderelnr ;  C  •>"'  ''"'='"*"  *'"*J''  0?'"'«""''"'«.  "^  soholi  me*.  dum 


depiitus  sideribus  axisreddatnr  aspeclui  ;  dispositio- 
nisinoslrx  itinera  noclium  diriganturindiciis.SitsoIa- 
tium  lumiiiibus  meis,  si  profanati  non  videatur  tcrra 
con)ngii  :  fiigiainiis  patriam,  iii  «lua  tale  iffectuin  cst 
niatrimonium  nostrum,  quod  et  amisisse  pudeat,  nec 
aude^int  vota  recipere. 

DICTIO   XXV. 
Verba  Theiidisy  cum  /\cliilLm  vidaet  exstindum. 

ETIIICA  SECL.NDA. 

Intercepia  est  pio  quxsita  fraus  materna  consilio. 
Invcnerunl  Achillein  nostiuin  fata  cl  ab  alia  natura 
subreptum  ,  nec  piofuil  quod  sexum  queni  ei  origp 
dederat  asiutia  commutavit ;  feminain  diuturniiate 
non  didicii ,  et  viri  fortis  animum  mollis  consueiudo 
Ecrvavit.  Quis  credai  ineflicacem  fiiisse  provisionem, 
qnam  et  dea  ct  mater  invenit?  Nrn  cst  prrrminni 
immortalitas,  qiiam  ncc  gcnitrix  transmitiit  ad  soho- 
lcm,  ncc  per  eam  qiiod  niiuni  casihus  fnretur  occur- 
ril.  V\  niinquam  dolonhns  subdiicamur,  numina 
sumus.  Qiiae  est  ista  cond!i;o,  quando  de  penetralibiis 
viscerum  nostrorum  quod  letho  serviat  exhihemus? 
Coelicolum  poteniiam  aut  liccret  posleriiali  confcrre 
quod  possidet,  aiit  caris  descendeniihus  pro  lameii- 
laiionis  tcrinino  darelur  occumbere.  inf^eriores  hoiiii- 
nibus  sumus  quibns  similes  pareiniu  :  in  hoc  dete- 
rius  Parcarum  ludihrio  subjacentes,  quia  nesciiniis 
exiiia  pignoribus  obligatx.  Superorum  in  ixime,  aui 
prosiplem  nostram  subJuc  forluitis,  aul  u' s  pio  bc- 


occumberet,  triumphi  crescat  ad  preliam  ;  raplalum 
quadrigis  adhuc  bellaturi  corpus  agnosco,  et  Aoliillis 
inei  minni  commodis,  qiiod  de  pondere  dccrescit  ex- 
stincii  ;  video,  quod  irx  iToOcil,  perire  coropendio. 
Sed  quid  liis  laudibus  pascor  orhanJa?  reliqua  silen- 
tiotegim,  ne  ante  doloris  tempiis  narratione  confi- 
ciar.  Ilabeai  consolationem  de  lacituroiiate  xlcrnitas 
nostra,  quam  non  habel  de  natnra. 

DICTiO  XWI. 
Verta  Mcneiai  cum  Trojam  viderei  exnilam, 

ETUICA  TERTIA. 

ICtsi  gravibus  dolorem  ineum  raptor  iiinaiiiiriavit 
iiiccndiis  ,  etsi  pertnlimus  fices  injnri;u  ,  debilo  la- 
men  rogo  immensi  anct'  r  sceleriscum  conjunet^i  sibi 
».  un>ersiia:e  consenuit.  Pene  felix  conlumelia  esi  quae 
lalem  me  elur,  etsi  ciiin  maximo  sndore,  vindictam. 
Qu  s  respuai  suscijieie  necessilalem  tritimphi  trr- 
mino  ronc!udendam  ?  sapor  sequ  -niiuiu  amaritii- 
dineni  rei  prxcedeutis  excludit :  dulce  (it  qiiod  dolui- 
mus,  quia  doloris  nostri  poeniiei  provocanles.  Abdii- 
ctse  inulieris  turpiter  occasio  nostri  cxsiit  t  inatcr 
augiiienti;peperiia  nohissequcstratauxorimperium, 
et  de  adulieri  complcxibus  nobis  editiit ;  airiam  qtiam 
lenemuft  :  qui  riserunt  c.clihem,  videant  superba  Ih»- 
stium  rolla  calcaulem.  llabuimus  conjngem  honcstis 
per  longum  moribiis  iuslitulam,  alieiii  i}?narain  con- 
tubernii,  quai  mu  op^arei  desiderare  quod  noii  licet. 
Non  iilam  usus  pijccipitavil  in  vitia  ;  sed  sceleraii 
pr;cdonis  impulsu  sciita   e>t  Paridem  voluniaic  ca- 


$07 


ENNODIl  EPISCOn  TICINLNSIS 


308 


|uivj.  Nunquam  ad  hoc  illaiii  ereiil  forina  consclen-  A  essc  fliiuin  nil  amanlem  :  ordo  lennn  est   ul  prosn- 


uj*,ul  se  crederet  adamari :  qui<a,  ul  conlidimus,  lur- 
|ns»imis  suni  moribus  quae  pulcbras  se  esse  memine- 
1  uiit.  Talis  ultio  decuit  magna  peccanlem  ;  fundiius 
procubuil,  quisibi  venerandxsumpsiiculmen  uxoris* 
Talibus  utcre,  adultcr,  hymeniis.  His  te  Alecto 
]iroiiubuni  sectatur  insignibus  ;  et  placari  nos  sic 
couvenit,  et  Paridem  sic  perire.  Dictavimuft  matri- 
mouiorum  jura  noo  sermone,  sed  gladiis  ,  prxsum- 
piionum  segelem  uhrici  falcc  vasianles.  Muliis  ad 
i:on>ervuiioMem  pruderii,  nos  perdidisse  conjugium. 
Dicite,  qua:  ubicunque  accepistis  nomen  uxoris,  si 
nou,  i|uoiiens  vitia  subripuerint,  Menelai  ctnonienet 
virlus  occurret.  Quibus  non  eat  iu  studio  pudicitia» 
trii,  ni  faliimur^  in  necessiialc  ;  el  par  per  omn<  s 


piem  mores  annuniienl,  etquo  quisauciore  in  luc.Mn 
vencrit,  ejus  facia  ^ecielur.  Dlva  Idaliae  nescien^cin 
respondere  beneliciis  iii.n  ngnoscit.  Non  f.ima  fllios, 
sed  conversaiionis  monsirata^qiialilas  :  si  di\ersa  sii 
consciemia,  vix  credenda  esl  csse  soboles  iiu.i!  voca^ 
tur.  Te  potius  Caucasei  rigoris  prxrupia  genuenint, 
aut  conccptum  iu  recessibus  moniium  saxea  alvns 
effudit  :  et  ne  dira  nutrimenlis  nalura  mollescent , 
■  eripienle&  *  salutem  Cytlieris  llyrcana;  ligrides  ali- 
roenta  prxbuerunt :  nuirivil  te  il!a  fcritas  qux  iru- 
cidau  Nain  quid  mibi  dissiunil.iiione  pullicilor  ?  aut 
quid  sperando  mcliora  snssentor?  Non  reddidit  ileti- 
bus  lacrymas,  quas  ejus  amure  torti  fundebam  :  non 
gemitus  meos  propriis  mens   cruenta  est  consolaia 


disciplina  scrvabilur,  ubi  uaain  forinam  et  volenles  B  suspiiiis.  In  doloribus  mei-,  quod  unicum  est  reine- 


custodiunt  et  coaciae.  - 

DICTiOXXVlI. 
7erba   Junonit   cim  AntiBum  videret   pafem  viribus 

IhrcuUs  exititisie. 

ETUICA   QUARTA, 

Tandem  aliqu mdo  qui  judicio  no&tro  res|ioiidcret 
rnveHtus  cst ,  qui  de  inimico  nostro,  ct  duin  vincilur, 
tr.iHnpbarei.  Ilercule  e.  v.ros,  nisi  eliscrini,  iion  jace- 
l«unt  :  queni  providliius,  et  de  casibus  c'A  superbus. 
Stat  prtip:  iis  magnus  viribus  ,  sed  erit  maximus  per 
ruinara.  Ncscio  utsum  ilercules  valcai  par  esse,  vel 
81  Antaeum  nou  liceat  ulla  raiiMiie  pronterni  :  at  si 
lio&ti  nostro  blaudiiur  adversit.is ,  nus  ad  laureas  per- 
venimus.  Scimus  fuiura  ,  scd  convenit  superos  loqui 


d  um,  iion  exbibuit  pari  dolore  tollega  .i ,  quia  pcne 
b  s<ilus  est  in  a:tatc  terminus  invcnisse  parlicipeiii. 
Sed  qu:c  eloquar  nescio  ,  quo.'  ru  imiua.it.  ILi  c  ncu 
dexter  Juno/is  oculus,  iiec  suinmi  T.  nanlis  paic* 
lur  aspectus,  ut  pro  toi  impensis  sequestraiiune  c<>n- 
suniar,  nec  aliud  pielaic  promuveritn,  nisi  ut  increar 
non  amari.  HlU  fides  ab  universis  protnrbaia  tnor- 
lalibus,  et  quod  bactenus  numinibus  hoiiiinesJui)<;e- 
bat,  expulsum!  Suscepi  '  iniseranda  naitrragiuin,  et 
e^us  dili  'ui  reeiiiam  subdidi  manenle  feli>  iiatis  sorlo 
capiivam  :  fcci  ul  ngercldominum  prolngns  impera- 
tur.  Nunc  furore  succens.i  disciucior,  iiuaie  p  bses- 
sor  me  deseral ,  ingemsco.  Ergo  Apoiiinis  vocaius 
aiiguriis  abscedis,  et   soitis  Lycia:  casnm  certis  ci 


quasl  humana  mortalibus.  Provideai  ilercules   quid  C  apul  te  jam   muneniis  prxponis  imperiis?  Scilicet 


eligat  esse  (aciendum.  Vincendus  cst  congrediente 

inimico  ,  vincendus  est  et  jacente.  Qui  venena  lusil 

incunis,  qui  pacavit  Eiimanibi  nemora,  qui  cervam 

Yelocitate  praccessit,  optionem  babeat  quid  sequalur : 

aut  liostem  periturus  dejiciei,  aut  si  certamen  me- 

luerit,cum  suis  cautibus  jam  sepultus.  Lernaeum 

periculum  ,   nisi  fallor,  orietur  de  consummatione 

ceriviiiois^*  Quis  non  credat  nihil  superes^e  quod 

peragat ,  cum  hunii  fusus  aspicilur  ?  At  nustrae  par- 

tis  iiitentio  de  oppressione  suscitabitur  ,  et  augmeu- 

landi  ruboris  causain  feliciier  pro  inim.co  perluncla 

res  siiggeret. 

DiCTlO  XXYIII. 

Yerbd  Didohii  eum  abeuntem  videret  JEnemn. 

^  Nec  tibi  diva  paiens  generis. 

ETHICA  QUIIiTA. 

Quantwndoeetinclementia,  perdidisti  testimoniuin 
gencris,  quod  opinione  mentiris.  Gon»tat  VcDcris  ii4»n 

*  Neciibi  diva  parins]  llos  locos  Virgilianos  ap- 
pellabant,  cum  Virgtiii  versus  pro  declamatioiium 
tbemate  sumebantur.  Talis  est  melrica  exerciiatio 
qtiam  in  vetusto  codice  Pitboeano  vidimus,  Coronaii 
V.  C.  boc  tuulo  et  principio: 

THEMA,  LOCUS  VmGILIANUS. 

Vivo  equidem,  viumqoe  extrema  per  oronia  duco; 

V.  C.  CORONATI. 

Atpera  diverso  laxalur  viia  dolore, 
Ki  morti  vicinus  eo,  vivilque  dulori 
ACgrasalus :  nostras  cnKiaut  duoi  Uamina  meritcs^ 


iticledtibus  ciudelitas  ista  pro  uratur  aucloribus,  ei 
iiiicrpres  ^uperorum  ad  bus  bominem  cuinpellii  ex- 
Ctssus,  ut  diligentis  liitora  qnasi  sulnni  Los  ile  diUu- 
giai;  ut  per  lempesiaies  salulem  prudat,  qui  sulnin 
fugit  alTectum.  Vade,  ulterius  iion  niurabur.  ilabei 
vimlictam  mei  via  qua  descror ,  babubii  pciagus  iii 
fufore  judicium  ;  raucos  tunieiilium  pruceilaruiii 
a:aus  ex.iudiam  ;  vocabis  inter  peiicula  Didunis  t;o- 
men,  qux  et  fuii  portus,  et  prxbuit :  aui  cerie,  qiiod 
tiineo,  iie  dum  vindicor  me  Viventemur.aris,cveniuni 
expelilap  navigaitonis  po>t  usurain  lucis  a^^nuscam. 
Vide  bCeleribus  indebitam  meiceJem  :  perirc  inno- 
ceus  anie  cupio  quam  merenlem. 

,     Durus  el  indomitus  Veneris  se  seiniue  crelum 
Jaciai,  et  abjurans  collaudat  stemmaia  divx. 
Edidit  crgo  Venus  fugieiiteiu  nomen  amoris , 
Pectoris  el  rabidi  fudil  clementia  virus. 

Vll»  flaius  abit :  qoanios  posi  Pcrg^ma  casus 
\  idit  item  iTiedata  uianus :  quus  &irpe  dulures 
Pertulit,  atque  ilerum,  quas  seosit  Troja  i  uiuja? 

et  quae  sequuntar.  Nam  viUosi  codicis  menJu:  pro- 
grediveiani. 

*  Salutem  C^ihms  ]  Foptasse,  ewteris. 

*  Eripientes  saiutem  CvtuerisI  Veram  esse  loct  o 
neai  cofierif  sequeutia  docent :  Nutrivit  te  illa  leiiias 
quae  truddat.  ISarth.  Adversar,  pag.  U52. 

'  ^Solusest  ineetate  ttrminus]  Keciissi.ne  V.  C. 
Scbottus,  inatuaetaie,  lo.,  ibid. 

*^  Suscepi  miseraiida  ntufragium]  Leg.  naufraguin, 
|p.,  ibidein. 


309 


CARMINUM  UB.  H 


310 

mm 


GARMINA 

LIBER  PRIMUS. 


I. 

'  ITINrBARIUSI  LR1GA?ITI0.^1S  CASTCLLl. 

Celsior  astrigerum  Titan  cotiscenderal  axeni, 

Lampade  cum  plena  tolus  in  orbe  pnlet. 
Flammiger  ardenti  sorbebat  flumina  Cancro, 

Curo  segeiem  me  sor  falce  domat  propri  m. 
Siccatur  dum  fonte  bibens,  dum  mundus  anlie!at : 

Jussiis  in  0(  cursum  Gallica  lustra  sequi, 
Torrida  ntm  limui  qux  vincunt  arva  Syencm. 

Pulvis,  flainma,  sitis,  dos  fuit  obsequio. 

*  Quid  jultnr,  et  validos  reiiovas  mibi,  Musa,  vapo* 

[res  ? 

Plus  erit  algeiites  me  superasse  vias. 
Quidquid  plai  a  calent;  quidquid  sublimia  ri^ent 

Frigoi  ibus,  passum  dic  sine  iege  poli. 
Dclluro  nalurae,  quod  discors  fecerat  annus , 

iEstatera  atque  hiemem  detuiit  una  dies, 
liidutum  nebulis  canas  superare  pruinas 

Edocuit  *  Yates  fervidus  imperio. 
Presserat  xsiivo  corpus  sub  fasce  lacerna, 

Vesiitus  teiiui  tcgmine  nudus  eram. 
Cum  fugit  ex  oculis  constanti  tempore  tempus. 

Lampada  nam  Phoebi  dux  fuit  ad  glaciem. 
Optanti  brumam  devoio  coniigit  horror, 

Ouaesitusqne  calor  nil  dedit  indicii. 
Matronas  *  taceo,  scopulos  at«|ue  invia  dicias, 

In  forihus  hlandas,  cxtcra  difficiles. 
Illexit  miseros  facies  depicia  vianics, 

Calcaiae  diras  mox  peperere  neces. 
iVominibus  propriis  nil  fallit  sacra  vetuslas, 

*  Itinerarium  Brigamionis]  Brigantio  Delphinatus 
nostri  oppidum  est  in  faucious  Alpium  Cottiarum. 
Itrianso  «em  hodie  vocani,  q  lod  BpiyovTcov,  Brig.in« 
tiuin  Strabnni  et  Ptolemspo  :  quo  modo  etiam  scri- 
pserat  Ammianus  Marcellinus,  uhi  Virgantiam  legi- 
inus  lib.  XV  Rerum  gesiaruiii.  Eo  idtur  episcopi  siii 
ju^sn  tend<*bai  Ennodius  Mediolano  digre^sus.  Medio- 
lano  Brigantiofiem  peteniibusoccurrunt  fluvii  etalia, 
qu£  de<«cribil. 

*  Edocuii  Vata]  Episcopiis.  Familiare  est  Ennodio 
valem  ponere  pro  cpiscopo,  ut  vaiis  Cypriani,  Am- 
brosii,  Laurentii,  EuslorKii  vatift,  passim.  Sic  in 
f pilaphio  ipsius  Ennodii :  item  Petri  episcopi  Tici- 
iiensis : 

Uie  vates  Domini,  mundo  qiiia  cnrnore  vixit. 
Admixtus  gaudel  ((Btibiis  angelicis. 

*  Matronag  tacto  ]  Pra.>cel$i  verticis  nomcn  haud 
procul  Brigantione :  qua  parte  Galliam  spectat  qiii 
hfNlie  mons  Genevra  nuncupatur.  Iiinerarium  lliero- 
^o!. :  Mantio  Ebredmo,  Inde  incipiunt  Alpet  Cottias ; 
mutatio  Rame^  M,  xvii,  mantio  Briganlium»  Jf,  xvii. 
hde.  autndUt  Malronam.  Animi.imis  Marcellinus :  In 
Atpthu  Cottii$,  quarum  initium  a  Segusione  ent^  prce- 
celsum  erigitur  jugum,  A  iummitate  hujus  Italici  cliti 
plamiies  ad  uique  ttationem  nomine  Martit  per  teplem 
exienditur  miW.a  :  et  hinc  alia  cetsiiudo  ereciior^  asgre- 
qme  tuperabilit  ad  Matronoi  porrigitur  verticem  :  cujat 


A         Tot  leti  formas  sic  vocitare  volen*. 

Scriipea  descissis  pendebat  semita  plaiitis, 

Ncc  visu  facilis,  credite,  callis  erat. 
Quid  labyrinthxos  priscurum  fauia  recessus 

luvolvis  linguis,  quod  tiineat  relegens? 
Illic  artiflcis  laudandus  constilit  error, 

Cum  torsit  rectum  Daedalus  ingenio. 
Hic  natura  homines  per  sommum  portal  Olympl, 

Quo  liquidum  tranans  ire  coliimba  valet. 
Parcite»  Pierides,  pelagus  fluviale  siiendo, 

Ne  reparet  sermo,  fors  bona  quod  pepulit. 
Duria  ^  nam  Sessis,  torrens  vel  Stura,  vel  Orgu4 

Marmoris  lonii  saevitiam  superanl. 
Dulca  cnm  variis succedunt  laeta  periclis, 

Eflectiisrerum  cor  solidare  solel. 
B     Nil  mihi  cum  dubiis  prosunt  oblivi.i  tristi  : 

Ebria  lelhaeo  pectora  fonte  fero. 
Limina  saiictoriim  praestat  luslrasse  treme  item, 

Martyribus  lacrymns  exhibui  se  meas. 
Ecce  Saturnius,  Crispinus  ,  Daria,  Maurus, 

Eusebius,  Quinlus  gnudia  inngna  parant. 
Octavi  meritis  da,  Adventor ;  "  reJde,  Solutor, 

Cand !da  ne  pullis  vlla  cadat  maculis. 
Hostiles laqiieos  scindat  roens cmscia  recti  : 

Hocsen'iper  placeat  quod  decet,  hoc  liceai. 

II. 

DiCTIO  '  OATA  DEtTKBO  V.  S.  GRAIIMATICO,  NOMINE  iPSIUS 
EUGENETI  V.  1.  MITTENDA. 

Gaudia  transcemtttnt  vires,  vox  laeta  supeibit, 
/^         lng(*nii  macicm  prospera  iion  me'uunt. 

vocabulum  catut  femina  nobilit  dedit :  unde  deeliv^ 
quidem  iter^  ted  expeditiut  ad  utaue  castellum  Virgan- 
tiam  patet.  MUronani  Marcclfinum  cis  Briganiium 
ciim  Ennodio  loc:it.  Ilinerarii  niictor,  qu.'a  iter  ordi- 
tur  e  Galliis,  post  Brigantium  Genevrie  montis  pars 
est,  ut  dixi. 

^  Duria  nam  Setsit  ]  Hunc  versum  ex  conjeclura 
restituimus,  naro  in  ftniiquis  eiiam  codicibus  depra- 
vati<tsimus  erat.  Sturain,  Orguin,  Duriasduas,  Ses- 
sitem  Plinius  lib.  n,  cap.  i6,  in  fliiviis  numerat,  qui 
cx  Alpibus  in  Padum  Ixvolatcre  decurruot.  Et  vero 
pri  cisadhuc  vocabulis  nuncupantur,  uisi  quod  Ses- 
sitem  Sessiam  vocant,  et  Urgum  Orcum :  ex  quo 
patet  non  recteapiid  Plinium  Morgum  legi. 

'  Redde  Soluior]  Octavins,  Solutor  et  Adventor 

mnriyres  tres  e  l^ione  Tliebsa  :  quorum  sacr» 

reliquiae  in  honore  sunt  Augustae  Taurinorum  :  ex- 

statque  in  eos  sermo  Maximi  episcopi  Taurinensis. 

D     *  Dictio  data  Deuterlo  mittenda  Eugeueti  ]  Uterque 

ex  epistolis  notus  est.  Nam  de  Deuterio  grammatico 

dictiim  est  ad  epist.  19  lib.  i ;  de  Eugeneie  quaestore 

lib.  IV,  epist.  26.  Ab  Eiigenete  igitur  hortuli  pnrlem 

peiit  DeuteHus,  cujus  ooroine  carroen  hoc  scriptum 

ab  Kntiodio. 

"  Quid  jubar,  et  ealidot  ]  Sic  legt  Barlhius  Ani- 
madv.  ad  Papinii  Staiii  iTliebaid.,  pag.  iii,  nitque 
his  verbis  ab  Eunodio  expriuii  terenitatem^  lucemt 
diem,  totem. 


511 


ENNODII  EPIS1.OPI  TICINENSI8 


31i 


Dnlcia  temparibiis  famulanlur  flla  secundia  : 

Quod  feiix  meruit,  nobjle  carnicn  erii. 
Vox  jiisti  qiKBStor,  lcguin  subst^nti»,  nobis 

Ceu  PliGcbus  mlttel  tvmpana,  plectra,  lyraiii. 
Docta  Camocnarum  cot^at  pi»  t'  rba  sororum, 

OITcrai  arguto  potlicc  qund  loquiiur. 
Turgrda  raiidici  vix  possint  pettora  vatis 

\irtuinm  species  cnumerare  tuas. 
Tu  (lecus  Itnliic,  spes  lu  fidissiraa  recti, 

Fnx,  luba  causarum,  purpura  noslra,  vale. 
Luminibus  loiuplcs  solem  te  Roma  vocavit 

Cclsa,  Quirinali  suscipieiis  grcmio. 
Eloquio  lyucem,  tu  subdes  voec  leonem, 

Melle  tuo  serpens  gutturis  arma  premet. 
Fctibus  orbalx*  rerrent  tibi  nmncra  ligres, 

Qux  dolor  ei  reritas  aure  pavente*daret. 
Te  pcne  dcmessum  ceu  norem  dextcra  faii 

Dum  laccrat,  Cbri-tus  perculilexilium. 
Rcddrta  se  melius  nunc  vincit  vila  beati, 

Actibus  asserilur  quod  vcnit  a  superis. 
Ilfs  fretus,  non  legatos,  nec  vcrba  precantum  , 

CaUida  fucntic  arlibus  elicui. 
Ipsc  ego,  mcndiex  transmiitens  verba  Tbaiiae, 

Donum  more  Dei  ie  pricor  ui  tribuas. 
Rnrtulus  exigua  sociatus  parte  retardat 

Spcm  solidam,  fieri  n6  merear  dominus. 
Ilanc  mibi  largiri  non  spernas,  lumen  bonorum, 

Sic  voti  compos  sdccula  nostra  colas. 
Sic  *  le  regnantis  sublimet  ccha  poiestas  : 

Sic  currant  roeritis  aurea  taia  (uis. 
Amphion  Dirceus  ictigit  quod  p  ctine,  vixit ; 

NuIIa  mori  rerum  tunc  animata  pntest. 
Commoda  de  Musrs  nunqnam  flnxere  lot  annis ; 

AfTectu  preiii  quas  mihi  concilia. 

III. 

PRiCFATK)  *  NEP0T)BUS  PROCrLI  DtCTA  SUO  DIE    XV  C\L, 

MAII. 

Exprimit  in  spicam  tellus  jam  feta  papitlas, 

Lacte  marilalis  torgida  cespitibus. 
Stringitur  in  prolem  sparsus  per  gramina  succiis, 

De  gutiis  facicns  progenrem  solidam. 
Ye.^iitus  gemmis  protendrt  brachia  pnluies, 

De  gremio  ligni  pampinus  ecce  viret. 
Jussa  per  augmentum  nunc  silvam  perdere  vltes 

Frugibus  ut  crescat,  vuliiera  conciliani. 
Evocat,  inquirit  gaudens  irifantia  mundi 

Nulrkem,  tepidi  quam  dcdii  aura  poli. 

'  Sic  te  regnantis]  Tbeoderici  regis,  cujiis  quaestor 
crat. 

•  ^epoiibut  Ptoculi]  Li^iiris  poetac  :  q'icm  Sido- 
niiis  iiiter  eximios»  et  utrnque  Iin;;iin  praestantcs 
iciaiis  stiae  poeras  numcrat  lib.  ix,  episl.  15: 

Poiuissetista  semper  eflScacius 
Humo  atque  ffeuie  crelus  in  Ligustide 
pRocuLus  melodis  insonare  pulsibus, 
Linians  faceia  quxque  sic  poemata, 
Veuetani  lacessat  ul  favore  Maniuam. 
HoiiipriCffque  par  et  ipse  glohffi 
Itoias  Maronisarle  stclaiis  com|iari. 

*  Marsija  kt  veniat]  lloc  esl,  si  Plxjpbo  iteriim  cum 
Marsy:i  subeundum  sit  cerlamen,  Pn  cub  m  adjuto- 
rein  ac  sorium  habere  velit. 


B 


D 


Lndit  per  faciem  campornm  rustica  pubes, 

Kespiciens  duri  dulce  laboris  onus. 
Annus  reptat  ovans  tractus  per  murmura  vcris, 

Fracta  lociiinris  mella  ferens  labiis. 
Cum  rebns  noster  balbutit  carmina  sensus, 

Aurea  principiis  dextera  porlel  opem. 
Blandior  ad  falcom  messor  perdiicit  arisias, 

Si  rastris  segetcm  pecicrc  continuei. 
Nunc  stirpeni  Proculi  dans  vernum  suseipe,  doctor ; 

Ne  fervor  teneros  decoquat  immodicus. 
Serventur  leges;  ceu  censiis  liltera  curral. 

Ilorum  Pinitareus  flumina  vicit  avus. 
Docta  Camoenall  ceciiiit  qiii  carmina  plectro  : 

Cujus  Apolliiici  nil  tacuere  chori. 
Phoebus  in  auxilio  repetat  mox  foriior  illum, 

Ailis^obilitas  *  Marsya  si  veniat. 

IV. 

*    EriTHALAIi;UM  DICTUU  MAXIMO  V.  S. 

Prafatio, 
Annus  sole  novo  teneras  dum  formal  Sristas  , 

■  Natura  in  ihalamis,  orbe  lepentp,  sedcl. 
Pingitur  et  vario  mundiis  discriminc  (Toruin-,, 

Una  soli  facies,  gratia,  cuftus,  amor. 
Arbuta  vitali  coalecunf  uda  v.ipore  ; 

Ignea  concretus  semina  siiccus  alit. 
E  igiliir  genio  tellus  tumefacta  marito ; 

Torrida  lascivis  silva  viret  spolii?. 
Lactans  cespitibus  in  nodum  trudiiur  licrba, 

Yi  ea  gemmatos  bracbia  dant  di;:itos. 
In  rerum  cultu  lex  jungit  pronuba  licdus; 

Aura  poli  ut  sponsum  germina  runota  faci'. 
Ergo  pari  volo  lux,  coelum,  flumiiia,  N<  reus, 

Monies,  prala,  ferac  gaiidia  coni  ipiuni. 
De  te  qurd  vernai  sortitur,  Maxime,  niundns  ; 

Et  naluralem  dos  tua  comil  opem. 
Ciii  sanguis,  census,  genius,  mens,  vola  si:peisln:.t, 

Musarum  primo  fiilta  su;  ercilio. 
Sxcula  tc  fidei  monimentum  nostra  dederunt, 

Corporis  ei  cordis  virginitate  parem. 
Vincenfem  merith  sponsam  dat  caiidida  viia  : 

Qu;e  cum  te  superat,  sic  tibi  palma  venii. 
lluic  niveis  concors  arridet  flamma  labellis, 

Alb:i  verecundas  spargit  in  ora  notas. 

Adsil  oro  fons  loquelae,  voce,  mentc,  peciinc ; 
Ars,  natura,  Musa,  Phoebiis  qua  tumet  facundia. 
Vile  nil  decet  sonare  in  Maximorum  laudibus  : 
Conlerunt  Pboebeia  ccl  um  sappe  dicta  vertict^m. 

*  Epithalamium  Maxmo  ]  Ad  Maximum  aliquot 
vidimus  cpistolas  lib.  vii  ct  viii,  ntqiie  in  iis  nupiia- 
rum  mentionem  in  quibus  dictum  esi  hoc  epitli:ila- 
niium  :  quod  foedis  bactenus,  ut  caetera  fere  poeniaia 
Ennodii,  \ersnunilrajectionibus  interpolatum,  ordini 
nitorique  SQo  reddidimns.  Vario  meirorum  genere 
constat  exemplo  Claudiani,  qui  diversis  numeri^  liisit 
in  miptiasHonorii  et  Marip.  Nam  Sidonius  iii  epitb  >- 
himio  Polemii  et  Araneolae  heroico  tantum  nsus  est, 
Pauliniis  elegiaco  in  epiiliuramio  Juliani  Mcmoris 
episcopi  F.  et  lae  clarissima;  feminae 

•  Natura  in  thal.  ]  Id  esl,  praegnans  est,  mox 
supervcnturx  partioni  intenta.  Admoduin  eles-inter. 
BAATn.  Animadv.  ad  Papinii  Statii  i  AcliiUcid.,  mv', 

mi. 


St3 


CAR^IINUM  LIB.  I. 


311 


Orbe  eaplWo  Yenus  alina  fusis  A 

Dotibiis  floram  per  amoBna  liidens, 
Dum  facit  vernum  pretioel  micaniif 

Sidere  formx ; 
Sprcvit  aurati  decus  omne  peplif 
Advenae  pompim  noluit  roeiaHi 
Ditior  cuttu  stetit  effngato, 

Sparsa  capillos. 
Nobilis  si  quod  hibit  arte  virus 
Laiia,  ineiitilo  potior  colore, 
Dic  ■  et  algenlis  pelagi  lapillos, 

Nuda  siiperstat. 
Fulserani  raro  sub  hianle  filo 
Pectoris  gemmaet  in  roseis  papillis. 
Inviduro  membris  abigens  amictum 

Altera  lux  esL  B 

Prodilum  risit  sine  nubc  corpus, 
^  Carcere  irrupto  nituit  serenuro  : 
Quodque  servaliat  male  tuta  vestis, 

Prodiiur  arte. 
Aliger  laxo  renieabat  arcu, 
Marcidam  damnans  olii  pharelram, 
c  Sanguiue  in  nullo  made  acta  laetiis 

Spicula  gesians. 

Tonc  sic  alloquitur  malrem  fluiiantibus  armis  : 

Perdidimus,  genitrix,  virtulis  prxmia  nosirae. 

Jani  iius(^iiam  Cytherea  sonat,  ridetur  Amonim 

Fabula,  nec  proles  nascenti  surficit  xvo. 

Frigida  consiimens  muliorum  possidet  artus 

Virginitas  fcrvore  novo  :  subliinia  carneni 

\ota  domant  :  mundus  tenui  vix  nomine  constat,  C 

Primxvi  tremulos  fractis  imitantur  ephebis. 

Rara  per  imroensos  sxclorum,  respice,  caropos 

Coiiju};ii  messis  :  per  flores  sola  vetiisias 

Eiserit  albenles  jejuna  et  pallida  canos, 

|]na  fldes  rerum  nulla  dulcedine  necii, 

Ei  si  quid  teneros  poiuit  transducere  mores, 

Prjpc^^^piis  c^lcare  inalis  :  servalur  ubique 

Jusiitiuin  ;  eulpa  est  Ihalainos  noniinasse  pudico : 

Tu  remissa  jaces,  et  lanli  nescia  juris 

Nuda  per  efl^usos  respectas  membra  capillos. 

Surge,  age,  et  obstanlem  properanter  discule  soni- 

[num. 
Nec  te,  qaod  turpe  est,  capiivura  numen  haiiere 
Jura  pudiciiioe,  vel  lek  malesuada  puietur. 

Talibus  arsissent  dictis  et  viscera  ponto.  D 

Colligit  in  nodum  passos  lux  aurea  crines, 
El  naturalem  concludens  vef  le  decorem, 
Muiavit  furinam.  Tunc  qiiidquid  fulgel  iaspis. 

*  Pa$tur<B  ficta  tmaragdus  ]  Pastu  a  cst  vofiii.  Ut 
ergo  vofiQdicitur  interdum  de  pascuis  ipsis,  ui  quando 
>oua2  xac  XctfA&jve;  copulantur,  sic  pastura  hoc  loco 
pro  pasGuis  virendbus:  et  epigrammate  10  :  Uerbida 
paituram  superantia  saxa  vireniem.  Jam  smaragdi 
laus  et  pretiuin  est  viror.  Plinius  lib.  xxxviii,  cap.  5: 
Herbas  virentes  frondesque  avide  spectamus :  smaratfdos 
vero  tanto  libentius,  quoniam  nihil  omnino  vMdius 
comparatum  iiUs  vret.  Teiiiiliianus  de  Judicio  :  Her- 
bosaque  viret  prcegrandis  luce  smaragdus.  M  •rtian. 
Capella  1  b.  i  de  Jove:  Calccos  autem  smaragdineai 
fluctu  viridttatis  herbosos  vestigiis  ejus  lellus  innexuit, 

•  Djc  et  atgfntis  pelagi  lapil!cs\Cedit  algcnVs,  e'c. 


Qiiae  viret  iii  pretio  '  pastur»  ficta  smaragdus, 
Et  laiet  in  conchis  melior  custode  venrno 
Alba  venit,  niveiim  sumptura  ex  corpore  lumen. 
Palla  per  accinctos  decrescit  spleiidida  lumbos, 
Et  zona  teneras  compressit  dura  papillas. 
Affatur  natumy  Quem,  spes  mea,  ftgere  tenta^? 
Quem  seqoimur?  qiiove  Ire  jubeK  ?  pnU  otia  major 
Flamma  decet : discant  populi  tunc  crescere  divam, 
Cum  neglecti  jacet.  Superos  nil  perdcre  somno 
Ostendant  geminis  repnrata  incendia  curis. 
Maximusecce,  vides,  gener  s  spes  unica  sitnimi, 
Dulcibtis  illudit  per  longa  obliYi.i  ta^dls. 
Seclaiur  matrem,  quae  coelo  purior  ipso  est 
Femina,  quam  scimus  mulierem  vincere  mente. 
llic  domuit  puerum,  mores  sortitor  avorum, 
Quod  pudet  heu ,  Iouro  nobis  nescitns  in  xvo  est. 
Hujus  ad  abstrusas  veniat  mea  lampada  Hbras : 
Suspiret,  cupiat,  discurrat,  ferveat,  oret. 

H;rc  ait :  et  sobolem  foiu  complexa  l)enigno, 
Moiiia  mellitis  arctavit  ad  oscula  labris. 
llle  volat  celcri  iranans  per  nubila  vento, 
Omnia  lascivo  &ociaiis  elementa  furore. 
Utstetit,  et  juvenem  formx  conspexit  in  ostro, 
Tune  Dionxuin  lumeractus  despicis?  inqnii. 
Huc  Venerem  eullure  veni  :  qui  tardius  arsit, 
In  mulium  calet  ille  rogus,  celeresqiie  favillas 
Kesiituet  quxcunque  pyras  subducilur  arbor. 
Deprompsit  jaculum,  quo  divos  fixerat  omnes. 
Tum  pulcher  teret<>m  flexuram  perculit  arcus  : 
Singula  diverso  traxerunt  brachia  calle. 
Pennigeri  vultus  praesentet  dextera  fatum. 
Moxque  ferii,  Ixlo  facium  clamore  saluians. 
Hle  ego,  qui  trepid.i  semper  contemptus  adhassi 
Yisceribus  fugitivc  luis,  hac  viciima  mairi 
Litamus,  mullis  qiiam  tu  non  suspicis  annis. 
Ecce  iterum  magno  rimatus  sangnine  crelam 
Q  lam  thalamis  jung-.il,  cernit  sublime  ptiellsc 
Sdus,  et  attonitus  ad  matrem  lumina  flexit, 
Cermanam  credens  cullaudat  nobilc  furtum. 
Scd  teneram  leviore  ferit  puer  ille  sagitl», 
Inque  virum  totos  contorsii  for  ior  iciiis. 
Post  haec  digredicns  perntulcei  pectora  dictis. 
Mosira  tuas ,  juvoiiis,  confortent  vulnera  vires. 
Nam  qiiicunquemea  est  percussus  cuspide,  creycit. 
Hxc  faciunt  multos,  si  credi<<,  bella  nepoies. 
Sis felix,  semperque  feras  mea  vulmra  tccum. 

Nnnc  me  Pierio  favorc  jutiiin 
lii  laeta,  proceres,  locatc  fronte. 
Siistenieiit  gmcilem  per  omne  carmen , 

Totldem  liitera!  snnt  transpositae  soluin.  Sed  leciius 
fortasKC,  Sie  et  algenliSf  etc.  Barth.  Adversar,  p:tg 
479. 

^  Carcere  irrupto  nituit]  In  veleribtis  scriptis  ct 
edilis  carcere  inrupto,  Uplitne :  non  enim  ru|iit 
tcgmen  quod  cohibebat,  etc.  Id.,  ibid. 

e  Sanguine  in  nullo  madefacta  loctus  Spicida  ge- 
stans]  Miiiime /(Tlus  videiur  (^upiJo  adesse:  id  qii  d 
arguil  eliam  all^cuiio  Ycneris.  Legenduni  igitur  /en- 
tus:  ui,  veluttristi,  lentuin  graduin  ascriimt.  Iii  odi- 
tioiiibus  priscis  vox  illa  plane  omissa  ej>t,  et  verois 
ultiinus  ve!ut  in  hexainetrum  rormaius  :  qiiod  auget 
nobis  de  vilio  suttpicioncin.  Id.,  ibid. 


315 

Qiii  doclum  faciunt  bcn^giiUate. 
Quod  iiunc  ingeiilum  premunl  priiinae, 
Dislendat  refovcns  decore  vernum. 

Y. 

ITINERARIUII  PAD|. 

Ingenii  cultor,  foiis  oris,  copia  lingu:p, 
Iluinor  Castalius  venial,  quo  Thraciiis  Orplicut 
Naufraga  difTuso  succendat  pectora  fluxu. 
Adsit,et  arenlis  conjungai  cordis  biatus. 
Eridani  diciurus  aqiias,  nisi  flumine  largo 
Sicca  Pegasxo  perrundam  membra  liquore, 
Torrida  jejnno  vix  »11113111  verba  relatii. 
Undarum  cumiilos  ut  narrein,  suggere  lympbn. 
Quam  bene  pandit  aquas ,   cui  blandus  murinurat 

[ainnis? 

Aiini  tempus  erat,  quo  vcrnat  niitibus  uvis 
Palmes,  ei  autumni  proponit  dotes  in  orbe. 
Inibribus  extcrnis  madida  cum  veste  Lyx'us 
Disiendit  tunicas  uvarum  carcere  mustl. 
Uberibus  pluviis  '  petrarum  lege  subacta 
Tunc  s  bi  forie  Padus  captivos  (exerat  agros, 
Caneb  tiit  spuiiiis  el  liirgida  dorsa  ninaci. 
Currcbant  staiitfs  per  fluclus  culmina  vilhr. 
Servnvit  rapluin  pelagns  tunc  liltorc  teciuin, 
Et  muians  terr  s  inansit  fortuna  casarum. 
Respiceres  bilvas  btatinnem  perdere  jussas 
Ad  flamnias  propenire  Pado  ducenie  vonces* 
Tunc  ego  fervenii  germanae  tractus  amore, 
Ciii  natum  Parc»  demessum  pollice  diro 
Sustulerant,  viduamqii^  domum  consiante  maritn 
Reddebant,  *  urbis  peperitquao  semper  Averni. 
Jlanc  utsolarer  vel  vilam  prodere  legi. 
Regiiator  Ligurum  fluviorum  maximus  ille 
Sub  juga  transmissus  gemuit  sub  poiidere  cynibir. 
Iniumuit,  rursusque  minas  flatiisque  remisit, 
Quique  polos  vicil,  soli  mihi  cedere  jiissus. 
Sic  pietas  clementa  domat,  sic  cuncta  coercet 
Ciijis  grala  Deo  tenuit  miseratio  mentem. 
Ecce  iterum  mndidis  contectus  nubibus  a^llicr 
UaCisit  aquas,  quibusoinne  rueiis  ^ubinergeret  nrvum 
Non  coeli  faciero  conspexii  naufraga  tellus, 
Et  slellis  vidu:i'  micueriint  dira  tcnebrx. 
Erravit  piscis  sed  non  captivus  in  xde<, 
Et  populus  fluvii  permensas  lambuit  Ascam. 
Evomuit  pelagus  hominum  penelrate  profundum, 
Ilumila  pulvcribus  clauKerunl  acquora campos. 
Perfunctus  priinis  recidiva  pericuia  vidi. 
Iil<:  triumpliator  tiro  ad  certamina  Nerei 
Frigtda  per  liqiiidas  gesiabam  pectora  lympbas. 


E.NNODll  EriSCOPl  T1CINE?»SIS  3!G 

A  Ncc  sic  is  oculii  rispexi  marina  is  i  as. 

Cum  subito  absorpium  vidii  veiusaccola  ponitun, 
Risii  el  objecti  restantia  signa  pavoris. 
Diila  permixto  fulgebaiit  arva  metallo  : 
Eridanus  claris  radiabal  comptus  arenis. 
Navita  me  Isetiis  susceidt  protinus  alno, 
Sareina  cui  felix  dudum  cnncesserai  omen. 
Indocius  ciavum  rexit  de  poiidero  iiitus. 
Et  me  feslivis,  Christo  duce,  pertnlit  oris. 

VI. 

^  LICTIO  ENNO:  II  1  lACOM  O^ANDO  ROMA  REI>tlT. 

Amica  esi  homini  ad  genitale  solnro  revertenti  seni' 
pcr  liilariias,  dum  metus  qnoscunque  ei  peregrinanli 
niens  anxia  peperit,  qnasi  pncnnitos  et  coeloi^rivanie 
dispositns  se  evasisse  cenfidit.  Debetur  ergo  vnx  se- 

^  rena  lx'titiae,  ne  muta '  gaudia  moDroris  imagincrn- 
sortiantur.  Cui  enim  paleat  exsultant  s  animi  secre- 
tuni,  nisi  oris  clave  reseratum?  Rcduces  etiam  cycnos 
alis  ludere  Mnniuanus  asseruit.  Qnid  ego  faciain  in 
medio  deprcheiisus  abruplo,  qui  ei  rcgressui  meo 
debeo  diccndi  fidem,  et  ptoposiio  lacondi  ncce^isila- 
lem?  Seccde,  quxso,  ad  lempus  ofGcii  censura  gra- 
vioris  ,  nunqunm  te  opporluuc  gnudiis  misciisii. 
Prupbetarum  insigntssimi  sub  legem  ver6uuni  verba 
redigentes  carminedesideria  sua  et  voia  cecineru:  t : 
divino  pectora  dedicaia  colloquio  plectris  ecclcsiaslica 
per  populos  jura  divi>enint.  Cur  ego  iii  ordinis  ci  me« 
ritl  constitutus  infanlia  xmulari  summorum  facta 
non  Btudeam  ,  maiime  cum  narrandi  i>imul.icruni 
altaris  militcm  ad  excipieuda  qux  contra  (idcm  evc- 

C  niunt  bela  corroborn?  Nec  dubiiabo  dicere  quod 
prxsenli  constat  exemplo.  Didiciinus  jam  quoturhine 
pro  auiore  lidci  liasia  jacienda  sil ,  neque  nos  virtiH 
tis  pretio  vel  titulis  mediocris  conflicius  elcvavit.  Di< 
cain  eigo  hbens  musico  stylo gaudia  mea  :  qnoruin 
pcrfectionem  roaximis  promiito  me,  Deo  adnitrnle, 
eloquii  litteris  nuntiaturum.  Pulsabnnt  me  oblatran- 
lium  venena  lingunrum,  scd  profcs>ionis  et  ingenii 
exerciliis  aggregabo  quidquid  c  nlra  accusnii  meri- 
tnm  mnledictor  ingcsserit.  Usus  iste  est  bene  nitentis 
(onscienlia^,  opinionis  lucro  jungcre  morsus  xmulo- 
rum,  et  famae  compendia  de  invidia  aucupari.  Mnte 
pertinax  dens  livoiis  infringere;  et  qui  oblocuii'  nib 
fomitem  de  loco  glorix  quaeris,  obmutesce.  Dic  unde 
fructus  eveniat  meritis,  si  jacta»tise  deputas  quod 
sudori  nostro  placemus.  Labor  esldisciprmnR  ami(us, 
et  religioni  quadam  cognatione  sociaius.  Veliil  uda 
praesegmina  peregrinis  marilata  fomitibus  nobilitaiem 
fruciuum   ramis   tribuant ,  quam   parturienlia   diu 


'  Itmerarium  Padi  J  Padi  nomen  nrgumenli  vice 
adjcctum  esi.  Navigationem  enim  describit,  qna 
apsiuaiite  Pado  jaclatus  est,  cum  sororem  suain  unico 
filio  niiper  orbaiam  oflicii  causa  inviseret. 

'  Petranm  lege  subacta]  Ruptis  aggeribiis.  Varinnt 
codices :  iinus  pareorum  legit,  alter  parumper :  tertius 
parum,  Sed  nihil  muiandum  censeo,  aut  si  quid  mu- 
tandum,  riparum  ex  tcriii,  h.»c  est  Valicani  exem- 
piaris  vesti^iis  legenduin :  iit  epigr.  153.  Hoc  enini 
▼uli  quod  Yirgilius  lib.  ii  iEiieidos : 

Non  sii*.  aggeribos  ru|ilis  cum  spumeus  amnis 
Exiit,  op|K>sitasquc  evicit  gursrile  roolcs. 


»  Vrbii  Averni]  Ita  omncs,  fortasse  urn:$,  ul  nrnas 
Averni  dical  urnas  scpulcralcs,  sororem  signiflcans 
alios  quidem  antea  liberos  ^ustutisse.  sed  vitae  brevis 
omnes  atque  immalura  ei  acerba  morte  rapios. 

^  Dictio  in  reditum  ex  Vrbe]  lluic  poemntio,  et  aliis 
nonnullis  pnefaiiones  soluia  oraiione  prxfiguntur  : 
qn»  licet  inierdum  longiores  sint,  quia  taiiien  ad 
poemaia  referuntnr,  in  corum  poiius  classcm  conji- 
ciendas  duximus.  Reditum  autem  ex  Urbe  describit, 
qiiando  post  synodnm  palmarem  et  Apologetieum 
rogrcssus  c$t. 


317  CAUM.MJM  LIB.  I. 

nesciere  p^anUii.i:  ita  doUtus  liberalibus  in$iitutii  A     Ad  matreni  juiige..s  virgiiiilalls  onus. 


51« 


liotia  nienteiii  ciira  gravidam  ad  spem  germinis  me- 
noris  ntiollit.   relluntur  auimo  consiliorum  toxica 
litimaiiis  prrparaia   necibns,  bumor  succi  lelhulis 
abolelur,  quotiens  liiijiisniodi  occupationibus  ingena 
se  submitiuiit,  Hinc  ad  clariora  digredicnlibiis  «livi- 
noriiin  patescunt  secreta  librorum  :  quorum  januam 
sensu  pulsanteduni  reserat,  populis  scduce  perviuin 
facil  iter  ignoratum  ,  duni  fusiitiiosos  eloquii  spleii- 
dore,  parum  doctos  fabricata  Laiinitate,  et,  ut  aiunt» 
ariGci   rusticitaie  perducil.  Qnis  talem  salutis  non 
diligat  iiidicem,  no;i  se.{uatur,  qui  necessariisdnlcia, 
dulcibus  8-vera  miscendo  amarc  vitae  dogmata,  ei 
velle  cogit  invitos?  Sed  istinc  nlias  coepli  compleaiv 
lur  honesla  voia  proposiii.  Apud  stientcs  rerum  lo- 
qumur  :   res  virtutis  esi,  gaudium  contincre  ;  se-  B 
cundx  diligentise  per  elaboiatuin  tramitem  Inculeniae 
diciionis  ostcndere:  liodie  niaxiine,  cum  mii  porlio 
limen  ingressa  facundiir  dat  parenti  exsultatione  elo- 
quentiam  quam  neg  t  ingenium ,  cum  donat  caiisa 
quod  nalura  non  prjstil  t.  Macte  insignium  aJuIc- 
scen^  virtu:um,  qui  in  c.mo  flore  pomorum  nuincrum 
inonsiras.  Das  pellere  afnii:tionis  glaciem,  el  ad  ver- 
num  me  dictionis  invitas.  Nam  dum  quod  tu  debes 
s  odiis,  ego  impendo  Ijctitiu»,  puio  ainbo  prnlU  imus. 
Simileesi  eiiim,  rudem  insiiiuere,  et  ad  deciamatio- 
iiis  afrectnm  revocare  jam  dosidem. 


Posl  canas  biemc^»  ge  idi  po»t  dannia  prof  iidi, 

Tranquilluni  quoiicns  iiavila  carpit  iier  , 
Hocret,  et  iiifldi  de>perat  prospera  ponti, 

(Juainque  videl  fac.enri  uon  pntal  essc  salis. 
Sibil.it  aura  lovis,  vatidas  t.mct  ille  proccllas 

Flaciibus  et  blandasscsiimal  esse  minas. 
Linlca  si  erispant  Zepbyri  pendentia  malo, 

Et  dulci  ludit  spiriius  obsequio; 
Cimfttsam  ventis  natiirain  perdere  leges 

iurai,  et  antiquum  credii  adesse  cbaos. 
Gaudia  sic  tollunt  piacidis  discrimina  rebus; 

Nul  a  fides  la'tis  integra,  nec  dubiis. 
Noa  aliter  variis  tenuit  quog  Ronia  periclis, 

Ultoris  opt.ili  reddidit  ad  gremium. 
Permnlcent  pelagi  numeii  venerabilc  cantu, 

Ancbora  quod  proprium  mordetobuncasolum. 
Flamina  sed  lassis  lenerum  faciura  soporem 

Pertorbant  menlem  militis  xqiiorei. 
Arina  raiis  subigit,  reinos  et  iinlea  vibrat : 

Sic  mens  naufragiiim  suspicionis  hab  i. 
Adveniat  siccis  qni  pressii  caenila  planlis  : 

Nam  portus  felix  ille  saiuiis  erii. 
Qtti  latices  vinxit  fundens  in  pocula  s:ixnm, 

Qui  lapides  solvit,  qui  solidavit  aqua^. 
Quem  genitrix  fudit  saeclis  sine  semine  fei.i, 

*  Trtsfta  nit  capiunl  peetora  versiloqui]  Sidoniiis 
Liuipr  dio  :  No%tt  probe  Uetitiam  poetarum,  qnorum 
uc  ingenia  mtBroribui,  ut  pisciculi  retibus  amiciuutur. 
Vertiloquuifi  itaque  vocat  non  vafrnni  aut  vcrsiit.lo* 
qunfTY,  sed  poetnn  qiii  ver^us  p;ingit. 

*  Ad  Faustum]  Occasione  tarmims  cujnsdam  (piod 
a  Faosio  acceper  it,  poeticam  -ejns  faculiatt:m  iniris 
Uu  libu*  exto.Li.  Quo  scil  cel  Ennodii  pracconio  pcr- 


Qui  morteni  propri»  superavit  munere  inorlis, 

Dans  vitam  mundo,  funere  quem  peperit. 
Illc  per  excelsum  videat  me  dcxter  Olynipum. 

Tunc  patriam  leneam,  lune  staiionis  opem. 
Nubila  laxaU  verrant  liccl  xquora  venii, 

Rimosrim  puppim  nil  nocitura  pelunt. 
D  lcia  conrpositis  quaiiam  lunc  tympana  cbordis; 

Floribus  et  pini;ain  carmina  nostra  novis. 
Ut  fatcar,  diciis  con>tit  bene  dicere  laeluin; 

^  Trisiia  nil  c:ip'.unt  pectora  versiloqni. 
Scd  redeat  vernum,  cesset  jam  bnima  limoris : 

Slringite  qu®  neclant  frondea  serta  comas. 
Cantem  qu;e  solitus,  dum  plebem  pascerei  ore, 

Ambroiiiiis  vales  carmina  piilchra  loqui. 

Yll. 

AD  '  FAOSTUM  lE  CARMINIBrS  EJUS. 

Pra^fatio. 
Nisi  didicissem  quod  serenitas  conscientio!  veslrx 
biijus  mali  scabi^m  abjuraret,  invisum  milii  eloquii 
uber  aslruerem.  Facessa\  a  bonis  actibus  res  nmica 
pcrndiac.  Me  tanien  nociium  cauie'a  vestra  denunlio. 
Suspendisiis  bactenns  ab  ingenioli  mei  ariditate  iin- 
brem  fructiium  nutrilorem.  Deus  I'One !  quam  pere- 
grinas  in  me  et  ex  veslri  oris  diviiiis  acqnisi^ns  di- 
cendi  opcs  intclligo!  Adjacet  diciis  loc.ipleiibus, 
quanlnm  senlio,  rubiginoso^  lingua  et  scnsu  brbetes 
peritiae  iima  coinponere.  Est  vobis  qiioddam  cum  bo- 
niinum  facture  coliegium.  Ille  flnxit  ex  niliilo,  vos 
rcparaiis  in  melius.  Graiias  ego  refero  de  suscepto 
C  carmine,  cum  de  dilato  moeream  beneflrio.  Ad  Ca- 
iiiQinalem  ignon  iniam,  quibus  nunqnain  '  Gluvid>.'nnii 
decst,  vefsus  adjeci ;  et  peritur.ne,  ul  dictum  esl-, 
cliartx  prodigus  non  pepeici.  Legile  jocundilatcm 
inolura  poemata,  ei  familiari  ^iupenda,  nl  aiunl,  de- 
cora  comprimite. 

Flumiiiis  in  medio  snccendis  visccra,  Fan  te, 

Cojits  alit  in:igiiain  carininis  unda  sitim. 
Quis  forat  ardorem  laticuin,  flaniinasque  fluenlis 

Cogualas  sicco  soibeat  ore  pot.uis? 
F.  Dte  vaporiferum  pariuni  tua  verba  calorem  : 

iEstuat  unde  jecur,  pocula  prospiciunt. 
Ifigenii  qnisqnis'  festinus  tendit  ad  amnem, 

Non  pulet  ambiguuin,  sic  bibii,  ut  sitiat. 
|v  Nobilis  occultum  condivit  lympba  ^aporein, 

Computat  et  dainnum,  si  niinus  inde  feram. 
Lubrica  Cci  ropi')  cfnfldens  lingna  cothiirno 

M'  jacict  priscos  nobiiiiate  senes. 
In  veteium  morem  pangit  nova  carmina  Fauslu^» 

Qui  per  membra  suum  desecat  arte  melos. 
Doctus  a  1  incudein  verba  infabricata  referre; 

Quos!|ue  fai  it  versns,  lerque  quaterque  probat. 

nioti  Petius  Criniius,  ei  Lilius  GiralduK  Fausinm  honc 
inler  illnsues  bujns  sa?cu!i  poeias  coHocarnni.  !Ne- 
qiie  onim  ulia,  opinor,  ejns  CTiniiii  videranl,  qnnQ 
niilli  exstaiit  prx*tcr  d  siiclium  qiiod  Ennodius  epk-^ 
grammatis  s.iis  inseiuitde  vmo  Ligiisti<'o: 
lii  Lig  rum  lerris  |M»iortMn  qiii  voi  ai,  errai. 
Munquid  viua  ttlbit  viiia  b.bens  LigorumT 
'  Gluvidenus^  Lib.  v,  epist.  8. 


519 


iCias  cana  refert  d  gilis  animasse  Maroncm 

Qiiod  (ingebal  opiis  vivificanle  manu. 
Tu  verliis  faciem  tribuis,  modulamine  membra. 

Quod  natura  Deo,  hoc  libi  dnnl  studia. 
In  vclJilum  dcxier  si  verlas  pleclra  cadaver, 

Primicvum  facias  a»dificanle  lyra. 
Si  floros  simulcs  gelidi  per  plauslra  Bootis. 

Mox  Ifelicem  vernis  sibiial  aura  modis. 
Ninguitla  Ius!r  i  rosas,  fundanl  libi  frigora  mu.^lum 

Ferventi  Pallas  sidcre  dona  tcral. 
Piscis  in  ailhereo  quem  porlas  verlice  tranel: 

Si  jubeas  versu,  marmora  cervus  amal. 
Faucibus  e  mediis  impaslo  vis»  ere  proedam 

Ore  potcns  tollas,  quam  tenet  ore  leo. 
J:un  scio  Castalii  quo  me  traxistis  amores ; 

Accedunt  culpis  muncra  vesira  nicis. 

Suiilis-ad  tumidas  rapitur  mea  cymba  procellas, 
Ilibcnios  passura  Notos  :  quam  naviia  paupcr 
Rimnsam  tenui  rmgens  de  cortice  puppim 
Composuit,  nomenque  dedii  sinc  laude  pbaseli. 
Illa  ncc  /Egeum  pelagus,  noc  liltora  Pbryxi, 
Nec  qua;cuni|iie  valel  trux  xquora  verrero  fundo. 
^olus,  agnoTit :  placidos  S(  d  gurgitis  alli 
Pr:rlegii  bcne  caula  sinus,  ubi  serviat  Austcr, 
Non  ul>i  regna  pctat :  quoiiens  ibi  rcmige  lento 
Sibilat  iii  trcmnla  discurrcns  aura  carina. 
Lintea  nam  summis  dum  crispant '  ncxa  cerucbis, 
Qu£  porlaiit  morles,  prxstaui  iiiibi  flamina  somnos. 

fluc  verlam  puppim,  ceilis  mea  carbasa  ventis 
Coinmendans,  cursus  ariis  opisque  mea;. 

Flecle  vi.im  velis,  clavumquc  ad  liiiora,  PboBbe. 
Ancbora  proscissum  mordeat  iinca  solum. 

Bf  usa  dictorum  caput  optimorum. 
Herbidam  nngens  bederis  coronain, 
Quam  per  exsectos  niimcrcs  poeias, 

Necte  capillos. 
Sulcat  immcn^um  pclagus  carina, 
Nescit  ad  clavunr  manus  apta  ferri, 
Qu<i  vrcat  dexlrum  regiinen  per  nndas 

Arlis  aniicU'». 
Pergisad  Faustuin  Irut  nam  Io(|uel£, 
Ore  qul  vastum  valct  ul  profundutn. 

'  Nexa  ceruchh]  Anleiinis.  KgpoOxor  Gra^cisest  c  r- 
nigiT.  Inde  in  i  avibus  ninennas,  quia  cornuuni  insar 


E.NNOOIl  EPISCOPl  TICfNENS.S 

A 


3iO 


B 


Luce  quem  mu  .diis  vcneratnr  ipsa 

Dexterion  m. 
Aurium  libram  tcnet  in  Camoenis : 
lllius  ferriim  secat  omne  viilnu';, 
Qiiodquod  iniernis  Iniei  in  medullis 

Carminis  aegri. 
Si  *  meos  vellet  modicos  ibyrambos 
Mente  qua  cunclum  moderatur  orbem, 
Intcr  infanium  triviale  murmur 

Pendere,  bius  est. 

Lux  mea,  Fauste, 
Spesfiue  salusqiic, 
Littcrulnrmn 
Munera  parva 
Suscipe  Ixtus. 
Sic  tna  summiis 
Germina  Cbristus 
Lucida  servet. 
Porri^e  dexlram 
Nominis  almi. 
Grata  Tonanti 
Farra  piorum* 

Vlfl. 

AD  *  OLVBRIUtf,  DE  FJUS  ELOQUI-NTIA. 

Prcefnlio. 
Non  canit  fistula,  quotiens  rusticum  pccus  agresiik 
pastor  inspexerit.  Muia  nemora  formidolosam  soliiu- 
dinem  pariunt;  et  ubiqiie  metus  esi,  quand»  nullus 
in  solaiium  deserti  sonus  audiiur.  Sed  >i  nurnrum  si- 
C  bilis  arborum  comas  linguae  specicm  mentiantur,  et 
ridente  frondium  motu  appellet  bominem  jucimda 
concussio ,  putabi  ur  ambientibus  latcra  coetibus  iti- 
teresse  :  nec  aliqiiam  xrumnnm  geinii,  qitem  inlor 
serrcla  sua  ipsa  natura  quibiislibet  alloquitur.  Juvat 
tunc  exsiilationis  comitem  fl^tulam  labiis  adiiiov<iCi 
ct  flatilnis  per  tesiudinis  rimo>a  dispcrsis  (|namilnm 
de  spiritu  et  aura  componere  rationem.  Tunc  Pala> 
inoncm  suum  rudis  et  infabricnta  iingiia  coinpellnt , 
tunc  numeral  quaniis  servare  cnulas  sit  opu^  excu^ 
biis ,  tunc  muliiplices  luporum  insidias  quas  acuit 
fanics  mngisira  fusp!rat,  tunc  in  sermonem  (adit 
quidquid  cfflaverit  ;  bujus  se  solarf,  bujus  nitiiur 

vindicibimus.  Is  est  Peiilius  Processius  V.  S.  sedis 
prxtorianae   togaius,  quein  Probo  juniore  consule. 


linbent,  unde  et  x£catac  dicunhir,  cerucbos  a[»pclla-  D  boc  est  anno  513,  diem  clausisse  docet  elegans  ejns 


runt  Lircanus,  Flucciis.  Apulciiis  ct  alii.  Siiiit  qui 
ntnennarum  fi  nes  in!erprctcu  ur.  Isidonis  in  G!ossis, 
Ceruchi  nnvium  fnnes. 

*  Meos  ihyramboi]  Meos  versiis.  Duplex  iti  una  voce 
liceniia.  Nam  sim[dex  pro  composilo,  vei  ancisam 
poiius  dict  oiiem  pro  integra,  thyrnnibos  po  diiby- 
rninbis,  et  speciem  pro  generc  :  diibyrambos  pro 
(|  ovis  Rcnere  carininum.  Sic  lursuin  eniiTam- 
m  te  108  : 

Nunquam  frugiferis  pe--  sapcul  i  loiijfa  tbyramb  s 
lii  ine  nuxeruiil  coaunocla  (.astal  i. 

Id  esl,  nullum  unquam  ex  versibus  meis  quaestum 
feci :  ui  supra  carin.  S  : 

Coiiimoda  de  Mu>is  Duuquam  fluxere  tot  annis. 

•  Ad  Olybrium]  Dc  Olybrii  eloqucnlia  dictum  ad 
cpisiolain  9  iib.  i.  Nunc  aucinrii  1-  co,  alterius  Ro- 
maiii  cansidtci  qui  eidem  at.iic  vixii,   memori«m 


cpitapbiuin,  qiiod  in  beati  Paul'  bas  lica  marmoreo 
tumulo  iiicisum  legiinus  bis  verbis  : 

Poslmorlem  si  vivllamor,  si  pr;ilia  prisra 

Durui  In  areanum  m»*nlis  adacla  l<onun) : 
Quamvis  luoiilicum,  rrairis  iwv  n  ae  i()e  cannen, 

Ni^  malasii  UimiiliscMera  lingna  luis. 
Te  na'urH  piircns  otnni  dp[»in\eral  .'rlp, 

Moribus,  inij;«  iiio,  corfiore,  nirMil«\  ("de. 
Punis  amiciliae  c\illor,  StTvaior  hours  i, 

Eloquio  roiseros  v(>l  piei.-ite  fovens. 
Hinc  est  nuod  totosemi)er  le  flebi.mis  np»o. 

Oiiud  fueril  jiiveni  vis  libi  mulin  senis. 
Te  Kenilrix,  fnlnsque  >iiiiiil,  le  compare  l:iclu 

Perpeluis  Lcrymis  plaugil  amata  (ioiiiu<. 

lliC~  UROlllKSCIT  IN  PACK  H.  M.  PITILIIS 
PUOCKSSiUS  V.S.TOf.ATIJS  INL.  P.  P.  QV\  VlXir 
PL.  M.  ANN.  X.\  WIIL  DLP.  E.  SL  H  DIE  KAL.  JUL. 
PROBO  JLN.  V.  C.  COS. 


S2t 


CAUMINUM  LIB.  I. 


3i? 


inulcere  collegio.  Cui  lalia  ageiui  si  qui:»  scrmucinan-  A  Tu  Phocbum  reddi> :  furoat  libi  viclinia  piiiguis, 


t»*m  Gdibiis  ciibaram  doclus  a  'moventy  et  loquacia 
nia  irrisor  urbjniis  apporlei,  iii  aiic  pili  ehl  qwid 
eligal  nuda  simplicitas,  duin  iyroe  taclu^,  licet  erran- 
libus  digiiis,  dul(  em  et  |<{ui  animain  frangat  crepi- 
tiim  reddit :  nef.is  tumen  putat,  sialieni  traciusaino  e 
propo^iti,  avitain  discat  scienliam  non  ainare  ;  ut 
dum  infrenis  ainbilus  rusiicnniis  doctriuae  leiminiim 
iion  metitur,  superiorum  afTcclu,  et  ipsa  se  possibiiia 
inlelligal  ptTiiiturum  :  cum  nescientem  quid  valeat 
mapalium  aluinnus  ipsa  paternx  instituiionis  medio- 
critas  quasi  exierna  couiemnat.  Non  aliter  me,  vir 
amplis^ime,  inter  maxiina  curi£  sidera  compulande, 
jubar  facundis,  iugeniorum  flamma,  splondor  elo- 
quenlix,  diciionum  census,  pcr  nemorum  iuvia  ad 


Pro  qna  c<  ssissenl  fulmine  coelicol;i^. 
At  mibi  vix  iliud  trausmitlunt  pauperes  hoiti, 

Rubra  quod  acceptum  testa  refutai  o!us. 
Suui,  fateor,  cujus  distillent  verba  relatu, 

Quae  niaciem  monstieitt  pauperis  iugenii. 
Carmiiia  niilla  cauo,  ncc  me  modulante  Camucuas 

Mansurum  dab.tur  pollicis  ore  sophos. 
Quidquid  Apollineo  loquebamur  peciine,  ccssi 

Oblitus  lingux,  quam  mihi  fila  dabant. 
Rustica  per  tencras  errat  mihi  dexiera  chordas, 

Confringunt  dulces  barbara  plectra  modos. 
Ah  quotieiis  vilreis  Jlelicon  mihi  fluxil  in  herbis, 

Arridens  labiis  quae  facit  unda  silim! 
Ah  quoliens  bederis  redimitus  lempora  duxi, 


iusLir  pastoralis  fi^tulx  quac  viliter  riarraiitur,  oble*  B      Aonium  mulcen^  carmineconcilium! 


ctant,  metuentcinciiharom  luam,  laudanlem  plectra, 
qux,  ut  superiiis  texui,  agresiibus  digiiis  inei^  urbn- 
nus  adjungis.  Amove,  quaeso,  quam  adhibes  ad  invi- 
laiidum  roe,  elumbrati  sermonis  illecebram.  Absiut 
qnibus  etiam  npud  perilos  uleris  vincula  colloquii. 
Compesce  verborum  digitos,  quibus  solelis  rcnitcn- 
tium  animas  ad  disideria  vestra  eompellcre.  Licoat 
me  aut  silentio  inscitiain  tegere,  aut  per  siridentem 
siipnlam  aliis  iiiviale  C4irmeii  nflerre  ;  vobiscuni  fa- 
tulari,. rcs est  mcTUi  veteris,  et  novae  felici  aiis.  Quod 
6i  mei  immemor  ego  temavero,  adeptus  conira  ulili- 
tatem  propriam  solis  currus,  juste  subeoPhaeihonlis 
exemplum.  De  quo  quia  sermo  contigit,  et  forma 
caalionis  accessit,  quid  facto  opus  sit,  SHtJcclum 
earroen  osteudii. 

Fama  refert,  vetenun  qux  nesilt  perdere  gesia, 

Qus  loquitur  semper  quidquid  in  orbe  fuil. 
Gerroina  duin  lucis  Tilan  dispergit  in  axein, 

El  ditat  munduin  nobilibus  radiis  : 
I3da  vaporiferas  co'.il)ent  dum  lora  quadrigas, 

Et  nitidum  gurges  mittit  iibique  diem. 
Undanies  doctis  mnnihus  sol  flexit  habenas, 

Artiflcem  doniin  m  lux  beiie  iiota  tulit. 
Sed  Pbaetliontaeo  postquam  dnre  regna  precatu 

Non  exploraiis  virib  is  iuslituii : 
Degenerem  primis  reciorein  moiibus  astnim 

Sensit,  et  excussis  currere  coepit  equis. 
Tunc  tutam  souipes  lucem  de  naribus  cffl  ms 

Non  tenuit  legis  tempor.i  cerla  suae. 
in  flammam  ce>i>it  spleiidor,  qiiod  lumiuat  ussir, 

Quodque  aniinat  terras  exiliiim  peperit. 
Tuncet  llyperboreas  dum  fraiigit  lampade  cruslas 

Epotis  Tanais  sicciis  abibat  aquis. 
Crystallum  fluxii,  sed  cursus  fluniitis  arsit: 

Qiiod  lapideft  solvit,  nexui4  Kiidanum. 
Sic  ego  rhftoiicum  teiitans  transcunere  callem, 

Aggredior  currus  solib  et  iuipeiium. 
Nftscio  quid  variis  impendam  sideris  oris, 

Nescioquid  leiieim,  cuucta  calor  superat. 
Curia  te  poliens  icrctcm  formavit  ad  unguem, 

El  patrilius  jussit  luiuina  ferre  tuis. 

*  In  natali  lllpiphanii]  Cum  tricesiuium  nnuum  iiii- 
let  cathedrx  seu  cpiscopatus  TicineMsis.  Iiiciderunt 


At  nunc  per  silvas,  inter  spclaea  ferarum, 

Agrestem  certus  ducere  miliiiam, 
Grnndia  per  validos  coromendo  semina  sulcos, 

IJl  germcn  vitiB  destituant  lolia. 
Lactea  ne  roentem  denudent  verba  solutam, 

El  diciis  mollis  dicnr  et  ingenio, 
Non  roihi  per  campos  discurrat  lingua  patenles, 

Mascula  nec  liluis  dicta  feram  gravibus. 
Ne  mea  grandisono  flammenturcorda  cothurno; 

Et  tumidus  scripiis  moribus  esse  puler. 
Qui  mihi  tunc  portus  famam  petit  undique  lertnr. 

Sed  stabilis  pudor  est^  si  taceam,  proprius. 
Tu  coelum  teneas,  me  lcrrislinque  quietum, 

Qui  soluin  novi,  quod  bene  nil  didici. 

^  IX. 

DICTlOQUiE  HiBlTA  EST  *  IN  N4TALI   SANCTI   AC  BEATIS- 
8iyi  PAPiE  EPIPBANIl,  IN  ANNUM  XXX  SACERDOTII. 

Prafaiio. 
Sentio  quid  pleri^ue  taciti  loquanlur  in  sensibus, 
et  apposita  cordis  aure  vocem  cordis  intelligo.  Cla- 
roant  enim  isia  silentia  quid  sibi  alienae  profcssionis 
homo  quxrat  ex  tbemale  ,  quid  insignitus  huniililniis 
titulis  per  crepantes  ex  more  vulgi  cuneos  voceni 
ptausiis  exspcctat ,  quos  lumescenlibus  fautorum 
builis  aura  popularis  exsuscital.  Olim  talia  dicunt 
debuisse  componi ,  cuin  ndulantibus  adolescentise 
floribus  et  pueritine  ndhuc  in  illo,  et  sxcn'aris  licen- 
tiae  verna  riderent ,  cum  reboantibus  etTerri  'decuit 
|x  ncclamationibus  ,  tunc  cum  capi  potuit  etiam  fucatas 
volupiatis  specie  :  nunc  cur  recitei  publ  ce,  qm  m 
laiis  nec  decel  publica,  nec  deleciat?  Ili  meminerinl 
quod  ego  rem  nostri  munirisago.  qufm  in  sacerdo- 
tis  praeconiis  consiatsentire  qu»  debenm.  Ciii  quam- 
vis  nuMC  iiitempestivis  laudibus  reddam  modica,  ta- 
men  maxima  post  dcbebo,  in  cujus  roinisierio  quid- 
quid  valeo  praestal  impendi.  SiniiU  etiam  percepi 
aniroo  quod  sireddenda  estde  otioso  sermone  ratio, 
non  minus  dc  otioso  silentio.  Erant  enim  oiiosa  s  - 
leniia,  si  laeiautibuscircnmfusis  omnigenum  meiiiibus 
solus,  cum  dare  possem,  verba  subiraherem.  Quip  o 
cum  etiam  in  obsequiis  coelestibus   bymnos  decent 

aulem  Epipbanii  tricennalia  in  annum  496.  lllo  icilur 
anno  dictus  est  panegyricus  ab  EnDodio. 


m 


ENNODII  EPISCOPI  ticiNENSIS 


3:i 


adhiberi,  et  cretlamus  exsortem  humaniiaiis  Dami-  A  Vatis  in  obsequium?  Naulis  tempora  sentit 


num  hominum  meris  laudibus  demulceri ,  ei  lioc  ab 
bis  speciali  quodam  jure  quos  donaTit  lingua  repo- 
scere.  Quld  antistes  faciai,  qui  propriis  orationibus 
egit  ut  possim?  *  Scriptum  est  enim  :  Dominui  dedit 
mihi  linguam  eruditionit,  quando  oporteat  sermonem 
dicere(l$ai.  L,  4).  Oporiet  nunc,  ut  censeo;etad 
loquendi  tcmpus  ostium  cordis  aperitur.  Sed  nunc 
non  ego  in  poeticis  laudibus  ora  laxabo.  Absit  a  me 
sentina  carminum,  quae  sicut  yera  non  laudat,  sic 
nec  vere  laudatur.  Nunc  faTCte  mentibus  certa  di- 
cturo.  In  quo  opere  si  minora  pro  ingenii  exiguisate 
non  dixero,  pro  jactantia  majora  non  fingam. 

Yaiibiis  antiquls  dicendi  maxima  Tirtus 
Illa  fuit,  <loctis  si  scirent  fallere  Tcrbis. 
Laus  erat  in  laudem  mentitum  pangere  carmen. 
Tunc  operi  fraus  apta  fuit:  nam  more  poetae 
Serfantes  quod  crimen  habet,  yetuere  pudore 
Vera  loqui,  carmenque  fides  despexit  ubique. 
Ars  placuii,  quam  culpa  decet :  nam  doctiur  error 
Exiorsii  certis  metuenda  poemata  linguis. 
Lex  docuit  sine  lege  loqui,  cum  vindicat  arte 
Quidquid  jura  negat  fandum  :  retinacula  morum 
Numiiia  fallaci  fiiixerunt  sordida  cantu. 
rbeebuio,  et  ler  ternas  dixerunt  esse  sorores, 
Castalium  laticem,  Tarias  quoque  Palladis  artes. 
Tum  laurus,  tripodas,  cortinam,  tympana,  plectrum 
Narrabant:  illos  a  veri  tramite  fugit 
Sensus.  et  errantes  visus  delusil  imago. 

Nunc  linguam  ciiharsD,  qune  caniat  pollicis  ore, 
Sperne  fides:  magis  illeveni  nunc  Spiritus,  oro, 
Cujus  inexhausto  reviviscit  seinper  in  anno 
Quidquid  terra  creat,  gignit  mare,  parturit  «ther. 
Qui  freia  diffundit,  solidum  dat  corpus  in  arvis, 
Saxa  ciet  jussu,  mcluit  quem  cautibus  borrens 
Caucasus,  aurilo  famuii  cum  fortia  sensu 
Corda  domat :  qui  cuncia  videi,  quem  cuncta  tre- 

[miscunt ; 
Fons,  via^  dextra,  lapis,  viiuIuSy  loo,  lucifer,  agnus, 
lanua,  spes,  virtus,  verbum,  sapientia,  vates, 
Hostia,  virgulturo,  pastor,  mons,  rete,  columba, 
Flamroa,  gigas,  aquila,  sponsus,  patieniia,  vermis, 
Filius  exc€lsu8,  Dominus»  Deus,  oronia  (ihristus. 
Niinc  precor  ut  dictis  adsit :  qul  pectora  priscl 
Vatis  ut  ingressus,  Pbaraonis  tempore  regis, 
Adjuvlt  gracili  locuturum  voce  propbetam. 
8e  stupuit  tunc  Ipse,  reor,  bene  consclus  oris, 
Murmuris  et  soliti«  complentem  priadpts  aures 
Pondere,  voee,  wom^  mmv,  probiiate,  pudore. 
Tu  fMnuloffi,  tu,  sancte,  mone:  da  solvere  grales, 
Quas  debere  juvat :  sanctum  complectiroiir  omnes 
Ecce  diem,  toluit  quo  se  jubar  indere  terris, 
Promptius  et  radiis  animas  animare  propinquis. 
Quo  gaudet  nundus,  cum  non  sint  gaodia  mundi : 
Cernis  adorantem  pavidos  submitiere  vultus 

*  Scriptum  esl  enim]  Isaiae  cap.  l,  juxta  ediliouem 
L\X  interpretuiii :  Kvptoc  ^if^^i  fiot  y\i>woc»  TratSf tac« 
ToO  yv&fvou  qvcxa  $i(  iifrccv  Aoyov,  quos  eliain  secuiUS 
cfti  Tcrtullianus  lib.  iv  adversiis  Marn  *nem,  29:  Do- 
tuiiii.s  mihi  dat  UitgHam  disciptinw^  nuando  debeam 


Festa,  nec  admissis  contemnit  tristif  alumnis. 

Isle  dies  cunctis  vilae,  cunctisque  salutis 
Causa  fuit,  veteris  dissolvens  vincula  nox». 
Christus  in  hoc  tribuit  decus  et  tamen  in  arvis 
Ausoniis,  parili  populos  qui  mente  gubernet, 
Et  gentes  pietate  regat :  quibus  aitctor  Olympi 
Poilicitus  simiii  regem  probitateparavit, 
Dexter  et  ipse  Deus  solio  dat  jura  conisco. 

Proxlmus  hic  ccelo,  cui  recli  conscia  meusesi, 
Sempereril,  quem  jusia  probant,  quem  judicc  nniiKli 
Publica  vota  legunt :  fateor,  sulfragia  magna 
Contullt,  ut  sedis  gremio  frueretur  inemptapj 
Libera  te  dominum  posuit  sibi  lurba  pf  renneni, 
Servitio  laudanda  suo.  Proh  quantus  ubique 
B  Fervor  erat!  sancto  mundi  plaudente  tuniultii, 
Omnibus  idem  animus,  turbis  vox  omnibus  una. 
Sic  tamen  alterutram  ccrtabant  viiicere  votis, 
Ceu  sibi  cum  diro  bellandi  cominus  hosie 
Causa  foret :  vulgus  proprio  tunc  sanguine  vicic, 
Pollieitum  quotiens  fuerit  suflferre  pericla. 
Caspia  non  aiiier  cum  tigris  feta  Nipbatem 
Circuit,  aut  catulos  rapieudi  format  ad  usus, 
Ardet  in  absentes,  saivis  mortalia  mandat 
Membra   animis,    huminumque    necem   petii   ma 

[crucitio. 

Alter  in  hoc  senium  teneris  miralus  in  anni^, 
Alter  in  antlqua  jactabut  stirp*  pareiUes : 
Alierius  contenta  parum  de  sanguine  mens  esl , 
Digna  roferre  viri  virtutum  steinmaia  mille 
Q  Commeinorat :  quanta  tituii  tunc  claude  supersiani, 
Viiicuutur  quotiens,  el  niorum  gloria  victis 
Parturit  insignem  per  sxcula  loi^a  triumplium  ? 
Ille  pudicitiam,  quae  pulchro  in  corpore  vernat 
Pulchriur,  ei  casta  ridentero  luce  figuram 
L.audihus  ad  coeluro  portat :  decus  ilia  profLCio 
Attulit  huic  facies,  qua:  rouitis  <  ausa  pericli 
Sa-pe  fuit :  pulchrum  saiia  est  manslsse  pudi^  um. 
Hxc  nisi  de  suroroo  non  dantur  culmine  Olympi. 
Sic  ubi  coDtingant,  vel  foruix  commoda  &ancti$ 
Mentibus  accrescant,  bello  se  vincere  ceriant 
Tunc  homines,  funditque  decus  vel  rounera  leria 
Dextra  animx,  vivitque  sibi,  dum  deperit  illi. 

Hax  com  roultiplici  populus  narrarei  ab  ore, 
Una  fuit  cunctis  sententia  fixa  catervis. 
D  Turba  soceniotam,  venerandaque  cnria  sxclis 
Blegit,  voluit,  roeruit,  suscepit,  aroavit. 

Ecce  aliud  dictuque  novuro,  mirabile  cunctis 
Transieraro,  quodquisqoe  pavel,  quod  suspicit  orbis. 
Vix  prlmaevus  erat,  iremalis  cum  limina  lucis 
Calcantur  plantis,  cum  roatris  ab  ubere  raptis 
Blandior  a  tenero  succus  subducitur  haustu  : 
Callida  mentltam  genltrix  cam  forte  saporem 
Herbarum  quenilis  Infuudit  dura  labellis, 
Nesciat  ut  natus  gusiu cognoscere  matrem. 

proferre  sermonem.  Item  adversns  Praxeani  cap.  22 : 
Dominus  dat  mihi  linguam  disciplinwad  cognoicendum 
qutndo  oporteat  dicere  sermonem.  Nain  vnlgala  lectio 
iiosita  in  posicriore  inembro  diversi  csi. 


i33 


Uiide  suuornalam  sorbetur,  lacte  negato, 
Fiiucibus  iiisuelis  ridenda  fraude  Yenenuro. 
l8tius  illa  fuil,  cum  signum  conligit,  aelas. 
Nam  fulsisse  ferunt  liujus  cunabula  niagno 
Lumine,  cum  tantus  micuisset  splendor  in  illo, 
Quantus  in  obsequium  poiuit  lum  fungier  etlier  : 
Cum  jussus  serTire  viro,  morlaiia  rapiim 
Membra  ievat  lapsu  gradiens  ceier  ignis  Olympi, 
Cornipedum  pernix  cnrsus  imilaius  equorum. 
Prospera  non  aliler  puerum  tunc  flaiitma  pererrans 
Urcuit,  illustrat,  veneraiur,  suspicit,  ambil. 

Tum  pavidus  genilor  submisso  lumine  fatur  : 
Somnie  Deum,  sancti  cuslos  qui  culmine  cttli 
Omina  dexlra  facis  <iu®  cernis  lumine  dextro  : 
llunc  tibl  de  primis  et  adhuc  replanlibus  annis, 
Sancte  pater,  voveo,  quem  necdum  cassibus  arctis 
Lubr  ca  terrenis  innectunl  sjccula  culpis. 
Nee  faciant :  sit,  summe  Deus,  tibi  munus  opiroum. 
Uxc  ait,  et  lacrymas  quas  promunt  gaiidia  fundii. 

Crispiiium  petit  inde  iibens,  quem  dicere  digno 
Non  datur  eloquio,  nec  si  modo  surgat  Averno, 
Qui  poiuit  rigidas  de  rupibus  Apeonini, 
Fluniliia  eum  siarent,  ad  plectrum  ducere  silvas. 
Uelias  fuit  bic  mage  :  nam  qui<i  Helisxum 
Linqueret  in  icrris,  duplicato  rounere  palmae. 
Nolrivit  quem  lacle  pio,  quod  ab  ubere  Paulus 
Prfesit,  evangelicis  plena  est  cui  dextra  papillis, 
Saive,  saucle  parens,  seinper  salveie,  recepli 
Crispiiii  cincres,  ad  cnjus  jiira  redundat 
Quidquid  in  hoc  Cliristi  miramur  dogmate  dignum. 

Tu  bene  transinissum  libi  censum  possides  lurrcs.  C 
Res  non  parva  docel  triplicaiis  juncia  talentis. 
lionstrat  ab  occidui  revocatum  parlibus  orbis 
Quod  supplex  captum  transinisit  Galiiu  vulgus, 
Eflera  le  vi^o  didicerunl  pcctora  Oecli, 
Armaium  precibus  super>sti«  ma^ime,  regem. 
Sic  pugnax  glailios  obiund.t  verliere  lingua , 
Sic  firrrum  expiignat  verborum  lainiiia  fortis. 

Nani  si  fanda  ferunl,  sociant  qui  maxima  parvis, 
Sic  Doniinnm  exspeclat  domitaiis  villicus  arvis, 
Cuin  beiie  mollilos  iicurvi  dente  ligonis 
Scribit  agros,  faciemque  soli  sic  pectit  aralris, 
Ut  spumet  plenis  currens  vindemia  laWris. 
Inseril  extcrnas  percgrino  in  ce^^piie  planlas, 
Advena  conjunciis  sociatur  nexibus  arbor, 
Trnncantur  stirpes,  demessum  f.ilcc  niarital 
Yirgu!ium,  tenero  lignnm  mordetiir  biatu, 
Germine  nobiliias  consurgit  non  sua  parvo, 
Sorcuus  igno  o  coalescil  munere  divcs, 

*  LUia  pro  nitidtB  funduntur  lumine  ealcis]  Pirtnn^s 
labulis  quas  pictur»  apiant ,  colnrem  primo  ali<|ucin 
iilinunt,  qiiem  campum  vocani.  In  rusticanis  vero 
picturis  qnae  parietibus  iiidncunlur .  calx  ipsa  et 
lect  rium  est  pro  campo.  Iloc  igitur  est  qnoil  in  horto 
siio  fingit  Lnnodius,  pro  tectorio  et  piclurjp  canipo 
fuis^e  lilia ;  pro  coloruni  pi$(meiitis  reliquos  diverso- 
ruro  generum  colorumque  florcs. 

'  Hymnui  venpertinui]  Qui  Prndenlio  est  adincen' 
sum  lueerno!.  Sic  eiiim  in  optimis  exemplaribus  in- 
scribitiif  bymnus  6  Cathemerin<>n,  qui  cjnsdem  est 
argnmenli  :  non  ut  ▼ulgatum  esi ,  Ad  incenkum  cerei 
paichali$.  Uode  et  Lucernarium  dicebanl  vespertina- 


^AHMINUli  LID.  L  dif 

\  Dum  madefaeta  noYO  jungit  plantaria  libro. 
Paesianis  pariler  depingii  terga  rosetis, 
Regius  agresti  vestitur  murice  campus. 
Lilia  *  pro  niiidae  funduntur  lumine  calds  : 
Tunc  pingit  violas,  eythisos,  colocasia,  caltbas, 
Cinnama,  serpillum,  narcissos,  balsama,  costos. 
Tunc  rediviva  serit  quae  portat  germina  phoBnix. 
Hunc  jubet  adveniens  domlnus  discombere  servura  : 
Surgit,  et  ipse  suis  manibus  dat  fercula  mensas. 
Sic  tua  ter  denis,  animaruni  cultor,  in  annis 
Halaiit  rura  ro^as,  interpellata  nec  ullis 
Frigoribiis  marcescit  humus,  quam  vere  perenni 
Servai  odorato  meritorum  cespiie  doctor. 
Arbuta  siccantur  quoliens  tua  rore  ncgato, 
Infundis  lacrymis  ,  copbinum  quoque  congeris  illic 

B  Srercoris  immundi :  tunc  ramissurgit  opimis, 
Tum  fecunda  Di*o  nascendi  jura  supersiat. 

Suscipe  nunc  dexter,  vitic  lux  aurea  nostrae, 
Gaudia  quae  faciunt  modicum  tibi  promere  carmen. 
Cum  mea  voia  Deus  produxcrit  ordine  cepto, 
Fulserit  et  docilis  quem  planiat  dextera  palrors; 
Debita  post  centum  reddam  tibi  fortius  annos. 
En  staiui  quodcunque  libi  nunc  scalpere  carmen  ; 
Nodoso  sub  jure,  pater,  quod  nexuii  arciis 
Diversa  sub  fronle  modis  lex  proxima  poanap, 
Usquam  ne  fallax  mutaret  syllaba.  Dixi. 

X. 

*HYMNCS  ▼ESPERTI.*<CS. 

Nigrante  lectam  pallio 
Jam  terra  nociem  suscipit. 
Ut  viva  dulci  funere 
Reconvalescant  corpora. 
Mortis  figura  blandior 
Bustuni  soporis  admovet, 
Anhola  lucis  aestibus 
Dom  mens  lepescit  otio. 
Lux,  Cbriste,  viia,  verlias, 
Ne  lusca  somni  lemporay 
Tetris  parata  umbraculis, 
Nos  ad  tenebras  evocent. 
Nox  nulla  noo  subdat  sibi, 
In  noctis  atrse  tegmiiie, 
Sed  nec  caloris  ebrii 
Mentita  pingat  corpora, 
Verum  reatum  nesciis 
Falsi  minisirans  criminis. 
Tu  per  quletis  munera 
As  isiRciisiospervigil. 
Ilosiis  prornl  sit  cailidus  : 


D 


niin  prccuin  ofnciiim ,  qund  vespere  et  qnando  1 1- 
c  rnas  accendi  nins  i'St ,  occaso  niniirum  >ol<*,  perapi 
sol<  rel.  HoRAM  ingen^i  appellat  S.  Ainbrosius  lib.  iii 
de  Virginibus  :  Certe  soteunies  orationes  cum  ymiia' 
rum  actione  $unt  deferenda ,  cum  e  tomno  turgimn^, 
cum  prodimm^  cumcibum  sumiwut^  cum  snnipsciiniu^^ 
et  hora  incensi  :  cum  denique  cubitum  peig  muB.  De 
byinnis  poiro  qui  sequuniur,  etsi  slylo  ct  goni  •  au- 
cliTcm  satis  produiit  Ennodiiim,  aberaiit  lamen  a 
nii«iiu>cripiis,  quorum  ope  nixi  sninus.  Qtiarc  ruin 
reliqna  cssei  cun.cclurae  divinaiio,  qui  parcins  uli 
libuit,  paiica  oaqiie  aperla  et  obvia  mutavimiis. 


5i7 


LNNODII  EPISCOPI  TICliNENSiS 


S«8 


Qiiod  lacdil,  illud  dormial. 
Qui  deiiic  ssevo  mandere 
Ceriat  cubantes  lectulis, 
llic  menibra  viuctiiS  Ingeat 
Pulsare  sese  quos  foves. 
Madente  carne  spiritus 
Non  enecetur  naufragus. 
Orn<  t  cubile  casiiias, 
Qu;c  prima  virtutum  micat : 
Vivat  fides  in  peciore, 
Qusc  luce  vernat  perpeti. 

XI. 

BTXNU8  II.    IN   TEMPORE  TRISTITIie. 

Deus  pereniie  gaudium, 
Pax,  Chrisie,  cordis  anxii, 
Portusque  flnciuantium. 
Quem  nec  procella,  lurbidis 
Si  verrat  ima  moiibns, 
Potest  fugare  a  pectore. 
Qui  mersa  poiito  sublevas, 
Qui  subjugaia  snrcinis, 
Qui  dux  propheiae  naufragi, 
Dum  vivil  esca  bellu», 
Dum  nescil  aequor  quod  lenet, 
Tutum  ferino  gutture 
Exactor  abrumpe  cibum. 
Diro  reductus  remige, 
Cusiode  salvus  pessiino, 
Vates  locutus  te  Deum 
Tunc  jussa  gessit  forlior. 
Immuuda  lymphis  sobrlam 
Per  busta  tcrris  vixerat 
Vivens  sepulcra  pertiilii, 
Viventis  ornet  prandium. 
Secreia  ceti  prodidit 
Testis  vcrcndus  iniimi. 
Sic  nos  precatnur,  rex  Dcus, 
Moerore  fractos  ut  cibiim 
De  ventre  curaruro  rape. 
Vivit  medullis  quod  nccut, 
Turbaiitur  alta  viscerum, 
In  fonte  caruis  ardor  e^t , 
Qui  niergit,  urii,  afficit  : 
Sed  si  serenus  aspicis, 
Pressura  gignet  gaudium. 

XII. 

HTMNUS  III.    DE   S.   CTPRUMO. 

Vatis  Cypriani  ei  mariyris 
Cor,  lingua,  sensus,  digniias 
Mortem  ferendo  proferunt. 
Vitali^  ictum  ncx  dedit, 
Mticrone  parta  lux  niicnt. 
Dict  s  fuit  pr;i*rulgidus, 

*  Piocouiul  Maxlmus]  GnleriusMaximus,  qui  Aspa- 
gio  Paierno  in  procoDsulaiu  Arnce  successerat  : 
cujiis  audila  Cyprianus  scntontia  qua  morii  addice- 
batur,  hoc  s  •bmi  respondit :  Deo  gratias  ;  qiiin  et 
ligatis  per  niiinus  suas  oculin ,  iit  Pontiiis  diaconus 
scnliit,  mcraro  camiUcis  urgere  tenlabt  Eo  spertat 
Ciiiiodius  ciini  ail  Cypriaiiuin  ccscs  u'civisse,  mo- 


8 


D 


Et  ore  dives  unico, 
Torrentis  unda  gurgitis, 
Impacta  cornu  spicula 
Sermone  vincens  pronuilo. 
Opes  v«rendi  pectoris 
Qui  jure  (Hiristo  reddidit. 
Nuiic  munas  implet  pristinum, 
Orator  orat,  obiinet, 
Et  dura  causis  temperac. 
Facit  beaios  ex  reis^ 
Peccata  rumpens  carmine. 
Non  flamma,  carcer,  vinculuiu 
Potest  Docere  quos  juvai. 
Mactare  jussus  hostias, 
Lugenda  rlsit  numina. 
Insiante  mox  periculo, 
Fugit  pericla  funere. 
Parvas  loquendi  scbemate 
Moras  remisit  ictibus, 
Accivit  enses  Ixiior, 
Currente  leibo  plus  ceJer. 
Proconsul  *  esse  sxvior 
Ncquivit  ille  Maximus, 
Dum  quod  roinaiur  munus  est : 
Ncc  iardal  ira  lenior 
Christum  volentes  visere. 

XIII.  # 

UTIIIfUS  IV.    DE   PEVTECOSTC. 

Et  hoc  supernum  munus  e  i, 
Quod  linguis  lingua  militat. 
Quis  non  tonantis  praemia 
Per  dona  rjusdem  proferat? 
Facit  loquendo  qui  sap  i, 
DigDum  loquaturut  Deo. 
Infundit  ecce  Splritus, 
Et  ora  rursus  insiruil. 
Intrat*  vetcrno  peclora 
Eviscerala  nubilo. 
In  h  c  apostolis  die 
Dum  verba  Verbum  dividil, 
Sermone  mundi  prxpolens 
Et  corda  mundi  coniulit. 
Surnmi  teratur  laudibus 
Homo,  habet  ora  genlium. 
Thrax,  Galius,  Indus  unus  cst. 
Quod  blanda  ludit  Graecia, 
Quod  sa*vit  alrox  barbarum 
Slridor  Caiiopi  murmuris, 
Quod  *  lingiia  lalrat^Partliica, 
Pccius  replevit  liospitum. 
Mundi  ad  salutem  curritur 
Nolenie  mundo  lot.Tiis. 
Quod  sacra  nunc  remissio 
Pascbalis  instar  graiiae 

ramniie  loqiiendo  minimam  atlulissc. 

•  Veterno  nnbito]  Velernusadjeciive,  pro  vourn  "^o 
ft  veluslo  :  ui  in  pau'  gyrico  ,  coitscienlias  ve'erno 
errore  possessas,  et  diciione  in  Nuvcrcain,  vetenii 
F.tebi  (i gibus. 

'  Lingua  luirai  PaTlhictt\  1n  Parxncsi,  Purthira  et 
latret  norinus  figura. 


529 


CARMINUM 
A 


R 


l)tim  niysiicani  septemplici 
Ornat  coronani  munero. 
Augmcnla  pleniludinis 
Opes  niinislraol  «liviii. 
Nunc  menle,  voce  psalliic, 
lloc  noslra  voi  el  mens  Deo. 

XIV. 

HYUNUS   V.    DE  S.    STEPUANO. 

QuiJ  Stcpliaiio  poienCius 
Dicas  coronaro,  marlyr  est. 
iloc  ebt  boroo,  quod  prxmium. 
Fructus  laboris  nomen  est. 
Laus  boDC  brevis  prolika  sil ; 
Sic  evocaniur  inclyti. 
Necis  minihter,  aspice, 
De  mcrie  vitam  conferens. 
lloc  Jat  saiutein,  quod  necnl. 
Felix  sub  isiis  ictibus 
Fit  st*mpiicrnus  exitu. 
Oruore  luceni  prarparal, 
Ccelum  sepulcri  munerc, 
lloslem  ul  iriumphus  effugat  - 
Ceu  paima  sic  congreJitur. 
Ilic  primus  intravU  viam 
Nullis  subaciam  gressibus. 
Secreia  lustravit  poli, 
In  veste  carnis  abditus 
Clamavit,  Ecce  Filius 
Consisiit  in  dextra  Patris. 
Dumsaxa  ferrent  iinpii, 
Dum  mille  letbi  macbinas, 
Solus  bonnrum  conscius, 
Orabat  ex  fide  loquens, 
Ne  nescienies  noxios 
Coelestis  ira  perdere*. 
Insons  eral  vesania, 
Reum  fiiror  provexerai, 
Per  vota  currebal  labor  : 
Crucem  geincbat  carnifes, 
Crescente  quem  subegerat. 

XV. 

UYMNIS   VI.   DR  8.    AMBROSIO. 

Coelo  ferunt  Arobrosium 
Nomen,  bonor,  vel  actio. 
Nil  debet  bic  facundiae, 
Dos  omnis  est  a  moribus. 
.    Fortis  juvantem  non  cupit 
Umbone  muniius  suo. 
In  came  carois  nil  agit .  > 
Regina  niens  in  corpnr||k*  f\  • 
CoDfregit  onine  labricum. 
Sic  vixit  ille  non  silii, 
Sed  totns  auctori  Deo. 

>  Juitin^  vir^M  perdidit]  M  iter  Valentiniani  jmiioris 
Aogusti,  qu^  Ambrosium  Ecclesianique  Hediolanen- 
sem,  ulMlfi^^Ariana,  diris  inodis  vexavii.  Iiaque  de 
e.i  loqoimr  Gau^^entius  in  praefatioiie  ad  Benivolum 
exmagistnim  mei^driae  :  Nolri  nrtmque  lemjf^rii  r«* 
(fiita  feiabel',  Artanii;  perfidim.  fkiltona  iimul,Me.  ioeia^ 
cu  ni  beaii$$imum '  persequereiujr  Ambrohiu  m  \  Ecelewt 

Patrol.  LXIII. 


D 


LIB.  I.  550 

Adjcclus  binc  apostolis, 
Iteduxit  expuUain  fldem, 
Dixil  Iriumtibos  martjrum 
Linguae  virenlis  laureis. 
Ilic  orc  praedam  &ustulit 
De  faucc  serpentis  feri. 
Qui  bella  Cbristi  militat, 
Nudus  limetur  ensibus. 
Vivit  sepultus  el  juvat, 
Ciavum  tenens  Ecclesiae. 
Justina  '  vires  perdidity 
Dai  I  oena  Vati  prxmiuni. 
Sedis  meroenio  lux  tuae, 
Exorna,  sancle,  posteros. 
Anclore  fultns  nobili 
Ne  diix  screni  culniinis 
In  nube  lecius  boireal. 
Qui  *  pasior  e>l  aniistitum, 
Qiiod  fucat,  orone  submovct : 
Grcgeni  gubernat  principuin, 
Blapi  trr  est  docenliuni. 

XVL 

llYMNrS   Vil.    DC  ilSCEICSlO.NB   DOMINi. 

Jam  Cbristus  asceudit  polum 
Necavil  anie  funera, 
Lethum  sepulius  expulit, 
Mors  mortis  impulsu  ruii. 
Cantate  faclum  saecula, 
Funus  subegit  Tartarum« 
VSclt  peremptus  exiium  : 
Mors  inde  luget  pallida, 
Praesuflipsit  unde  gaudiun. 
Escis  vorator  captus  esi. 
Est  prseda  raptor  otnniuin. 
Jam  reie  vinctum  duciiur, 
Jacet  catena  in  nexibus. 
Serpens  venena  proiulii, 
Milis  lerit  superbiam, 
Agnus  leonein  evlscerti. 
Plus  istud  esi  potenli:e, 
Quod  nostra,  Chrisie,  soscipi^, 
Et  veste  servi  abscondilus 
Nos  ad  triumpbum  provebis  : 
Quam  si  e  coruscis  sedibus 
Fulgore  terreres  rcos. 

Devs  patei  per  omnia, 

Nullo  remotus  trgmine  : 

Sed  ut  jacentes  erigat 

Dignaius  esse  quod  sumus, 

Redemit  ipse  jus  suum. 

Ovem  revexit  perditam 

P.i8iori8  ad  custodiam. 

Levatc  porias,  angeli, 

M*'dlolanent's  antittitem ,  te  quoque  ea  lempettaU  mn  • 
(fitirum  memorite^  obtilum  talutarit  fidei  arbitrata,  co;i« 
Ira  catholicat  dictare  Ecclesiat  compeUebat, 

*  Pastor  e$t  nn/t^liliiiii]  Mediolanensis  antisles  :  qiii 
melropoliiani  jiire  ninltis  bodieque  praeest  episcopis, 
sed  niulto  pluribus  olim  pracsidebat.  Orat  ergo  pru 
Laurentio  episcopo  Mediolancnsi. 

11 


Sftf 


K.NNOmi  EPISCOPI  TICINENSIS 


3r.« 


iiilrat  tremendus  arbiier, 
llajor  iropaeis  hostium. 

XVII. 

HYMMJS   Vllf.    DE   S.    EUPHEIIIA. 

Qiis  llngua  possi',  quis  Taieat  stylus, 
Tanine  triumplios  virginis  eloqui? 
Nunc  mente  mollcs  disciie  masculi : 
Exetiipta  pra^stat,  sumite  desides, 
Puella  fortis  cum  superat  viros. 
Virtus  teneri  nescin  semper  est, 
Nec  jura  sexus,  rraciaqiic  mens  ei, 
Quac  corde  Ciiristuro  conciperet  semel. 

Solviini  caducis  peclora  vincutis, 
Quibas  reposlus  mentibas  est  Deus. 
Tormenta  torsit  fortia  corpore  : 
Lassaiite  poena  crevit  amor  crucis. 

Si  scire  posses  vincere  martyrem, 
Vesane  tortor,  parcere  disceres. 
Flammas,  flagellum,  carnifices,  roias, 
Cui  crux  aequenda  esl,  non  metuit  nirois. 
Hanc  curo  caminis  igne  crepantibiis 
Jussi^se  fertur  praecipitem  dari 
Priscusi  ^,  Teiieni  fonte  nocentior 
(Nain  sic  feralem  lempore  sordido 
Dixere  sar.ct»  virginis  arbitrum) 
ilujus  roinis'ri  dum  cuperent  nirois 
Fornacis  escx  tmdere  martyraro, 
Lux  tunc  Olympi  luce  serenior 
Opiis  removit  sxva  voleniium  : 
Cum  vcce  monstrant  qui  gladiuro  simiil. 
Nos  liinc  precamur  dirige  Tarlaro, 
Nani  nosira  saiiciam  non  violat  maiius. 
Tiirgeticii  illi  feilejecur  caleiis  : 
Mox  saxa,  fossas  verbera,  bestias; 
Majiis  veneiiuin  blandilias  parat, 
Quibus  vir:  go  furtiier  obstitil. 

XVIII. 

nTMXUS  IX.  *   DE  8.  NAXARIO. 

Angusta  viiae  tempora, 
Parvis  coacia  tciininis, 
Mors  sancta  duuat  crescere, 
^terna  fines  propparal. 
De  fruge  casuuro  venii, 
Quo  surgat  humanuni  genus  : 
In  stirpe  Nazarus  bona 

'  Prucui]  Asiae  proconsul :  quo  judlee  S.  Euplie- 
niia  roariyr  Cbalcedone  atrocissirois  suppliciisexcni- 
ciata  est. 

*  De  S.  Nazario]  Martyre  Mediolanensl ,  de  qno 
e%slat  sermo  S.  Ambrosii,  rouita  iis  qns  Iiqmc  liynino 
scribuntur,  simillima  contlneiis.  Sed  quod  Nerone 
iinperantepassusdiciiurS.  Nazariiis,  id  post  Ambro- 
sii  inortem  compertuui  e^^t,  (|uia  suo  lempore  ignora- 
tuin  adbuc  fui«se,  auctor  est  Pauliiius  presbyier  in 
Vita  S.  Ambrosii. 

'  Valem  monet]  Ambrosiuin  episcopum,  nui,  iit 

Paulinus  idtein  narral,  invenlas  iu  borto  S.  Nax^rii 

reiiquiiis  iranstulii  in  basilicam  Arpostolorum.  Qua  de 

ire  Ambrosii  ipsius  versiis  ivguoiur  ia  moAuraentis 

Clirisiianis,  quos  tituluai  a'pposiiit : 

Condidlt  Amt»rosios  templaiii,  Doniiieque  aacravH 

NoaBloe  aponolicu,  munore,  reHMiiito. 
Fonna  crucis  teraplum  esf ,  tempium  victoria  Christi. 


\  De  morle  hinien  nddidit. 

Neroiie  felix  princlpe 

Divers.i  perpessos  iiiala, 

Lutravit  orbem  non  gravi 

Pavore  cordis  algidus  : 

Sed  ut  profanis  inderet 

Quo  calle  conscendant  polos, 

Verus  magister  actibus 

Exempla,  non  verbisdedil. 

Nam  diicior  ille  fortis  est, 

Qiii  bella  viribus  docei. 

Quem  dicta  roilitero  irahunt, 

Si  dux  gerendis  abstinet? 

Veniosa  linguae  hortatio, 

Quod  forroa  praestat,  non  habel. 
3  Sed  magna  posiqiiaro  semin:i, 

Scribente  lerram  sarculo, 

Glebis  refudit  optimis, 

Mediolanum  mox  pctii, 

In  qua  triumpho  iiobili 

Carnis  ruinam  reppulii. 

Qui  caede  non  digna  jacens, 

Vatem  *  tremendus  mox  monol, 

Ut  clara  nirsus  innnera 

Mundo  refusus  adderei. 

XIX. 

RVIINUS  X.   DE  S.   MAIHA. 

Ui  virginein  fetam  loqnar 
Quid  laude  dignum  Mari»? 
Det  partus,  ornel,  exigal 
C  Quod  clausa  porla,  quod  pate iis 

Cxposcit,  ips»  Sttggerat. 
Sint  verba  ceu  miraenliim. 
Quid  mens  requiras  ordlneiii  ? 
Natura  totum  perdidit. 
Hoc  esl  salus.  qiiod  vincininr. 
Cum  sola  virgo  degeret, 
Concepii  aure  fllium : 
Stupente  facturo  corpore, 
Turg<'scit  alviis  spiritu. 
Qutkd  iingua  jecit  semen  est, 
In  came  Verlnun  slringiiur. 
Dc  matre  conctus  nosier  est, 
De  Paire  nil  distaus  Deus  : 
Uirisque  pnrlus  inieger, 

Sacra  trlumphaiit  tignai  Hnago  locom. 
In  caiMte  est  lempli  vitc  Nazariiis  alm», 

Ltsiiblime  solum  martyris  exuviis. 
Crux  nbi  sacratum  capnt  extulltorbe  reflexo, 

Hoc  capui  est  iem|»lo  Nazario(|ue  dorous. 
Qui  fovet  usiernam  vioorpietalequieiern, 

Crux  cui  palma  ftiit,  criix  eliain  sious  est. 

Sunt  et  alii  Vitsus,  qnl  in<iicanl  eain  basilicx  partein 
qua  Nazani  coniiiiae  snnt  reliquta ,  a  Serena  Siilico- 
nis  conjuge,  Libycis  mariiior.bus  oriiataro  ex  voiu 
futsse. 

Qua  si  uata  cavo  oooboripint  teefa  rrgroasu, 

Sacrataqne  cmcls  leciiuir  erbe  capiit, 
Kaxariiis  vll«  tmmacubliUiii^  integer  arins 

tjooditur,  exs  iliins  huoc  luanili  efat  loci>m. 
Oaom  pios  Ambrosius  siga  vit  imagine  (*lirisli, 

Marmoribiis  Libycts  lida  Sereiia  polii. 
Conjngis  ot  redilu  Stslicoois  larta  froatur, 

Germaoisqiie  suis  pigQoribut  propriis. 


%:^ 


iCAnyiNDM  l/R.  M. 


S74 


Qn»  gigoil  ct  qui  pnecipii. 
Nil  major  ille  serTulis, 
Sed  ncc  minor  rremie  6i. 
Fons  dieta  elaasns  accipii, 
Fons  membra  clausus  ogeril  : 
Nec  riroa  ces>il  arciior. 
Elvera  prole^  emicai. 
Dic,  niaier  el  virgo,  prec(»r, 
Qui!(quamne  claiidii  exiens 
Arctanlur  exia  feiibas, 
Vincloro  piidoris  nalus  est. 

KX. 
ovmfrs  XI.  de  s.  iiartitio. 
Com  gesta  Marlini  loqoor, 
Nil  laude  dignom  iraiiseo  : 
Divisa  vir:us  oronibus 
Unum  roacia  pr^lulii. 
Labore  magno  inarlyr  esl, 
Vicloru  carnis  spiriio  : 
lloc  est  iriumpbis  pro\iiiium« 
6i  bella  calcent  inlima. 
Perdente  vires  corpore, 
Res  fixa  con«tal  laoreis  . 
6ublimat  hostem  meniiiim, 
Qui  Tota  membrorom  fecii. 
Hk  fbntis  ignem  nesciens, 
Calore  ferv«bai  Dei  : 
IJndis  fapm  joiictusesi, 
Chrisio  dicaiiis  acHbo«. 
Qua  ?eslc  liidum  texcral; 
llac  rex  nitebai  aetheris  : 
Sordente  panno  arquiritor, 
Qoo  foiget  asirorom  globus. 
Qoaro  jusla  coromutaiio ! 
iUtrom  reprndit  indlgens .: 
Et  regna  ntendicos  parat, 
Mox  sacra  TiUe  contigii, 
De  plebe  lusit  d.Tmonoro , 
Jussit  faTillis  sorgere  > 
Vixere  tacto  fun^ra , 


U 


FlageHa  passus  esi  Itbeiis. 
Quibos  coronaro  nexuii. 
Compolsos  ad  anlisliieni 
Voloro  r«pognans  induil , 
Qood  sai:cta  coroplevit  (ides. 

&XI. 

IWM.^VUS  XII.  ^  OE  S.  MO>:V>1«l. 

Dionjrsio  Cbristos  dedit 
Qoot  bell.*»,  tot  viclorias. 
Cxsol  piororo  civis  esl, 
Urbis  si»pernx  particep.«. 
Constantius  valero  loco 
Qiiondam  tyrannns  expiilit. 
Non  cessii  isle  tuii>ido, 
Crevit  pericolis  fides. 
Hoc  sancta  dic  professio,* 
Te  poena  Iradil  prosperis  * 
Oplala  inercaris  malo. 
Pmiste  tortor  adjoTans, 
Lov  hxc  negando  ceditor. 
0  qiiam  beaia  adversilas, 
Si  sic  iriomphiiit  exsii!cs ! 
Nibil  vcrendo  marlf  re 
Confessor  ille  deslitil, 
Dispersa  mors  qoos  affioit, 
Ad  Toia  moriis  eTolani. 
Nil  lenla  perdit  cociio  c 
Intrat  latenterabdita. 
Vitale  funus  mo^ror  esr, 
Vclox  medela  irnn^itus. 
Risil  furorem  principis, 
Fide  manente  corsitans : 
Fixos  per  orbem  docitur, 
Qiia  sol  coroscat  acrior, 
Negans  bibendi  copiaoi , 
A  le,  tremende,  somimos 
Ceo  nostra,  qu^  rjsmunems 
Tu  mille  sancturo  poscere , 
Quod  ipse  nobis  conferas. 


^  De  S,  Otoirysio]  Episcopo  Mediolan  nsi,  Tlro      Conslaniio  Aug.  relatus  in  eo  Tilam  posuit,  iit  «lo< 
sjnclissimo,  qui  pro  9de  orlhoduia  iu  eisilinm  a      S.  Ambrosio>  episl.  25  ad  Vercellenses. 


LIBER  SECUNDUS, 

EPIGRAMMATA, 


I. 

EPITAPHIUH  HOillOIS  BOXI. 

Meote  bonns,  probitale  niieos,  et '  nominis  auc tor 
Sic  jaeet  anguslo  dic  dolor  in  lumolo  ? 

Spcs  domos  imropnix  roodico  contecia  sepolero  esi» 
Arlaiitur  parTis  culmina  cespilibus. 

Quid  decus  in  pueris,  qntd  prxstant  limina  Tit&? 

'  Nomifu$  auetor]  ♦f^^fAoct  ▼^o  homo  bonns, 
ei  nomini  respondens.  Crebere-.t  his  aHusion''hus,  ut 
epigr.  11  de  Honoralo,  et  dictione  3  de  Maxiroo. 
Aihalaricus  Felici  qiiarslori  lib.  tiii  V^riarum,  18  : 
SMmpiisti  noinett  ex  moribut  :cHstodi  ut  semper  leeteris 


D     Non  exspectatig  mors  venit  ordinibus. 

Qiiid  jovalbi)nc,leneris  seninm  qiiod  pra>tolit  aanls 

Foneribos  jonxit  fonera  molta  sois. 
Occidil,  heo,  juvenis,  qui  texit  crimina  Titae 

Tempore  culparom  Tivificante  Deo.    . 
/Tspice,  primaevos  metois  qui  forsiian  annos , 

i£las  vinceutem  non  tenuil  puerum. 

veritate  vocabuU.  Nam  eum  omnis  appellatio  ad  deeia 
randas  res  videatuf  imposita,  nimis  absurdum  est  por* 
tare  nomen  aiiinum,  i!  aliud  dtci  quam  possit  in  mo- 
rjbus  inveniri» 


3S5 


FANODil  EliSCOPl  TICINENSIS 


Exemplum  lcrris  lin«|iicns,  ad  sidcra  rapiiis 
Coiifessis  rcciiiiii  qnaiii  beiie  mon^lrat  itcr! 

Bis  denas  hieroes,  lotidem  transcendit  aristas, 
Quem  subito  ex  oculis  sors  iniinica  tulit. 

EPITAPniUU  HABUNaANTII  V.  I. 

Nunquam  moi  te  perii  meriiis  post  busta  snperstes, 

Funera  sublimem  non  capiuiK  animam. 
Sanguis,  bonor,  genius,  probitas^  conatanlia,  census 

Interiniunt  mullis  doiibus  exitium. 
In  commiine  bonus  non  sentit  damna  sepulcn  : 

Fila  legunt  Parcx  quas  dedt-rant  miseris, 
Pendula  lassantur  qu»  plebein  slamina  portant, 

Fortia  contingunt  licia  nobilibus. 

Cana  venerandi  renovabnnt  8:vcula  mores  : 

liique  viccm  lempli  peclora  munda  lulit. 

III. 

DE  KPIGRAUMATIS   PER    ARMARIA  DOMM   FAtlSTI    FACTIS. 

Consoiia  diversis  flnxisti  carmiua  libris, 

Suscipiat  gaudens  littera  quod  Iribuit 
Nescio  qui  tanlum  non  iaudet,  Fauste,  pudorem, 

Cum  reddis  si  quid  lecta  dedere  tibi. 
Depositum  perdit  mens  recti  nescia  semper, 

Ad  inorei  redeunt  hiec  documenta  probos. 
Si  tamen  admittis  dexter  mea  Terba,  fatebor, 

Qui  pollei  magiiiii  paryula  jure  fugat. 
Laadentur  lereti  quos  pingis  carmine  vates, 

Mascula  *  rlietorico  scbemate  I  ngua  tonct. 
Ccu  Paulus Cbrstnm  docuit  honiiiiemque  Deumquc, 

Quo  prae^tat  cunciis  gaudeat  eloquio* 
Attica  per  Graios  diteniur  dogmata  sensus, 

Et  nostrum  stupeat  Gr^ia  docta  decu8« 
lioralis  slrictis,  narretur  physica  cerliSf 

ilistoriam  monatrans  indicet  hisloria. 
Coroica  per  limam  numerentur,  fortia  plausu, 

ConTcniunt  operi  lucida  dicta  luo. 

Non  valet  hnec  alter  :  sed  Faustum  dicere  summa 

Ludus  erit  sempcr,  si  bene  nota  loqiior, 

IV. 

DE  PLAUSTRO  QUOD  EPISCOPUS   OOICARAT. 

Antistes  summus  Plausiro  te  nobile  donat. 
Pandil  iter  inagnis,  omina  dexlra  facit. 

V. 

'  EPITAPHIUil  RUSTIC.C. 

Riittica,  perpeiuae  non  te  sors  palllda  Tiiae 
Sustuiit,  interitum  nec  libi  morte  dedit. 

Purior  detberias  graderis  sine  cariie  per  arcea  : 
Sic  vitam  castae  funera  nobiiitaoi. 

*  Rheiorico  ichemau\  Schema,  o^yii.Lia,  est  figiira, 
cultuSy  babitus.  Scbemata  igiiar  fnetorico  dicere, 
fsl  ornare  et  qua  pompa  rhetores  soleni,  dicere. 
Schema  oratorium,  ei  schema  ac  pompa  sermonuni 
lib.  I,  epist.  45  et  46.  Sic  mundi  schemaia  suiit  or- 
namenta  saculi  lib.  ix,  episi.  9,  et  huroanai  perfec- 
lioiMs  scbema  diciione  4.  At  pro«ohe«aie  perperam 
hoc  locp  antiqiiarii  stemmate  acripaerant,  itemque 
In  bynino  in  Cyprianum,  et  epigram.  87. 

*  EpUaphium  fiM<i><F  ]  Superest  adbiic  Mediolani 
boc  epitaphium  insculpium  in  lapide»  qui  jiubc  4n- 
•erlas  est  ecclesiae  S.  Francisci. 

*  Serpent  venina  fugai]  Prudentiua  in  Enebiridio. 

sed  prudeos  mre  politum 
Dux  cruce  sospeiidil  qul  virus  temperet  anguem. 


A  Qnid  mirum,  vidudta 'libi  sat  constilii  aptas, 
Coiij'igis  ad  natum  cum  bene  ducius  amor. 

VI. 

EPITAPHIUM  HELISSiE. 

Corpore  devicto  inorilur  quicunquc,  superstat  : 
*  Donnt  lethi  legem  crimina  sola  bomitii. 

Nil  tibi,  virgn,  perit :  carnem  nieiis  pura  reTudit 
Quae  nunqnam  mundi  vixit  in  obsequiis. 

Funera,  busia,  rogi,  scelerum  stipendia  cessent 
De  vita  ad  vitam  transilus  istc  placet. 

VIL 

(  SERPE19S  iGMEUB  W  CRUCB. ) 

Occisor  inortis,  dux  vita;,  plania  salutis, 

As|iice,  nunc  ^  serpens  ecce  venena  Tugat. 
Ct  quod  supplicii  species  et  mortis  imago 
|.     Jam  fuerat  iniseris,  est  mili.i  certa  salus. 


VERSUS  IM  BASILICA 


VIII. 

SANCTI    XYSTl   EPISCOPI    FACTt    E1 


6CRIPTI,  QUAM  ^  LAURENTIUS  EPISC0PU8  FECrr. 

Antistes  genio  pollens,  probitate,  pudore, 
Ornavit  donum  meritis,  et  lumina  vitae 
.  Ad  pretium  jungens  operis,  h.rc  templa  locavit. 
Lapsa  per  incerios  non  spargit  fama  recessus ; 
Sed  veteris  facti  vivit  lex  aiicta  per  aevum, 
Quam  dexter  capiat  Laurenti  munera  Xystns. 
Sic  manet  ofiicium,  quod  sanctis  contigit  olim. 
Oblulit  hic  lemplum,  veniens  quod  consecrat  ille. 

IX. 

ITEH    |{f    BAStLICl   S8.    QUIA    ARSERANT    iEMFIClA    QU.U 
PRIUS    IBI  FUERANT,  Et    SIC  FACTA    E8T. 

r^  Vilia  tecia  prius  facibus  cessere  beatis. 
Sie  {(plendor  per  damna  venit,  sic  culmina  flammis, 
Consurgunt  habitura  Deum.  Si  perdita  crescant 
fgnibus  innocais,  si  dant  dispendia  cultum  { 
Qualis  erit  reparans  crepitantibus  aucta  ruinis  ? 
Laiirenti  tua  bella  gerens  ind^n«Iia  vince. 
Sordida  marcenti  latoisset  lerra  recesBit, 
Si  staius  faciem  lenuissent  antra  Tetusta. 
Sed  postquam  auperi  flammas  misere  secandis, 
Ad  (umen  cineres  traxerunt  ista  colendum. 
Hitc  oculo8  conTerie  pios,  qui  cuncta  vapore 
Praedicis  muodanda,  paler,  rebuaque  docendos 
Inslruet  ne  Terbia  tiiabei  mens  aescia  recti. 

X. 

'  llf  DOMn  MEDIOLAKI. 

D  if!dibu8  ad  genium  duo  sunt  concessa  per  aevam, 
Si  nitoaut  crusils,  aut  domini  meriio. 

Pari  elegantia  et  anlithesi  Seveiianus  Gabalornm 
episcopns  aerpente  illo,  qnia  symbolum  erat  crucis 
Chrisii,  salutem,  Tnal  ebro  tov  hrtxocrapaTov  cOXoytav, 
a  malfdiclo  benedictioncm«  fluxis8e  ait  in  oratione  i 
e  decem  qiias  Cbrysoiitoiiii  noniine  in  liiccm  dedit 
card.  Sirietus.  Sed  Severiano  h.iiic  asserunt,  quain 
dixi,  D'mascenu8  ei  ifadranus  papa  cum  synodo 
Pari^iensi. 

^  |«iiiireRfii»  eptscopKs  I  Mediolanensis  :  ab  eo  Me- 
diiilani  exslnicia  basilica  S.  XVsli :  Ennodius  parie- 
tee  prisco  Eccleeiac  more  versibus  inscripsit. 

'  /»  domo  Mediolani  J  Domo  00010$!.!;  K<-n  basilira) 
episcopailis ',  quam  Laun*niiu8  idem  variis  rebus  exor- 
narat.  •  ' 

^  l^cfft  lege;  dum  videlur  jaxia  legcs  metri.  Cdit. 


537 


llerbiila  *  imsiurAm  siiiiu^anlia  snia  virciilem 

ftliciatii  ociilcs  nobitiore  dolo. 
reltai  opus  ta;iteii  aric,  regat  nalura  (igurait, 

Visc<*ra  diim  lapidum  fitigil  iniagiiiibus. 
Caiidorem  rosco  perfundal  docior  :ib  ote, 

Depingal  spar^is  congriia  menibni  notis. 
AMrum,  culiiieii,  et>iir,  tibul  s,  laqufaria,  gcniuias 

Non  datur  humanis  plu!»  rulilare  b<inis. 
In  prelio  cautis  fors  et  siiie  lege  joralur. 

Moribtts  ut  constes,  crede,  taboris  erii. 

XI. 

(  IN  *  BAS1UCA   iPOSTOLORCII  NOTAMje.  ) 

Aniiquum  ecce  nitet  lemplum,  quod  sorduit  anlo, 

Cui  rar.iem  veierem  lut  nova  composuil. 
Perdidit  anliquum  quis  relligioticsacelluiis 

^uininibiis  pulsis  quod  bene  numen  tialie  ? 
Di  qnibus  boc  paluit,  po^scssas  tinquile  sedcs. 

Qttod  fecil  Yictor,  victor  ubijue  l*n ;l. 
Addidit  ad  cullum  me rilo  siiccessor  et  act's, 

Uui  mnnim  nonien  biiic,  llo  lurate,  geris. 
Nubila  viperei  q'ii  geslal  corda  veneni, 

Non  datur  ut  faciit culmina  pulchra  Deo. 

XII. 

(ITCM  IN  DOMO  NLMOLIIII.) 

Aspice  de  cojiis  bib<;rit  domiis  arcta  flucniis, 

Atria  quo<l  siiperal  porlicibus  m  ^.dicis. 
Pontificts  suromi  studio  constructa  renidei, 

Laurenli  proprium  possidet  ista  diem. 
Spleodida  per  census  consurgunl  lecta  ruinain, 

Occasum  nescit  qiiod  venil  a  Dotniuo. 
Vix  caries  seniuin  comiiata  lioc  deterit  unqnain, 

Gloria  factoris  quod  benc  condideril. 
F.ibula  de  ma^nis  iiunq:iani  laciiura  rescrval, 

Quod  vinrens  asvuni  nomen  ad  aslra  feraf . 

XIII. 
Ilte  fuil  rigidi  setnper  servaior  honesti, 

Terribilis  culpis,  supplicibiisquc  pius. 
Qiieni  nunquain  flexit  vitium,  miseratio  seinper, 

Judiciuni  facic  ccrlus  ubiquededii. 
Crimina  corripuii  vuliu,  compuncta  rcfovit, 

Conscia  secrcii  detulii  ora  tui. 
liunc  utero  genitrix  ci«leslem  fudit  in  aulain, 

Ubera  subducens  tradidit  iiberibu«. 
Cana  vcntranduin  stiipueninl  sxcula  valem  : 

llorib.:s  anl ;  fuii,  qitod  gorit  officio. 

XIV. 

Qui  possessa  <liu  felix  habiiacuta  liquit, 

Qtt;e  crcvil  Doiiiino  sic  viduala  dotiius. 

*  Herbda  taxa]  Mannor  Laccdncmoniuni ,  viridi 
rotore.  Prttitentius :  Qua  viridis  Lacedasmon  hubet. 
Sidoniiis  in  BnrcO  : 

Herl)osis  qii»  vernaJil  marmora  veois. 

*  Ih  ba$iUca  Apostolorum]  In  omnibus  tibris  lilulus 
bic  erai,VF.nsus  iBii>F.M,qood  falsum  est.liaque  alium 
fiecimusex  Diclione  9,  qiiae  e]u  dem  esi  argumenli. 
Kursum  in  codicc  Vatic:ino  priinus  versns  qoinum 
umuin  esl  pedmn :  abest  cnim  t6  anliquum:  pro  quoin 
Fabri  libro  srriplum  i*sl  in  Hne  t6  lavacrwn,  boc 
modo :  Ecce  niiet  feniplum,  quod  tordml  anie  tava- 
crmm ;  in  tertin.  anie  vcluiium. 

'  Super  regiam  TricUuii  \  Por4am  maximam,  me- 
diain,  ^«Ti^txiiv,  ideo  posies  et  vaiyas  inierprcUlur. 
Sic  forcs  el  re^ias  in  babilicis  appcllabanl.  Gre- 


CARIIINUM  LIB.  If.  S5S 

A  Aiilica  SQ^cipicns  m.  dcrniniiia  raptu^  inem|Mum 

Quod  prelio  meniis  qiiaTilur,  obtinttit. 
Niitic  locus  irriguo  retinet  qiiod  sorbuit  hausin, 

Prospera  custodiens  faucibus  acu  semci. 
Exlemplo  quisquis  successil  mansor  et  lixres, 

ln}](resso  dextrom  coniulil  isu  pedem. 
Qiiid  praestei  consors  ad  sanciam  disciie  vium, 

Si  reddunt  mundos  lecta  dicau  viros. 

XV. 
I>a,  Pat(T  oinnipotoiit,  per  suM^ula  loiiga,  precaniort 

Spes  et  ceru  piis  liogpitilMis  venia. 
Candida  ne  meriiis  luscentur  sumina  nostris, 

Ncn  meiis  sistat  patma  paraU  nieis. 
Siirgal  qui  proprias  genilricis  folus  in  alvo 

Ad  giistum  vitae  per  lua  dona  vonit. 
g  Tu  mea  vel  leniii  perfundls  corda  sapore, 

Tu  testein  linguam  8.in..ttini8e>8e  facis. 
Cclsa' icnebroso  frondescunt  arbiiia  luxu, 

Qux  nuilis  strinxit  fatcibns  agricola. 

XVI. 
Cloi|nium  cerlus  naiur»  consiiiit  indei  , 

Pcrfecli  fonlem  qnxrere  qui  s  liat. 
Llberias  semper  studiis  reseralur  bonesl-s, 

Infabricata  latet  nobililas  studiis. 
Capiivuin  vi^nis  servasset  terra  roetallum, 

Ni  darei  invenior  quod  vocat  in  mcdium. 
Scrulator  fulvum  concessil  pallidus  anrum, 

Qui  polil,  ingenium  sic  facit  essc  suum. 
Ilactenus  Joniiim  pertusirans  remige  p:iuc-o 

Ad  portuin  cymbam  flecte,  Tlialia,  iiieam. 
C  XVII. 

SUPER  '  REGUM  TRICLINII  IN  DOMO. 

Navila  per  posies  suspendil  munora  ponti, 

In  foribtts  propriis  flumine  parla  gerens. 
Venator  porlis  apponit  missile  ferrun , 

Veslibtttnm  galea  comilur  armigeri. 
Discitur  in  valvis  ars,  virtus,  nomen,  orido. 

Nos  frontis  signo  orcdimur  esse  Dei. 
SicnosirHtn  paiide-studium  dux  lillera  recii, 

l)t  domns  ingenium  non  mccai  Domini. 
Qiii  gesias  Latiiim  saliatus  pcclora  rorem, 

Aspicc  seipenles  hic  IIHiconis  aqiia.«. 

XVIII. 

IN  ^  HISSORIO,   QIIOD  HADET  t/  H  CATUM  JOVf  NKM    SUfKII 
IQUOU,  Tl  NFNTEM  VICT-  RUM  IN  MA^U. 


i^  Ffce  tenet  victtix  peitnatum  dextera  niinieii : 
Venil,  el  .id  rediiutn  iion  haticl  arnia  vioc. 

gorius  Tuon.  lib.  it,  cap.  15:  Dum  deamMabant 
per  eceleiiam^  ad  regiai  ndis  tacroF  qum  tuno  iwte- 
ralce  fuerant^  appropinqvant,  Anssiasins  Diliriolb.  In 
Honorio*  Invetiivit  regias  in  ingretsu  ercletiof  maj&rh^ 
qu(B  appelianturmediance^exargento.  IteminConoifc: 
Qnt  tiiisjf  fuerant  de  ejcercitu  ad  cwodkndas  te^t 
basiiicm  ilausas  observabant,  Graeci  j9aari3tcx8tc  voranl.  | 
^  In  missorio]  \n  lance  scu  disco  *  nt  epigiam.  99.  ^ 
MisMirium  inter  vasa  escaria  nttmerat  Isidonis  Or  -  ' 
ginuffi  XX,  diclumque  a  mensa  piilal,  quasi  niensa- 
rium  :  <  go  a  missu  diicliim  maiim,  nt  guslalorinip  a 
gustalione.  Glossa^  Isidori,  laneibus  nutsorHs.  Veltts 
alittd  Glossarium,  diariim  miMorfiiJii.  Graeci,  jAier&^ptM, 
Atque  ut  roisfiorium  bnc  equitem  habet  cumVictori.i, 
et  alteruro  infr»^  imaginem  Ipsius  Rnnodii  :  sic  An- 
tliologiae  tib.  iv  fitMvvpio^  duplex  describilur,  unum 


5S9 


Pugntfcerti  gesrans  8oni|<ies  prcr  Cerga  mlnaiur, 

Atlvena  cili  lcrror  ridei  in  arie  bortus. 
Discai  llyperborcis  ramosum  gerrtieii  in  arvis 

N:iliir«g»*niuni,  cmn  simulacra  vld<!l. 

I>K  I.EONE  MARrf  »lrt;0,  HOt   AQUAM    MITTIT  IN  UOMO. 

Aspice  «l«*posiu  bfanidum  feriUle  leonein  : 

Ore  voinil  lymphas  peciori^  obsequio. 
Umla  Awi  rostro,  dens  morlis  pncula  mandit, 
.  NatiirQm  perdens  bellua  nossaiiat. 
kfTera  diim  vitreos  effundunt  guttura  foiiles/ 

Dira  sahitireris  corda  lavantur  aqfifff. 

I!f  »JkPTI8TEniO  AOELLO  (}BI  ACTI   SU.NT   HAIITIRLS, 
(^OllUM  I^ELfQeii:  COMblTiE  SUNT  IBl. 

Conditor  ^  Armenius,  supcro  qui  dignus  honore  est   || 

llic  p^^purit  fontem  vivi^nlis  arquae. 
I^leiia  saluiireris  gesiemus  viscera  l^mplifs. 

Nesitiat  potans  contulil  iiiidu  seme^. 
Raptu  seputturis  animavit  corpor.!  plrtor : 

Funera  viva  videns  mors  eni  in  lumul^os. 
lllorum  lainen  isle  locus  complec-titiir  artus,- 

Quos  paries  facie,  mens  tenet  alma  ftde. 

XXI. 

hK.  *  SCOTELLtS  S£PTEII    IlA^EMTIfiUS    tEVLAS  VEL 

UfANAfM. 

Delia,  cervus^  drper,  tigris,  leo,  bucul:i^  pardus 
Apportat  inensis  fercula,  docte,  tuis. 

XXII. 

BE  '  COMPOSTfLE  AABENTE  SEPTEM  GAVATAS. 

Diversis  dapibos  conf^uia  proxima  servat,  ^ 

f)um  claudil  varils  fercula  molla  viis. 


ENNODII  EPISCOPI  T'CINENSIS 

A      Limitibiis  certis  qiiod  junctus  dividit  <  rdo, 
•Unus  iii  argento  quam  bene  vcnlcr  habet? 

XXIll. 


540 


DE  *  EO  QLI    UT    riLIL'M   MATRI  RECONCILIARET,  FliRTUM 

FECIT. 

Quis  rogo  per  facinus  crim  n  coropescuit  unquam  ? 
Amplector  sancias,  qii<x  dani  bona  semina,  frau- 

[des, 
•Augmento  rompunt  duin  Jurgia  saeva  perito. 
Qui  natiim  matris  pcfr  culpam  reddit  amori , 
niine  odiis  constat  missorum  seminfl  fncis. 
Ordine  perverso  fallas  concordia  pugna  est, 
Com  bclli  facies  tribiiat  mentiia  quietero. 

XXIT 

»K  EO  QUI   DfCfeBiTCR  MEKETrK:IS  FfLIUS  ET  ASELLI0NI9 

ESSE. 

Di,  prohibete  minas^  quas  partus  niintiat  borren^tf 
Quem  lupa  sordenti  cohceptum  fudit  asello, 
Conjugis  illicibus  satiavit  viscera  prole, 
Edidit  et  pecori  sobolem  fera  prodiga  legis. 
Qoid  faciat  rompens  naiuram  convena  discnrsT 
iJnde  seqiienda  peiat  natus,  qnis  dicere  possitf 
Quem  stiiltum  genitor,  furem  dedit  improba  mater, 
Nobile  dfgeneratis  lenuis^et  culmen  ab  istis. 
Sed  vitiis  proprium  te  norunt,  ciede,  pareiit«'s, 
Elinguem,  trepidum,  jactanlemf  fnnidibns  apiiim, 
Gutturis  immensi,  sorbentem  qufdquid  ubique  esu 
Qoi  semel  assueias  bumano  sangiiine  faiices 
Pandilf  et  ad  viles  nou  Tcrlit  terga  juveiico^. 

XXV. 

bE  •  CALCO  CUtSllAM   UABESTE  PASIPUAEN  ET  TALI.LM. 

EX   TEMP«>HE. 

Pasiphae  niveum  Uiiques  ncc  iu  arte  juv«^ncuiii, 


In  quo  Ta  3&>S2xa  ^oiSta  ,  allei  um  t'/^oit  a^/sodcf  i<v  xac 
r^MTa;.  Id:iciiis  orbiciiluin  vocnt,cuiii  de  aiiren  q^iin- 
genurum  llbrarum  missorio  scribit,  quod  Aetius  pa- 
trieius  Tborisniundo  Goihoriim  regi  ob  navatani  :mI- 
versus  Atiilam  operam  dedii :  pro  quo  numerati  .1 
Slsenando ,  quia  direptum  a  Go  bis  :ueral ,  cum  .id 
Dagobertum  regem  niitterfiur,  solidorum  inlli»  du- 
cenia,  iradit  velu^  :iiiclor  Yifx  Dagoberti  cap.  29. 
De  alicro  itein  aureo  Cbilperici  regis  missorio  ineini- 
iiit  Gregorirts  Turon.  libi  vii,  cap.  5.  De  uiroqiie 
Aimoinus  lib.  111  et  iv^  De  aliis  duobtfs,  sed  argen- 
leis,  Flodoardo^i  presbyier  in  testamento  S.  Reinigii 
et  Sonnniii,  praesoliim  Remcnsium. 

*  Conditor  Armeniui  |  Ad  quem  epist.  I  Ib.  11. 

*  De  $euteUii  &eptem]  lll  iii  repositorlo  Peiroiiil 
Arbiir  I  duodecini  si.:ii:i  2ndiaci  pro  Ecutulis  suitt  et 

lancibiis,  iia  bic  septcm  FCMtellae  in  Dianam  et  sex      ^_^ 

teras  cfdcto!.  aut  iilas  certe  inscnlptas  babent.  J)  'peniiis  iubornnlum,  ul  Pegasui  videretnr.' 

'  Dc  coiHpOittle  habente  septem  gavatai]  Quod  aliis  %  d^  ^^  ^m*  ut  fHium]  Sex  quoR  S3quuni 

fepositorium  dicitu  ;  iil  Enuodio  ost  conipostile  a      ip^ia  in  lucem  ntinc  priiiium  exeunt. 
coroposiiis  in  eo  iancibns  obsouiorom.  Gavata,  ut 
llirttalis  et  1*  ortunatiis  doCenl/  laiicis  est  geniis.  Isi- 
dorus  lib.  xi  :  Lancii  gavata^  qnasi  catata.  Et  iii 
Glossario  3  Varopiii  ffavata  vel  catinui :  s  c  enim  utro- 
bique  legendum^  Ctmipostile  ergo  Ennodii  sepiem 
gavatas  babebatf  id  osi  sepiein  I  ince*!,  vel  qiiafsi  laii- 
ces  intf r  te  disiincias,  divers  sqiie  dapibns  accom- 
Niodas.  In  reposiiorio  enini  ttii^sus  miiiis  rpulx  di- 
versis  lancibun  a  t>tructore  lomposiise  (<|im  sifuices 
poiinarias  Plautus   vocai)  ment»  infeiebaniur.   E( 
quidem  Petrouio  reposiiorium  id  prnprie,  cui  gravior 
OQBHa,  ut  giistatorium  Martfali  :ie  Piinio  Caecilio,  cui 
HUiUitio  impouebaiur.  Ita  nimirum  fiebat,  ui  non  sin- 
j^ubis  lanees  ap|H)iiereiit,  sed  multis  simul  in  uno 
cvmpostile  seu  repO;»iturio   coiigebtas.  Atuiic  hinc 


fortasstf  labor  ille  gesUntium  ministrorum  qnnm  an^ 
tiqui  scriptnres  signlficanl^  Sidnniis  lib.  1,  episl.  2: 
Non  ibi  impolitam  congernm  liveniii  argniti  mensis 
cedentibus  iuspiriosni  miniiter  imponit;  el  lib.  it . 
epist.  10  :  CeruH  caput  nlirantes  Aunglyytico  metallo 
Epulas  superbiorei  Humen  ferunt  omntii.  Intordiim 
eiiam  Coinposiilis  seu  repo.%ilorii  m-n  unica  facies 
eral,  sed  multiplex,  a!ia  alii  iinpnsiia  :  qmid  v.dercf 
«^st  in  Pctroniaiio  :  Repotitoriutn ,  iiinnit,  rotundnm 
12  hubebat  iigna  in  orbem  dsposita,  stperque  pro-' 
pr.um  canvekientemque  maieria  sructor  impvsuerai 
cibum  :  super  arieiem  cicer  aiietinum.  super  taurum, 
bubale  frustunt:  01  post  alia:4i/  sy^uphoniam  qnanof 
tripudiantes  procurrerunt,  iupe^ibremqne  partem  repo- 
iitorii  abituleruiU  :  quo  facto  videmus  infra,  in  altero 
i  iticet  ferculOt  attilia  et  ivmna.teporemqne  in  medio 


ur  cpigi  am- 
mala  in  lucem  ntinc  priiiium  exeunt. 

'  De  cauco]  Caucos  poroli  genus.  llierOnyir.us  lib.  11 
in  Jovini:inuin  de  Diogene  :  Quodnm  tempore  habens 
ad  potandum  caucum  tignewn,  ridii  puerum  manu  con-' 
cava  bibere,  el  eliiine  fertur  ad  terrnm  dicens,  Sescie- 
bam  quod  natura  habiret  poculum.  St»arii.iiius  in  Pe- 
sceiinio  :  Tantm  fuU  uveritatis,  ut  cum  wiit  «  qu*  sdani 
in  cauco  argenteo  exptditionii  tempore  bibere  vidissef^ 
iuaerit  omne  argenium  iuhnoveri  de  uiu  ejpeditionnli, 
tiddito  eo  ut  ligneii  vasii  uterentur.  Apiid  Trebeliiniii 
qtioque  Polllonem  lo  epislola  Taleri:tiii  cavei  el  scy-» 
phi  nnn  juiigmitur.  Sed  fecit  insolentia  vocabuli,  ut 
pissim  corrumpcretur.  Nani  apud  Spariianum  et 
Poirtonem  ear«o«  cditum  est,  cavum  aiuid  llierony- 
tiiism  :  a|Mid  Ennndum  epi}:rainniaie  29,  de  Gi.Atco. 
At  vcteres  libii  rccic  ibidcin  ci  lioc  loco,  dk  gai  co. 


^41 


CAIiMIMJ!ir 
A 


Diffusis  cullo  iiianlbus  pelis  o  cula  snppl.x, 
Pulclirior  el  cei tis  iludis  ficta  pucllis  : 
Caiididus  argeiiliiin  supcrat  bos  luce  coloris, 
Vivii  ainor,  laiirus,  niulier,  siiic  co.ipore  >eiO. 

XXVI. 

DE   EO  Qlil  MINQUAM   NISI  IN   DEPOSITIONE  Fll.ll  PAVIT. 

Prjcparat  iii  llctu  «|ui  rercnla  lauta  vocalis , 
Aiinua  per  Ucrymas  cllebrei  sollemiiia  iuagnas« 

XXVII. 

ALITBR. 

Nttuquaoi  aiaoie  doroo  pascii»  mihi  creditet  taoUM, 
Qtti  ittOMilui  iMti^»  el  meiisas  coniplet  amieis* 

XXVIII. 

ALiTCR. 

Convivx  miseri  luclus  deposciie  muiios :  n 

Prandia  tot  venient,  funcra  quot  fuennt. 

XXIX. 

ITEM  DE  CAUCO  *  HAbENTE  PASIPUAEN  £T  TAURUM. 

Blandiiur  Miuiier,  sentii  bos»  menibra  moventur. 
AUulit  ars  formas  :  quis  dedit  liic  animas  ? 

XXX. 

ALITER 

Et  lictus  rigidam  servai,  Venus  improba,  mentem 
Tauriis,  ut  admotis  suspendat  rosira  labellis. 

XXXI 

ALITER. 

Si  ilbi  sunt  animx,  pictor,  quibus  iiiseris  arteni  • 
Mollior  in  tauri  clauJalur  hpiritus  ore, 
Portli  si  miserae  non  daiiiur  corda  puellx. 

XXXII.  C 

D^  '  EO  QUOD  HESSALA  CONSOL  ENNODIUS   IN  OQNONINB 

DICTUS  EST. 

Consulis  ad  genium  nomen  pro  ^temmat^:  juiixi  : 
Dans  lu  em  rtstis,  snm  t  abeis  potior. 

Quid  palmata  luo  tantum  de  murice  vernis ? 
Pius  fucanle  dedit  *  purpura  nostra  libi. 

XXXIIL 

DE  OBLOQUENTE  SIBI  ADVOCATO. 

Iinprobe,  quid  fractis  confundis  singula  verbis  ? 

Depingit  mores  obruta  lingua  (uos. 
Accipis,  eiposcis,  propsumis,  renuis,  ardes. 

Tristia,  Uaiida  simul,  fortia,  fluia  facis. 


km.  II.  5ii 

ira,  pavor,  rabies,  patieniin  tenipore  iii  iino, 
T(  t  facies  gestas  pedoribus  vacuis. 

XXXIV. 

VbltSlS  SCRIPTI   AGELLO,   UBI   ^   FILIUtt   ARttENII  AKGELl 
CHRISTO  OFFERUNT,   QLI   PORyiTENTlAX   EGtT. 

9iiscipii  oblatum  veniain  cui  couiulit  lesus. 

Post  eulpas  anims  suiit  bolocausla  Del. 
Perge,  pueri  teneros  superaiis  bene  conscius  an- 

[no6« 

Victores  jiivi  caiidida  viia  pioa. 

XXXV. 

1>£  *  BO  QUI  GALLIS  IPSO  PRiESENTE  OBLOCUTUS  RST, 
CUH   ESSET   DETRAGTOR  VENETUS. 

Illudis  Gallis,  Veneti  male  lincta  propago. 

Nil  candoris  babes,  mens  tibi  quod  genus  esl 
Despicis  insontes  maculatae  vernula  teirx  : 

Sed  natos  Rliodani  nii  probiiaiis  liabet. 

XXXVl. 

EPICRAMMA  *  IN   SIBSCRIPTO. 

Quod  tibi  naturafs  dederit  lei  germen  amice^ 
lloc  mibi  fon»  tradal  vivilicantis  aqux. 

XXXVII. 

IN   DOMO  ANTB  ORATORIUN. 

Oommoda  de  damnis  mercaris,  gaudi;i  planclit, 
.Si  tibi  de  Ctirislo  est  indubilal:i  fldes. 

XXXVIII. 

ANTE  •OLEARIUM. 

Hoc  esl  quod  nitido  iiiembruin  complelur  oli^o: 
Nil  potius  sanctas  convenil  ante  fores. 

XXXIX. 

ANTE  HORREUH. 

Ilorrra  parva  lioel,  sed  mens  est  largior  illis. 
Noii  parcens  opibus  divilias  merui. 

XL. 

ANTE  SCALAS 

Ailveiiiaiii  aninmm  reseranle  tesie  figura, 
Quo  semper  votum  prodiiur  indicio. 

XU. 

ANTK   CELLARU:H. 

Nnila  penum  laxat  mentis  pressura  sinistrx  : 
Elfluil  expensis  qiiod  spatiis  latitat. 


'  llabente  Pa%iphnen\  Caelatam  aul  insculptam.  Iloc 
nimirum  esl  quod  s'igillat  Plinius  in  prooBmio  lib. 
x\xiii :  In  pocttl.s  libidinei  catare  juvut,  ac  per  obtce' 
nitatet  bibere. 

*  De  eo  quod  Metsala  con»ul\  llessala  consul  fuit 
aniio  Clirisli  50G.  In  eo  consulatu  novum  sibi  cogno- 
nien  Cnnodii  fa^^tis  ascripsit,  oi  Ennodius  Messala 
diceretur.  Cngnomen  ergo  illis  sxculis  appcllabanl, 
qiiod  vero  nomiiii,  hoc  est  ultimo,  prxpttDnehatur. 
lia  enim  Cxcilii  Cypriani  llieroiiymus,  ct  Sulpicii 
Severi  Gennadius,  cognomenla  fuisse  scribuni»  qu» 
priore  loco  ponuntur.  Alia  niens  fu:t  doctissimo  Pan- 
vinio,  qui  priscuin  Romanorum  morem  jani  diu  exo- 
letum  secutus  iii  fastis  scriplum  fuisse  putat  Messala 
Ennoiuus.  Sed  boc  iiiodo  Rnnodins  Messalae  proprlum 
iininen  fuisset,  non  cognonien.  De  Messala  Fausti  fl- 
jio  Avieni  fratre,  dictuni  cst  in  epistolis. 

'  Purpura  nostra]  Nomen  nostriim  iniiiio  fasiis  in- 
scripturo  :  ab  boc  enim  scripiure  colore  purpnrei 


Q  fasti  Martiali,  et  purpurissati  Sidonio.  Non  miniis, 
inquit,  Blessalam  c«>iisu!cm  ornat  nomen  meum, 
quaro  ipsa  palmaia. 

^  Fitium  Aritifiitt]  Lib.  ii,  epist.  1. 

"  De  eoqui  Gallis]  Tiaiisalpinis  ?cilicel,  undf  ipsi 
origo.  Nam  et  Veneii  qnoqiie  Cisalpini  sunt  Galli. 
Venetus  prxterea  coloris  genus  est.  Hinc  Vcnetos 
roale  tincios,  et  maculalae  lerr»  vernulas  vocal,  vel 
quia  fusoorc  sunt  ore,  (itiam  Galli. 

*  ifi  subscripto]  De  coinpetenie,  baptismi  candidalo. 
Qut  baptismum  postulabant,  scripio  nomen  ederejn- 
bebantur.  Concil.  iv  Cartbag.,  can.  25.  Ferrandus 
tiiac.  in  episl.  nondum  ediia  a<l  Fulgentinm  de  quo« 
dain  i£tbiopc  baptizando:  Propinquanie  sclemnitaii 
paschali  inter  competentet  offerttir,  scribitur,  eruditur. 
Cyrillus  in  prologo  Catetlir*seon ,  th^^kBtg,  xanfjSM)* 
On:,  pvoua  (70V  cvsvpa^Yi.  Inde  00  tempore  compelcntcs 
ct  snbscr.i  ti  d  cebantur. 


m 


ANTE   COQVINAU. 

Noi;  mlbi  diffiis»  danl  prandia  cesa  coquinae  : 
Nec  piures  venler  concutii  artilices. 

Fcrcuia  pauca  damus  numerum  vinceniia  ciiliu, 
Gloria  nec  mensae  damua  salulis  hai)eL 

\Llil. 

*  ANTE   CANAVAM. 

Sobria  cella  cadis  vinum  quod  serval  onuslis, 

Corpora  cnnfirmal  gres»ibus.acia  suis. 
liifundunt  mullis  irarum  pocula  flammas  : 
Mitescunt  nostro  beUic  •  corda  mero. 

XLIV. 
rN  iNGRESsu  nonTi. 
R6»pice,  qui  grcssum  sinuas  per  amoeni  virela, 
Ol  (fiscas  culiis  lucem  prseferre  diserli. 
Arridet  germen,  quod  linguae  pingilnr  oslro, 
Vcr  habct  in  bruma,  qui  flores  carniine  gignii, 
Per  glacfem  lephyros  exhalani  verba  lepentes, 
Rbria  fulgeuti  maduerunt  murice  dit  ta , 
Umn)i>as  lu  rebiis  sermonum  purpura  regnal, 
Oris  ad  imperiunh submitlont  col4a>cliclydri. 
Atgida  c«m  rosco  juienescunt  sanguine  conla, 
Pnmxvos  gelidis  ostendit  litlera  mcinbris. 
Veitit  ad  obsequiiim  nalurae  munera  doctns, 
iClates,  species,  mensuras,  lempora,  forniys. 

XLV. 

INTflA   H   RTUM   SUPRA   LIUKN. 

Collaudet  spaliis  hi»rt<irum  commoda  lautis, 

Plurima  ciii  satianl  jugera  cuita  famem. 
Dilior  exicnios^superat  dos  larga  minorum  : 

Nobilitas  vern  est,  qtix  nitet  in  modicis. 
Venik  ad  inclusnni  postponens  gratia  campos, 

Prodidit  angnstis  quid  facial  studium. 
Vernat  in  in};res£U  virid:inti  porticus  umbra, 

Cni  fudit  geniuin  viiiftT  ipse  Deus. 
Exornans  magnis  rolii>ruin  lexia  racemis 

iEstivis  jungct  comtnod:i  fiigoribns. 
Lilia  nam,  laurus,  oleis,  commista  rosetis 

De  cultu  proprium  foeit  avere  diem. 
Serta  triumphantis  rrondcm  qnac  monstret  anii 

[cum, 

Contnlil  iiflectu>  aur«.i  lerra  snos. 
Largns  n|inin  poscii  inajoris  prcmia  voii : 

Ifoc  sjlis  i>sl  noNis  qnod  sine  riMiide  libel. 

XLVI. 

•  DE  MCRENA  INI..   F.  QC.C  ■"  IN  SrPTICI  »  CLAl  DITUR, 

IIA  TENnS  EST. 

Spiriius  cxhausio  voli  at  pni:liil)ricus  auio. 


*  Ante  cnmvam]  Cellam  vinari.im.  S.  Angufitiniis 
sermone  Gt  de  Tenipore  :  MuUa  sunt  qnte  de  horreo, 
canavd,  vel  ce'lario  aliqtiotics  pio  erre  non  poisunitts, 
Isidorus  io  Glossis,  Camivn,  camrra  post  coenaculum, 
Canevaros  liodicqne  Itali  vxant  pincenias  vel  ra- 
navae  prsepositos. 

»  De  Mnrena  inl,  f,]  lloc  est  inlustiis  (emmm  :  for- 
lasse  Finninne  :  in  cujus  anulnm  lusit  epigrnm.  97, 
nunc  iii  ejus  murenulain,  iioc  esi  caieiinlam  anrc.-im, 
i!iii  siiniiitndo  piscis  nonicii  fecit  :  e.im  describit 
II  cronyinn*  ad  M.ircellani  opist.  15.  Miirenas  pro  inu- 
rt*niilis  rrcqncnter  \wv',\\.  Anaslasius  in  Gregorio  iv  : 
Murenam  in  qua  pendent  gcmimv  hyacinthicw  15;  iiem 
iitureiias  prasinale  ,  el  murenam  irifilem ,  murenam 


ENNODll  EPiSCOPi  TICIN  NSIS  3** 

A     Gimrula  lassatum  vix  tangit  mcnibra  mctalliim. 
Afilixit  pnndns  pretinm  fornacis  anhel:r. 

XLVIf. 

AUTFR. 

Aurea  per  nebulas  dissolvit  nia  m.igistcr  * 
Luserunt  dociles  flamina  fulva  nianns. 

XLVIIL 

ALlT^i. 

Contulit  hic  ventus  pretlosi  menibra  metatli. 
Quod  finxerc  timeni,  npc  capiunt  oculi. 

XLIX. 

ALITRR. 

Esi  nijril,  et  tciieo,  convhieit  dextcra  visnm. 
Striiigitur  arctatis  digitorum  nexibus  aura. 

L. 

UE  EO  QUl  FICCS  MUNERE  ET  TESSERAM  SIMUL  HISIT. 

D.ininali  ^  fructos  mittifr  tua  dcxlcra  ligiii. 
Ilxc  bominem  '  dira  spoliarunt  pabnla  primum, 
Et  nudis,  serpens,  post  fraiidem  sorte  minaris. 
Parcc,.precor,  donis  :  casus  ct  damna-r  serva. 
Quid' nocitura  putas  insontis  pnma  saliiti? 
Ante  ferax  lelhi  tunc  inortem  depulit  arbor, 
Fixa  trinm/higeris  cum  ramis  v  ta  pepeiidil. 

Ll. 

DK   AbOLTERO   ET  UOLLT^.^ 

Omnia  roemplHtis  rctinentnr  sxcula  tcxti». 
Servivit  nunqnain  Laurcntiiis  ante  Nt  roni, 
Nec  timuit  validas  vicii  qui  corpore  flammas. 

Lll. 

ALITER. 

Vir  facie,  mulier  gestu,  sed  crure  qiiod  auibo, 
Jurgia  natiirx  niiilo  discrimine  solvens, 
Es  lepus,  et  lanti  conculcas  colla  leonis. 

LIIL 

AL1TER 

Exige  mendaces  populorum  uxorcula  barbas, 
Ne  minuant  quxstum  mascula  I.ibra  tuum. 

LIV. 

ALITER. 

Respice  portentum  )  ermixto  jure  creatum, 
Communis^  generrs,  satiirs  si-d  dicilur  omnis. 

LV. 

ALfTrR. 

Lndit  in  anripiti  constans  failacia  sexu  : 
Feinina  cum  paiitur,  peragit  cum  lurpia,  mas  est. 

LVI. 

IN  BAPTISTERIO  MEniOLANENSI. 

Mundior  exrocti  fulg^^scat  luce  metalli, 
Munera  disponit  qui  darc  digna  Deo. 
Ante  vaporatis  Laurenti  vita  caininis 

fitatam, 
'  /h  tepticio]  Uasilienses,  teplacia, 
^  Damnati  Iructut  tigni\    E\  eorum  sentenlin  qni 
arborem  Adamo  vetiiam  ncum  fuisse  existimani :  in 
quibus  Tlieodoretus  quaest.  28  iii  Genesin.  Tesscram 
autem  cuin  ficubus  missam,  hospiialem  dicit. 

'  Dira  tpoliarunt]  Hic  nullu  est  in  metro  liccntio  : 
quia  vetercs  grammatici  doceni  brevem  natura  sylla- 


D 


bam  ancipitem  fieri,  quam  in  sequenti  diciione  dux 
consonantes  excipiant,  quarinn  prior  sit  S.  Il:i  rpi- 
grSiin.  f7,  Pande  studium;  et  Virgilins,  daie  tela,  scan- 
dite  murot,  Mariialis  lib.  viu,  cpigr.  Pauca  J>vein, 
yondum  laiata,  stulte,  neqala  puias  7  Sic  eniin  euiii 
versum  lcguni  probatissimx  fidci  cxcmplaria. 


B 


315  r.AllJILNUII 

CoBstilil,  Qt  blMKlvni  mibiiiurcl  npud.  A 

Marniora,  pictums,  tabulas,  sublinia  lacunar 

Ipse  detllt  leiuplo,  qui  prubiiaie  nitet. 
.^UIibos  ad  pretiuni  sic  uiores  condilnr  adtlil, 

Vellera  ceo  Seruiu  niurice  liiicla  feras. 
Qualiier  iDclusas  coniil  iui  hospita  geinma'. 

Nii  lapidis  quoiiens  pulchrior  arle  rubel. 

LVII. 

I»E  J0TINU50»  QUI  CCH  HAELRF.T  lAanAU  GnTHICJkSi 
LACEtllA  TBSTITCS  PROCESSIT.    EX   TEMPORE. 

BarbaricaiD  facioni  Romanos  sumert*  cul  us 
Miror,  et  In  modico  dislincias  c<ir|)ore  geiitps. 

LVIII. 

ALITEB. 

Komuleim  U*gelem  noi  oris  nobila  fus&it : 
Oppressii  vt  stes  lenebroso  tegmiiie  vultus. 

LII. 

ALITCR. 

Plobilbns  lullis  genium,  male  compte,  bceniis, 
Discordes  raiscens  inimico  roedere  proles. 

LX. 

m  BJkSIL  CA  ^  S.  CALENmi  QCANOO  RLPARATJk  EST. 

Libera  c»ptivum  merueninl  culmina  iumcn; 

iirridet  facies  uuMla  nul  a  gorens. 
Hic  nuper  astrigeri  dos  proxijoa  venit  Oiyiiipit 

LaHfcnii  va  is  ducta  ministerio. 
i£<libtts  cl  viLe  ciijus  nunc  una  figura  est; 

Ceu  solis  radiis  forina,  colwr  similis. 
Eoge  veiusioruin  reparaior,  pergc  novonun 

Conditor,  et  vultu  clarus  el  ingenio.  P 

Abiuraiit  priscam,  le  pransulc,  tecla  figiiram, 

Advenaca^uiis  porrigiiur  g»!nius. 

LXI. 

BE  OCODAM  VKTERI  I.^IUICO  STULTO  ET  BB?IR  PASCKNTE. 

Prandia  lau  a  paras,  sed  liiigua  sordibus  horrcs. 

Si  desis  pastor,  fercula  concilias. 
Aoibiliosa  fames,  lassalo  prodiga  censu. 

Cornibus  insull;it,  si  taceat  doniinus. 

LXII. 

DE  EO   QCJIA  PACPERUM  OPES  VORABAT. 

Visceribus  miserorum  el  sanguine  pauperis  auctc, 
Tanlorum  morles  cur  libi  sunl  e|Hiljc  ? 

Tubera,  perdice*,  griis,  luidus,  lurtur,  cchinus, 
Non  ciplenl  uierum  corpora  niilli!  tuum. 

Infaiislus  miiliis,  libi  felii  diceris  uni,  D 

llxrcs  quod  roisero  venter  erit  proprius. 

LXIII. 

DE  ECBEH. 

Artubus  humanis  Polyphemus  viiit,  et  alro 

*  S.  Caiemeri]  Episcopi  el  martyri.^i  Mcdinhinensis, 
cnjas  Nalalem  ngunt  prid.  cal.  Augusii.  Calemerus 
iit  Evcmerus  reciuro  esl,  KaXriutpo;  F.viQue/>oc.  Usiis 
infleiil  ut  Calimerus  dicatur, 's.c:it  Caloceriis  pro 
Caloca^ro,  quod  Grxcis  est  Kee>!(2xai^0k. 

*  De  defeniore  callido]  Eplgrainiii.nc  76,  De  callido, 
qui  Defentor  dicepatur.  Dereiisnr  itaquc  li<  c  1<  co  non 
esl  ixotxo^,  ul  cuin  dicilur  delensor  civilaiis,  sed  no- 
men  proprium  viri,  ut  apod  Sulpicium  Scvcnim  De^ 
frnsor,  qui  obsliiil  S.  Martino,  el  in  aiitiquis  Nol.tiis 
D.  feiKor  primus  episcpp"?  Andegavinisium. 

'  Mliaiii  biblii]  Charlise  biblo  seu  pipyro.  Aldel- 


UB.  11.  346 

Sanguine  disiemos  delidat  habuit. 
Ttt  reddis  siuiilrm»  scena  redeante,  furorcni ; 
Cui  |iastuni  Iribuuiit  agmina  debiliuro. 

LXIV. 

DE  EO  Qll  UT  AMICOS  EJIS  AD  SE  TOILEIET,  rASCCiiAT» 

Mergerei  ut  divos  in  morlem ,  pabuli  serpens 
Coniulil,  el  viiam  munere  dira  tnlit. 

Sic  quicunqne  meos  pandisi  vere  labbres 
Deniulcei,  casses  eonvivii  patiiur, 

IHic  disccdil  quem  peclore  gessit  aroicus : 
Fit  dominum  cari  gullnrls  hospitium. 

LXV. 

DE  DEFEMSOaE  CALLIDO. 

Nescir  s  votiSy  el  cordis  nube  recedens, 

Ei  oculis  pnesens  qnxrerls  in  facie. 
Tuque  per  ambages  nulti  speciabirs  esse 

Calies,  melliauis  to&ica  dans  labiis. 
Iloc  volo  quod  non  vis  jurans,  le  nollc  quod  optas, 

Cnncuiis  et  varis  peciora  sxva  modis. 
llydrara  verticibiis,  forniis  superare  Proinelbeiim 

Doctus,  ul  ad  priscos  fabula  non  redeat : 
Bella-  cies,  spolis  cresciSv  defensor,  ademplis. 

Ad  iiomen  currit  procda  siiperba  tunm. 

PRjEFATIO  TOTICS  OPERIS  POCTICI  QUOD  FFCIT. 

Du  II  niea  multiplices  mens  aniia  sustinel  tsius 

El  rcddor  vitrei  inaiicpium  pelagi. 
Cumqite  procdlosus  rcduemis  portitor  iindnc 

Africus  ut  caplas  me  roiat  exuvias. 
Pierius  menli  calor  incidit :  iiidiga  serli 

Tempora  nioi  ciiixii  laoriis  Apollinea. 
Tune  bederae  viridis  rubuerunt  fronle  co  ymbi, 

Castalii  mellis  murmura  blaud:i  bibi. 
Continno  ponens  mareeiitcs  peclore  curas 

Coinplector  hiu.lein,  carmina,  Ixllliam. 

LXVII. 

DK   EO  QU   D   VI.ND:  HIARUII   TEMPORE  SCRIPSIT. 

Blusia  cadis  famuli  dum  condunt  nodtra  lidclt*.<, 

Ct  luduut  preio  calcibus  intrepidis  ; 
Dum  liiigunl  rosei  piaiiias  de  san^u  ne  Bacchi, 

Scinditur  et  leneras  uva  gercus  lunicas  ; 
Otia  '  iNiliacis  nnn  passus  carmina  biblis 

Sulcavi.  luiTiuIo  ne  lencar  mnriens. 
Ebria  Iapsant'S  ronfcssus  vc^ba  Thalix, 

Sum  vacuus  cul^a,  si  pcdihus  lilubcl. 
Jejuuos  dcceat  lex  ar  is,  ^  syllaba   ihyiliinus:* 

Nula  Cama^narum  jungitur  ad  Broiiiiiiin. 

miis  de  Nvoticorace  ,  ftomu/m  tchbor  bibli»,  tcd  vore 
Pela$ga.  iJiido  cl  Bihlin.nB  episiohe  lsai:e  xviii  n)iuil 
iiiterpreicjt  LXX  quod  noslor  nit  :  /n  rath  p'ptjri. 
Niliacx  auiem,  qiiia  papyrnm  in  ^^Eypto  nascilnr  iii 
Niii  pilu>lrihus.  Plinius  iih.  xiii,  c.  li.  Cassiodonis 
lib.  XI,  e  ist.  38.  Indc  et  Capclla  charias  Nilulica 
fniiicis  colleinata  vocat  lib.  iii. 

^  SyUaba^  rhyihmus]  Male  in  vulualis  el  anliquis 
remmut,  Siimli  joco  xnigmala  siia  claiidil  Suit|H>- 
sius  : 

Iiisanos  inier  sanum  non  esso  necrss^  esi. 
Da  veoiain,  lector,  «iuihJ  uou  sapii  ('hria  .Mu>  . 


347 


eN^IODll  KMSCOPl  TICINKNSIS 


us 


LXVIIIi 


Di:  QIIODASf  CI.UTONE,   QVl  OPtS  Eil  S  IMP.  niTLS 

CARMAT. 

Ncscio  ciir  sanclo  non  pafca^i  siulle,  labori, 

Dum  mor«m  fervas  deniibus  insiliens. 
Ilandere  nos  pergif  :  sed  venier  commoda  ncscil. 

Flaniina  nam  vacuia  slringis  imaginlbos^ 
Escarum  gorges  nil  niplis  murmure  boceis 

Suncipit,  aut  casiis  molibus  exubeiai* 
Pbasiacam  volacrem,  pis^ces  vel  sumina  captans, 

Uda  Taporatis  guitura  pasce  cibisi 
Me  jejuna  juvat  sine  ructu  pangcre  dicta  : 

Regifico  luxu  fcrcula  le  salient. 

LXIX. 

DE  EtJMUCUO  TIIIBUNO,  NOMI.NE,  PrRKGRtNO,  OMMA 

PERAMr.VLANTK. 

Teslibus  asseritiir  gens,  rensus,  viti,  Tribiine, 

Aniiquum  quotieiis  linquimus  bospilium. 
To,  quein  loslratis  tntn^^misit  gentibus  error,^ 

Nulla  domus  plono  nec  lenet  nmpla  dle  : 
Vis  dici  locuples,  subtimis,  pulcheri  amicus» 

ifl^tibus  ignoti  inissus  ab  Oceani. 
Irrila  dicla  volnnl,  assertor  tion  venit  ullusi 

Nu!|j  fides  sexum  detegit,  aiit  patrlam. 
Ilendicus,  vctulus,  tlmidus,  confusus,  anlielus» 

lli<,  verum  perdens,  utere  nomiuibu<« 

LXX« 

DE  EODEM. 

Tuiiis  f.ilsa  loipii  poicris  siiie  tesi<%  Tribune  : 
Veiitus  Inibct  liiigiiam  ponderilius  varui. 

LXXI. 

ALITER   DE   IPSO,   OUIA    HUSQUAM   STAT. 

Iiistabilem  faciunt  iiaturs  dainna  Tribunuin  : 
Avolat  hinc  rursus,  vincula  ni  tencaut. 

Totle  miser  niodicain  zopbyro  venlenlc  saburrani : 
Uadix  nnlia  luo  cst  utilis  auxilio. 

LXXIL 

ALlTr.R    DE    IPS  I. 

Kuriuc)iu>  turpcm  poscit  per  compita  vicium  : 
Semiiia  telliiri  iion  haliet  u::de  ferat. 

Grandia  prosci«sis  riis  servat  gcrniiiia  menibris, 
Fetibui  ct  messis  muliiplic:ita  redil. 

lu  cassuin  secius  proscindit  vomere  terga, 
Ni  findcns  spargat  tr.ticeain  sobolem. 

LXXIl». 

bE  EO  QUOD  CUM  IPSI^  GALLOS  PaRKNTIS  UABERKT, 
AMSERES   AMABAT   COMKUERE. 

ilic  volucriiin  piigna  est,  ubi  Gal!o  c;i'ditur  anscr: 
Dat  pocnas  *  veteris  proditiOnis  a^is. 

Ilaclatus  quondain  vocis  capis,  imprnbe,  quapstum. 
Uomaiii»  viiain  qui  dederil,  moriiur. 

LXXIV. 

DK   VAUIKTATB  (LKRICORUM. 

Qui  ponii  facios,  nunierum  qui  novit  arcuae, 

*  Vtlerii  prodi  foit/s]  Cum  aiiseres  Gallos  Capito- 
litiiu  o^siUciilcs,  Uouiaiii!»  voce  sua  cxciiatis,  prodi- 
dt  niiii. 

•  Umbra  laieuUit]  Seut*ca  lib.  iii  dc  lr.i,  cap.  5: 
TMurgs  color  rubicundut  excital^  ad  Whbram  a<pit  ex" 


B 


D 


Feuiiiia  qucui  juiaii^  fallere  nuHa  potesi ; 
Aslrorum  pleliem,  qui  calles  speclat  auiantum, 

Cynibia  cui  certis  cornlbus  innotuil; 
Non  vatet  bic  vultus  retinere,  et  noniina,  inorest 

Qiios  inout  clerus  tempos  in  exiguuui. 

LXXV. 

DE   MALO  HOMIIfCf   gUI   EQUOS   AHAB\T. 

Gaudet  equis  recti  dissoaaor,  et  indigus  xqui, 
Nomlna  qui  dignis  stttdio  auperanie  cabatlis 
SulHrahit»  oppoiiens  ad  aaneta  vocabola  clunem. 
Sed  procul  est  pecudis  quod  ccAiset  roentis  iniqoa*, 
Propositom  perstat  gcneria,  quod  stemmala  fun- 

[doni^ 

LXlVi. 

DE  CALLIDO»   QUl   DErENS'»R   DICEBaTGR. 

Aspidas  ui  capiat  toslis  frairs  bospila  lecliuis^ 
Sub  fudi  sprcie  mortis  iinagf»  laiet. 

Umbra  *  lacessita*s  producit  ctllida  pestes, 
Ei  biUiim  bl.indi4  principiis geritor. 

Credite,  n«>n  alitor  defeusor  przlia  traciat, 
Uiii  accusat  ridciiB,  qiti  periinit  plaeidii». 

LXXVIL 

Di:  '  VITA    ET   ACTIHU9  S.  AMfiROSII   KPISCOrr# , 

iLgit  qiiod  docuii  mcritls  <t  houore  superstes 

Atubrosiiis  vates  moribu><,  ingenio. 
Uobcida  regillco  cni  folsit  murice  liiigua, 

Vcre  suo  pingens  germiua  qua*  voluil. 
Serta  rediuiiiiis  gesiabat  lucida  fronte, 

Pistiiiciom  gemmis  fire  parabat  opus. 
Iiisiituit  popul  >s  geslu,  probitate,  pudore, 

Fovit  respiciens,  percolit,  admonuit. 
Vocis  ut  officium  posirema  pericuia  poscuiit, 

Sic  leneias  culpas  qui  lacet  insequiiiir. 
Succiuctus  gladiis,  clyjiei  de  pondere  tutus, 

Peciora  claudetial  textilibus  cbalybis. 
Eiisis  liabcl  vires  vitioruin  Srcior  el  hostis  : 

Vipcra  uon  tmgit  fquainea  lerga  viri. 

LXXVII'. 

DK   S.  SIMPLI::iAN0   LPISC  PO   SUCCESSORE    EJli». 

Aiiitirosius  liiiqueiis  viduatse  inunia  plebis 

Tran^tulit  ad  curam,  Simpliciane,  luatu. 
Succe^soris  opcs  spoliati  viscera  regni 

Crcverunt  mcrito  temporis  aherius. 
Ac  velut  aunosam  zepbyris  parentibiis  oriiuin, 

Ne  mcliiat  bellum,  longa  qu  es  solidat. 
Tiro  tamen  feli<  cana  ad  rodimenla  vocatus 

Noii  flcxit  priscum  degenerans  apxcm. 
Nil  lifuiiit  gelidis  anima  fcrvcntc  medullis. 

Pontificis  virlus  fl««ris  habet  seniuro. 
<€«tu<ira  qui  lecto  pressit  lerrena  pateuti, 

Moribus  et  culio  sidera  cum  t4*iigii. 

itifgt  t  unot  leenesqiu  mappa  proriiat :  omnia  qua 
natura  fera  ac  rabida  tunt^  eontternantur  ad  vma. 

*  De  vita  S,  Am6fostT|  Qux  scquuntur  (luod<«ci<ii 
epigramiiiata  laii<les  couiiiicnt  diiodccim  auti.stiiinii 
Mcdiolane  ihiuiu,  qiio  ordiiie  sedem  episcopa'cin  te- 
iiurruut  aii  Aiubrosio  ad  Laurentiuui. 


S4tl 


CARMINUM  I.ID.  II. 
A 


330 


LXXlX. 

DC   B.  VENRRia  SEQUE.NTF.. 

Forni.i  putiicUix  ju^enis  sectaiida  Yencri 

Venii,  *  nominibus  nil  faniulata  siiis. 
Fnrlia  roarcebanl  vetuio  sub  judice  nicmbra, 

iCtas  prae^entem  p  rdiderat  piieruni. 
Siibliinis  p<'St|fiam  conscendit  lulcra  c;i(h>*dne» 

Cana  lener  popiilis  dogmata  disseruit. 
Au  ea  fluxeruiit  locupletis  scliemata  linguv» 

Sol  vitx  nitidum  reddidit  eloquium. 
Alvus  nt  Ecclesis  tumuisset  seminc  verbi, 

Non  deerat  pastus  Inciis  apostoici. 

LXXX. 

D':   VENERABLIS   MAROLI   SlXCESSIO.Nr.. 

llarolus  cxiremne  pniator  Tigridis  ore, 

Qui  jub.ir  in  niadidis  vident  liospitiis.  B 

Quem  labor  iii  proprio  Syrix  soliJ:ivrral  axe, 

Ordiiur  vateni  doiibiis  iiinuinerist 
t^ervigil,  liitentus,  jrjii  iu«,  providus,  ardeus  : 

Qut-d  morem  teuiiil  sat  ruit  <  flicioc 
Os  (enerum  (|iiotieiis  gu  tiis  contingit  lionettif 

Tr;ins't  ad  :iflrecluin  quoil  fuil  imperii. 
Tcria  potcns  oli.n  Patrilms  fiin  lata  boatis, 

M  b'lil.its  miind  iiu  p>rlubiis  irradiat. 

LXXX». 

b    ciLTim.:  biL\  MAltri.M.i.Mi  episcoP;». 
Heas  n  vei  lacils,  specics  inanifesta  columbarf 

Astuiia  s  rpeiis,  M;ir(iiiia:.e.  vale. 
Liibrica  le  dubfi  dnm  p  scuul  flaoiina  vulgi, 

Invcnl  nt  .atidum  iie  incieare  lcgi. 
Unus  crai  mundo  contraria  jndice  nanaiis,  C 

Qui  ut  capaiel  regnuin  vincere  non  merutt. 
Prolinus  ad  m.igiii  perduclus  limen  boiloris 

E\sul  ccv^lorum  c!vibus  inscrilur. 
P  .si  geiniiiis  sanciis  conslriiiit  iiiuudior  xdcs, 

Ltim'.tie  qiias  clanso  jussil  Iiab<Te  dicm. 

LXXXII. 
ne  vFN  RABiLi  GLvcr.aio  FPisr.opo. 
Sufl^iisiis  mini'*«  pentiic  0|itima  facti  rubesceiis 

Virginei  vuliu^  Glyc'  rins  sequiliir. 
Piir:  m  singuineo  niarulat  duin  rore  ngitram, 

Picta  genas  facies  Hinplicilcr  placuii. 
Cauilenlem  croeca  gestaiis  aspcrgine  froiitem 
Li-ta  verecundis  liiiitTai  ora  noiis. 

*  yominibut  nil  [amulald  >fiis]  Q\m  fiu  lic!  is  crai,  Q 
cum  Venenus  vocaretnr.  Sim  le  csi  qiiod  Arclii»iitt:e 
piiellae  nomen.  qiiia  mililare  quoiMam  iiiiperiiim  sa- 
pere  videbatnr,  non  saiis  npiuin  viri^ini  fiiis^e  dirilur 
m  ejus  epit:i|>h  0  :  quod  qiiide  n  <isi  a  I  Gnnodiinn  p.v 
him  facit,  propter  eleKaiit''ain  lainen,  ei  quia  nd  Gatlos 
pertiiiet.  Iiuic  loco  ictexi  placuit,  ui  a  nobis  ex  niar- 
inMT ea  labiila  paitci  s  aiite  anno<  ad  Urb  iii  liaud  p-  o- 
Mii  .-]  Consiaiiiinx  mausoleo  eflbssa  (lcscriptnin  esl. 
.S  t:  igitur  liabet  : 

RptTAFlUM   Rf.MO   CT   ArcOMTI.K, 

Qiii  na  ioif  Galla  qermani  fratres aduUi  uim  die  moriui 
ti  fKtriier  lUmulati  sunl. 

i\»-e  leiiet  uriia  duos  spxu  sed  dispare  fral-  es, 
Ouosono  Lacliesis  mersit  acerba  die. 

Or  j  |MiHr  dubi.-e  sigiiaui  lanugioe  veslis, 
Vix  kieinesiicuilciil  ^pnrnia^ise  novem. 

Ni*c  llialamis  lo  giiii|iia  soror  l?  ieteride  qninii 
'i'j.:ai'ias   r^*  0  ruuco  vi!il  a  iius. 


Iiid«'ptus  sceplruni,  (nbuit  quod  lCAiis  IniagOi 
Purpura  qiicm  nienlis  prodidi<  iropcrlo. 

Iliini:  *  liabnit  et  po;>ulus  parvo  vix  lempore  felii, 
Sod  ruisus  iiiagni  missiis  ad  ob»equiuin. 

LXXXUI. 

DF.    S.  LAZARO   Ai^lTISTITC. 

La/arus  ut  diri  preiiieret  pe>le  culmiiKi  muiidi, 

Vocibus  acciius  ttui  venit  iii  inediuai. 
Qiiein  fions  t;Eia  parum  vitiis  depinxerjl  hostciu, 

llnlcaniem  ct>l|>as  lumiuibiis  lacitis. 
Uespiciens  lapsus  detersit  nubila  vit.i; : 

Curam  saRpe  dedit  vulueris  obsequio. 
Non  latuil  tectis  racinus  qui  g'*ssit  in  antri^, 

Absens  ctiminibus  torlor  ubiqiie  fuit. 
Innocuis  placida  Vetnnbat  luce  serenus, 

Ceu  spcculum  noxis  injiciens  faciem. 

LXXXIV. 

DE    AMICO  '  DFI    EIS:  813   PONTIFICE. 

Eu^cbius  Ligurum  successit  flnibus  liospes, 

Ignutx  tractus  plebis  amiiiiii. 
Grajus  erat,  socio  Titan  qnos  rcspicit  ortu 

Flammigero  lymplias  verice  dccuiiens. 
Iliiis  conipositus,  largus,  pins,  iuteger,  ftudax» 

Crederet  ut  damnum  non  dare,  perpeiuun^- 
Klevit  paupiiriem  miserans,  airrisii  liabenii, « 

Gaudia  c  :m  cu  ciis  trisiitiamque  gerens, 
llunc  iudex  operis  loculuro  nuntial  orb« 

Fama  virum,  genics  de  Staiione  trablHis. 

LXXXV. 

D7.   GERoNTlO   EriSC  PO. 

Ecclesiae  postqnam  parta  est  libi  sclla,  Qeroui, 

Punera  decessor  noii  li  i  uit  morieii«. 
Te  rcparanle  rcdit,  patilur  sors  pal  ida  Idtliiiuir 

Vivit  post  obilum  discipuli  preiio. 
Agricolis  junctiis  coluisii  geriniiia  vit:e, 

Nec  sprpens  lolium  pabula  Iscta  tiilit. 
Qui  dedit  in  medium  quem  lex  jubet  optiina  vi<:tii  nr 

iLuiii  terrenis  fructibus  ille  poluui. 
Crrorcm  iiieniis  pressisii  lcge  laborum : 

Oiia  non  passus  virtutibus  veheris. 

LXXXVI. 

DE    VF.NERARlLl   BE.^IIGNO    EPI8G0P0. 

Kxsen*  quae  posnit  mens  nomina  certa,  UenigncTf 
Qtieui  qiiisqiiis  vocitat  testis  erit  meriti. 

Ille  Rcmi  L:itio  ficiunide  san^uine  nonien, 
Sed  Gal!os  claro  germine  traxil  avos. 

Ast  liaec  Grajnjfenam  resonans  Arronlia  linjjuaiu 
No:nin.i  virgioeo  tion  itilil  ap'.a  clioro. 

Depo.<«iti  Nonii  No  emb.  camul.  Dio$cori  V.il, 

*  lii  edit.  Sclioi.,  Hiiie  avo  ei  populu$.  Forfe  I  ntte 
habuil  popuhi,  absquc  et. 

^  DeEutebio  lonlifice]  lliiiiis  cxsiat  synod  ra  Uil 
Lconeiii  Magiitiin  eplslola,  cnjus  aute  faria  est  mc  - 
lio,  cum  de  Ciispino  TiciRCnsi  cnscopo  agercfor. 
Kxstahi  et  ver>us,  qui  eiclesiaiu  beat:u  Thccla;  .Mc-* 
illolani  ab  Ensi  bio  post  inicndiiim  rennvaiam  1(5- 
siaiitur  :  uam  iu  illa  ulim  ecclcsia  inscripii  visebaif» 
liir. 

Prisra  rcdi«ivis  cuiisur^uiilciiliitina  lciii|i]i<, 

Ih  roriu»iii  redierc  sii.im  qn»  t1:imiii3  crc:iiai< 

Hcdirrtii  hscvoiisriirisiiqiii  iti.ii|>la  iio\a\ilf 

l*l'.iscl>ii  mcriiis  ir)xiu  Oauiiua  (tcril; 


B 


351  ENNODIl  EPlSCOn  TICINENSIS 

Caii.1  fitles  tiomiiiem  tfum  n^irral,  dotrgii  acliis,       A 

Nil  loqiiitiir  casii  pij^noris  Hltoiiiliis. 
Pr.i  scia  veiituri  non  erraiU  vota  p»renluiii, 

In  ▼eram  vertum  blanciilias  sobolem. 
Anle  patres  ccnsets  sodit  plaudeni''  senalu, 

Prcclatum  ftanctis  extulit  iile  caput. 
Pollice  sed  diro  ccu  flos  succisus  aratro  est. 

Spes,  decus,  el  genius  dc  fori^ius  cccidit. 

LXXXYII. 

DE   BCATISSIMO   VIRO   SEN4T0RC   EPISCOPO. 

Qiii  viiicit  Ir.bcas,  solium,  cioctumqiie  C:ibiuum 

Consiilibus  prxstans  eccc  senalor  adest. 
Ingenium  velox,  sermonis  cura  rotundi, 

Virtutiim  prelium,  f  rma  pudicitiac. 
Abdita  librorum  mysteria  clauso  propbetx     - 

Qui  dcdit  in  lucero  scliemate  quo  voluit. 
Orbis  ad  eareini  missus  secreta  verendis 

Curavit  studiis  qiiod  fuerat  lacerum. 
Tuiic  oriens  victum  peregriuo  lumine  lassus» 

llasit  ad  aspcctum  lampadis  allerius. 

LXXXYIll. 

DC   DOmf  J  TUEODOAO  V.RTUTIill  OIIIIIOII  EPlSCOPi*. 

Tu  lux  certa  tuis,  spes  tu  fidissima  renim, 

Yatis  apostolici  tu,  Tbeodore,  vigor. 
Yirtjuium  cumulus,  substantia  lucida  veri, 

Moosirat  acervatis  quam  labor  in  studiis. 
Prxscius,  accinctus,  fortis,  tranquillus,  aiuicus, 

Coroposilus,  simplei,  tu  bonus  et  sapiens. 
Fatidicus  semper  tu  coiiscia  corda  fiituri. 

Deprensum  fluiit  te  reserantc  maluni. 
Qiiem  timuere  feri  calcantes  cnlmiiia  inuiidi, 

Dilexit  spfniciis  dura  supcrcilii. 

LXXXiX. 

RcsLii  *,  qucm  longo  servel  rex  inctytiis  xvo... 

XC. 

(  AD  DCLT.  nirM. ) 

linperii  cusios  *  vocali  pollice  chordas 
FVr  nuineros  Anim.ins,  tibi  fila  loqiientia  carmen 
Yerbcribus  plcclri,  doctor,  servirc  coegi. 
Cyrrha  potens  IMnBbo,  l.nicis  |>in  tiirba  screni 
Tii  inibi  semper  eris,  qui  peclon  ci:iu<;i  reiiiotis 
Inseris  officiis,  ct  deitro  numine  coniples. 
Deprecor,  eiaciam  fauturus  suscipi*  vocein, 
Citorsis  preiium  donans  le  jiidicc  dictis. 


XCI. 

DC  *  MAHIIARIKtS   OPERE   SARSORIO. 

Yisccribus  lapidum  permiiia  lcge  coaciis 

N:ituram  faciunt  artificum  siudia. 
In  sotidum  fractis  rigneriint  marmora  membris, 

Pariibus  in  criistam  coliigitiir  geniiis. 
Unam  de  variis  s|»eciein  componere  frustis 

Qui  p  'tuil,  saiwn  duxii  in  obsequium. 

XCIl. 

VK  MISSORIO  UB1   IMAGO  IPSIUS  EST. 

Divitibus  prctiuiii  cst  Cnnodi  f6rma  melanis. 

XClll. 

IN  COMCHA  IPSIUS. 

Parturit  unda  siiim,  quam  splendens  concba  mini- 

[siral. 
X(IV. 

DR  ^  CQOO  QUEM   ACCF.PIT  BUMISCO. 

Belliger  algenti  sonipes  nolrite  sub  aie, 

Pi*r Tanuis  roedluro  peclora  sicca  fenns. 
Cana  pniinosis  mandentero  gramina  lusiris 

Yirtus  lege  poli  qiiero  sibi  percolui'. 
Posi  domitas  g  ntcs,  post  fiumina  tan^a  cruoris, 

Alter  le  dominus,  sed  manet  ipse  labor. 
Linque  precor  lituuro,  cantus  passurc  bfaios, 

Captivuis  p.tcis  mitterls  obsequiis. 
Nil  libi  cum  bellis  :  coromendat  biiccina  lethtim  : 

Q«itd  juvat  experias  seuiper  amare  iieces?' 

XCY. 

EPITAPBIUM  S.  VICTORIS   CPISCOPl   IVOYAJIIKKSIS. 

Nomine,  proposito,  meritis,  certainine  Ylctor,. 
Despicis  oppressas  niaculalo  semine  lcrras. 
Tii  caruis  viliis  possessor  corporis  eipcrs, 
Lubrica  subjectis  domuisti  sxcula  mcmbris, 
Tranquillus,  patiens,  correptor,  providus,  acer. 
Ilic  reddens  luinulis  cincrcs,  ad  cclsa  vocatus 
Spiritus  aptberea  congaudet  lucidus  arce. 
Rusta  siipercilio  miseratiis  cernii  Olyinpi. 
Iliide  triumpliati  respectans  funera  miiiidi, 
t'assibus  ciuiis  conccdes  prxroia  menibris. 

XCYI. 

I.E   QUODAM    nOMANO   QUI    VOLUIT    MAGISTKII  KSSC. 

|(idei  naturx  siuiliuin  tibi  non  venit  ullum, 
Littera  nulla  colit  brutas  cominercin  linguse, 
Nunqiiam  discipulus  vaioas,  dic  iinde  niagjstcr? 


'  Iteitat  quem  iongo]  L.iiireniius  episcopus  adhuc 
BU|)er6tes,  cum  hivv  serilKTet  Kniiodiiis. 

'  Imperii  ctt8'o.s]  Ad  Dcuieriuin  scriptum  conjeci, 
lum  quia  doctorem  aMpetlare  solet  Deiiieriiim,  luni 
maiime  quia  in  antii)ui!i  Ibris  subditiir  allocutioni 
Diomedis,  qiiani  Dcuteiio  prteiiie  srripsit. 

•  De  marmoribui  opere  sttr8(.rio\  Cregoriiis  Tiiro- 
neiisis  lib.  n  Hisiori.T,  c:ip.  IG,  de  ecclesia  qiiain 
Niimaiius  episcopus  Ar^emo  uni  in  civii.iie  soa  a*di- 
ficiivit  :  Piiriete8^  ii  quil,  a  i  iiliariiun  ope  e  sarsurio  es 
muito  murmoruin  genere  excrnttto8  iiobct.  Ci  Eiiiiodi 
verbis  sat  8  p;itet  sarsorium  opus  dici .  cniii  v;iri;u 
di  colonim  ninrmonim  crusi;e  commiiiuiitnr,  ut 
uiiuin  corpus  ct  iiiia:u  quasi  lirturim  effic>ant,  qiiod 
(.•enus  sciie  a  Cissi'*doro  des^riliitur  lib.  i,  epist.  6: 
/>«  urbe  uobis  marn.orario8  peritixsiino^  de^lnetis^  qni 
tximie  diviia  conjnngnnt^  et  venit  col  udentibns  '.lligitta 
Hituraicm  faciem  iandabilttcr  mcnttanlur  :  de  nrte  »i- 


D 


niat^  qnod  tincat  naturam :  di8Coior  a  rru$ta  marmorum 
grati.^8ima  pictururHm  varietute  texntur,  tiide  ei  s:ir- 
sor,  ejiis  opificii  arti'ei  niarniorarius.  Iii  aclis  Cir- 
lensibus  Numatii  Felicis.  ciim  s:irri  codices  snb  Dio* 
<leti:nio qnuirerentur  :  Ei dum  vnttum  es8et  nd  domum 
Feiici8 8ar8ori8^  protuiit  codiCi'8  quinqic. 

^  Deequo  qntm  acccpit  Uuniico]  lluiiiscum  di\il 
qiia  forma  Daciscum  Aurel  aiius  in  cpiit.  apiiil  Yii- 
pscum.  Iluniionim  gens  scmper  iii  arniis,  el  niin- 
qiiam  &inc  equis.  Iiide  Sidonius  argute,  tii  snlet,  c:e- 
leras  gentes  equoriim  tergo  fetri,  lliiniios  ri.ibitaro 
aii  iu  panegyrico  Anlbemii. 

Ila  semper  cqiio  ceu  fixus  adiiaerol 
Rector.  Cornipeduin  lergo  \n'us  alU:r.i  Teriur, 
H«LC  liabilal  :  leretes  arciis  ei  spicula  cordi. 

L<uMiui  iit  enicndari  detiol  cxii  lipsi,  qiii.i  iit  oditua^ 
esi  niiilt  pl  ci  mcnda  sca  el.  ' 


IS^ 


DE   ANL*   QUAUAM. 


t.AnMlNUM  LfB.  H. 
A 


554 


CIV 


Algiihis  iii  vi?i>  inoriuir  (liim  corpore  sangiiis» 
Aunoruin  glac:ies  cum  siccat  pabiila  vutvx, 
Seiutiiis  el  custos  refugil  cruor  ui41is  inguen, 
Marcida  cur  juveni  sociaris,  Galla,  marito? 
Pignoris  in  th.ilamis  p:irlet  fiducia  juncto. 
Nam  sobolein  laiis  meiidacem  vrvere  riigis 
tnsimulans,  epulis  dasprolein  feta  cl(»aca!. 
Attulil  l:oc  veDler,  quod  conjunx  jungat  ad  ora. 

XCVIII. 

DE  ANOLO   FIRMIfl/f:   INL.  FEMIN.C. 

Nil  fallit  simulans,  qnod  finxit  dextera  verum  e^t. 
Imroobilis  stantem  fugitat  lepus  arte  molossuro, 
Insertas  rabidis  ridet  Turor  aurcus  ursis, 
Gestandus  roanibus  sxvit  leo  blandior  ira. 
Cognoscit  doroinam  genius  famulante  metallo. 
Mitigat  illa  feras,  diim  plebem  pascit  egentum. 

XCIX. 
(dr  albino.) 
Aspicis  Albinum  titulos  posl  iiusta  dedtssn, 

Fanere  qui  meriiis  vivacibus  jugulat. 
liiclyte  cui  princeps  dum  (ubdis  jura  magi>tri, 
Vere  sepulturx  coniigit  ille  locus. 

C. 
(de  cane  venatico  et  agna.) 
Cretins  litc  sollers  qtiidam  vocitatiir  I  omulliis, 
Naribos  argutus,  grossu  celer,  ore  timeiidus, 
Impavidos  presse  signans  vestigiaTOSiro, 
ijuo  cerviis,  capreap.  Icpores,  lupus,  ursa  vagatiir, 
iDvenii,  ettcpido  capitur  fcra  provida  lccio. 
Luditur  agnellae  post  praelia  lanla  volalu, 
Molle  p^ciis  voIucreO)  prxveriit  fraudc  molossiiln. 

CI. 

DE  *  SCUT.  LLIS. 

Tul  Jovis  illeccbras,  tot  crimina  viva  figiiris 
Dum  bene  depingit,  vitiosa  est  dextera  fubi  i. 
Argetiti  pretium  est  facinus  rciinere  velusium, 
Ne  purum  superet«|Uod  furlis  Juppiier  egl. 
Nil  lieet  aeiati,  sceleruni  monimenta  resurgiini, 
Admonet  exemplis,  qui  culpas  format  avit^s. 

Cll. 

ALIl'D. 

Si  tantas  facies  tuiic  sumpsit  diviis  adulier, 
Se  priiiiuro  falsis  lusil  iinaginibus. 

Quid  non  nieniito  violasset  corpore  numen, 
Ciijus  forma  suo  gaudct  adiilterin? 

Clll. 

(dE   PASIPUAE   £T   MINOTAURO.) 

Lasa  Yenos  nnn  est :  n^ilurae  vii.cula  constant : 
Bticula  Daedalei  cessat  meniita  laboris. 
logenio  vivens  nil  mugit  vacca  biformis. 
Fictaqoe  nec  verum  coitum  dant  ligtia  juvencae. 
£cce  iterom  taiiro  mulier  submittitur  u«or, 
Homanas  pecudam  suspirant  pectora  flammas. 
Vasta  jngum  cervix,  cursus  capit  area  colli, 
Qualiter  aatricto  sudavit  marcida  loro. 

*  De  icuieUit]  Ut  caucum  supra  fabula  Pasipliaes, 
ka  nonc  scutellas  Jovis  adulieriis  celaias  describii. 


R 


(dE   DEUTKRIO  GRAMMATICO.) 

Forina,  caput,  facics,  Deutcri  cimcta  inngist  r, 

liinumcris  doctor  doiibus  ilie  cl^iit. 
Excussit  liiiguam  genius  porfcctus  ubique. 

Quod  fari  nescii,  di>p:icei  ii»de  malis. 
Grammalicum  jactant  aneiii  nesctre  tnngislrum  : 

Hoc  inelins  simplex  moribus  iiistiiuit. 
Oratoris  opus,  lapidosaque  culmina  Tulii 

Non  tetigit :  cclsum  rlieti>ra  nullus  amal. 
Discipulis  saiis  est  viitius,  tacitique  verenda 

Calviiies,  Phoebe  lumina  pleiia  vident. 

CV. 

m   NATALHM   LNFANTIS   ARAIORIS. 

Ex  iempore. 
Jure  colis  proprium  naialem  pulcber  Araior. 
Qoi  si  non  coleres,  *  nunquam  Araior  eras. 

CVI. 

DE   UUODAM    INCERTI   PROPOSITI   ET   VlTiE   TURPIS.   ' 

Tot  rebus  fallax  quid  garris  pic:i  blformis , 
Seniivir  ct  tremulo  qui  vexas  turpia  lumbo? 
Quod  tibi  proposilum,  qui  sexus  conligit  unquaml 
Quid  n<n  mentirisy  vir,  femina,  sancte,  prof:ine? 

CVII, 

VERStS   MISSI   AGNFLLO   VIRO   S.  BI.IMI. 

Ex  lempore. 
Lucidum  linxit  maciilanie  fuco 
Quisquis  affectum,  ferat  iiide  lini;uam 
Judicis  Chrisli  fac  bus  peruslam 
Ore  sepullus. 
Scindit  urgcns  foedusonine  fraiide  vivax  perpeli, 
i£gre  porians  quidquid  ordo  flagitat  serenior. 
Linqne,  quxso,  amice,  mores  plebe  dlgnns  ultima, 
Sanguiiiis  callem  sccutus  serva  qnod  depociiis  es. 

ENNODIUS  A6NELL0. 

Anle  imperiuro  diligeiitiae  vestrae  valetudinrm  siiam 
in)uncta  tenuerunt.  Nam  ne  (fUi  ba:c  darcntur  vel  Ic- 
genda  vel  transcribenda  prxroonitus,  obvias  poscen- 
libus  manus  opposui.  Nunc  victus  tui  cariiale  Irans- 
misi.  Facies  meuro  pudorem  in  statione  esse  si  re!e< 
gas,  iii  proOi^atione  maxim.i,  si  transcribas. 

CVIIL 

Vincula  solvit  amor,  qu»  quondain  nexuii  aller  : 
Non  iiisi  per  legem  cedit  lex  prisca  scquentem. 

CiX. 

(de  versibcs  suis.) 

Nunquam  frugiferis  per  sxcula  longa  lyrambis 

In  me  fluxerunt  comrooda  Csstalii. 
Tristia  jejunis  spargeniem  carmina  labris 

Spes  nova  quid  stiroulas  gurgiiis  AoniiT 
Sed  si  routaio  Parcarum  siamine  gaudes, 

Exhibe  cornipedem  nunc  Pegasaca  mihi. 
Qui  ferat  aligerum  per  gramina  roscida  corpus, 

Nec  teneras  flectat  vestigiis  segetes. 
Sublimem,  validum,  formosum,  passibus  aptum, 

Qui  si  contingat,  rooi  roilii,  Musa,  places. 

et  morem  piidori  noxium  roerito  cjstigai. 
*  Scliut.  legit  nnmqmd. 


RNNODIl  EPISCOPI  TIClNENSIS 

Mitlcris  ad  largiim  lorii|i!e(em  p/>sccrc  iiarv.i  :        A 
Ni  gaudens  redea<(,  die  milii,  Miifa,  vale. 

CX. 

DE   '  CASTELLO  llOTtORATl    RPISCOPI. 

PoiitificscaslrQm  spes  est  fidissima  vitx. 

Cui  tutor  saiicius,  qitx  iioeitura  petant? 
Ilic  clypeus  Totnm  est,  procul  binc  Bellona  tk  cede. 

Qiiod  meritis  consiat,  pra'lia  nulla  graTant. 
Coiiditor  hic  muras  solidat,  munimina  fuclor. 

Nil  nieuac  qvl^iqnis htic  propenit  metttens. 

CXI. 

DE  *    HOftTO  REGIS. 

Dextera  bellifiotetis  Tul^^atis  plena  tfiaiiiphis, 

Q«  eeetdit  qiiiiiqnH^ttigir  di  cbsequ»  : 
Dispera»  eelsam  soUdas  qut  ssnguine  timam, 

Cni  peperii  laiidew  mifis  ei  anna'  teneos.  R 

Postqiiam  prslargo  rubnisti  scammate  campi , 

Arva  colis  pingens  germine  piirpiiren. 
-  Virgulis  proprio  dispensas  murice  poina, 

Das  pluntis  fructum  nobilitile  tiia. 
Yilior  ea  cespes  jaetat  se  diviie  ramo, 

Diiro  Ilgni  morsus  semina  clara  fovet. 
Demcsstis  ferro  floret  tild  surculus  alier  ; 

Niida  ninriiaiis  dos  nitel  arhoribus. 
Gramiiia  cultorem  praenoscunt,  mula  loqiiiinlnr  : 

Quod  leiigit  princeps,  ver  habet  iii  glacie. 
Gesiu  terra  potens,  monslrat  ciii  creverit  arbor 

Feiibus  et  genin  paiidilur  bic  dominiis. 
rcrvigil  Hesperiduro  qu£  servas  jugera  serpens, 

Aurea  jejunis  munera  '  daus  epulis. 
Quis  silvae  sobolem  carpat  custode  veneno?  C 

llorte  iiemus  tutum,  credite,  nullus  adit. 
Ilic  cnmmuiie  facis,  pietas,  quod  sola  parasli. 

Visccribus  plenis  nescit  abire  fanies. 

CXII. 

DE  CiEC'>  QUODAM   LPZURIOSO. 

Orl>e  pcreffoso  fluidum  de  luminje  vulnus 

Pestifer  ostentans  ora  sepulia  gerls. 
Cscca  per  innumeros  facies  porlalur  amicos, 

Qui  te  conspiciunt  juie  doleiit  oculis. 
Ebria  marcenti  locupletas  flumine  menta, 

Cireumfers  crasso  sordida  labra  fimo. 
Oscula  nuIlA  peUs,  roadidam  suspende  Mcpkitim  : 

Te  propter  eopiam  perdere  qaod  video. 
Quis  putet  ex  oeulis  flammas  coalescere  turpes? 

Nil  ridet,  et  rectum  senrat  iter  scelerum.  D 

CXlll. 

D8  EQVO  800  SENE^ 

Flezior  annoso  sonipes  m  deramlne  nosier 

*  De  coitello  Honaraii]  Episcopi  Novarieasis ,  ut 


,>)U 


ilKwt  nos  Dictio  2.  lam  tum  igitur  ob  mflitum  pra- 
donumqiiA  in^tiones  eastella  «dlflcare  eoffeban- 
itir  episcopi.  Tale  en  m  hiil  NkeUi  episctipiTrevi. 
rensis  castellum  supra  MoseJlam.  quod  swia  versibus 
i»rnat  Foriuiiaius  lib.  iji,  et  qua  ab  episcopls  Remen- 
bibiis  condiia  ninltis  locis  narrat  Flod  .ardus. 

De  horio  repfa]  Tbeoderi.  | :  nam  hie  onus  Italiae 
rex  temp  re  Eumidii.  tii  quintu  versu  pro  Ummate 
uammate  reposui  ei  vesiiijiis  manuscrlpli.  ' 

•  Schot.,  dant.  ^ 

•  Capiifio  $iuUh%  congaudet  9kemmQteMit$]  Scrilieo. 
dum  arbitrer  mptm.  L»A«Tii.  Adverior.  pag.  1535. 


Nunc  juvenem  bl.indo  siistiuel  obsequio. 
Mollia  grandxvus  sumniittit  terga  sedenti : 
.€ias  coiistantem  gressibus  esse  facii. 

CXIV. 

DB   FLAGfcLLO   INFANTIS   ARATOSJS. 

Quae  capiuiii  uiuudiim  juiizit  roens  docla  flagello, 
Ezornans  censo  nobilitante  pl.-tgas. 

cxv. 

ALITKR. 

Argeiiti  atqne  anri  vapulat  quieunqoe  metallis^ 
Gaudia  cuin  fletn  miscei  av;ira  suo. 

CXVI. 

ALITBR. 

Dentibaft  argeiai  folvum  conrliiditur  aurun , 

CoiHemiiAi  Doilus  verht^ra  pulchra  pali. 
I  CXVII. 

%.mkfmwm  miim  iiBLisSiB  inl-  t^uwm.. 
Sangulne,  mentr',  opihQS^  faete»  virtuAe,  pudune» 

Optatiir  qualis  feroiea,  sola  fni, 
Hoc  taiilum  mundi  quod  lez  est  corpoct  ^ttsi , 

Ezornans  casia  prole  pudicitiam. 
Qua;  \ictrli  fortem  tenui  per  blanda  mariium, 

Melle  meo  vertens  jura,  ftevere,  tiia.. 
Quos  genui,  ceha  eonjunctos  stirpe  reliqui. 

Quod  votum  est  sanciis,  conjuge  pr;emorior. 
Nil  mi  li  deeessit,  maneo  ||^'  si  busta  superstes  . 

Felices  nunqtiam  nrors  nocitura  petit. 
Et  nomen  dulce  esl,  de  factis  Metlssa  dcor. 

Moribus  boc  fluzil  jiire  datum  propriis. 

CXVIII. 

»  DE  QUODAH   8TDI.TO4  iQOI   VIRGILIUS   DICEBATURr 

In  taatum  pri&ci  defluzit  fama  Maronis , 
IJt  te  Virgilium  sscula  nbsira  darent. 

CXIX. 

ALITKR. 

^i  fatuo  dabitur  lam  sanctuni  nomen  bomullo, 
Gloria  majoruni  eurret  in  opprobrium. 

cxx. 

ALITER, 

Caplivo  •  stoltus  eongaudet  stemroate  vates, 
Non  est  Virgilius,  dicitur  iste  taroen. 

CXXI. 

▲  LITISR. 

Ezterno.qootiens  vocilaris  nomine  demens, 
Si  tibi  sunl  sensus,  ^  prospice  ne  venias. 
)  CXXil. 

alitbr. 

Cur  te  Virgilium  mentiris,  pe  S'me,  nostrum  ? 
'  Non  poies  esse  Naro,  sed  potes  esse  moro. 

^  Protpice  ne  veina$\  Nsgis  est  ut  legas,  ne  veneas, 
boc  est,  ne  vendaris  el  docaris  in  serviluiem.  Alludi- 
iiir  vero  roos  veteruro ,  qui  mandpiis  empiis  pro  lu- 
bitu  suo  nomlna  imponebant.  Non  obesl  huic  lectioni 
syHaba  natura  longa ,  correpta  ;  cum  eum  Ennodii 
morem  noiaveril  jam  anle  mulia  s:reula  Arnulfus 
Lezoviensis;  ei  demonstrant  scripia  Felicis  nostri, 
bac  in  parte  pTqoam  iiifellcia.  Id.,  ibid. 

•  Non  potes  esse  Maro,  $ed  poU$  ense  moro]  Vi, 
tiosus  ille  moro  exif^endus  vidciur,  et  substiiuendns 
^ro,  qui  sonum  prioris  magis  aemulalur,  nec  coii- 
Iraciione  ulla  eonlurbatus,  hominem  sonai  siupidum. 
bardom,  etc.  Id.,  ibid.,  pag.  I35(>. 


CARMINOM  UR.  l\. 
A 


558 


€\XIII. 

IN  CUBICVLO   SUPER   CODICCS   IN    ORDI.XS    POSfTO«. 

Iste  callis  esl,  siipernain  qui  pnral  p<»tenliam, 
Lnx  pudoris,  nsea  meiitis,  fax»  niedela,  chiriia  . 
Miindi  faece  qui  rncaniur  liiinc  lenere  nesciunl. 
Lilter  exstal,  hoc  qiiicunque  coUa  loro  vinxeril. 
Singuinis  venam  iiiienlis  comit  xiie  sarculus. 

CXXIV. 

ADVfRSUS   *   CLAI]D!ANrM    DE   MtII.ABt'S. 

Hic  voliicrem  Rliod  «ni  torreniis  respice  naiain 

Sermoiiuin  frenis  subilere  colla  luis. 
Jussa  volatverbis,  et  verbts  jussa  quiescil, 

Cujiiscaptiviim  es(  auribus  arbiirium. 
Vincula  nescircl,  ni  vocis  stricla  lupatis 

Perderel  auditu  luxiiriain  goneris. 
Cum  slimulos  clainor  mentitur,  ckimor  babenas,    B 

(Ibseqoiuin  lingiix  libera  membra  feront. 
Non  opus  esi  loris,  sed  nexiis  cerla  toquendi 

Dura  catenaii  rosira  ligal  pecudis. 

cxxv. 

DK   ASINO   CT    EQUA. 

Viscerlbus  propriis  exteriios  fundore  parlus 
Cogitur»  et  generis  sobolem  lacLire  ferini. 
Jurgia  nalurx  maguu  distanlia  calle. 

CXXVI. 

▲  Ll  T  ER. 

Gdidit  igiii»luio  genitrix  male  conscia  porluin, 
NaUird;  fraudes,  nubiliore  do!o. 

CXXVII. 

A  LIT  C  R.  r 

Diserimen  generis  jiinxerunt  foedera  parlus, 

Ingenii  stirpem  permixta  lege  eoacti. 

Ilic  miiltts  geminuin  pecus  esl,  sed  eorpore  simplcx. 

CXXVIU. 

DK   VCCTATIO:ilE   SUA  MOCTC   III  iCSTATB. 

ABironMn  *  populus  needimi  4e  kmine  solis 
Perdtderal  lurero  :  gremCo  sed  nociis  adalte 
Fundebat  rutitos  madefaeta  aspergine  crines. 
Cfntliia  per  croceas  fulgebat  lactea  bigas, 
Rescindens  quidqiiid  descripserat  orbiia  fralris. 
Vernabai  taciius  splendor  de  muoere  iioctis, 
Torrida  (rigoribus  coiifringens  teropora  Cancri : 
CiNn  me  curarum  cupientem  speroere  fasces» 
Ruris  amoenaU  facies  depicta  vocavii. 


'  AdvenuM  Claudimnm]  Exstat  Claudiani  epi- 
gramma  de  iBnbbii&  Gallicis  diipto  longius  qtiam  En- 
DOilianum»  sed  utriusque  eadem  sen^Htia.  Qiiare  ad- 
versui  boc  Ipco  non  oppositioiiem ,  sed  imitaiionem 
significai. 

*  ^sfrorMiii  popului]  Phr  'Sis  CniiOilii,  cum  roag nun 
eopiam  et  nunierum  dicere  yult,  popiilum  aut  plebem 
app^^llare  Sic  populos  piuium  dicii  lih.  i«  epist.  6; 
populum  occiiorum  iii  pianegyrico.  lUim  alibi,  populoi 
targitionum^  eipopilosoi  [ercubrum  errprei.  Rursiis 
plebem  amnium  in  Vita  S.  Antonii,  ptekemconpicluum 
m  panegyrici»,  plebem  asirorum  in  epigr.  74. 

*  De  ipatha  in  fuile\  Cni  fuslis  pro  vagina  :  quo 
genere  utnniur  etiam  nunc  iu  Gallia  pedilc»  iiounullij 
dum  iter  faciunt.  tu  proximo  cpigrammaie  titulum 
eorreximns ,  ubi  ipalhacinotui  If^obalur.  Cst  autem 
spatba  einctus,  qiii  barbaris  una  voce  spaibalii$v 
cnrocwaToc* 


D 


Cornipedem  scandi,  qiialem  vix  Cylhirus  xquai , 
Mollibus  aetbereas  qui  vincit  eur^ibus  aiiras. 
Immobitis  currit  ciijus  |>er  devia  sessor, 
lii  stntioiie  voians  pedibus  consianter  adactis. 

CXXIX. 

IN   BASTERMA   UXORIS   BVSSI   VIOL^. 

Quam  vaga  consiantem  retincnt  Imc  lccta  decoren; ! 

Miltitur  a  domina  qiiidquid  habenl  pretii. 
Nam  ruttlat  fulvum  Violae  de  luce  metallum  : 

Possessor  radios  spargii  ubique  suos. 

cxxx. 

CPITArnlUH   EUPnEMIiE. 

Obruit  bnec  tumulos»  vivit  post  funera  factis, 

Quas  iiioriale  nihil  moribus  liiseruii. 
Cuphemia  tuos  tellus  coinplcciitur  artus, 

Scd  roens  efil  niveis  quam  bene  juncta  dioris ! 
Occidii  ei^itium  :  sors  tunc  durissima  seivit, 

Curo  supcrat  faluro  nescia  viia  niali. 
Ilaec  thalarois  fecunda  fiiit,  viduata  pudori 

Eieroplis  iiatam  feeit  amare  DettHi. 

CXXXI. 
DC  '  SPATHA  vn  rtrsTic. 
IJiimur  incluso  per  rraiides  eiise  baclHo, 

Mors  ligni  tnnicls  qiiam  bene  leeia  laiet! 
Siibsidium  portas;  ^od  Giiitcl»  terror  baberfs 
PaciQcum  est  nobis  qtiod  liecftf  obse  |iiium. 

cxxxir. 

|)R   BOCTIO  SI»ATnA   CIKCTO. 

Languesc.t  rigidi  tecom  snbjtantia  ferri , 
Solritiir  atqne  ctialytM  more  flucntis  aqu  r. 

CmoIIit  gladlos  llllfietfis  dexlra  Bocii : 
Ensis  erat  dodlliii,  credile,  nunc  colus  fest 

lii  thyrsnm  mfgvat  quod  grsias,  improbe,  pilum. 
Iii  Venereiti  constans  linqiie  Mavortisopem. 

CXXXIII. 

nC   ^    STOMATIO  CBURNCO. 

SoHicitaia  levi  marcescunt  corda  virorum 

Tormenio  :  fas  est  ludere  virginibus. 
Franguni  Marmaricis  elepbas  quod  misit  ab  arvis, 

Per  micas  sparsuro  moi  solidatur  opu?. 
I>e  pcena  ieners  discuni  cuin  fraude  jocari. 

Nam  ridere  necis  munere ,  femineuin  est. 
Angusta  noriint  res  mille  includere  capsa , 

Oiiine  ebur  hic,  mulier,  pecloris  arca  tui  est. 

*  De  itomaiio  eburneo]  Oscillo.  Glossaiium  veius 
Okcillum,  (TTOfwtnov.  Ludicri  gfiius,  quod  graphii  e  ah 
Ausonio  describiiiir  in  |'ra;fjlione  Centons  inipiiilis  t 
Simile  ut  dieai  tudrico ,  quod  Grteci  ffiofianov  voca- 
rere  :  otcUla  ea  snti/,  ad  iummum  quatHordecim.  Ha' 
rum  verticularum  variii  coagmeniii  timulunmr  ipeciei 
mitle  formarum :  Etephaniui  bettua ,  aut  aper  beitia , 
amervotani,  el  mirmitto  vt  armii^  iubiidtm  veuaior 
it  latram  eanii :  quin  et  lurri*  et  canlharui^  et  alin 
hujuimodi  mtrabHium  figurarum^  quas  aliui  alio  uien- 
liui  variegant.  Sed  peritorum  rotid^nafio  mtrarti/uiti 
est :  imperitorum  junctura  ridicutum.  Rac  arie  puell;e 
res  mitle,  ut  ait  Kiinoilius,  angusta  capsa  iucluchrbant, 
q  lia  p:iiii'is  osciilis  qu;e  ex  c:ipsula  promebant^  ras 
itiHumeras  conciniiahaiit.  Eodein  spectiU  tarva  ar- 
geiiiea  Petronii  Arbitri ,  ciijus  caienaiio  moblUa  di« 
ver^^as  figuras  exprimf  bat. 


559 


CXXXIY. 

DE   AVE   PER   fADLM   SUPFJl   Sl'i:il  .S   SEI^CNTE   kcT 

TRANSEUNTE. 

Uipanim  frenos  naiurx  vincula  surgens 

Forle  Padus  lumido  gurgite  Iransient. 
In  spumam  fluxas  coi^ens  durescere  Iym{ihns, 

Squamea  pra^.validis  dorsa  ferebat  aquis. 
Ales  ut  in  le:  ero  (idens  tunc  constilit  orbe, 

Olia  dans  peunis,  luta  preiiu^bat  aqua<. 
De  proprio  pelagus  calcanti  snggerit  alnum , 

Ilumida  cum  siccam  cyiubuta  portat  avcm. 

cxxxv. 

DE  S.  PULCKO   IIAJORI.VM   IMPKRATORIS. 

Cum  persiat  gravior,  busium  fortuna  petitum 

Contulii  exu\iis,  Majoriane,  tuis. 
Nunc  indiguis  pyramidum  (rors)  prospice  moles, 

\il  a  principibus  linque  sepulcra  piis. 

CXXXV!. 

DE   IXiUO   PADANO. 

Cornipcdes  cuncti  qnos  gignunt  bellica  rura, 

Quosque  cruenlaiis  diluii  unda  toris ; 
Algida  qui  Tanais  domuistis  dorsa  profundi, 

Qiioriim  praevalidas  ungula  c:ilcat  aqu.is  : 
Ecce  Padanus  adest  sonipes,  cui  judtce  recto 

Cedant  iCmonii  quos  fovct  aura  poli. 
llle  pruinosis  qui  mandat  gramina  lusiris, 

Et  meriio  et  foriiia  dispar  utroque  venil. 
Molliler  incedit  membris  formosus  hoiiesiis, 

Oblectat  visum  dulcis  in  obsequie. 
Nil  jaro  Phasiacam  collaudet  fabula  prolcm  : 

Nec  peregrina  ferant  nomina  celsa  caput. 

CXXXYII. 

DE   *    PRUNCIPE   P.    P.    EBRlOSOy   QUl   VITEII   TSNErAT. 

Verus  boiior  vitem  tribuit,  sed  munera  viiis 
Jejuno  noii  dant  ligna  miuisierio. 

CXXXVIII. 

ALITER. 

Ui  sceptrum  princeps,  sic  gestat  dexiera  vitein, 
Uiribus  exornet  diva  coroiia  caput. 

CXXXIX. 

« 

ALITEft. 

Vitifer  bic  siccus  matrem  complector  lierilis 
Uberibus  pressis  quse  mibi  vina  negat. 

CXL. 

ALITEt. 

Heu  quotieiis  calidis  vites  sine  fruge  labellis 
Illusit  nudo  nomine  me  refovens! 

•  De  principe  P.  P.]  Id  esl  pr.nefecti  praclorio, 
princeps  P.  P.  erai  primus  inter  offlcialei  sedis  prae- 
liirianx.  Notiiia  iroperii :  Officium  F.  /.  prtefecii  prm' 
toriOt  princep$,  cornicularius,  adjutor^  etc.  Eodcmque 
modo  111  oflicio  prxfecti  urbis,  et  magistrorum  utrius- 
i|iie  militiae,  et  aiiarum  dignitatum  principes  erai:t : 
qui  orones  e  schola  ageulium  iii  rebiis  ad  gubernanda 
ofllcia  mittebanlur.  Leg.  6,  c  d.  Tlieod.  de  Principi. 
bus  agentium  in  rebus.  Glosss  juris,  npiynyl>  o  7r/)«. 
w  Twv  iro^iTcxuv  taSiwTfiv.  Erat  et  princeps  olTflcii 
Iroper.  Theodericus  rei  Variaruui  lib.  ii,  epist.  i8, 
Slephano  V.  S.  comili  primi  ordinis,  ex  principe  of» 
ficilnoslri.  El  in  lapide  Komaiio  :  Neriim  prineeps 
officii  imp,  Claudii.  Ilorum  ergo  insigne  fuit  viiis  seu 


ENNOmi  EPISCOPI  TICINSNSrS 

A 


5G0 


CXLI 

ENN(»DIUS   IIO.NORATO   PRINCiP!. 

Terrarum  culpis  viuum  potalor  obunibraf, 
Ebrius  esse  nequis  vina  vomens  Ligurum. 

Dum  replet  madidus  forveiitia  pcctora  Bacchus, 
Indicunt  validam  poculu  nostra  silim. 

CXLll 

liE  *  EPISTOLa  DOUNI  AMBROSII  CONTRA  SVMMACnUM  HE 
ARA  VICTORl;€,  QUANDD  P.:TBNS  CULTUM  IPSIUS  VI- 
CTVS  EST  SVMMaCBUS  :  FACTUM  SUBITO,  ET  MISSIM 
DOMNO   FAUSTO   PRMF.    PRiET. 

Dicendi  palmam  Victoria  tollit  aroico. 
Transit  ad  Ambrosium  :  plus  favet  ira  Deae. 

CXLIII. 

VfiRSUS   DOMNI  FALSTI. 

H     In  Ligurum  terris  potorem  qui  vocat,  ami : 
Nun  |Uid  vina  bibit,  vina  bibens  Ligiiruni? 

CXLIV. 

VERSUS   MESSALiE. 

Suscipe  versiculos,  Ennodi  proxinie ,  nostros, 
Ut  librum  nobis  reddere  non  desinas. 

Ne  foedes  cuUuro,  duro  reddere  roaxjme  non  vis, 
Qux  pridem  nobis  es  quoqtie  poUicitus. 

CXLV. 

DOMNI  ENNODII. 

Si  te  Messalam  sludiis  roihi  pandere  vclles, 
Non  decrant  lihri,  qu«  s  tibi  dulce  darem. 

Mens  injusta  nimii  quod  spernai  tollit  am.^nti. 
Nec  gratum  esl  munus,  quod  fiigil  ingeniuni. 

Q  CXLVI. 

DOMNI   ENN0DI1. 

Artis  Grammatics  librum  *  de  carmine  facto 
Qui  poscit,  ^  solidos  certat  liabere  pedes. 

0  uiinam  Musis  conliiigant  rounere  nostro 
*  De  lc  quandoque  gaudia  certa  puer ! 

Vilant  loripedero,  nisi  fallor,  pangere  versum , 
Vel  quo8  in  soninis  respiciunt  studia. 

CXLVIL 

DE  BONORATO. 

Uxor  Flas^^onis  cupis  dotaia  Falerni, 
Semper  inexhau  to  pecus  rrpteia  Lyaeo, 
Qua}  Bacchum  madidis  colui  veneraia  labellis, 
Turgida  ruciato  perroulcens  numina  musto, 
Concludor  sicci  bene  conscia  tegmine  busti, 
O     Esl  taioen  ad  superos  conjunx  roihi  nobilis  eiive. 
Pocula  quem  nunquaro  possiiil  Iransire  beala. 
Quem  8i  faU  viruro  aervant,  tibi  vivimus  auibo. 

yirga,  ul  centiirionum  :  nnde  jocutn  captal  Ennodins 
iA  terouleniuni  principem  llimoraium  :  de  quo  iierinii 
epigr.imm:ite  seqiienti.  et  141. 

*  Deepistota  domni  Ambrosii]  Ea  est  12  lib.  ii  rpi- 
stolaruin  S.  AmhrHSii,  cui  pneposil.i  est  Symtiiachi 
praefecti  arbis  relatio  quaro  refellit. 

*  Dete  quandoque  gaudia  cerla  puer]  Lego  ^iioti- 
dam  neque  gaudia  certa,  etc.  Id.  ,  ibid. 

*  De  carmine  facto]  Veieres  editiones  melius  fracto 
refene  puto.  Hartu.  Advirtar,  pag.  4ii5. 

*»  Solidoi  eertal  habere  pedes  ]  Legitur  in  priscis 
eerial  cavere  pedes,  Scribendum  puto  certat  avere,  hoc 
e«l,  solidos  lirmosque  carminum  pedes  vnlere  vult. 
1d.,  ibid. 


Wl 


DIGTIO  IN  NATALI 

A 


CILVIII. 

EFITArUlUM   DOMflJS  DALMATIA. 

FuDUS  obit  \irgo  quolieos  in  biisu  referlur. 

Unum  iter  esl  mortis  crimiiiis  obsequium. 
Dajma  ic  merilis  vtcia  esl  natura  rebellis» 

Degeneri  coelum  noliilitaie  tenet. 
Hocsaiis*esi  miinduiii  cal&isse  iii  corpore  mundi, 

De  vitii»  suiiipiam  cedere  nil  vitiis. 
Siemroaiis  bxc  lu<  em  transcendit  sole  pudoris, 

Meng  cum  proposito  consociata  Tuit. 

CXLIX. 

DE    FONTB    BAFTISTFRII    8.     STEPHANI,    ET   AQUA    QOiB 

PER  GOLOMXAS  VENIT. 

En  ssne  nube  pluit  sub  tectis  imbre  sereno, 

Et  cceli  raclei  pura  ministriit  aquas. 
Profliia  mannoribiis  decurrunt  numina  sacris, 

Aique  ilerum  rorem  pariurit  erce  lapis. 
Arida  nam  liquidos  effundit  pergula  fonies, 

Ct  rursus  n:iiis  unda  superna  venit. 
Sancia  per  xtbereos  emanat  lymplia  recessus, 

*  Euslorgi  vaiis  ducta  ministeiio. 

CL. 

EIC0S\TIO   ENNODII  OE   LAIJDIBUS. 

Qui  miraturofficii  termiiiOs  in  amieorum  me  lan- 

*  Euglor^  wuii]  Episcopi  Mediolaflensis,  qui  L:iu- 
rentio  succe-sil  :  ail  ciiiein  exstat  episloli  Tbeode- 
rici  regis.  boc  tilulo  :  bu$torgio  viro  venerabili  Medio- 
ianenii  epiuopo,  Niinc  ut  iinibilicuMi  iiotis  aliena  po- 
lius  uiai'U  qii:iin  meis  verbis  addam,  epigrammati 
Knnodii  consimilis  argumrnti  oetasticlium  apponam 
de  fiifita  quem  Leo  Magnus  aiite  Ustiensem  D.  Pauli 
kasilicam  condidil  : 


B 


LAURENTII.  5€i 

dibus  egressum  reco!at  q  :am  imperiosa  est  sontper 
aOectio,  nec  parciis  proposlti  legibus  vis  amoris.  El 
piofccto  si  lacti  mei  raiionem  quxTat,  religioncm 
vocai  quod  menliebatur  excessum. 

Ut  valeant  aquil»  formatos  prodere  fetus, 
Vilalis  leiierum  fraiigit  lepcr  insiiiis  ovuni. 
Tunc  piiis  artataiii  lacerat  pnter  iin|Hger  xdem, 
Ut  pariat  nirsus  sludio,  ques  edidit  alvo. 
Moi  generis  tesilm  Pboebuin  ciet  arbiter  idem, 
Invenii  iniernam  rimatus  lumiiie  luceni. 
Non  aliter  celso  piieros  de  stemmate  crelos 
Doctrinae  radiis  opponit  cura  parenii«. 
Quain  bene  nammHrum  constanter,  respice,  bell^ 
Excipiuiit  leneri,  viMceiiies  lulgura  viso. 

CLI. 

(l)E    DLABUS   DOMiars    COTULNCTIS.) 

lii  gemiiiis  simplei  radiai  pia  gloria  leclis, 

Et  de  divisis  consocialur  bonos. 
Ne  procul,  aul  ibidem  sacros  confuiideret  usus, 

Conslanti  numerum  sors  didit  ampla  loco. 
Una  domus  duplici  disc  cta  j  mgitur  :t*de, 

Pariiturq«>e  suuro  quod  beiie  iiectit  opi.s. 

Undalavat  earnismaciilas,  sed  crimina  porgut, 

Purlticaique  aniin:i8  muntiior  amne  fldes. 
Quisque  suis  meriiis  vpueranda  sacraria  Pauli 

Ingrederis  supplex,  atilue  foiile  nianus. 
Perdideral  lalicuni  iuiigaeva  iiicuria  cursus, 

Quos  libi  nimr  pleno  caniliarii^  ore  voniit. 
Provida  pa^loriS  per  totnm  rura  Leoiiis, 

Hxc  ovibus  Cbrisli  larga  flueuta  dedit. 


APPENDIZ 

EX  NOVO  THESAURO  ANECDOTORUM 

P.  EDMUNDI  MARTENE 

TOM.  V,  PAG.  61. 

DICTIO  ENNODII 

IN  NATALI  LAURENTII, 

MEDIOLANEN?IS   EPIS^OPI. 
(Ex  ms.  S.  Remigii  Rhemensis.) 
DtQ  remm  venii  inter  bomines,  ul  qii.intum  famae  G  virguhorum  currit  i.i  gramina,  et  alvus  sicci  fomitii 


ieeerpitur  per  audaciam,  supcrfluum  non  ininus 
pereat  per  timorem.  SupiTflua  scritiere,  res  jacian- 
li»  est ;  necessaria  reticere,  contemptus.  SaRpe  vitu- 
perationis  mater  est ,  doctoris  occulti  laiidatio.  Yer- 
borum  abundantiam  transmittit  affectio,  amor  sug- 
gerit  quod  iiegat  ingenium.  Facessat  formido  vene- 
rando  proposilo  inimica.  Fugitiva  glo^ia  est  mens 
ftiibjecu  errori.  S'ine  culpa  viiicitur  oneris  immensi- 
tate,  qoiad  portandam  sarcinint  etsi  impar,  tameii 
derotosoccurri'.  Marcida  est  sine  sermone  bilaritas 


bumori  maritatiis  lurgescit,  cum  in  blandam  I  cc^n 
novelli  praesemiiiis  comx  eiplicantur  arboreae,  ei 
oinnis  rtmorum  plectura  diffundiiur,  vel  quae  inMs 
tunicaro  natura  frondium  decora  solvuntur.  Cum 
avium  cantilena  romitur  sapore  modulato,  cum  vita 
segetuiii  glebis  sepiilta  bieroalibus  qu:isi  algoris  re- 
pagulo  emissa  et  tepore  feta  concipitur.  Nunc  in  caiio 
flore  spem  fructuiim  uictitur  agricola,  cum  mutui;» 
palmiium  brachiis  vineanim  letitur  aprica  formosi- 
tas,  ct  ante  maturiUilis  tempus  frugiferum  Tuhuiir 


elsiroulacrum  mcerotis  occultare  quod  gaiidcas,  et  «>  culiura  componil,  daiis  venustatem  falce  domitrice, 
afOiclionis  imitatio  vocem  in  laitiiia  non  habere.  et  luziiriam  infecundam  ferro  fructificante  compe- 

Liber  dicendi  principia  dcrivare  de  tempore,  cum      scens.  Cum  profundi  gurgitis  rabies  biandum  transit 
MUilreoasceDtisinfantia  florulenta,  si  valeo,  diciione      in  sibilum,  et  enervata  tepore  ventorum   firociias 
Temare.  Nunc  cum  terraesuccus  per  Tcnas  arentium      oii^rat  in  delicias  oaTigantis.  Cum  lutum  esi  cym- 
PATmoL.  LXIII.  la 


303  VTTA  HJRMISDA:  V\PM.  ZGi 

bam  salo  laxare  et  anchoram  iii  morsus  absoWere.  A  Tu  proeJonis  iicscisii  timere  sanviiiam,   lu  lilandi- 


Dum  rractura  procellarum  qux  navitas  hactenus  ter- 
rebal,  invital,  et  per  uda  aequoris  spatia  somnum  gu- 
liernaiais  admillil.  Cum  colore  distincta  gemmato 
vernis  opibus  pratu  dilescuut. 

Te  ad  ponlificalem  apicem  gravitas,  pudor,  pudi* 
citia,  venusus  adduxil,  siatuat  isia  loco  laudes,  cui 
iiunc  suppelil,  quod  possit  praedicare  de  moribus. 
Mouieiitis  enim  aura  popularis  iknpeHitur,  et  nescla 
exuniinis  turba  dum  siudiis  rapiiur  amat  incognilos. 
Alteri  quod  pius^es  ostendit,  alieri  quod  severus,  al- 
tcri  quod  bene  acqui»iti  distribiiior  palrimonii,  al- 
teri  quod  scis  recie  parta  servare.  Id  studii  sumit 
universilas,  ut  cuin  de  proposiia  laude  unusquisque 
vinceret,  vel  collalione,  vel  collocutione,  tamen  in 
prxconiis  tuis  inclioris  tituli  ab  aliero  vinccreiur.  B 

*  Vcnantio]  lcTem  forlasse  cum  Yenantio  ciii  Enno-      idem  Ennodius  epist.  9  lib.  iv,^umque  appellat  vi- 
dius  inscribit  epistolam  ^t  lib.  v,  ad  qitem  locuni      rum  clar, 
vide    nuinin   Sirmondi.   Vpnantii    quoque    meminit 


mentorum  quod  in  malitiosis  nocentins  lelum   esi, 
scuto  constantiae  venena  respuisti. 

«  VENANTIO  ENNOD.US. 

Domine,  admiror  sermonis  abstinenliam  quia  qui 
exigua  condiderit,  nihil  producit.  Credis  sub  hac 
occasione  profectus  tui  latere  scienliam,  et  t:>ciiur- 
niia^  imperiiiam  prodit,  et  infabricata  confabulalio 
manifestat  infantiam.  Interea  ante  inops  gnilia  noii 
fuisti,  sciens  quid  di-igeniia,  quid  amanlis  soHicitudo 
flagitaret.  Factus  es  bonarum  rerum  cohscius,  post- 
quain  te  ad  obtinenda  quae  putanlur  maxiina  trans- 
misimus.  Quod  restat  vale ,  accipiens  monitoris 
verba,  ct  melioratus  in  le  scriptionis  assidiriia  e  di- 
vulga. 


ANNO  D0M1NI  DXIV-DXXllI. 


HORMISDA  PAPA. 

NOTITIA. 

(   x  LiLro  ponlilicjili.) 

•  Ilonnisda  natione  Campanus,  ex  patre  Justo  de     civitate  Frusinona  (Frusione),  ^  ^edit  annos  (a)  8 
^  Variantes  sive  notas  qude  ad  atramque  paginaeX]  qi^e  intra  parcntlteses  in  texlu  posnimus  aliquoiies 


orani  [lost  Labbcum  Mansi  exscripscral,  nos  plerum- 

•  Symmacho  ex  hac  vitn  nd  sempiternam  gloriam 
perdiicto,  sumina  totius  Roniani  cleri  concordia, 
8chi>male  subiaio,  post  dies  sepiem  nb  ejus  obitu  vii 
calendas  Augusii,  anno  Christi  514,  Anastasii  impe- 
raioris  24,  et  Theodorici  regis  Italiae  2i.  Hormisda 
S.  It.  E.  diaconus,  poniirex  est  creatus.  Qnod  cum 
toli  orbi  innotui!>set,  Clodoveus  *  rex  Chrislianissi- 
mus  cunctoruin  obsequiuin  prxvcnit,  et  ofHcia  supe- 
ravit.  Nain  suggereute  Reinigio,  coronam  auream 
cum  geiiimis,  quoR  regnuhi  appL^llari  solet,  R.  Petro 
donavii :  qua  re  a  Deo  conseculus  estroerccdem  earo, 
ni  Frnncoriim  regni  corona  hactenus  perseveret. 
Ilujus  teiiiporibus  Anastasius  imperator  Euiychianus 
luulla  ad  oppriinenduin  Chalcedonense  citnciiium 
moiitus  fuit.  Biiia  legatione  a  poniiflce  monitus,  ut  ad 
uniendam  Orientnlein  ciim  Occidentali  Ecclesiam  no- 
men  Acacii  curaret  expungi;  nonmodo  non  obtompe- 
ravit ,  sed  potius  majore  cum  furore  eamdem  perse 


ad  calcem  paginarum,  asterisco  praefixo.  Edit. 

tar.i  sub  Hormis  la  celebrati  infra  describunlur.  Ro- 
ga^us  llormisda  otdecretum  concilii  confirmei,  pr.x'via 
syiiodali  consultaiione  respondit,  petitam  ab  Orien- 
tali  Ecclesia  pacem,  et  coinmunione  ii  ita  esse  con- 
cedendam,  si  nomina  Aracii,  Enphemii  el  Macedonii, 
quos  sacris  tabulis  restituerant,  peniius  ddereiit  ct 
expungereni.  Qunm  ut  et  ciiins  et  facilicis  obtineret, 
legationem  quaindam  ad  Jusiinum  et  Consinntii:opo- 
liianum  episcopum  ablegavit,  qu:e  magiia  cura  ei  iii- 
dustria  singulari  cfiiceret,  ut  Zenonis  ct  AnasiaHi 
haerelicorum  imperatorum  memoria  damnare  iir,  fldei 
formula  subscriptione  episcoporum  flrinaretur,  :\c 
denique  Ut  nomen  Acacii  alioruinque  qiios  sacris  di- 
ptychis  restituerant  plane  delerent  et  omnino  exsiin- 
guerent.  Successit  res  pro  voio  sanciissimi  poniiticis. 
Ad  commuiiionem  Occidenlalis  Ecclesiae  recepti  fue- 
runt  hoc  lempore  Orienta'es  qui  annis  plus  minus 
octoginia  ab  Ecclesis  unilate  per  schi&ma  sese  divi- 
qui  coepit;  maxime  tunc,quando  per  fldei  orthodoxae  D  seraut,  idque  accidil ^anctis^imo  festo  Hisurroclionis 


simuintionem  favorem  populi  Const.iniinopoliiani  con 
secutus^ssei,  Yiialian.qiie  p-xsertim  rebellaiitis  me* 
tum  exciississet.  Post  inulia  scelcra  in  Ecclesiam  Dei 
pairatn,  apparuii  ei  per  visum  viri  candidi  species  in 
hxc  verba  ipsum  compellantis  :  Ecce  propter  perfi^ 
diam  luam  deleo  tibi  quatuordecim  :  quibus  in  illo 
codice  expunctis,  teriio  posldie  tonitrui  fragnrc  exa- 
nimatus  est.  Justiuus  «x  armentario  et  subulco  im- 
perator  cathoiicus ,  (ideique  drlbodoxiB  singularis 
patronus,  Anastasio  Acephalorum  defensori  a  senatu 
simul  ct  exerciiu  universo  subrogatus  est :  tunc  in 
omiies  hxreticoi  anaihema  est  proclamaium ;  tunc 
quaiuor  oecumenica  conci^ia  approbata,  eaque  omnia 
gesta  fuerunt  quae  in  actis  concilii  Coustaniinopoli- 


dominicae  absque  ulla  ^editione  ettumuliu  :  taniaquc 
cum  admiraiione,  gratiaium  aetione  el  Ixtitia,  qiian- 
tnni  vix  lingua  ulli  explicnre  valei.  Haec  ex  epis  oiis 
Hormisdae  Baionius  :  ex  notis  epistolarum  et  conci- 
liorum  infrn  subsequeiitium  plura  rerum  sub  Hor- 
inisda  geslarum  cognusces. 

Restituia  fldes  catholica,  nexibusque  schismntis 
liberat  1,  hoc  bonuro  secum  aitulit,  ut  Lazoruni  regem 
et  populum,  liactenus  verje  religionis  divinxque  kgis 
expertem,  ad  Chhstianam  fldem  amplectendani  in- 
duxerii.  Aactor  Mi>cell.  lib.  xv.Sev.  Bimds. 

^  Annis  noveni,  diebus  decem,  a  cou  ulatu  C.issio- 
dori.ad  Maximum  sedisse,  MarceHinus  in  Chron.  et 
Vsticani  indices  attestanlur  :  imo  ipse  Anastasius 


(/i)  Cod.  Luc.  490,  9. 

*  £hildetferlus  Chdoveu  rex  doruU  B.  Peiro  coronam  awream 


S05  VITA  HORMISD.f:  PAPiE.  3<JC 

dies  17.  Puit  antem  tcmporibus  Tlicodorici  regis  cl  A  Q«iibis  Iioo  deJii  \n  maudatis  impcralor  Anastasius, 


Anastasii  Avgusti,  *  a  consulalu  Senaioris  iisque  ad 

consulatum  Symroachi  et  Boetii.  Ilic  conipnsuit  cle- 

rum,  et  psalrois  erudivit.  Ilic  fecit  basilicaro  in  terri- 

iorio  Albanensi ,  in  possessione  (a)  Mesoiitis.  *»  Eo- 

4eai  tempore  ex  constiluto  synodi  misit  in  Graeciam, 

lMiiiia«itatem  ostendens  sedis  apostolicx  (ct  reconci- 

Kavil  Grxcos),  quia  Grxci  obligati  erant  snb  vin(  ulo 

«oatbemaiis  propter  Petrum  Alexairdrinum  et  Aca- 

cittfli  Constantinopolitanum  episcopum.  Sub  Joanne 

episcopo  Coustautinopolitano,  cum  consilio  Tbeodo- 

rtci  regis  (Hic  papa  perrexit  ad  regem  Tbeodoricum 

Ravennaro,  ( t  ex  consilio  regis),  direxit  Ennodium 

episcopum  Ticinensem,  et  Fortunatum  episcopum  (6) 

Cataneusem.et  Venantiom  presbyterum  urbis  Roro», 


ui  nullam  civitatem  ingredereiUur.  Legati  vcro  se  li!» 
apostolicje  secreiius  suprascripias  episioias  fidei  49 
per  manus  roonacliorum  et  orlliodoxoruin  exposue- 
runt  per  omnes  civitates.  Quas  taineo  episcopi  civi« 
tatum,  qui  erant  complices  Auasiasii  Aiigusii,  omnes 
eas  epistolas  timore  pro  criiuim^  Consiantiuopolim 
direxeiunt.Tunc  furore  repletusAnasiasius  Augustus 
contra  papam  Hormisdain  inter  alia  sacra  su:)  boc 
scripsit,  dicens  :  Nus  jubere  volumus,  non  nobis  ju- 
beri.  ^  Eodem  tenipore  iiutu  divinilalis  percussus  est 
fulmiiie  (ictii)  divino  imperator  Anastasius,  elobiit. 
Suiipsit  itaque  iiupcrium  '  Jusiinus  ortbodoxus,  et 
direxit  aucloriiateiii  suain  ad  papam  llormisdam  sedis 
aposlolicae  per  Gratum^  lllustrem  r.omiue  :  (f) ;  eens 


et  Vitalem  diaconum  sedis  apostolic»,  et(r)  Hilarium  g  a  sedc  apostolica  ui  redintegraretur  pax  ecclesiarum. 


notarlum  ad  Anastasium  Augustum  :  sed  ninil  ege 
runt.  «  item  secundo  misit  Eiinodium  (d)  epi^copum, 
et  Perefrinnm  Hisenatero  episcopuro  ( et  Pollionem 
subdiaconam  urbis),  portantes  epistolas  confortato- 
rias  fidei,  et  contesutiones  secretas  numero  i9,^  tex- 
Uim  libelli  (et  libellum  per  quem  redirent;  quod  si 
noluissent  epistolus  suscipere,  contestationes  per  d- 
vitates  spargerent).  In  qtio  libello  noluit  assentire 
Anastasius  Auguslus,  quia  et  ipse  in  bxresi  Euly- 
cbiana  communicavcrat  (erat  consentiens).  Voluit 
ilaqueeoslegalosper  remuneraiionero  corruropere(e). 
Legaii  vero  sedis  apostolici',  conteropto  Anasiasio 
Angosio,  nullatenus  consenserunt  accipere  pecunias, 
nisi  satisfaclioiiero  sedis  apostolica;  operaretur.  Tunc 


f  Tunc  Horro.sda  episcopus  cum  coiisilio  regis  Tlieo< 
dorici  direxit  a  sede  apostolica  Germanum  (g)  Ca- 
puaiium  episcopum,  et  Joannero  (episcopum)  ct  Blan- 
dum  prcsbyteros,  et  Felicem  ei  Dioscorum  diaconcs 
seJis  aposlolicse,  et  Pelrum  notarium,  nuinitos  ex 
omni  parte  flJe  et  lexlu  libelli  posnitemix  (una  cuui 
libello  quomodo  redirent  Grscci  ad  cominunionem 
sedis  apostolicae).  Qui  veniente^  juxla  Constantino  - 
polim,  tanta  gratia  Odei  (h)  illis  refulsit;  ui  muliitudo 
monacborum  orlbodoioruin  et  illustrium  virorum 
naxima  multitudo  occurreret:  in  quibiiset  Jusliuuil 
im|*eraior  et  Vitalianus  consul  (magiser  miliium) 
siroul  occurrerunt  ad  castclluro  rotiinduro,  quod  du^ 
clt  (dicitur)  usqiie  in  civitatero  Constantinopolim, 


imperator  repletus  furore,  ejecit  eos  per  posterulam  Q  qui  ingressi  una  cum  Grato  lllustri,  suscepti  suiii  a 


(locuro  periculosuro),  ei  iroposuii  eos  in  luvi  pericu- 
losa  (sub  periculo  rocrtis)  cum  militibus,  et  magi- 
strianis,  et  praefectis  nomine  lleliodoro  et  Demetrio. 

sibi  ipsi  contrarius  bic  iii  Qne  obituni  et  ^epuliurain 
Uormisdae*  ingressumqiie  Joannis  successoris  llor- 
niisd£  sub  Maximi  consulatu  collocat.  (^uare  erk'o- 
iiettmesiquod  boc  loco  de  tempore  poniiUcatos  Uor- 
niisdx  scribit  Auastasius,  Ssv.  Binius. 

•  lirrat  Auasusius  ut  ei  praecedentibus  paiet 
sopra.  Sev.  Binius. 

B  Prima  legaiio  pontiflcis  ad  imperaiorero,  de  qu<i 
plura  vide  apud  Baron.  anno  515.  Ilem  notas  episto- 
larum  Uormisdae  inrra.  Sev.  Bimus. 

c  Secunda  legatio,  quam  anno  Christi  517,  ponti- 
ficatus  sui  4,  misii  ad  iinperatorero.  De  qua  plura  In 
noiis  epistolarum.  Slv.  Binius. 

^  Cxstat  Infra  inter  epistolus  Hormisdae,  cujus  iui- 
tioni  tale  est :  Prima  ialui  est,  elc. 


Justino  orthodoxo  Augustocum  gloria.  Omnis  itaque 
clerus  una  eum  episcopo  Joanne  Constanrinopoli« 
lano ,  (t)  sensit,  quod  gratanter  suscepti  sunt.  8en« 

derit  in  Oriente,  videre  est  ex  relatlone  arcliiman* 
dritarum  et  monachorum  Fccundae  S^riae,qux  exstat 
infra  inter  epistolas  Hormisdae  post  vige^mam  secuii- 
dam.  Sev.  Biifius. 

•  Anno  nimiruro  Cbristi  518,  postquam  annis  27, 
laensibus  tribus  et  i^  diehu^  imperium  Orieiitale  te- 
nuisset.  Qugeinsoronia  ante  obitum  perpe.^sus  Tuerii, 
cx  Zonara  retuli  supra.  Vide  Baro.i.,  annu  518,  nuin. 
16  et  sequeniibus.  Sev.  Binius. 

f  Decreto  et  concilio  synodi  Constaniin'>politan.T, 
ut  patet  ex  noiis  ejusdcm  synodi,  ei  ex  epistolis  Ju- 
siini,  Joanuis  Constaniinopolitani  et  Justiniani  aJ 
II  <rniisdam  scriptis.  Sev.  Binius. 

K  lliic  legatioiie  Orieiilales  ad  iinionem  ct  comroii- 


])  iiioiiero  Ecclesia;  Boinanx  recepti  fueruiit,  postqiiaui 
Inter  alia  sacra  ^ua  hoc  scripsil  :  Nosjubcre  volu-      jussu  Uomani  poniiflcis  oblemperaiites,  iiomina  Aca- 

cii,  Euphemii  el  Maccdonii  e  dipiychis  sacris  expun^ 


,  fioiiiio6ts  jtt6ert.  Exslat  epistola  haec  i  ler  epi 

stoUs  Hormisdae  posi  episi.  22,  infra,  cujus  iiiilium 
tale  est :  Eui  niagnum  aliquid.  Circa  flnem  liujus 
epislols  ait  :  Injuriari  et  annullari  suitinere  possii- 
miM,  juberi  uon  possumus,  Hxc  iniperator  haereii  us 
Pbaraoni  simillimus.  qui  ut  exerluin  contra  se  V.ta- 
liani  gladium  vitaret,  et  instaniia  Dei  flagella  sub- 
lerfugerei,  astute  siinulaverat  se  velle  Koinano  pon- 
tiflci  parere,  atqiie  adeo  non  nisi  per  speciein.  ferreani 
cervicem  inclinavitiquando  vero  b.cc  pericula  amoia 
vidit,  Moysen  cuui  Deo,pontiflcem  cum  Chrisio  obflr- 
roata  obsiinaiione  contempsii.  Q  lii  post  baec  acci- 

(o)  Idem  cod.,  Mefontis. 

Ib)  Idem  cod. ,  Catinensem . 

lcj  Idem  cod.,  Ililarum, 

la)  Idein  cpd.,  ipsum. 

[e)  lii  ms.  adJilur  sed  non  potuit. 


xissent,  fldem  caiholicain  inte^re  professi  fuissent, 
et  memoriam  Zenoiiis  atque  Anastasii  haereticoruro  e 
nuroero  imperaioriiui  al^stulisseni.  Horum  nomiua 
in  codice  Justinianeo  diversis  legibus  alibi  prxlixa 
adhuc  inveniontur,  ideo  quod  Tr«bonianus  homo  geii- 
tilis  et  impius  eumdein  codicem  compilarit,  ut  dice- 
mus  infra  in  notis  ad  Vitain  Felicis  iV.Conligii  hai^c 
conciliatio  Orientalis  Ecclesiae  cuiii  RMmana  sub  con- 
sulatu  Justini  anno  Doinini  5ld,  Hormisd^e  pontifl- 
catus  anno  sext  >. 

(f)  God.  Luc.  490,  speram. 
\a)  Deest  in  ms.  Capuanum. 
Ih)  In  cod.  Luc.  490  dcest  i7/Js, 
i)  C'jd.  Luc,  490,  srns/Vni , 


367  llOHllfSDift:  PAPi£  ^^  i6i 

tienies  qiioque  lioc,  qtii  erant  complices  Acacii,  in-  A  siinf.  Codem  tempore  Tbeodorietit  rex  obtalit  beato 


cluserunt  se  in  ecclesia  majori ,  qux  vocalur  Sancta 
Sophia,  ei  consilio  faclo ,  mnndaverunt  tmperalori, 
dicentes  :  Nisi  iiobis  reddita  fuerit  raiio,  quare  dam- 
fiatus  est  episcopus  noster  (civi(alis^nosirae)  Aracius, 
iitilialenus  consentimus  sedi  apostolicae.  Hic  papa 
llormisda  perrexit  ad  regemTheodoricuro  Ravennam, 
et  cum  ejus  coiisilio  misit  atictoritatem  ad  Justinum, 
ei  cum  viriculo  chirograplii,  et  testum  Itbelli  redin- 
tegravitad  uniiatenisedisapostolicae.damnans  Petrum 
ei  Acacium,  vel  omnes  bxreses.  Ilic  invtnit  Mani- 
fhxos ,  quos  eliam  discussos  cum  «xaminatione  pla- 
garum  exsilio  deportaviL  Quoruin  codires  a  te  (ores 
basiiicx  Consianiince  incendio  concre:i  avii.  "  Hujus 
iem|)Oribus  eptscoi  aiii^  in  Africa  posi  annos  7i  revo^ 


Peiro  aposiolo  cerostrota  argentea  duo,  pen^iitia 
(e)  {ibrM  70.  Codem  teinpore  fecit  papa  llormisda 
apud  B.  Peirum  apostolum  irabem,  quam  cx  argento 
cooperuit,  pensanu  m  libras  [f)  niille  et  40.  Hic  fscit 
in  basilica  Conslaniiniana  arcuin  argenteum  anlo 
altare,  qui  pensat  libras  20;  canthara  ar^tntea  i6, 
qnx  pensanl  singula  libras  12.  (g)  Itein  ad  beaiuni 
P:iuluni  fecit  aicus  argenleos  duos  pensantes  singu- 
lo*»  libras  20;  camhara  argentea  16,  peiisantia  biiigiila 
liiira^  15;  amas  argeiiteas5,  pensantes  libras  5; 
styphos  argeiitcos  st»iionale8  6cum  diicibus,  pen- 
sanies  singulos  libra»  6.  (h)  llic  fecit  ordiiiationes  in 
urbe  Roina  permenseni  DeGembrem,presbyteros9.l, 
episcopos  per  diversa  loca  numcro  55.  Qui  etiam  se- 


catus  est,  qui  (reordinatur,quod)  ab  liaereticis  fuerat  £  pultus  est  in  basilica  B*  Petri  aposioli,  vni  idus  Au- 


exleriniiiatus.  Eodem  tempore  venit  regium  dooum 
curo  gemmis  preii  sis  a  rrge  Francorum  *  Clodoveo 
Christinno  B.  Peiro  apostolo.  Sub  hujus  episcopaiu 
roulta  vasa  aurea  vel  argentea  venerunt  de  Griecia,  et 
evangelia  ciiro  tabulis  aureis,  cum  geromis  pretiosis 
pensan  ibus  lib.  15;  patena  aurea  cum  hyacinthis, 
qiia^  peiisal  libras  20 ;  pat<  n:r  argentenedux,  pensantes 
singulae  libras  25;  scyphus  aureus  cum  geminis,  peii- 
sans  lib.  8 ;  scyi^bus  aureus  circumdatus  regno,  pen- 
sans  libras  8  ;  scypbi  argentei  deaurati  2,  pensanies 
«inguli  libr.  5;  gabata  (a)  eleclrina,  pensans  lib.  2; 
thcc'.B  cereae  aurex  2,  pensantes  lib.  6;  patliolum 
(b)  oloforum  blaieum  cum  labulis  auro  leslis  de  clila- 
myde  vel  de  stola  imperiali,  (<;)  succiiictorium  super 


gusii,  **  consulatu  Maximi.  Et  cessavit  «piscopatus 
dies  7  (i). 

Ex  cod,  Hardyo*  Et  facto  ^iinul  (oncilio  cum  Ju- 
stino  agiiatum  in  cuiispectu  Oinnium  illustiiuin.TuiiC 
legati  scdis  ai.ostolica:  elegeriint  e.%,  auis  Dio*corum 
diacoDum  ad  reddendam  raiioncm,  qui  tm.c  exposuit 
eis  culpas  Acacii,  ut  eliam  oinn  s  siinul  cuui  Jiisiino 
agiiantes  acclamarent  dicenies,  et  hic  et  in  aevum 
damnatur  Acacius.  Codein  teinpo:e  jussit  Jiisiinus 
rex  accepta  veriiate  ut  sine  aliqua  dilatione  fai  ercnt 
libiillos  onines  episcopi  qui  in  regno  Jiistini  erant,  et 
re<liret  ad  commniiioni!in  seJis  apo  tolicae  :  qiiod 
etiam  (acturo  est  et  cpncordaverunt  ab  Oriento 
usque  a<J  Occidentem .  ei  cucnrrit  pai  Ccclesiae.  Qui 


confessionem  beatl  Peiri  apostoli.  Ilfl!c  omnia  a  Ju-  Q  teztus  Ibelli  hodie  in  archivo  Ecclesi»  recondiiut 
stino  Augusto  (d)  orthodoza  votorom  gratia  oblata      teneiur. 


«  Au  loriiatc  quorumdam  regiini  Vandalorum  con- 
siiiiitum  tuirat,  ut  supra  vidiiiiiis,  iie  catholici  in 
Africa  m  locum  defunciorum  aliog  episcopos  ordiua- 
rcnt :  verum  Hildericus  ilunerici  hlius,  post  obitum 
Tra^iauMiiidi  re):is  regno  potitus  anno  nono  llormisdae 
pont.lic^),  qui  est  Christi  52i,  pr.i:cepit  (lesie  Isidoro 
III  Chron.)  ut  sacerdoies  catholici  ab  exsilio  reditc«;- 
reuiur,  et  ecclesiae  aperireniur  :  idque  tiriusquam 
regiiarei,  ne  violaret  religionero  juramenti,  quo  Tra- 
sauiundo  pr;edecessori  jam  moriiuro  proniiserat,  se 
rathoficis  in  suo  regno  nullas  ecclesias  aiierturum^ 
nulhque  privilegia  resiituturum  esse.  Voluit  Deus 
beais&irouin  pontiriteiii  etiain  bac  benedictione  au- 

la)  Cod.  Luc.  49U,  ylietiiia, 
Jb)  Idem  cod.,  olohyra  btaHea. 
\c)  Idem  cod.,  sufficiorimn, 
[d)  Idem  coil.,  onhodoxo. 
{e)  In  nis.  addiiur  singula, 
if)  Cod.  Liic.  490,  cxxL. 

\g)  In  eodeni  cod. ,  liem  ad  B.  Paulum Iibra$ 

G,  dcsiint  oronia. 


gere,  ut  post  restitutam  Orienta^ero  Rcclesiaro  catho- 
iicae  comnuinioiii,  Africanam  quoqxto  longa  persrcu- 
tione  vezaiam,  atque  novissinie  a  Trasainuudo  lege 
omnibiis  ejectis  episcopis  prociilcatani,  pr  siiiio  spli''iH 
dori  restittitam  \idprei.  His  iiaque  aliisqiie  uiiinerihus 
a  Deo  lociipletatiis,  tandem  viciorias  conmaiii  ^c  e- 
pturu«,  seqiiemi  annoad  sunerna  e^ievocaius;  quasi 
s  nis  Siuieonis  instar  jam  respon^tiro  a  Domino  acoc- 
pisset,  nnn  visurum  se  inortem,  nisi  videret  Christiim 
Dominum  ;  ncuipe  dissoluto  ^ibismaie  Orie  lalein 
Ecc-esiam  Occideniaii  unitam,  et  Occidenialeai  iu 
A^ica,  siiblato  persecuiore  lyrauiio,  in  iutegrum 
resiitutaro.  Sev.  I^imcs. 

(h)  Idem  cod.,  quatuor, 
^     (i)  Idein  cod.,  6. 

*  B>oc  nomen  abe$l  a  r.  //  t»  quo  hmc  kguntur :  Eo- 
dem  et  lempore  \enii  coroiia  aurea  cum  geniiuis  pre- 
liosi^simis  donuin  a  rege  Francorum.  Recte, 

**  Ahesi  av.  c.  maniisc.  v.  c«  ilardyi,  qiio  hat  tenus 
usi  siinius  in  rccensendis  Vitis  poniittcuin  Honia* 
norum. 


BORBnSDJE  PAPiE 

EPISTOLiE  ET  DEGRETA. 


EPI8T0L\  PRIMA 

UORMISDiC  PJLPiE  AD  S.  RCMICIUM  RUB^ILKSCII  EPISCOPON. 

Vott  acceptai  ab  eo  gratulatorui$  liiterat ,  eidem ,  ob 
prcBclaram  meritorum  excellentiam ,  ec  nobili$$imiB 
$edi$  prcerogativam,  vicariam  $edi$  apo$toUae  frm» 
fecturiun  tn  Gallitt  dilegavit. 


Dile<lissiiiio  fratri  Remigio  Horroisda. 

Suscipientes  plena  fralerniiatit  tox  congraiiila- 
tione  colloqula,  quibus  nos  gerroanne  salutis  luac  lae- 
tificaut  indicio  corporali  curo  spiiitualibus  ofliciis 
incoluMiiia^  subniia;  congnium  esse  perspeiimus 


Sfi0  ^  EPISTOLiE  ET  DECRKTA.  570 

liaiic  ipMm,  qu'm  mente  gernnus,  verbis  «perire  A  tor,  semper  Aiigustus,  llormisd.T  sanctissimo  acre- 

ligiosissimo  archiepiscopo  et  palriarclix. 


la^titlnm.  Agis  enim  summi  docum«*nta  pontificis.dum 
el  praedicanda  facis,  ei  ca  insiniiarc  non  differs.  Pras- 
rogativam  igitnr  de  mtstri  sumpsimus  election<^  jiidlrii 
quando  id  nperatiim  te  esse  d:diciinus,  quod  coeifcris 
agendum  obnixius  imperamus  ;  ul  iii  provinciis  tnnta 
longinquiiate  dhjunctis,  et  aposit>lic;e  sedis  figorem, 
el  Pairum  regulis  studeas  ardhiliere  custodiam.  Vices 
itaque  nostras  per  omne  regnum  dilecti  et  spiriialis 
Hlii  nostri  Ludovici  (Jam  ab  anno  54 1  ohierat).  qiiem 
nuper,  adminiculante  superna  gratia ,  plurimis  rt 
apostolonim  temporibiis  xquipanmdis  signoruni  nn* 
nciilis  praedicaiionem  salutireram  comit  mlihus,  cum 
genie  integra  convenisti,  e!  sacri  dono  b.iptisii>atis 
eonsecrasti,  salvis  privilegiis  quae  metropolitaiiis  de- 
crevit  antiqni(a«,  prxsenii  auctoritate  committimusj 
angentes  studii  hiijus  paitidpatione  ministerii  digni- 
tatero  ,  relevanies  nostras  ejusdem  remedio  dispen- 
ftationis  ezcuh:as.  Et  licet  de  singulis  nou  indigeas 
edoceri ,  a  quo  jam  prohavimus  acutius  universe 
servari ;  gratius  tamen  essc  solct,  si  ituris  trames 
oslenditur,  et  laboraturis  injuncti  operis  forma  mon- 
stratiir. 

Paternas  igitur  regubs  ct  derreia  sanctissimis  de- 
finita  ronciliis  ab  omnibiis  servanda  manilamus.  In 
iis  vigilanti  'm  tuam  ,  in  his  curam  et  fraiernne  mo» 
Dita  eihortationis  ostendimiis.  Ilis  ea  (quantiim  di- 
gnam  est)  reverentia  custodiiis,  nullum  relinquit 
eulpae  locum  sanctx  observaiionis  obstaculum  ;  ihi 
fu  nefa^que  prxscripium  est  :  ibi  pMhibiium  ,  ad 
guod  nullus  audeat  aspirare :  Ibi  concessum,  quod 
debeat  mens  Deo  ptarihira  pracsiiroere.  Quoiies  uni- 
▼ersale  poscit  religionis  causa  eoncilium,  te  cuncii 
fratret  cv.or  ante  conveniant :  et  si  quos  eorum  spe* 
ckilis  negotii  pulsat  inientio ,  jurgia  imer  eos  oboria 
cempesce,  di  cussa  sacra  lege  deierni!nando  cerla- 
mina.  Qoidquid  aulem  illic  i  ro  fide  et  vcriiate  con- 
stilatum,  vel  piovida  dispensaiione  prxceptum,  vel 
personae  nostrae  auctorilate  fuerit  confirmatum,  totum 
ad  scimtiam  nostram  instnicla  relationis aitestatione 
perveniat.  Eo  fit  ut  ct  nosier  animus  officii  c^iritate 
dail  et  tuus  secnriiale  perfriiatur  accepti.  Deiis  te 
Incolumemcustodiat,  Trater  carissime  (anno  Doininl 
51i). 

«  LPISTOLA 

ANA<TA  II    AD  nOIIII  SDAM   FONTl!  ICEM. 


Beaiitudini  vestrae  nm  putamus  ignotum,  qnod  pro 
temporis  qualitate  loqiiendum  atqiie  tncendnm,  etiam 
divinx  Scriptnrae  provida  esi  admoniiione  disposiium. 
Exictum  proinde  silentii  lempus  inciiamenta  nobis 
loqaendi  concessil.  Atquc  ideo  opporiuniim  esse  per* 
spexiniiis,  quae  apud  nos  sub  re!igionis  specie  com- 
movenliir ,  auililui  vesiro  committcre.  Anie  hoc  si- 
qiiidem  duritia  eorum  quibns  episcopalu$,  qiiem  nunc 
gerilis,  erat  sotlicitiidi)  cnniinisfn,  len  pcr.iro  nos  a 
transmitiendis  faci  •h.it  epistolis.  Niinc  anlein  currcns 
de  vobis  suavis  opinin,  ad  memori-im  nosTam  honi- 
latem  palerna;  affeciionisadduxil,  nt  ila  requinoius 
quae  Deus  et  Salvalor  noster  sanctos  aposiolo^  divino 
sermone  docuit ,  ac  maxiroe  heatum  Peirnin,  in  qiio 
"  rorliiudinem  Ecclesic  sux  consiituii.  Ilis  igiiiir  prae* 
Taiis  iniliis,  horiamur  ut  ad  ea  quae  de  Scyihiae  par- 
lihus  mota  sunt,  unde  et  concilium  fieri  convenire 
peri^peximns,  mediatorem  se  apostolatns  vesfer  racitt, 
ut  coiitentionibus  ampnlalis,  unilas  sanctae  restiliia» 
tnr  Eccle^iae.  Nobis  autem  omnia  optala  pr.TSiantur, 
81  oraiionibiis  vegiris  et  rrequenli  paginarum  allocu- 
tione  nostri  memores  fuerilis.  Data  pridie  idns  J.i- 
nuarii  Consiantinopoli ,  et  accepla  Anlliemio  el  Flo- 
re  lio  VV.  iX,  con<nlihu<  v  cal.  Aprilis  perPaircium 
(Dnin  et  accep'a  anno  Domini  515). 

RPISTOLA  11. 

RESPONSOR  A    AD   ANASTASIUM   IMPEn.VTOREM. 

Laudat  eum  quod  Eccle$iiB  paci  Hudeai^  el  cum  cau- 
C     «>m  cur  concilium  cupiai  eongregari  cognoveril^  icri- 
tit  u  illi  reiponsum  dalumm. 

Horroisda  epicopus  Anastasio  Augusto. 

Gmtias  supernae  virlnti,  quae  per  vestrae  pielatis 
aff^ius  diulurniim  dighata  est  terminare  silentium, 
tale  praestans  collocutionis  exordiuro,  ul  et  de  vestrae 
c*emenii:e  t>rosperiiate  laetemur,  et  ad  unilatein,Deo 
donanie,  reverli  po  se  sanctam  confidamus  Eccle- 
siam.  Hoc  opiis  snperni*  clementiae,  harc  ct  deccsso- 
rnm  noslrornm  fuit  semper  orati<» ;  qiios  etiani  rernm 
acius  paiemae  iradiiinnis  ministros,  ci  reciae  fi<lei 
dcclurniit  ruissc  cuslodes.  Pax  est  enim  tolius  boni- 
laiis  iniiium,  qua  nihil,  quanlum  ad  caihol  cae  fidci 
cultum,  validius,  ni  il  aestiroari  oporlet  excelsiiis  : 
pro  liac  scilicet  racerc  et  cunctn  snstinere  convenit. 


Pontifieem  preealur,  ut  ad  componeuda  in  s^//„flj  D  qui  sanclainm  Sciipinrarum  probabilis  cupit  esfe  di 


parlibui  orta  diisidia  coneilium  congregari  vetit. 
\ictor  Annstasiiis,  p'us,  felix,  inclytus,  Iriiimpha- 

*  Advcrsiis  Ana<t;«sinm  imperniorem,extnrhaiorem 
orthi>di)xnruiii  e.  i^coDoruni ,  excitavit  Deus  VitaliA- 
iiiini  Scytham  niagi»truiii  eqMiium.  qiii  occupatis  alj- 
quot  proviociis,  prTd:indo  Constantinopolim  usqiie 
prooessil,  profitens,  tesie  .Marcellino  in  Chron.,  se  pro 
oriliodoxoriim  fide  etrevocando^iMacedcniaepiscopo 
Con^taniinopolitano  (quem  relegaverai  impeniior) 
omnia  agere.  Res  siias  deploraias  esse  videns  Ana- 
siasiiis,  pacein  petii,  junins  cnm  seiiatu  se  loga  os 
revocaiurum  :  Maeedonio  et  Flaviano  suos  episco- 
palut  reddiiururo,  concilium  Heracleae  aciuruni,  et 
ad  illiHl  Romanam  pontificem  cvocalurum.  Indicto 
igitnr  Heracleae  concilio,  25  Dcccmbris  anno  Domlni 


scipnlus.  Hanc  omuium  bonornm  matrem  et  nutricem 
Christum  Dominum  nos^rum  suis  con^tat  |  r.cdicasse 

5U  ad  Romanuro  pontificem  dat  epistolam  inrra  post 
lertiam  Hormisdae  exstantem,  de  ruiura  synodo  eiim 
ccrilorein  reddens,  ac  rogans  ut  ad  conciliandas  Ec- 
elesias  suuro  exhiberet  adventiiro.  Ut  id  racilius  im- 
peirareiit,  cum  rei  praesiandae  sumroam  potestaiem 
apud  Roroanum  poiitificem  esse  scirent,  Vitnlianus 
et  Anustasius  Pairicium  virnro  clarissimum  cum  hac 
epistnla  legatum  miserunt  ad  Hormisdam  panaro ;  ctii 
Doroiheus  Thessalonicensis  episcopus  suas  inrra  ex- 
stantes  adjunxit  ejusdero  rere  argumentl.  Quid  pon- 
tirex  responderit,  ex  tribus  sequentibus  epistoli% 
consiat.  S&v.  Bimios. 


57! 


ilORMISD^  PAPi£  573 

(liscipiilis,  dicentem  :  Pacem  meam  do  vobii ,  pacem  A  el  alloqttor  bealum  vestrx  sanctilatis  caput,  signifi- 

cniis  collxtari  nos  beat»  sedi  sacratissimi  Petri  apo- 


rclwquo  vobis  (Joan,  \i\).  Quam  vos  religiosi  ciira 
proi)o>iii,  Domino  aspirante,  providen<es,  de  ortho- 
dnxoi  coiicordia  cogiiniis  E<  ch'six  iii  beali  aposloli 
Pctii  rcvercniij,  divina  specialil  r  prxcepta  fcrvan- 
fes.  Uu;c  rcs  majorem  su;  erni  favoris  defensioncm 
vestro  procurat  imperio.  Kectc  cnini  oblaia  Deo  ve- 
neralio  inexpugnabilem  dcvotis  lucntibus  murum  de- 
rcnsiiinls  indulget.  Proiiuie  omnijxitentem  Denm  fusis 
prccibus  exoramus,  ut  qui  vobis  studium  qnxrcndae 
Ecclesiarum  pacis  induldit,  ip>e  quoque  sub  conser- 
vationc  cttholicae  fidei,  desiderio  vcstro  super  hac 
parte  prxslet  effeclum.  Prxierca  dircclis  ad  nos 
sacris  alTatibus  commcn:oralionem  fancli  coiicilii 
faccrc  pielns  vestra  digiiata  cst.  De  qiia  rc  (unc  ple- 


sloli ,  quod  tali  regilur  manu  qux  su$ccpit  non  qui 
honorem  raperci,  scd  qiii  raperetur  ab  eo,  et  (sicut 
sermo  multiplei  tradit,  et  nos  ita  se  babere  credi- 
mus)  nutritorem  pacis,  ct  rectae  fidei  certatoreni,  et 
humiliiate  (hutnanitaie)  menlis  el  caritnle  qux  circa 
run  tos  est  tanqiiam  pretiosis  lapidibus  coronatum. 
Ktenim  cuncta  te  volo,  vencrande  pater,  agnosceie, 
qiiod  cx  an.iquis  sanctis  et  veneraudis  Patribus  su- 
scipicns  illius  beaiae  scdis  afrcclum  :  (a/.  add.  et)  ad 
haiic  tiuquam  paternam  sortcm  custodicns,  addere 
hoc  opio  atque  resiino,  ut  veniat  in  hoc  studio  termi- 
nus  utilis  hilmanitaie  quidem  Domini  ei  Dei  nosiri 
Ji^su  Chrisli,  intercessionibus  auicm  in  cunctis  bea' 


nissiinum  potcrinius  pr:rbcre  responsum  ,  cum  cau-  j)  tisbimi  apostoli  Petri ,  et  in  omnibus  sapientissimi 


sam  congregationis  nos  vuluerit  cvidenter  agnoscere. 
Nunc  vero  quia,  prxslanle  Domiiio  nostro,  data  est 
raciiltas  alloquio,  congrua  vencratione  dehiti  pr:ebe- 
birous  sermonis  oriicia.  Dala  pridie  nonas  Aprilis 
^annoDomini  515),  Florcrilio  viro  clarissimo  consule. 

FilSTOLA 

bOROTHFJ    TnSSSALOMCbNSIS     r.PISCOPI     AD    HORMISDAU 

POXTIFICEM, 

PontificeiH  t,tudat,  quod  Eccledo!  cnrel  nititaiem^  seque 
cupcre  aitf  ut  licereticis  danmaiis,  Itcmance  Ecclesioe 
debilus  honor  prxstetur. 
Sa(ro,  bcatissimo  eicomiiiinislro  pnpx  Hormisdae 

Doroihcus   e{iiscopiis  Thessalonicensis   in   Domino 

Bahilciu. 


Paiili ;  ul  vcnerandae  eorum  sedi  et  tu»  beatitudini 
jiiste  debilus  honos  custiidiatur  atque  reddatur  (ad- 
datur),  ut  noslris  temporibus,  velut  secundum  prift* 
cipatuin  sedis  aposiolicx  honorem  congruentem  su« 
scipiat,  omnis  discordia  recedat,  el  Ecclesise  omnium 
vesi  uui  c.tlholici  voluntate,  Domini  etiain  el  Dei 
nostri  Jesu  Chiisii ,  et  Nestorium  et  Eutychetem  im« 
pios,  et  horum  serv^tnes  dogroata  ,  et  qui  istorum 
fuere  &e  tatores  aut  exstant,  et  omnem  hsresim  ana- 
thematizcnt  scmper,  et  rectam  atque  incontamina- 
bilein  (idem  iiiconcussam,  tanquain  anchoram  cerlam 
aiqiie  firmam  teneant,  et  parent  jam  pacem,  nullo 
(quod  absii)  impediente ;  praesertim  venerando  capilo 
vestro  (sicut  didiciinus)  homines  contentiosos  hor- 


Aii  quodam  loco  cuncta  l.ealUsimas  djvinoruiii  C  reute.quibaselv.la  clescaeM  sacerdolum  Dei  h.lor 

sc  altercantium  separatio  :  qui  non  abomnibus  velo-r 


prxceploriim  promens  miracula  Salomon :  Sicul  aqua 
frigida  aninirn  sitienti  suavis  est,  sic  benignum  nuntium 
longinquis  ex  terfis  (Prov,  xxv).  Etsacer  David  spi- 
ilualem  pul^ans  lyram  ps  iliit :  Quam  speciosi  pedes 
eorum  qui  evangeliiant  lona  {Rom,  x),  sie  equi  lem 
et  nos  cunclos  doctMis.  Quidquid  aulem  cst  ita  animai 
hominis  suave,  uul  iia  impinguat  ossa,  quam  specioso 
nuntio  cognoscere  verae  pacis  nuntiatorem ;  ct  rectje 
iiiinquam  errantes  propugnatores  fidei  ad  EccU  sia- 
rum  sanctarum  tran^ire  gubernacula  ;  et  tanquam  cx 
arce  qiiadam  ad  coiisensum  Dei  congregare  dispersa, 
ct  contiiiuo  quidein  ad  principatum  tux  sedis  festi- 
uaiiies,venerandi  fratris  supplicalionibus  annuentes, 
ct  mctnbra  Ecclesiae,  qu»  vohis  Christus  et  Deus  no- 
stcr  credidit,coniemnemia  priiisconcordiam.  ad  uni- 
tatem  venire;  et  prnecedentem  (prxcidentein)  divi- 
sionem,  alque  invidiam  veslrse  tantum  ordinaiioiiis 
periinere  calculo  (clanculo),  et  nunc  in  concordiaro 
atque  societatem  connuere  (conflare,  vel  coustare) 
omnem  lerminum  sancte  illius  Ecclesiae  ? 

Hxc  didicimus,  non  ante  miilta  spatia  temporis  : 
sperabamus  autemet  aniiquam  consueludinem  cogno- 
ficentes  Ecclesiae,  et  vestruro  audicntcs  socialcm  et 
irreprehensibilcm  moreni,  ex  vestris  litteris  firmiora 
9tque  maniresliora  cognoscere.  Sed  quia  tempus  hie- 
mis  ad  bxc  vos  implenda  reiinuisse  consideratur,  et 
aptiim,  et  debiium  fu'!,  plenam  et  Dei  amatricem 
carilatem  ctinm  scabra  (s^^rnpulosa)  transire  :  scribo 


citer  cogniti,  taitquam  lupi  in  vestimentis  ovium, 
facile  ab  apostolica  Ecclesia  repellantur. 

Ista  nunc  scripsi  beato  cspiii  veslro  perPalriciuni 
virum  spcctabilem,  communem  fil  um,  el  consuetu- 
dinis  affectu  superans  rationem,ci  circa  illaro  beatam 
sedem  caritate  devinctus,  et  omni  die  videre  deside- 
rans  congruentem  atque  debltam  venerationem  ei 
scrvari.  Scribe  igitur,  in  cunctis  bc;  te,  taiiquam  una- 
uimi  et  optanti  animaro  quoqiie  offerre  pro  fide  ortho- 
doxa  et  Ecclesiarum  pace  sanclarum,  et  ut  custodian* 
lur  veneraRdae  sedi  in  omnibus  heati  Petri  convenicn- 
tia  :  quod  racile  fiei,  or.iinata  unii.ite  cunctorum,  ct 
omnium  ad  vos  tanquam  ad  firmum  festinaniiuni  por- 
D  tum.  Divisiimcs  etenim  conlra  contemnere  consuc- 
verunt,  et  ordini  decenlia  non  serVanl.  Omnem  fra- 
lernitaiem  qu»  est  vestrs  sanctituti  conjuncta, et  ego, 
et  qui  niecutn  sunt,  multum  in  Domino  satutamus. 
Et  alia  manu  :  Salvari  me  in  Doinino  oraie,  .^^anciis- 
liroi  ct  bcatissimi  Palres.  Accepta  epistola  Dorolhci 
episcopi  Thessaloniccnsis  Ecclcsiaj  missa  per  Pairi- 
cium  V.  C.  sub  data  (die)  quinio  calcndas  Apnlis 
(anno  Domini  515),  Florentio  viro  clarissimo  consule. 

EPISTOLA  III. 

AD  DOROTBEUM  TQESSALOiMCENSEII  EPISCOPl  M 

Lnudai  ejus  pielatem  el  itvdium  in  Romanam  sedem, 
Dilectissiino  fralri  Dorotheo  episcopo  IIorini.sda 
episcopus. 


575  F.PISTOLifi  ET  DECRETA:  371 

Ubi  carilalis  interesl  servare  pra>ccpta,  eiiamsi  A  gioneiu  esse  probaverii,  ad  praefatam  lleracteolanam 


aliqtiid  (ale  eveniat  quod  cujuUibct  possit  aiiimos 
eommoTere,  tamen  ut  ea  qu;G  conciordi»  conversa- 
fione  prxdinimus  debeant  custodiri,  oportet  aequa* 
nimiter  praetermitti,  quia  utique  si  quid  ignorantia 
tale  provoniai,  excusaiionem  potest  de  ipsa  simplici- 
tate  rccipere.  Saam  Deus  nost  r  Ccclesiam  pro;  ria 
ordinatione  constituit,  ut  quod  diviiiis  prxceptis  no- 
gcltur  esse  dispositum  ,  nuUatem  s  poterit  prxteriri, 
cujus  notitiam,  vel  scientiam,  le  non  convenit  igno- 
rare.  In  faciendo  namque  bona  laudomur,  ei  tunc 
verborum  cultus  ornatur,  qunndo  sibi  convenientia 
rite conjung<t.  Lilleras  squidem  per  Pairicium  (ilium 
nostrum  speclabilem  virum  iu;c  suscepimuscaritatis, 
m  quibus  speramus  opus  plenuni  et  probabile  repe- 
rire,  ut  nihil  css-t  quod  ab  inegrltate  unitatis  secer-  B  imperator,  de  suscepto  moderamine  recloris  cura  sa- 


civiiatem  intra  diem   calendarum  Juliarum  vcnire 

dignetur.  Datavcal.  Januarii  Consiantinopoli,  Sena- 

tore  V.  C.  consule.  Arcepia  pridie  idus  Maii,  Flo- 

rentio  V.  G.  consuie  (Data  anno  Doinini  5U,  accepta 

sequenli). 

EPISTOLA  IV. 

AD   ANASTASIIJII   IMM^RATORIM    AUCrSTUM. 

Imperatoris  zelum  commendat  :  quoad  concilium^  per 
legatoi  se  re$pon$urum  poUicetnr. 

Ilormisda  Anastasio  Augusto  por  Scverianum. 

B'ne  clementia  vestra  confidii,  sicul  daiis  ad  mo 
gloriosis  designa  it  afratibus,quod  reipublicae  vestrae 
specialiter  proHciat ,  si  ne^oliis  onmibus  orihodoiae 
fidei  causa  prxponaiur.  Uxc  cst  eniin,  vencrabilis 


neret.  Sed  quia  in  his  ipsis  liunc  promiltis  atreclum, 
qni  nos  ad  hoc  quod  pra^diximus  possit  specialiter 
provocare,  Domino  noslro  preces  effundimus,  ut  ipse 
cujus  et  causa  t  aclatur,  absicrsis  vel  amputatis  uui- 
versis  scandalis,  el  Ecclesia  sua  sub  uno  consensu  et 
parili  Taeiat  Hde  connexos  :  nec  in  saccrdutibus  suis 
qi)idi|iiam  reperiri  patiatur,  quod  cuju.^libct  aut  odiis 
propriis,  aut  inaijbus  intentionibus,  aut  bomiiiibus 
in  injuriam  Dci,  quod  nefas  est,  velle  placerc  ;  et  non 
magis  univcrsa,  secundum  beatum  apostolum,  sarcu- 
laria  contemneiitcm  a  spe  non  possit  exorbitare  fu- 
tura.  Ilortor  pro,  ter  commune  lemedium,  invito  pro 
lalute  fidelium,  propler  generalem  soadeo  medici- 
nam.  Quis  iiamque  cont  ntus  est  hos  v-dere  divisos, 
quorum  potest  uniiate  gloriari?  Unde  opus  est  labore  G 
fommuni,  ut  hoc  quod  a  Patribus  noslris  accepimus, 
conftervantes  secunde  nisi  iii  illo,  possimus  divino 
iscare  judicio. 

EPISTOLA 

ANASTASII  AUGUSTI   AD   UORMISDAM   POHTIFICEM. 

Concilium  Heraclece  nd  componendat  in  Scythia  de  fide 
ortM  quot$tione$  e$$e  congregandum^  ip$unique  pon- 
iifUem^  ut  ad  illud  accedat,  precatur. 

Anastaaius  Augustus  llormisdx  pap.T. 

Oinnihus  negotiis  divinx  res  prxponendui  suiit ; 
Dco  etenim  onmipotente  propitio,  rempublicam  et 
Goi!servandafn  et  meliorandam  csse  confidimus.  Quia 
igitur  dubiiatioiies  quxdam  de  oithodoia  religione 
in  Scyihiac  partibus  videntur  essc  commotae,  id  spc- 


Iiibrior,  ut  ejus  sibi  favorem  p6r  opera  bona  conci'- 
liet,  qui  universum  et  Iribuit,  ct  rcgit  imperiuiu. 
Proinde  me  quoque  et  Domino  nostr«)  Jesu  Christo 
convenit  siipplicare,  ut  qui  de  Ecclesix  su:c  concor- 
dia  vestram  pielatcm  cogllare  voluii,  hunc  snierhae 
parle  concedere  dignetur  efioctum ;  qiiatenus  tempo- 
rihus  vestris  orthodoiii  frle  pr.Tdilus  uni  eriius  ler- 
rarum  orbis  exsultel.  De  h's  vero  quae  pro  synoda'» 
eongregatione  prxcepistis,  quid  fieri  opoiteai,  <*  pcr 
fratres  el  coepiscopos  meos,  qui  pro(  e  e  subsequeii- 
tur,  g!orix  vestrx  insinuanda  mandavi :  quoruin  sug- 
gestione,  si  divinus  favor  mea  vota  proscquilur,  coni  • 
leteniius  poierilis  universa  cognoscere.  D  t.i  viii 
idus  Julii  (anno  Domini  515) ,  Fiorenlio  consu*e. 

INDICULLS 

Qri  DATI  S  EST  tNXOHIO  ET  FOIITUNATO  EPISCOPIS,  VE- 
NvNTIO  PRESLTTERO  ,  VITALI  DIACONO ,  ET  BILAaO 
NOTARIO  ,  LEGATIS  APOSTOLICJS  SEDIS  CONSTANTIN(>- 
POLIM,  AB   BORMISDA   PAPA. 

Cum  Dei  adjutorio  et  orntionibus  apostulortfm  ve- 
nientrs  in  partes  Grxciarum,  si  episcopi  volucrint 
occiirrerc,  iii  qua  decet  eos  vencFatione  suscipitc.  Et 
si  voiucriut  secessionem  parare,  noli  e  spernere,  ne 
judiceiur  a  Ia!cis  nullam  vos  cum  illis  velle  habere 
coiicordiani.  Si  vero^vosad  convivium  rogare  votue- 
rini,  blanda  excusatione  eos  declinate,  diccntes  : 
Orale,  ui  primun  mysticam  illam  mensani  merea- 
mur  habere  coiiimunem,el  tnnc  erit  nobis  ista  jticun- 
dior.  \ictualia  vero  et  quse  alia  offcrre  voluerinl. 


cialiier  i  lcmentiGC  nostrx  placuit,  ut  venerabilis  sy-  ^  excepta  tamen  subvectione,  si  causa  poposcit,  nolile 

nodiis  in   Ileracleniana  civiiate  provincije  Europae 

celebrclur,  quateniis  concordanlibus  animis,  et  omni 

verilate  discussa  vera  fides  noslra  omiii  orbi  lerra^ 

rum  manifestius  innotescat,  ut  deinceps  nulla  possit 

e^se  dubiiaiio,  vel  discordia.  Quapropler  sanctilas 

tua  cuni  quihus  sibi  placueritteverendissimisepisco- 

pis,  quod  de  Ecclesiis  sub  sui  sacerdolii  cura  con* 

felitutis  idoneos  et  insiruclos  erga  orlhodoxam  re'i- 

• 

*  Qiiatnor  legalos  in  sequeniis  indiculi  inscripiione 
nominatoa  misil,  non  ad  concilium  celebrandnm, 
•ed  tantum  ad  explonndum  i|ua  intentione  synoduin 
fieri  postulassei;  an  fidem  catholicain,  proiit  priHmi- 
serat,  proflteri,  epistolam  sancti  Leonis  recipirre.  et 
baereiicos  anatheinatizarc  p.iratu>  ess^t  :  ne  sciiicet 


suscipere  :  sed  taliter  cxcusaie,  nihil  deeiise  dicen* 
tes,  speranies  etiam  ut  aninios  suos  vobis  accomnio- 
deiit,  ubi  sunt  dona  et  diviiia*,  et  caritas  et  unitas, 
ct  quidiiuid  ad  gaudium  religiosum  certum  est  perti- 
ncre. 

Cum  ista  ordinatione,  Deo  propitio,  Constantino- 
po!im  pervenicntes ,  ibi  secedite,  ubi  ordinaverit 
clemcntissimus  impcrator;  et  anteqnani  ipsumvidea- 

m«i]estas  sedis  aposiolica!  eludere.ur  ab  ipso,  diim 
nonad  Iidem  catholicam  slabiliendam,  sednd  regnunij 
C(»nfirmandum,  Yitaliannmque  avertendum  p  iiiinci.r 
auctoritate  abulorciur.  Qiionam  modo  a|)udiinpera« 
torem  se  gerere  delnTiiiii,  sequens  indiculus  cl  coni- 
uionitorinro  rcfert.  Sev.  Hi.mus. 


S75  IIOUMISD^  PAVAL  576 

lis,  iiulli  detis  ad  vos  Tenieiidi  licefitiam^  practer  A  sfiondete  s  ilt  synodus  Clialcedoneittls  et  epistola: 


(|iios  pietas  ejus  miserit.  Postea  lainen  quam  princi- 
pem  videritis,  si  qui  ortliodoxi  et  noslrae  coromuniO' 
nis,  aut  zetiim  habeiites  uiiitaiis  vos  videre  voliierint, 
eos  sub  omiii  cautela  soscipite ;  per  quos  forle  et 
quid  agiiur  deprelieiidere  poteritis.  Prxsentati  itaque 
imperatori  litleras  porrigite  ciim  lali  alloculioue: 
Saluiat  vos  pater  vester  ;  Deum  quotidie  rogans,  et 
ihtercess  onibus  sarctorum  apostoiorum  Petri  et 
Pauli  vesirum  regiinm  commendans,  ut  Deus,  qui 
vobis  tale  desidcrium  dedit,  ui  pro  causa  Ecclesiae 
fHiiti  et  consulere  lieatitmlinem  ipsius  eligeretis,  ipse 
et  peifeciionem  tribuit  vi  luntatis. 

Et    si  voluerit,  antequam  chartns  suscipiat,  ordi- 
ncin  legaiionis  agnoscere,  liis  verbis  iitimiiii :  Jubete 


aaiicti  Leonit  papx  qu»  acripie  sunt  conti  a  bflereii- 
cos  Nesiorium  er  Euiychetem  et  Dioscorum,  iiullate- 
nus  corrumpautur.  Si  dixerit  :  Nus  sytiodoin  Chal- 
cedoiiensem  etepistolas  papae  Leoniset  recepimuset 
tenemus.  Vos  mox  gratias  agite,  et  pec:us  ejus  oscu- 
laiiiini,  dicenies  :  Mudo  cognoviinus  Deum  e&sa 
voliis  propitium,  quando  faeere  talia  fesliiiatis  :  quia 
ista  esi  lides  cathoiica,  isia  esi  quam  prxdicaverunt 
apostoli ,  sine  qua  nul!us  potest  esise  oribodoxus : 
istain  deb  t  sacerdotum  generaliias  tenere,et  prxdi- 
eando  servare. 

Si  dixerit  :  Uribodoxr  sunl  episcopr:  de  constiiutis 
Patrum  non  recedunt.  RespondelMtis  :  Ergo  si  coii- 
stituia  pjtrum  servanlur,  et   m  nullo  corrnmpilur 


scripia  siiscipere.   Si  dixerit  t  Qu  d  hab.Mit  cbartx  ?  B  quod  iii  sancu  Chalcedonensi  synodo  firmaiiMn  esi ; 


Respondele  :  Salutes  ad  pieiatcni  vcstram  conlinent, 
et  Deo  gratias  agunt,  quod  vos  sollicitos  de  unitate 
cognoscunt  Ecclesiji?  :  legiie,  et  agnoscetis.  V.i  nul- 
lius  caui^ae  mentioneni  pcnitns  faciatis  ,  nisi  prius 
accepl»  lifera^  reh-ganlur.  Et  post  &usc<*ptas  iilleras 
e  releclas,  adjtcit«;  :  Nani  et  ad  Vitalianum  famuluin 
vestmin  misil  litieras  qiii  i.cc('pta  a  pietale  vesira 
(  icut  ipse  serip  it)  licentia,  suos  ad  patrem  veslrum 
sanctum  papam  homines  destinavil.  Sed  quia  jiisiuni 
erat  ut  prius  ad  cleniemiam  vestram  dirigerei,  hoc 
fecit,  ut  Tobis  jnbentibus  atqiie  ordinaniil  U9,  ad 
eum  scrlpta,  quxdeluliinus,  Deo  propitio  pcifeianins. 
Si  iropcralor  petierit  epistolas  a  iiobis  ad  Vitalia- 
nnin  directas,  sic  re^pondcndum  esl :  Non  hoc  nobis 
paler  vester  sanclus  papa  pr.i  ceplt :  nec  sine  jiis- 
sione  illius  aliquid  possuin  s  facere.  T.imeii  ut  scia- 
lis  simplicitatem  lilterarum,  quia  nibil  aliud  habent 
nisi  preces  ad  pietatem  vestram  direct-  s,  ut  accom- 
modetis  aniinum  vestrum  pro  unitate  Ecclesix  :  jnn- 
gite  nobiscum  personam,  qua  prxsenie  traditae  a 
iiobis  litterse  releganlur.  Si  vero  dixerit  imperator 
eas  se  debere  legere,  respondebitis  :  j  tm  vos  sug- 
gessis^se,  jussnin  iion  fuisse  a  sancto  papa.  Si  d.xe- 
rit :  Hoc  tantuni  est  qaod  in  litleriscontinelur  :  pos- 
tuni  enifn  et  mandatis  alia  nuntiari.  Tunc  respo  de« 
bilis :  Absil  a  conscientia  nostra  :  Nobis  non  esl  coii- 
suetndo  :  Nos  pr<)  Dci  causa  venimus,  et  in  Deum 
commisuri  suinus?  Simplexest  sancii  papae  Icgatio, 
ei  oninibu»  noia  ipsa  ejus  petitio,  ipbae  preces  :  ut 


qu»  ransa  esi,  tantum  inlcr  Ecclesias  partium  ista- 
rum  esse  discordiae?  Vel  qune  causa  facit,  in  uno 
Orentisepiscopos  non  consentire  ?  Si  dixerit :  Uuieti 
era^it  episcopi,  nnl  a  inter  ipsos  discordia  versaba- 
liir :  prxdccessor  sancti  papae  aniinos  eorum  roissis 
litteiis  excitavli,  et  ad  confusionem  excitandam  per- 
duxit»  Respondendum :  Liiteras  quas  sanctx  meino- 
riae  Symmacbus  destinavil,  prae  manibas  habeinus. 
Si  extra  lixe  qns  pietas  vcstra  dixit,  lioc  est,  Ciial- 
cedoneiise  concii.uro  se«pior,  epistolas  p:ipae  I<.eoi>i8 
admitto,  aliud  nequidquam  continent  nisi  exborlaiio- 
nein  ut  ista  servenlur ;  quomodo  verum  est  quod 
per  ipsum  est  genorata  confnsio?  At  si  hoc  contine- 
tiirin  liiteris,  qnod  el  pater  vester  s;eraf,  et  pietas 
vesira  consentit ;  qnid  ille  fecit?  quid  enim  in  eo 
videatur  esse  culpab  le  ?  His  adjicise  preces  et  lacry- 
mas  :  rogantes  :  Doniine  imp<Taior,  considerate 
Deum  :  poniie  anle  o>ulos  vestros  futuium  ejus 
judiciuin.  Sancti  Patres,  qni  ista  consiiinerunt,  bea  i 
apostoli  fidem  secuti  sunt,  per  quam  aedificata  est 
Ecclesia  Cbristi. 

Si  imperaior  dixerit  :  Quod  me  vuliis  (a)  per 
locutionem  ( proseculionein,  per  solutionem )  (acere, 
habete  :  Ecce  mihi  connnunicale,  qui  syiioduin  Chal- 
fcdoneiisein  rec  i  io,  ei  episiolas  papa;  Leoiiis  aiii< 
plecior  :  Nunc  conimunicale  milii.  Respondeiriuin 
cst :  (juo  ordine  pietas  vestra  (omniuiiicari  sibi  de« 
siderat?  Nec  nos  pRCdicantem  isia  pieiaieni  vrstram 
viiainus,  quod  sciinus  Deuin  limere,   ot  gaiidenius 


Gonstitula  Palrum  noncorrumpaniur  :  uthaBreiici  de  i>  quia  graiiim  vo  is  est  Palrum   consiitut.i   servare 


Ecclesiis  removeantur  :  prajtcr  isia,  lega  io  nostra 

nihil  continel. 

Si  dixerit  :  Indeetad  synodum  invitavisanctum  pa- 
pam,  ut  si  qoid  est  ninbiguum,  tollainr  de  medio^ 
Respondendum  est :  Agimus  Deo  gratias,  ct  pctitioni 
{al,  pietati)  vestrae,  qnia  hunc  vos  affectum  et  ani- 
mum  haberecognoscirous,  ut  ea  quje  a  Patribns  con- 
ktituta  sunt  generaliuis  servet  :  quia  tunc  vcra  et 
sanc  a  uniUs  polest  esse  inter  Ecclesias  Christi,  si 
Deo  adjuvante,  hoc  quod  praedecessores  veslri  Mar- 
cianus  ei  Lco  custodierunt,  clegcrilis  esse  scrvan- 
dum.  Si  illc  dixcril :  Qua»  sunt  isla  quJB  dicilis?  Rc- 

(rt)  Edi».  Uom.,  pc.^ycqni^tionem  facereabeo? 


Fuiucialiter  ergo  rogamus,  ul  pcr  vn<«  in  unitatem 
rcxertatnr  Ecclcsii.  Scianl  omncs  cpiscopi  volunia- 
lein  vestram,  et  quia  synodum  Chalcedoncnsein  et 
epislolas  papa;  Leonis  servaiis,  vetaposiolica  consii- 
luta.  Si  dixcril :  Quoordinc  facienda  sunt  Ii;l'C  osien- 
dere  oportcre  :  I  erum  prcces  adliibete  cuin  humili- 
t».ie,  dicentes  :  Pater  vesier  scripsit  episcopis  gene- 
raruer.  Jungiie  his  litieris  sacras  veslras,  signifi- 
caiites  lioc  vos  viiidicare  (iiidCiire  vel  judicarc)  quod 
se  !es  aposioli.  a  piaKdical :  el  tiinc  qui  sunl  oriho- 
dnxi,  de  ur.ltate  sedis  aposioli*  ae  miniroe  separemur, 
cl  qni  his'  sunt  conlrarii  cognoscantur.  Qu  bus  ordi- 


m 


EPiStOLili  ET  DECHETA. 


378 


Mtit,  panliM  est  paier  vesteretlim,  si  opiit  fuerlt,  A  de  yestris  perferentc  per  provincias,  unacunii  perso- 

^       u  .__    _-  _  ,.    , .  ^^j^  ^jj^g  imperaier  depiiU?erit  desiinaie :  ut  sic  eum 

Fcrvare  Cliaicedonense  concilium  et  epistolas  S. 
Leoiiis  pnpa;  omnibufi-innoieiicai.  Quibus  ita  proce- 
denlibus,  ad  nos  in  Christi  signo,  ut  adveiitum  procii- 
reinus,  Si  ripla  dirigiie. 

Pnet  rea  est  consueludo  per  episeopum  Constan* 
tiiiopolilanum  omnes  Imperatorl  episcopos  prxsen- 
lari  :  si  boc  illorum  caliidut  Iraciaiiis  invencrlt, 
Toleiitium  rorntam  legaiionis  agnoscere,  ut  cuin 
Timoilieo,  qui  inodo  videlur  Consianiinoiioiitanam 
gubemare  Ecclesiam,  iro|»eratorem  vidoatis;  sic  M' 
te»  ut  si  ante  agnoveriiis,  quain  ad  imperatoreiii 
iiigrediauiini,  isla  disponi  per  a^iquos,  necdum  prx- 
scniati ,  dicite  :  Mandata  lalia  nol>is  detlit  et  pras' 


svam  accomroodare  |>raeseiitiam,  et  quidquid  eipe- 
dit,  servatis  Painim  constitutis,  pro  integritaie  Ec- 
detise  non  negare. 

Si  diserit  iniperator:  Bene  ista,  suscipiie  inierim 
Boetrae  civitatls  episcopum.  Iterum  preces  jiingite, 
humHiter dicentes  :  Doinine  iinpeiaior,  pacem  veni- 
IUU8  com  Dei  adjutorio,  vobis  aJniteniibus  et  pras 
st.iniibus,  facere ,  et  contentionein  ( intenlionem ) 
84«pire  in  civiiaie  veslra.  De  duabus  est  personis  in- 
tentio  :  ista  causa  proprium  cursiim  habet :  Geiiera- 
iitat  epiffcoporum  priusordineiur  :  iiat  uiia  commu- 
■io  catbolica  :  et  seqnenii  loco  de  istis,  vel  si  qui 
soDt  alii  eitra  Ecclesias  suas,  lunc  diligentius  potest 
causa  cognosci.  Si  dixeril  imperator  :  De  Macedo- 


aiodicitis:  inlelligo  subtiiiiaiem  vestram  :  hxreticus  g  cepU  pairr  pietuiis  vesirx,  ui  sine  aliqiie  episcopo^ 


est  :  nolla  raiione  revocari  potesi.  Uespondetis 
Nos,  domine  iinperator,  nullum  personaliter  indica- 
mus.  Cl  si  pietas  vesira  considerei,  magis  pro  ani- 
ma  vesira  1 1  opjiione  loquimur,  ut  sit  discossio, 
et  ai  ba-rciicus  est,  jiidicio  cognoscatur,  ut  non 
sub  o|)ini'«ne  oithndoxi  iiijnsie  dicatnr  oppressus. 

Si  diierit  im|)eralor  :  Uuid  vuliisf  modo  diciie  de 
sjiMido  Ctialccdonensi,  diceils  et de  epistuiis  paiae 
Leonis  :  Ecce  qui  iile  est  istitis  civila  is  episcopus  ad 
ikla  coniientit.  Uespondenduin  e>t  :  Si  ita  custodit, 
iaexamiuaiionecausie  eumjuvare  plus  p' leruiii  :  et 
qoia  servo  vtstro  Vitaliauo  magisiro  inMi^um  talem 
dedisiis  l^ceniiain,  ut  si  spera  et  a  bt  aiissinio  papa, 
nt  |iro  caiisis  talibus  apud  etim  disiussione  causae  his 
persoi  is,  quibus  de  loco  potestesse  inieniio,  iniegra  p 
univers»  serventur.  Si  iinpera  or  diierit :  Sine  epi- 
tcope  debet  esse  civitas  mea^  Hoc  vobis  placet,  ul 
nbi  ego  maneo,  episcopus  iion  sit  ?  Respondendum  : 
Praed  limus  duarum  personanim  iiiteutionem  esse 
in  isia  civitate.  Quod  ad  canones  pertinet,  jam  ante 
iug.essiiiius  :  c^iio  les  solvere  ,  irreligionem  coin- 
niiiere  esu  Mulia  sunt  remedia,  mulia  inventa,  per 
qocpietas  vesira  siue  communione  e»>8e  iion  possit, 
et  integra  judicioiurn  forma  serveiur.  Si  diieril : 
Qux  siinl  isia  remedia?  RcKpondetis  :  Non  a  nobis 
fioviler  iiivenui  :  Suspensa  cau<>a  de  aiiis  episcopis, 
persoiia  qux  consentit  coiife^sioni  pie  aiis  vestrae  et 
consiitutis  sedis  apohiolicae,  interiin  usque  aJ  even- 
lum  cognitionis ,  teiieai  locum  Coiistantiiiopoliiani 
sacerdolis,  si  cum  Dei  adjutorio  episcopi  voluirint 
se  acconimodare  sedi  aposlolica*.  Habelis  leitum 
libelli  n  scriniis  Ecclesiae  edituni ,  juila  quem  de- 
beanr  pri<rile<i. 

Si  laiiien  contra  alios  episcnpos  catbolicos  fiierinl 
daix  petitiones,  magnopere  conira  illos,  qui  sine 
ve.ecundia  Chaicedonensein  synodunfi  anathemaii- 
uiii,  el  epihtulas  non  recipiunt  haiicli  Leonis  papa^, 
petiiiunes  suscipiie,caiisani  lainen  insedisaposiolic» 
reservate  judicio;  ut  el  speni  de  audientia  deiis,  el 
lainen  nobis  debiti  re»ervetur  aucloriias.  Si  tameo 
in:peralor  serenissimus  lotuni  se  proiniserii  esse 
failurum,  tantum  ut  no^tram  pnesentiam  accoinmo« 
deinus,  modis  omnibus  prius  s  cram  i|>sius  per  episeo* 
posei  |>er  (Ed.  Rom.re/  per)  cpislolam  vesnaw,  iiiio 


D 


rum  vesiram  cienieniiam  videamns.  Ergo  agite,  do< 
nec  se  ab  hac  consuetudine  ipse  remov4>ril. 

Qiiod  si  Odinino  nohierii,  autsi  capiiose  coniigeril 
ul  ante  imperaiorem  iiiopinate  Timotlieum  videatis» 
ita  siiggerite  :  Pra*cipiat  pietas  vi*sira  nobis  dare  se- 
crelum,  iil  causas  pro  qnibiis  missi  suninc,  eip«>ra« 
niiis.  Si  diierii  :  Dicile,eccean  eipsuin,respondetis: 
Non  iiijuriam  faciiniis  ;  sed  quod  ad  causas  periinei| 
etiam  ipsiiis  contjnel  legatio  nosira  personam,  el 
suggesiionibns  noslris  pr:i*sen5  esse  nou  pi»resl.  El 
niill  I  ratione  en  praesenle  aliqnid  nllegeiis,  sed  egres* 
80,  delegationis  leit  m  eieriie.  Hacienus  mdiehlu$^ 
iive  quod  dictnit  comwouilorivm  :  setjuuntur  pcn  eum 
a$iertionet  rngularum  caiisaricm,  in  hune  modum. 
Capitula  tingnlarum  cautarum, 

CJi  synodus  Clia'cedonensis  et  epistolx  S.  I.eonls 
papx  serventur.  l]tque  clementissimus  imperator 
coiisentiens  debeat  pieiatis  suae  sacra  generalia  ad 
universos  episco|K>s  dcstinare ,  in  quibus  significet 
prxdicia  se  et  credere  et  vindicare. 

Consentienies  etiam  episcopi,  in  Ecrlcsia,  prae« 
sente  plebe  Christiana  ,  ha^c  praedicare  debeant : 
Ainplecti  se  sanctam  fidem  Chalcedonensem ,  et  ep- 
slolas  S.  Leonis  papae,  quas  scripsii  cooTa  haereticos 
Nesiorium  et  Eiitycheiein  et  Dioscomm,  sed  et  con« 
tra  sequaccs  eorum,  Timotheum  iCuruni,  Petrutn, 
vel  coiiira  eos  qiii  in  ipsa  causa  teneniur  obii«*iii, 
siinul  etiain  et  Acacium,  qiii  quomlaiii  Consianliiio- 
poiita  ae  Ecclesiae  fuit  episcopiis,  sed  et  Petriim  eiiani 
Anliochenum  analheiiiatisanti  s  cuin  sociis  eonim. 
Hapc  manu  propria,  prxsenlibus  electis  venerabilibus 
viris,  Fcribentes,  raciant  secnndnm  leitum  hbelli, 
quem  per  notarium  nnstrum  edidimus. 

In  eisilium  deporiaios  pro  causa  ecclesiastica  ad 
audientiam  sedis  ai>ostolicae  revocandos,  ut  judicium 
et  vera  eiaminaiio  de  his  possil  haheri  :  ita  ul  causa 
eorum  inquisitione  integre  reservetur. 

Si  qui  vero  sacrae  sedi  aposlolicae  communicantes, 
catbolicam  Odem  praedicanlj^s  atque  sequentes  fugatl 
sunt,  vel  in  eisilio  delinentur,  bos  justum  esi  anle 
omnia  revocari. 

Prxterea  qoae  legalis  inter  reliqoa  injiiniiinu«,  iii 
si  coniigerit  libellos  porrigi  adversus  episcnpos  qui 
persccuii  sunt  catholicos,  de  his  judi<  ium  scdi  apo- 


579  HORMlSDiC 

«lolic»  resertelur,  ul  circa  co«  ▼cncrandonim  Pa-  A 
iram  pogsint  consUlula  Bcrvari,  per  quae  xdificniio 
gencrarnati  proveniai. 

EPISTOLA  V. 

AD   ANASTASIUM   IMPERAT«»IIEM    AOCUSTtSI. 

Noiumesse  Roiuanum  pontificem  ab  iwperolore   ad 
.  coneilium  rocart,  ie  tamen  iturum,  si  Chatcedonen- 
tis  concilii  decreia  non  revocentur  in  dubium. 
Ilormisda  episcopns  Anastasio  Augnsto. 
BiMicaiquc  uliliter  scrcnilas  vestra  curam  princi- 
palis  acuniinis.  non  lanlum  in  admini^lrando  reipn- 
blira  exercel  offlcio,  sed   melioribus  cam   nobililat 
instittttis  el  per  curam  rediiiiegrand»  unilaiis  ancto- 
rcm  venerandi  placal  imperii.   Certi   supl  enim  de 
lulcla  rrgnanle,  si  ulla  iisdem  prae^identibus  Ecclc- 
aisc  castilas  imporiiina  diaboli  ccmmixtione  macule-  ^ 
lur.  UntJe  eniin  po:esl  ficri,  ut  nitid.i8  pro  principi- 
bus  ad  Dcnm  noslrum  preces  dirigat,  si  sit  iclhal.ier 
^populus  perfi.lia  corruptus?  Nam   sicul  anle  bona 
onitiia  esl  porfecia  juxla  Deum  in  imperaioribus  sa- 
pieniia,  iia  de  saerario  muiidorum  peclorum  pro  liis 
supplicat  o  debel  et  fideli  aniniarum  ubertaie  proce- 
dere.  Nulla  vobis,  sublimissimc   dominc,  triitnipbo- 
rum  materia  polerit  esse  jucundior,  quam  de  subju- 
galioiie  perfidix. 

lloc   eliam   fiducialiler,  et  pro  commissi  nobis 

oflicii  prxrogativa  snggerimus;  quia  propc  est  ut 

suum  splendorem  aliena  patiatur  nube  fuscari,  qui 

cum  Deo  tribuenle  amovere  possit,  in  subdiiis  tene- 

brjis  manere  permiitit  enorum.  Ergo  quia  mansue- 

tudo  vestra  futuram  i^yuodum  scriplis  sacralissimis  ^ 

indixit,  cui  nos  interesse  debere  iisdem  p.iginis  Deo, 

ut  crcdimus,  sibi  imperaiiie  commoniiit,  gaudemus, 

Bcicnics  quoniam  directarum  mentium  est,  vcmTabi- 

lis  Ecclesiae  niagistros  expetere.  Soli  euim  dcclinant 

exnmen  conscier.tix,  qui  vitae  sunt  non   conlinemis. 

Nain  et  ferialoore  splendorem  bonae  voluntaiis  enun- 

tiai,  qui  per  aposiolicam  immaculatamque  fidem  et 

per  compctenies    prxdicalores    aut  coiifirmari  se 

optat,  aut  corrigi.  Yerumtamen   licet  in  bis  iiullum 

sxculi  praecedentis  cxistat  cxempluro,  neque  senioris 

fjcii  qualitas  aut  commissa  libris,  aut  mcmoriis  in- 

aerta  teneatur ;  nihil  ad  nos,  quibus  dulce  est  bene- 

licio  Dei,  pietatc  vestra  invitante,  incboare  meliora, 

ct  hoc  quod  non  acccpimus  a  parentibus  lam  clari 

opcris  jnstitutum  nobis  ipsis  imponcre;  quia  totum  pro 

rediiitegratione  fidei   et  Ecclcsiarum   pace  facere, 

libenter  amplectimur  :  si  lamen  majorum  notronim 

diffiuiiio,  ct  sanctorum  Patrum  in   siiis  radicibus 

inconcussa  permaneat :  si  anaibematizeiur  Ne^torius 

ciiin  participibussuis,  quievacuaiis  divinas  sacramenta 

nniurae,  bealam  virgiuem  Mariam  nudi  liomiiiis  meii- 

liiures$e  genitriccm  ;  obltus  angelicae  annuniiatio- 

n  s,  per  quam  mundo  innotuit,  quia  quod  ex  ea 

nasceretur  vocanduui  essit    sanc  inn,   Fiiiiis  Dei. 

Facessat  impiorum  tam  contumeliosa  in  De»  hoiiori- 

ficeiitia  :  quoniam  sic  est  in  utero  vir^inis  operata 

divinitas,  utex  ea  unitas  ibi  proccUerct  carnis,  ani- 

nnsque  humanae ;  increala  quidcni,  «cd  non  confusa 


PXPM 


3S0 


connexione  suhstantiae  ;  el  si  in  ulrisque  naluria  pro 
nostrac  rrdemplionis  dilectione  Christi  Jesu  Domini 

nostri  persona   una  esi.    aedificante   mysterio 

restitutione  moriem  subire  potuissct  natiirae fra- 

gilitatem  coelestis  impcrii   valuerit  virtute  rcparare, 
Ycl  ila  pro  unitate  personaB  et  Pominus  m.ijestatls 
crucifixus,  et  Filius  hominis  credatur  descendisse  de 
C(bIo.  Eutychetis  quoque  ignoraiitta  divinorum  ieno- 
rum  omnium,  et  ipso  cum  sociis  deteslando  j^m  no- 
mine  abdicetur  hebetudo,  qui  Deum  et  Dominuoi 
nostrum  Jesum  Chrisrum  figuram  tanlum  carnis  ha- 
buisse  testatus  est,  ct  nostra:  TcritJlem  nou  h^buisse 
substaniise,  nesciens  de  quo  promi<sum  sit  :  quia 
videbunt  perseculores   ejus  in  quetn   pugnaVerunt. 
Ita  enim  iii  una  eademque  persona  persistit  utraque 
na(nr.i,ut  Deus  aique  homo  unus  Del  Filius  Jesus 
Christus  fidelium  cordibus  apparel.  Quid  enim  qita- 
dragiiita  dicrum  post  resurrectionem  Doniiui  cum 
hominibus  conviventisctconvescentisegit  prxsentiaf 
Nisi  in  isiis  negotiis  illorum,  qui  veritatcm  carnisnc* 
galuri  er^nl,  scuiorem  facerct  aetatem  curation's  csse 
quam  vulneris.  Sic  enim  dixil  ad   disciimlos  :  Quid 
cogiiatii  in   cordibvs  vestris?  Patpale  et  videfe  qnior 
spiritus  carnem  et  ossa  non  habei ,   sicut  me  videtisr 
habere  (Lue.  xtiv^  Joan.   xx).  Ncque  fuisset  myste- 
rlum,  quod  ostiis  ad  eos  claiisis  ingressus  est,  si  in  e» 
grititem  humaiii  corporis  non  habebai.  Possumus  e& 
lioc  dono  verbi  prxcedentero  longiiis  proferre  sermo- 
nem  :  scd  satis  esse  credimas  per  Domiiiuiu  nosirum- 
erudilae  clemcDtiaB  yestraa  strictis  supplicare  sugge- 
stiooibus,  speranles  ut  laborem  curamque  pastoralis 
officii,  Yenerabilium  praedecessorum  veslrorum  Mar- 
ciani  et  Leonis  formam  secuti,  etiam   principali  po- 
tentiae  paiticipatione  fulciatis.  Iljbebitis  Dco  propi- 
tio  spem  de  victoriis  non  jacentem,  si   pontificali 
conlra  diaboli  subrcptiones  congressione  parifica  :?d 
deccrtandum  instruc^tionem  muniatis.  Nunquam  in* 
sanct:trum  Ecclesiarum  memoria  Diosrori  participis 
Eoiycbetis,  Timotbei  et  Petri,  parricidarum  com- 
memoratio  reviviscat  :  servetur  ab  omnibus  susci- 
picndx  Chalcedonensis  synodi,  Deo  pcr  \^s  operan'e» 
diffinitio.  Acacius  Petri  tenebrarum  filii  communione 
pollulus  babeat  participes,  quos  delegit :  qui  etiam 
inter  6U08  excessus,  nec  de  Petro  Antiocheno,  el 
complicibus  ejus  nitidum  se  esse  perpessus  est.  Ces- 
sent  maledicta  piis  sanctae  reconlatiouis  papae  Lconis 
ingesta  dogmatibus,  qux  solos  quidem  illo   in  suis 
maneute  puniunt  irroganles.  In  his  qiiae  prxfati  su- 
mus,  sollicitudinem  veslri  advocamus  imperii  :  potc- 
rit  cnim  pieias  vestra,  hoc  custodiens,  apices  et  sce- 
plra  sua  post  miiltos  annos  ad  aliud  saeculum  possi- 
dere  iranslata.  Suscipiie  preces  nostrasper  Ennodium 
atque  Fortunalum  fratres  et  cocpiscopos  nostros,  nec 
non  Venantium  presbyterum,  atque  Yitalem  diaco- 
nuro,  vel  Hilarum  notarium,  filios  nostros,  quoruiii 
apud  nos  fides  in  Dei  timore  studiumqiie  percl.iruii, 
pro  vestro  amore  iransmissas,  et  placidani  vi(e  no- 
strasnpplicationibusconscieiitiam  acconiniodate.  Spe- 
ramui  eniro«  ctdeDeo  babentes  fidociam,  roilicemur 


381  EPlSTOLyfi  ET  DECBETA.  m 

studia,  quae  a  Tobis  verx  religioni  impensa  ruerint.  A  impiissimos  Nestennni  atqite  Eutycbeiem  vitamus 


sine  retribuUone  et  prarmio  non  futura.  Daia  iii  idus 
Aiigusti,  Floreniio  V.  C.  consule. 

•  EPISTOLA 

A^IASTJISII    IMPERATOniS     AD    HORUISf^H    PER    LEGATOS 
SE.IS   APOSTOLIC^    MISSA. 

Cathoiicam  fidem  profiletitr  :  Chatcedonensii  eoncilii 
decreta  urvanda  :  Acacium  ad  toUenda  tcandala  non 
damnandum,  et  de  pace  coyitandum, 

Etempluni  sacrae  Anaslasii  Aiignsii  llormisdae  papac 
perEnnodtum  eiForlunalum  episcopos,  Venantium 
presbyterum,  Vitalem  diaconum  el  llilarum  nota- 
riura. 
Qraiiasomnipotenti  Deo  referimus,  quod  sanctitas 

vestra  diseiplinis  coelestibus  insiiiuta,  sicut  poposcl- 


panierei  borremos.  Eorum  condemnanies  et  anailie* 
matizanies  et  personas  et  dogmaia,  detestabilibus 
sacrilegiis  coroparanda,  qui  dispensationem  divinam 
et  bumanae  reinedia  inflrmilatis,  similiter  aut  nescire 
voluerunt,  aut  cognita  blaspbemare.  Tale  igitur  circa 
fldem  clementix  nostrae  propositom  summus  Deus  ab 
exordio  vitae  sensibus  nosiris  immisit  :  unde  et  impe« 
rium  nostrum  credimus  cuslodiri.  Miramur  auiem 
quam'»brem  debeatisslmisPatribus,  qui  in  Chalce- 
done  convenerunl ,  aliqua  nobis  scribere  volui^tis, 
dum  ea  quae  ab  bis  fuerant  conslituta  pra^decessorum 
noslrorum  multiplicibus  decrelis  connrmaia  mon« 
strantur.  Et  cum  nec  alia  synodus  facta  fuerit,  per 
quam  quae  ab  illa  disposila  suntreddereiitur  infirma^ 


mus,  legatosfidet,  Ennodium  et  Fortunaium  venera-  U  iiec  Icx  a  nobis  processerii,  ciijus  novitaie  siatuta 


biles  episcopos,  sed  eiiam  viros  religiosos  Venantium 
presbyterum,  Viialem  diaconum,  ei  llilarum  nola- 
rium,  qoales  poscebat  causai  subliniitas,  destinavit; 
qui  negotii  magniiudiuem  impKTe  possent,  ecclesia- 
stici  loce  sermoni^ ,  quique  operante  Deo  omnia 
subtUiler  requirenles  quse  ad  rectam  ei  veram  Cbri- 
slinnorum  periinent  fld^m,  etipsi,  sicut  decuii,  de« 
clararunt,  et  a  nobis,  sicut  oportuit,  agnoverunt : 
quia  una  est  Ecclesia  Dei,  apostolicis  ubiqne  (irmata 
doctrinis.  Unde  quis  aiideat  de  Domini  nosiri  Jesu 
Cbristi  incarnatione  aliter  quam  liab  t  veritas  ipsa 
senlire,  nisi  ut  confiteatur  xqualem  et  consubstai> 
tialem  Patris  Filium ,  salutis  no&trae  causa,  juxta 
annuntiationem  archangeli,  in  utero  virginis,  camem 


praefati  episcopalis  concilii  solvercntur,  maxime  cum 
ipsa  synodus  dixerit  anaihema  esse  debere,  qiiicun- 
que  aliam  (idem  quam  opud  Nicaeam  trecenti  decem 
et  octo  venerabiles  Paires  ct  nstituerunt  dorere  vel 
immuiare  voIucHt,  ad  boc  eiiain  eos,  quos  supcrius 
comprehendimus,  id  est  Nestoriunl  et  Euiycheteni 
damnaverunl,quos  nos  quoque  damnamus.  Nani  pro 
hac  causa  attesiautur  hohU  etiadi  divinx  litlerae  ad 
Alexandriam,  noii  scmcl,  sed  multoties  destinatflp. 
Per  quas  objurgavitnus,  cur  sibi  non  arbitrentur  posso 
sufficere  directam  fldei  doctrinam,  recedentes  ab 
anathemaie  Chalcedonensis  synodi  vel  venerandae 
memoriffi  Leonis  episcopi.  Unde  non  parvum  studiunn 
apud  nos,  et  inieniio  in  praesenli  quoque   perdurat. 


ex  eadem  assumendo,  bominem  raciuni?  et  slcut  aii  C  quatenus  a  superfluo  anathemate  eosdem  po^simus 


Aposiolus,  in  scrvili  forma ,  ut  crucem  pro  nobis 
carne  susciperet.  De  quo  beatus  Petrus  apo^tolus  Ju- 
daeis  dicit :  Yos  petislis  vobis  dimitti  virum  homlcidamf 
auctorem  vero  vitce  inlerfecistis.  De  quo  etiam  legitur 
in  Paulo  apostolo  :  Factus  obediens  usque  ad  mortem^ 
mortem  autem  crucis,  Confiiemur  enim  quod  genitrix 
Dei  beaia  virgo  Msiria  in  vera  came  ei  anima  rationa- 
bili  et  intelligibili  nobis  Deum  peperit  salvatorem, 
quem  homousion  Deo  Pat  i  et  Spirilui  snncio,  atiie 
sa^cula  eumdem  nobis  quoque  homoiision,  propter 
peccata  nostra  in  fine  temporum  credimus  et  prol  a- 
mus  fuisse  progrnilum,  sicut  prophela  David  dicit  : 
De  ventre  mairis  %neai  Deus  meus  es  tu  (  PsaL  xxi  )• 
Quae  tamen  ila   sine  defeclu   vel  confusione  nostri 


absirabere,  et  sancrae  Ecclesix  universali  conjungere. 
Decapitulo  vero  quod  solum  videiur  esse  residuum^ 
nosira  voluntas  peiiiioni  vestrae  fortasse  propter  uni- 
laiem  Ecclc^iarum  conveiierat,  nisi  alia  Venerabiii- 
bus  Ecclesiisex  hocremovcri  scandala  crederemus. 
Nunc  universa  quae  sint  facienda  perpendiie,  quit 
grave  esse  clemeniia  nostra  judicat  de  Ecclesia  ve- 
nerabili  propter  mortuos  vivos  expelli,  nec  sino 
multa  effusione  humani  sanguinis  scimus  p*osse  ea 
quse  super  hoc  scfibiiis  ordinari :  omnia  lamen  t 
Deo  sperantes,  per  concilium  melius  agere  poteritis, 
quam  ab  bis  hominibiis,  qui  propter  errorcs  suos  pro- 
vincias  percurrentes,  inimicam  Evangeliis  sanctis  et 
Ecclesiis  volunt  esse  discordiam.  Ergo  ut  sii  placcns 


corporis  e&t  assumpta  nostra  substaniia,  ui  in  eadem  D  superne  majesiati  Ecclesianim   uniias,  proviilete  : 


carne  Dei  Filius  mundum  examinatunis  advcniat, 
oculis  omnium  vulncnim  et  clavoriim  indicia  reprae- 
senians,  sicut  scriptiim  est :  Et  videbunt  in  quem  pu- 
pugerunt  {Apoc,  i).  Cum  omnibus  ctiam    ortliodoiis 

■  Ha^c  epistola  cum  quibusdam  sequentibus  scripla 
est  ab  Anastasio  imperatore  annoDom«ni  516,  quando 
edita  caiholicae  fidei  professione  se  catholicum  esse 
simulavit,  ut  scilicet  hac  arte,  po|iuli  favore  raptato, 
metum  Vitaliani  exculerei.  Addiditreverentibiis  sedis 
apostolicae  legatis  Theopompum  et  Severianum ,  bo- 
niines  laicos,  qiiibuscum  de  rebus  ecclesiasiicis  age- 
rctur.  Anasiasium  his  litieris  catholicam  fidem  veie- 
ratorie  el  per  summaip  calliiliiatein  professum  esse, 
eademque  f.illfndi  arte  Chalcednnf^nse  conciiiuni 
approbasse,  ex  his  quae  superiiis  de  ipso  scripia  ha- 


quia  qiiid  nobis  in  eis  qua6  prabfati  sumus  obsistil, 
ignoramus,  si  bene  nos  arguit.  Per  omnia  lamon 
volunlatis  nostrae  puritaicm  legatorom  jiostrorum 
poteritis  narratione  cognosccre.  Petimus  auiem  ut 

bentur,  etqux  de  eodem  scribeniur  infra  manifeste 
demonstratur.  Legati  quos  misit  fucrunt  alieni^  a 
catholica  reli^iione,  defensoresque  haeresis  Eutjrchia- 
nae;  ideoriue  praecii  ue  Itomnm  venerunt,  ut  (si  fieri 
poluissct)  ipsuin  llormisdain  ad  suas  ipsonim  partcs 
adducerent.  At  ubi  haec  adco  inc^tspecUta  Hormisil:) 
comperil,  legatos  re  infecta  ad  impcratorem  rediri! 
jussii;  jam  de  Anastasii  perfidia,  diu  piorum  verbo- 
nim  involucro  velaia  ,  certior  facius.  Hacc  coiistaiit 
iufra  ex  epistola  Hormisdae  ad  Aviium.  Scv.  Rixius. 


585  nORMlSDJ:  PAPi£  !S8i 

pro  nobis  aposiolatus  Tesler  orare  dignetiir :  quod  A  commendat  inrenfio.  Prudeniix  siqnidem  8peci.ile 


vos  lilMrn  I  aiiitno  facere,  hac  poliTimus  maxime 
rutioiie  cognoseere  ,  si  perfectam  nobis  uniUiiem 
Ecclesiarum  digiiflhia  fiieril  D<-iis  vobis  disponeini- 
bus,  condoiiari*  :  illam  en  m  vos  Dei  magn^in»  bene- 
dictioiiem  diligeiitiltiis  Si;  mandavil  alqiie  d(*navii, 
qiia  declaravii :  Pacem  meam  do  vobU,  pacem  mea  n 
dimUto  vobii  (Joan,  xiv). 

EPtS  I OLA 

ANASTASII    IMPEHATOniS   AI)    HOnMIsDAM    P   P   M. 

Theopompum'  ei  Severia^um  hominet  Uicos ,  tegalos 
pon  t  ci  ad  mlutalionis  officium ,  et  pacem  ronci' 
licndam  m  ttit. 

AnastaHOS  Aiigu  tiis  llormisdse  papnp  per  Tlieo- 
pouipiim  el  Severiaiium  viros  clarissimos. 

Omnia  qune  bcnignilas  conceperit  animorum,  duli-i  » 
ambiluel  fcstluatione  lautlabili  propagantur;  nrcsibi 
requ'em  fiutaiit  posse  pracslari  ,  doiiec  anl  cffectum 
saluberrimuin  desiderala  pcrdiixerint.  Ct  tunc  qiix- 
dam  ipsiiis  resrmaliniiis  lit  requies  ,  diim  coniigcril 
Spes  votorum.  Quod  in  prxsenii  nos  ceria  nlin:  e 
pertul  mus,  doiiec  cceleslis  Divor  et  iioslrx  pi  liiio.ii 
aud'tum,  et  vestr.-c  proufiss  onis  st^remim  douet  efle- 
ciuiii.  Ergo  qu<a  vcl  niaxima  iiiiieris  longitudo,  et 
ti!tra  solitiitn  morem  biemalis  asperiias,  qiiod  rpta- 
bamus ,  noliis  fecit  incertum  ,  interiin  intra  nnimos 
desiderat*;  compressimus,  beneficia  «livina  captanes, 
qiiff*  bonae  exitus  lei  siia  inlerpositioiie  decidunt. 
Agnosceiiies  igiiur  qiiod  ejus  priinam  iiobis  gmtiam 
condonavtt,  ut  inissa  ad  nos  iegatio  ad  beatitudinem 


dociimenium  est,  cum  id  quod  sibi  ulile  credii,  impa- 
lirnier  inqiiirit.  Nam  si  in  corpornm  morbiii  noxia 
est  larda  curaiio,  quinto  niagis  in  salule  animae  gr:«- 
viiis  cst  fi  rendus  remedioruin  fidclium  serior  appe- 
litusf  cum  moneamiir  ^pirilualibus  i  sliiuiis,  iie  qw:R 
prode8se4>'SSur.l  iu  dieni  p«)Sterum  diflTcraniur,  chi- 
niante  sapieulissimo  Salomone  :  Ne  tnrdn  convertl 
ad  Domniim,  et  ne  di/ferai  dedie  in  diem  {Eecli,  \)  : 
quia  sicui  in  incerto  viige  tenipora ,  iL^i  in  lufo  ani*- 
m.^e  coiivcnit  c^w  temedia,  ut  intret  in  g-^uiliiim 
doinini  sui ,  quem  venirns  dominus  ea  qu.x  siM  pla- 
rent  inven«*rit  operari.  Uude  et  faleor  mc  fuisse  mi- 
ratum,  ciir  taud.n  leg.itio  promissa  lanlaverit ,  cuin 
facienda  ista  sint,  ut  regna  ca>li^stia  rapiauiiir.  Vk* 
nimtanien  iiistiiicius  ipse,  qiiein  mansuetudiiiis  ve- 
strie  decf:  rai  ano(|uium,  spem  siipernx  inisericoi^di.-e 
p  llicelur.  Desnper  esi  eiiim  ei  ipsum  velte  qnod 
bonum  esi.  Confido  aiiiein  quoniam  qui  coppit  in 
vobis  opus  boniim  perOrict  nsqne  in  finem.  En!0  vi.i» 
ciii  coepistls  lnsistiie ,  el  Fpret  s  errantium  tuhri^^is, 
nobiscum  supra  petram  soli«lam  tenete  vestig^a.  Tali 
crevii  Ecclesin  sahcta  consensu,  quod  bis  verbis  ai  o- 
siolicorum  aciuum  lesiatur  bistoria  :  MuUiiudvm 
credentinm  eral  eor  unum^  et  anima  una  {Act.  wj  N  •!» 
qiiemadmo.liim  connriti  pote>uni  gnlisp  vinc^lis,. 
quorum  di^nnt  cor 'a  senlentiis?  Fac,  donj' c  iiiip<!- 
rator,  effeclum  reruui  fidein  probare  v«rboruni.  N"n 
e  im  sermonilius  cogno^cuntur  bombium  corda ,  sed 


«...  .  ,  enectibus.  Cum  et  Al»rabam  piier  nnslrr  non  nuda 

tnam  feliciter  remearel ,  ad  ^eciiiid  »m  processimus  r  ».      /» •         ^  «j  i    .      i 

.  j,  , ^,_ , , ,    '^ '  ^  D«»o  fide,  sed  opere  fidem  comuemiante  placiieni. 

Uiide  vel  pro  dispensalione  mihi  cretiia,  vel  pieiatis 


jt  dirigeretur  a  ncbis  promissa  lcg:ilio,  p<*r  qunm  et 
commemoratio  fieret  eorum  qux  cuin  sanciis<imis 
viris  longa  dcliberaiioi^e  coniulimns  ,  ei  inde ,  Deo 
au*(pice,  tnm  nostne  peii  ionis ,  qiiam  vesirx  grati:f , 
nd  iiit*'gnim  lux  sereua  resp'endeat,  et  loti  orbi  gau- 
dia  exspeciata  donen^ur.  Cominemorationis  itaque 
loco ,  ei  saliiiaiionis  hnnorein  reddendo ,  Tbeopom- 
pum  viruiu  illustrem,  comitem  domcsiiicorum,  agen- 
lem  sacri  nostri  palaiii  sdliolam,  fidelem  nobis  vcl  pro 
Buis  niorihus,  vel  pro  ipsa  afTcctioue  genitali  nosirac 
pmvinciae.  sed  ct  Severianum  virum  clarissimum 
coiniiem  sacri  nostri  consi-toni  ad  vesiram  direxi- 
uius  ^anciitatem,  qui  ordiiietn  litierai  um  prupria  voce 
testunies,  ad  celeriiatem  exspcctata  provocent,  qu8 
ociani  ccelcsti  misericor 
XVII  cal.  Aiigiistas  Consta 
siiiio  consule  (anno  Doiiiiui  516). 

EPISTOLA  \L 

AD  ANASTASlUU  AOGUSTUM. 

Frnnde  Ann%tam  imperatorii  nondum  detecta ,  laudai 
vJHt  htudium  de  pace  concitianda^  monetque  ut  tandem 
damnatit  hiere»ju»  Eccte$ia  uuitas  toriiatur  effe* 
cinm, 

llormisita  Anastasio  Augusto  pTTheopompum  et 
Scverianuni. 

Sollicitari  animum  tuum,  clementissiroe  imperator, 
ainbitiosa  avidiiate  commemoras,  donec  speral»  uni« 
laiis  rediiiiegraiio  optata  contiiigat.  Dona  sunt  desi- 
dcria  saluiis ,  ct  laudabilis  qu.e  se  hiiJu<modi  Deo 


veslnc  circa  me  beni  nitate  perpeusa  .  domine  fili, 

horior  et  supplico,  nt  sto«1inm  pncis,  qiiod  per  scri« 

pia  pn  fertis,  ad  Componenda  nobiscum,  adjiiiore  Deo, 

ea  in  his,  quibu^  laSorant  Erclesi.T,  dirigatis,  quia 

secundum  propheiam  :  Pa»  mulla  ditigenlibus  nomen 

tuum,  et  noH  esi  iltis  icanddlum  {Psat,  cxviii).  Non 

sunt  incognila  apnd  mansiieiu  linem  vestram  quas 

nos  ab  ca.  qiiam  redintegrare  rup'iniis,  unitaie  di- 

scemanl.  Date  operani,  iit  laudaudo  qu.!!  profiiemini» 

cnmpleantur  eiTcctu.  Et  aposioli ,  cujus  communio^ 

nem  creditis  expeiend.iin  ,  toiis  viribus  seqiiiminK 

disciplinain.    In  totum  perdila  noxiomm  decliuaie 

,.  ..  ,  ,7  .        eontagia ;  Sf*ien!es  non  habere  cnm  religiosis  inipio» 

ili:e  credimus  placuisse.  Daia  n        .  .•       « j  .  a»' 

,.    n\  ,    .     ■' porlionem,  nec  ullum  fidci  cum  perfidia  esse  c  usor- 

•taiiiinopoli ,  Pet  o  viro  claris*       .       „  j  .    .  .        •    • 

lium.  (.onscquens  est  ut  qui  errorum  delestatur  pnnci- 

pes.  oderit  seclatorcs.  E&secrabile  bnbe».'nr  in  nvi^e, 

qiiod  damnaiur  in  semine.  Ofle'  le  lioc  munus  Deo, 

pro  vcj^tris,  precpr,  oOcrle  lemporibus^:  j:ini  diii  ba<»c 

a  vobis  hosiiam  pro  ta*  t  s  qunR  v  b  s  cont«lit  (  bri- 

slUH  beneflciis  exspeciai.  Quid  opus  esi  apuil  iliutn 

preces  adbibcre ,  qui  supplicai  ?  Vos  seuatui  urhis 

Romae,  ut  me  ad  pacem  bonareior,  injungiiis.  Ego 

Don  solum  cum  bis  ad  vos  supplicationis  verha  coii- 

verto ,  sed  vestgiis  vestris  pro  universali  advolvor 

Ecilesia.  Audite  me  pro  Chrisio  legatione  fungen- 

teia  :  non  patiamini  ab  improbis  canibus  Cbrisii 

mcmbn  discerpi :  qnsc  insan  bilia  videti«,  abscb- 


S8S  EPISTOL/C: 

dite,  et  (fiitt  jepa,  cnnle.  Cur  quae  sana  sunt  in?a- 
lidis  conjuncla  qualiunlur?  Servate  ordinem  quem 
«niias  ipsa  prxfinil,  et  pacem  niuniJo,  quam  fioscitis, 
reddiie.  Ilare  et  sub  prassenli  occasione  deposco ,  et 
rursum  sc  s.Tpius  supplicare  curab*,  sperans  impor- 
tuiiilaiem  hanc  meam  el  Deo  esse  placiluram,  el  apud 
ViiS  qiioque  per  assi<iuas  petiliones,  qiioninm  id  nos 
Dominus  docnil,  vacuam  non  futuram.  Daia  R  inae 
(nitno  Dumini  516}. 

EPISTOLA 


ANA<TASII    AD   SEXATUM  URBH  ROM^e ,  PER  THEOPOMPOM 
ET  SEVERIANUM  VIROS  CI.ARlsSIUOS. 

Ponlificem  el  regem  ad  paeem  hortaiidos, 

*  lm|>eraior  Capsar  Flavius  Anasiasius  pius,  reliz, 
victor,  seinper  aiigiislus,  Germanus  iiiciylus,  Fran- 
cicus  inclytiis ,  Sarmaiicus  iiicl^tiis ,  paier  patriae, 
proconsiilibiis,  consnlibus,  pra;tonbus,  Iribunis  plc- 
bis,  senaluique  sue  salu<ein  dicl. 

Si   v«>s  liberi'{ue  vesiri   vaielis,  hene  est  :  ego 
eserc  lusq-:e    meus    Ta'emu8.     Qiiotiens    uirisqiie 
publicis  rebus  pro$p>-ra  Toliintile  cotisulitiir,  iion 
solum  ckboriaiio,   sed  poslulaiij  qnoque  creditur 
conveniens ,  ul  diiabus  in  unum  concurreiiiibus  cau- 
sis  aninius  incitiius ,  qitod  felii  et  bonum  partibus 
sil,  valeal  adipisci.  Si  etenim  Chrislus  Deusei  Do- 
Diiiius  nosler ,  el  pcr  iniii^simam  volunlalem ,  et 
qiiamdam  dispe:isalioiiis  peliiioiii*m  ncis  revocavii  ad 
se,  et  letlempios  proprio  sangiiine  liberiali  restituil, 
01  s:ilufem  ro  rialit:tli  prxsiaret,  non  videlur  absnr- 
dum,  tain  apiitl  gloriosissiinum  regein,  qnam  apud 
beaiissimum  papam  almx  urbis  Ronr.i* ,  paires  con- 
scri  los  lin}»eri:iii  pelitioni  conjunclos,  ea  sperare, 
qux  et  nobis  et  sibi  Dco  :innueiile  i>i  comniune  pro- 
fiiiaiit ;  boc  e^t ,  ne  fugitivorum  audiant  concinnaios 
seriiiones  ,  mendacit)  soio  coniposilos ,  sed  Siitisfa- 
ciioiM!  ^uscepia  ,  qii.im  ei  veiitas  el  legalorum  qui 
dtrecti  ^unl  iiiquisilio  pntcfecil,  ad  desideraiam  pa- 
cem  acceplabili  Deo  voluptate  cencurral.  liidubiialum 
siq*>id<in  est  ex  loiiga  annorum  serie,  miiliam  par* 
tem    reipublicx    vesirain    vindicare    conslan'.iain. 
Proinde  oportet  sanctisstmum  coRiuin  vestruni  solerti 
studio  ac  provido  iabnre  conlendere;  lam  apiid  ex- 
celsum  regem,  cui  regendi  vos  poiesias  el  sollicitudo 
commissa  e^t,  qiiam  apud  veneiaiiilem  p;ipam,  cui 
inlercedendi  apiid  Deiiin  iacultas  est  pra^sli  a ,  ut  in 
ea  p:irte  auiini  sui  boniiatcin  dignentiir  iinpeiidere, 
io  qiia  utriusqite  reipiibl.cae  inembra  spera^a  sanilale 
salven'ur.  Iinpli  bilis  eniiii  veterem  consuetudnem, 
et  nimis  consiiio  vesiro  nolissiinam,  si  ea  qux  publi- 
ca*  utliuti  conveniunl,  Iraclando,  sperando,  postu- 
lando,  elTeclum  adipisci  Deo  auspice  Teceriiis.  Dala 
T  r>aleiidas  Aiigiisii  (anno  Domini  516),  Cbalcedono, 
Peiro  \iro  clarissimo  consule. 


ET  DECRbTA. 

A  RESCR1PT€M 

SEXATUS    LRBIS    ROM/E    AD    ANASTASnJM    AUGUSNJM    PBR 
TUEOPOMPUM  ET  SEVERIAXUM  VlROS  CLARI^SIMiiS. 

Poniificem  semper  paen  [uitu  itudiosum^  quam  penden 
ab  A(  acii  damnaiione  fattniur, 

Si  prinia  semp«T  esi ,  imperator  itt\icte ,  a  regen- 

tibus  suppliiium  speclata  devotio,  si  sola  giatia  do- 

minoruiu  coiicili  itur  obse<|Uio ;  indubiianter  agnoscrs 

sacr»  jussioiiis  oracula  qiianta  senalus  ves  ri  fuerint 

gratulaiione  su«cepla,  mailme  cumad  liosel  animus 

doniini  noslri  invictlssimi  regis  Theodorici  fi'ii  veslri 

mandaiorum    vesiroruro    obedieniiam    praicipieniis 

accederel,  el  sciamus  su|>er  oninia  beneficia  vcstra 

tunc  m.igis  iios  erigi,cnm  dignos  crediiis,  quibiis 

debeal  imperari.  M<»x  i^iiur  sacrae  sludio  jussionis 

impleiid» ,  beali&simum  papam  Hormi»dam  cre^lidi- 

^  roiis  deprecandum  :  de  quo  paniin  esl  dicere ,  quia 
voia  supplicaniium  benignitate  prxcessil ;  sed  et 
nobiscum  suas  preces,  ul  quod  lior.amini  ffat,  ad- 
junxil ,  evangelicis  Tolnnlatero  suaro  tt  siimoniis 
asserendo «  ostendens  ronndum  siipra  multilitdinem 
peccaloruin  suoruin  scandalis  plus  gravauim ,  dum 
Tox  sii  isa dominica  :  Va  mundo a scandalis  {Mauk. 
xviii).  Ei  idein ,  oporlere  bomines  scandalizaniium 
partes  meiiibrorum  absciiuie  e  ,  qunm  ut  in  ignem, 
non  renuntiando  scandalis  ,  miiianlur  ciernum.  Sed 
et  (K>si  baec  divinx  lectionis  exemclis  ,  quam  bniii 
8  ni  rructiis  pacis ,  ostendil  cum  dicent :  Et  ap<  sio- 
lum  Pauluin  gratia  Dei  pleniiin  ,  niltil  tanien  quiiius 
bene  cupiebal,  quod  0|tlarel  melius,  iiiven  sse;  ni%i 
ul  pas  Dei,  qux  esl  supra  oniiiem  exceileniiain ,  in 

C  eorum  sensibus  abiindaret ;  qr.odque  in  Evangi'lio 
Doinini  sii  vox  isla  dii  eiilis  :  Quoniam  pacifid  filii  DH 
vocabuntur  {Mailh.  v)  :  ct  iieruiu  nd  ijStini  Sor p:ii- 
rnruin  oinniuro  revertendo  doctnrem,  qiianto  i|  si  vel 
tide,  qua  ei  coelesiia  regna  pr.Tsuniimus,  a  peccaio- 
rum  crueialibus  credendo  salxaniur,  carit:is  sii  innj«»f, 
ostendii,  tesiimonium  iale  snbjiciens  :  Spes^  fiJet^ 
curitas ,  major  autem  ommum  caritas  {I  Cor.  xiii)  :  id 
eslSpiriliis,  gratia  doname  divina,  c^iriiatem  virtiili- 
bus  0  i.nibus  exaltal.  Non  habemes  ergo,  si  ei  pro- 
pler  puenain  scaiidaia  declinanuis,  et  pacem  propter 
pacis  bona  seciainur ,  el  ad  cariuiem  nos  qui  esl 
carilas  Cbristus  bortatur ;  qnid  csl  eniro  quod  retinet 
calbolico  ardore  festinos?  quid  esl  quod  deliitquentis 
Acacii  iinpeilil  volentes  Clirislum  videre  persona  f 

^  quid  est  qiiod  a  suo  iilieri,  alieno  gravaniur  errore  ? 
Ilaec  curo  Tenerabilis  papae  laiius  fuerinl  expediia 
rescripiis ,  pro  nosirae  tamen  obsequio-cre<iidinius 
devoiionis  indenda  ,  ne  non  rogasse  |)ularemur  re- 
condeiido  res|ionsum  ,  quod  accepimiis  deprecanies. 
Proinde,  piissime  iin;)erator ,  liarc  suo  nomine  sena- 
'tus  ^erenilalis  liiac  clementi»  provocalus  adjunxil, 
ul  qiii  9nlmo  quainbeingno  in  utraque  republica 
concordanda  ruisli ,  l:im  e^^se  pio  in  Ecclesic  redin- 
legranda  uniuie  noscaris.  Nam  ul  pax  i!la  regnorum 
lantum  scilur  prodesse  subjectis ,  sic  haec  religionis 


•  (h  editto  c  Rom.  episl.  P.mitf.  Romnnorum  hl  nicusinclytus,  Frandcus  incimus  Tribunlc.  Pot..XXV 
liiiili  iia  efiiintiantiir  :  Imperator  Lcesur  Havius  Ana'  cot.  iii  ptiis,  ftliT,  victor,  ac  iriumphator  semperaugU' 
}•««.!/  gontifx  mctytus,  i»ermanicus  inclylus,  Alama-      stus,  pater  pntriiP,  consulibus,  ctc. 


SS7 


IlORIllSDifi  PAP.fi 


5Sli 


eum  populo  suo  proficii  imperaiiti.  Eienim  quis  non  A  a  vero  praesule  Romanae  EccJesi.ie  Loone.  Rogo  au- 


hsRresum  perfldarum  sequaces  plus  quam  ipsos  deli- 
quisse  putct  auetores  ?  Qui  non  post  paiibulum  crucis 
dividenies  iierum  Chiisii  membra  condemnet?  Uti- 
iian.  haec  jam  vobis  regnanlibus  causa  ccepisset,  ut 
facilius  mala  rcprimerentur  nasceBtia ,  quam  prove- 
cta.  Nam  quis  ambigai  non  poiuisse  ejus  existere, 
cujus  corrigi  temporibus  viderei  errorem?  Per  Eiino- 
dinm  etFortunalum  episcopos,  '^  Venantium  presliy- 
terum,  Vitalem  diaconum  et  Hilarum  nolarium. 

EPISTOLA 

MVE  EIEMPLUM  RCLATIO.XIS  JOANNIS  BPISCOPI  NICOPOLl- 
TANI,  PER  RUFIMUM  DUCONUM  EJUSDEU,  AD  UOR- 
MiSDAM. 

Catholicam  fidem  profitetur,  et  quas  vitanda,  quceve 
servanda,  moneri  cupit. 

Domino  meo  per  cuncta  sanctissimo  ac  beatissimo 
palri  patrum,  comminislro  ac  priiicipi  episcoporum 
llormisdae,  Joannes  in  Domino  saiutem. 

Cura  mihi  exstilit  semper  nihil  amplius  quaprere, 
nisi  agere  propriam  et  fam.liarem  conversationem 
▼acuam  soliicitudinis  et  anxieta  is  inund  *nx  :  sed 
quia  Deijudicia  aby»tus  muUa  est  (Psal.  xxxv),  sicui 
ei  ve^irain  coguosco  docere  beatitudinem,  patre 
Dostro  quondam  atque  archiepiscopo  Alcysone  a 
Chri^to  ad  supernas  mausiones  evocato,  ea  ratione 
qua  ipse  cognnscit,  qui  est  possibilium  dominus,  in 
lue  sancta  synodus  bonorum  actuum,  ac  clerus  pas- 
lorum  transiuiii  sortem.  Ego  autem  cuncla  referens 
Deo,  qui  balbutieutium  linguas  liberas  facil,  decen- 


tem  pleiiius  atque  perrectius,  quae  servari  oportet, 
commonete,  et  a  quibus  abstinere  debeam,  vestrii 
custodibus  litieris  intimate  :  ul  si  fortassis  aJhuc 
inexercitatus  ordini  deputor  leciionum,  seu  dixi, 
sive  egi  apostolicis  doctrinis  vesiris  incongruuin, 
vestris  imbutus  sermonibus  possim  hxrelicorum  oh- 
sistere  machiuis.  Hoc  enim  faciente^,  sanotissime, 
firmiores  nostrx  sancta!  synodi  invenietis  episcopos, 
ei  bonoruraaciuum  clerum  acpopulumconnrmabitis, 
lanquam  rauiiliarem  vobis  reddentes  sanctam  Nico- 
politanorum  Ecciesiam.  Venerabilem  vero  diaconuin 
Rufinum  ad  tam  necessariam  causam  directuni,  pa- 
cifice,  sicut  vos  decet,  rogati  suspicite;  etfiduciam 
tribuentes,  ce!erem  ejus  recursum  ad  nos  prsstare 
Bdignemini,  portantem  spiriiualia  ai<]oe  apogtolica 
constitnta.  Cunctam,  sanctissime,  omncm  in  Chrisic 
fraiernitaiem  vcstroe  lieatitudinis  ego  et  qui  mecufn 
sunt  plurimum  salutamus  in  Domino. 

EPISTOLA  VII. 

AD  JOANNEM  NICOPOLITANDM  EPISCOPUM. 

Commendat  illius  religionem  :  Neslorium  et  Eutychen 
damnandum,  et  quomodo  qni  ad  fideni  revertun- 
tur  recipienH  sint,  per  indiculum  se  stgnificaturum 
seribii. 

Ilormisda-Joanni  episcopoNicopolitano  perRufinum 
diaconum. 

Gavisi  sumus  in  Domino  valde,  fraler  carissime, 
acceptis  litteris  tuis,  in  quibus  te  profiteris  sacerdo- 
tium  Dei  graiia  suscepisse.  Hxc  est  fides  certa,  liorc 


Cer  ad  veslrat  orationes  concurro;  ui  juxta  con^ue-  ^  spes  sineambiguitate  secura,  qoa  creditur  lolius  boni 

indinem  aposiolicse  sedis  vestrx,  quae  cunctarum 

EGclesiarumcuraml;abei,et  Nicopoliianorum  habere 

dignemini,  secundum  antiquam  spiritnalem  disposi- 

iionem  vestram.  Petenti  ctcnim  mihi  dari  spiritum 

ad  apertionem  oris»  sicui  docuit  Apostolus  (Ephes, 

vi),  atque  ipse  eiiam  Dominus  prxcopit,  mecum  pe- 

iiie  horum  datorem,  et  cuiu  quaerente  pariter  qux- 

rite,  et  pulsantem  spiriiuali  manu  vestra  suscipite. 

Iloc  eniin  vobis  facientibus,  putero,  sanctissime,  el 

accipere,  et  inveiiire,  ei  aperien^e  Christo  recta  per 

verbum  veritatis  imedere.  Qiioniain  vero  quidara 

dissimuiantes  nobiscum  credere,  atque  sectari  san- 

elas  syoodos  quae  NiCtX»,  Constantinopoli  atque 

Ephesi  congregatae  sunt,  in  qua  principes  exstiterunt 


causa  i<i  superna  dispeasatione  consistere.  Cujus  rei 
scieniiam  babens,  fraier  carissiroe,  beneficiorum  qwx 
a  Deo  nostro  consecutus es,  religiosi  animo gratiam 
confiteris ;  lieet  boc  quoqne  de  eodem  clemeniiae  fonie 
descendai,  ut  se  auctori  sno  humana  submiitat  hu- 
militas.  Ail  enim :  Superquem  requiescetspiritunmeus^ 
nisi  super  humilem^  el  quietum,  et  trementem  sermones 
meos  {Num.  xi)?  \n  his  ergo,  in  quibus  hujusmodi 
probaris,  clarius  eluct-scel  aliis  etiam  viriuiis  hiijus 
futurum  exemplum ;  quando  ad  hoc  etiam  Deo  insti- 
tiiente  perducius  es,  ut  et  de  le  catholicorum  glorie- 
Ur  Ecclesia.  Nam  sicut  divinis  lestimoniis  eruditus, 
ei  juxia  Apostolum  sacrarum  Litlerarom  iustitutione 
formaius,   boc  auspicium  tu»  ordinaiionis  edidisti. 


aaiictissiiuae  roemoriae  episcopiCaelestinusaposloiicai  ^  ul  adversos  deviantes  cum  sedis  apostolicae  senten- 


•edis  vestrae,  et  Cyrillus  Alexandrin.^e;  insuper  etiam 
quaeCbaloedone  adversus  Euiychetem  impium  con- 
gregataesl,  quae  omnes  praedictas  veritatesorthodoxa 
iii  se  raiione  firmavit.  Tanien  audeni  nos  impugnare, 
tanquam  vinculum  concordiae  sine  ratione  vilantes. 
Votum  autem  mihi  est,  vestram  seqni  doctrinam  sicui 
imer  sanctos  prxdecessor  meus  Alcyson  exstiterat, 
el  anathemaiizo  Dioscorum,  Timotheum  appellaiion.e 
^iurum  el  Petrum  borum  successorero ;  ei  Petri 
comrounione  cum  bispermixiuni  Acacium^ei  Petrum 
qui  Antiochenam  perturbavit  Ecclesiam,  sequens  in 
omnibus  synodicas  ei  apostolicas  episiolas  scriptas 
*  Vn  edit.  Romana  esi  HHarianum, 


liis  convenires.  Neqiie  enim  remunerare  aliter  tanto- 
ruro  beneficioruro  poteras  largitorero,  nisi  adversus 
iniroicos  ejus  evidentero  zelum  apostolicae  confessio- 
nis  os  enderes. 

Notum  esi  enim  eos  exira  religiosa  septa  consis- 
tere,  qui  et  ipsi  profitenliir  conscientiam  fidei  atqne 
fiduciain,  sed  infrucluosa  esl  apud  eos,  quamvis  cnm 
religiosis  congrua  sanctae  cororounionis  xqualiias, 
quia  procul  dubio  qui  ea  quam  mei  uit  liherlate  non 
utitur,  subjectum  se  iniquitatibus  confitctnr.  Quid 
gloriemur  his  quas  non  seqiiimur  disciplinis?  Falso 
appellai  roagisinim,  qoi  se  insiiioiionibus  ejus  non 


ssr 


EPIST0L.£  ET  DECrtCTA. 


MM) 


prolnt  esse  diseipulmn.  SeJ  (|uia  nobis  nunc  omnia  A  queex  nobis  in  regnante  fuere  Gonstan      poli;  coin 


in  conressione  similia,  et  liberutis  propriae  resnmp- 
sistis  affectum;  paternaerursus  iiaereditatis  cupientes 
esse  consortes,  ampleclimini  gratiam  traditionis  an- 
tlqn» :  et  in  illius  inconyulsi  fundamenti  stabilitate 
persisiite,  non  cum  temporibus  corda  mutantes;  in- 
constantis  enim  mutabilitas  isla  solet  esse  proposili : 
atqoe  ideo  bene  Tundatis  oportet  inhaerere;  qiiando 
bojusmodi  studia  clementia  scit  fovere  divina,  oi 
fidei  vestrx  firmitas  vobis  de  alionim  salute  fructifi- 
eet,  ei  fervore  vesiri  studii  alionim  quoque  animus 
ad  resumptionem  bonorum  suorum  possit  accendi ; 
qoatenus  et  de  vobis  quoque  sanctus  apostolus  di- 
xisse  credatur  :  jEmulaiio  vegtra  provocavit  plurimes 
{II  Cor.  ix).  Ergo  Nestoriiet  Eutycbeiis  impietatibos 


vestri  snnclissiiiii  vicarii  Ennodins  et  Fortunalus 
episcopi,  Yenantius  presbyter,  Yilalis  diaconus,  et 
Hilarus  noiarius  degerent,pietaiisagonem  susceptuni 
tonentes.  Nobiscum  autem  fuit,  inter  sanctos  factus, 
paler  atqiie  arcliiepiscopus  nosier  Alcyson,  qui  cum 
omoi  pracsuroptione  supplicibus  utcns  libellis,  apod 
Teslram  beatitudinem  dignus  effectus  est  aposlolic« 
sedi  vesirx  communicare  nubiscum.  Sed  quia  re- 
pente  qui  cunctorum  reiinet  potestaiem  hunc  ad  se 
evocavit;  nos  irrefreiiabili  fletu  detenti  pervenimus 
lamen  ad  palriani,  nuUo  modo  errorem  propter 
Dei  gratiani  sustinenles,  sed  ubique  vestra  decreU 
seciaiiics. 

Flentibus  autem  n  bis  atque  lanicntantilms  cnm 


)uxu  synodalia  consiiluta  damnaiis,  sectatores  quo-  B  ,  jg  ^„j  nobiscum  relecii  sunt  in  paroecia  "commini- 


<|ue  eoroni  siiniliter  exsecrantes,  cum  exsoltaiione 
dicamiis :  ExHe  de  medio  eorum^  et  separamim^  et 
tmmttndiint  ne  tetigeritiSf  dicit  Dominui  {Levit.  xv). 
Qoemadmodum  enim  quis  malaniin  Inventionum  de- 
testabitur  principes,  si  non  declinat  sequaces  ?  aot 
quemadmodom  odit  originem,  qui  non  exsecraiur  et 
sobolem  ?  In  discipulis  praedicatur  fama  docentiom, 
et  donec  male  jactorum  seminum  radix  per  succe- 
dentes  colta  floruerii,  tandiu  aoctonim  memoria  noB 
peribii.  Addatur  perdilo  Eutycheti  et  Acacius  disci- 
piilus  sub  communione  Petri,  omniumque  damnato- 
roin  roixius  errori :  quos  vestra  dilectio  litteris  suis, 
dnm  fidem  suam  asserit,  evidenterexpressH.  Ad  in- 
strociioncm  vestrae  fidei  pleniorem,  quo  ordine  ad 
communionem  novtram  soscipi  deceat  revertenies,  ^  docirinis  :  ei  deprecantibus  nobis  inclinptis  aiirem. 


stris,  quis  possit  de  orihodoxis  recte  Cbristi  oves 
tmnsigere;  qiii  consolatur  humiles,  consoialus  est 
etlam  nos  per  vestras  oraiiones,  demonstrans  me« 
tropolilanae  civitati  in  cunctis  sanciissimum  Joan- 
nem,  qui  a  pueritia  in  Ecclesia  sine  culpa  nutritus, 
imo  Uudabiliier  in  ca  degens;  ita  ut  neque  eum  in 
his  (juisquain  tem|H)ribiis  aniecellat;  zelo  auiem  circa 
orthodoxa,  joxla  apostoicas  admonitiones  vestras, 
nulli  omnino  cedens.  Ilunc  ergo  Dei  providentia  or- 
dinavimus  praesulein  Nicopolitanorum  sanctissimn 
Ecclesiae :  et  roganius  ut  juxia  aniiquam  consiietn« 
dinem  hunc  quoque  coniplectamini  patemis  visceri- 
bos  vestris,  nobisque  aut  ipsi,  Dei  grata,  efficiamini 
^  arma  incxpugnabilia  commoniiionibus  veslris  aiqua 


indiculom  subler  adjecimus,  speranles  in  Deum  bo- 
Dorura  omnium  largiiorcin,quod  laudabili  circa  fidem 
▼estnR  devoiioiiis  insiantia,  non  solum  hoc  eorum 
qui  vobis  vicinltate  junguntursaluti  prosit,  sed  eomm 
qooque,  ad  quos  fidei  vestrse  et  religiosoi  voluntatis 
velox  fama  perveneiit.  Ryfinum  siquidem  diaconum, 
qui  nobis  litteras  vestras  obtulil,  in  Clirisii  earitate 
soscepimus,  quem  apostolorumoiationibus  commen- 
danies  cum  pace  remiitimus,  hortantes  litteras,  a 
nobis  tam  ad  caritatem  tuam  quam  ad  synodumdire- 
cUs  populo  relegatis,  quod  et  nos  pro  fidei  vesirae 
comffleitdalione  fecisse  cognosce.  Daia  xvii  calendas 
Deceinbris,  Peiro  v.  c.  consule. 

EPISTOLA  SYNODICA, 

SIVE  FXEMrLAR    R!  LATIONIS   STNODI    EPIRl    VETERIS    AD 

HORIIISDAII   PAPAM. 

Joannit  in  nicopolitanum  epi$copvm  elccti  poitutant 
confirmationem  f  et  in  fide  catholica  instrui  cu' 
piunt, 

Doraino  nostro  per  cnncti  sanctissimo  ac  boiis- 
simo  patri  patrum,  comininistro  ac  principi  episco- 
porum  Hormisdae,  synoJus  veteris  Epiri,  Joannes, 
Matibxus,  ConsUiitinus,  Christodorus  (Cbrisiophb- 
riis),  Hilarus,  ['hilip|ius,  Julianus  et  Chrysippus. 

Si  dignis  pr^Finiis  uii  teiitemus,  necesse  est  multis 
fleiibus  horum  depromptiones  efficere.  Piurimi  nam- 

•  Endembic  nomiua  sedium  atque  in  epistola  59,  5  pari.  ConciL  Clialced.,  unde  nonnulla  cmendavi- 
mus.  IIardijinus. 


et  pietatem  conconliae  reperiatis,  juxla  inspiratam 
vobis  divinitus  apostolicam  providenliam,  ut  inpace, 
quae  est  ei  amabilis,  ciinctae  sanctiKsim.e  Scclesi.ns 
cooptatse  immarcescibilein  vobis  co^onam  nectentcs, 
in  omni  pietate  atque  humililate  comprcliendaiu^  iii 
Christo.  Vcnerabilein  vero  diacoiium  Rufinum,  pro- 
pter  banc  t»m  necessariam  causam  directiim,  liben- 
ter  rogaii  respicite,  et  ad  nos  sub  velocilate  re^ 
mitlite  porianieni  doctrinas  vestras  apostolicas.  Et 
alia  manu  :  liicoluinem  nie  ora,  sanctissime  paier 
patruin. 

"  Ego  Joannos  episcopus  rursus  retuli :  Iiicolumcin 
mc  orn  in  Doinino,  sanctissime  ac  bealissime  paier 
D  patrum. 

Ego  BI:ittl)acus  cpiscopus  Butroti  retuli. 

Ego  Constantinus  episcopus  Haciianopoleos  (lla- 
drianopolcos)  reiuli :  Incolumera  in  Domino  me  ora, 
sanctissime  ac  beatissime  pater  pairum. 

Ego  Christodorus  (Christophorns)  episcopus  An« 
cliiasmi  retuli. 

Ego  Hibirius  episcopus  Photices  reiuli. 
Ego  Philippus  episcopus  Phoenices  retnli. 
Ego  Julianus  episcopus  Dodones  reiuli. 
Ego  Chrysippiis  episco.  us  Congi.T  retuli. 


m 


EWSTOLA  VIII. 

AD  STNOOUH  EPIRI  VCTZRIS. 


Eutychetis  errornm  sectatores  dumnat :  cphcopoi  Epiri 
veieris,  ut  nominatiin  hasreticoi  aiiaihematizent,  hor- 
tatur. 


Hormisda  synodo  Epiri  veicris. 

Beiiedicliis  Deus  Ecclesiaesu»  membra  consocians. 
Benedlclus  Oeiis,  qui  nialigiio  iiisliganle  divisus,  siib 
eadent  qaa  olim  fuorunl,  Tacil  solidiiaie  conjuncios. 
Eisi  enim  diu  perdicis  modu  vociferaviliirrniiciiS,  et 
eos  quos  non  gpnuit,  sicui  assenril  proplieia,  colle- 
fil;  tameii  abyssina  aaibiguitate  desolahilur.  Neque 
enim  oves  dominicxsequunturalienun^  aui  alierhis 
Tocem  pasloris  exaudiuni.  I3iide  iiec  vt>8  ad  s:iki(is 
iter  rediisse  miramur,  cum  laiditaiem  roagis  in  hac 


HOR&IISD/E  PAPiC  592 

A  sit  utrumque  senientia,  liorum  alteniiri  si  qtiis  se^ 
*  quator  et  diligal,  dicat  aliqois  qiiemadmodum  se 
«a  senieiiiia,  qii»  design  los  damnavit,  eicipiat; 
cum  eos,  quos  iransgressionis  aut  impictatls  cod- 
nectit  xqualiias,  sine  dubio  unnm  qnoque  vinculum 
damnationis  astriugat.  limotlieus  et  Petrus  borum 
sequaces,  honiines  mente  corrupti,  et  pestis  quxdain 
nomifiis  detestanda  Ciitholici,  quornin  communionem 
ifi  Pelro  compiexus  Acaciiis,  siniil  ter  (al.  $milein. 
Hard,)  qiioqiio  mcruit  subit  e  senienliam,  qiii  tantum 
milum  quasi  parvi  vstimans,  et  propo*ituni  nun- 
quaro  ad  meliora  converteiis,  ne  ab  illis  quidein  se 
qnas  in  Aniiochia  detestainur  ahstinuii;  ibi  quoque 
iransgressori  Petro  coinmiinione  connexiis  in  Apa- 
nieam  nihilominus  hostiliter  vers&Uis  ,   Eccle&iam 


rediiilegralinne  culpemus.  Debemus,  carissimi  fra-  ^  Tyriam  quoqiie  iion  ea  qiia  decuit  integriute  dispo- 

nens.  Propier  quap,  dilecti.s8imi  Traires,  ab  CAruin 
innodaione  solventes,  velut  religionem  quanMlara 
pestiferam  relinquentes ,  servemus  ajiostolicam  uis- 
cipliiiain,  saluti  iiusirx  omiii  diligentia  ei  solli- 
citiidiue  providentes ,  ea  cura  iiefandi  Nestorii  decli- 
nemus  errores,  qiia  Eutyclietis  iinpia  invei.ta  perse- 
quiniur. 

Maiime  enim  nunc  religiosa  fidei  dogmala  diverso 
iocursu  horuni  qui  pnedicii  suiit  ineuisaiiiur  iiisi- 
diis,  fcelestis  |»ro  raiione  teinptfris  sua  arginiienla 
nectantibus,  qunmpdo  possint  iuiiocentiHin  \iis  frau- 
deui  tiiiie  iiiipiciaiis  iiiserere.  Atqtie  ideo  sicut  docii 
niimularii,  et  prut!enter  in^lnicii,  ab  improbniidis 
laudanda  separauies,  lalciiti  vohis  crediii  poieriiis 


tres,  domesticis  uti  ad  lianc  qiinm  quaerimus  sta'Hli- 
laiein  documentis  ;  siquidein  tiiiic  Tiinotlieus  -Cher- 
toneiisis  gravis  cuin  discerei ,  gravior  ctiin  dooerei. 
Nam  Dioseori  secialor,  el  idem  Petri  tiihtlominus 
iiisltioKir,  adversiis  beatac  recordutionis  Proterium 
i.Tvitvam  suse  lemeritaiis  exeruii,  et  toiius  Ihrem 
crudelilaiis  eicessii,  r.  ligiosi  viri  caeduin  intcr  ipsa 
0|)eratu8  altaria,  vii  r:>ucibus  6uis  ab  illo  pio  cruore 
aospensis.  Tunc  eiciiau  univi^rhalis  Ecclesia,  in 
odium  p.«rricidx,  aiictorem  facinoris  ianti  iio.i  solum 
communione,  verum  etiam  ipso  quoque  Christiano 
Doniine  ^poliavit,  et  omnium  menlcs  nova  quad.im 
admiratioiie  8iu|iu<  runt  laniffi  prxKuinptionis  au  >a- 
ciam.Tunc  beatus  Eugeuius  paroeci:e  vestrx  obtinens 


principaiuni,  cuin  swbjecta  sibi  8.incta  syiiodo,  ze-  ^  Hiultiplicare  sulisiainiam.  Hapc,  diiectissimi  fratns. 


luin  quenidnn,  qiiali  (ide  esse,  Deo  commendatus 
ORtendit.  Cujus  rei  memoriam  non  aoluin  non  potest 
teinpus  abscondore,  verum  etiaiu  de  die  in  diem 
mngna  apud  orthodoius  faroa  mul.iplicat.  Horiiin 
•tudia  sic  prohata  iiegligere,  et  seiitentias  non  am:ire, 
idein  est  iii  ipsa  Doaiini  nosiri  conre>sione  delin- 
qnere.  Et  nobis  (jiiidem  nuiic  post  professioiicin  ac 
lilteras  vestras,  oimria  hd  i  dogmnta,  Deo  suos  con- 
iungente,  similia  oraudum  es',  ut  in  ea  voluntas  ve- 
•tra,  qua  iiostros  animos  relevavit,  coiifess  one  per- 
rotneat.  Sed  opus  est  citra  re-pectum  timoris  insec- 
lari  eorum  rabiem  qui  flde  diversa  nituniur.  Quanto 
cnim  inQdelium  error  eiaesiuat,  tauio  niagis  se,  si 
resisiai,  seciirius  nostra  commendal.  Neque  enim 


scripsimus  plen»  caiiiaiis  impulsu,  quia  spi  m  lidei 
▼estrae  primiim  Dei  dono,  deiiide  et  frairis  nosiri 
Joannis,  qu^  vobis  piarsidH,  profeii^ione  pr.i'sumpsi« 
mus;  qua  nom  natiiii  oro»  es,  quos  apostolica  ac  ge< 
Dcralis caiholici:run  coiHicmnai Ecclesia,eis  crabilcs 
sibi  esse  declaravit;  quos  \o*  quoque  in  litieris  ve- 
strisoportuitevidenier  eiprimere,  iiec  arhitrari  pos.^e 
sufllcere  sibi,  taiitis  prae^ertini  insidiis  callidorum, 
quos  viritiin  el  singulos  iiiSectari  coiiveu  l,  atque 
damnare,  subquadam  ei*8  genenili  damnatione  con- 
dudcie.  DiliKcnlcm  quaerunt  vulnera  antiqua  medi- 
ciiiaro;  b>'C  abundaiis  esse  cred  tur  quidquid  pro  in- 
legrilate  fldci  etsiahiliiate  reli^^ionis  adhibetiir.  Uiide 
libeliuin  cum  liiteris  roisiinus,cui  vos  subscriptioiies 


baec  sunt  per  patientiam  negligeiida ;  quando  malum      pro|iri.i8  inserite,  ut  fi  les  vcsira,  quam  direi  ta  per 


boc  viiio  pravae  Cfmsuetiidiiiis  animatum  apud  plures 
snh  quodaiu  colore  legis  iuoievit,  diim  aut  prava  stu- 
dia  in  unuui  congruunt,  aut  recia  se  subirahunt.  Nam 
ot  eam  qu;e  imminct  rera  loquaiuiir,  Eutyches  ut  ne- 
faiidae  haeresis  iuventor  eicluditur  etiain  ab  bis  a 
quibus  ejiis  doguiaU  diliguutur,  apud  tuB  ipsos  lu 
iiosus  atque  fug  endus,  ut  ooroinis  quoque  ipsius 
oderint  roantionem.  Sed  perversi  religiosarum  insti- 
lulionum  niinistri,  quem  sicui  verum  detesiuitur 
terelcum,  buiicalia  via  taniumi  verum  ainplciau- 
lur  orthodoium.  Siquidein  in  samU  Chalcedunetisi 
fjiiodo  Dioscorus  eadero  sentiens  pari  ratione  dam- 
iatiis  est:  ctcum  una  persecuta  (al. piosecuta.  Hino.) 


Rufiniiin  di.iconum  scrip'a  te6'antur,  apud  nos  fiat 
biijiis  qiioque  repetitiouis  adjcctione  manilesiior. 
Dat.  \i;i  cal.  Dec.  (:inno  Doini..i  516)  i*etro  v.  c. 
consule. 

EPISTOLA  IX. 

4D  lOANNEM  NICOPOLITANISM  EPISGOPHM. 

Cum  per  lit  eras  Epiri  veteris  episeopi  nomiuaiim  hw- 
reiKos  non  damnassent^  mt/lt(iir  liMlus,  cui  debeant 
subschbere. 

Ilorniisda  Joanni  episcopo  Nicopo!iUno  per  Pu- 
rionem. 

Litterarum  quas  direiisil  series,  et  eipositio  tu.e 
fidei  conveniens  aedis  aposiolicje  judiciis,  nostros 


305  '  EPISTOLiE  ET  DECRETA.  39« 

tniiiios  relevavit.  TM  ineiiaii  gaodiis  contenti  non  k  lientes  sedi  apostolic»,  eonim  nomina  inier  sacra 


fuimus,  ni»i  per  Palionem  (Polionem),  subdiaconum 
Ecclesiae  Romanae ,  quid  plenius  circa  vos  ageretar 
cupercmus  agnoscere ;  magnopere  quia  in  relatione 
•piscoporum  sub  ordinailone  earitalis  luae^degen- 
tium,  non  universa  quae  ad  ecclesiastica  constituta 
pcrtinent,  sieut  in  YOsira,  leguntur  evidenier  ex- 
pressa.  Unde  et  pro  nostra  soHiciludine,  et  illorum 
iniegra  nobiscum  conjunctione,  *  libellum  direximus, 
in  quo  eos  oporiet  debere  subscribere,quiaet  omnes 
•aeerdotes  Yestranim  partium,  qut  ad  sedis  aposto- 
licae  communionem  [reversi  sunt,  in  eadem  profeS- 
sioiie  s:.bscripserunt.  Ista  caritas,  ista  communis  sa- 
lutis  cxcitavit  ainbiiio,  quod  credo  et  fraternitatom 
vesiram  graianter  accipere,  quia  ubi  de  animarum 


non  esse  recitanda  mysteria,  Hanc  autem  professio- 
nem  meam  manu  propria  subscripsi,  et  tibi  Hormifda 
sancto  et  venerabili  papa?  urbis  Romae  obtuli.  Oata 
XV  cal.  Aprilis  (anno  Domini  517),  Agapito  Tiro  di- 
rissimo  eonsule. 

INDICULUS 

PBR  PULIONKM  SUBDUCONUM. 

Qmd  in  Nieopolitana  Eceleiia  $it  agendum. 

Cum  Dei  adjutorio  et  oraiionibus  sinctorum  apo- 
stolorum  Petri  et  Pauli  veniens  Nicopolim,  sic  debes 
agere,  ut  postquam  episcopus  Nicopolitanus  aeeepe» 
rlt  litieras  noslru,  episctopos,  quoi  in  sua  parcBcia 
babet,  eolligal,  et  faciat  subscribere  libellum  qneaa 
inepistolis  snis  habet  annexnm.  Si  umen  dixeril 


salute  res  agitur,  studii  tui  vel  5»ieni«on"  debes  B  ^^j^^^  ^pj^p^^  ^  Ij^^riosum  episcopos  colll- 


o|:craiii  commodare,  ut  antecedendo  fructum  de  tali 
possis  laude  percipere.  Pulionem  praedictum  cum  re- 
scriptis  cariiatis  vestrae  ad  nos,  juvanie  Deo,  sub 
celeriiate  rcroittite,  quatenus  desideria  nostra  din 
siispensa  esse  non  possinl.  Data  xni  cal.  Decemb. 
(anno  Domini  516),  Petro  viro  clarissimo  con* 
su*e. 

REGULA  FIDEI. 

Priina  salus  est  regulam  rectae  fidei  custodire,  el  a 
consttintis  Palrum  nullatenus  deviare.  Et  quia  non 
potest  Doutini  nostri  Jesu  Cbristi  praetermitti  sen- 
lentia  diceiilis  :  Tu  e$  Petrut,  et  super  hane  petram 
mdificabo  Ecelesiam  meam^  eic,  haec  quae  dicla  sunt 
remin  prt*bantur  effectibus,  quia  in  sede  apostolica 
Immaculata  est  semper  servata  religlo.  Ab  hac  ergo  G 
sp4t  ci  fide  separari  minime  cuplentes,  et  Patrum  se- 
qoentes  in  oronibus  constituta,  anathematizamus 
oiDnes  baereticos,  prscipue  Nestorium  haereticum, 
qui  quondam  Constantinppoliian«  fuit  urbis  episco- 
pus,daronatos  in  concilio  EphesinoaCoelestinopapa 
urbis  Roroae,  et  a  sancto  Cyrillo  Alexandrinae  civitaiii 
tntistite.  Una  cum  ipso  anathematizantes  Euiyche* 
tero  et  Dioeeomro  Alexandrinum,  in  stncta  synodo, 
qaan  sequirour  et  amplectironr,  Ghaleedonensi  daro- 
natos.  His  Timotheum  adjicientes  parricldam,  iElo* 
ram  cofnomento,  et  disclpuluro  qnoqoe  ejus  aiqne 
saqnakcan  Peirum,  tel  Acacium,  qni  in  eorum  com- 
miniionis  societate  perroansit;  quiaquoram  se.com- 
mnnioni  miscuit,  illomm  similero  mernlt  in  darona- 
tlone  sententiam.  Petruro  nihlloroinns  Antiocbenuro  ^ 
damnnntes  cum  sequaclbus  suis,  et  omninm  supni- 
serlptoraro. 

Quapropter  suscipimus  et  approbamus  omnes  epi- 
stolas  Leonis  papae,  nniversas  qiias  de  religione 
Cbristiana  coiiscripsit.  Uiide,  sicut  praediximus,  se- 
quentes  io  omnibus  apostolicaro  sedem,  et  praedl- 
cantes  ejus  omnia  cunsiitoia,  spero  ot  in  una  coro- 
munione  Yobiseom,  quam  sedes  aposlolica  praedicat, 
esse  merear,  in  qua  est  integra  ei  verax  Christianae 
religlonit  solidltas.  Proroitlens  etiam  sequeslralos  a 
eommnnioiie  Ecclesiae  caibolicae,  id  est,  non  consen- 

•  Hnnc  libellum  qni  bis  litteris  jungebatur,  eum- 
dem  esse  pntamus  quem  xv  calendas  A|)rilis  datuiH 

PAnoi..  LXIII. 


gere,  dirigat  teeom  personas  per  singnlos  episcopos, 

ut  te  prmente  snbscribant  praedietnm  libellum.  Sic 

taroen  cnm  Dei  misericordia  facere  debes,  utepistolaB 

qnae  a  nobis  misss  sont  publice  legantur ;  aui  si  Yi« 

deris  prae  timore  hoc  episcopos  facere  nolle,  saltem 

elericis  sois  haee  lreld|f[ant :  qu»  taroen  in  ipsoriim 

dimiite  potestatero,  et  scripta  episcopomm,  et  illios 

episeopi,  hoe  est  Joannis  metropoliiani,  ad  nos  cnm 

Dei  misericordia  reporia.  Post  hoc  factum  nullaa 

rooras  le  tolumus  ibidein  facere,  propler  hisidiai 

et  calliditates  inimicomro.  Per  Joannm  dlaconum 

eju8. 

EMSTOLA 

AVITI  BPISCOPI  TIBIQIBIISIS  AD  HOilfianAN  PAPAII. 

Graiutatur  de  comnnione  promneimm  Dardarum  d 

lUyrid^  petitque  ut  certior  fiai  de  enueewe  legatiofieU 

ConetantinopoHm  mistee. 

Dominosanctismeriiis  praecelientissiroo,  in  Christo 
gloriosissiroo  et  apostolica  sede  dignissiroo  papaa 
Hormisdae  Avitus. 

Dum  religionis  (Habctur  ord.  87  in  edii.  Sirro. 
anno  i643)siatui  et  plenis  c;itholicae  fldei  regulis 
perspidiis  convenire,  ut  gregeni  per  tota  vobis  uiti« 
Yersalis  Ecclesix  membra  commissuin  pervigil  cura 
vesirae  adhorutiouis  informet,  etc.  (Hanc  epistolam 
legere  est  toroo  LIX,  coL  288,  nostrx  Patrologi», 
inter  opera  AYiti  episcopi  Viennensis.) 

EPISTOLA  X. 

AD  AVITUK  VIENNENSEM   EPISCOPUM. 

Laudat  in  eo  ttudium  cognouendi  de  eiatu  Eccienm 
Orientalie ,  a  legatis  autem  ob  perfidiam  Grascorum 
nihil  perfeetum  fuisse  seribit ;  in  animo  sibi  esse  edl€» 
ram  ad  illos  legationem  destinare. 
Horroisda  episcopus  Aviio  episcopo  et  universif 
episcopis  protinciae  Yiennensis ,  vel  sub  tua  dioBeesi 
consistentibus.        * 

Qui  de  bis  quae  ad  disciplinam  catbolicam  perti* 
ncnt  roaxiroe  sciens  insirui  cupii,  quid  stuiUi  circa 
mandata  divina  habeat  evidenter  ostendit.  Non  enini 
polest  esse  hujusroodi  cura ,  nisi  ubi  fides  ftierit  in- 

ex  codice  Valicano  hic  tibi  exbibemus.  Sev.  Binius 

13 


S75  IIOKMISD^  PkVJR  576 

trs,  nulli  delis  ad  vos  yeniehdi  licentisiiii^  pncier  A  spondeie  :  Ht  sjrnodus  Cbalcedonentls  ei  eplstola: 


quos  pietas  ejus  miserii.  Postea  lainen  quam  prlnci- 
pein  videritis,  si  qui  orthodoxi  et  nostrx  communio- 
nis,  aut  zeluni  habenles  uiiitatis  vos  videre  voluerint, 
eos  sub  omni  cauteln  suscipite ;  per  quos  forle  et 
quid  agiiur  deprehenderepoterilis.  Prxsentaii  Itaque 
imperalori  litleras  porrigite  cum  lali  alloculioiie: 
Salutat  vos  pater  vestcr  ;  Deiim  quotidie  rogaiis,  et 
Intercess  onibus  sarctorum  apostolorum  Petri  et 
Pauli  vestrum  regiinm  commendans,  ut  Deus,  qui 
vobis  tale  desidcriutn  dedil,  ui  pro  causa  Ecclesiac 
ihiiti  et  consulere  Iteatitnilinem  ipsius  eligereiis,  Ipse 
et  peifeciionem  tribu-it  vi  luniatis. 

Et    si  voluerit,  antequam  charlns  suscipiat,  ordi- 
ncin  legaiionis  agnoscere,  his  verbis  utimini :  Jubete 


sancti  Leonia  papx  quae  scripiae  sunt  conti  a  hffreti- 
cos  Nestorium  er  Eulychetem  et  Dioscorum,  nullate- 
nus  corrumpantur.  Si  dixerit  :  Nus  synoduin  Chal- 
cedoiiensem  et  episiolas  papae  Leoniset  recepimuset 
teuemus.  Vos  mox  gratias  agite,  et  pec^us  e]us  oscu- 
laniiiii,  dicentes  :  Mudo  cognoviinus  Deum  essa 
Tohis  propiiium,  quando  facere  ialia  festinatis  :  quia 
ista  esi  lides  catholica,  ista  esi  quani  prxdicaverunt 
apostoli ,  sine  qu:i  nulius  potest  esse  ortbodoxus : 
istam  deb  t  sacerdotum  generaliias  tenere,  et  prxdi- 
eando  servare. 

Si  dixerit  :  Ortbodoxt  suntepiscopr:  de  consiilut'8 
Patrum  non  receduni.  Respondebitis  :  Ergo  si  coii- 
stituta  Pjlrum  servanlur,  et  in   nulio  corrumpitur 


scripia  siisctpere.   Si  dixeril  -  Qu  d  hnbjut  charue?  B  quod  iii  sancta  Chalcedonensi  synodo  firmaiiHn  esi; 


Respondete  :  Salutes  ail  pietatcm  vcstram  continent, 
et  Deo  gratias  agunt,  quod  vos  sollicitos  de  unitaie 
c<tgnoscunt  Ecclesia;  :  legiie»  et  agnoscetis.  V.i  niil- 
tius  causae  mentionein  pcnitus  faciatis  ,  nisi  prius 
acceplse  liferse  reh'ganlur.  Et  post  susceptas  litteras 
e  releclas,  adjieit<;  :  Nam  et  ad  Vitalianum  fainuluin 
vesiruin  misit  liiieras  qiii  i.cc('pta  a  pictate  vestra 
(  icui  ipse  scrip  il)  licentia,  suos  ad  patrem  vestpum 
sanctum  papam  homines  destinavit.  Sed  quin  jiistuni 
erat  ut  prius  ad  clemeniiain  vestram  dirigerei,  hoc 
fecit,  at  vobis  jubeutibus  atqiie  ordinantil  u;^,  ad 
eam  scripta,  quacdetulimus,  Deo  propiiio  pcifeiunius. 
Si  impcrator  pctierit  epistolas  a  iiobis  ad  Vitalia- 
num  directas,  sic  re^^pondcndum  est :  Non  hoc  nobis 


quae  rausa  esi,  tantum  intcr  Ecclesias  partium  isia- 
rum  esse  discordiae?  Vel  qune  causa  facit,  in  uno 
Or  entisepiscopos  non  consentire  ?  Si  dixerit :  Quieii 
eraut  episcopi,  nnl  a  inter  ipsos  discordia  versaba- 
lur :  prasdecessor  sancti  papae  aniinos  eorum  roissis 
liiieiis  excitavli,  et  ad  confusionem  excitandam  per- 
duxit.  Respondenduin  :  Litteras  (luas  sanctac  memo- 
riae  Symmachus  desiinavil,  prae  manibas  habemus. 
Si  exira  haBC  quae  pktas  vestra  dixit,  hoc  esi,  Chal- 
cedonense  concii.um  8e«|uor,  e})isiolas  p:ipae  Leoi>is 
admiiio,  aliud  nequidquam  continent  nist  exbortatio- 
nein  ui  ista  serventur;  quomodo  verum  esi  qiiod 
pcr  ipsum  est  genrraia  confusio?  At  si  hoc  coniine- 
tur  in  liiteris,  quod  el  pater  vesier  s;  erai,  ei  pielas 


paler  vester  sanctus  papa  pr.i  ceplt :  nec  sine  jiis- ^  vesira  cousentii ;  quid  ille  fecit?  quid  enim  in   eo 


sione  illius  aliquid  possuin  s  facere.  Tameii  ui  scia- 
tis  simplicitalem  liiierarum,  quia  nihil  aliud  habent 
nisi  preces  ad  pietaiem  vesiram  direct  s,  ui  accomo 
roodctis  aniinum  vesirum  pro  uuitaie  Ecclesiae  :  jun- 
gite  nobiscum  personam,  qua  praesente  IraditaB  a 
nobis  litterae  relegantur.  Si  vero  dixerit  imperator 
eas  se  debere  legere,  respondebitis  :  j  im  vos  sug- 
ges^iisse,  jussum  iion  fuisse  a  saocio  papa.  Si  d.xe- 
rii :  lloG  iantum  esi  quod  in  lilteris  continetur :  pos- 
suni  euiin  et  mandatis  alia  nuntiaii.  Tuiic  respo  de- 
bitls :  Absit  a  conscieuiia  nostra  :  Nobis  non  est  con- 
suetudo  :  Nos  pro  Dci  causa  venimus,  ei  in  Deum 
coinmisuri  suinus?  Simplexesi  sancti  pap»  hgalio, 
et  Oiiinibu»  nota  ipsa  ejus  petili«s  ipbae  preces  :  ut 


videaturesse  culpable?  His  adjiciie  preeesel  lacry* 
mas  :  roganles  :  Doiiiiue  imprraior,  consideraia 
Deum  :  poniie  anle  oulos  vesiros  fuiuiuin  ejus 
judiciuin.  Sancli  Patres,  qui  ista  constitnerunt,  bea  i 
apostoli  fidem  seculi  sunt,  per  quam  aedificata  csi 
Ecclesia  Cliristi. 

Si  imperaior  dixerit  :  Quod  me  vuliis  (a)  p^^r 
locutionem  ( prosecuiioiien»,  per  solutionem  )  racere, 
liabete :  Ecce  mihi  coiiiiiiunicate,  qui  ^yiioduui  Chal< 
redoneiisein  rec  pio,  (i  epistolas  papu;  Leouis  ain* 
plector  :  Nunc  coinmunicate  milii.  |{esi«oudeiriuin 
cst :  ijuo  ordine  ptetas  vestra  (-omiituiiicari  sibi  de^ 
siderat?  Nec  iios  prxdicantem  ista  pieiateni  v«stram 
viiamus,  quod  sciinus  Deuin  limere,   ei  gandeniiis 


constiiuta  Pairum  noncorrumpantur :  uthaeretici  de  i>  quia  grauira  vo  is  est  Patrum   consututi   servare, 


Ecclesiis  removeantur  :  practcr  ista,  lega  io  nosira 
nibil  continet. 

Si  dixerit  :  Indeeiad  synodum  inviiavisauclum  pa- 
pam,  ut  si  quid  est  ninbigunm,  tollatur  de  medio^ 
Respondendum esi :  Agimus  Deo  graiias,  ci  pitiiioni 
{at.  pietati)  vesiraR,  quia  buiic  vos  affectum  et  aiii- 
mum  haberecognoscimus,  ut  ea  quae  a  Pairibus  con- 
ktituta  sunt  generalitas  servet  :  quia  tunc  vcra  et 
sanca  unltas  potesi  Obse  inter  Ecclesias  Christi,  si 
Deo  adjuvante,  hoc  qiiod  praedecessores  vesiri  Mar- 
cianuset  Lco  cusiodieruut,  elegcritis  esse  scrvan- 
dum.  Si  illc  dixeril :  Quae  sunt  isla  quje  dicilis?  Rc- 

(rr)  Edi».  Uom.,  pcncqiwtiouem  {acereabeo? 


Fiducialiter  ergo  rogamus,  ui  p«*r  vo.>  lu  uiiiiatem 
re\eriaiur  Ecclcsii.  Sciant  omncs  cpiscopi  voluiita- 
teui  vesiram,  et  qnia  synodum  Chalcedoueiisem  et 
epistolas  papa;  Leonis  servaiis,  velaposiolica  consti- 
luia.  Si  dixerit :  Quoordinc  facieiida  sunt  h;L'C  osten- 
dere  oporicre  :  I  erum  preces  adhibele  cuin  humili- 
tuie,  (licentcs  :  Pater  vester  scripi-ii  episcopis  gene- 
raliter.  Jungite  his  litieris  sacras  vestras,  signifi- 
cantcs  l.oc  vos  vlndicare  (ind.c;irc  tei  judicarc)  quod 
se  les  apostoli.  a  piaidical :  el  luiic  qui  siint  oriho- 
doxi,  de  UTJlate  sedis  aposioli*  ae  miiiime  separemur, 
ci  ipii  his'  sunl  conlrarii  cognoscanlur.  Q«i  bus  ordi- 


m 


EPlStOLili;  ET  DCCRETA. 


378 


iNitis,  paralus  681  paler  vester  eti  ind»  si  opus  ruerit,  A  de  vestris  perferentc  per  provincias,  unacum  perso- 

iiis  qiias  imperator  deputaverit  desiiiiaie :  ut  slc  eum 
Fcrvare  Clialcedonense  conciliuni  et  epistolas  S. 
Leoiiis  papa;  ou)nibu«i*innoiesicai.  Quibus  ita  proce- 
dentibus,  atl  nos  in  Christi  sigiio^  ut  adveutum  procii- 
rcinus,  si  ripta  dirigiie. 

Prxt  rea  est  coiisueiiido  per  episeopum  Consian- 
tinopolilanum  omnes  imperatorl  episcopos  praesen- 
Uiri  :  si  hoc  iilorum  callidus^  traciatiis  inveneril, 
voleiitium  rormam  legationis  agnoscere,  ul  cuin 
Timoiheo,  qui  modo  videtur  Constantinopoliianam 
gubernare  Ecclesiam,  irai»eratorem  videalis;  sic  raci- 
te,  ut  si  ante  agnoveriiis,  quam  ad  iinperatoreni 
iiigrediauiini,  ista  disponi  per  aiiquos,  necduin  prae- 
scnlati ,  dicite  :  Mandaia  talia  noliis  dedit  et  praQ^ 


saam  accommodare  |>raeseiitiam,  et  quidquid  expe- 
dit,  servaiis  Patrum  constitutis,  pro  integritate  Cc- 
desiae  non  negare. 

Si  diserit  imperattir :  Bene  isia,  suscipite  interim 
nosirae  civiutis  episcopum.  Iterum  preces  jungite, 
bumiliterdicentes  :  Doinine  iinperator,  pacem  veni- 
luus  cum  Dei  adjutorio,  vobis  adnitentibus  et  prae- 
suintibus,  racere ,  et  contentionem  ( intentioiiem ) 
sopire  in  civiiate  veslra.  De  duabus  est  personis  in- 
tentio  :  tsta  causa  proprium  cursiiin  liabet :  Geiiera- 
litas  epifcoporum  priusordinelur  :  liat  uiia  commu- 
Dio  cathoUca  :  et  seqnenti  loco  de  istis,  vel  si  qui 
sunt  alii  exlra  Ccclesias  suas,  tunc  diligentius  |K)test 
causa  cognosci.  Si  diieril  impeiator  :  De  Macedo- 


niodicitis :  intelligo  subliliiatem  vestram  :  hxreticus  ^  cepta  paier  pielutis  vestrx,  ut  sine  aliqiio  episcopo^ 


est  :  nulla  raiione  revocari  potesi.  Respondetis  : 
Nos,  domine  iinperator,  nullum  personaliter  indica- 
mus.  Ct  si  pielas  vestra  conslderet,  inagis  pro  ani- 
ma  vestra  <  t  opiuione  loi]uimur,  ut  sit  discussio, 
et  sl  barcticus  est,  judicio  cognoscatur,  ut  non 
eub  o|iini'*ne  oithodo\i  injnsie  dicaiur  oppressus. 

Si  dixeril  ini|)erator  :  Uuid  vultisT  modo  diciie  de 
syitodo  Chalccdonensi,  diceilsetde  epistulis  pa|<ae 
Leonis  :  Ecce  qui  ilie  est  istiiis  civita  is  episcopus  ad 
ihta  con^ientii.  liespoodenduin  e>t  :  Si  ita  custodil, 
in  exaniiuaiionecausae  eum  juvare  plus  p'  leruni  :  et 
quia  servo  vistro  Vitaliauo  magisfro  inrruum  talem 
dedistis  liceniiam,  ul  si  spera  ei  a  b(  aiissiino  papa, 
at  pro  caiisis  talibus  apud  eiini  disrussione  causae  his 
per»oi  is,  quibus  de  loco  potestesse  inientio,  Integra  p 
uiiiversa  serveutiJU'.  S»  iinpera  or  dixerit :  Siiie  epi- 
»cope  debet  esse  civitas  mca^  Hoc  vobis  placet,  ul 
ubi  ego  maneo,  episcopus  iion  sit?  Respondendum  : 
Praed  ximus  duarum  personarum  intentionem  esse 
iu  isia  civitate.  Quod  ad  canones  perlinet,  jam  ante 
sug.essiuius  :  c^no^ies  solvere  ,  irreligionem  cotn- 
miitere  est.  Multa  suul  remedia,  mulia  iiivenia,  per 
quaepietas  vesin  siue  communione  e^se  non  possit, 
et  integia  judicioiuin  rorina  servciur.  Si  dixerit : 
Qux  siint  ista  reroedia?  ReKpondetis  :  Non  a  nobis 
noviter  inventa  :  Suspensa  cau^a  de  aliis  episcopis, 
persoua  qux  coiisentit  coure^sioni  pie  aiis  vesirae  et 
coiisiitutis  sedis  apohtolicae,  interim  usque  aJ  even- 
ium   cogiiitionis ,  teneal  locum   Coiistaminopolitani 


rum  vesiram  cleuientiam  videamns.  Crgo  agite,  do« 
nec  se  ab  hac  consuetudine  ipse  removiTiu 

Quod  si  oiDuino  nohierii,  autsi  captiese  contigerit 
ul  ante  imperaiorem  iiiopiiiale  Timotlieum  videatis« 
ita  siiggerite  :  Prxcipiat  pietas  vcstra  nobis  dare  se- 
cretum,  ut  caus^ts  pro  qnibus  missi  suniuc,  exp<ipa- 
miis.  Si  dixerii  :  Dicite,ecee.in  eipsuin,respoiidetis: 
Non  iiijuriam  raciinus  ;  sed  quod  ad  causas  perlinei» 
etiam  ipsiiis  coiit)iiet  legalio  nostra  personam,  el 
suggesiiouibiis  nostris  |ir:i*seu8  esse  noii  pofest.  Ct 
null  I  ratione  eo  praesenle  aliqnid  nllegeiFs,  sed  egres* 
so,  deleg:itionis  text*  m  eierite.  Hactenus  mdtculus, 
sive  quod  dieunt  commonilorium  :  sequuntur  post  eum 
ai$ertione$  rngularum  cansarttm,  in  hunc  modum, 
Capitula  singularum  cautarum, 

Ut  synodus  Clia^cedonensis  et  epistotae  S.  Leonis 
papae  servenlur.  Uique  clenientissimus  imperator 
coiisenlieiis  del)eat  pietntis  suae  s.icra  generaiia  ad 
universos  episcopos  dcstinare ,  in  quibus  significet 
pracdicta  se  et  credere  et  vindicare. 

Consentienies  etiam  episcopi,  in  Ccilcsia,  prae- 
sente  plebe  Cliristiana  ,  ha^c  pracdicare  debeant : 
Ainplecti  se  sanrtam  lidem  Chalcedonen&em,  et  ep« 
stolasS.  Leonispapae.  quasscripsii  couTa  Iiaereticos 
Ne:»iorium  et  Ciitycheiem  et  Dioscorum,  scd  et  con^ 
tra  sequaccs  eorum,  Timotheum  iCuruni,  Petruin, 
vel  contra  eos  qdi  iu  ipsa  causa  teneniur  obii«*xii, 
siuiul  etiani  et  Acacium,  qiii  qiiondaiu  Consiantino- 
polita  ae  Ccclesiae  ruit  episcopns,  sed  et  Petriiin  eiiam 


sacf^rdotis,  si  cum  Dei  adjutorio  episcopi  volu<Tint      Anliochenum  anatlieinatizantts  cuin  soeiis  eoniro. 


se  accoiiiroodare  sedi  apostolica*.  Habelis  lexturo 
libelli  n  scriniis  Ccclesiae  edUuiu ,  juxta  quem  de- 
beani  pn^fiieii. 

Si  taiiien  contra  alios  episeopos  catbolicos  rnerint 
daioe  petitioiies,  magn<>pere  contra  illos,  qui  sine 
ve.ecundia  Chalcedonensein  synodum  anathemaii- 
Miii,  ei  epistiilas  non  recipiunt  haiicti  Lconis  papae, 
petiiiunes  suscipiie,caiiftaiu  taiuen  iusedisaposiolicx 
reserv;ite  judicio ;  iit  et  spem  de  audientia  deiis,  el 
laoien  nobis  debit.i  reservetur  aucloriias.  Si  tameo 
iii:perator  screnissiinus  loiuni  se  proiiiiseril  esse 
ra<turum,  lantum  ut  no^trani  pneseiitiam  accoinmo- 
deoius,  modis  omnibus  prius  s  craiu  i|isius  per  episeo- 
pus  et  per  (Gd.  Roni.  vel  per)  cpistolam  vesiiam,  uiio 


lla*c  manupropria,  prxsenlibiis  electis  venerabilibus 
viris,  itcribenles,  raciant  secundum  lexluro  hbellif 
quem  per  nolarium  noslrum  edidimus. 

In  exsilium  deportaios  pro  causa  ecclesiastica  ad 
audientiam  sedis  apostolicae  revocandos,  ut  judicium 
et  vera  examinatio  de  his  possil  halieri  :  ita  ut  causa 
eorum  inquisitioue  integre  reservetur. 

Si  qui  vero  sacrae  sedi  apostoiic«  communicantes, 
caibolicaro  fidem  praedicant^s  atqoe  sequentes  rugail 
suiit,  vel  iu  exsilio  detinentur,  bos  jusium  est  anle 
omniarevocari. 

Prscterea  quae  legatis  inter  reliqna  injunxiuiu«,  ut 
si  contlgerit  libellos  porrigi  adversus  episcopos  qiii 
persccuti  sunt  caiholicos,  de  liis  judi< ium  scdi  apo- 


579  HORMlSDiC 

«lolic»  reserTClur,  ul  circa  co«  Ycncrandonim  Pa-  A 
irum  poggint  constiluia  Bcrvari,  per  quae  xdificalio 
generaliiati  provcniai. 

EPISTOLA  V. 

AD   ANASTASIOM   IMPER\T«»IIEM    AOCUSTtM. 

Noiume$se  Romanum  pontlfieem  ab  iwperatore   ad 
.  coneUium  vocari,  se  tamen  iturum,  si  Chatcedonen- 

tis  concilii  decreta  non  revoceniur  in  dubium, 

llormisda  episcopus  Anaslasio  Auguslo. 

Bi!iicftlque  uliliter  serenilas  vestra  curam  piinc':- 
palis  acuminis.  iion  lanlum  in  admini^lrando  reipu- 
Wira  exercet  offlcio,  sed  melioribus  cam  nobiliial 
iDStitittis  et  per  curam  rediiiiegrand»  unllaiis  aucto- 
rem  venerandi  placat  imperii.  Certi  supi  enim  de 
tufela  rrgnanle,  si  ulla  iisdem  pr»^idenlibus  Eccle- 
aisc  castilas  importuna  diaboli  ccinmixtioue  macule-  ^ 
lur.  Unde  cnim  po:esl  fieri,  ut  nilidas  pro  principi- 
bus  :id  Deum  noslrum  preccs  dirigat,  si  sit  lclhal  lcr 
^populus  perfi.Iia  corruptus?  Nam  sicul  anle  boua 
omiiia  esl  perfecia  juxla  Deum  in  imperaioribus  sa- 
pleniia,  iia  de  saerario  mundorum  peclorum  pro  his 
supplicato debel ct  fideli  aniniarum  ubertaie  proce- 
derc.  Nulla  vobis,  sublimissime  domlnc,  trinnipho- 
rum  materia  polerit  esse  jucundior,  quam  de  subju- 
gatione  perfidix. 

Hoc  etiam  fiducialiler,  et  pro  commissi  nobis 

officii  prxrogativa  snggerimus;  quia  prope  est  ut 

8uum  splendorem  aliena  patiatur  nube  fuscari,  qui 

cum  Deo  tribuenle  amovere  possit,  in  subdiiis  tene- 

bras  manere  permiilit  enorum.  Ergo  quia  mansue- 

tudo  veslrafuluram  i^yiiodum  scriptis  sacralissimis  ^ 

indixit,  cui  nos  intercsse  debcre  ibdem  paginis  Deo, 

ut  credimus,  sibi  imperaiile  commonuit,  gaudemus, 

gcienies  quoniam  directarum  mentium  esi.vcncrabi- 

lis  Ecclesiae  magistros  expelere.  Soli  euim  dcclinant 

examen  conscier.tiac,  qui  viiae  sunt  non   conliueniis. 

Nain  et  feriaio  ore  spicndorem  bonae  voluntaiis  enun- 

tiat,  qui  per  apostolicam  immaculatamque  fidem  et 

per   comprtenies    prxdicaiores    aut  confirmari  sc 

pplai,  aut  corrigi.  Yerumtamcn   licet  in  bis  nullum 

saeculi  praecedentis  existat  cxemplum,  neque  senioris 

focti  qiialitas  aut  commissa  libris,  aut  mcmoriis  in- 

aerta  tcneatur;  nihil  ad  nos,  quibus  dulce  est  bene- 

ficio  Dei,  pietato  veslra  invitante,  incbonrc  meliora, 

ct  hoc  quod  non  accepimus  a  parenlibus  lam  clari 

opcris  jnstilutuni  nobis  ipsis  imponcre;  quia  lotum  pro 

rediiitegratione  fidei   el  Ecclesiaruro   pace  facere, 

libenter  amplectimur  :  si  lamen  majorum  no*lroruni 

diffiuiiSo,  ct  sanctorum  Patrum   in   suis  radicibus 

inconcussa  permaneat :  si  anathematizelur  Ne>torius 

ciim  participibussuis,  quievacuaiis  divinac  sacrameuta 

naturae,  beatam  virgiiiem  Mariam  nudi  homiiiis  men- 

lituresse  geniiricem  ;  obllus  angelicae  annuniiaiio- 

II  s,  per  quam   mundo  innoiuit,  quia  quod  ex  ea 

nascerelur  vocandum  essot    sanc  inn,    Fiiius  Dei. 

Facessat  impiorum  tam  conlumeliosa  in  De*»  hoiiori- 

ficeiitia  :  quoniam  sic  cst  in  utero  vir^inis  operata 

divinitas,  utex  ea  unitas  ibi  proccUeret  carnis,  ani- 

nnxque  humanae ;  increala  quideni,  «cd  noii  confusa 


VXPM 


SSO 


connexione  substantiae  ;  el  si  in  utrisque  naluria  pro 
nostrac  rcdemplionis  dilectione  Chrisli  Jesu  Domini 

nostri  persona   una  csi.    aedificante   mysterio 

restitutione  moriem  subire  potiiis^ct  naturae fra- 

gilitalein  coelestis  imperii   valuerit  virtute  reparare, 
Ycl  ila  pro  unitale  personac  et  Pominus  majestalis 
crucifixus,  el  Filius  hominis  credatur  descendisse  de 
C(bIo.  Eutycbetis  quoque  ignorantta  divinorum  1  ono- 
rum  omnium,  et  ipso  cum  sociis  dclestando  jam  no- 
mine  abdicetur  hebcludo,  qui  Deum  et  Dominura 
nostrum  Jcsum  Chrisrum  figuram  tantum  carnis  ha- 
buisse  tcstatus  csi,  cl  nostra:  veritatem  non  hf.buisse 
substanilae,  nesciens  de  quo  promi<sum  sit  :  quia 
videbunt  pcrsecutores  ejus  in  queui   pugnaVcrunl. 
Ita  enim  iu  una  eademque  persona  persisiit  utraque 
nainr.i,ut  Deus  aique  homo  unus  Dei   Filius  Jesus 
Christus  fidelium  cordibus  apparel.  Quid  euim  qira- 
draginta  dicrum  post  resurrectioncm   Domiui  cum 
hominibus  conviventisctconvesceutisegit  pracsentiaf 
Nisi  in  isils  negotiis  illorum,  qui  verilatem  carnis  nc« 
galuri  eranl,  scuiorem  facerel  aetalem  curaiion'S  csse 
quam  vulneris.  Sic  enim  dixit  ad   discipulos  :  Quid 
cogilatis  i n   cordibvi  ve$trit  ?  Palpate  ft  videte  quior 
tpiritus  carnem  el  ossa  non  habet ,   ticut  me  videtitr 
habere  {Luc.  xxiv,  Joan,   xx).  Ncque  fuisset  myste- 
rLum,  quod  ostiis  ad  eosclausis  ingressus  est,  si  in  e- 
grititem  humatii  corporis  non  babebai.  Possumus  e& 
hoc  dono  verbi  prxcedentero  longiiis  proferre  sermo- 
nem  :  scdsaiis  esse  credimus  per  Domiuuui  nosirum 
eruditae  clementiae  vestrae  strictis  supplicare  sugge- 
stiooibus,  sperantes  ut  laborem  curamque  pastoralis 
officii,  venerabiliuro  praedecessorum  veslrorum  Mar- 
ciani  et  Leonis  formam  secuii,  eliam   principali  po- 
tentiae  paiticipatione  fulcialis.  Iljbebilis  Dco  propi- 
tio  spem  de  victoriis  non  jaccntem,  si   pontificali 
contra  diaboli  subreplione^  congressione  pacifica  vd 
decertandum  insiructionem  muniatis.  Nunquam  in- 
sanctarum  Ecclesiarum  memoria  Diosc-ori  participis 
Euiychelis,  Timolhei  el  Petri,  parricidarum  com- 
memoratio  reviviscat  :  servetur  ab  omnibus  susoi- 
picndac  Chalcedonensis  synodi,  Deoper  \^s  operan'e» 
diffinitio.  Acacius  Petri  tenebrarum  filii  communione 
pollutus  habeat  participes,  quos  delegit :  qui  etiam 
inter  6U06  excessus,  nec  de  Petro  Antiocheno,  el 
complicibus  ejiis  nitidum  se  esse  |)erpessus  est.  Ces* 
sent  maledicia  piis  sanciae  recordatiouis  papoe  Leonis 
ingesia  doginaiibus,  qux  solos  quidein  illo   in  suis 
maneute  puniunt  irrogantes.  In  his  qiiae  prxfati  su- 
mus,  soir.citudinem  vestri  advocamus  imperii  :  pote- 
rit  enim  pietas  vestra,  hoc  custodiens,  apices  et  sce- 
plra  sua  post  multos  annos  ad  aliud  saeculum  possi- 
dere  iranslata.  Suscipiie  preces  nostrasper  Enuodium 
atque  Fortunatum  fratres  et  coeplscopos  nostros,  ncc 
non  Venanlium  presbylerum,  alque  Vitalein  dlaco- 
num,  vel  Hilarum  notarium,  filios  noslros,  quoruin 
apud  nos  fides  in  Dei  timore  studiumque  perclaruii, 
pro  vestro  amore  iransmissas,  et  placiilani  vi(e  no- 
strasupplicationibusconscieitliam  acconimodate.  Spe- 
ramus  enim«  ctdeDco  habentes  fiduciam,  roHicemur 


381 


EPISTOLyfi  ET  DECBETA. 


Zh% 


Mudia,  qu«  a  Tobis  verx  religioni  impensa  rueriiit,  A  impiissimos  Nestertiini  aique  Eutycbeiem  vitamos 


sine  retributlone  et  prarmio  non  fulura.  Daia  iii  idos 
Augusti,  Floreniio  Y.  C.  consule. 

•  EPISTOLA 

A^IASTASII     IMPER&TOniS     AD    HORUISr^H    PER    LEGATOS 
se:is  AP0ST0L1C.€    MISSA. 

Caiholicam  fidem  profiletur  :  Chatcedonensis  eoncilii 
decreta  urvanda  :  Acacium  ad  toUenda  tcandala  non 
damnandum,  et  de  pace  coyitundum. 

Etempluni  sacrae  Anaslasii  Augosli  llormisdae  papac 
perEnnodtum  eiFortunahiin  episcopos,  Venantium 
presbyterum,  Viialem  diacoiium  el  llilarum  nota- 
rium. 
Qraiiasomnipotenli  Deo  referimus,  quod  sanctiias 

vestra  diseiplinis  coelestibus  insiiiula,  sicut  poposci- 


p.iriierei  borremos.  Eorum  condemnantes  et  anailie* 
matizantes  et  personas  et  dogmaia,  detestabilibus 
sacrilegiis  coroparanda,  qui  dispensalionem  divinam 
et  bumanae  reinedia  innrmitatis,  similiter  aut  nescire 
voluerunt,  aut  cognita  blasphemare.  Tale  igllur  circa 
fidem  clementix  nostrae  propositom  summusDeus  ab 
exordio  viiae  sensibus  nosiris  imniisit  :  onde  et  impe* 
rium  nostrum  credimus  custodiri.  Miramur  auiem 
quam'»brem  debealissiinisPatribus,  qui  in  Chalce* 
done  convenerunt ,  aliqua  nobis  scribere  voluiiStis, 
dum  ea  qiiae  ab  his  fuerant  constituta  pra^decessorum 
noslrorum  muhiplicibus  decreiis  connrmaia  mon« 
strantur.  Et  cum  nec  alia  synodus  facta  fuerit,  per 
quam  quae  ab  illa  disposita  suntredderentur  infirma^ 


mos,  legalos  fidei,  Ennodium  et  Fortunatum  venera-  U  uec  lcx  a  nobis  processerii,  ciijus  novitate  statuta 


biles  episcopos,  sed  eiiam  viros  religiosos  Venantiom 
presbyterum,  Vitalem  diaconum,  et  llit»rum  nota* 
riuro,  qoales  poscebat  causre  subliniiias,  destinavit; 
qui  negoiii  magniiudiuem  impKTC  possent,  ecclesia- 
stici  luce  sermonis ,  quique  operante  Deo  omnia 
subtUiler  requirentes  quse  ad  rectain  ei  veram  Chri- 
stianorom  periinent  fidj^m,  etipsi,  sicut  decuii,  de- 
clararunt,  et  a  nobis,  sicut  oportuilt  agnoverunt : 
quia  una  est  Ecclesia  Dei,  apostolicis  ubiqne  (irmata 
tSoctrinis.  Unde  quis  audeal  de  Domini  nosiri  Jeso 
Cbristi  incarnatione  aliter  quam  hab  t  veritas  ipsa 
sentire,  nisi  ut  confiteatur  xqualem  et  consubstai> 
lialera  Patris  Filium ,  salutis  no&lrae  causa,  justa 
annuntialiooem  archangeli,  in  otero  virginis,  camem 


praefati  episcopalis  concilii  solvercntor,  maxime  cum 
ipsa  synodus  dixerit  anuihema  esse  debere,  quicon-< 
que  aliam  fidem  quam  opud  Nicaeam  trecenti  decem 
et  ocio  venerabiles  Paires  c«  nstituerunt  docero  vel 
immuiare  volucHt,  ad  hoc  eiiain  eos,  quos  supcrios 
comprehendimus,  id  e&t  Nestoriuiri  et  Euiycheiem 
damnaverunl,quos  nos  quoque  damnamus.  Nam  pro 
hac  causa  attestantur  hohii  etiadi  divinx  litterae  ad 
Alexandriam,  nou  scmcl,  sed  mulioties  destinatflp. 
Per  quas  objurgavimus,  cur  sibi  nonarbitrenturposso 
sufficere  directam  fidei  doctrinam,  recedentes  ab 
anathemate  Chalcedonensis  synodi  vel  venerandae 
memoriffi  Leonis  episcopi.  Unde  non  parvum  stodiom 
apud  nos,  et  ioteniio  in  praesenti  quoque  perdurai. 


ex  eadem  assumendo,  bominem  factuni?  et  sicut  ait  C  quatenus  a  superfluo  anathemate  eosdem  po^simus 


Aposiolos,  in  scrvili  forroa ,  ut  crocem  pro  nobis 
carne  susciperet.  De  quo  beatus  Petrus  apo>toIus  Jo- 
daeis  dicit :  Vos  petistis  votns  dimitti  virum  homicidamf 
auctorem  vero  vitoe  interfecistis.  De  qoo  eiiam  legitur 
in  Paulo  apostolo  :  Faclus  obediens  utque  ad  mortem^ 
mortem  autem  crucis,  Confitemur  enim  qiiod  genitrix 
Deibeaia  virgo  Msiria  in  vera  carue  ei  anima  rntiona- 
bili  et  iiitelligihili  nobis  Deum  peperit  s:ilvaiorem, 
quem  homousion  Deo  Pat  i  et  Spirilui  snncio,  aiite 
Bxcula  eumdem  nobis  qooque  bomousion,  propter 
peccata  nostra  in  fine  temporum  credimus  et  prol  a- 
mus  fuisse  progenitum,  sicul  propheta  David  dicit  : 
De  ventre  mairis  tneoi  Deus  meus  es  tu  (  Psal.  xxi  )• 
Quae  tamen  ita   sine  defeclu   vel  confusione  noslri 


absirahere,  ei  sancrae  Ecclesix  universali  conjungere. 
Decapitulo  vero  quod  solum  videtur  esse  residuumit 
nostra  voluntas  peiiiioiii  vestrae  fortasse  propter  oni- 
tatem  Ecclc^iarum  conveiierai,  nisi  alia  Venerabili- 
lius  Ecclesiis  ex  hocremovcriscandala  crederemos. 
Niinc  uoiversa  quae  sint  facienda  perpeudiie,  quit 
grave  esse  clementia  nostra  judicat  de  Ecclesia  ve- 
nerabili  propter  mortuos  vivos  expelli,  nec  sino 
molta  effusione  humani  sanguinis  scimus  pV)sse  ea 
quse  super  hoc  scfibiiis  ordinari :  omnia  tamen  s 
Dco  sperantes,  pcr  concilium  melius  agere  poteritis» 
quam  ab  his  bominibiis,  qui  propter  errores  siios  pro- 
vincias  percurrentes,  inimicam  Evangeliis  sanclis  et 
Ecclesiis  volunt  esse  discordiam.  Ergo  ut  sii  placens 


corporis  e&i  .'issiimpta  nostra  substaniia,  ui  in  eadem  D  supern-B  majesiati  Ecclesiariim   uniias,  proviileie  : 


carne  Dei  Filius  mondum  examinaiurus  advcniat, 
oculis  omnium  vuiucnim  et  clavoriim  indicia  reprae- 
senians,  sicut  scriptiim  est :  Ei  videbunt  in  quem  pu' 
pugerunt  (Apoc.  i).  Cum  omnibus  ctiain    ortliodoxis 

■  Ha^c  epistola  cum  quibusdam  sequentibus  scripla 
est  ab  Anastasio  imperatore  anno  Dom«ni  516,  quando 
edita  catholic»  fidei  professione  se  catholicum  esse 
simulavit,  ut  scilicet  hac  arte,  po|!uli  favore  raptato, 
metom  Vitaliani  excuterei.  Addidiireverentibiis  sedis 
apostolicae  legaiis  Theopompum  et  Severianum,  bo- 
mines  laicos,  qiiihuscum  de  rebus  ecciesiasticis  age- 
rctur.  Anastasiura  his  litteris  catholicam  fidem  veie- 
ratorie  et  per  summam  calliiliiatem  professum  esse, 
eademque  f.illfndi  arle  Chalcedon^^nse  conciliuni 
approl>asse ,  ex  his  quae  superiiis  de  ipso  scripia  ba- 


quia  qiiid  nobis  in  eis  qua6  pranfnti  sumus  obsistH, 
ignoramus,  si  bene  nos  arguit.  Per  omnia  lamon 
volunlatis  nostrae  puritaiem  legatorum  jiostrorum 
poteriiis  narratione  cognosccre.  Petiirtus  autem  oi 

bentur,  elqunc  de  eodein  scribentur  infra  manifeste 
demonstratur.  Legati  quos  misit  fucrunt  alieni^  a 
catholica  reli^iione,  defensoresque  haeresis  Eui^rchfa- 
nne;  Ideoqiie  praecii  iie  ftomnm  venerunt,  ut  (si  fieri 
poluissel)  ipsuin  llormisdaiii  ad  sua>  ipsorum  partes 
adducereul.  At  ubi  haec  adco  iiicnspecuta  Hormisd:i 
comperit,  legatos  re  infecU  ad  iinpcratorem  rediris 
jussii;  jam  de  Anastasii  perfidia,  diii  piorum  verho- 
nim  involucro  velaia  ,  certior  facius.  Hscc  constant 
iufra  ex  epistola  Uormisdae  ad  Avituro.  Sev.  Rimcs. 


5*5  nORMISDj:  PAPiE  ^^ 

pro  nobis  apostolahis  Yester  orare  dignetur :  quod  A  commendat  infenrlo.  Prudeniise  siqnidem  8peci.Me 


vos  lilien  i  aiiiino  racere,  liac  potorimus  maxime 
ratione  cognoscere ,  si  perfecUm  nobis  uiiitiiem 
Ecclesiarum  digiiniiia  rnerit  D<  iis  vobis  disponeiiii- 
bu-i,  condoiiart!  :  illam  en  m  vo»  Dei  magnan*  bene- 
dlclionein  diligf^iitihus  si;  mandavil  atqiie  dinavii, 
qna  declaravii :  Pacem  meam  do  vobh,  paeem  mea  n 
dimitto  vobii  (Joan.  xiv). 

EPtS  I OLA 

A!<IASTASII    iMPBHATOniS   AO    IIORHIsDAM    P   P   M. 

Theopompum'  et  Severiantm  hominet  liicos ,  legatos 
pon  i  ci  ad  nlutatiouis  officium ,  et  pacem  comi' 
licndam  mttit, 

Anastanns  Aiigu  lus  Ilormisdse  papnr»  per  Tlieo- 
poinpiini  el  Severiaiium  viros  clarissinios. 


docnmentnm  esi.  cum  id  quod  sibi  ulile  credii,  iiupa 
licnier  inqiiiril.  Nam  si  in  corporuro  morbin  noxia 
esl  larda  curaiio,  qu  «nto  magis  in  saluie  animx  grp. 
viiis  csl  fi  rendus  remedioiuin  fidclium  serinr  appe- 
liius?  cum  moneainur  ^pirilualibus  i  stimtis,  ne  qw;R 
prodesse4>.8snr.t  iii  dieni  p.)sterum  diOcraniur .  cla- 
nianle  sapiftiiii^simo  Salomone  :  Ne  tnrdet  converti 
ad  Domnum,  el  iie  di/ferat  de  die  in  diem  {Eecli.  \)  : 
quia  sicui  in  incerlo  vii»  tempora ,  ita  in  lufo  ani«. 
mne  convenil  csse  lemedi»,  ut  inirel  in  giudium 
domini  sui ,  quem  venions  domlnus  ea  qiiax  sil»i  pla- 
renl  inven^rit  operari.  Umle  el  faieor  me  fuisse  ml- 
raiuin,  ciir  tand.n  legaiio  proniissn  tariiaverit ,  cuin 


Omniaqu»  bcnigi.iias  conceperlt  aiiimorum.  dulii  ^  '^•«n*'a  ista  sini,  ut  regna  colestia  rapianfur.  Ve* 
nbiluetrestiuationelaudalnli  propaganlur;  nccsibi  ">'n*amen  iiistiiic^n^  ipse,  qiiein  maiisuetuiliuis  ve- 
-..: — ...... .      .  .    -  «^''«decrrnf  alloiuium,  spem  supernminisericoi*di;B 


ambil 

requ>em  putant  posse  praislari  ,  doiiec  »\  effectum 
saluberriinuin  desiderata  pi  rdiixerinl.  Cl  lunc  qiix- 
dain  ipsiiis  resiinatioiiis  fit  requies ,  diim  coniig«*Hi 
•pes  votorum.  Quod"  in  pracsenli  iios  cerfa  raiio:  e 
pertul  mus,  doiiec  cceleslis  ftivor  et  nosirx  p. liiio.i 
auditum,  et  vestr:e  proiuiss  onls  st^rennm  donel  efle- 
ctuin.  Ergo  qii>a  vel  niaxima  iiiiierls  longitudo,  et 
uJlra  soliioin  inorein  liiemalis  asperitas.  qnod  «  pta- 
bamus ,  noliis  fecit  incertum  ,  interiin  inlra  nnlinos 
desiderat:  compresslnrus,  beneficia  divina  captanes, 
qiia*  bonae  exitus  lei  siia  iiiterpositione  decidunt. 
Agnosceiites  igiiur  qiiod  ejns  primaro  iiobis  graiiam 
condoiiav!t,  ut  niissa  ad  nos  tegatio  ad  bejtiiudinero 


p  llicelur.  Desuper  esi  enim  ei  ipsum  velle  quod 
boniim  esf.  Confido  aiifein  qnoniam  qui  cGPpil  in 
vobis  opus  bnnum  perfiriel  usque  in  finem.  Eqjo  vi.i» 
ciii  coepistis  insisiiie,  el  Fpret  s  erraniium  luhri^is 
nobiscuro  supra  petraro  soliilam  tenete  vesligJa.  Talj 
crevit  Ecclesia  sihcta  consensn,  quod  bis  verbis  ai  o- 
stolicoruro  acnium  lesiatur  bistoria  :  MuliiiudiniM 
eredentium  eral  eor  unwn^  et  anima  una  (Act,  w)  N  «w 
quemadmolum  connfMlj  poteiunt  gr:iti.T  vinc.lis,. 
quorum  di^lant  cor  'a  senleniiis?  Fac,  donii-  e  in.pc.- 
ralor,  efrecliim  rerum  fidem  prohare  verln^rum.  N-n 
e  iro  sermonibus  cogno^cuntiir  homlnum  cord;i ,  sed 


learo  feliciter  reroearet ,  ad  feciindim  processimus,  r%  ^^*^^^"'^"*-  Ciim  et  Ahraham  puer  nostcr  non  nmla 
Jl dirigeret ir  a  mbis  promissa  lcg:itio    pir  qu:iin  el      ^**^  ^"'®'  ^^  '^**®'"®  ^^®'"  coraneirlante  pl.icuerit. 


commemoratio  fierei  eorun!  qux  cuin  sanciisMmis 
viris  longa  drliheraiione  confulimns  ,  ei  inde ,  Deo 
tu«!pice.  lam  nostnc  peii  ionis,  quarn  vesirae  grathe, 
nd  iiil.grum  lux  sereiia  rcspendeai,  et  toti  orbi  gau- 
dia  exspeciata  donenur.  Commeinorationis  itaque 
loco,el  sahiiaiionis  honorem  reddendo,  Tbeopom- 
pnm  viruni  illusirem,  comitein  domesiicorum,  agen- 
tero  sacri  nostri  palaiii  sdliolam,  fidelem  nohis  vel  pro 
snis  morihus,  vel  pro  ipsa  affcclioiie  geniiali  nosirae 
pmvincix,  sed  ci  Severianum  viruin  clarissimum 
coinitem  sacri  nostri  consi  lorii  a.l  vestram  dlrexi- 
inus  ^anciitatem,  qui  ordinetn  litterai  um  propria  voce 
testunles,  ad  celeritatem  exspectata  provocent,  quae 


Uiide  vel  pro  dispensalione  inihi  cre  liia,  vel  pieiatis 
vesinc  circa  roe  beni  nitate  perpensa  .  domine  fili, 
borlor  et  supplico,  nt  stmlium  paris,  qiiod  per  scri* 
pia  pr.i  fertis,  ad  eomponenda  nohiiicuin,  adjiiiore  Deo, 
ca  in  liis,  quibu^  la'»orant  E(clesi.T,  dirlgatis,  qiii.i 
aecundum  propheiam  :  Pax  muUa  diligentibus  nomen 
tuum,  et  non  e$t  iliis  icandAlum  {PsaL  cxvin).  Non 
sunt  incognita  apnd  mansneiu  iinem  veslram  qitas 
nos  ab  ca,  qiiam  redintCj^rare  cupimiis,  uniiafe  di- 
scernaut.  Date  operani,  ni  landando  qux  profiiemini» 
compleantur  effcctu.  El  aposioli ,  ciijus  communio-^ 
nem  credilis  expeieud.nn ,  lolis  viribiis  seqiiiminK 
disciplinatn.    In  totiim   perdita  noxiornm  decliiiafe 


eciani  ccelrsti  misericonliie  credimus  placulsse.  Daia  n  ^**"***»^ ;  arientes  non  hahere  cnm  religiosis  impio» 
XVII  cal.  Aiigiisus  ConsUiitinopoli ,  Pel  o  viro  claris-      P^'**»''"**'"»  "cc  ullnm  fidei  ciim  perfidia  esse  c  nsor- 

•  ■...^  ^^ i.    « «v  .     .......  iSiim    l*#\naA/ii«^n»  ^t  ..*  ^..:  ^ ^ J... ... •        • 


liiiio  consiile  (ann^i  Dominj  516). 

EPISTOLA  M. 

AD  ANASTASIOli  AOGUSTUll. 

Fnmde  Anfmarii  imperatoris  nondum  deteeta ,  landat 
vjHs  studtum  de  pace  concilianda,  moneique  ut  tandem 
damnatis  hteresijHs  Ecclesia  unUas  soriiatur  effe- 

llorroisda  Anastasio  Augusio  pTTIieopompura  et 
ScverianuQi. 

Sollicltari  aiiimum  tuum,  clementissiroe  imperator, 
•inbitiosa  avid.tate  commerooras,  donecsperat»  uni- 
l«ti8  redioiegraiio  opuu  coiitingat.  Dona  sunt  desi- 
dcria  salutis ,  cl  laudabills  qii.r  se  hiijusmodi  Dco 


tium.  (.'onsequi^nsest  nt  qui  errorum  delestatur  princ«« 
pes,  oderit  seclatores.  E&secrahiie  bnbe».'nr  in  Ho^o, 
qiiod  damnatur  in  semine.  On^oie  lioc  munus  Deo, 
pro  vcflris,  precpr,  offcrle  lemforibus^:  jnni  iliii  Iiaoc 
a  vobis  hostiam  pro  ta«  t  s  qune  v  b  s  contnlit  (  hri- 
slUH  beneficiis  ei8p<*riai.  Quid  opns  esi  apud  illnm 
preces  adhibere  ,  qui  supplicat  ?  Vos  senaiui  nrl.ls 
Rome,  ut  me  ad  pacem  boriareior,  injiingiiis.  Ego 
non  solom  curo  his  ad  vos  snpidicalionis  verha  coti- 
verlo ,  sed  vestgiis  vestris  pro  universali  advolvor 
Ecilesb.  Audite  mo  pro  Chrisio  legaiione  Tungen- 
tetn  :  non  patiamini  ab  improbis  canibus  Cbrisii 
rocnibn  discerpi  :  qno!  insan  bilia  videiis  abscui- 


S8&  EPlSTOL/£ 

dite,  et  qiitt  lepa,  cnnle.  Cur  quae  sana  sunt  inva- 
lidis  conjuncu  quaiiuniur?  Servate  ordinem  quem 
«niias  ipsa  prxfinit,  et  pacem  niuniJo,  quani  |ioscitis, 
reddiie.  Ilapc  et  sub  prieseiiti  occasione  deposco ,  et 
rursum  ac  8.Ypiiis  supplicare curabs  sperans  iropor- 
tuiiitaiem  hanc  meam  et  Deo  esse  placituram,  et  apud 
viis  quoque  per  assMuas  |)e(itiones,  quoninm  id  nos 
Dominns  dociiit,  vacuam  non  futuram.  Dala  R  mae 
(ntiiio  Duniini  516). 

EPISTOLA 

4\A<TASII    AD   SEXATUH  URBIS  ROM^ ,  PER  THEOPOMPOM 
ET  SEVERIANUH  VIROS  CI.ARI^SIUOS. 

Pontificem  et  regem  ad  pacem  hortaiidos. 


RESCmPTUM 


•  lm|>craior  Capsar  Flavius  Anasiasius  pius,  reliz, 
victor,  seniper  augiistus,  Germanus  iiiclytus,  Fran- 
cicus  inclytiis ,  Sarmaiicus  inclytiis ,  paier  pairiae, 
proconsnlibiis,  consulibus,  pra!toribus ,  tribunis  plc- 
bls ,  seiMituique  sue  saluiem  dic'4. 

^i  vis  liberi<|ue  vcsiri   valetis,  bene  est  :  pgo 
exerciiisq:e    meus    Ta'emu8.     Qiiotiens    utrisque 
publicis  rebus  prosprra  Toliintite  consiililiir,  non 
soluiii  exbortaiio,   sed  postiilatij  quoque  credilor 
conveniens ,  ut  diiabus  in  unum  concurrentibus  cau- 
sis  aninius  incitiius ,  qitod  felix  et  bonum  parlibus 
sit,  valeat  adipisci.  Sl  etenim  Christus  Deusei  Do- 
niiiius  noster ,  et  pcr  iiuti>simain  toluntalem ,  et 
quam«lam  dispensationis  petiiioiicm  nos  revocavit  ad 
se,  el  ledempios  proprio  sangnine  liberiatl  resiituit, 
01  s:i|iiiem  m  rialit.iti  prxsiarei,  non  videlur  absiir- 
dum,  lain  apiid  gloriosissimum  regem,  qiiain  apiid 
beatissimum  papaiii  almx  urbis  Roiiit,  paires  con- 
scri  tiis  iin}>eri:ili  peliiioni  conjuncios,  ea  sperare, 
qu«  et  nobis  et  s\bi  Dco  nnnuente  in  comniune  pro- 
fii  iant ;  tioc  e^l ,  iie  fugilivorum  siidiant  concinnaios 
seniiones  ,  mendacio  solo  coiiipositos  ,  sed  Siitisfa- 
ctioiii!  huscepia  ,  qii.im  et  vei  ilas  et  legatorum  qui 
direcii  f>Hnt  iiiquisitio  pnicrecit,  ad  desideratam  pa- 
cem  accept«ibili  Deo  volupt;ite  cencurrat.  Iiidubiiatum 
siq<'id.in  est  ex  longa  aiinorum  serie,  miiliam  par- 
ieni    reipubliox    vesiram    viiidicare    constan:iain. 
Proinde  oporlei  sanctissimum  coRiuin  vesiruiii  solerti 
studio  ac  provido  labore  contendere;  lani  apud  ex- 
ceisuin  regem,  cui  regendi  vos  poiesias  et  sollicitudo 
coinmissa  e^t,  qiiam  apud  veneiabilem  p:ipam,  cui 
iiitercedendi  apiid  Deiiin  iacullns  esi  pra*sii  a ,  ul  in 
ea  p:irie  auimi  sui  boniuilcin  dignentur  iinpenderet 
in  qiia  ulriusque  reipubl.cae  niembra  spera^a  sanitate 
salvenuir.  Iinplrbitis  eniiii  velerem  consuetudnem, 
et  nimis  consilio  vesiro  iiotissiiiiam,  si  ea  (\ux.  publi- 
c:r  utlitati  conveniunt,  tractaiido,  speraiido,  posiu- 
lando,  elTectum  adipisci  Deo  auspice  feceriiis.  Data 
v  c^leiidas  Aiigiisii  (anno  Domini  516),  Chalcedonf*, 
Peiro  \iro  clarissiroo  consule. 


•  fn  editio  e  Rein.  epist.  Pontif.  Romanoriim  hi 
liiiili  iia  efiiiniianiur  :  Imoerator  C(B$ar  tlaviu$  Aiia- 
Va$i"i  oontiffx  inclytui,  Oermanicui  inclylu$f  Alama- 


ET  DECRtTA. 
A 

6EXATUS    LRBIS    ROM/E    AD    ANASTASIUM    AUGUSNJM    PBA 
TUEOPOMPUM  ET  SEVERIA.XUM  VlROS  CLARbSIMoS. 

Poiuificem  $emper  paci$  [ui$$e  ^tudioaum,  quam  penden 
ab  Ai  acii  damnaiione  fattntur, 

Si  prinia  semper  es* ,  imperalor  imicie ,  a  regen- 

tibus  suppliciuni  spectaia  devoiio,  si  sola  giaiia  do- 

minorutn  conciii  iiur  obsequio ;  indubiianier  agnoscrs 

sacr»  jiissioiiis  oracula  qiiania  senatus  ves  ri  ruerinC 

gratulaiione  suscepta,  maxime  cum  ad  lios  et  animus 

doniini  nostri  invictisbimi  regis  Theodorici  fiii  vestri 

mandaionim    vesiroruro    obedientiam    prxcipieniis 

accederet,  et  sciamus  super  oninia  beneficia  vestra 

lunc  niagis  nos  erigi,cum  dignos  crediiis,  quibus 

debeat  imperari.  Mox  i};iiur  sacrae  studio  jussionis 

iinpleiid» ,  beati&simuro  paparo  Horml^dani  crdidi- 

^  mns  deprecandum  :  de  quo  paniin  cst  dicere ,  quis 
vota  supplicaiitium  beniguiiate  prxcessit ;  sed  et 
nobiscum  suas  preces,  ut  quod  horiamlni  fiai,  ad- 
junxit ,  evangelicis  voluntatem  suaro  trsiimoniis 
asserendo ,  osleiidens  mnndum  supra  multitudiiiem 
peccatoriim  suoruin  scandnlis  plus  gravatum ,  dnm 
Tox  sii  isa  dominica  :  Vce  mundo  a  $candali$  {Mattk. 
xviii).  Etidein,  oportere  homines  scandalizaniium 
partes  nieinin^rum  abscinde  e ,  quam  ut  in  ignem, 
non  renunliaiido  scandalis  ,  niiliantur  clernum.  Sed 
et  post  haec  divinx  leciionis  exemidis  ,  quain  boni 
8  nt  rrucliis  pacis ,  ostendit  cum  dicent :  Ei  ap*  sio- 
lum  Pauluin  graiia  Dei  pleniiin  ,  nihil  tamen  quilius 
bene  cupiebat,  quod  oiitaret  melius,  iiiven  sse;  ni^i 
ut  pax  Dei,  qux  est  supra  onineni  exceilenliani ,  in 

C  eorum  sensibus  abundarel ;  qr.odqiie  in  Evangffio 
Doinini  sii  vox  ist.i  di«  entis  :  Quoniam  pacifici  filii  Dei 
vocabuntur  {Maith,  v)  :  ct  iteruni  ad  i,suni  Scr  p:ii- 
rarum  oiniiium  reverlendo  dociorem,  qnaiiio  if  si  vel 
lide,  qua  et  coelesiia  regna  pr.Tsuniimus,  a  peceaio- 
rum  criieiatibus  credendo  sahainur,  carit:is  sil  inaji»f, 
ostendit,  lestiinoniuro  lale  snbjiciens  :  Spe$,  fiJet^ 
carita$ ,  major  autem  ommum  carita$  (/  Cor,  xiii)  :  id 
estSpirittis,  graiia  donaoie  divina,  oriiaiem  virluti* 
bus  0 inibus  exaltai.  Non  habentes  ergo,  si  ei  pro- 
pter  puenani  scaiidaia  declinamus,  et  pacem  propter 
pacis  bona  sectamur ,  et  ad  caritaiem  nos  qui  est 
carilas  Chrisius  hortatur ;  qnid  cst  enim  quod  reiinet 
catholico  ardore  festinos?  f|uid  est  quod  delinqnentis 
Acacii  inipedit  volenles  Clirisium  videre  persona  f 

^  quid  esl  qiiod  a  suo  lilieri,  alieno  gravaniur  errore  ? 
Ilxc  cum  venerabilis  papae  laiiu.s  fuerint  expediia 
rescripiis ,  pro  nosirae  lamen  obsequio-cre>iidiiiius 
devoiionis  indenda ,  ne  non  rogasse  |iutareniur  re- 
condeiido  re8|ionsum  ,  quod  accei>imus  deprecmies. 
Proinde,  piissime  iinperaior ,  ha^c  suo  nomine  sena- 
•tos  ^erenitatis  tua*  clenientiae  provocatus  adjunxil, 
ut  qui  aniino  quainbeiiigno  in  utraque  republica 
concordanda  fuisti ,  t:im  esse  pio  in  Ecclesiae  redin- 
tegrandd  unitate  noscaris.  Nam  ut  pax  i!la  regnonim 
tantum  scitor  prodesse  subjeciis ,  sic  haec  religionis 

nicu$inclytu$,  Francicu$  inciiitu$  Tribunic,  Pot.XXV 
co$,  III  piiis,  felir^  rtr/or,  ac  iriumphator  $emperaugu^ 
$tu$,  pater  pntrw^  con$idibu$,  cic. 


SS7 


llORmSDifi  PAP.fi 


m 


eum  populo  suo  proficii  imperaiiti.  Eienim  quis  non  A  ^  vero  praesule  Romanae  Ecclesi»  Loone.  Rogo  au- 


hsRresum  perfldaruni  sequaces  plns  quam  ipsos  deli- 
quisse  puict  auetores?  Qui  non  post  paiibulum  crucis 
dividentes  iterum  Chiisii  membra  condemnel?  Uti- 
iian.  Iiaec  jam  vobis  regnantibus  causa  ccepisset,  ut 
facilius  mala  rcprimerentur  nasccniia  ,  quam  prove- 
cta.  Nam  quis  ambigat  non  poiuisse  ejus  existere^ 
cujus  corrigi  temporibus  viderei  errorem?  Per  Eimo- 
dium  el  Fortunalum  episcopos,  ^  Venautium  presby- 
terum,  Vitalem  diaconum  et  Hilarum  noiarium. 


EPISTOLA 


NICOPOLI- 
AD    UOR- 


MVB  EXEMPLUM  RGLATIO.NIS  JOANNIS  EPISCOPI 
TANI,     PER    RUFIMUH    DlACONUM    EJUSDEU, 
MiSDAM. 

Calholicam  fidem  profiletur^  et  qu<e  vilanda,  quceve 
iervandaf  moneri  cupit, 

Domino  meo  per  cuncta  sanctissimo  ac  beatissimo 
patri  palrum,  comministro  ac  priiicipi  episcoporum 
Uoruiisdae,  Joannes  in  Domino  salutem. 

Cura  mihi  exstitit  semper  niliil  amplius  qu.Trere, 
nUi  agere  propriam  et  ram.liarem  coiiversatioiiein 
▼acuam  sollicitudinis  ct  anxieta  is  inund  'nae  :  sed 
quia  Deijudicia  abyisus  muUa  est  {Pial.  xxxv),  sicui 
ei  ve^irain  cogiiosco  docere  beaiitudinem,  paire 
Dostro  quondam  alque  archiepiscopo  Alcysone  a 
Chrl>to  ad  supernas  mausiones  evocato,  ea  ratione 
qiia  ipse  cognnscit,  qui  est  possibilium  duminus,  in 
iiie  sancta  synodus  bonorum  actuum,  ac  clerus  pas- 
iorum  transiulii  sorlem.  Ego  autem  cuncta  referens 
Deo,  qui  balbutieiitium  linguas  iiberas  facii,  decen- 


tem  pleiiius  atque  perfectius,  quae  servari  oportet, 
commonete,  et  a  quibus  abstinere  dcbeam,  vestris 
custodibus  litteris  intimate  :  ul  si  fortassis  adhue 
Inexercitatus  ordini  deputor  leciionum,  seu  diki, 
sive  egi  apostolicis  doctrinis  vesiris  incongruuin, 
vestris  imbutus  sermenibus  possim  hxreticorum  ob- 
sislere  macbiuis.  Hoc  enim  faciente^,  sanctissime, 
firmiores  noslrae  sanctx  synodi  invenietis  episcopos, 
ei  bonorura  actuum  clerum  acpopulumconfirmabitis, 
lanquam  raniiliarem  vobis  reddentes  sanctam  Nico- 
politanorum  Ecclesiam.  Venerabilem  vero  diaconuin 
RuHuum  ad  tam  necessariam  causam  directum,  pa- 
cifice,  sicut  vos  decet,  rogaii  suspicile;  etilduciani 
tribuentes,  celerem  ejus  recursum  ad  nos  prsstare 
Bdignemini,  portantem  spiriiualia  at']oe  apostolica 
constituta.  Cunctam,  sanctissiine,  omnem  in  Chrisic 
fraiernitatem  vcstrae  l>eatitudinis  ego  et  qui  mecuni 
sunt  pliirimum  saliitamus  in  Domino. 

EPISTOLA  VII. 

AD  JOANNEM  NICOPOLITANDM  EPiSCOPUM. 

Commendal  itliui  religionem  :  Netlorium  et  Eutyehen 
damnandum,  et  quomodo  qni  ad  fidem  revertun- 
tur  recipienH  iint,  per  indicutum  se  ugnificaturum 
sciibit. 

Hormisda-Joanni  episcopoNicopoliiano  perRufinum 
diacoiium. 

Gavisi  sumus  in  Domino  valde,  frater  carissime, 
acceptis  litteris  luis,  in  quibus  te  profiieris  sacerdo- 
tium  Dei  gratia  suscepisse«  Hxc  est  fides  cerla,  liorc 


ler  ad  vesiras  orationes  concurro;  ui  juxta  conwe-  ^  spes  sineambiguitale  secura,  qoa  credltur  lotius  boni 

indinem  apositdicse  sedis  vestrx,  quae  cuiictarum 

Ecclesiarumcuraml;abei,et  Nicopoliianorum  habere 

dignemini,  secundum  antiquam  spiritiialem  disposi- 

iionem  vestram.  Petenti  cicnim  inihi  dari  spiritum 

ad  apertionem  oris»  sicui  docuit  Apostolus  (Ephes, 

vi),  aique  ipse  eiiaiii  Dominus  prxccpit,  mecum  pe- 

iiie  horum  datorem,  et  cuiii  quaerenle  pariter  qux- 

riie,  et  pulsantem  spirituali  manu  vesira  suscipite. 

Iloc  eiiira  vobis  faclentibus,  potero,  sanctissime,  ei 

accipere,  et  invcnire,  ei  aperien^e  Christo  recta  per 

verbum  verilatis  incedere.  Qiioniara  vero  quidara 

UissimuianteB  nobiscum  credere.  atqiie  sectari  san- 

eias  syoodos  quae  Nic;cae,  Constaniinopoli  atque 

Ephesi  congregaiae  sunt,  iii  qua  principes  exstiterunt 


causa  i<i  superna  dispeasatione  consistere.  Cujus  rei 
scieniiam  habeus,  fraier  carissime,  beneficiorum  qiiic 
a  Deo  nostro  consecutus  es,  religios  >  animo  graiiam 
confiteris ;  lioet  boc  quoqne  de  eodem  clementiae  fonte 
descendai,  ut  se  auctori  suo  humana  submittat  hu- 
militas.  Aitenim :  Superquem  requieicetipirilu$meus^ 
nisi  super  humilem,  ei  quietum,  et  trementem  sennones 
meos  {Num.  xi)?  In  his  er^o,  iu  quibus  hiijusmodi 
probaris,  clarius  eluCi-scet  aliis  etiam  virtuiis  liujus 
futurum  exempluni ;  quando  ad  hoc  eiiam  Deo  iiisli- 
tiieote  perducius  es,  ut  et  de  te  catholicorum  glorie- 
tur  Ecclesia.  Nam  sicut  divinis  lestimoniis  erudiius, 
ei  juxia  Apostolum  sacrarum  Litterarom  inslituiione 
formaius,   hoc  auspicium  tuae  ordiuationis  edidisti. 


aanctissiiuae  roemoriae  episcopiCaelestinuiaposiolicae  ^  uladversus  deviantes  cum  sedis  apostolicae  senten- 


•edis  vesirae,  ei  Cyrillus  Alexandrin»;  insuper  etiam 
qoaeCbalcedone  adversus  Eutychetem  impium  con- 
gregataest,  quae  omnes  praedictis  veritates  orthodoxa 
iii  se  raiione  firroavit.  Tamen  audeni  nos  impugnare, 
taiiquam  vinculum  concordis  sine  ratioiie  vitai:tes. 
Votum  auteni  mihi  est,  vestram  seqiii  doctrinam  sicui 
Inier  sanctos  prxdecessor  meiis  Alcyson  exstiterat, 
ei  anathematizo  Dioscorum,  Timotheum  appellaiione 
^lurum  ei  Petrum  horum  successorero ;  ei  Petri 
coromonione  cum  his  permixtuni  Acacium,  ei  Peirum 
qui  Aniiochenam  perturbavit  Ecclesiam,  seqiiens  in 
oronibus  synodicas  ei  aposiolicas  episiolas  scriptas 

*  Vn  edit.  liomana  esi  Hi'arianum. 


tiis  convenires.  Neqiie  enim  remunerare  aliter  lantc- 
rum  beneficiorum  poteras  largitorem,  nisi  adversus 
iniroicos  ejus  evidentero  zeluro  aposiolicae  confessio- 
nis  os  enderes. 

Notum  esi  enim  eos  exira  religiosa  sepia  consts- 
tere,  qui  ei  ipsi  profitentur  conscieniiam  lldei  aiqiie 
fiduciain,  sed  infruciuosa  esi  apud  eos,  quamvis  ciim 
religiosis  congnia  sanctae  communionis  ac^qualitas, 
quia  procul  dubio  qui  ea  quam  roei  uii  liberlate  non 
oiiiur,  subjecturo  se  iniquitatibus  confitctiir.  Quid 
glorieroor  his  qnas  non  sequimur  disciplinis?  Falso 
appellai  magisirom,  qui  se  insttiolionibus  ejus  non 


ssr 


EPISTOL.*:  ET  DECRETA. 


500 


probat  esse  discipulam.  SeJ  i|uia  nobis  nunc  omnia  A  queex  nobis  in  regnante  fuere  Gonstan      poli;  cuin 


kn  oonressione  similia,  et  liberlatis  propriae  resamp- 
sisiis  affeclum;  paiernae  rursus  iixrediiatis  cupientes 
esse  consortes,  amplectimini  graliam  tradilionis  an- 
liqux ;  ei  in  illius  incouTuIsi  fundamenti  staliilitaie 
persisiite,  non  cum  temporibus  corda  mulantes;  in- 
constantis  enim  mutabilitas  ista  solet  esse  proposili : 
atqoe  ideo  bene  fundalis  oportet  inhsrere;  qiiando 
bujusmodi  studia  clemeniia  scit  fovere  divina,  ui 
fidei  Testrae  firmitas  vobis  de  aliorum  salute  fruclift- 
cel,  ei  fervore  vesiri  sludii  aliornm  quoque  animus 
ad  resumptionem  bonorum  suorum  posslt  accendi ; 
qnatenus  et  de  vobis  quoque  sanctus  aposiolus  di- 
xisse  credatur :  jEmulaiio  vestra  provocavit  plnrimos 
{II  Cor.  ix).  Ergo  Nesioriiet  Eutycbeiis  impietaiibus 


juxta  synodalia  consiituia  damnaiis,  seclatores  quo-  B  ,  jg  ^^.  nobiscum  relecii  sunt  in  paroecia 


vestri  snnclissiini  vicarii  Ennodins  et  Fortunatus 
episcopi,  Venaniius  presbyter,  Vilalis  diaconus,  et 
iiilarus  noiarius  degerent,pielaiisagonem  suscepluni 
toneiTtes.  Nobisciim  autem  fuii,  inter  sanctos  factus, 
pater  atqiie  arcliiepiscopus  noslcr  Alcyson,  qui  cum 
omiii  prxsumplione  supplicibus  utcns  libellis,  apud 
irestram  beatitudincm  dignus  effectus  est  apostoiicao 
sedi  veslrae  communicare  nubiscum.  Sed  quia  re- 
penle  qui  cunciorum  reiinet  potestalem  Imnc  ad  se 
evocavit;  nos  irrefrenabili  fletu  detenti  pervenimus 
lamen  ad  patriam,  nullo  modo  errorem  propier 
Dei  gratiam  sustinentes,  sed  ubique  vestra  decrcU 
seciaiites. 

Flentibus  aiitem  n  bis  atque  lanicntantibos  cnm 

commiui- 


que  eorum  siiiiiliter  exsecranies,  cum  exsultatione 
dicamiis :  Eiite  de  medio  eorum,  et  separamim^  et 
immundicm  ne  tetigeritis^  dicit  DomiHUS  [Levk.  xv). 
Quemadmodum  enim  quis  malarain  Invenlionum  de- 
Ceslabitur  principes,  si  non  declinat  sequaces  ?  aot 
quemadmoilum  odit  originem,  qui  non  exsecraiur  et 
sobolem  ?  In  discipulis  praedicatur  fama  docentium, 
et  donec  male  jactorum  seminum  radix  per  succe- 
dentes  culta  floruerii,  tandiu  auctonim  memoria  non 
peribii.  Addaiur  perdito  Eutyeheti  el  Acacius  disci- 
piilus  sub  commuiiione  Petri,  omniumque  damnato- 
ruin  roixius  errori :  quos  vestra  dilectio  litteris  suis, 
dom  fidem  suam  asserit,  evidentercxpressit.  Ad  in- 


stris,  qnis  possit  de  orihoduxis  recte  Chrisli  oves 
tnnsigere;  qui  consolatur  humiles,  consolatus  est 
etiam  nos  per  vestras  orationes,  demonstrans  m%* 
tropolilanae  civitati  in  cunclis  sanciissimum  Joan- 
nem,  qui  a  pueritia  in  Ecclesia  sine  culpa  nulritus, 
imo  Uudabiliter  in  ca  degens;  iia  ut  neque  eum  In 
bis  ({uisquam  iem()oribiis  atitecellal;  zelo  autem  circa 
orthodoxa,  juxta  aposto'icas  admonitiones  vestras, 
nulli  omnino  cedens.  Iluiic  ergo  Dei  providentia  or- 
dinavimus  prapsulein  Nicopolitanorum  sanctissimoo 
fi^lesiae :  et  rogamus  ut  juxla  antiqnam  consueiii- 
dinem  hunc  quoque  complectamini  palernis  visceri- 
bns  veslris,  nobisque  aut  ipsi,  Dei  grata,  efnciamini 


structionem  vestrae  fidei  pleniorem,  quo  ordine  ad  arma  incxpugnabilia  commoniiionibus  vesiris  aique 
communionem  no«^tram  suscipi  deccat  reverlcnies,  C  ^^^,^^„55  .  ^^  deprecantibus  nobis  iiiclinelis  aurem, 
indiculum  subler  adjecimus,  speranles  in  Deum  bo-     ^^  pieiatem  conconii»  reperiatis,  juxla  Inspiratam 

vobi^  divinitus  apostolicam  providenliam,  ut  inpace, 
qiiae  est  ei  amabilis,  cunctae  sanctissim:e  Ecclesine 
cooplalae  immarcescibilein  vobis  cof*onam  necieiitoSy 
in  omni  pietate  atque  humiliiate  comprchendaiu^  iii 
Chrislo.  Venerabilein  vero  diacouum  Rufinuin,  pro- 
pter  hanc  tam  neressariam  causam  directnm,  liben- 
ter  rogaii  respicite,  et  ad  nos  sub  velocilate  n*" 
mittite  porianteni  doctrinas  vestras  aposiolicas.  Et 
alia  manu  :  Iiicoluiuem  mc  ora,  sanctissime  paier 
patruin. 

«  Ego  Joannes  episcopus  rursus  retuli :  Inrolumcin 
mc  orn  in  Domino,  saiictissime  ac  beatissime  paier 
D  pnlrum. 

Ego  M.ittbxus  cpiscopus  Butroti  retuli. 

Ego  Constaniinus  episcopus  tlaciianopoleos  (li.i- 
drianopolcos)  reiuli :  Incolumem  in  Domino  me  ora, 
sanctissime  ac  beatissime  pater  pairum. 

Ego  Cbristodorus  (Christophnrus)  episcopus  An« 
cliiasmi  reiuli. 
Ego  ililarius  epi^eopus  Photices  reiuli. 
Ego  Philippus  episcopus  Phoenices  retuli. 
Ego  Juiianus  episcopiis  Dodones  reluli. 
Ego  Chrysippus  episco.  us  Congiae  retuli. 


norura  omnium  largiiorcin,  quod  laudabili  circa  fidem 
vestrae  devoiioiiis  insiantia,  non  solum  hoc  eorum 
qui  vobis  vicinitate  jungunior  saluti  prosit,  sed  eoram 
qooque,  ad  quos  fidei  vestrse  et  religiosas  voluntatis 
velox  fama  pervenetit.  Itufinum  siquidem  diaconum, 
qui  nobis  litteras  vestras  obtulit,  in  Clirisii  caritaie 
Bnscepimiis,  quem  apostolorumoiationibus  commen- 
danles  cum  pace  remittimiis,  hortantes  litieras,  a 
nolus  tam  ad  caritatem  tuam  quam  ad  synoJumdire- 
ctas  populo  relegatis,  quod  et  nos  pro  fidei  vesirae 
eommeiidatione  fecisse  cognosce.  Data  xvii  calaiidas 
Decembris,  Petrov.  c.  consiile. 

EPISTOLA  SYNODICA, 

BIVC  FXEMPLAR    R!  LATIONIS   ST50DI    EPIRI    VETERIS    AD 

HORMISDAU   PAPAM. 

Joannis  in  ISicopolitanum  episcopum  elccti  pohtulant 
confirmationem  f  et  in  fide  catholica  instrui  cu- 
piunt. 

Domino  nostro  per  cnncti  sanctissimo  ac  he.ilis- 
simo  patri  patrum,  comininistro  ac  principi  episco- 
porum  ilormisdae,  f>ynodus  veteris  Epiri,  Joannes, 
Matihxus,  Constantinus,  Cbristo<lorus  (Cbrisiopho- 
rus),  Hilarus,  Piiilippus,  Julianus  el  Cbrysippus. 

Si  dignis  prs^miis  uii  lentemus,  necesse  est  mullis 
fleiibus  horum  depromptiones  efficere.  Piurimi  nam- 

•  Endemhic  nomina  sedium  atque  in  epistola  59,  5  parl.  Concil.  Clinked.,  iinde  nonnulla  eroendavi- 
mus.  IIarduinus. 


dleil  eoifiqiitmrti,  et  stiperfeiileiitei  ocddemit  ei  A 
nobis  trecentoi  qiiinquaginta  TiroSy  quotdam  aotetii 
VttlneraYeront;  aHos  vero,  qol  pfitueninl  ad  colenda 
•Itari  I  conriigere,  \Mem  peremerunt  et  monasferia 
ineenderiint,  per  noctem  mittentes  roaltitudinem  in- 
qnieiorum  iioiiil'ium  reilemptnrnmqiie  omnem  pau- 
pertatem  eccteslasticam  liojusmodi  pestiferi  homines 
eensttinenies.  Ad  singuia  antein  deial»  ad  Testrani 
b''atHudiiieiii  inslruent  cliartas  a  venerabiiibus  fra« 
trll>us  Joanne  et  Sergio,  quos  miserainus  Constanti- 
nopolim,  sperantes  vindlctam  fieri  de  his  qnae  com- 
roissa  sunt.  Sed  eos  ncc  verbo  dignatus  est  impera* 
tor,  sed  eliam  com  grandi  contumelia  eipulit,  com- 
minatus  eis  qni  ista  porrigerent.  Unde  hinc  est  nos 
vel  sero  cognoscere,  quoniaro  tania  pravitas  et  au- 
d^cia  talium  malorum  adversus  Ecclesia^  facta ,  B 
ipaius  imroiisioiie  eoroposiia  esu  Oepreeamttr  ergo, 
bealisaime  pater,  snppllcantes  el  rogantes,  ut  ex- 
surgatis^  cum  fervore  ei  zelo,  et  condoleatis  juste 
pro  corpore  laniato  (nam  caput  estis  oroniom)  et  vin- 
dieetis  fldem  conteroptam,  canones  conculcatos,  Pa- 
fres  blasphematos,  et  talem  synodum  anathcmate 
iinpeiitaro«  Yobis  a  Deo  data  est  potestas  et  auctorl- 
tas  ligare  et  solvere.  Non  ojm  habeni  qui  ioni  sunt 
^medicii  ,  ied  maie  habenlei  {Matth,  xvi).  Exsurgite, 
Patres  i^ancti,  venlentes  ad  salvandos  nos;  Iroitato- 
ras  estote  Domini  nostri,  qui  de  coelo  super  terraro 
aivenit  qusrere  errantero  ovem  :  Petrom  Itlnro  re- 
kplcite  principem  apostolorum,  cujiis  sedero  ornatis, 
et  Pauluro  qui  est  vas  eleciionls,  qul  circuroeuntet, 
orhem  terraruro  illuroinaverint :  nam  roagna  vulnera  (t 
roajoribus  liidigient  adjumentis.  Mercenarii  vldentes 
iupos  venientes  adversns  oves  dlrolttunt  easdissiparl 
ab  hlis  :  vobis  autero  verls  pastoribns  et  docloribus, 
quibus  cura  pro  salute  ovluro  comrolssa  est,  occur- 
rit  ipse  grex  T^ognoscere  suuro  pastorem,  ab  immf- 
Vissimis  bestlls  liberatus,  et  vocem  seqnens  pastoris» 
sicut  t).>minus  ait :  Ovei  mem  voeem  meam  audiunit 
'«t  ego  cognoico  eae,  ef  iequuntur  me  {Joan.  i).  Non 
^o  despidatls  nos,  sanctissime,  qni  a  bestlls  fero» 
clbus  quotldle  vulneramur.  Ad  perfeeiam  aniem  no-  - 
tliiam  vestri  sancti  angeH,  anathematitamus  in  ea- 
dem  nostra  deprecatlone  virtutem  habente  libelli 
omnes  projectos  et  excommonicatos  li  vestra  aposto- 
'llra  sede.  Dlcimus  antem  Nettorlom,  qol  fuit  Con- 
•stantlnopolitanns  episcopus,  Eutychetem,  Dloseo-D 
rero,  et  Petmm  Alexandrinuro,  qul  eognominatss  est 
Balbus,  et  Petmm,  qui  dicebttnr  Follo,  Antioohe- 
num  nihiloroinus  et  Aeacluro,  qni  fnlt  GonsiantiBO- 
politanus  etriscopus  ,  eomm  eomroonioatorem ,  ei 
omues  qui  nnuro  illoram  baereticoram  defeadunt. 

svBscaiPTiosiBa. 

Efo  Alextnder  misericordia  Dei.  presbyteret  ar« 
cbioiaiidrita  sanctl  Maronis  deprocatua  sum* 

Siiiieon  misericordia  Dei  presbytcr  et  archiman- 
drita  ut  supra. 

Joaiincs  miserieordia  Deiidiaoooui  ei  disftfiniatpr 
ot  iiU|>ra. 

Prociipiu»  mlsericordit  Dii|^iii|»9iorjet  aiclujnsn- 

riu  ut  iupra* 


PAPifi  ilt 

Petmi  misericordia  Del  presbyter  nt  ioprn. 

Eugenius  misericordia  Dei  presbyter  ut  anpra. 

Geladius  miscricordia  Dei  presbyter  ut  supra. 

Ba-sns  mi*ericordi.i  Dci  prcsbyter  nt  snpra. 

Romulus  misericordi.i  Dei  preshyier  ut  stipra. 

Ense:ilius  misericorilia  Dei  preshyier  ui  supra. 

Malchus  misericordia  Dei  prfsbyier  ui  sUfira. 

Leontins  misericordia  Dei  diaconns  ut  snpra. 

Steplianns  niiseric(»rdia  Dci  presbyter  iit  supra. 

Carufas  dia  onus  ut  supra. 

Thoinas  prcsbyter  ut  supra 

Samucl  diaconus  nt  snpra. 

Tlieodorus  presbyter  ut  snpra. 

Joatines  niisericordia  Dei  pre»byter  «t  aoprn. 

Joannci  presbytcr  ut  supra. 

Thomas  diaconus  nt  supra. 

Joahnes  diaconns  nt  supra. 

Simeonius  diaconus  nt  supra. 

Salinus  archimandrita  nt  snpra. 

Ensebins  presbyter  ut  sopra. 

Mucymui  presbyier  ut  supra. 

Slmeonius  presltyter  ut  supra. 

Tliomas  presbYier  ut  supra. 

iacobus  prcsbytcr  nt  supra. 

loannes  presibyier  ut  supra. 

Paulus  presbyter  ut  anpra. 

Prficuspresbyter  ot  supra. 

Antonius  presbyier  ut  sopra. 

Joaniies  presbyter  ui  Supra» 

Thomas  presbyter  nt  snpra. 

Julianus  piesbyter  uteupra. 

Siroeoniui  presbyt^  ut  iupra. 

T4ionai  presbyter  «t  supnu 

Simooniiu  pcfiibyier  ut  supra. 

Zacliaaui  presbyier  ui  npra- 

Tbomai  preibyter  iit  iupnF>* 

Siroeooitt»  presbyter  utsupm» 

Tboroas  presbyter  ut  supra. 

Simeoniui  presbyter  ut  siipra» 

Thoroas  piesbyter  ut  aupra. 

Sergliis  presbyier  ut  supra. 

Tltoroas  prcabyter  ut  supra. 

EMebioi  presbyier  ^t  iupra. 

Paulus  preabylcr  iit  iU|Mra. 

Joannes  preibyter  ut  supra. 

Sergius  diaconns  ttt  snpra.  • 

liem  Sergini  diir^nnff  ut  supra* 

Jttllanui  presbyter  nt  aMpra. 

Sergiui  presbyier  nt  iupra« 

Aflirooniiis  diaoonue  nt  siiprii, 

Tbomaa  pMbyter  ut  MHiira. . 

Lucas  preabyier  «t  iupaii. 

Tberoai  diaeonni  ot  snpra. 

Simeooini  presbyi«r.nt  supm. 

Flavianiisarehiinandritaut  suprn- 

Monimoi  dlaeomM  ul  snpn 

Joannei  dlaeonoi  ut  supro 

Joannes  preabyter  ut  supra. 

Antouiui  diaconui  nt  iupre. 


m 


EFlSTOkAI  iT  MKHITA. 


4U 


Tbonias  diacoDUs  ut  saprt. 

Eliseui  presbyler  ut  tupra. 

Sergios  diaconut  nt  snpra. 

ImmUm  pnfbf^  «t  svpra. 
"   Serfiaa  preabfler  iil  Mipaa* 

TlMmiaa  diacoiiua  ut  auiira. 

Joanaaa  ^raabyt^r  «i  supra. 

PliUippQji  diaconua  ut  anpra 

jacpbua  presbyier  ut  supra. 

Zenobius  presbyier  ut  sujpra. 

Moras  diaconua  ut  supra. 

iBaadus  presbyter  ut  supra. 

Ananias  presbyter  ut  supra. 

Sergiun  presbyier  ut  supra. 

Simcou  presbyter  ut  supra. 

Tt  iinas  nresbyter  ut  supra. 

Joinpca  pro^byter  ot  supra. 

Swiioon  presbyter  ut  supnu 

Thouiui  picsbyter  ut  supra. 

ioannes  presbyter  ut  «upra» 

Simeon  presbyter  ut  supra. 

Oavid  tbos  diaconus  ut  supra. 

Tbomas  diacoqus  ut  supra. 

J«>annes  diacouus  ut  supra. 

Lamneus  presbyier  ut  supra. 

Djniel  arcbimnndrita  ut  supra. 

Simeon  archimandrita  ut  supra. 

Abramius  presbyter  ut  supra. 

DsTid  presbyterutsupra. 

Iiorotheus  presbyter  ut  supra. 

Anioninus  presbyier  ut  supra. 

Thomas  presbyter  ut  supra. 

Darsumas  (Forte  Banuma$,  Hird.)  presbyter  ut 
apra. 

Sergius  presbyter  nt  supra. 

Eusebius  presbyier  ut  supra. 

Simeonius  presbyter  ut  supra. 

Marcellus  presbyter  ut  supra. 

Prlscus  pre^byter  ut  supfa. 

Maras  presbjter  ut  snpra. 

Sergius  presbyter  ut  snpra. 

Jacobiia  presbyter  ut  supra. 

Tbomas  presbyter  ut  supra. 

Item  Thomaspresbyter  ut  sopra* 

Thomas  presbyter  ut  su[  ra. 

Salinus  presbyter  ut  supra. 

Thomas  presbyier  ut  supra. 

Joannes  presbyter  ui  supra. 

Tarasaldas  presbyier  ut  supra* 

Joannei  diacnnus  ut  supra. 

MarcelluB  dlaconus  ut  supra. 

Simeonius  presbyter  ut  supra 

Gennadius  presbytcr  ut  supra. 

Tborou  presbyter  ut  supra. 

Simeonius  presbyter  ut  siipra. 

Ahramius  presbyier  ui  supra. 

Simeoniiis  presbyier  ui  siipra. 

JaCobos  presb}ter  utaupro, 

Joannea  preabytor  «tjupm. 


A     IsMorus  archiasandrita. 

Juiianus  presbyier  ut  supra. 

Joannes  ai  Roroanuset  Tbomas  presbyteri  ut  sopra. 

Anionriius  diaconus  ut  supra. 

Ahraham  preshyter,  Maras  diaconus  ei  Abrabaoi 
presbyter  ut  supra. 

Zenobius  et  Stepbanus  presbyieri  ul  supra. 

^Simeonius  ct  Demeirius  presbyteri  ut  supra. 

Thomas  et  Domiios  presbyteri  ut  supra. 

Siroeonius  et  Clias  presbytcri  ut  supra. 

Abramius  et  Pelagianus  presbyieri  ut  supra. 

Romanus  et  Abram  presbyteri  ut  supra. 

Simeonius  presbyier  et  Caruras  diaconus  ut  supit. 

Siineonius  et  Joannes  presbyieri  ut  supra.  ' 

Siroeonius  et  Julianus  piesbyteri  ut  supra. 
M     Cutycbianus  et  Joannes  diaconus  ut  supra. 

Tbomas  ct  ilem  Thomas  presbyleri  ut  supra. 

Romaiius  diaconus  et  Joannes  presbyler  ut  ^upra» 

Eusebius  archiinandrita  et  Eusiasius  presbyteri  at 
supra. 

Jaconus  et  Cosebius  presbyteri  ut  supra. 

Sergius  et  Maras  preshyteri  ut  supra. 

loannes  et  Julianus  presbyleri  ut  supra. 

Paulus  et  Isacius  presbyteri  ut  supra. 

Tbomas  et  Dasianus  presbyteri  ut  supra. 

Joannes  et  Daniel  presbyieri  ut  supra. 

Jevenas  presbyter  et  Azizos  diaconus  et  archi« 
mandrita  ut  supra. 

Antonius  diacoiius  et  archimandrita  et  Cyrillna 
presbytcr  ut  supra. 
G     Jub  presbyier  et  Stepbanus  dlaconus  et  archlman- 
drita  ut  supra. 

Bassus  diaeonns  et  Rasilius  presoyter  ut  supra. 

Simeonlus  et  Joannes  presbyteri  ut  snpra. 

Jacobus  presbyter  et  Juliauus  diaeonus  et  arclil- 
luandrita  ut  supra. 

Siineonius  et  Alpheus  presbyteri  ut  supra. 

Joannes  presbyter  et  Petrul  diaconus  ut  supra. 

Daniel  diacoaus  ci  Euitus  dlaconus  archiroandrita 
ot  supra. 

Aleiander  et  Cpiphanius  pieabyteri  ut  supra. 

Zoilus  et  Ahramius  presbyteri  ut  supra. 

Julianus  presbyier  ct  Joannes  diaconus  et  archi** ' 
mandriia  ut  supra. 

Carufas  et  Simeonius  presbyteri  ui  supra. 
"     Timotlieus  diaconus  et  Petriis  presbyteri  ut  supra. 

Macedonius  presbyter  et  archimandrita  ut  supra. 

Dionysius  archimandrita  ut  supra. 

Joannes  archimandriia  ut  supra. 

Simeonius  presbyter  et  arcbiinandrita  ut  supra. 

Menas  diaoonus  et  arcbhnandriu  et  Darabsabaa 
presbyter  ut  supra. 

Sergius  presbyter  et  Tbeodorus  archimandrita  o 
sopra. 

Benjamin  arcbimandrita  et  Imcios  presbyteri  ot 
aupra. 

Daniel  presbyter  et  archiinanoriu  et  Abrabam  ar- 
Chimandriu  ut  supra. 
Simeonios  arefaimandriia  ot  aopnu 


415  HORMISDiE  fAPM  m 

EPISTOLA  XXIil. 

AD  ARCHIMANDRITAS  STRIiK. 

lUoi  iotalur  hortaturque  nt  in  fide  caiholica  perument. 
*0^fi(<rSac  ctrtTxorrof ,  TrjDfo-^xiTc^ot; ,  txd  upx^yMi^pi''  A     Hormisdas  *  episcopiM  presbyteris,  diaooDis  el  ar- 


TAif  Tot;'  h  $cuTC|oa  SvjBta  oiifft ,  xai  ^oeirot;  opOoSo^otc 
fy  oeu^iitrorc  ovaToXtxw  xXtjuiart  Stoyovfft ,  xai  Iv  Tii  ric 
'AirooToXcxQC  xaOcSpac  xotvuv^a  dtautvovo^cv. 

^Avayvuo^dcvToiv  ypafifioTaiv  T^;;ufi€rcpaf  oyaTnQ^,  8t* 
fliyv  Twv  c^d|96>v  ToO  6cou  a^jDOffTJviQ  i^vc/>u9«j ,  xa2  twv 
a7ci9T0)v  n  iTTtuovoc  /iavta  Xumijocac  ^'i^ii  yr/ovrv,  otrcvcc 
iirctSi}  TGi>  xax«l);  Cwvrt  Trviu/iAart  J/AtOTiaav  tov  Ku/>tov , 
Ta  fiAn  cxctvou  afff  6cl>c  Sccjxouo'»  ,  oaov  afro  tiqc  uftCTC  • 
/MC  |3c€at6Ti]ToV  C9Tt  yvojvat ,  ijuXoTnQO^a  tov  KujOtov,  tov 
TiQv  frcoTiv  TGi>v  iouToO  oTjoarturwv  faroSu  tuv  ivavTtuv 


chimandritis  secund»  Syri»,  et  reliquis  orUiodoiis 
in  quocunque  Orientali  climate  degenlibug,  el  in 
apostolic»  sedis  communione  permanentibus. 

*  Lectis  litteris  dilectionis  vestr»,  quibui  inimi- 
corum  Dei  patefacta  vesania  est.  et  infidelium  per* 
tinax  furor  dolenter  expositus,  qui  dum  redlvivo 
spiritu  oderunt  Dominum ,  membra  illius  Impie  per- 
sequuntur,  quantum  ad  coostanti»  vestraB  agnitio- 
nem  benedixi  Deum,  fidem  militum  suorum  inter 
adversa  servanteni.  Sed  rursum  EdSlesiaram  con^ 


fvXaTTovra.  Kai  froXev  toiv  cxxXiio-ewv  tov  ao^,  xaiTwv  n  cussionem  et  servorum  Dei  molestias,  lal)oresque 


SovXttv  ToO  6<oO  rac  iira;^Ociac»  xat  toOc  xon^ou;  xara* 
voi^C  OTCva^uv  xara  rov  ir^o^ijTiQV,  Ixixpa^a*  c  ^Avaora, 

KupUy  StxaOW  TIQV    StXlQV  O^OU,  fAVVO^lQTt  TWV    ^VCtScafAAJV 

aou,  Twv  uTro  a^|sovoc  oXnv  rnv  r^fa/Mcv.  >  *il9cwc  xai  ra 
ii^  Ofioiw;  iiroyw,  c  Mi&  iTrtlaOi}  tHz  f  «v^c  twv  (irroOv- 
roiv  o^c,  Q  u7rcjOi}^pavcca  twv  fuoouvTuv  vc  avc^n  ^cafravroc 
frpi;  tri,  >  Ka2  yap  eaoTrcp  xpiQ  Qfiac  to  cSpatov  t^C 
frto>TC6>c  f  u^oTTCtv ,  ouTw;  ou;^  apyLoZsi  frcpt  rvg  ^txoto- 
ouvQC  TQC  Occac  xptacwc  airtorclv.  Oux  cort  vcof ,  aSc^oc. 
r«c  ixxXno^ta;  ouroc  o  xoTroc  *  ouoic  h  our^»  tw  raTrccvoO- 
ffOac,  u^oOrac,  xai^c*  ixcivuv,  3t*  wv  irrM^^cuccv  ^oxcc, 
fr>ovTt(cTat.  *Ev  frcipa  cori  tocc  irtorotc  toO  6cou  to  Sta 
roO  OovoTou  Twv  ao>fMCTft>v  t;qv  (unv  xcp^atvccv  twv  ^u- 
;i^£y '  oTro^oXXovTat  fuv  ra  pcovra,  a>X*  cftiropruovrat  rec 


coiisiderans,  propbeta  gemitus  meos  adjuvante  cla« 
mavi :  Exiurge,  Domine^  judicd  cautam  tuam :  me- 
mor  ato  improperiorum  tiionim,  eontm  qute  ah  tniH 
pteiUe  ittiil  tota  die  {PtaL  lxxii)  :  libenter  ea  quoque 
qiiaa  sequnnlur  adjongens  :  Ne  obliviicarii  vocem 
quarentium  te:  iuperbia  eorum^  qui  te  oderunl^  aeeen' 
dit  iemper  ad  te.  Nam  sicut  oportet  nos  stabilitatem 
fidei  cusiodire,  ita  oon  conveuit  de  divini  jodicii 
«quitate  difOdere.  Non  novus  hic,  fratres,  Ecclesias 
labor,  et  lamen  dum  humiliatur»  erigitur,  ac  per  ea 
quibus  atteri  creditur,  damna  vitantur.  Ex  usu  esl 
fide!ibus  Dei,  ut  per  mortes  corporum  vitas  lucren- 
tur  animarum  :  amittunt  quidem  caduca ,  sed  mer- 
cantur  «terna ,  et  dum  persecotio  viam  facit  proba- 


■iuvca,  xoc  Iv  tw  tov  SccayfAov  o^oTroucv  tq  SoxcfAji,  oirca  Q  tioni ,  probatio  causa  fit  merltl :  stuiti  et  in  cxcitate 


jrcvcTat  xrig  a^cac  ^  Soxcfxii  *  ovohtoi  xai  hf  T^  Tu^Xei>acc 
fMccvofACvoc  ayvooOo^cv,  01 1  ou;  ix  tqc  twv  avdpo>7r*>v 
&vaarpo^C  x^P^-i^^'*  9uvao^ac  vofuCouo^c,  toutouc  ccc 
niv  jSaocXccov  a^ouac  roO  6coO  *  IvtcuGcv  Iv  outocc  tocc 
xtv^^jvoc;'  ac  cu^poo^vat ,  xac  iq  ircpc  ro  iraaxccv  aTrouSq  * 
ix9c;i^CTac  yap  rouc  oyuvac  tuv  ^3c&iv,  0  t&>v  fayaXwv 
Sttpcuv  avTa7ro9oTi}C*  Ttc  yap  oux  av  oxXao^ctcv  iv  rotc 
wtxocCt  (i*  i^>3  ^ca  Twv  ciro^luv  itapupLvBifitVQ  ra  cvavrta ; 
ixftyq  lorcv  iq  {kitig  n  fis}  ffuy^capoOffa  Iv  t^  ovcXTrtorca 
^fcac  arovcty '  arroxXf cf c  Ta»v  6Xt4>cwv  to  trcxjoov  q  yhjKftOL 
^fOacc  rwv  aptTuv.  'tig  yap  av  ocigOfuQ  ra  fra/oovra  fif- 
yo^,  Iwouv  Tce  fitX^ovra;  tcc  tov  OavocTOv  aTrapfCTac, 
fl  Twv  faxXovTwv  Tijv  avTc^oacv  xaravoiQOf  tfv ;  "EvoTjrrf , 
^afnQToc  fiou,  xac  ao^a^urov  riiv  ircTrrv  |3f  6aca>  ^oycfffiu 


ssvientes  nesciunt,  quia  quoa  conversationi  homi« 
num  subtrabere  se  posse  creduut ,  ad  Dei  regna  per« 
ducunt:  binc  in  ipsis  perlculis  gaudla,  et  ambitus 
passionum  :  exspectat  eniin  agones  suorum  qui  ma- 
gnorum  reiributor  e^t  muneroin.  Nam  qois  non 
frangeretur  malis,  uisl  consolarentur  adversa  de 
praemiis?  Spes  iila  est,  qux  non  sinit  in  despera<« 
tione  deficere :  excludit  siquidem  amaritudinem  tri- 
bulationum  dulcis  sapor  virtutum.  Quis  eiiim  magni 
habeat  (magna  diicat)  pnesentia,  sciens  aestimare 
ventura?  Quis  dispendia  vit»  renuat.si  qu»  sunl 
recipienda  considerat?  Persistite,  carissimi  mibi,  et 
inconcussain  fidem  fixa  animi  virtute  servantes,  per- 
severaiiti»  landem,  in  qua  estsalusetbonorum  bomi- 


^>aTTovTfk',  rng  u7rouov:Qc  tov  fjracvov,  cv  w  corcv  n  n  oum  palina,  prssumile.  Magna  sunt  adqux  vocamur 


Vfavopw^  r.ai  twv  o^oOoav  tpytav  ro  jSpa^cov,  xapTrw- 
aaffOc.  Mc/ft^a  scaiv  cc;  a  XaXoufAC^a  oc  ava^coc.  M12  ^px- 
duvoTw  iQ  aoOivsca,  orc  0  xa^wv  avTatroSomc  ircffToc, 
xai  3uvaT0ff  jSoiiOof  co-tc  •  fiij  x^  twv  xoTaOufAtcav  I>7rc9c 
^arriOaifav,  finjTf  t«v  iQdfwv,  fiijTf  trpoxpcvufifv  ra 
cu;^fpiQ  *  ou  Tpuy»3).a  «ficv  6  Kuptoc  qfAwv,  ou  xo^axcuTtxa 
iTnjTyf t^oTo  •  cxicyo;  C7ra6).a  uTrccx^TO,  oux  apyiag.  Ou 
o^ifASacvouffcv  firacvoc  xac  pa9ufita.  Tcc  xnc  avTafacipiwf 
f  9fTac  ToiroCf  tl  ou^ffiia  larc  ^povTcc  rnc  apfrias ;  o-Tfvii 
Th  fruXq,  a>Xa  frXarfa  xa  ^viXtia'  okiyoig  tq  cco-o9oCf 
^aXoc  tocc  3f xcfAocf.  Ou;^  outoc  c^o^cv  oc  frpwToc  Xoyot  trpoc 
Ixffvouc  ouc  iSc^a^f ,  c  Ac&^^ouoc,  xal  Iv  xali  VMvaywifal^ 

*  Ex  alia  Lativ^uie  legitur  apud  llarduinum. 

*  Ex  veteri  OMlice  Vaticano,  cxjiressa  in  editioM 


indigni :  non  retardet  intlrmitas,  quia  qui  vocat  retrf- 
butor  fidelis,  et  fortis  adjutor  est.  Non  prosperoruin 
spe  decifiiamur  aut  mollium  :  nec  facilia  propona« 
mus  :  non  deliciosa  nobis  Dominus  noster»  non  est 
blanda  pollicitus:  prxmia  promisit  iile,  non  otia. 
Non  bene  lauJi  convenlt  et  quieti.  Quis  locus  erit  rc- 
munerationi,  si  nulla  est  cura  virtutis?  Aiigusta  piir- 
la.sed  regna  diffufa:  paucis  aditiis,  scd  probati^. 
Nonne  haec  sunt  ad  eos  praevia  verba ,  quos  docuit : 
Penequentttr^  et  in  nfnngogii  flageUabunl  voi  (Malth. 
xv)?  Per  patientiam,  sicut  scriptuui  est»  possidea* 
mus  animas  nostras,  ne  eas  per  iinpaiieiitiaui  doiea^ 

Roman.  159!«  epist.  Si,  acdeiiiceps  iu  aiiit. 


117 


EPISTOLi£  ET  DECRETA. 


418 


yLa^tyJtvwtrn  ufiaf ;  i' Aca  rni  viro^y^Ci  xkOwc  yf-  A  mus  amiMas.  Primas  crocem  Dominos  noster  et  pah 


y^oacrai,  xmfffla/AcOa  Ttt^  Iocvtwv  ^i^xaf ,  fiiQTroTC  Tavrac 
di«  T^C  ou;i^*  vTro/ioviic  oXyqTwucy  eciro^ffOVTCC*  IIpdliTOf 
ccc  Tov  oravpov  o  Ku^to^  iqlmjv,  xa2  tiq;  uTroftov^f  covtou 
dfiS«9xaXoc*  aviQ^cv  fv  T«i>  ^^iw  TVTrfiv  vTro^ciyfAan  Ixcc- 
yjv^,  ocic  tiu)lt  jSonOcrtf.  Avtoc  fiCTa^v  twv  apcToliv,  xsei 
Tewy  xofrwv,  Toy  (v^  xaTix<(  t  (orafuvoc  faTcc  tmv  9q- 
Innipitn  Tttv  fUfAi9vora>v ,  cva  xora  tvW  6/97^0«  tov  Siftiy- 
fAOu,  ovToc*  xac  xHc  a^oMiov  fiwiktioii  tov;  orc^avovc 
Tapivx^f*  'AvaXoyt^a^ff,  irota  twv  Maxa^atuv  iq  cSoSof i 
Tocc  «a^TCjOtxoic  19  iraXig ,  coTO/sta  Tft>v  iTratvuv  l^cTrcTae « 
irota  *Iov9af ,  xxxf tvi]  tmv  aScXfMV  9  «paXaX^ ,  Oxvotov 
TCfA^  avoTO/M vrrat ;  Iv  irototc  cori  oTOfiaffcv  0  ^aog  6  Iv 
Tw  opcc  wmkiiOiii '  xat  ouTat  fravat  at  ^waficc;  xtnip 
rni  Tov  vo/AOV  fvXorxq{',  ofAOcwoaTa ,  xai  oxcai  twv  /mX- 


tienti»  Ipsius  magister  ascendit,  sao  informaturos 
exemplo,  quos  erat  adjutnrus  auxilio.  Ipse  inier  vlr- 
tutes  lancem  retinet  et  lalrares,  stans  contra  Tenemi 
furentium,  nt  secundum  persecutionis  iras,  illii 
seierni  Imperii  det  coronas.  ReTolTite,  qiias  Macba- 
baeomm  exitns  pertinaces  TCtus  bistoria  laudes  per- 
sequitur :  quo  Jodas  et  illa  suprema  fldellum  pba- 
lanx  mortis  honore  referatur :  in  qoanto  ore  slt 
constans  populos  in  monte  consomptus :  et  hae  om- 
nes  pro  custodienda  lege  virtulis  species  et  umbra 
futurorum  lania  exempla  memernnt :  nos  In  Patri- 
bus  Tidimus,  palpavimuSy  probavimus  quem  seqoa- 
mur.  Quid  non  referendom  est  rei,  qood  denegan- 
dum  est  veritatl :  qoid  non  debitum  Redemploris! 


UvTai>y  ov9«t,  T^tii$ii9ay  irajoaSccy/AaTwv  tovovtuv,  ^facc  B  libenier  commonicavlmos  dogmaia  isla  vobiscum. 
cv  TOiif  iroTpao^cv  lupoxafuv,  i^TQkeifn9oi{in,  l$oxcfA«9a*  Dicit  enlm  sapientissimus  Saloiiion,  Beatui  qui  nr^ 
(ov  Iv  Ttvt  oxo^ovO^oofACv.  Tt  ovx  ifapiiol^ti  rn  viro6co>cc;  dicat  verkum  in  aurem  obedienHi  {Eccli.  xxv) :  gaiH 
^t  airaScc  Ti»c  iOafitioti;  xC  ovx  d^stlcTac  tw  XvTpwrp;  dion  est  siqoidcm  volentes  alioqui,  et  ad  rectam 
k«Ta6vfitft>c  xocyft>yovfav  Iv  TovTotc  vfirv  Totc  Soyfcao-c.  *  viam  eos,  qul  non  relucteiitur,  hortari.  Tenemos 
AC71C  yip  irov  0  o^ofuTscToc  Zo^fiuv,  c  Maxapcoc  6  x«-     enim  obsidem  fidel  vesirae,  sub  litterarum  profes* 


pvoo-ftm  Aoyov  ccc  oxo^  viraxovovTOf '  >  cv^poo^fitq  [Ahf 
ovv  IffTC  To  ^MkiytoBoii  TOtc  Oc^ovo^ev,  xai  itphg  rirt  opH* 
&3oy  rovc  ivi  «yTtira>a:ovTac  7rpoT/»S7rcoGat.  Xarc/Oficv 
ymp  Ivff j^voov  rnc  iiartoikf  rqc  vftffTl/Mcc ,  tiqv  cnro  Tfiv 
ypotfiftarw  ofioXoTvOcto^av  f va^TooTtf ,  ^C  i^  Ix  tqc  Tft>y 
KOLpaCotr&v  AVfinc  x^/^'^*^*^  '^^  ^^  ^^  *AfrooToXcxi9C 
aOff^pac  Soyfcara,  xcd  IvTO^ac  Ifrovcpx'^' t  o^l  f^ 
•vy  cirt^oyTCC  rnc  o^ov  t^c  ^9ctac '  oXX*  cvXoyijTOC  0 
Bcoc  ovx  ffic  tAoc  ItrcXavOavCTat,  oc  iracScvct,  xal  iorat. 


sione  constantiam ,  qna  a  transgressoirom  contagiono 
divlsi ,  ad  apostolic»  sedis  dogmata  et  mandau  re- 
curritis,  sero  quidem  viam  veriutis  ingressi;  sed 
benedieins  Deos,  qoi  non  in  finem  obliviscitar,  qui 
corripit,et  medetor,  nec  continoe  gregis  sui  ovei 
patiiur  insidiantium  luporom  rapacitate  discerpi, 
qoi  per  districtionis  temperantiam ,  nec  eoerciiionem 
soorom  negligit,  nec  saloiem.  Sed  qoid  mirum  ai 
oves  reliclo  iill  ono,  et  vero  pastore  dispcrsas,  cal« 


mci  ov^l  rnc  nvoificvQc  ovtov  irocfiviBCTa  irjoo^ara  xaprc-  G  lidos,  croenlos  et  rapax  torbavit  insidiis?  Qui  tute- 


pct  Tvv  l7rt6ov]iffv6vTft>v  Xvxft>v  T^  apitocjf^  ^cftTirao^at, 
oc  9ta  T9C  xffx^fiffvigc  avomptac  ov^c  rqc  ao^^Xstac  tAv 
idtuv  Cntpopa,  ov^l  rigc  vtnrjipiac»  ^AXka  ri  Oavfiaorov, 
cc  Ta  irpoCara  xoTaXcc^cvTOc  Ixcivov  rov  cvoc  xal  oXii' 
Ocvov  irocfilvoc  diaoxopTrto^cvTa  0  .ravov/^^oc »  0  mfiavi 
ntfvpfiiifOCf  xat  ipnoi ,  ratc  lv(9pacc  irapo^tv ;  Ol  rrpt 
ao^^Xffcav  rnv  l^ioot  xaTaXcfitravovTffc,  ovtoc  cavrovc  rocc 
xcvdvvocc  v^*  MV  o^irapaTTOVTac  Ifi^aXXovo-tv.  'Qotc  xat 
»vv  yovv  oTC/>/:otc  (dqfiao-tv  sv  rft  o9ft>  twv  noirip^  tr/)6c 
iSv  ayffdpof/fTi ,  ffvomrff  *  Svyocrat  yap  ro  tov  6cov  I^oc 
kat  nSv  t&v  SXkbnt  6fioift>c  ^topBoioe*  t&>  vfiCTC/o^  inoB&^ 
tl  notp*  vfifth»  irpoc  t6  tx^ig  6Siry>}dcccy  ,  Xoyiaao^ac.  *AXX* 


lam  soam  deseront,  ipsi  se  periculis,  qoibos  lanien- 
tor»  exponont.  Ergo  nonc  saltim  solidis  passibos  ii 
viam  Pairom,  ad  qoam  recurrisiis,  insistite :  fioleni 
erit  misericordia  Dei,  aliorum  qooqoe  correciio- 
iiem  mercedi  vesirae,  si  a  vobis  ad  rectou  dedo- 
cantor,  ascribere.  Sed  in  totom  vos  a  coeno,  quo 
immersi  bsretici  lenentor,  ^vellite,  et  excotientes 
immonditiam  pol?  eris  inhaereniis»  generaliter  oniver* 
808  ab  apostolicis  dogmatibos  declinantes  religioa 
detestatione  damnate.  Nulla  tenebris  cum  luce  com^ 
munio  (/  Cor,  vi);  nec  qoi  per  recta  itiner^  gradion« 
tor,  vesligia  soa  cum  dcviantium  errore  conjungunr. 


(ovTovc  xa66Xov  oTro  tov  ]3ojo66/9ov  ,  iv  u  o(  at/ocTcxoi  Tcnendum  est  fidei  vinculum ,  et  vitandum  de  per- 
xarenroeivTcc  xffxJBOTiQVTac,  &Troo'7raa-aTc,  xai  IxTcvaSavTcc  fida  societate  conlagium :  quia  secundom  Apostolom, 
ngv  axa6a/»9:ay  tov  xovcojotov  tov  xoXXijOcvtoc»  ycvcxuc  D  qoemadmodom  ^ui  adhosret  Dominounus  ipiritus  eit : 


airocrrac  tovc  a9r6  rfiv  *A7rooToXcx&v  SoyfiOTft^v  enroxXi- 
vavTac»  (vo-cScr  a7roxii/&vScc  xarax/oiyaTC.  c  Ov^Cfiia  riu 
0YOTCt  ir^c  t6  f&c  xocvA>yca,  >  ovrc  oc  9ca  Tftiv  ffv9ctft>v' 
o^MV  Pa^i^wrts  rot  Iocvtwv  txyv  fara  rwv  a7roxXcv6vTft>y 
irliayqc  awairTOvat.  KoTao^XCTffoc  lotl  rijc  7rtOTCft>c  ffvv- 
Sco-fioc»  xat  Tra/^atTHTCa  n  Ix  tiqc  aTrioTOv  xotMjviac 
'kuitn  9  OTC  xord  r^v  *A7r6oTO>ov ,  c  6y  r^^Trov  6  lavrov 
irpooieoX^aiv  Tft»  Kv/oi^  iv  Trycvfca  loTcv ,  ovTft>c  6  xo))a>*  ' 
ficvoc  T^  7r6pvi9  cv  ytvcTac  ff&iia'  •  oyaTrAo^cv  at  iiptrat 
Toc  oOlriXon  xocvftyviaci  xal  rovc  xoXX^ufavovc  avr^  faO* 
cavTQC  4  io^c^cca  Iv  r&  |3v9£>  xaTa^rovTifcc.  *Ev  o^aXfiocCy 
cv  Tft>  arofiarc ,  Iv  avratc  racc  X'/^^^^  '^'  '^^'^  trariptayt 
Ta  Soyciara,  a  vvXaTTCcv  cvTc)X6/icOa '  xaO^  cxaaTiQy  ttjboc 


ita  quiadhtgret  meretricif  unum  corpui  efficilur  {Ibid.) : 
amant  virtotes  collegia  sua  :  et  adhserentes  sibi  so- 
com  impietas  in  profooda  demcrgit :  in  conspecto » 
in  ocolis.  in  ore,  in  ipsis  manibos  sont  Patrom  do* 
gmata  qoae  custodienda  mandainus  :  quotidie  nos  ad 
conservationem  soi  concilia  veneranda  constrin* 
gont.  Longom  est  sigillaiim  oniversa  retexere :  Chal- 
cedonensem  synodoro,  io  qoa  omniom  revereiitla 
continetor,  seo  et  venerandi  Leonis  prolata  de  ipsis 
apostolorom  praecordils  institota  et  nosse  nos  con- 
venit,  et  toeri :  in  his  vexillum  fidei,  in  his  propu- 
gnaculum  veritatis :  in  his  Ghristus  agnosciiurt;  in 
his  redeinpiionis  nostrae  apes  et  caosa  servatur.  Hoc 


it9 


nORMISDiE  PAPi€ 


m 


r4v  f\t)mfat»  I«vt»*  a*  riSwfAiKt  cvvoSoi  Trc^cv^iTTov^u  A  C8l  illiid  qiioo  .n  Apo^tolo  (/  Cor.  v)  legimns  runda- 
IIa«^o/Bi«  iVri  xi^'  inmarw  nanret  f>ayfpovv*  tr  Tqp  mentum,  in  quo  seipsum  decipit,  quisqiiis  lign.i ,  (e- 
jv  x«>x93ov<  cwolou,  h^iTM&vxo  vi€as  rcpf^^cTcu,      num,  stipulits  con8iimend.i8  ignil»us  supera^dificare 

teniaverlL  iiis  interrecta  sunl  Eutyclietis  ei  Ncsiorii 
venena  conciltis  :  quia  adversum  domiDicas  dispen- 
satitfnis  salnbre  mjsterium.  duin  contraria  iniersa 
disputatione  nituDtur«  suli  quadain  sacrilegii  «quali- 
Ute  consentiunt,  senientiis  dispares,  et  impieiaie 
concordcs  :  qaonim  alter  nolens  beaiam  Nariaui 
virginem  Dei  essegeniiricem,  in  Domino  noslro  quae 
uiiita  sunt,  dividii,  aller  dum  convenienrniin  tiaiii- 
ratum  propria  et  ccrla  conrnndit,  mysteriuin  iio- 
str»  redemptionis  exsiinguil:  alier  Photini  seciain, 
allcr  Nanetis  insaniam  impia  contagione  coniingens* 
Adver&uro  lios»  dilectissimi  fratres,  provisa  reraedia 


iiXkil,  XOciTC  TTftj&II  TOV  «rc6a7fJUUTaT6V    ACOVTOC  7rj»«CVC- 

;^cirr«  H  «VTiK  twv  *Xir^9Xokbn  tiq^  TWfiiag  opiaiMMXOt , 

Xtd  yCVOttfHCCV  1^4«^  fTp^^TLity   XCci  T19^CiV.  *EV  TOVTOC;  TO 

9tU»fum  rnr  iriarTCoif  i  cv  to^toi;  ot  np^fta^Snic  znc 

iik^tmgf  h  tovtoc;  o  Xjbioto^  TcviSo^Tat,  h  tovtocc  t^Sc 

hn(^ii9iuc  xnc  rifuxipmi  19  iknUt  xcei  viriJOcffcc  ^v^iarrc-' 

xm»  Ovrof  ivxi»  Jxcivof ,  ov  Iv  t^  ^Ajrooroli^  «vctvm/xcv, 

OtfiActf ,  h  j»  loeUTOV  rif  wapuhijfil^xai,  ci  rcf  (vXa, 

X*ft«v,  xcJUrfiwv  mrrfevie^mfavfE  tw  irv^  ciroixo^OfA^QO^ccc 

irt«[Mttlii  *  iit  Tffurai;  ehni/iiiOis  t«  Ei^x^^  ^  If to-ro- 

/»fSv  Tiicc  wvi^oec  inknvnpMf  oixtnc  I;  fvavTisc  rns 

^tnrtrnnic  tov  «rwTii:ccSi8«vc  fAvarQjBiov  ocxovouueCt  t^  '  .....^^,  p.^,.r.«.  ■«^iuttui* 

ot^  lv«m«  futk^v  iovTAv  o^Uo^etfAoi  ft^ovtixovotv^  B  >^'*  animi  virlute  defeiidiie,  qiia  iii  laberactionem  eo< 

.^  —  ^.  i ^.'_-  1^1 —  .-_...     1? rucn  videiis  Iisreticos  impieiate  pugnarc.  Non  si| 

pigra  veriutis  assenio.  Quo  studio  oportel  saliitein 
dillgi,  cuin  videalis  perditionein  mortlferam  sic 
sniari?  pudeat  segniter  asseri  veritatis  leges:cum 
UBi  pertinaciter  defendantur  errores.  Gt  auciores 
quidein  invenlionnm  malarum,  qut^e  pncdiiimiis  sy« 
npdica  constituu  jnstis  contfeninaiioniUus  insequun- 
lur :  sed  vos  etiam  sequaces  eoram  ut  declineiis, 
pariter  admonemus,  quos  apostolica  sedes  et  de- 
prehendit  pares  auctoribus  suis  et  conjonxit  addi- 
ctis  (damnatts)  Timothcum  parricidam,  et  Dioscoruni 
et  Petruro  AlexandriQos«  Acacium  Consuntinopoliu* 
nom,  cum  sequacibos  suis.  Antiochenum  qiioqiie  Pe« 
troro  iiredicto  siroiiem  slcut  errore  sic  noraine :  sed 


■  ■«'  »!■■  ' 

iM  Tivi  xHs  Upwroliag  iroTvri  crvft^ uvovcriv ,  «vi^oi 
Tciiir  TvMfAoic,  leai  ofAO^vxoi  t^  ao^c^cia  *  mv  ^  ctcpoc  fifi 
OAidfV  t4v  frap^ov  Majoiov  8cov  ctvai  ycw^rpcov,  &mp 
hf  f^  xvpt^  ^fcfiv  tiVcv  i|v«afAtva  diftcjsci ,  6  U  fttjtoc,  h 
090)  Um  tAv  awt>Oovoi&v  fv^coiv,  xai  tck  HkiiH  ivyx<f* 
TO  ^oni/iidv  xnC  nfinipac  >VT/^ffcci>c  ^(li^Vvo-cv  *  a»«r 
•tmivov  t4v  Bpmmiiav ,  cTt^;  toC  Movcvtoc  tr^v  af f;o« 
tfvvDv  ^c^tc  o^VTTtvtca  vwAfrrciV.  KaTa  tovTavv,  Ahkyoi 
ccTttinrroi,  7rjiotvo40x79t(y  ^aTjNitti,  iiulvas  x^  toO  Xo^riorfcoG 
duvRfUi  Suxi^txqo-att ,  ^Trtc^ii  c^  irv«t<&oir4v  «vt£v  ip&n 
Tiiic  ic'|Bttixovc  M  Ti^c  avi^iia;  fMi;^ofitvovC*  Mii  cVrtt 
i$insmxic  SiSooieaXac  ik  a>qdtca*  nola  x^i  virov^jl 
niv  ^oixnpiw  ckyairfivdBcc ,  itrdrt  ijoaTt  ti^  Oavmtnfopt^ 


Mikuon  orjX9»  mtpyotitngv;  Ailtaldfitv  vct;^t>A;  oof*-      r • ^.-««w...  ».^«,  w.vi**  oiv  ■■viiiiiid  ,  dcu 

v^^Afci  t^  cAnOccac  tovc  vofcov; ,  oTritt  iinpnw>t  ian- C  ^^  Severuih  ejusdero  loci,  nihilominui  et  veneni, 
9cMv»vtti  al  9r>avxi.  Kat  tovc  itpxvy^c  lUit  rwv  xetxA»     ^onaiaro  (Xeneam)  itein  Hieropolitem ,  *  Cyrum  Ela- 


deiisem  (Edessenom),  Peiriim  Apamea*,  non  jam  pro 
sua  lanium,  sed  pro  alionim  quoque  damnaiiont 
damnaiidos :  qui  cum  se  opinionuro  suaruin  sordibus 
indesinenter  involvunt,  alios  qiioque  docendo,  quTs 
roale  assecuti  sunt,  polluerunt,  generalis  mandati 
s^lubritaie  vos  moiieo :  Quidquid  adversus  regulas 
Patroro  de  quibuslibet  commeniariis  profcrtur,  ab- 
licite.  Nullus  vos  incongruentibus  pracepiis,  aul  no- 
vls  moveat  institutis.  Si  enim  roundanl  sunt,  et  Cc« 
cltsias  tenere  non  possunt :  quia  eis  convenit  magis 
discere,  qoam  docere.  Nefas  est  eniin  alurilius  piis 
peregrina  inferre  libainiua  :  quia  certos  religiosis 
disciplinis  lerninos  Deus  inter  ipsa  quoque  cultus 


IffVjiletoiv,  i^irpoiiirOfOvovvo^ixA  9t^{9fc«Tat  ^ixoiaic 
imtMpiMt  lAitipx^Tai  •  aU*  i^putU  x«l  tivtwv  tovc  ax«- 
Io^Hmc  onut  ixxXcvqtc,  4fA0cfli>c  vcrojxifiMtoitofitv ,  ovc  4 
'AfNtftoXix^  xadil^,  teai  xxtl^a^t  ira/»«irXDo>tovc  ovt«c 
tSlr  IwTfiv  ^i^tcvxoXocc,  wl  toTc  xtctaxjBcOtEtri  o-wtCtv^ 
TifiMvovtiv  iratpoXoiav,  nai  AcoorxojMv,  mU  Dtrjiovi 
TS^  *AXc(avSjMi;r»  'Axaxiw  riv  KMva-rtEVTCvoyiroXitnv , 
^fA  tfi^  ItcvtoO  axoXov9«*v,  iltravTiK  nitpv»  tov*Avtii- 
XtinC » t4»  f  jBoXtxOlvTi  ofAMsv  tf  Tt  irXlnM} ,  nnlv&iti* 
fctETft,  AXXil  iml  Xtv^jivv  toC  «vtov  T^irev  otMiv  itttv  xcri 
ToOI«C,  £tvl«v  tiv  *It/McirtiXitiiv,  Kvpov  tov  *e9I^,  H^ 
xp9i  rh  'Air«fAti«c,  ov  fcovov  virlj»  t«c  ofctiac ,  4XXA  xia 

virlp  tilc  tfiv  tD^Qdv  dfioiMC  cl(Y(MXti«c «  XKtoxprrlovc ,  il  .    ■  —^"   -r^  h-^^i"**  vui»u» 

rcvic  Iv  oo-ac  I«vto0c  rotc  p^mH^  t4c  i^iac  9l(>yc  dbroi}-  D  sm'i  pra^^ripsit  initia;  inter  levius  et  populum  suuni 
oTtic  lyxvXov^tv ,  5XXovc  oftoi«*c  <v  t^  acSfltvxtiv,  ts^c     *^****  officium.  Alia  est  potesus  bominnro,  alla  nii. 

ni^lcri^  sacerdoturo  (Liic.  x)  :  inciuvit  potius  Do- 
minuB,quiro  placivit,  qui  eitemum  ignero  divinis 
idjtis  sacrororo  lemerator  invezit.  Quis  est  qui  sibi 
in  alfenis  insiitutis  jubendi  aucloriiaiem  possit  assu* 
mere »  cam  bod  sit  amoiguum  offerenlis  bonorem 
debiium  pro  sola  officii  prssuroptiona  poDiiumTJn 
ragia  Osias  revereDlia  et  adffiinistratione  perroansis* 
soi  (//  Par.  ixvi),  si  monitas  Untx  destruciionis 
exemplo  ac  religiosls  instituUs,  liroendo  quam  hxe 
assumendo  meliora  teroperasset  {melius  iniperassei) : 
«ed  doro  ncc  probibentibus  culioribus  templi  perii- 

Victor  Tun.  et  Evagr.  ]ib.  iii,  cap.  31. 


x«»6c  tt^c  axoXov9iiovcytAc  IfciXwov,  $ca  Ttvcxffc  ^ 
T^^ub^ovc  tvroX^c  vttlV  9ra/)Rtvu.  Hov  ori  ovv  l|tv«vtkc 
t6v  TrRrpixdv  xavovitv,    il   o.WiJwoTt  vfrdptvDfiirfoiv 
ir^otvtx^in,  iirAtfo^t.  Mn^ticvfAac  htpovf6potf  1tpt&» 
xiffiuiffot,  i  vc(WTipoic  ophfiaat  xatvtetrr».  tl  pth  ykp 
tArtxoo-fUxoi,  xal  ov  Suvovrac  rac  <xxXi]or£ac  xarcxtev, 
ittiH  tOTiTOtc  apiUiu  x6  M(S:(Txc<reat,  fxfiXXov  i  M<fc(r- 
xttV  odtfAiTOv  yap  roic  o-c^tKTfAcotc  Ovo-taffnjoiocc  Etvac 
npo9fiptt)t  o^rovJac,  inct^ci  o-aycic  cvo-tfiio-iv  /ircariifiaic 
o^ovc  hf  avTOic  OfAotwc  t«c  Wtac  Ttfiflc  roic  Trpooifuotc 

*Facmidu8.  pag.  105,  meniinit  hnjus  Cyri,  et 
Nesloninoro  faclt.  Meminit  el  Ennodios  disiinci.  0 


«f  EPISTOLJ;  Bt  t)ECRETA.  IL! 

Kp9^poc(Hf  fiCTofv  Acuerwv,  xac  ror>  IVtorj  >aov  StecXc  A  nai  temerator  absistit,  fnter  Ipsam  Teprae  abomina^ 


rir»^tTovpym.  "'A^u  ivrh  ti  Vwv  MpMirbm  l^ovtriot, 
iXXat  al  rwv  itpitJiv  ^impttrleit'  nupiityyt  {jlSDov  tov 
iKvdciBv,  2trcj9  i^c^icuvflero,  ^f  oX^oTpcov  nvp  iv  xoU  Ojcocf 
it^vroK  T«  ?CjB«  ftoWvaff  iTrceoiQvcyxc.  Tif  icTtv,  o;  eavrw 
Iv  icX),oT|Bcocc  90rni&iAMi  rou  xc^cOctv  n^v  av^cvTfav  Sv- 
iparac  irpoc^Xo^civ ;  xat  yap  ovx  c  o-rtv  aot^t^o^ov  rt  rjooo'- 
f  loovTk  TCjanjv  xcjj^jocfiJO-niciCviQy  uttc^  aovi}^  riQr  '-Y/J^P^' 
orctuf  T^ff  ^rrov/sytac  TCTta«o^o'&yt  f»  ro»  vaw.  *Ofi«ff  w 
ro  fvXa^cbe,  xbct  Tq  u7ni]/sc7ta  ^t^ustvsv.  ct  $i  vouOstyiOcJc 
T«  viro^jl7fioprt  riSir  T^rauTi}?  l7rt7riiQ5c6)f  «to  twv  tCjOuv 
dcftrd^ffldV  f^o^iQ^)}  f*5X^ov  ^  xarsT6).fxy;ce  tovtwv,  «uccvov 
ft»  l^^aca^dtsvercv*  4^*  ^Trct^i}  tvn^i  xwVjovtwv  twv  liTiui' 
hiT&it  roii  vaOO  o  iTfiuovo;  TTupoL^titrn;  arco-ri}.  'Ev  avror^ 
^t\\rfUXTt  \ii:p^i  ith^ytU  rotf  Ovo-iao-rijoiotff  rnv  ^cc- 


tionem  percussiis,  attarla  el  ofncia  regni  perdii'ity 
dum  minisieria  saccrdolis  inTadii.  Sciant  ergo  non 
esse  acccpta  a  Deo,  quac  de  mandaiis  ejus  a  prae- 
sumptoribus  assumuntnr,  quando  unum  ad  o^ten- 
sioiiem  sententlae  yivaeis  dedecoris  (magnae  derormU 
tats)  pcena  serva?ii,  nlios  velox  ilamroa consumpsit* 
Qiiod  sl  sunt,  quae  religionis  aliquo  colore  contccta 
sint,  vires  habere  ncqueunt,  qux  tantis  auctoribufl 
reluclantur.  Clamat  Paulus  apostoliis,  Lket  no$y  aut 
angehs  de  ecelo  evangeliiel  vobii,  pr^eierquam  quod 
eviingelixavimus  vobis,  anathema  sit  {CaL  t).  Nec  se» 
mel  boc  dixisse  sufDcii,  repstit  salubre  mandatum  : 
Sicut  prtediximuSf  et  nune  iterum  dico^  Si  quis  vobis 
evangelizaverit  ^  prafer  id  quod  accepistiSf  anathema 


xmprfisa  TJi^  |3ao't).'cta;  «Troyco-a;,  r^  xtirripima  rov  Itpi^c  ^  ct/.  Servct  ei*go  laiam  pro  fidei  conservaiione  sen< 


litc^tMdrv^  rt^w^lrwo-av  rotyapoCv  pLvi  c-^vat  6cw  i^pov 
^^xrde,  airc|»  Ix  twv  avroO  Ivto).'7.v  Trapi  twv  ToXfinp&yi 
v^pra^CTac,  ottotc  fva  TrjDo;  l^ti^Jt^iv  zri;  otnofoifTttog  rti 
x-^S  fitycikri;  axoTfita;  Ttfxw6ta  l^v).aH£v,  a)^.ovc  ra;^tvij 
f).5S  xaTi}ved.«)0'C.  Ato  Sjq  riiTip  rtva  ihi  rcvt  o-^^yiuorc 
Vjoiio^xccac  oiocyuiva,  tVj^vv  i/jtTt  ov  Svvarat  rooauratc 
au9cvrcafc  xar^.ra^atoucva.  Doa  IlavXof  o  'Ar6o"To)loc  * 
c  xav^uct;,  >}  ayyc^of  l^ovcavov  svayycXt^ijrai  vfiac,  ro^' 
0  cvflc7ye).to^tftc©a,  ava6cua  eorw*  i  ov;^  ara^ctpi^xwc  tovto 
i3/>xco^'  li:arA)^ii^t  Scrriv  vytaivovo^av  svto).iqv,  c  wc  roocc- 
w^ftrv,  xat  «^rt  ra^tv  ^syw,  et  rtc  vfxac  cvaTyc^liocrac, 
itKp*  0  raocAa^src,  ova^sua  ecrrw.  t  ♦vXaTTCt  y»p  njv 
fr^r^c^^Oetoav  vro  ttqc  yv/a)?!};  zrii  riorcw;  ar^i^aatv. 


tenliam,  quisquls  apostolicam  seqoitur  disciplinara  : 
et  qiiidem  nobis  cura  non  defuit;  nam  gemino  lega- 
lionis  ofUcio  quid  |uid.  in  precibus  humile,  quidquid 
in  allegatioiiibus  ration:ibiIe,  quidquid  in  mandatif 
salubre  detulimus.  Sed  niinquid  ideo  negligenda  esi 
jusiitse  via?  Qui  errores  suos  diligit  (quoniam  infl- 
delitas  8uoi  errores  amat,  etc.)  cum  obstinationa 
perndiae,  non  sunt  jiingendi  cum  cadenlibus  lapsuf. 
Sine  nosira  contagione  pereant,  qui  ab  impietaiibuf 
suis  nec  castigato  errore  declinant.  Et  aliamanu,: 
Deus  vos  sanos  cusiodiat^  filH  diledissimi.  Data  |f 
idus  Feb.  (anno  Christi  51b)  post  consulatum  Aga* 
reti  V.  C.  ♦ 


ci  rcc  rio  *ArooTo)ttx^  axo).ovOit  ^i^avy.a>.ia.  *  xat  lofuv  /lev  C 

ovv  fpo^xi;  evi^ft^c.  Kat  yip  rn  rrn^t  dnzlrii  vrqcsffr^  rpeo6eiac«  ct  rc  Iv  racc  ^ciso^corc  Tairccvov,  ct  tc  h  racc  isr 
xacoX'^ycacc  cv^^oyov,  ciTclvTat;  lvro).ac;  vyt!c.  vrijviyxaficv.  'AWufin  Scaiovro  afAcXqrcaco^rcv  q  oSocriic  Scxacoovvilt; 
'lirctSiQ  T&;  l^cac  iryMvai  ocyxr.a  /xctx  arovoty.;  q  arcorta,  ov/.  co-rc  oamar tc^Oxc  fura  rov  r&v  rijrTOVTMV  oXtoO^* 
fc«T0Ct  aviv  nqc  tipitripai  Xvfiijc  aroA^.vaOwo-scv  oi  arorwv  o^xciwv  aacSccwv  fAr<9c  ^ortyovfoviftc  TiicirXaviiC  cxxXcfov- 
Tcc*  ^OLt  iripa  X''f  ^'  *^  ®^^^  vfi7C  vytsrivovra;  dta^v).a$i},  rixva  a^arnra. 

*e2oOd  nportavapan  ti^dv  ^t\jpoM7pi<av  utra  rs.v  vrarccor>  ^AyairiQTOv  rov  XafArporarou 

•  EIMSTOLA  XXIV.  iritmpertiiieni,etadmandaUcalliolica,sinealiacupii 

AD  jOA!f!fE»  TAiiRACoNENSEM  EPiscopcM.  transgressione  servare;  speran.s  ut  prorogatia  gene- 

fJ^lmt^Br  de  ejus  in  lialiam  advntu  audivisse,  littems 


sd  Bispdmenses  de  eeclesiasticis  institutis  ab  eo  da' 

t9M  protttt^  eique  vices  suas  committit 

dilectitthsio  fratri  Joanni  Hormlsda. 

Fedi  diieetlo  tna  rem  caritati  et  fUfei  congruen- 
Mi,  nt  adveiitom  tuum  ad  Italiam  nobis  dfrectis  lit- 
lerfo  indieam,  et  qaae  in  te  sit  siimma  rcligiosne  vo 


ralibusatl  llispauienses  Kccleaias  constittttis,  qii» 
aut  negligenlius  aut  irreiigiosiui  flunt,  ecclesiasticif 
disciplinis  congruentia*  sanciamus  :  quod  ampieiii 
sumus,  capiaia  istius  desiderii  facultato.  Qoid  enim 
autvobis  dulcius,  quamcum  fidelilms  loquiTaut  DeH 
apiius  (beatius),  quam  devianies  ab  errore  revocare  f 
Saliitantes    igitur    cariiatem  qua    jui>gimur,    |Mr 


lutttalH  ofttendefet.  Aiquc  utinam  ad  plcnioris  affe- D  Cassianum  diaconum    tuum   significamus,  nos  di^ 


eiiis  satfetaiem  praesenti»  tuae  nobis  gaudia  conti- 
fisseni,  et  gtatolemnr  nos  et  rolloqiiio  ei  p  xsentla 
fraiy  qn^m  sumosame  per  srripta  complexi.  Vernm- 
famtn  probatti,  dilectissime  Trater,  quo  Chrisiianam 
ildeiii  veneraHs  alTectn,  ddm  ea  qusc  ad  rcgiilas  Pa- 

•  Has  sequentes  epistolas  collecior  <lecrelalium 
epislolahim,  Surhim  imilatns,  relulit  ad  constilaium 
Aga^ti  fecnodiHii^  ei  ad  aiiiiom  Domini  541.  Qiiod 
si  verum  esseiy  opurteret  Uormt&d.im  vigiuti  ei  plu- 
ribus  annis  ponlilicatum  adminislrasse,  qui  communi 
omtiTom  Bcnptorum  senteiitia,  iion  ultra  novcm  an« 
oos  seidem  ipostoiieam  lenutt.  Quainobrem  leciori 

Esrgralum  me  Eaclurum  judicavi,  si  ha»cc  epistolas 
ormisdiS,  consulaiu  Agapiii  consigiiatis ,  ^raice* 
dentitooi  eadem  nota  eonsulari  insig^nitis  subjunge  • 


rexisse  generalia  coiistituta,  qoibus  vel  ea  quae  juiie 
canones  servari  debeant  competenier  ediximus,  vel 
circa  eos  qui  ex  clero  Graecoriiin  veniuiili  qoam  bt- 
bere  oporieal  cautionem,  sufQcienler  ifisTuKimoft. 
Sed  et    causae    ipsius   ordMiera    iuatructiooemqoe 

rem.  Sev.  Bihivs. 

Erravit  Binius  eum  errasse  credidil  coHeeiorem  de^ 
cretntum,  qut  hasce  eplstoias  ad  annnm  521  referre 
voluiij  qno  nempe  consulatifm  ordinarium  gerebant  Va" 
lerius  et  JuUinimtus,  extraordinariHm  vero  A^pitus  , 
ut  ipsemet  collector  annolai.  Mendum  itaque  fuil  in 
editione,  eum,  pro  anno  521  ,  5il  in  margine  positus 
est  inquii  K.  C. 

*  Sentiamus.  Amplexi  siimui  cupitam  istius  cfeit- 
derii  facuitatcm» 


4jQ  HORMlSDiE  ?k?M  4X4 

abunde  decreti»  ecclcsiaslicis  vos  docebuul,  ui  agno-  A  put  Ecclesiae  Cbrisius,  Chrlsli  aulcm  vicarii  sacerdo- 


leenles  el  impiorum  transgressionem,  ei  apostolic» 
sedis  curam,  pro  Patrum  regulis  excubantcm»  osten- 
datis  vos  perosos  (perosa  habere)  damnatorum  con- 
sortia,  et  amare  fldelium.  Et  quia  pcr  insinualiouem 
dilections  tu»  bujus  nobis  est  viae  patefacta  provl- 
dentia  (af .  prudentia.  HARD.)f  remuneMmus  sollicitu- 
dinem  luam,  et  servatis  privilegiis  metropoliianorum 
vices  vobis  apostolicie  sedis  eatenus  delegamus,  ut 
inspectis  istis  sive  ea  quac  ad  canones  pertinent, 
live  ca  quae  a  nobis  sunt  nuper  mandata,  serventur, 
eive  ea  quae  de  ecclesiasticis  causis  tuae  revelationi 
contigdrint,  sub  tua  nobis  insinualione  pandantur. 
Erit  hoc  studii  ac  sollicitudinis  tuae,  ut  taiem  te  in 
his  qu»  injunguntur  esbibeas,  ul  Odem  integriutem-* 


tes,  sic  et  in  eligendis  his  curain  oportet  etse  perspi- 
cuam.  Irreprehensibiles  enim  esse  convenit,  quos 
praeesse  necesse  est  corrigendii :  ni'C  qoidquid  illi 
deesse  personae,  penes  quam  est  religioni  somma  et 
subsuntia  disciplin».  iEsiimet  quis  pretium  doini- 
nici  gregis,  ot  scial  quod  merilum  constituiendi  de- 
ceat  esse  pastoris.  Hoc  ita  fiet,  si  non  sacerdoiii  gra- 
dus  saltu  quodam  passim  laicis  Iransrerantur.  Longa 
debet  vitam  suam  probatione  monstrare,  cui  gubcr^ 
nacula  committont«r  Ecclesiae.  Non  negamus  esse  in 
laicis  Deo  placitos  mores,  sed  miliies  suois  probatos 
sibi  quaerunt  instituta  (idelia.  Discere  prius  quisqne 
debet  antequam  doceat ;  et  exemplum  religiosae  con- 
Tcrsationis  de  se  potius  aliis  praestire ,  quam  sumelre. 


que  ejiis,  cujus  cnram  suscipis,    Imiieris.   Daia  iv  B  Emendationem  esse  convenit  populo,  quem  necesse 


nonas  Aprilis,  Agapito  V.  G.  consule  (iEra  dlv.  Anno 
Cbr.  517  in  ms.  codice). 

EPISTOLA  XXV. 

AD  CNIVERSOS  EPISCOPOS  niSPAlflJS. 

I.  De  tacerdotibui  juxta  Uatuta  canonum  ordinandii. 
IL  Vt  pro  eFiscopatu  pnjemium  non  acdfnatur. 
ill,  De  concilio  per  annos  singulot  ceiebrando. 

Dilectissimis  rratribus  universis  episcopis  per  His- 
paiiiam  constitutis  Hormisda. 

Benedicia  Trinitas  Deus  nosler,  qni  per  miseri- 
cordiam  suam  Romanae  reipublicaB  per  universas 
partes  suae  pacis  tranquiiliiate  diirusa,  nobis  quoque 
vlam  demonstrandae  circa  nos  iiivicem  caritatis  in- 
dulsil,  ut  qui  cobaerertfUs  firmitate  fidei,  jungamor 


est  orare  pro  populo.  Longa  observaiione  religiosus 
coltus  iradator,  ut  liiceat,  et  clericaiibus  obsequiis 
erudieudus  iftserviaf,  utad  venerandi  gradns  summa 
perductus ,  qui  sit  fructus  bumilitatif  osiendat.  Nec 
leve  hec  vacoum  fuity  quod  nec  apud  veicres  qui- 
dem,  nisi  Leviiici  generis  viri,  ad  sancia  admitteban- 
lur  altaria,ne  pessime,  mcritis  contemptis»  aut  pre- 
tio,  aot  praesumptlone  ad  sacros  cultus  impar  acce- 
deret.  Tunc  migrabant  per  illam  praerogativam  ra« 
niiliarum  ad  instituia  cultorum  :  nunc  est  docirina 
pro  genere.  Quod  illii  foit  nasci,  hoc  nobis  knbui. 
iilos  tabemaculo  dabat  natura,  nos  altaribus  parturit 
disciplina.  Nec  tanium  de  laicii  condecrari  iiibibemus, 
•ed  nec  de  poenitentibus  quidem  quisqoam  ad  hujus- 


quoque  votiva  jucunditate  colloquii,  quo  facilius,(]  modi  gradum  profanus  temerator  aspiret.  Salis  illi 


duin  per  litterarum  mlnisteria  ad  vos  usque  perten- 
dimus,  etiam  corda  vestra  ad  religiosum  cullnm  apo- 
slolicis  admonitionibos  incitemus  :  et  dom  dilectio- 
nis  nostfte  pignus  reddimus  velut  quoddam  debitum, 
plenum  circa  Deum  monsiremus  affectum.  Jungamos 
igitur,  dilectissimi  fratres,  coniinuas  et  humiles 
preces,  el  Dominum  noslrum  oris  et  cordis  lacrymis 
lapplicanies  jiigi  deprecatione  poscamus;  ut  ei  insti- 
tatione  et  opere  illl  cujus  esse  incmbra  cupimus  hae- 
ffeamiis  :  nec  unquam  ab  illa^  via  quae  Christus  est 
devio  iramile  declinemus,  ne  ab  eo  juste  qnem  nos 
Impie  relinquimus  deseramur.  Qiiod  cum  supcrni 
favoris  iiutilio  ea  nobis  potest  raiione  contingere,  si 
apostolica  dogmata,  si  Palmm  mandata  servemrs. 


postulanti  sit  venia.  Qua  conicientia  absolvat  reum, 
qui  se  peccata  sua  populo  scit  teste  confessum?  Quis 
(cn«ii)  enim,  quem  paulo  anie  vidit  jaceniem,  venc> 
retur  antistiiem  ^  Praeferens  ( prrferens)  miserandi 
eriminis  labem,  non  fiabet  locidam  sacerdoiii  digni- 
tatem. 

II. 
Iloc  quoque  ad  praemissa  adjungimus,  ne  bencdi.* 
eiionem,  quas  divina  esse  creditur  per  imposiiionem 
manos,  quis  pretio  comparet :  quoniam  ante  oculos 
esse  convenit,  quod  Simon  Spiritom  sanctufn  volens 
redempiipne  mercari,  apostoli  fuerit  delestatione 
percussus  (Act,  viii).  Tunc  deinde  quis  non  vile  putat 
esse  quod  vendiiur?  Istam  sacerdotibus  ordiuandis 


Dicit  enim  Dominus  no^ter  :  Qui  ditigit  me ,  sermo"  J)  reverentiain  servet  electio,  nt  in  gravi  murmure  po- 


fHm  meum  servabit^  et  Pater  meus  diliget  eum^  et  ad 
€um  teniemui  ,  et  marmonem  apud  eum  fademus 
{Joan,  xiv).  Et  iicet  haec  possint  generaliler  dicta 
sunicere  ul  vel  declinemus  errala,  vel  custodiamus 
catholica  conslituta,  tamen  quia  Joannis  fratrls  ct 
eoepiscopi  nostri  nobis  insinuatione  vulgatum  est, 
eontra  canonum  reverentiam  nonnullaprae«uini,  peri- 
culum,  quod  doctoribus  imminet  de  taciturnitate  de- 
elinans,  ct  proplietica  voce  compuuctns,  qua  dicitur: 
toquere^  ne  taceat  (Jioi.  xviu),  generalibus  edlcen- 
dum  credidi  constituiis. 

I. 
l]t  .in  Sftcerdoiibus  ordinandis,  qiiae  suni  a  Patri- 
bus  vriaescripia  ei  delinita  cogitetis  :  quia  sicai  est  ca« 


pulorum  divinum  credatur  Cise  judicium.  Ibi  enim 
Dcus,  ubi  siinplex  sine  pravitate  consensus.  Veruiu 
noc  hanc  quidem  partem  solliciiudiuis  et  admoniiio. 
nis  omitiimus,  iie  vd  lllc  se  a  culpa  xstimet  alienum, 
qui,  eisi  i|)se  quidem  a  redempiione  liber,  initiavc- 
rit  bencdiciione  mysiicii  sacerdotem,  et  lamen  ad  aU 
terius  fedempli  voluntaiem  vel  sponte  in  hocvel 
neces^iiate  consenserit.  Quid  prodest  ilH  suo  errore 
non  pnlloi,  qui  consensum  pncsiat  erranii?  Procul 
duhlo  contra  mandata  coiumittit  et  qui  liabet  pecca- 
inm  iiroprium,  et  qui  peccatum  sequitur  alienum. 
Iiicassum  animus  resistit  cupiditati,  si  non  resislil 
ci  liinori.  Adversus  hxc  facilius,  Deo  adjuvanle, 
providebilur,  si  circa   inetropoliianos  privilegia  a 


m 


KPISTOL.E  ET  DECHRTA. 


4ifc 


Mnctis  Pairibos  cor.siiluia  perm^neani ;  si  metropo*  A  «Hsii  enim  boni  docuincnU  pontificis^  dum  et  pne- 


litaui  circa  pariicliias  suas  ordinem  suuin  ca  qua  de- 
cel  TeDoralione  custodiani,  ui  nec  eleciio  praesulis 
einpta  detur  pretiis,  et  iicc  obse<|iieniis  sit  qussita 
iiperibus,  sed  iia  fixa  iiabeantur  in  cordibus,  queroad- 
nodum  releguntur  in  Scripuiris.  Si  nulia  tint  in  lein- 
plis  empiionuin  semiua,  nulla  ennit  fomenta  diseor- 
dia: ;  seil^  reguanie  raritate,  sub  illa  quam  nobis  pru- 
luif it  Deus  ct  reiributt  pace  vivaiur. 

tll. 
Oli  boc  Patres  ProTideniia  qt  a  Spirilus  sanctiis 
rultures  siios  coiupungere  diguaiu:»  est  incitaii ,  bis 
in  anno  per  parocbias  singulas  coiicilia  baberi  de- 
bere  docueruiit,  ut  in  iinum  juxia  salubris  insiiHi- 
liofiis  dogmaia  congregaii,  pro  ecclesinsticis  causis 


ttieanda  facis ,  et  ea  siiadere  non  difTers.  Praerogati- 
vnm  de  nosiri  sumpsimus  eieciione  jndicii ,  quan  Ia 
id  te  sponte  aniplecii  (operari)  didicimus  quod  e»^ 
teris  iniperamus.  Oramus  siquidem  divinam  clemen- 
liam  (divina  beneficia) ,  cuncios  et  liaec  ad  siudia 
ecclesiastici;  pacis  instruinenia  transmisimus.  Tu  vota 
iiustra  et  fideli  intelligeuiia  perceiisti,  et  officii 
protinus  devotione  comptest  ,  cunctis  Tratribus  inno- 
le-cens  qujBf  per  coelestem  grali  >m  cunciis  profutu- 
ra  cugnoveras.  SufTraganiibus  ii^iiur  tibi  lot  meriiis 
pic  solliciiu.liiiis  et  Ijboris ,  certe  jam  deleciat  in- 
jiiiigere  i|iiae  ad  no-^lri  curain  constai  ofiicji  pcriiiiere, 
ut  proviiiciis  lania  longiiiquitaie  disjuuciis,  et  nos- 
irain  |K)S.is  exliibere  personam ,  ei  Pairuin  reguli< 


iraciaiidis  lilicre  cunvenireni,  ut  si  juxta  volum  uni-  R  adbilicre  ciislodiain.  Vices  iiaque  nostras  per  Bxti- 


versa  consistunl,  Deuin  jiinctis  vocibits,  fiui  pra^siat 
desiderata,  collaudeni.  Uifficile  est  eniui  ut  (iijiis- 
qiiam  cor  pravis  sic  cogitationibus  indtireiur,  ut  a  se 
patiauiiir  culpanda  fieri,  cum  ntiver>t  (sibi  subeuii^ 
dum)  se  jiJdiciuiii  subituruin  esse  co.  cilii.  Pracciiictns 
ad  banc  viaui  semper  lumbos  babeaiit,  scientes  ra- 
tioneni  actuum  suoruin  esse  reddendaui.  Suspendan- 
turab  tlliciiis  per  formiviinem,  etqui  nequiveriut  per 
pudorein.  De  conveuiendo  bis  in  anuo  nutum  est  ca- 
iioiies  saiictus  con<ttituissb;  et  pracfinitum  qnidem, 
si  possibile  esl,  mviolabiliter  convenil  custodiri.  Sed 
si  aut  tein|iorum  necessitaies,  aut  emi^rgcntes  causae 
lioc  iion  patiuntur  impleii,  seiiiel  saltem  (quainvis 
tioii  licuerit)  sine  ulla  excusatione  precipimus  coii- 


caui  Lusi:ani:iinqiie  provincias,  salvis  privilegiis  quae 
luelropolilaiiis  episcot>is  decrevit  antiquiias,  prae- 
senti  lilii  aiictorit:ite  conimitumus,  aiigentes  tuam 
bujus  participationc  minisierii  dignitatem,  relevaiites 
nostras  eju>dem  remedio  di^pensationis  excubias». 
Et  licet  de  ^ingulis  non  iiidigeas  edoceri ,  quem  jam 
probavimus  cautins  uiiivcrsa  scrvare,  gratius  taiueu 
esse  solet,  siiiemm  trames  ostendatur,  ct  laboris 
injunctio  superius  formata  inonstretur.  Paieriia^ 
igitur  regulas  et  decreta  a  sanctis  definita  conciliis 
oinnibus  servauda  mandamus.  In  bis  vi;4il  iulia')i 
lnain,in  liis  curam  fraternse  nioniiu  exbortaiionls 
cxtendimus.  Ilis  ea  qua  dignuui  est  reverentia  cus* 
toditis,  nulluin  relinquit  culpx  lucum,  nec  saiictai 


venire.  Ilaee,  fratrcs  carisiiimi,  ct  alia  quae  Patruin  C  observationis  obsuculum.  Ibi  fas  nefasque  prsescrip- 


regolis  cominentur,  iu  labiis  et  in  curdlbus  nosiris 
iiivisa  retractaiioneinedileinur;  ei,sicntscriptiimest, 
uarreintts  ea  /Uiis  noslris,  ut  ea  medi'eniur  in  cordibus 
suis^  sedcntes  in  domo,  ambulantes  in  itinere,  dormim- 
\es  atqme  sugentes  (Deut,  vi) :  quia  beatusin  Domino, 
ifui  inlege  ejtts  meditabilur  die  ac  nocte  (Psal,  i).  Hoe 
cl  oiagisier  gentium,  discipulum  sunm  scciitus  insti- 
luil,  adroonetis  :  Hcbc  meditare,  in  kis  esto  (I  Thea, 
ni)  :et  subjiciens  pleniludineni,  Attende  libi  et  do- 
ctrince^  inquit,  q  «ia  si  fidelibus  sine  intermissione 
incuuibimus  instituiis,  separainur  a  vitiis  dum  im- 
pensa  cura  divino  operi  bumano  locum  oon  relioquii 
errori.  Dati  iv  noiias  Aprilis,  Agapito  viro  darissimo 
coiisule  (auiiu  Doinini  517). 

EPISTOLA  XXVI. 

40  SALLUSTIUM*. 

Sallustiui   apostolicte  sediM   vicarius  consiiiuilur  per 
BtBticam  et  Lusitaniam  (proviuciasj. 

Carissimo  (Uilectissimo)  fratri  Sallusiio  llurmisda. 

Soscipienles  plcna  rraternitaiis  tu.i!  votiva  gratu- 
lationc  colloi|uia,  quae  nos  genrmae  saluiis  tnae  Ixti- 
ficaveruut  iudicio  (siquidein  rctiilenint  le  T^orporali 
cucu  spirilualibus  ofliciis  incoluuiitale  subnixum), 
ttagruHin  csse  perspexiinus  baiic  ipsaiu  quaiu 
•ifciile  gerimus  (a)  expedire  (aperirc)  heiitiam.  ICdi- 

(a)  Edit.  Komana,  verbis  expedire, 

{b)  hdi!.  KoiM.  addit  sacra*. 

*  Spalfiis<!iu  episc:  ita  iiis.  c.  Just. 

Patboi..  LXIII. 


tuin  est,  ibi  probibitum  ad  quod  nullus  audeat  as- 
pirare,  ibi  concessum  quid  debeai  mens  Deo  placi- 
lura  pra:sumere.  Quoties  uiiiversalis  poscit  religiouis 
causa ,  ad  concilium  te  ciincti  fratres  evoCante  con- 
veniant  :  et  si  quos  eorum  speclalis  negotii  pulsat 
conientio  (inteutio),  jurgia  inter  eos  oborta  compesce , 
disciissa  sacris  legibus  dctermiiiando  certamina. 
Quidquid  autem  illis  pro  fide  ei  veteriims  conslitutis 
vcl  providadispositionepraecipies,  vel  pcrsonac  nostrae 
auctoritate  formabis  (finnabis),  toiuin  ad  scienliam 
uosirain  iiistruciae  relationis  aitestatione  perveniat, 
ut"  noslcranimus  offlcii  caritate  daii,ct  tuus  securi- 
late  perlrnatur  aecepli.  Deus  te  iiicn|u>iteni  custudiat, 
fr.iter  c.irissiinc. 

n  epistola 

JUSTINI  UPKRATOBIS  AD  aOlllilSDVM. 

Sc  impcratorem  electum  cste  significal. 

Jusiiiiiis  Augustus  Uormisdae  p:ipa*. 

Dei  beneficia  licet  iiiuhis,  luaxiiiie  tanien  summis 
puntificibus  convenit  indicari.  Proiude  sanclitaii  ve^- 
trce  per  bas  (b)  declaramus  epistolas  quud  primuui 
quidein,  iuseparabilis  Trinilaiis  favore,  deiiide  aui- 
plissimorum  pruceruin  sacri  nosiri  palatii  et  sancti.*- 
siini  seiiatus,  iiec  non  electione  flrmissimi  exercitus, 
ad  imperiuni  uos,  licet  iiolenies  ac  recusantes,  eie- 

**  Volunt:iric  tuus  an  inus  officiis  cariiate  daiis  ct 
t^x  hujiis  decrcli  sccuriiatc  |  erfruaiur  accepiis. 


4i7 


IIORMlSDiC:  PAPyE 


428 


clos  fuisM   alque  firmatos.    Piecaiiiiir  pr.iinde  ul  A  coleiiiiuni ,  proque  unilate  vener;ibiliuin  ojus  Eccle- 

«innim  liileias  iu:c  sanclitati  offorendMSconfecisse, 
.10  magiiopcre  pnstularunt,  nosirns  etiam  epistolares 
paginas  siiper  hoc  ad  eam  emanare.  Qiiorum  peli- 
tiones,  iitpoie  semper  iiniiatis  ainaiores,  libenier 
amplexi,  hos  divioos  apices  ad  tuaui  l)eati:iidiiietn 
censuiinus  |.rorogaiidos.  Qiiibtis  scriptis,  desideriis 
supradiclorum  reverendissimoruui  antisutum  gubve- 
nire,  proque  nobis  et  repiiblica ,  cujus  gubernatio 
nostrac  pietaii  coelitus  credila  est,  supernam  maje- 
statem  suis  oralionibus  placare  dignelur.  Ut  autein 
iiiae  sancliiatis  pacis  cl  uniialis  atqiie  coiicordi»  jura . 
pleitius  paledanl,  quosdam  religiosissimos  sacerdo- 
tes  pacem  amplectentes  el  degiderantes  ad  sacraiissi- 
mum  noslriim  pervenire  dispnnat  comitatum.   Ob 


sanctis  orationibus  vestris  divin»  potentluB  supplice- 
lis,  quatenus  inilia  nosiri  roborentur  iinperii.  Hoc 
eninv  el  nos  sperare ,  et  vos  decet  implere.  Daia  ca- 
lcnd.  Augusti,  Conslantiiiopoli,  Magno  viro  ciaris- 
simo  consule  (anno  Doinini  518). 

EPISTOLA  XXVU. 

AD    JUSTINUU. 

Itlo  imperante  speral  fore  ut  Eecle$iw  pax  reziUmlinr, 

llormisda  Justino  Angusio. 

Venerabilis  regni  vesiri  primitiis,  fili  gloriosis- 
sime,  loco  muneris  gratulaiionem  suam  catbolica 
transmiltit  Ecclesia,  per  quas  se  post  lantam  dis- 
cordiae  fatigalioueui  reqniem  pacis  invenire  confidit. 
Nec  esi  dubiuni  ideo  ad  rerum  sumniam  ccelesii  vos 


providentia  pervenisse,  ut  veslris  teraporibus  im- * '**"^  *"»"»  causam  Graium  virum  clarissimum  sncri 


nostri  coiisistorii  comitem,  et  magistrum  scriiiii  el 
memorisc  direiimus,  cujiis  praeclarain  opinionem 
multis  anlea  notain  baberoiis  temporibus.  Data  vii 
i«lu*  Septembris,  Constantiiiopoli,  Magno  viro  claris- 
simo  consule  (nnno  Doinini  M8). 

EPISTOLA  XXVni. 

AD  JUSTINrH  AUGUSTDH   RESPONSOniA. 

Commendat  eju$  de  concilianda  paee  soUidtudinem, 
et  coeptis  mouet  insislendum,  nomenque  Aeacii  abo- 
leudum  es$e. 

Hormisda  Justino  Augiisto. 

Sumplam  de  imperii  vestriortu  laeiitiam,  quainvis 

apud  nos  pollentem  merilo  praccedenti^  quoque  ge- 

minastis  alioquio ,  reciproca  devotione  teslaii.   Jam 

tunc  sccutura  pr;evidiinus,  qu«  nuncde  eccle^^iastic» 

unilatis  affectu  ceelestis  gratiae  inspiratione  signifi- 

casiis.  liabes  ergo ,  clemenlissime  Imperaior,  pm  - 

Fcn  ein  de  tali  yoio  jam  gloriaro,  sed  exspeciatur  de 

lierfectione  perpetua.  Hae  sunt  validissinia  iinperii 

yestri  fundamenta,  ^inae  in  ipso  nascentis  regni  prin* 

cipio  divinam  univerdis  prapferunt  sancta  dispbsitione 

culturam.  Tencle  iiaque  iianc  pise  tnllicitiidinis  cih 

rain,  el  pro  catholiconim  pace,  sicutcoipistis,  in- 

sisiiie  :  quia  Deus  nosler,  qui  vobis  bunc  tribnil  ani- 

mum,  elogit  etiam  per  quoi  praestel  effectum.   Nain 

et  episcoponim  vota  preccsque  nobis  effu^as  graian- 

ter  amplectimur :  qtii  tamen  loci  sui  coiisideraiione 

commoniti,  ea  desiifcrant  qox  dudum  uLsequi  veilent 

^    .  .-..-.•/•         ^  sedis  apostoIicE  exlioriaiio  crebra   non  dcfiiit.  Et 

Graium    comtiem    pelU ,   ut    ponttfex    ad   pacem  r\         .         . 

Orieniali   Eccle$ias  reconcHiandam ,  ei   ad   /0^,0«      n«"niam  clcm  nliam  vcblram  id  cupere,  illos  eliam 

liaec  didicinius  postulari* ,  q»9e  res  bacieiius  Eccle- 

siarum  pacem  sub  conlentiosa  ohslinali^ne  diviserit. 


pacta  religioni  in  Orieiitis  partlbus  abolentur  injuria. 
<>  Debitas  bealo  Petro  apostolo  imperii  vcstri  primi- 
tias  reddidistis,  quas  hac  ratione  devoii  suscepiinus, 
qui:i  Ecclesiarum  per  vos  proxime  futuram  credinins 
sinc  dubitaiione  coiicordiaiii.  Deus  qui  pietatis  ve- 
sirsR  sensibus  alloquendi  nos  vota  concessit ,  ipse 
circa  siiiceruni  religionis  suae  culium  praeslabit ,  sicut 
optamus,  effectuin.  Significaslis  nolentibiis  et  rccu- 
sanlibus  vobis  iniperii  pondus  iniposilum ,  qua  ra- 
tioiie  electos  vos  coelesti  constat  csse  judicio ,  so- 
cundum  Aposiolum  dicentem  :  iVoii  e$t  poie$ta$  ni$i 
a  Deo  :  quce  autem  iunt^  a  Deo  ordinaia  suiit  {liom, 
xiii).  Superest  ut  a  Deo  elecii,  sicut  et  credimuf^, 
Eccle^ije,  quam  laborare  ceriiiiis ,  manus  vestrac  80-  ^ 
latia  porrigMlis.  Ceisenl  qui  paci  ejus  obsislunt ,  ob- 
rouiescant  qui  in  forina  pastorum  conantur  gregein 
Chrisli  disperderc.  Islorum  correctio  vjres  vcstri  fir- 
mat  imperii ;  quia  ubi  Deus  recoliiur,  adversitas  non 
liabeteffectum.  Ilancgratulationis  paginam  perAlex- 
andruni  virum  clarissiinum  non  omisimus  destina- 
re,  sperantes  cum  Dei  nostri  adjutorio  per  (Gd.  Uoin. 
ad  Graium)  virum  clarissimum  filiiiin  no>tfum  de 
singulis  quac  ad  uniutem  Ecclesiae  prrtineni  iios 
clemenliu*  vestrae  pra^bituros  esse  responsiiui  (niino 
Domini  5i8). 

EPISTOLA 

JUSTINI    AD   nORUISDAIl. 

Ad  pelitionem  conciiii  Constaniinopolitani  Ju$tinu$  per 


lapi 

recipiendo$  (egatos  Con$iantinopolim  mittere  dig^ 
netur» 


Jiistinus  Augustus  llonnisd»  papae. 

Joannes  vir  beatissimus,  hujus  regia;  urbis  an- 
listes,  et  ca:teri  viri  religinsi  episcopi  do  diversis  lucis 
et  civitatibus  bic  reperli ,  nostram  sereiiitatem  do- 
cueruni  pro  coiicordia  yerani  et  orthodoxam  fidem 

•  Poslqunin  prapcedenle  epistola  Justiiiu<i  Impcm- 
tor,  aiitiquiiin  inorcm  orthodoxoruui  imtieraioruiii 
Imitatiis,  de  sui  clcctione  ad  Romanum  puniincein, 
quem  ui  parcnlem  veiier.ibaliir,  litieras  dedissei,  ra 
iincntione ,  ul  aperle  profitereiur  nulla  fortiore  po- 
leniia,  quain  couimuniniie  cnKi  lotiiis  Kcclesiae  pii- 
inario  aniislitc,  populoriim  -fiiteliuni  voluntalnni  con- 


nec  pietatis  vestr.r,  nec  illorum  refugit,  velut  latenti 
causa,  notiti:im.  Quid  igitur  facere  delieant,  et  litteris 
nostris,  cl  libelii,  queni  direximiis,  serie  continelur. 
lloRCSi,  Deonostro  et  Glenienlia  vestra  adjuvante,  sus- 
cipiunt  et  scquuntur,  poterit  ad  eam  quam  maxi- 

f  iliari  posse,  respondit  illi  llormisda  pontifex  prrB- 
stilum  esse  id  :id  quod  oinoet  orihodoxi  imperaiorcs 
jure  sunt  obligaii.  tnde  vidcs  antiquilusobservatuiii 
fuisse  ut  de  electo  imperaiore  Komanus  nontirex 
certior  reddatiir,  electique  coiisecratio  et  confirma- 
tio  petatur.  Si:v.  Ui.niu'. 


4i9 


EPISTOUiC  KT  DfX;Rt^;TA. 


4:^0 


nio  desideramtis  ardorc  perteniri  cOHCordlam.  Fl-  A      Uceiur,  »i  nomen  Acacii  s  diplychh  iacrii  expunxmu 

llormisda  Joanni  epifCopo  Consuniinopoliiano. 
Spiriiuale  gatidiuni  direclis  carilas  lua  signilicavit 
aflalibus,  docendo  ul  cailio!ic;e  religionis  disciplinani 
ordine  suo  vestri  paslores,  Deo  nostro  jiivaiite,  re- 
ceperiiii.  Hrc  esse  benelici.i  niisfricordiae  feupernaa 
qiiis  dobiiet?  llacc  f|iiifi  dubitet  venerabilis  priocipis 
tropaeis  adjuiigi  ?  Uui  ninbigal  quia  major  ei  de  bac 
pare  qiiain  de  qnibuslibet  pra^Iiis  triunipbus  acqui'» 
ritur?  Isti.is  laboris  gloria  nescit  occasum  :  qiiia  ubi 
Deus  recte  coliiur,  iiunquam  adversariorum  crescit 
iniquiias.  Dilectionis  tuaeconressioiiemgratanter  ac- 
cepimus ,  per  quam  sanctaR  syiiodi  comprobantur, 
iiiterquas  instauraiioneconstiiutoruin  oinniiiinCliaU 
cedonense  coocilium  praedicastis,  et  catboliconioi 
B  nuinero  adjungi  desideraiis  sancii  pap.*»  Leonis  in 
diptychts  nomen  asseveras  scriptum.  Uta  laudanda 
sun*,  si  perfeciiouis  suliseqiialur  UTecius  :  quia  re- 
cipereCbalcedonense  concilium,et  sequi  sancti  Leo- 
nis  etusiolas,  et  adbuc  nomen  Acncii  defendere, 
hoc  est  inier  se  discrepaniia  vindicare.  Quis  Dio< 
scorum  et  Euiyrhetem  condemnans ,  innoceuteni 
osiendere  possil  Acaciuni  ?  Quis  Tiinotbeuni  et  Pe* 
trum  Aleiandrinum,  et  alium  Petrum  Antiocbenura, 
et  sequaces  eorum  declinans,  sicut  diximus,  uon 
atioininetur  Acacium,  qui  eoruin  conimunioneni  §e- 
cutus  est  ?  De  carittte  siquidein  tua  niclitira  Dei 
omnipoieiiiis  exspectamus  aiixilio,  liabentes  optiui» 
promissionis  spcm,  sicut  ad  nos  qnx  direxisti  tua 
scripta  osieuduni,  tecuiii  iii  verilate  seiitiens,  ct  ip- 


lios  praettTea  nosler  vir  clarissimiis  Gralus  sacri  con- 
tlstorii  cniiies  et  magister  scrinii  inemoriar  ostendit 
in  se  vesirum  allegationis  sux  niaturiiate  jndiciuin  : 
cujtis  mora  sensibus  vestris,  eo  referenie,  melius  as*. 
seretur  (anno  Doinini  5i8). 

EXEMPLUM  RELATIONIS 

JOAWIIS    RPISCOPI     CONSTAirriNOPOLITANI    PBR    GRATUU 

MlSSiC, 

Vt  commumonem  Homanas  Eccletias  impeiret  miltit 
i.bellum  quo  fidem  catholicam  profitetur ;  et  ipsius 
poniificis  a  $e  nomen  m  diptycltii  deicriptum  e$se ; 
legatot  perquos  pax  constituatur  destinandos. 

Domiiio  et  per  omuia  Dei  amatori  sanciissinio  fra- 
Iri  ei  coniniiuislro  Hormisda^  Joannes  in  Doroino  sa- 
iulem. 

Saluio  vestram  sanciilatem ,  carissime  in  Cbristo 
frater,  ei  sahraiis  praedico,  quoniain  recta  Gdes  sal- 
▼a  esi,  caritas  frateriiitatis  liruiata  est.  Uoc  Deus  so- 
liispolcns  |)er  studiuiiiCbristiauorumet  piissimoruui 
iinperatoruni  lieri  voluit.  Scribere  igitur  apostolice 
et  rescripta  suscipere  fraterne  Dei  amore  dignemiiii. 
Ego  euim  inquisibtli  ratione  dociriuam  sanciissiiiio- 
niin  apostilorum  secuiiduin  traditiouein  saiictorum 
Patruin  lenen^i,  similiter  lionoreiii  consubslanliali  et 
perounia  sanctx  Triiiituli  ofTero,  sicut  iu  Nicxn 
GCCxTiii  coetus  promulgavit,  et  iu  Constaiiiinopoli  cl 
convenius  firmavit,  ei  in  Ephesiiia  cc  firinavii,  et  in 
Clialcedoneconveuius  ncxxx  Pairum  flrmavit.  II.111C 


crgo  (idein  usque  ad  ultiniiim  anheliium  pcr  gratiam  g^def^ndens,  sperans  iii  illo judicio per  ipsa  te  posso 
l>eirusiodieiis.spiriiualibusamplexil.us.umveslram^g^,^^^.  p^^^  haecquid  fet.Ui,  iiisi  ut  sedis  apotio- 
sanctiutein  qiiaiii  eiiain  oriliodoxas  Ecclcsias  ex  ani- 
IDO  aniplector ,  una  lei-uui  in  veriUle  sentieus,  et 
uiia  tecum   s|)erans  illo  die  per  banc  Gdeiu  salvarl 


iMina  volunUie  ralris,  et  Filii,  ei  Spiritus  sancti. 

Coasubslautiari  enim  Triuiiaii  oniiiis  gloria  debetur 

uunc  et  in  sa^cuia  sxculorum.  Oiiiiiem  in  Christo  fra- 

lernitateiii,  <|u;r.  cum  vestra  est  sanctiiate,  ego  et  qiii 

inecum  plurimum  iii  Doiniiio  salulamus.  Tantuin  ad 

saii»laciendum  scripsiuius,  ut  et  veiierabile  iionim 

sanctae  recordationis  Le«inis,  quondam  urbis  ftonne 

arcbiepiscopi,  in  s?crisdipiychis  temporc  con^ecra- 

lioois  propter  concordiam  afilgcreiur,  et  vestrum  be- 

iiedictum  nomen  similiter  in  diplychis  prxdiceiur. 

Ui  de  omnibus  auieni  sali^Gal  vestrassanciiiaii  (quo- 

iiiam  pacein  vesiraui  ainplectimur,  et  de  uuitaie  saii- 

curum  Dei  Ecclesiaium  curamus),  rogamus  vos  pa- 

ciflcos  viros  deslinare,  et  vesir^e  dignos  apostulicae 

sedis,  qui  debeani  salisfacere ,  ei  saiisraciioiiem  no- 

sirani  suscipere ,  ut  et  in  hac  |iarie  Cbristus  Deus 

Doster  glohflceiur ,   qui  per  vos  pacem  liaiic  muiido 

scrvavit.  Accepta  xiii  calendas  Jauuarii  (anno  Do- 

iuini5i8),  post  coiisulatuui  Agapili. 

EPISTOLA  XKIX. 

AB  J0A!«NEU  CO?ISTANTI:<IOI»OLITA?UJN     EPI8C(»ri}M 

nKitPONSORJA. 

Cammendat  Joanuem  epsscopum^  ct  gaudet  concilium 
ChttUedonense  et  divi  Leonis  epistolas  ab  eo  compie- 
xas.  Ad  Ecclesia  communionem  admittendum  pol- 


licae,  cujui  fldem  le  dicis  ampledi,  sequarii  eiiam 
siiie  Irepidatione  judi<'ia  ?  lgi'.ur  pariibus  OrienUli- 
bus  osiende  per  te  quod  sequantur  exeinplum »  ut 
oronium  laus  ,  qui  (forrecti  f ueriut ,  iuis  laboribut 
appliceliir.  Ergo  cuo*i  magna  denunties,  et  fldem  beaii 
apostoli  Petri  te  amplecti  significes ,  recte  credens 
iu  ea  saluteiu  nostram  posbC  subsi^tere ,  libellum« 
cujiis  coiitineotia  subler  aniiexa  est ,  a  cariuie  tua 
•ubscriptum  ad  nos  dirige ,  ui  sine  conscieoiiae  fof* 
nitdine  unam  comniuuionem ,  sicut  oramus,  babere 
possimus.  Prti  persona  quoquc  fllii  nostri  Grali  viri 

•  clarissimi  Deo  nostro  giatias  sinc  cessaiinne  persol- 
viinus,  ciijus  fldes  et  recU  credulius  nostruni  cina 

|v  sc  excitavit  affectuiii ;  clignus  re  vera  qui  tantse  cu- 
lain  susciperei  aciiouis»  et  maximi  piincipis  ad  nos 
luandaiu  p  rrerrci.  . 

EPISTOLA 

JUSTINIANI    AD   UORMISDAM    MIS>A    PER    EUMOBM  GRATOM 

lUPtRATORIS  LEGATUM. 

Pro  pace  et  uniiaie  Orientalis  Ecclesite  ponlificem  ro* 
aat ,  tt(  si  minus^  se  Constantinopolim  vclil  conferre^ 
legatos  nCtttai, 

Justiuianus  coincs  llorihisdx  papx. 

Desiderabile  lempus,  quod  summis  votis  optaviinus, 
divina  clemeniia,  dolorcs  generis  bumani  respicient, 
largiri  dignata  esi,quo  omncscAiholici  ci  Deo  perfecil 
fideles  majestaii  ejus  se  valent  commeiidare.  Idcirco 
has  ad  apostoliium  yesirum,  libera  riccntia  Jam  milfi 


451  IIOKMlSDi£  PAPiC  43i 

i»eneficio  roelesii  iiiduiia  ,   direxi.  Doiniiius  eiemm  A  ninnirestum  desiderium  correclionis  ostendunt.  Ergo 


noster  invictissimus  iroperator  oriliodoxain  religio- 
neni  seniper  ampiectens  ardeiitissima  lide ,  capiens- 
qiie  sacrosanctas  Ecclesias  ad  concordiain  revocare ; 
inox  ut  adepliis  est  coilesli  judicio  inrnlas  pi  iiicipa- 
les,  sacerdotibus  liic  posiiis  denuntiavit  ut  pro  regu- 
Its  aposlolicis  unireniur  Ecclesiu:  :  et  magiia  quideni 
pars  lidei  est  composiia  Deo  auctore.  I)e  nomine 
laniuiumodo  Acacii  vcstnc  benlitiidiuis  convenit  nii- 
dire  conseiisuiii.  Qiiiiin  ob  eaus-nn  dominus  nosier  se- 
rtnis^inius  princeps  Gratnm  virum  sublimem ,  una- 
nimein  iiiihi  amicuin ,  cuin  pagin  s  Augiistis  ad  .sitn- 
otitatem  luam  transmisit,  ut  modii  oinnibiis  digiie- 
lur  Coiisianlinopulim  ad  reliqua  coiicordij:  com|»o- 
nenda  venire  :  sed  absque  quadam  dilaiione  vestruin 


episcopi  tain  Dardani,  quam  lllyrici  pene  omnes,  ne 
sinierrore  condemnandi  praeterilo,  petcntes  beati 
Petri  apostolorum  priiicipis  communionem,  et  scri- 
ptis  ei  logationibus  de&tinatis  senposiolicae  sedis  re- 
gulis  obedire  confirmant.  Pro  quibus  quantiiin  not 
oporteal  gratuluri ,  soli  quornm  fides  fervet  intelll- 
guiit.  Sciendum  vobis  est  igilnr  anatliemalizari  nuiic 
abipsis  quoqiic  Nesiorium,  qui  dividil  incarnationem 
Domini  nostri  Jesu  Cbrrsii,  et  |er  boc  duos  filios  co- 
iiaiur  as^ierere.  Eutyclies,  carnis  negans  veritatem, 
et  diias  naturas  in  uiia  peisona  non  praedicaiis,  iit 
Maiiicliaeain  pliantusiam  Ecclehiis  Cliristi  quemad- 
niodum  4)utavit  insereret,  simili  raiione  damnaliir. 
llis  adjungitnr  Dioscorus  Alexandrinus,  qui  maliti» 


exspeetamus  adventum,  quem  si  qua  tarditas,  quod  H  pruifata;  (onseniiens,  in  sancto  Chalcedoiiensi  conci- 


fieri  iion  debet ,  rorsiian  retiiiuerit ,  interiin  vel  sa- 
cerdotesidoiieos  destitiare  fe^tinet;  quia  toius  miui- 
dus  parlium  nostrarum  conversus  ad  unitateni  iiio- 
ras  non  patilur.  Acceleraie  ergo,  Hlnmine  sanciissi- 
me,  ne  voUis  nbseniibas,  quaedebent  praisidentibiis, 
ordinari.  . .  .  Scimus  eieniin  litteras  veslrx  beatiiu- 
dinis  et  antecessorum  vestrorum  ad  Orientero  di- 
recias  quid  snper  hac  eadcin  causa  contineant.  Ut 
autem  nibil  praelermittaiur,  propter  causam  sxpius 
.memoraiam  ,  ab  invictisi»imo  rege  r.tMigionis  qooquo 
negoiium  filiovestro  viro  subliini  Graio  est  iiijun- 
fciuin,  favenle  Domino  no^lro  Jesn  Cbrif^to. 

EristOLA  X\X. 

AUC/£SAnil]M  AllKLAIKNdEU. 


lio  particeps  damn-iiionis  elTectus,  ct  m.dorum  semf- 
num  a;quales  fruclus  invenieiis,  in  oani  cecidit  fo- 
veani  qnani  fidelibus  parabat.  Facti  sunt  Isiorum 
successores  Timotheus  iElurus  et  Petrtis  :  quorum 
sibi  ubique  coii^ensit  iniqnitas,  et  meoiientes  roagi- 
stros  in  nullo  deserunl,  scd  iu  omnibiis  pravitatibiis 
anteccdunt.  Hi  approbati  suntgener.ilis  maieria  lae- 
sionis ,  quoruin  ct  inaniis  sacerdotal  s  saiiguinis 
inaculavii  clTusio,  et  vitam  innocentiuin  peremil  in- 
lcrilus.  llabeiil  per  universum  mundiim  a  catholicis 
infixa  aDternsc  daronaiionis  stigmata,  qiios  otlhodoxi 
non  solum  feceruni  communionis  expcrtes,  veruni 
etiain  eos  Cbristianornm  spoliavere  vocabulo.  Pe- 
trum  Aiitioihennm  cum  suis,  slcuti  ab  his  de  qui- 


Docet  Dardam(e  et  lllyricl  epucofm  ad  sedis  aposto-  C  bus  ne  seriuonum  prolixiias  nascereiur  hoc  tanlum 


Uco!  communionem^   EtUychiana  hwreii  damnata  ^ 
rediissej  el  iie  {egaiione  in  Orientem  missa, 

Dilectissiroo  fratri  Caesario,  vel  his  qui  sub  dilec- 
tionis  tuae  ordinatione  consislunt,  llorroisda. 

Juslum  est  ut  qul  cathollca  communione  luetamini, 
nobiscnm  de  Ecclesl» ,  si  qua  provenit ,  concordia 
gaudc^uis;  ot  quemadmodum  unus  nobis  consensus 
est  fidei ,  ita  sit  individua  gralulatio  prosperorum. 
Nostis  qualiter-detestabil  s  Eutychiana  hasresis  pcr 
Orienlales  serpat  Ecclesias ,  et  quoties  praefatx*  su- 
perstitionis  virus  synodus  generalis  exstinxerity  vel 
quoiies  ejus  sequaces  .««alubria  moniia  apostolica;  se- 
dis  spreverini,  et,  quasi  erubesceiites  manus  dare 
veriiati,  aut  apostolicae  sedis  pr»dicationibus  obe- 


dixisse  sufficiai,  Petrum  ei  ejus  socios  in  nullo  ab 
eorum  qui  damnaii  sunt  dogmate  discrep:tre.  Quos 
Acacius  aliquando  condemnans,  in  laiules  siias*om- 
nium  Chrlstianorum  ora  converterat ,  ei  eos  impii- 
gnans  qui  Euiycbianam  b.Tresim  vindicabant,  fidcm 
colciilibus  grati^simus  apparuorat.  Sed  huic  solitis 
insidiator  fraudibus  qnod  rraudabatur  invidit.  Nain 
posiea  hos  siios  complices  habere  desideraus,  et  iu 
cailiolicos  ariiia  convertens,  cuin  ipsis  invenit  sor- 
tem  qnos  optavit  habere  participes.  Longuin  est  cpi- 
stolse  brevitaie  per  nniversa  discnrrfre.  Unde  ex  to- 
liussuinma  iiegolii  parlein  aliiiuam  pro  instniciifine 
direximiis ,  jiidicantes  quod  tania  res  vestrain  nnn 
possit  latere  notiiiani;  pr.Tcipue  ciim  hoc  per  pnr- 


dire,  in  hac  lamen  obstinatione  perslilerunt.    Elatio  D  decessorum  iiostrorum  lilleras  vesiris  fuerit  regioni- 


enim  semper  afTert  saluii  periculum,  per  qiiain  ip- 
siusinventordiabolusangelica  potest.iie  privatusesl. 
Pro  his  nobiscum  saspissime  fraternitas  veslra  con- 
doluit,  apostolicae  uon  immemor  leclionis,  qua  mon- 
stratur :  Si  patitur  unum  membrum  ,  compaliuntur 
omnia  membra  ( /  Cor,  xii  ).  Sed  Dominus,  qui  vnlt 
omnes  bomines  salvos  fieri  et  ad  cognitionem  veri- 
tatis  venire,  nunc  multorum  sensus  illuminans ,  eis 
desideriura  apostolicae  communionis  infundit,  utquod 
dudum  intentioiie  praedicabant,  hoc  nuiic  correciio- 
nis  professione  condepinent.  Quoruro  rediium  idco 
absqiie  suspicionis  morsu  recipimas,  quia  dum  pec- 
caium  sine  aliquo  excusatiotiis  velamiue  confitentur, 


biis  nunliatum.  Quod  et  nos  pro  his  qus;  nuper  acci- 
derunt  fraterniiatem  vesiiam  ctiraviniiis  instruen- 
dam,  iie  alicubi  per  ignoranliam  fidelium  locum  in- 
viMiire  possil  subrepiio  pr.iidicioruro  (perditorum)  ; 
sed  qui  nituntur  talia  vindicare  sacnc  consonio  coni- 
munionis  arcendi  evideiitius  innotescanl.  Igitur  ubi 
interest  fidei ,  qaidqnid  ad  gratiain  hiijus  periinet 
sj*cnli  respiiatur;  curo  nec  naturalis  affectio  rebus 
debeat  coelestibut  anteponl ,  ut  illud  prxccptuni  Da 
mini  coinpieatur  :  Qui  amat  palrem  aut  matrem  plus 
quam  me^  non  esl  me  dignus  (Matili,  x).  De  caeteris 
quae  in  rerigionis  causa,  confidciites  divinis  beneft- 
ciis,  prxsenti  teropore  iterum  de  Orientis  p.irtihus 


455  EPISTOL.f:  ET  DECRETA.  454 

sppramns,  el  legalos  direxiimis  Domino  JesuChristo  A  si  qul  episcopi  vobis  occurrerinl,  cl  libelUim,  cnjns 


supplicate  [F.  snppiicato],  ut  ipse  qni  pro  pietate  sua 
prospemmdonavitinitium,similcmconcederedignelnr 
effectum.  Urbanum  sedisapostolica;  defensorem,  etiani 
huicapinm  negotio,  ad  Cariiatem  tnam  iiirexinins  :  per 
quem  de  universarum  eflectuum  causaruni  responso 
congrno  cupimus  quae  sunt  votiva  cognosccrc.  Deus 
Tos  incolnmes  cuslodial,  fralres  carissimi.  Data  vi 
idus  Septembres,  Floreniio  viro  clarissimo  consule. 

OBSKRVATIO  P.  ANTONn  PAGI  AD  ANNUM  CURISTl5l5,  N.  5. 

Ad  annnm  Christi  5i5  revocandae  litierae  Hormis- 
dae  ad  Ca*s:irium  Areiatensem  episcopnin  scripta*,  in 
quibus  docet  llormisda  Dardania;  et  lilyrici  episco- 
po8  ad  sedis  aposiolic»  cominunionein  rediisse,  si- 
gfiilicaique  sc  legatos  iti  Orieiiteni  misisse.  Ea  cnini 
episioi.i  dlcitnf  daia  \i  idus  Sepi  nibreSf  Florenlio  V. 


coniinentiain  percepistis,  a  se  subscriplum  oflerre 
voluei^fnt,  suscipiie,  eisque  prsRbele  sanciae  connnu- 
iiionis  consortium.  Si  vcro  occnrrentcs  ipsi  eo  quo 
siiperins  diximus  ordine  profiteri  noluerint,  a  voIhs 
cqnidem  snb  sacerdoiali  afleciione  tractentur  :  sed 
neque  vobis  sit  cnm  his  mensa  communis  ,  neqne  ab 
liis  vel  victualia  praesumntis  accipere ,  nisi  tantum 
snhvectionem,  si  cnnsa  poposceril,  et  hospilalilatem, 
ne  crediint  se  omnino  f:isii(liose  despectos.  Cnm  an- 
tein  Consiantinopolim  Deo  adjuvante  veiieritis,  in  eam* 
secediie  qiiam  imperator  praebnerit  msinsionem ;  elnuU 
Inm  ad  snlutationem  vesirnin  prius  permilialis  acce- 
dere,exceptishisquosipse  mi  eritimperator,  autqnos 
nostrae  coinmunionis  esse  cognoscilis,  donec  ipsiini 


C.  co$,   Haruniiis  et  coi'e<-lores  concilioruin  auiu-  B  principem  videaiis;  cui  praesentati,  saluiantes,  litte- 


«iianles  annuin  Christi  518  Magni  et  Florenlii  con- 
sulaiu  iioiaium  fiiisse,  e.isdeiii  leiulere  ad  eiimCliri- 
8li  annum.  Yerum  eo  anno  Magnussolus  cotisiil  pio- 
«essil,  ideoqiiKeae  litleiae,  cuni  quibus  aiiqiia^  annis 
sequent  bus  datx  oonnexionem  habent,  ad  anniini 
515  oiniiino  relrtheiidae,  et  in  nova  Concilioruin  edi- 
lloiie  in  ^unm  ordiiicm  restitiienda*  eruil. 

•  EPISTOLA  XXXI. 

AD  JUSTIMANUM  ALGUSTtM. 

Ad  pacem  a$sequendam  Acacium,  damnandum,  tegalos 

mitti  significal. 

Honnisda  episcopus  Jusiiniano  Augus  o. 

Ltilerarum  vesiraruin  serie  religionis  ope  pollente, 
devofionis  optatissima  gmtulaiione  suscepia,  gralias 
divinitati   retulimiis,  quia  dedisiis  indicium  facile  a 


ras  nostras  offcrte,  suggerentes  mngnum  nos  do  ejus 

imperio  gaudium  percepisse,   et  nimium    gralulari 

qnod  eum  Deus  omnipoiens  m\  hoc  evexit,  juxia  ejus 

sacras  litteras,  ul  secundiim  ea  quae  sunt  ab  aposto- 

licae  sedis  constituta  praesulibus ,  Deo  auctore  et  re- 

gno  ejus  adnitenle,  Ecclesiarum  et  p^ixet  uitilas  lits 

lemporibus  dcsiderata  proveniat.  Qui  si  vos  boriaiu» 

fiierit  ut  ronsiantinopolitanum  videatis  episcopum , 

intiinate  vos  praefinita  liabere,  qux  ctiain  ab  els 

sa*pe  suni  cogniia,  quae  ab  nniversis  episcopis  cailiQ- 

liciim  commuiiionem  nmplectentibus  pFofessio  debeat 

celebrari.  Ilxc  si  episcopus  Constantinopolitanus  im- 

plere  paralus  est,  ei  graianter  occurrimiis;  si  vero 

sed  s  apostolicae  adboriationem  sequi  contomiiit,  quid 
vobis  fieri  quod  potuissemus  horiari.  Uinc  estquod  ^  ^^^.^^^  ^^^  „^  3^  occasiont^m  conteniiunis  saluiaiio 


qoia  sponle  landabilia  ciipitis,  digne  ad  principaios 
apicem  geneiis  veslri  sieinmaia  peryenerunt.  Qua- 
'  propter  insistitc  et  reiigiosc^e  vivacitatis  aniinis  im- 
ininete,  ut  quemadmodum  pro  boii.-e  vuluntatis  initio 
genus  veslrum  meriiit  culmen  imperii,  in  aeieriia  vo- 
bis  de  perrcctione  gloria  sinl  trininphi.  Yidcfe  quo 
drsiderioad  pacis  gaudia  lud.flcatus  diu  mundiisex- 
horiet  (exsultet).  Respicite  generalitaiis  animos,  ve- 
slri  pr.^esumptione  beneficii,  certa  spe  quielis  attolli; 
iion  est  quod  se  dubietas  inseral,  non  est  quod  aii- 
qu  d  anibiguitatis  accedat ,  cum  testamini ,  qiiod  et 
no8  quidem  bene  novimus,  accedere  ad  Ecclesiariim 
coDcordiam  religionis  (religiosi)  principis  vota.  Qua- 
propter  tantae  magnaniinitati  gratias  ngentes,  quaiila 


nostra  proficiat,  quibus  non  est  disputatiunis  auicef- 
ta«uinis  causa  in  maiidatis?  Si  vero  imperator  i»ibi 
aperiri  voliierii  qiiid  sit  quod  ab  episcopo  fieri  po- 
stulwis,  formam  libelli  quam  lortntisostendite.  Quod- 
9l  de  anatliemate  Acacii  consentiens,  successores 
ejus  dixerit  reciiandos,  ob  hoc  quod  propter  defen- 
sioiiem  Cbalccdoiicnsis  synodi  aliqui  eorum  (aempe 
Eiipheniius  et  Macedonius)  fuerini  evsilio  depcyrtati;, 
insinuabiiis  nthil  vos  de*  libelli  po>se  fornia  dereiw- 
pere,  in  qua  sequaces  damnalorum  pariter  coiitinen- 
lur.  Sed  si  eos  ab  liac  ni»ii  potueritis  intentione  dctle- 
ctere;  ^altcm  boc  acquiescite,  ut  anatliemaiizato 
spccialiter  |er  libelluiii,  queni  vobis  dedimiis,  Aca- 
cio,   de  pnedecessoniin   ejus  nominihiis  taceatiiK, 


possiimus  petitione  deprecamur   utJAcacii  nomen  j>  jjj,|..,gjj.g,,„iin  dedipiychorum  inscriptione  vocabuli». 


cum  sequacibus  suis,  quod  plene  unitatis  Ecclesia 
rum  impedit  gaudium ,  daninaiionis  ordine  sit  remo- 
tiim.  No6  enim  convenienles  caiisae  qu:ililati  direxi- 
uius  legatos,  quibus  praDsentihiis  iniliiiin  quod  dedi- 
sii  gaudii  possit  secundum  quae  mandaiis  conlinen- 
tiir  impleri  (anno  Domini  517). 

INDICULUS 

OCEM  ACCEPERUNT  LEGATI  APOSTOLIC^  SCDIS. 

Legaios  insiruil, 
Cuni  Deo  prupiiio  partes  Orientales  fue«  i  is  iiigressi, 

*  Haiic  epi>lol.im  ruin  nove  n  sequpntibiis  de  pace 
et  unttiie  Orieinalia  Ecclesiu:  scripsil  llormit>da  pon- 
lifex  anno  Doniini  519.  Curavit  eas  dcferri  per  lega- 
lionem  sedi   apojolicx  ,  qua  Gcrnianus  ct  .^oannes 


Quo  Cat'10  episcopum  Constanlinopolitnnum  in  v«- 

s>ram  commuiiionem  accipite.  Libellum  vero  vel  epi'* 

scopi  Consianlinopolitani,   vel  aliorum ,  quos  vos 

suscipcre  Deo  volenie  conligerit,  primo  agite,  ut 

pr.TS«'nle  populo  recitetur.  Quod  si  hocfieri  non  po- 

iiierii,   saltem  in  secretario  prapseniibus  clericis  et 

:«rchimandritlsrel<'gatur.  Ilaec  omnia  siD^o  fiierintvo- 

lentecompleta,  imperatorem  rogatu[F.imperator^e- 

lur],  utdeslinatissacris  permelropolilanosepiscopoB, 

aijimclisipsiusepisco|>iCon8tantinopo'itaniiiileriSyin< 

episropi,  Blnndus  presbyler,  Felix  ei  Dioscorus  di»^ 
coiii  fungebanti  r,  quique  5C  iiieniein  iriiliculum  re** 
ruin  agendar-Mni  a  pontince  :  ccepcrunl.  St v.  Bimius. 


42»  IIORMlSDi£  PAPi£  436 

noiescatepiscopamComlanlinopoHianiini.siioquoque  A  dcni  aliquando  divisores  dominici  corporis  fidei  ve- 

sine  cxseculione  compressi,  Ecclesianini  concordia 


ronsensu  celebrau  professione  quam  sedesaposlolica 
desiiiiavit,  in  iiitilalein  conimunionis  fuissesusceptum, 
quiiios  litieris  eliam  ipsos  horielur  similia  proflteri* 
Qiiod  si  in  li»c  parie  imperator  allquid  difticultalis 
attiilerit,  episcopns  Consiantinopoliianus,  direclis 
prseceplionibus  episcopis  sn»s  paroecialibus ,  vel  ca:- 
teris  ineiropoliUinis,  eis  prxseniibiis  qiii  a  vohis  pa- 
riier  directi  fuerint ,  quid  ipse  fecerii ,  innotcscai : 
qiiod  ab  eo  mo«iis  omnibiis  vos  oporiet  exi^tere,  ut 
facti  hujiis  testimonio  peragrantN  etiam  universos, 
velqui  longe  snnt  posili,  lalere  nou  possii. 

EPISTOLA  XXXII. 

AD  Jl]STl?(UM   AUGUSTUM. 

Ak  tti  qtiu  adnruis  Cbalcedonf>n$i$  concHii  derretis 


diitliolica  impedimenta  succiderel ,  et  universitas  dc 
ailunniione  gauderet.  lioc  religioni ,  hoc  fidei ,  boc 
serenilaii  vestrae  spccialiter  coelitus  mandaliir  ofQ- 
ciuni,  quihiis  et  posse  omnia ,  et  perficere  videmiis 
indulluni.  Itaque  sicui  instituistis  facere,  iiavate  sus- 
cep  i  operis  munus  quod  superna  vohis  ProviJemia 
vidftis  iiijunctuni.  Et  vere  sic  decuit  ut  pi-r  piinci- 
pnn  pax  debeat  fieri,  i  uam  reverenlia  Di%initaii$ 
exposcii.  Date  has  assumpii  Deo  noslro  vesiri  obla- 
liones  impcrii,  ut  per  vos  po8>it  pacis  rnictus  ifnplcri. 
Sine  duhio  quidqnid  lali  facto  aniinae  vesirae  fnerit 
prnpstitnm,  a  vobis  mundo  judicatnr  impensum.  Ma- 
gnum  et  inxslimahile  est,  venerahilis  imperator. 


Acaeium  dmnuare  recn$ahuni,c  vendum;  legatosque  m  «>^^,^ ^i  ^i^^..  ^„,.   .  j.  .    t>.  •  ..  .. 

ob  vacem  et  unionefu  Onentalis  Ecclesio!  missos  eom-  "  P^^^P^^^  n"0<l  adsc  ti  eslis  judicio  DivinitaUs  :  exien- 

duntnr  ecce  voia  pacem  desiderantiiim ;  diutiirni 
leroporis  iractn  moeret  Erclesiarum  indivisihi'is  dis- 
cissa  conimunio  ;  est  in  gemitu  discerpta  frateroitaSy 
cnni  circa  Palrnm  dogmata  ▼.iria  b\l  volunias.  Accin- 
gite  ergo  lumbos  viribus  fldei »  videte  ciii  vos  regi 
Divinilas  velit  obsequi ,  qnantum  sit  qiiod  per  vos 
prorurat  impleri.  Ecclesi.^e  vcnerandse  corpu<«  quod 
propria  Chrislus  nosier  passione  rundtvii,  j^loriae  ve- 
strae  adiinare  faciis  instilnii.  Non  cst  qiio  inagis  cirra 
vos  gratia  supernas  majestatis  eluceat,  qii;im  si  Er- 
clesiae  corpiis  per  veslrnm  repareliir  offlcinm,  san- 
gninis  Domioi  redemplione  formatum.  Esl  quidein 
caus.-e  hnjus  vetusiis^iina  calamitas,  sed  pro  inima- 
nitite  sui  recentisslmus  dolnr,.et  tanio  Chrisiianis 
cum  lale  prndentium  homlnnm  senlenlia  religiosae  ^  •'^nifni^f'ortiorgemitds,quanto  teroporibiisesldilaiu^. 


pacem 
mendat. 

Hormisda  Jiisiino  Augnsto. 

la  tantum  pm  gratia  Divinitalis  glorifle  ▼•  itrse  fa- 
mam  constat  extensam ,  et  iia  vos  siiflrr.igante  vilae 
merito  laudabiliier  innndo  contigit  int.oiescere,  pro- 
batisslmorum  bominum  opinrone  ▼ulgnnie,  ut  snper 
Tos  poiius  credaiur  delatuiii  culmen  imperii,  quam 
per  Imperium  ▼os  aliquls  dicat  agnosci.  CtTtum  est 
quldem  bnjusmodi  provectioiie  ▼esira  pristino  $plf*n- 
dorl  accessisse  decorls  ctimuiiim ;  sed  sicut  tennistis 
nllm  .moribiis  principntum ,  sic  cum  ▼os  per  ora 
gentium  Impatiens  secreti  magnitndo  detnlerit,  ad 
iios  qnoqiiCy  sicut  tn^rsiice  lo(|noniur  Scriplurae,  te- 
slimoniis  snaYilaiis  vestr»  odor  idvenit.   Et  certe 


▼ila^  ▼eslrse  fuerint  insiltnia  dispersa ,  h:ibere  nf>n 
potnimus  incognitum  quidquid  de  vobis  fnerat  mundi 
.ntlPS*atione  vulgatnm  :  quia  sicut  mediocri  hiude  di- 
gna  in  immensum  sibi  nequeunt  vindicare  prxconia, 
ita  sine  iine  pra^dicandiim  rapitur  in  populnm  quid- 
quid  bono  fnerit  admiralfonis    ornaium.  Yinilicat 
enim  sibi  qnantiiatis  snae  jure  mngnitiido  fanias  tesii- 
moni.19  qnia  liesciunt  latere  tniranda.  Iliiic  est  quod 
prlncipatns  vobis  ac  honores  {Ed.  Hom,  adoreav)  pn- 
hlica  jiira  cnmmiscrunt :  nam  quod  meriiorum  insi- 
gnia  generalitatis  facta  sunt  votn ,  nemo  iia  remm 
arbiier  iniquus  exstitit ,  qni  p  ssim  vos  aestimet  ar- 
«bes  inrlytse  accepisse  liiiilo*,  rnni  negari  nequeat 
di^nc  Yos  meriiisse  imperii  cnlmcn,  f|uonim  probiUi- 
lem  niundus  agnovit.  Sed  parum  est,  quamvis  jiidieio 
univerMiatis,  siiscipere  loco  p  spniii  jnra  regnandi. 
Illnd  iiiagis  ist  adniir:ibile  qiiod  ita  vos  hdminum 
laudabilitate  firmatos  sus^-ipiunt  imperia ,  ut  judioa 
aint  divina.  Non  est  duhium  electos  suos  venembili 
praedestinatione  Divinitalis  ad  tantae  potesiatis  orna- 
menla  venire,  quo^  siiicersc  fidei  documenta  circuni- 
valhiiit.  Yere  ▼ohis   pn>plietici  spiritns  convenire 
▼erba  dixeriiiius  :  Priusquam  te  formantn  in  utero, 
Mori  le  (Jer.  i).  Ad  hanc  vos  gloriam,  iiiromprehen- 
aibili  supernae  majeslaiis  disiiositione  procurante, 
nbsequium  naiiir.x  niundo  proinlit,  sub  riistodia  fldei 
traiisaclae  ▼.toj  prohit.ts  insiilnii,  ntqne  ad  imperia 
clcmentia  divina  piovexit;  oh  hoc  sr:Iicet    ut  laii- 


.Videndum  vobls  est  i'i  qnanium  quoiidie  antiqiii  ho< 
stis  fenrescat  insania,  et,  cum  olim  causa  sit  decis.*!^ 
fine  senienli.T,  pacis  faciai  tarditatem  :  et  cum  Chal-' 
cedonensis  synoilus,  et  B.  papac  Leonis  consliluia 
placeanr,  qno  ad  carilatem  reverti  volumus  a  ceria- 
inine  non  desistns.  Seqiiuniur  qiiae  dogm.itibus  pr.i!- 
dictis  ascripra  siim,  et  eorum  seqoacibus,  quos  pr;r- 
dicla  auctoritale  danin:ilos  inlelligunl,  non  recedunl. 
Tcnenl  adhuc  fn  complexibiis  nomen  Acacii ,  queni 
vident  jiidicio  sedis  aixtsioli^ae  meriio  poenam  i-uhje- 
cisse  daniiiaii.  Qiiis  non  inte'lig»t  simnlaie  dici :  San- 
cionim  Palrnm  seqiiimnr  dogmaia,  sed  non  diligimus 
facia?  Qnae  a  8.'incla  synodo  Chalcedonensi  coiistiiuta 
snnt,  et  quae  heaii  Leonis  epislota  conlinet,  roveniU!«, 
▼enet^inur,  anipleclimnr,  sed  Acncio,  qui  damnato- 
nim  commnnionem  secutiisest,  impendimns  vola. 
Sed  quid  opus  est  de  judicaiis  rehiis  ▼erha  f:irere , 
cum  nos  horiari  tantiimmodo  deceat  ut,  expr''!>sa  su- 
perius  simulatione  suhmota,  snbomni  puriiate  pactiii 
debeant  a  quibus  h:re-  dicuntur  opiare.  Apiid  vob 
milii  est  omnis  deprecaiionis  causa,  imperalor  egre- 
gie  :  vos  his  ac  talihiis  religio^i  opcris  resistiie  viva 
cariiaie ;  vobis  imminet,  ni  qul  eccle.-iasiic:e  con- 
cordi»  hahuislis  sub  privata  vita  dcsideriuni,  suh 
princip:ilu  detis  eflTectnm.  Non  fnii  quo  niagis  gralia: 
▼eslr:c  Giimolus  accederel,  quani  qiiod  vobis  diviniiu!« 
dninm  esl,  ut  quod  semper  vololsils  fieri,  prr  vos  :id 
teriii  ntiin  possil  addiici.  Ncc  .hrevc  ^iicciuicu  cina 


iS7  EPISTOLiE  ET  DECRETA.  43g 

vos  gratue  Divinilatis  effulsii,  quibus  datur  posse  A  rectio  :  quia  irri  a  est  quslibet  in  cultura  Dei  con« 


fecere  qmod  semper  optasiis.  Quapropter  qiioiiiani 
mbii  iant«  causae  liiulum  videiis  esse  servatum,  re- 
movete  quidquid  ambiguum  reniansisse  creditur  ad 
pleiiitudinem  gaiidiorum.  Nos  enim  qua  decuit  affe- 
ftioiie  per  Gratum  virum  clarissimum  ,  cui  pro  mo- 
deralione  sui  congrue  sensimus  ofncium  legatiouis  in- 
fanctam ,  litieris  veslri  principaius  acceplis ,  causas 
magnitudiiii  convenietites,  •  destinavimus  viros  Ger- 
manum  et  Joannem  epi^copos,  el  Blandiim  presbyte- 
nim ,  iiec  non  el  Felicem  diaconum ,  per  quos  si , 
quemadmodum  prjesumimus,  serenilatis  vestrx  favor 
arriserit,  secundiim  qu»  mandata  suiil,  Ecclesiarum 
adunalione  generalilaiis  possit  voia  firmari  (anno 
Domiiii  519). 

EPISTOLA  XXXIII. 

^  AD  EUPUEMIAM   AUGUSTAM. 

Augustum  ad  pacem  EccUsicB  resUtuendam  cokor* 

landum, 

Hormisda  Euplicmix  Augusiae. 

Ecclesiaruni  pax  jam  coBlesti  ordinaiione  compo- 
nitur,  cum  vos  ad  impenum  Deus  elegii,  apud  quos 
csie  inlegrum  seniper  re'igioiiis  siia^  cognovit  affe- 
ctom.  Mam  mcuI  in  privam  vita  Deum  seinper  fecto 
dogmaie  coluisiis,  ut  de  religioiiis  concordia  cogita- 
retis,  et  multa  quidera  inter  ipsa  imperii  ve^lri  pri- 
mordia  facta  suni,  quxstem  nobis  correclionis  iiile- 
grae  polliceiitur.  Unde  qiiia  in  vobis  amorem  fmere 
fidei  gratulamur,  agentes  Oco  graiias,  f|uoti(lie  prp 
vobis  beaio  Petro  apostolo  supplicamus,  ut  voiis  ve- 


fessio,  cui  deesi  fldci  plenitudo.  Hoc  enim  quod  a  re- 
liquis  fieri  poposcimus,  a  niiiltis  jam  tacerdotibiis 
coiistat  effeclum  :  el  unii;is  rsse  ju«la  in  communione 
non  poirril ,  si  non  ruerit  in  reversinne  servata  (anno 
DiHiiini  5i0). 

KPISTOLA  XXXIV. 

AD  JOANNEM  CONSTANTiffOPOLITANUM   EPISCOrO». 

Acacium  damnandum  ^  et  tn  tegatorum  manibus  fide^ 
professionem  emittendam. 

Iloroiisda  Joaniii  episcopo  Constautinopolitano.. 

Reddidinius  quidem ,  frater,  congruum  liiteris  luis^ 
sub  ecclesiasiicn  liberlaie  rcsponsum;  el  quid  in  bis. 
congraiulali  fuerimus  iiiserliim,  qui  laciiurniiale 
prscteritiim,  evideiiier  expressimus.  Ac  licet  cuncl^ 
B  sensibus  luis  uunc  crebra  legatio ,  nunc  usu  in  Er- 
clesia  diutum»  conversationis  tuas  vetastas  infudcrit, 
juvat  tameii  adhuc  laiius  aperire  noatrnm  repetila 
raiione  consilium  :  quia  tunc  bene  de  fidei  firmiiate 
disseritur,  quando  simplicibus  verbis  conciliandas 
pacii  cupiilitas  explicatur.  Desideria  quippe  tua,  qui- 
bus  te  ad  ecclesi»sticam  lestaris  fesiinare  concor- 
diam,  ut  baberent  paries  illae  semper  optavimus;  nee 
s<i|a  volorum  ambitione  contenti,  usi  eiiam  precibus 
sumus.  Veslro  sunt  hxc  et  roundi  lestiuiouio  hiborala 
quse  loquimur  :  quia  ut  calholicae  unilalis  reparatiti 
fiat,  auctoritatem  nostram  integritaie  submltiimus. 
Inclinet  oraiionihus  nostris  aurem  suam  divina  mi« 
seralio,  iit  qiiod  crediiis  posiulandum,  sequamini,  el 
aineiis  oblatum.  Nobis  una  cau8:e  sollicitudo,  una 


stris  apiid  Dominum  suffragetur,  et  cursum  bonae  Q  custodia  esi ,  iia  pacem  ciipere  ^  iit  sic  relgionis ,  sic 


voluntaiis  adimpleat.  Nec  dubium  est  divinis  vos 
aoxiliis  adjiivari,  quia  laiito  religionis  sludio  manda- 
tis  coelestibus  obediiis.  Ilinc  cst  qiiod  quia  sanctum 
coiijugii  vesiri  constat  esse  propositum ,  has  fiducia- 
liter  ad  vesiram  clememiam  litleras  deslinamus,  ut 
per  vos  ad  perficiendam  Ecclesi»  pacem  mariii  veslri 
pietaa  amplius  incitelur.  Mnguuin  opus  arripuistis, 
roagna  vobis  causa  conimissa  est.  Per  vos  ctiam  po- 
pulos  Clirlstus  vutt  ad  Ecclesix  focdca  revocare, 
qoos  per  se  voluit  a  morte  redimere.  Magna  ctinm 
vestro  sexui  parata  est  laudis  occasio,  si  vobis  iustaii- 
tibns  Ecctesix  suse  Christus  qn;e  divisa  fuerant  mcm- 
bra  ctHtjungai.  Nec  ejiis  mnjor  est  gloria ,  quae  hii- 
manx  .«alutis  lignum  scrutata  est ,  et  solam  crucem 
quam  omnis  veneratur  inuiidus  invenit  *.  Superabilis 
quiniino  illius  merita,  quia  Ecclesiae  uniias  pcr  illain 
suum  inTenit  signum,  per  vos  est  habitura  remediiim. 
Agat  igiiiir  jugalis  veslri  religiosa  clomemia ,  iit  frn- 
iret  et  coepiscopi  nostri  sub  eo  libelli  tenore,  quem 
diidiim  niisimiis,  fidem  suam  digneniur  as<ierere; 
qiiatenus  perfecta  pos^it  esse  qux  est  inchoata  cor- 

*  Iloc  loco  desideratiir  nomeii  Dioscori  d  aconi , 
quod  in  tfpisiolis  seqiientilins  expressum  iiivenilur, 
Itcei  non  lioc  nriline.  Naui  in  ipsis  post  noniinn  epi- 
scoporum  legaiorum  inox  nonjinaii  reperiuniiirainbo 
legati  di^iconi  ct  novissiine  Blandns  presbyler.  Seil 
hujus  episiolae  nucloriinte  dici  potesl  errore  lihra- 
riorum  ncndisse  quod  ibi  series  iiominum  sit  in- 
versa,  ct  diaconi  :inle  preshyterum  positi  reperiantur. 

Sev.  BlMlS. 


V(  nerabilium  Patriim  constitiita  serventnr :  quoniam 
quae  inter  se  consona  credulitaie  uon  discrepant, 
aequum  est  ut  siniili  observatione  subsistant.  Scd  cur 
diutius  inimoraniur?  Sci-i  ipse  unitatis  causa  quid^ 
exigat ,  scts  ipse  qua  vii  ad  beati  Petri  apostoli  db- 
beas  venire  consoriium.  llabes  itineris  tui  ducem,. 
quein  te  jam  sequi  asseris ,  Chalcedonc  habitum  pro  - 
religionc  conventum.  Jam  te  quoqiie,  quod  idero^ 
amplecti  lesiatus  es,  beaii  Leonls  redeuntem  dogma. 
coniitabitur.  Hxc  si  placent,  Acacii  defcnsio  damiiat!'- 
noii  placeai :  hoc  est  quod  boni  studii  a  perfectione- 
voia  suspendil.  Si  siinl  enim  illa  adversnm  Dei  eu 
legis  ejus  inimicos  vcnerabilium  Patrum  congrega- 
lione  dlsposiia,  ul  qui^quis  eos  in  communione  se- 
queretur,  jam  lunc  latam  subiret  in  su:)  damnatione 
sententiam;  non  sunt  igitur  nova  qusc  constanter 
exsequimur,  sed  temporibus  illis  facla  judicia  jusia 
Pairum  constitutione  servanius.  Hortamur  itaque, 
frater,  et  mentem  luam  Dei  nostri  misericordia  adju 
vaiite  pulsamus ,  ut  ab  onnii  le  haereticorum  conta- 
gioiie,  Acacium  cum  sequacibus  suis  condemnaiido, 

^  Euphemia ,  coiijux  Jusiini  imperalori;! ,  insignis 
l<ietnle  lemina,  nntea  Lupicina  nominaia  rnit.  Qunndo 
vero  Juslinus  impenilor  factiis  est,  iiomiue  Euphe- 
mi.ne  illnstris  martyris,  in  cujus  basilica  Chnlccdo- 
neni>e  <  oncilium  celebralum  fuerat ,  conjugem  suaui 
pietatis  ergo  appeliari  vnluit,  antequaiii  ilbm  Aii- 
gusto)  litulo  decoraret.  Zonaras  et  Gedrenus  in  Ju* 
sliiio.  Scv.  BiNitis. 

*  Helena,  Constantini  mater,  Chrisli  criicem  invenH* 


459 


IIORMISDif:  VXVJE 


440 


disjungens,  una  iiohisciini  domiriici  corpoiis  parlici-  A.  qnnm  solliciliido  nosira  cessaverit,  lani  scrciiiesiiiii 


|i:iiioiie  pascaris.  Si  nobiscuin  nniver^a  prsedicas,  cur 

nobiscum  noii  univer8:i  coiidemnas?  Tunc  enim  no- 

biscum  qii.nc  veneramir  amplecteris,  si  nobi^cum 

quaR  detesiamur  horrueris.  Pax  lnt''gra  nescit  ali- 

quam  babere  distnntiam ,  et  uniiis  Dei  vera  esse  noii 

potest  nisi  in  confessionis  uniiate  culinra.  Qtiapro- 

pter  salutniites  le  rraternae  carilalis  afTeciu ,  peiitio- 

nem  luam,  missis,  sicutspera<iti,  religiosissimis  viris 

Gerinano  ac  Joanne  episcopis,  •  Felice  diarono, 

Dioscoro  diacono,  atque  Blando  presbyiero,  signili' 

camus  esse  completam.  Hi  vero  quibus  fuerint  in:iii- 

datis  inslrucii  ante  allegationr*s  eonim,  sicogitef^, 

evidcnier  agnofces.  Ili  paf  em  tuam  sub  ea  qua  sxpe 

scripsiniiTS  proressi  )iie  suscipient.  Imple  ergo,  fratcr 

carissiine,  gaudiuni  nosirum,  e    lunm  ad  nos  per  B 

eos  rect:e  fidei  tuae  remiile  praToninm,  ut  per  le 

universis  delur  cxemplnm  (anno  Dominl  519). 

EPISTOLA  XXXV. 

Ab  eumdi:m. 

Ctrm  jam  fideni  catholicam  profileQtur^  tlli  po^it$inium 
de  uabHienda  pace  cogitandnm,  pro  qua  ipse  legaioi 
dfstiiiant. 

Hormisda  Joaniii  episcopo  Constantinopolilano. 

Ea  qua;  carilas  tua  destinalis  litteris  sigiiiGcaTil 
ngnovinius ,  et  gratulamur  ad  conscieutiam  nostram 
fidei  tux  indi(ia  pervenisse  :  oplantes  ut  intentinni 
tiiae,  quam  rectnni  esse  cupimus,  plenum  Deus  noster 
circa  ecclesiasiicam  paceui  concedere  digneiiir  e(Te- 
cium,  ciijus  spem  nnimo  supern»  majestalis  assum- 


piiKipis  sacris  afTatibus  inritali ,  legalos  destinare 
C4iravimiis,  qiiorum  oriicio,  Deo  auciore,  in  bis  qu» 
s:vpe  mandavimus  sul  soqui  non  dubitamus  eflectiim. 
Ci  idcd  compeienter  ei  it^re,  ut  Ecclesiae  catholica; 
hoc  praH^ipuum  Tesir.ne  liberaiionis  inunus  possilis 
oflerfe,  quatenus^  repulsis  omnibus  qu»  hacleniis 
nociiermil,  i'i  iinn  qiiam  semper  oplaviir.us  commu- 
niout*  gr.niulantes ,  Deo  noslro  laiides  rcferie  sine 
eessaliOMc  pi^ssimns 

KPiSTOLA  XXXVII. 

AD  JISTIFIIAIVUM    DOMESTICORUM  COMtTEH   POSTBA 
JUSTIM   SUCCESSOREM. 

Sperat  fore  1 1  ejus  opera  pacem  Fsrcletia  adipitcatur, 
et  nii$ia  ab  eo  munera  $c  ae  epis$e  nnntat. 

norinlsda  Justiniano  viro  illustii. 

Mngnitiidinis  vesir-p  lilteras  snnct»  fidei  plenas 
amore  siiscepimus,  quibiis,  ad  exercendam  apiid  vos 
praeilicniionis  apostolicae  nrmitaieni,  opportunitntem 
nobis  provenissc  divii>ilus  nuntiasiis.  Unde  indesi- 
nenier  Dnmino  nostro  agimiis  pratias,  qui  ad  lam 
pr3'C)ara  remedia  et  tempus  vob  s  et  animum  dedit. 
E(  no^  quidem  desnper  ista  apnovimos  ordinari, 
postquam  ei  detnlit  divina  majestis  imperiiim,  qui  sc 
ad  cnmponcndam  Ecclcsi.trum  pacem  indicat  ordina- 
tum.  Ergo  restit  iit  nniversi  episcopi  partis  Orienta- 
lis,  jnxta  libelli  seriem,  nd  correctionis  pervenisse 
se  tcstentur  efleciuni.  Patcl  venerandae  vin  concor- 
diae :  nola  (noiata)  sunt  optntae  rsmedia  sanitatis.  Sa- 
cerdotes  qui  c^ilholicam  pacem  desiderant,  prores- 


psimus  :  quia  i  iiperatorein  serenissiinum  ad  lioc  pro-  p  sionem  citholicam  non  rcciisent ;  non  enim  opus  cst 


videnlia  diviiia  judicamus  elecium ,  ut  per  euiii  Ec- 
clesiarum  rediiilegraiio  tantis  rempoiibns  desidernta 
proveuiiit.  Quapropier  licet  qu^i*  pro  fidei  unitate  fa- 
cienda  suiit  tuo;  caritaMS  nottinin  laieie  non  possi', 
legatos  tiineu  dire^imus,  qiHis  raiio  cnusac  poscehat : 
quihus  hortantibus,  et  quas  jam  pridcni  a  iiobis  si 
gnificatn,  et  quac  nupcr  iierat.i  suul,  ad  efle^tum. 
Domino  nestro  nuctore,  pcrveniant. 

EPISTOLA  XXXVI. 

AU  ARCHIDIACOKUN  ET  CLERUN  CONSTANTINOPOLITANUN. 

CathoUci$  hirreticorum   molestia   liberati*^  legati  ad 
pacem  confirmnndam  mittuntur, 

llormisda  Tbeodosio  nrchidiacono  Constantinopo- 

litano,*  et  universis  catholicis  a  pnri. 


parlibns  eirorein  corrigi,  sed  radieitns  ampuiari.  lu- 
slstiie  igit  ir,  siciit  coepistis ,  ut  nierces  apiid  Denm 
vestra,  qiiae  de  boni  operis  inchoaiione  habet  ini- 
lium,  de  perfectione  c*'nsequalur  elTcclum.  Aniinuni 
qiiidem  vcEtnim  talt^ni  missa  ad  nos  tosianlur  allo- 
qu>a,  ui  ad  plenitudineni  boni  propositi  non  mulinm 
indigeatis  hortatu  :  nostri  tamen  desiderii  ea  qiian 
spem  dedit  ratio  (oratio)  amttliusacrenditardorein  ; 
et  avidius  gaiidia  impleri  cupimus,  qiiae  inslare  jnni 
divinitus  arbitramur.  Ilinc  est  quod  lieatnm  Pelrum 
ai>oslolum  quotidie  siippliciler  ohsecrnnius,  ul  vobls, 
per  qiios  iniegrari  membra  sua  sancta^jnm  sperat 
Ecclesia ,  et  efl^cctum  Deus  celerein ,  et  salutem  tri- 
biiat  longiorem.  Nos  qnideiu  vestris  animis  obsr- 


Graiias  misericordiae  divin.-c  coinpeienier  exsolvi-  ^  quonies  viros  direxhuus  ,  ad  solidandum  sub  aposui- 


miis,  quae  fidem  \estiam  diu  laberare  iion  passa  est : 
et  nain  tempus  oblatiim  cst,  quo  fidos  niilites  suos 
catholica  recujierare  possit  Ecclesia.  Quae  enim  major 
animum  vestrx  potestobtinere  jnciinditas,  quaiu  ma- 
loruui  commemorati  depulsio?  Gniidiis  praesenlibus 
compensate  affliciionis  inconmioda  :  qiiia  Dcus  no- 
ster,  qui  remediij  fuit ,  adversis  opprimi  caritateiii 
▼eslrnm  noluit ,  sed  probari.  Nam  si  traiisncti  lem- 
poris  mala  cum  praesenti,  qiio^  divina  csse  non  ambi- 
gitiir,  retributione  compcnsetis,  quis  dubital  ampliora 
vos  praemia  consecuiurcs  quam  nocere  poiuissct  ad- 
Tersilas?  Et  quamvis  pro  stalii  fidei  catholicje  nun- 

*  Ex  epistola  trigesima  seciinda  prpcedente  patet 
qu 'd  hoc  bro  noinioa  leg*ioritin  di.icoiiorum  anie 


licae  di^posilionis  ordiiiatione  conrordiam.  Vestn  ni 
est ,  ut  sicut  nos  bon.^e  inientioni  di  csse  noluiinns , 
ita  eos  apud  nos  optaliiiu  referrc  f:iciaiis  eflecliuu. 
Muniis  vesirum  veneranda  sacraria  susceperniil ; 
quod  aiiiprms  bealo  Petro  ai>ostolo  facietis  acce- 
plius,  si  per  vos  optainm  Ecclesiac  rcceperint  unita- 
lcm  (anno  Domini  519). 

EPISTOLA  XXXVIIL 

AD  CELEREH   ET   PATRICIUM   CLARtSSIMOS   AULtCOS. 

Legatos  in  cau$a  paci$  condjnvaudos, 
Hormisda  Ceieri  et  Patricio  a  pai  i. 
Qiiamvis  pro  loci  nostri  consideraticne  de  causu 

p*  esbyleri  nomen  posila  reperiaiitur,  ul  dixi  supra  in 
iioiis  fjnsdem  cpisiolie.  Sbv.  Bimus. 


411 


EPlSTOLif:  ET  DECRETA. 


Aifi 


lidei  catliolics  mifiimc  taceie  possimus,  lamen  ad  A  beatiiodini  Tcsirae  slgniricAvimus  :  qiiod  in  Scampina 


Innc  piirlem  serenissimus  princeps  magnnpere  dt- 
rectis  afr^iibus  nostrnm  iiicilavit  studiuin ,  pro  ciijus 
legalos  vcluniale  direiimus.  Et  qnia  bnjusmodi 
rausa  filiorum  Ecclesix  sublevari  debeat  auiilio,  sa^- 
liiiantrs  vos  cullu  alqiie  lioiiorificenii»  competcnlr^ 
p«iscimu8  iit  pro  ecclesiastica  pace  allegatipnes  eo- 
mm  qui  directi  sunt  apud  animos  serenissimi  prin- 
cipis  adjuvetis  :  siquidem  vesirc  celsiludinis  laborem 
non  parva  retribiitio  subsequitur,  cuin  oninipoienti 
Deo  nos  gratias  persolvere  de  vestris  operibus  fece- 
rilis  (anno  Domini  519). 

fcPISTOLA  XXXIX. 

Ab  PRiCFECTUM   PR.CTORIO  THF.SSAI.ONICENSEM. 

Eadem  quas  in  iuperii.ru 


civitiile  factum  cst  vcsirls  orationibos  lacere  non 
perniisimiis.  Antequam  nos  i^grederemur  in  civfta- 
tem  ipsam ,  venerabilis  Trojus  (Troilus)  episcopos 
cuin  suo  clero  tel  plebe  in  occorsom  nobis  egretsns 
est.  Et  quomodo  Deiis  in  ipsa  die  benediclus  est,  ct 
qoae  fesliviias  per  ipsius  pietatem  est  subsecuta ,  ad 
notitiam  apostolatus  vcstri  referimiis.  Nnbis  praesen- 
tibus,  vel  soo  clero  et  nobilibns  viris  ipsiiis  civitatis, 
libellum  subscripsit,  porrexil :  siiscepimus,  et  prae- 
seiite  omni  clero  vel  plebe ,  in  gradu  suo  a  servo 
vestro  Petro  notnrio  saiiclas  Ecclesije  Romanas  est 
releclus.  Erat  ronventits  in  basilica  Sancti  Petri. 
Confitemur  beatitiidiui  vrstrae,  tnniam  devotionem, 
lanlas  Dco  laudes,  tanias  l.icrymss,  innia  gaudia  dif- 


Hormisda  praefecio   prxtorio  Tbessalonicensi   et  B  ficile  in  alio  populo  vidimus.  Pro|ie  omnes  cum  ce- 


caeteris  illustribus  a  pari. 

Licet  pro  causa  ecclesiasiica  nunquam  solliciludo 
nostra  cessaverit,  lamcn  imperatoris  serenissimi  sa- 
crii  aifaiibus  proniplius  incitati,  legaioscum  coelestis 
niiserief»rdiae  favore  dircximus ;  quorutn  officio  bona, 
quae  de  prii.cipis  inonle  praesumimus,  impleantur.  Et 
ideo  salotanies  aro|)litudinem  vestraiu ,  ciillu  et  bo- 
nore  qno  dignum  est ,  p''scimus  ut  pro  redintegra- 
tione  fidei  veslrum  coiiimodetis  studium ,  nec  lantis 
tideliom  tardari  vota  lemporibus  pcrniiitatis  :  quia 
nori  est  dabiiim  celsitud  nem  veslram  fructum  tint» 
laiidis  acquirere,  si  per  eam  quae  ab  omnibus  bonis 
nptaninr,  Dci  noslri  mi^ericordia  operante,  prove- 
iiiant  (:inno  Domini  519). 

EPISTOLA  XL. 

AD  AFIASTASniM  RT  PALMATIAM  CLARISSIMAS  FRM1Ii|A8 
SENATOBI.l^i ,  QUi£  TEMPORE  PERSECUTIONIS  ANASTA- 
Sll   PRO   FlliE  CATUOL  CA   IKCONCUSSA   STETf.RAKT. 

Eadem  quas  in  iuperiori, 
llormiada  Anastasi.T  et  Palmatix  a  pari. 
Uoiiae  volun'atis  siudium  diviii.D  sempnr  comiiaiur 
prqsperitatis  efleclus.  Dei  nosiri  provldenlia  teniporis 
facultas  oblnta  est,  in  qua  pro  fidei  vestrae  prxmio 
debeatis  annlti.  De  superna  priinitus  misericordia, 
deinceps  de  conscientia  clementissimi  principis  prae- 
sumentes ,  legaios  pro  religionis  calholicae  caiisa  di  • 
rexirous,  per  quos  amplitudinem  vestram  debitae  ve- 
nerationis  salutamiis  officio;  postulanies  ut  pro  ec- 
clesiasticae  rediiitegratioiie  concordix  vesirum  Inbo- 


reis  viri  cum  mulit^rtbiis,  militescjm  crocibus  in  ci- 
vitate  nos  susceiicruiit.  Celebr.nU^  sunt  missae,  nul- 
lius  nomen  obnoiium  rfliginnis  cst  recitaiuni ,  ni>i 
ttntum  beatitudinis  vesirx.  Noslcr  episcopus  venera- 
liilis  Germanus  missnm  celebravtt.  Et  promiseruiit 
ncc  postea  recMari,  iiisi  quos  sedes  apd&iolica  susce- 
pit.  Quanla  a  nobis  operata  simt,  Deus  propitius  in 
vobis  conservet.  Islain  epistolam  ante  iriginta  millia- 
ria  a  Lignido  fecimus,  sperantes  ipsa  die  in  eadem 
civitiie  cum  Dei  adjuiorio  pervenire.  Et  quomodo  ad 
nos  pervenit  Scamviutis  episcopus,  speramus  et  ipsiui 
civiiatis  Lignidi  episcopum  siinilia  facere.  Quod  st 
factum  fuerit ,  daia  occasione  rescriliemus.  Scampis 
nobis  positis,  post  missas,  bora  coenatoria,  Stepha- 
^  nus  et  Leontius  vv.  cc.  ab  imperatore  roissl  iii  oc- 
cursum  nobis  venerunt,  adliuc  iiescleutes  uos  i«  par- 
tibos  Grapciaruni  positos,  quia  larm  mandata  fuerunl 
comiii  Stephano  data,  iit  ad  partes  Itali»  transirei^t 
in  occursum  no^trum.  Est  Stephnnus  isie,  qui  modo 
diciiur,  de  parentela  filii  vcsiri  magistri  miliium  Yi- 
Uliani.  Hi  nobis  nuntiaverunt  Paricium  senatorero 
prnscripium  cl  in  exsilium  missum.  Pro  qiia  tamen 
causa  ,  nisi  quomodo  ad  nos  pervenerit,  non  possu- 
mus  dicere,  quia  non  est  de  Ulibus  rebus  facile  de- 
liberare.  Diciiur  lameu  et  npocrisiarios  Thessaloni- 
ceos^is  Ecclesiac  leneri,  npud  quos  ilicunt  epistolas 
invenu*  ;  pro  qua  causa,  ncscimus  :  cuin  ipsis  et 
Philumcnum,   Deroetrum,  Magistrlanuni ,  et  alias 


I  •    -.  urrsoiias,  qu.irum  noinina  ignoramus.  Ista  sunl,  quo- 

rematqueoperamnonnegetis,quatenuscum,repulAis  D       ,  7..  ^^   i:„  .«..e   na  «tncii  latnpn 

/       \,  ,  3.    ^  ...    inodo  praidiximii-*,  qu.e  aiidivnniis.  De  lausa  tiimen 

remoiis.|ue  its  quos  aposiolicae  sed.s  damnavit  auclo-      _  ._:_.;_  ^._  n.;  .„;c.«.«,^s .  n.nwnAra  n.intian- 
ritas,  ad  unam ,  quae  recta  est ,  communionein  plebs 


Christiana  redierit,  beatum  Peiruin  apostolum,  pro 
cujus  fide  niliiiiur,  in  vestris  possitis  haberc  aciibus 
adjuiorem  (nnno  Douiini  519). 

EXEMPLLM  SUGGESTIONIS  SECUNDiE 

CERMANI   ET    JOANMIS,    FPISCOPI ,    FELICIS    ET   DIOSCORI 
DIACONORUU,   ET   BLANt)!   PRESBtTKRI. 

Qunnlo  eum  honore  Scampi  fiierint  accepti. 
lo  civiiate  Aulonitana  quo  ordine  cum  Hei  adjulo- 
rio  perveninius ,  et  qiiomodo  sumus  suscepti  ab  epi- 
scopo  civitatis  ipvius ,  et  quid  csl  actum ,  vel  qiialc 
risponsum  dcderunt,  et  quin  h^c  proinisit,  ut  cuiii 
meiropolitano  suo  faceret  tibelum,  in  alia  cpistola 


eci  lesiasiica  cnm  Dei  inisericordi »  pro^pera  nunlian- 
tur.  Cosinateiii  lanien  medicum  pro  qiia  caus;i  in  lulia 
veiiit,  penilus  intelltgere  non  potuimus,  nisi  hor,  qiila 
forliier  qu.Trilur,  de  qiio  debelis  esse  soiliciti,  ul 
sciatis,  pro  qua  caiisa  ibidem  venit. 

ITEM  TERTIA  SUGGESTIO 

LEGATORUSI   SUPRANOMINATORUM. 

Lignidum  perveniuey  et  jmta  eju^  manda:a  omnia 

peracta, 

In  alia  epistola  si^nificavimus  lieatiliidini  vesiro!  de 
Scampina  civitaie  de  venerabili  Trojo  cpiscopo,  qiio 
ordine  liliellum  dedit,  el  qualis  festiviias  esi  ccleliraia 
in  ipsa  civilatc.  Cum  Dci  niiscricoFdi.i  vcnimus^  Li- 


m 


HORMISUJE:  PAPi£ 


444 


gui(Jufn,  Tlieodorilus  e|>^ropiis  vencrabflU  vir  ipsius  A  riiiiaii   cnriiaie  ve»ir»  sanciilaiis,  qiiod   uniiateiii 


dviialis  ^iini  iier  libc^llum  dfilii,  qiii  liiieltus  in  Cc* 
desia  e^t  relecius,  ei  oinuia  secuudum  consiiiiiii »- 
oem  vesiraiu  sunt  facta.  Rogate  Dcini ;  speraie  ab 
apoiiolis  ejus  beaiissimo  Peiro  et  Paulo,  ui  Deus, 
qui  iniili  lalia  donavit  eratioiiibus  veslris,  siiniiiter 
^uantur  [$ic]  et  prospera,  ultempora  coroua»  ve^tr.e 
iocorreciioneiScclesiarum  semper  prar^lieettiiir.  Qttim 
episiolam  ad  aposiolatiini  vesimm  direxiinus  die 
Donaruin  Martiarum. 

eXEMPLUM  RELATIONIS 

ANDREiE   EPISGOPI  PRvEVALITaNI. 

Continet  nmulaiioni^m  epiicnporum  in  tijnrdo  Epiri 
n€9i ,  et  qum  ScampJi  et  Lignidi  in  a<veulu  legato^ 
rum  acia  iiffil. 


sancti8Miu.irum  Dt*i  Ecciesiarum  secundum  veterem 
Painim  requiris  inditionem ,  et  Uceratore*^  raiioiia- 
bilis  gregis  Ghrisii  animo  repuUare  (amOr^  puli^are) 
frsiinas.  Cerius  igitur  scito»  pcr  omnia  sanclissiine , 
qiiia,  seeundam  quod  vobis  ticripsi ,  una  ifCHiii  cuiu 
verilale  scniiens ,  <»maes  a  le  repudiaios  luereticos 
retiuo  ei  ego,  pacem  diligens/^metissimas  enim  Dei 
Freleiias ,  id  est  siiperioris  Testra!  el  noveli»  isiius 
Uoroa:  unam  esse  accipio  illam  sedem  apostoli  Petri, 
el  isiius  Attgu»!»  dvikitis  uuam  esse  deiinio.  Omni« 
bus  aclis  a  sanciis  illis  quatnor  synodis ,  id  est  Ni" 
cxna,  r.onsianliiiopoliiana ,  Epbeslna,  eiChalcedo- 
nonsi ,  de  conftrmaiionc  fidei  et  staiu  Ecclesi:c  as- 
seniior,  et  nihil  tiiiibarc  de  bene  jiidicatis  patior : 

Domino  semper  meo  beaiissiino,    et  aposiofira  "B  **'•*  «^  ^®"*"*^*  •*****««•"«•(««'»*•«)  •s^'^ 


setle  intlma  veneratione  praeferendo,  aique  angelicis 
inerilis  coaeqiiarido  pairi  patrum  papae  llormisd;e 
Aiidrcns. 

Conimendnns  me  hnmiilime  vesiigiin  vesiris  piis- 
siniis,  indico  propter  synodiim  Epiri  novi ,  quoniam 
fliiieriint  nnaiheinaiizare  inira  semeiipsos  aliquas 
personas.  Hoc  lanlummodo  ingenio  osi  suni,  ut  os  iii 
sua  mali  i:i  capereni  :  quihus  resiiiit  ilivina  Trinitas 
pcr  vesiras  sanclas  prcces  ;  ct  cnm  deprchensi  Tuis- 
sent  iii  sna  maliiia,  nunqunm  poluimus  iirchlepi^copo 
suadere  iit  ad  vinm  veritaiis  et  ad  vesir.i  pr.Tcepia 
Tcriereiiir.  Sed  modo  cuin  adveneriini  bcaiissimi  ai- 
qne  srinctissi  i  i  domiiii  episcopi  vel  iii:iconi  dlrecii  a 
»ianctn  corona  ve<tra,  occurrerunt  iliis  Scainpinus 


apiccm  placitorum  perturbare,  lapsos  esse  a  sancla 
Dei  generali  et  aposioliea  Ecr lesia  sciojel  tuis  Terbis 
recie  dictis  evidenier  uiens,  |ier  pfaDsentia  scripta 
liaec  dico  :  Prima  i^aius  est,  rectn  fidei  regiilani  cu- 
stodire,  et  a  Patrum  traditione  nullatenus  deviare ; 
quia  non  potest  Domini  nosiri  Jesu  Ghrisii  prxler- 
miili  sentputia,  dicciitis  :  Tu  r»  Peru$,  ef  super  hanc 
pe'ram  tediticaho  Eccleiam  meam  {Uatih.  xvi).  H(rc 
qiiai  dicia  suni  rerum  iTohantur  efTeclibus :  qiiia  in 
sedi*  aposiolica  iiiviolabilis  semper  caibolica  cusio- 
ditur  religio.  Dc  hac  igiiur  fide  iion  cadere  cu)  ienles, 
cl  Pairuni  seqiienles  in  omnibus  constitula,  3001110- 
maiizamusoiunes  ha^reses,  pruncipue  vero  Nesioriuni 
hnDreiicum,  qui,  quondain  Consiantinopoliiana*  iirhis 


cpiscopiis  Yir  beatissimiis  Trojus  c.m  omni  gaudio  ^  «P*^^"!'"*  •  damnalus  in  conciiio  Ephesiiio  a  bcio 


et  luniinnrihiis :  et,  porreciolibei'osecundnmvesiram 
praecf ptionein ,  stalim  rerepti  sunt  in  pace  Christi , 
el  niissas  cel»  bravere  cum  episcopo  in  Scampina  ci- 
vilate.  Ei  videnlcs  Lign{don«*iises  quod  fecit  Scampi- 
niis,  simili  inodo  et  ipsi  seciiii  sunt.  Niinc  diim  istas 
riier.is  i>rdl>  aremus,  sopervenit  Magistrianusde  nrbe 
Consi.  niinopoliiann,  qui  niinl'nvit  qiiia  Deo  prophio 
precihiis  sanciis  vesitiis  et  Consiantinopoliiani  niise- 
rnnt  anaihcma  Acncio,  et  cum  paee  P.ischa  celebra- 
venint.  Jjm  qnod  sequalur,  vestra  inlerressio  apud 
Di*uni  hiborei,  ut  ad  perfeciuin  servi  sedis  apostolic» 
inteniainur.  Epistolas  vero  qiins  desiinnverunt  nd 
meam  humiitalcm  supra  meuorati  viri  beaiissimi 
episcopi  pieLiti  vcstra*.  juncias  transmisi.  Accepta 
die  quo  supra. 

*  EXF.MPLUM  LIBELLI 

JOAHNIS  EPISCOPI  CONSTANTIFIOPOLI  r  AM. 

Cathotienm  fidem  profitetnr,  Haretico*  omnes  et  prm- 
cipui  Acacium  detuiaiur. 

Doinno  mco  per  omnia  sanctissimo  et  b8;iiis8imo 
fratri  rt  coniniinisiro  llormisd»  Joannes  episcopus 
iu  Doinioo  saluiem, 

Reddiiis  mihi  liaeris  vcslrac  s^nciitaiis,  iu  Christo 
frntercarissiinc,  pcr  Gr.iiuin  clarissimuin  comiiem, 
i'i  nunc  |ier  Gcrmiiiuiii  el  Joannem  reverendissimos 
episco|Mis,  Felicem  61  Dioscorum  sanctissimos  dia- 
ci»nos,  ei  Uhindum  presbylcruiu,  hetatus  siim  de  Jpl 

*  Epirtula  sive  lil  cllus. 


CoBlesiino  ppa  urbis  Roiiix,  et  a  venerabili  viro  Cy- 
rillo  episcopo  Alexandrinse  civitatis  :  et  una  ciim  ilio 
annihematizamus  Eutychetem  et  Dioscoruin  Alexan- 
drinaecivitatisepiscopum,  daionatos  in  sa  irta  synodo 
Chalcedonensi ,  qiiam  venerantes  sequimur  et  am- 
pleciimur,  qux  sequens  sanctam  synodum  Nicxnnm, 
apostolicaiii  fideni  prxdicavii :  his  conjun$;entes  Tl- 
inolheum  t  arricidam,  iElurum  cognominaium,  ana- 
thematizamus,  et  hujus  di^cipuium  et  sequaccm  in 
ouinibus  Piiriini  Alexandrinuni  simiiiicr  cotidemnan- 
tes.  Aiialhematizanius  siniiliter  Acacium  quondam 
Coustaniinopolitan9c  iirhis  episcopum  complicem  eo- 
rum,  et  scqiiacem  rnctnm  ,  ncc  nou  et  pcrseveran'es 
eorum  coinmunioni  ei  participalioui :  quorum  enim 
D  quis  coinmiinioneui  coinpleciiinr,  eoruui  ei  slmiiem 
adjudicalioncm  in  coniieninaiionc  con^equilur.  Si< 
inili  niodo  ei  Peuum  Aniioclieiiiim  coiideinnantes, 
anuthciuaiiznnius  cuin  scquacibus  suis,  ei  iii  omnibus 
suis  (omnihus  siipradiciis).  Und*:  probaimis  et  nm- 
pleciirour  epislolas  omiies  B.  Lconi^  pnti.^B  urhis 
Rom»,  qiias  con^cripsil  de  recta  fiilc.  Qiinpro|>ler, 
sicut  pra^dixirous,  seqiieiites  in  t  mnibu>  ^e  leiu  nt>^)- 
siolicam,  et  prxdicnmus  oninia  <iux  ab  ipsa  decrcin 
siint,  et  protiterea  spero  in  una  cominuiiione  vo- 
biscum»  quam  apostolica  scdcs  prxdic:U,  me  firu 
rum,  in  qua  esi  iniegra  Christianx  rcligionis  et  pcr 
recia  solidiias.  Promilientcs  iii  scqiiciiii  tcmporc   c< 

**  Al.  msoi  iUiir». 


445  EPISTOLiC  ET 

quetlrilos  a  commanione  Eccle&isB  caiholioe  ,  id  e«t  A 
iii  omiiilNis  noii  consenii«niet  sedi  aposiolic»,  eoiuin 
noflnina  inier  Mcra  non  reciianda  et»e  mysieria.  Quod 
»i  In  aliqiio  a  professione  mea  dubiiare  lenlavern^ 
liis  quos  coiideinnavi,  per  condetniiaiionem  propriain 
ciNisortem  me  este  profiieor.  Iluic  vero  professioni 
aub&cripai  roea  inanu,  el  direxi  per  scriiila  tibi  Hor* 
fuiadjB  ^anclo  et  beaiissimo  fratrl  et  papx  mngnae 
Uomap,  per  suprascrit.tos  Germanuro  et  Joaunem  ve- 
nerabilea  epi^copos ,  el  Felicem  et  Dioscorum  diaco* 
not,  ei  Blanduin  presbyterum.  El  alia  manu :  Joan- 
iies  misericordia  Dei  episcopus  Cniisiantinopolii;inae 
novelkc  Rumc  hac  mea  professione  conscniiens, 
omnibus  tupritdictis  tubscripsi  sanus  in  D  mino. 
Data  ineiisc  Mariio  die  27  (S8),  indictioiic  duode- 
rima,  (coii^ulibtis  domiiio  Jusiiuo  imperatore  Augu^to  b 
d  Kraclio  [Eutharico]  v.e.  aira  dlvii),  consenta  do*- 
wiiii  Jusliiii  iinperatoris  Augu:iii,  Eiitbarico  virocla- 
riasimo  cootule  (aniio  Domini  519). 

ITEM  SUGGCSTtU 

CSUUlfl  ET  JOAPiSIIS  F.PISCOPOIlOlly  FfcLIClS  i:T  I»10M:0RI« 
PUCONORCM,  ET  BLaNDI  PRKSCYTERI. 

QmtmU  cum  hanore  ab  imperalore  iini  accepli  :  a 
Jomnne  efnteopo  fidei  ( Ed.  Hom.  addit  libellum ) 
uAecriptum,  et  Acaeio  cmierisqiie  uctatoribus  dam- 
mati»^  pacem  Eccleiia:  redditam. 
Non  mi<a.i  ur  apost«ilaius  vestri  precibus  cuncia 
nobif  prospera  successisse,  seientes  quod  amplius 
iiottro  miiiitterio  vestra  pro  nobis  elaboret  oratio. 
Ila  eniiN  lotus  se  ccclesi  istici  neg<>lii  lulii  evenlus« 
iit  dttbitari  non  po6«it  bcati  Petri  per  singula  prove-  C 
Mi^se  miraculum ;  priroum  quod  tantuin  in  ipsis  qui 
dignitaie  funguniur  invenimiis  religionis  ardorero , 
ttt  ?italianaft,  Poinpeius  et  Jiistiniauiis  nobis  occnr' 
rerent  in  decein  millibus,  et  de  adventu  nostro  ciiin 
Yetira  gr  nianini  actione  gb>riari  non  arbitrareolur 
indiguum.  Deinde  quod  tanta  fuit  etiain  in  plebe  de- 
votio,  ut  pnrs  Biaxima  populorum  cum  cereis  simul 
et  landibus  vcstris  nosirnm  prxttolaretur  adventuro. 
Snb  hac  itaqiie  celebrilate  secunda  feria  bebdomadse 
majoris  (4>nsiantiiiopolim  sosiiiles  bilaresque  cnnve- 
flHinus  :  posteroque  die  piissimo  principi  praeseniati, 
tanto  ejfis  relevaii  sumus  affectu,  iit  si  alia  miuime 
prxcedfrent,  sola  nobis  ad  solatium  piissimi  prinri- 
pisgraiia  ^ulTecisset :  sed  orationibus  veslris  inajorn 
Sf^uisk  siint.  iNam  eodie  bub  seiiaiiis  cuncii  prxsen-  D 
lia  episcopi  qiiDqne  quauior  adfuerunt,  quos  Joannes 
Ginstaniiudpolitiutis  anlistes  pro  parlis  huae  defen- 
sione  iransiniserat,  quibus  apostolicne  sedis  libelluin 
ostendimus,  oiniiiaque  in  eo  rccta  canonicaqnc  esse 
probaviinns.  Poslremo  quintn  ferin,  lioc  esl,  in  coena 
Domini  ad  palaiiuin  in  generili  conventu  venir  epi- 
soopus,  et  perlecto  libello  consenliens,  cuin  suinma 
«levotionesubscripsil.Quis  explicet  quanta  illic  priti- 
cipis  pariter  ac  sciialus  hrtilia  fuerit,  qnas  ibi  la- 
crymas  gaudi.i  pepererinl,  quas  voces  vel  in  laudem 
piincipis,  vel  in  sedis  vesira:,  tosiuscoetus  el  clcrifa- 
>or  eniisit?  Esplicari  bsec  rclalione  non  po'Sunf,sed 

{ti)  Edil.  Riiin.  addit  communiunis. 


DECBETA.  44G 

coiisideraiioni  vestroe  portitorique  relinquimus  quod 
eloqui  iion  valeinH^.  A  (lalaiio  in  ecclesiam  summa 
cum  celebritaie  pervenimiis,  ut  fidei  auimorumque 
Goncardiam  (a)  solcmnit  quoque  celebritas  robora- 
ret.  Vix  credi  potcst  quis  fletus  laetantium,  quae  im- 
meniilas  fuerit  exundatioque  poiMiloriim  :  ipsa  suam 
betitiam  iiirba  mirabitur  :  nec  dubitari  poterat  roa* 
nuro  adfuisse  coelestem,  qux  lalero  uiundo  contulil 
unitatem.  Acacli  prxvaricatoris  anatliematizati  no- 
mea  de  diptycbis  ecclesiasticis,  sed  et  caeterorum  epi- 
tcopornni,  qui  eum  in  communione  secutl  sunt,  tub 
pottro  conspectu  tignificamns  erasos.  Anastasii  quo- 
que  ac  Zenonit  nomina  similiier  ab  aliaris  reciia- 
lioiie  tubnioia  :  pax  est  orationibus  vestris  Cliristia- 
norum  mentibns  reddiia  :  una  tolius  et  Ecclesine 
anima,  una  beiitia  :  tolus  luget  bumani  generis  ini- 
micus,  vestras  precis  expiignatione  collisns.  Orale  ut 
Aiitioclienam  quoque  similis  feliciias  illustret  Eccle- 
tiam,de  cujus  anlistite  adliiic  tracialus  nutare  con  - 
spicitur;  quoniam  inler  diversa  vola  popiilorum  de 
persons  electione  uon  consiat.Oedimus  tainen  qnod 
prec'bus  beatituiiinisvestraede  ipsa  quoque  velociter 
ordinatio  digua  proveniat,  ut  coepta  pax  lemporibus 
vestris  per  oinucm  munduin  pariter  dirigatur,  et 
cunctitin  apo^tolicam  partibiis  cominunionein  lidem 
qiie  convenientibus  perfecte,  sicut  prideni  fnerat» 
oinnibus  membr.t  capiil  siio  connectatur  Ecclesia. 

SUGCESTIO 

DIOSCORI DIACONI  PERPUL10.NF.N  (Pollianein)SCBDlACONUII. 

Piuntiat  quw  TheHalomcas  ei  ConstanlinopoU  acta 

(uerant. 

Ineflabilis  Dei  omnipotentis  misericordia,  et  piet^t 

ejiis,  quam  super  bumanum  genus  clcmenter  effun- 

dil,  bumanis  viribus aestimari  nonpolest,  necsermo- 

iiibus  explicari ;  sed  sufficit  ejus  tantum  consilia  devo  • 

tls  sensibus  admirari,  etscire  omnia  bona  de  ejns  tan- 

tuin  graiiae  pendere  reifiediis.  Esl  ista  qnotidiana  pro- 

bniio  :  audacler  tamen  praesunio  dicerc,  doinlQe  meti» 

beatlssimepapn,quia  prssenscausa  prxterita  cnncia 

iranscendit,  quam  Deus  vcslrls  teinporibiis  et  merilis- 

reservavit.  Quid  in  Aulone  sit  aclum,  quid  Scampls^ 

qiiid  Lignidi   fiierll  subsecutum,  anteriore  significa- 

tioiie  Fuggessi.  Ad  Tbessalonicam  pVrvenimus ;  qiias 

intcntiones  (  conteniiones  )  babneriinus  cum  epi- 

scopo  Tbessaloniceii!»!,  et  quae  dicta  fuerint  vel  ctiam 

constilula,  hariim  portitoris  viva  insinualiotie  disce- 

tls.  Quod  tameu  non  oportet  praeieriie  silenlio,  msi- 

nuare  non  differo.  Post  niulta  certaniina   pnefnlufr 

episcopns  ratione  convicius  libellum  subscribere  vo- 

lnit:sed  quia  episcopl  qui  sub  ejus  sunt  ordinaiiune 

conslhuii  omnes  non  aderani,  in  pnesenii  hoc  con- 

venit,  lioc  promisit,  ut  post  dies   t:incto8,  uno  e\ 

iiobis  a  «ede  Constantinopolitanae  urbis  direclo,  epi- 

scopis  con}!regati8,  <{ui  in  ejiis  sunt  dioecesi  constituti. 

libelliim  Fnbtcribereiit :  quod  ciim  Dei  adjutorio  crc- 

dimns  essc  complendnm.   Uorc  siinl   Thessalonica» 

consiitnla.  Vesiris  oralionibus  commendati  ad  C' n* 

sianiinopolitanani  pervenimus  civiialeroferiasoiuii4l.i 

bcNoinailis  autheuiieaf.  Dtciuio  ab  urbe  prTcdicU 


Ul 


HOIiMlSDiE  PAPi£ 


448 


niiliiario  sublimes  et  inagnifici  viri  nobis  occurre-  A  nicaret  episcopus,  qui  libellum  primitus  non  dediae 


runt,  iiiier  qnos  sunt  magister  mililum  Vilalinnus» 
Pompcius  ct  Justiiiiahus,  el  alii  senatores,  cunctique 
(inultiqne)cailiolicae  fidei  ardore  acdesiderio  rcdin- 
tcgrandae  pncis  ardebnnt.  Quiii  plura  ?  Cum  suinmis 
pene  omniurn  gaudiis  ingrediinnr  civiiatem.  Alia  die, 
qiige  est  tcrtiii  feria,  piissiini  principis  praeseniamnr 
aspeclibus:  cuiictiis  illic  aderat  seiiatus,  in  quo  con- 
venlii  erant  et  episcopi  quatuor,quos  episcopus  Gon- 
sianilnopolilanus  pro  sua  pcrsona  direxerat.  Olrtu- 
limus  beatitudinis  vesiru!  Iittera<,  quas  clemeniissi- 
inus  princeps  cum  graiidi  revereniia  suscepit.  Dicta 
sunt  qii»  anie  examinationem  causae  oporiuit  inti- 
inare :  mox  rausa  coepta  est.  Ilorlabatur  nos  clemen- 
lissimus  iropcraior,  boc  dicens  :  \idete  civilatis  hii- 


sei.  Pari  modo  et  omnes  archimandrila:  fecerunt : 
apud  qiios  arcliimaiidritas  et  cerlamina  nos  habuisse 
siiggeriir.us,  dicentibus  iliis  :  Sufficit  quia  archiepi- 
scopus  nosterfecit;  nos  factum  ejus  sequimur.  Quid 
amplius?  Post  mulia  certamina,  ipsi  quoque  ratione 
convicti,  liliellos  niodis  omnibus  obtulemnt.  Posi 
h:i'C  omnia,  Deo  jirvante,  inecclesiam  processimits : 
et  qualia  gaudia  facta  sint  unitatis,  el  quemadino- 
dum  Deus  benediciiis  sii,  qux  laudes  quoque  be;>io 
Petro  apostolo,  et  voliis  relatae  sunt,  ipsins  actionis 
consideralione  porspiciiis,  quod  mea  liiigua  non  va- 
let  explicare.  Nihil  est  siibsecutum  seciindum  voui 
inimicoruin,  non  seditio,  non  efTusio  saiiguinis,  non 
tuniullus,  i|Uod  veliiti  terrenles  inimici  antea  prxdi- 


ius  episcopum,  ct  invioeni  vobis  pacifico  ordine  red-  B  cebant.  Ipsi  quofuo  ecclesiasiici  Constantinopolitani 


dite  rationem.  Nos  e  cotitra  rcspondinnis  :Qnid  iinus 
ad  episcopum  certamina  facere?  dominus  noster 
beaiissimiis  papa  Horniisda,  qui  iios  direxit,  nonno- 
bis  pr.Tcepit  <  ertnre  :  sed  prae  manibus  habemus  li- 
bellum  quein  omiies  episcopi  volentes  sedi  aposto* 
licae  reconciliari  fecerunt ;  si  prapcipit  pieta^  vesira, 
legatur  ;  et  si  est,  in  ipso  quod  ignoreiur,  aut  vernin 
csse  non  credaiur,  dicant,  ot  tunc  osteiidt*mus  nihil 
e\ira  judicium  ecclesiaslicum  in  eoileni  libello  e>se 
consciipium  ;  autsi  i!li  possunt  docere  qnia  non  con- 
venii  re  igioiii  catholicae ,  tinic  nobis  incumbit  pro- 
btre.  Relectiis  est  libellus  sub  conspectu  principis 
et  sena  us.  Nosslatim  subjunximtis:  Dicant  pr.Tseii- 
tes  quatiior  episcopi  qui  ^dsunt  pro  persona  Coiislan- 


admirantes,  et  Deo  graiias  refcrentes,  dicunt  iiun- . 
qiiam  se  memiiiisse  ullis  temporibus  taniam  populi 
molt  tudinero  communicasse.  Hi&  adimpleiis  etiam 
cleineiitissimus  imperator  ad  braiiiudinem  vesiram 
sna  scripta  subjunxit,  ordinein  rci  gestx  significans, 
similiter  et  vir  reverendissimus  Joaiines  Cnnstanti' 
iiopolitanse  civiiaiis  antistes.  Novcrii  ciiam  et  sacra 
generalia  essc  ediia,  atque  credimus  Deo  propiiio  et 
veslris  sanciis  orationibiis  per  niiiversas  provincias 
quaniocius  destinari.  Haec  Coiiiilanliiiopoli  gesta  siint, 
6t  nunc  de  Antiochena  Ccclesia  traciatur;  et  ideo 
adhuc  laboraiur,  qui:!  nonduin  persona  congriia  est 
electa.  Oret  ergo  beatitiido  vesira  intentius,  iit  Deus, 
qui  vestris  precibus  exoratus  Constaniinopoliianam 


tinopolitairrepiscopi  si  hxcquae  in  libeilo  iitguniur  G  Ecclesiam  apostolicac  sedi  resiiluit ,  ipse  et  dignam 


gesiis  ecclesiastics  miniuie  coniincniur?  Responde- 
runloinnia  vera  esse.  Posiquae  nos  siibjuiiximus :  Do- 
mine  imj  eraior,  et  nohis  grandem  laiiorem  episcopi 
absiule:  uut,  ei  silii  convenieniero  reiu  feceruni  di- 
ceie  veriiatein.  Mox  cleuienlissimus  imperaior  his 
qui  aderant  dixit  episcopis :  Ct  si  vera  sunl,  quare 
oonfacitis?  Simililer  et  aliquanii  de  ordine  senatu- 
riodixerunt:Nuslaici  suinus;  dicilis  h:ec  vera  esse: 
facite»  et  nos  seqiiemur.  Inlenuissa  qiiaria  feria  epi- 
•copus  Consiantinopoliiaiius  in  paiatio  suscepit  a  no- 
bis  libeliumy  et  imprimis  quasi  lenta.vit  epistolam 
potius  facere  quam  libcllum.  Sed  non  post  mulla 
certamina  hoc  convenit,  proaemtuui  niodicum  facere, 
6t  subjungere  mox  libellum,  quemadniodum  veslra 
beatitudo  dictavit.  Subscriptio  ab  eodera  lacta  esl, 
libello    conveniens,  similiier   et  daiarum,  cujus 
ezempLiria  et  Craece  et  Laline  aposlolatui  veslro  di- 
reximus.  Post  factuin  libellum  nomen  Acacii  dc  dip- 
lychis  cst  deletum,  similiter  ct  Phravilap,  Cuphemii, 
llaeadonii  ei  Timoti«ei  :  et  non  soluni  hoc  in  ipsa 
sola  eccbsia,  in  qiia  episcopiis  manet,  verum  etiam 
per  omnes  eoclesias  cum  grandi  diligentia,  Deo  ad- 
juiore,  suggerimiis   fuisse  factuin.  Siinililer  deleia 
sunl  de  diptychis  Zenonis  et  Anaslasii  nomina.  Cpi- 
scopi  diversaruin  civiiatum,  quanli  inventi  suni,  li- 
bellum  similiter  oblulerunt :  el  cum  grandi  cautela 
soggerimus  cuslodituro,  iie  quis  nobiscum  commu- 
*  Sacra  im|>eraloris. 


personain  donet  in  Antiochia  ordinandam,  ct  .issi- 
duasadunet  Kcclesias.  Rcsciibite  episcnpu  Constan- 
linopoliiano.  Si  videiur  be:ititudini  vcstrac  facite  men- 
lionem  damnationnm  Severi  et  iilorum  quos  nomi- 
nastisin  cpisiola  illa  quam  scripsisiis  ad  secundani 
Syriam  per  Joannem  et  Sergiuni  moiiachos,  hoc  ip- 
sum*del  ad  imperatorem  rescribenies.  Si  feceritis, 
videtur  mihi  necessarium  a<ise. 

*  CPISTOLA 

JUSTmi  AD  HORUtSDAll. 

Joannem  epiitopum  cathollcam  fidem  amplexum  hare- 
ticoi  anaihe.iiatiiasH,  atque  nomen  Acacii^  cum 
aliorum  schitmaticorum  twminibui^  e  sacris  tabulii 
expuncinm  esse. 

|.     Victor  Justiniis,  pius,  felix,  inclyius,  iriumphaior 

semper  Augusius,  Hormisda*  sancti>siino  ( sacraiis- 

simo)  ac  beatissimo  archiepi^copo  et  patriarclne 

(almseurbis  Romae). 

Scias  effectum  nobis,  pater  religiosissime,  et  quod 

diu  summis  studils  quxrebatur,  noveri-i  palefactiim, 

et  anleqiiam  adveiierint  qui  a  vobis  dcstiiiati  sunr : 

quod  Joannes  vir  beatissimus  aiitistes  iiovae  vestra; 

(noslra))  Romae  nna  cum  clero  ejus  vobiscum  srn- 

liunt,  niiiiis  vari.inles  ambiguitaiibiis,  nullis  divisi 

di.«cordiis;  scias  libellum  ab  eo  subscriptum,  qiicm 

offerendum    indicaveras,    sanctissimoruin   Pairnin 

conciliocongruenlem.Omnes  concurrunt  alacri  opcre 

ad  suscipicnda  vota  lain  vesir.i  quaui  (>oiis'aiiiiiie-' 


U9 


EPlSTOLif:  RT  DECRETA. 


430 


^^lilnn»  sedis,  quos  vcriUlis  coruscus  futgor  illu-  A  procuravit.  Idcirco  in  omiiibus  Dco  magno  gralias 


MinM  ;  omnes  acceleraut  libenlissime,  quos  oblecuil 
Tia  dilucida ;  sequunlur  sciia  Palrum  sanctissima, 
leges  probatissinias :  etconcilitsquorunidam  firmatis 
qui  recioin  tenebani  tramiieiii  ,  aliorum  corredis 
qui  vagabaniur  Incerti,  iu  eo  res  colligitur,  ut  unita- 
%m  tndividu£  Trinititis  ipsi  qiioqiie  unitaie  colanl 
menlium.  Negalum  esl  inter  divina  mysleria  memo- 
riani  iii  posierum  fieri  ( pro  lenore  libelli  quem  diii- 
nius)  Acacii  praevaiicaloris  qiiondam  liujui  (regia?) 
urbis  episcopi,  nec  non  aliorum  sacerdoium,  qui  vel 
primi  conlra  constiiuia  veneruniapostolica,  vel  suc- 
cessores  erroris  facii  suni,  nulla  usque  ad  ultinium 
diem  suum  poenilentia  correcti.  Et  qunniarn  omnes 
iiostne  regioiies  admonendae  (religionis  admonendi) 


referens  cuncia  sapieiili«simegubemanli,annunliare 
tihi  pacem  pacis  Alio  nuniiavi,  iii  omuibus  Deo  amao- 
tissime;  ut  illud  gaudium  salias,  qoo  David  quidero 
i^ecundum  legem  in  arcc  Dei  revocatione  iiguraliter 
eiftuliabat  (//  Re§.  viii),  aposloli  vero  per  graliam 
veraciier  la^tabantur.  Gaude  iiaqiie  in  Domino  gan- 
diiiiii  lux  conveniens  sanclitati,  et  scribe  ea  qu.is 
vesirum  benignum  animum  decent,  lionio  D«'i :  nam. 
qua;  fueraiit  divisa  coiijuncta  siiui,  el  dispersa  col- 
le«  ta  suul ;  el  qtia:  longe  eraul  sibi  invicem  adu* 
naia  sunt  ;  et,  sicut  oportet  dicere  et  olim  scripsi , 
utrasqiie  Ccclesias,  lam  seiiioris  quaiu  novas  Hoinae, 
uiiam  esse  evidentcr  intclligens,  ei  utiiusqiie  earum 
uiiam  seilem  recte  esse  diffiniens,  indivisibilem  adu- 


suot,  ut  cieiupluni  imilentur  civilais  regia^,  Je^ti-  B  uationem,  el  utriusque  nostroruiu  consonam  confir- 


iianila  ubique  principalia  prxcepla  diixiinus,  taiiio 
fl;igrjmus  religioiiis  oflicio,  tanlo  ;iirectainus  sludio 
paeem  calliolics  fidei  pro  reinuueranda  ccelitus  pace 
iioslrae  reipublicae,  pro  coiiciliaiido  stibjeclis  meis 
supemo  prassidio.  Quid  aulein  (enini)  gralius  lepe- 
riripoieslT  quidjusliu!»?  quid  illusirius?  quam  quus 
ideiu  regoum  conlinet.  ejusdemque  fidei  culius  irra- 
dial,  eos  non  diversa  coutendere,  sed  collectis  in 
eodemsen>ibus,insliluta  veuerari  uon  tiuinana  menle 
lala;  sed  divini  priideiilid  Spiiitus?  Orcl  igiiur  ves- 
iras  religioni:!  sanciitas,  ut  quud  pervigili  studio  pro 
concordia  Ccclesiaruiii  catiiolicx  fidei  irocuralur 
divini  muDeris  opitulaiio,  jugi  per^teiuitaie  servaii 
anuuau 
.    Daluin  X  cal.  Mnii  Conbtautiiiopoli  *. 

EXEMPLUM  HCLATIOMS 

EHSCOPI     r.ORSTAMTI.XOPOLITATII    AD   nORMISUAM. 

» Ece  ente  pacem  inUam  esse  nuiuial^  ideoque  plurimum 

eum  tjaudere  mouei. 

Dommo  meo  per  omnia  sancto  ei  Deo  aiiiabili  fra- 
iri  ei  comuiinisiro  Horniisdx  Joannes  in  Domiiio 
aalulem. 

Quando  Deus  propria  mirabilia  in  suis  operalur, 
lunc  oportel  ea  qux  divinis  litteris  ctmtineulur  i|H 
aiiis  Scripturae  vocibus  fiducialiler  e.xclamare  :  Qui$ 
toifueiur  poteniiae  Llomim  aut  anditai  (aciet  omnei 
laudee  ejut  in  omni  lemport  (P$al»  cv)?  Ecceenim 
lalem  piuui  principem  Ro:iian.-B  reipublic»  i»uscita- 
vil,  quali  mulio  auie  el  catkolica  indigebal  Ccclesia, 


malionem  cum  judicii  inlegritate  cognosco.  Unde 
rogo  Deum  semper  eam  iiiseparabilem  permanere 
oratioiiibus  saiicloVuiii  aposluioram  el  lua:  precibus 
saiiciitatis,  |>«  r  quas  donari  nobiset  uuiverso  mundo 
clementissimuin  vi  Cbris'ianissimum  principeni  Jiis- 
linuiu,  et  |iiissiinalu  rjus  c  nuem,  iio»lraiu  au:em 
filiani  Cuphoiniam,  iu  pace  muliis  lcmpoiibus  rom- 
prei  at**r,  per  omiiia  bealissime  fralt-r.  Gavisi  igi  ur 
de  prTrseiiii  i  reverendissiiuorum  episcoporiim,  nec 
uun  et  c  ericorum  vestrorum,  gratias  ai^iinus,  ({uo- 
niam  secuiidum  peliiii  neui  n  straiii  lales  pacificos 
viros  cl  vebtrue  digiios  sedis  aposto  c  i^  destinntii^, 
regulam Palnim  si  e  coiifusi  ne  servaiitis,  lidemquo 
iiidivisam  custodienles.  Quoruni  auiplet  teiites  iu  om- 
C  nihus  meniem,  ctincla  per  eos  ad  sa  isfai  tioiiem 
veslrx  egimus  sanclilatis.  Omnem  iii  Cbrislo  fraler- 
iiiuitem,  qme  cum  veslra  e^^l  sancliiate,  ego  quoqiio 
el  mei  iJurimum  salulamus  "^* . 

CICMPLUM  CPISTOLif: 

JliSTINIA.XI  AD  nORMIS'>AM,  Clll    l)E   PRQSTRATA  PERFIDIA 
F.T  I.NITA  PACr.  CO.NGRATU|.ATtR. 

Cafn  jam  Ecctena  paee  fruatur,  pro  imperatore  ad 
Deum  preces  fundendo!, 

Domino  meo  s.inclissimo  Hormfsdaeprimo  arcbipon- 
lifici  el  pap.Ti  iirliis  Uom  v  Jiistinianus  comes  salulem. 

Veiieraiidai  saiiciiiatis  vcslrai  pr •  dicntio  reguili- 
rum,  qu»  Cbrisio  Deo  pro  Ccclesiaruui  p.ice  et  pro 


-«»H-"  •""""  -"•'=  c*  ^iuuui,-  ...U.BCU-.  c.c..«.-,      piebis  conciirdia  jiigiler  supplical,  quidquid  nunc  pcr 
ei  omne  geuus  bominuin  videre  cupieliat.  Ideoque  iia  ^  ^^,^^,,^^,  ,„^,  sacerdotes  annuit  peragendum,  pro- 


eiiam  cornu  (coronam)  gratise  super  eum  coelitus 
declinavil,  ul  a  flueuter  iu  sacrum  ejus  caput  niise* 
ricordia  funderelur  :  omnique  annuiitiaiionis  ejus 
tempore  com  magiia  voce  Dcum  oinnium  principem 
glorificaverunt,  quoiiiam  talero  veriicem  mcis  ma- 
nibiis  lali  corpui  decoravit.  Is  vere  maximus  iuipe- 
rator  primam  suorum  ceriaininum  p.ilinain,  devicto 
iuimico,  evideiitfr  ostendit  ;  secunduui  virluiis  ejus 
ineritum,  aduiiaioiierolsaiictissimis  Ccclesiis  sapien- 
tissiitie  comparavit :  regnum  ejus  leriium  bonum, 
dissipiia  coiijuuxit,  et  pacein  mtindi  s.ipicnlissime 

*  AfHio  Domini  519,  cuin  iegati  essent  adhMC  Coii- 
•'anlinopoli. 


pitia  divinitate  i  uncta  eOectui  sociaia  sunt,  nulla 
prorsus  quoruindam  valente  discordia.  Igilur  vestris 
sacris  orationibus  ac  prccepiionibus  oriliodoxoruin 
fide  munili,  supplices  petiinus  ut  hi  ^ro  sanctissimM 
Augusto  nostro,  loiius  fidei  fautore,  proqiie  ejns  le- 
iuiblica,  pro  nobis  quoque  mandalonim  vestrOrom 
ciistodibus,aeiemo  Hegi  coiisueti  impetrabile^  )>r«cr$ 
ofierre  digneniini,  nosque  vobis  fldeliier  supplice» 
vestris  sautiferis  rescripliouibus  visitare  (anno  Do. 
miiii  519). 


•* 


AnnoDoniini5i9.  Hitc  refer  reiationem  ioann*s 
suprareceusiiam. 


451 

RXEmUM  KPISTOLiC: 

PONPEIl  Ati  RORMISDAM. 

De  pr<mraia  perfidia,  ei  pace  Orientalis  E«deit«  inita^ 

ponlifid  congratulaiur, 

Domiiie  m^o  beaiissimo  et  apostoltco  patri  Hor- 
inhilx  areliiepiscopouniTersalis  Ecclesi;^  Pompeius. 

Sanctis  beaiiiuiiiiiis  veslr»  precibus  omnipotenlis 
Dei  pieias  cxorata  lantac  nobis  fidei  principeni  con- 
donare  dignaa  est,  ut  religtosissimis  clementioB  ejus 
meritis  redintegnitio  pacis  ecclesia^icc,  qua!  vot  s 
omnium  fidelium  poscebatur,  jore  videatur  esse  col^ 
iaia ;  in  cujus  regis  proventu  solidisstma  principatus 
siii  fimdamenia  sancti  Spiritus  operaiioiie  consliioil, 
<|uge  tantum  robur  obtiiient  stabiliiaiis  inviota,  quan- 
lum  actionis  eYcellcniia  anica  et  admirabilis  acsti- 
roator.  El  ideo  revKrendam  vestri  iKHiiiftcaius  beaii-  B 


HORMISD^  PkPM  A^ 

A  exspectalam  sacrosanciis  Ecctesiis  concordiam  iincis 
reslilutt,  quani  oiiinibus  iriompbis  suis  8(»lidissime 
iirmatis  invictiim  jure  exsultat  praecolirisse  vexiruin. 
Ideoquj  iliibata  vesirx  paterniiatis  sanctiinoiiia  pro 
incokimitaie  atqoe  prosperitaie  proMlicti  domini  nos^ 
tri  Augusli  vota  precesque  oiiioipotenti  Deo  offerre 
iiideftiiienti  conliuualidne  persisiat,  ut  ineffabileii^ 
tanioruni  botioruin  gratiam,  quam  ipse  piis  ejus  seii- 
sibus  inspiravit,  ad  fuiurui  qiieque  beatitudiiiis  pro* 
fectum  cooservare  dignetur.  Domino  etiain  jugali  (ilio 
vestro,  et  iiiibi  pecutiari  cultrici  vesir»,  cum  soliole, 
qiiam  nobis  Doniintis  donare  digmius  est,  a  vesini 
pontificaitt  oratio  benigiiiter  impendatur,  ciijus  suf- 
fragio  iiivifii  lavoris  protectio  uobis  clenieiiter  aspi- 
ret  ( aniio  Doniini  519 ). 

EXEMPLUM  EPiSTOLiE 


tudiiieni  culiu  reciprocantis  alloquii  salutantes^quaB- 
S4iinus  ut  inagis  magisque  pro  clefnentissimi  atque 
invictssimi  doinini  nostri  principis  prosperiiato 
orare  dignemini,  quuleiius  ineflabilis  oronipotentis 
Dei  pietas  sua  doiia,  in  quibns  eliam  fruclus  vestras 
agricolationitexuberal,  juslis  gratias  opilulatione  cus- 
todiat  :  nobis  quoque  filti«  veslris  spiriluaii  vobis 
eonglutiiiaiis  affectu,  quos  bujus  operis  roaxinie  seni- 
per  solKciludo  perstrinxit,  suffragalrix  inlercessio 
sanctimoiiiac  poniificalis  assistat  (anuo  Domini  519). 

EXEMPLUM  EPlSTOLifi 

JULIANA  ANtCliC  Ab  ItilRlilSDAIi. 

Png  eniia  legaturum  omnes  Ereletiie  ditsenmnes  com' 
paii/ai  ene  nuntiai ;  Im  non  tHri  fkrmata  pace  diS'>' 
cedare  p.  rmittendum^  G 

Doniino  oeatissimo  patri  Hormlsd»  Jnliaria  Anieia. 

Preoibtts  vestrus  beatitttdinis,  adveniu  legaiorum 
priiicipalis  sedis  apostolicas  elisis  enroribus  liaereti» 
curum,  in  uniialcin  fidei  catliolioe  conveniinus  con- 
gregaii  siinul  ad  iibera  inatenia  Ecclesiae  in  die 
saiicts  resurrectionis.  U^^IMropter  stylo  veneralionis 
alloqucntes  sanctilatem  vestram,  admonemus  ut 
Intiiuetis ,  destinalis  a  vobis  reverendisslmis  viris  , 
nullo  iiiodo  abscedere,  aniei|uam,  sicut  prasvideriiis, 
ul  oportet,  lirtneiitur  ea  qu;e  bene  disi>osita  sunt 
abeis  :  ul,  aniputatis  omnibus  reiiquiis  transacii  er- 
roris.  iuipeiidiis  vestrae  bealitudinis  roborata  unitas 
ad  cffcctum  perpetuuro  deducatur(auno  Doinini  519;. 

EXEMPLUM  £PISTOLi£ 

ANASTASIJC   AD    UOaillSDAII 

iJt  pro  piiiiimi  imperatori$  ialuie  preces  ad  Denm  fun- 

dat^  precatur, 

Doniino  sancto  ei  beatissiroo  patri  patruni  Hor- 
luisd»  arcbiepiscopo  uiiiversalis  Ectlesiae  Aiiastasia. 

Divini  luroinis  illuxisse  nobis  gratiain  roeriio  pro- 
filemur,  apost  Litus  vestri  reverentiam  in  saiicio 
corde-  nosiri  tenere  tiiefnoriaro  (laginali  asserlione 
iioseeiiles ;  veraci  tiaiiique  spe  confidiitins  supernc 
roisericordi»  propitiationem  de  ponliftcali  imerces- 
sione  subsisiere,  domine  beatissime  et  apostnlieo 
bonore  suscipiende  paler.  Pervigiles  vestraruni  ora- 
lionum  excubiae,  et  mJranda  victoriosissiiui  princi* 
pis  fides  spleiidore  catliolico  seniper  irradians,  ditt 


TBeODORITI  fiPISCOPt  LIGNIDEHStS  AD  DOniil!>DASI  PAPAM. 

Gratulatur  pontifid  de  unione  Eccles^arum. 

Domino  saiicto  beaio  praedicabili  et  adorando  apo- 
lolico  patri  llormisdx  papae  urbis  Romas  liuniilis  fa- 
mulus  luus  'I  heodoritus. 

MedR  qnidem  exiguiiatid  non  csse  lam  inagna  prae- 
Stttncre,  et  ad  vestium  pium  saneiuni  aposiolaium 
pusilli  sermone  praesentes  parvulas  desiinarepa^iiiaSk 
Sed  qiiia,  pro  insita  vobts  bumanitate,  pio  propitia- 
tionis  aniino  omnia  nutu  Divinilatls  protegere  oon- 
suevislis ,  lucidum  diem  et  t«itius  festivi  atis  reple- 
lom  omni  leddidistis  mundo,  et  vestris  prasdicandia 
precibos  ad  prisiinum  veritatis  (imitalis)  revocastis 
slaiu  II,  et  in  iinum  concordare  vel  subjiigare  ves- 
Iris  prxdicaliilibus  et  adorandiS  meritis  annnistis* 
Ideoqiie  elsi  roeis  obrnluit  iniquitatibus,  et  ab  eis  un< 
diqueoppresstts,  ex  ipsius[F.  ipsi«]re(-reaius  infernis, 
recnrrentead  religicsa  vesiigia  vestra  ramulo  luo  viro 
rtligioso  Pulinne  (PoUiotie),  ui^urpavi  nie  tiini  per 
eum,  quaro  eiiaiifi  his  parviilis  et  exignis  cbartis, 
vestris  pncdicaiidis  ct  adorandis  pnesentare  vesli- 
gMS,  divinum  «imnibus  viribus  e\horians  favorein,  cl 
clara  vuce  cum  omnibus  oinnino  eanens  :  67ona  in 
excelm  Deo^  et  in  terra  pox  hominibui  bonee  wotnntatis 
{Luc,  ii).qiii  pro  stia  incompiehensibi<i  p  ctate  ves- 
ttis  mirificis  operibus omnia  illnminavit  et  liberavtt, 
et  lucidum  et  lotius  festivltitis  repleium  diem  in 
tolo  orbe  yestris  Deo  dlgnts  precibu<  prsestiitt,  cl  ab 
otnni  iniqnitate  eripuit,  e(  omnem  nodum  rolliga- 
^  tionis  absolvii,  et  omnero  semiiam  aperuit.  Hanc 
llaque  gratulationis  replelam  pio  vestro  pronius  of- 
ferens  apostolaioi ,  deprecor  uti  pro  mea:  flebiliia'^ 
lis  e«iguit»te  vestris  piis  precibns  memores  esse 
diguefflini,  domine  sancte  leale  apnslolice  pae*. 
Accepta  xih  calendas  Ju  ii,  domino  Eiitliarico  viro 
clarissimo  consnle  (aniio  Domini  5I9\ 

EPISTOLA  XLI. 

AD  GRRMANUII  CiCTEilOSQUF.  LEGATOS. 

De  eorumincolumitate  et  rebus  gestis  ceriior  fieri  cupit. 

Hormisda  Gerinano  el  {ad»  Joanni}  episcopis,  Fc- 
Itcl  et  Dioscoro  diaconis,  et  Blando  presbyteio. 

Opinionum  diversilas  diu  nos  (acit  de  prosperitate 
ve^lra  vcl  de  susceptae  actionis  qualitate  sollici  os  : 


i55 


F.nSTOLi*:  F.T  DRCRETA. 


pnecipue  ciim  niliil  certnm  lam  diiiliirno  temptTe  A  alloquia,iiiqiio  raiio  poposceril.competenlibus  soli- 

reslr»  dilectionis  pntuisseinus  rescriplione  cogno- 

mre.  Nos  tameii  reperla  latoris  occasionc  iiaec  ipsa 

sifiiiricare  maluimus.   Quapropter  saliil^intfs  cuiii 

Dei  omnipotentis  auiilio  incoliimes  nos  esse  cogno- 

scite,  quod  el  de  vobis  audire  desiderflmus.  Sed  ul 

de  omnibiis  quae  gesta  sunt  nosirain  plenius  possitis 

iiislruere  nolionem,  »  qnibus  personis,  vel  in  quibus 

Ifids  betie,  sicut  credimus,  suscepti  rueritis,  vel  ub  , 

aul  siib  qua  fesiivitate  resurrectionis  dominicae  ca- 

r  us  vestra  lennerit  diem.  Ct  qnid  dciiiceps  egerilis, 

per  omnia  rescriptis  curreiilibiis  declarate,  qiiateiius 

ves  rain[F.iio  traiii]cogitationemdevestraetactuuin 

prosperiu  e  relevare  possitis,  el  si  quid  instruciioni 

quain  suscepisiis  catiBas  defuerit,  subjungere  cum  Dei 


liisadjuvate,  quia  liuncseinper  nosirum  fuisse  reco- 
litis.  D  >ta  eodem  die  (:iiino  Douiini  519). 

^EPISTOLA  XLIV. 

AD  iOSTINON    AUGUSTUM. 

Gratulmur  cuiH  eju$  opera  Constantinopoli  pax  vigfut^ 
hoc  ipsnnt  AnthcfuiB  ei  Aiexandriof  faciendum  cii- 
ret. 

Hormi&da  episcopus  Justino  Augusio» 
Ledis  clementlae  vesiras  paginis,  qnae  resUlntam 
(Sdei  coiicordiam  nunliabant,  in  divinar  budis  canli- 
cum  niens  toiiiis  Ecclesiac  l»la  proriipii,  f|tiocaiittiir: 
Gloria  in  excelsiz  Deo^  ei  in  terra  pax  hominibns 
bonce  voluntatii  (  Luc.  ii  )•  Hujus  igitur  fiducia  hymni 
dignain    fidelibus    meritis    glirlam    reticitatemque 


noiirisoIaiiovalcamii8.Dalav.icalendasMaia8Euilia-  Bp^su,„i,e.  Ncque  ei.im  te  ita  Deo  plncitum  princl- 

pem  :id  iinperii  verticem  bumanus  tantutn  qonsen- 
sus  evexit  ,  te  silti  divinus  fnvor  ante  formaverat. 
Tradidii  eniin  tibi  Orienlis  iinperiiiin    iil  cjus  ope- 


rico  viro  clar.ssiinu  consule  (aniio  Doniini  519). 

EPISTOLA  XLII. 

AU    EOSDEM   LEGATOS. 


Met  itioi  non  scribere  :  se  Paulinum  ad  imperalorem 

miiisie  oiL 

Honnisd:)  quibus  supra. 

Aniiniis  noster  diuturna  redditur  exspectatione 
solliciliis  :  praecipuc  ad  tanliim  priiici  i**in  desiina  i, 
^ub  celeritaie  iios  i  ertiores  dcbuis^etts  efliccre.  Nain 
ante  diem  Ascensionis  doininicse  liiteras  vestras  cre- 
debamos  nos  posse  ssscipere.  Idcirco  tam  vestrte 
sospit^ilis  iiidici^,  quani  profectuiu  causo^  quam  per- 
ageudaro  cum  Dei  nosiri  juvainine  susccpistis,  desi- 
deramus  agno^cere.  Pauliuuni  Eccles  ac  Romanx*  de-  p 
feoaorem  cum  scripiis  pracseniibus  dcstiuaro  cura- 
vimua,  lam  principi  litteras,  quum  singulis,  quibus 
oporluil,  dirigenies.  Qiiapropter  Deum  noslrum 
fongrais  precibus  ornmus,  ut  ipse  saluiem  vestram 
sua  pn>piUatione  cuslodiai,  el  causae  qualein  deside- 
ramnscimcedere  dignelur  effectum.  Qui  [F. quia]  niliil 
majusintertitulosoptimiimperatorisascribilur^quain 

sieuro  Ecciesia  Gr;ica,  pracsens  etfuiura,  praedicare 
roerealur  pacis  auclorein.  Data  iii  calendas  Maias, 
EttUiarico  viro  clarissimo  consule  (anno  Doinini  519). 

EPlSTOLA  XLIII. 

AD    KO80ES1    LEGATOS 

t^  /i»  ^n(r  agtMt  vult  ie  moneri :  Steplianum 

commendat, 

Hormisda  legatis  nosiris  quibus  supra. 

Necesse  esl  ul  vel  de  injunciae  actionis  slaiu  vel 
de  vestrae  dilectionis  cogiteiiius  abscntia  ,  cl  pro  bis 
rebus  sollicitinlo  nostra  non  patitur  scribemii  quasli- 
bel  occasioncs  omiilere.  Antebac  [rer  Magislrianuin, 
qvi  in  Symmachi  patricii  reineavit  obsequium,  litte- 
ras  caritali  vesirae  direiiiiius,  bortaiiies  ut  nos  de 
nniversis  q«ae  iti  cansa  ixclesiasiica  gesia  suiit  veJ 
gcrunlur  non  omilteretis  instruere,  quod  et  facere 
pro  nostrae  rogitationis  revelalioiie  debelis.  Nostri 
eniro  voii  esi  ut  labori  ve^tro  Deus  omntpotens  de- 
sideratum  conredere  digitetur  eflectum.  Siepliaiium 
negoliatorciii  |>er  quem  vobis  iiosira  coiilradeulur 


rum  fieVes  insirumentiiin;  alque  ideo  ut  boc  in  te 

propbeilcuin   dicluin  jure  conveniat  efficiaii^  :  Con^ 

stitues  eos  principes  supt  r  omnem  terram ;  memores 

erunt  nominis  tui,  Domine^  in  omni  progenie  et  genc' 

ratioue  (  Psul,  xliv  ).  Eteiiim  cuin  tilii  sil  Cbristia* 

mm  pucein   servare  propositum,  quis  le  dubliel  a 

Cbrisio  esse  dilectum  (deleclum)?  Ilaec  prima  sunl 

vestri  fundamenta  principatus,  Dtiutn  pla<  asse  jusli- 

lia ,  et  a>civisse  vobis   excellentissiinae  niajestatis 

auxilia,dum  advcrsarios  ejiis  velut  proprios  comprl- 

initis  inimicos.   Ilaec  nimirum  maxima  reipublicae 

fundamenia  suiit,  boc  8<  liduin  invictumque  robur. 

Neque  enim  Iiumaiiis  ictibus  polest  esse  pervium  quod 

esi  divinae  gralias  flrmiiaie  vallatuin.  Testis  esi  buic 

propbetica  Scriplura ;  ail  eiiim  :  Elegi  David  serimm 

meum^  oleo  saneio  meo  unxi  eum :  manus  enim  mea 

amxiiiabitur  ct\  «f  brachium  meum  confortabit  eum 

(Psii/.LXXxviii). Comra autemfrustraarnia,  frustrasibi 

copias  quaeril,  qiiein  gratia  superna  destiiuit.  Eieuim 

vcraciter  scriplum  esl  :  Nisi  i^inu»  eustodierit 

civitatem ,   in    vanum  vigiiant    qui  custodiunt  eam 

(Pia/.cxxvi).  Bellabis  tuquidem  diviiio  tulus  ausilio, 

excellentissime  princeps,  ei  luae  reipiiblicae  jugo  le- 

rorissimaruin  geniiuin   colla  submitles;  sed  nulla 

victoria  poiHSl  e^se  praeslaniior,  quam  quod  humani 

generis  bostero^posi  quaesila  lam  longi  leniporis  fir- 

D  inameiita  subvertis.  Enimvero  cacierorum    naiura 

praclioruin  disliiicla  geiilibus,  regioiiibus  terminali^ 

ciuore  polluta  ;  boec  omne  genus  bumanum  palnia 

coinplectitur,  buuc  oinnibus  regionibus  impulabis 

(importabis)  triumphum;  el  quod  diviux  proximum 

pielali  esi,  qui  paulo  ante  ductu  diaboli  grassaiMia- 

tur,  nunc  ad  propriac  saluiis  elTectum  sine  saaigtiiiiis 

efltisionc  vi.icuutur.  Durabil  igitur  Iiujus  CbrislianaR 

victoriac  per  asvnin  triumpbus.  Neqiie  eiiim  poierttul 

lal>e  tetnporis  aboleri,  qu;t!  in  sempitenia  fidei  siabi^ 

lilale  fuiidata  sunt.  Pennanebil  longe  laleque  veslro- 

rum  fama  factorum,  eisicut  divinis  designatur  elo- 


quiis,  in  omnem  terram  eMvit  sonus  eorum,  el  in  /ines 
•  lla!C  epistola  cum  quinque  sequcntibus  scripla  esl  post  pacem  nuntiatam,  amio  Domini  519. 


435  IIORMISD/E  PAI*i«:  450 

Xirrmverha  eorum  (P$al,x\h\),  Et  cxleris  quitlcin  A  ciincta  hacc  pro?ideiitiam  disposuissc  divinam?  Pri- 


l)ellis  agros,  urbes,  oppida  ei,  quod  supreinum  est, 
subjectorum  libenateiii  tucris,  quae,  mortalium  usi- 
bus  comparnia,  simili  quadam  mortalitate  solveuda 
sunl.  In  hoc  certaniine  vita  ipsa  defenditur,  et  quo- 
dammodo  pro  sempilern«  beatitudinis^rce  piigna- 
tur.  Quocircii  coniiutiain  taiiti  operis  apparalus  cle- 
mentiae  vesira;  inieiitiiinem  requirit.  Facile  ut  nul- 
lum  prorsus  receptacnlum  eo  quo  riirsus  iminanissi- 
mu8  hostis  emergat  inveriiat ;  cuiidlis  euni  nudale 
pra*sidiis,  et  si  qiiid  usquaiii  vestiginrum  ejus  reli- 
qiMim  est,  id  omiic  elementi  remedio  purgate :  omne 
ncquiiiae  germen  finiditus  eriiatur ;  adversa  Dco 
siirps  ad  vivum  usque  resecetur,  ne  minus  coni- 
pressa  (quod  absit)  iniquitaiis  radix  venenaia  latitis 


iniim  eum  principem  esse  deleciuni,  qiii  cum  se  ho- 
iiiinum  suscepisse  videret  imperium,  non  Sts  dbliius 
esl  Deo  esse  siibjectuin.  Itehinc  qiiod  lalem  frater- 
nitatem  tiiaiii  Ecclesias  suu;  prxsulem  dedit,  qiiein 
non  esset  ainbiguuiii  cuin  sede  nostra,  id  est  aposiu- 
lic:i,  certam  mansuramquc  fidci  subiiurum  esse  coih 
trordiam.  Kieniin  libello  a  nObis  fidei  libentfr  accepto, 
cum  rediiiit*gr.iiioni<  in  Christo  fiieris  aviduj,  nuii- 
qiiain  in  pruidestinaiioiic  diviiia  fui»se  a  uobis  cog- 
noscoris  alieniH.  Iiaqne,  dilectissime  frater,  Dei  nostri 
sponte  eurrentibus  insiaie  beiieficiis,  sparsi  oliin 
gregis  pleniiis  niembra  colligite,  et  custodiie  cuUecta. 
Memento  nunc  clementer  assignato:  a  Christo  navis 
csse  te  rectwrem  :  fac  cogites  diabolicx  coiituiiiacias 


aeruin  virgulta  difTuudat.  Quorsum  hiec?  Quia  su- B  spirilus ,  qiileicm  itincris  el  curam   turbaiiics ;  nec 


pere&i  adhuc  vobis  Alexaiidrinu:  atque  Antiochensc 
el  aliarum  Ecclcsiarum  nu  lo  iiiodo  negligeiida  cor- 
rectio,  iii  qna  si  sua.n  curaiii  clementia  vestra  iuinii- 
seril,  spes  est  quo  auctore  boua  cuncla  credimus 
incipi,  eodein  celeriter  auxilintore  coinpleri.  Coin- 
Jiiendamus  practerea  legatos  ab  apostolicn  sede  di* 
rectos«  et  apud  vestr.im  fldeni  religionemque  de- 
poniinus;  quos  iia  perfectis  omnibiis  pieias  ve&tra 
dimitiat,  ut  divinis  vcstrisqiie  benenciis  ad  apostoli- 
cain  sedem  plcnam  referant  de  Ecclesiarum  oiiinium 
pace  Ixtitiam.  Qu:c  scripta  per  Paiilinum  Romanai 
Ecclesix  dereiisorem  ramiilum  vestr»  pietaiis  inge- 
renda  transinisimus.  Data  vii  idus  Julii,  Eutharico 
viro  clarissijno  consule(nnno  Doinini  519). 

EPISTOLAXLY. 

AD  JOANNEM  BPISCOPUM  CONSTANTINOPOLITANUIi. 

Lcudiit  Jonnnem  ad  unilaiem  Ecde^ian  redmge;  hor^ 
taiur  ui  AlexandrimB  et  Anliochenas  Eeclesias  unio- 
nem  procurent,  legutotque  ei  commendat. 

Hormisda  Joanni  episcofio  Coiiblautinopolilano. 

Consideranti  inihi  uiae  scnpia  cariiatis,  in  quibus 
eani  sede  beaii  apostoli  Pe  r i  unam  tibi  essc  fideji 
professus  es;  pruplietica  lihet  exclaniar«  liceiitia : 
Ecce  quam  bonum  et  quam  jucundum  habttare  (ratrcs 
m  nnum  (Pm/.  xxxu).  Neque  eniro  refert  qiiam  loii- 
ginquis  locoruin  spatiit  dividamur,  quando  jaiii  Deo 
anctore  una  fidei  cohabitatione  conjungimur  ;  iiniic 
«niro  misericorJia  procurnnte  divina  in  unius  cor- 
poris  vnlttfm  dissipala  oliiu  Christi  ineinbra  cunve- 
-HHint,  ct  ab  iniquissirois  direpta  latronibus  annun- 


le  lateot  flucus  lempestatis  incerix ,  qnos  evigili 
nicnte  prospicias,  et  erecla  in  Deum  ratiuiie  coni- 
penses.  Nnlla  libi  conimissi  m  gotii  neg*igentia  cla 
vnin  doniinicse  rlis  exlorqueai.   Illnd  unicuni  rccii 
iiineris  sigiiuin  fi\is  seniper  obtuiilius  in  uere,  ipio 
cerlins  perflaniis  diaboli  turbatn  cuiitemn.ts,  et  ad 
promissi  portus  traii<{uilla  pervenias.  H^c  cst  Cfiri- 
stiani  palxstra  ccrtnninis,  tali  Chiisii  militi;e  sein- 
piternos  viuc  paliii.i  propoiiitur.  Ila*c  tibi  rectissime 
coijilanii  uoii  de  ril  siio  militi  prjesidinin  ducis;  ei 
qiianto  hostiuni  muliiplicantur  insidi.c,  lanto  snmmi 
gratia  rectoris  adversantis  venena  niisericorditc  sux 
factt  Cssc  niat.  riain,  sicnt  serino  aposiolicse  veritatis 
asseruil,  dicens  :  (Jbi  abundavit  iniquitatf  snperabun- 
C  davit  et  gratia  ( Rum.  v ).  Tu  lanttnn  divims  rectis- 
siinisque  inhxrcas  iustiiiitis,  erclc»iasticam  fnvendn 
concordiam,  veluli  qnodain  pacificac  voluntaiis  signa  • 
tns  indicio,  illiiis  esse  discipuliis  approberis  qui  aii : 
Pacem  meam  do  vobis,  pacem  meam  relinquo  vobis 
(Joan,  xiv).  Hortare  etiain,  qiianqiiam  sponte  ad  recta 
tendentem,  filiuni   nohlruin  clefflentissimiiin    piin- 
cipeiii  Jusliiium,  Chri>tiaiio  sxcnIo  diviniius  cnmpa- 
ratuin ,  ea  perficcrc  qiiae  regalibiis  lilleris  d'giintiiii 
est  polliceri,  iit  misiiis  ad  eos  ed  clls  quos  nb  Ecch*- 
sise  inatris  uheribus  etiam  nuncdevius  error  ahducit, 
diabolicam  fraudem  et  auctoritate  rcligionis  et  mo- 
derala  pote>taie  compescat  imperii,  eamqiie  silii  con- 
tra  communem   lotius  liuinanitaiis   hostcm   maxi- 
inam  ducat  esse  victoriain,  si  supernx  auxilio  Divi- 


titiaa  protdieicis  vocibus  Domini  iiostriredintegra- ^niUiis  vetusti^  serpentis   vcnena  conipresserit.   D<! 


Uir  hxrciliias,  et  vere  iii  hujus  petrse  fulc,  id  est 
aposicdoinin  principis  iirmilaie,  Orienialis  Kcclesi:i: 
fiindainenia  solidaniur,  qua*,  cum  facta  tuis  liiteris 
indicentur,  teinpestiva  exsultutioue  diceiidum  est : 
Quam  spe£io%i  pedes  evangelizanlium  pacim,  evangeU- 
zantium  bona  ( /<om.  x ).  Cratias  igiiur  excelientis- 
simc  Triuiiati,  quas  cmisentieiais  in  Christom  Ec- 
clesiu!  ac  reipublica;  dedii  esse  reciores :  enimvero 
reroni  satus  esi,  quotiens  in  lidei  catholic»  vertate 
saeerdoies  ae  principes  iiiens  una  connectit.  Iloc  fir- 
niutn  pacis  vincujum  esl,  h»c  cflelitus  dimissa  socie- 
ias;  neque  fas.  est  eniin  in  qno  vident  concordati 
pra-positoSf  alijud  seiilire  subjectos.  An  dubiuro  cftl 


Antiochen»  qnoque  aique  Alexaiidrin»  Ecctesiariiiii 
siatu  iion  su|»cr8cdeas  esse  soliicitus ,  ct  cleineniis- 
giiiio  subinde  supplicato  ut  in  his  qiioqiie  paceiii  re- 
ligio^a  ordinatioiie  restituat,  qnaiemis  bonis  coeptis 
pleiise  cuiniiluin  perfectitmis  adjungat.  Frustra  enim 
bonum  opus  incipitnr,si  non  in  lotiim  perfectio  suh- 
seiiiatur.  Commendarous  prxterea  legatos  a  scde 
apostolica  desiioai-os,  qiios  ita  faeiat  ad  iios  tua  di- 
lectio  remeare,  ut  nobis  plcnain  referre  qiieant  de 
restituia  universis  Ecclcsiis  pace  lusiitiain.  D  ita  vii 
fliis  Julii  (anno  Domini  519),  Euihayrico  v.  c.  cun- 
snle. 


457 

EPISTOLA  XLVI. 

AD  J08TIN1ANUII. 

Cmim$mUU  eum^quod  JuHiM  adjumento  fuerit  in  nace 
Eeekntereddenda^  ad  quam  perfecte  ineundam  W- 
ituur. 

Bormisda  illasiri  viro  Justiniano. 

Benedicimos  Ineffabile  DiYinitatis  tuxilium ,  qnia 
de  Eeclesiaram  pace  uniTersitatis  desiderium  snb 
tranqoillitate  agnoTlmus  fuisse  compleium.  Quod 
quidem  non  praeter  opinionem  nostram  contigit  fieri  : 
qoia  religiosissimi  Augusii  prxsumpti  genere  spem 
semper  gessimus  de  quiete,  et  quod  credidimus  fi- 
cieDdom  sob  principe  Christiano  de  adunatione,  erat 
10  Totom.  Qoare  habebit  gloriosos  imperaior  de  hac 
caosa  triomphorom  tltulos,  non  quibus  se  obliTio 


EPiSTOLiE  ET  DECRETA.  458 

A.  Magna  profecto  memoria  l^citatis  transibitis  ad  po- 
steros,  quia  tos  in  facienda  pace  sollicitudine  cer« 
tum  est  fuisse  constrictos.  Habetis  apud  Divinitatem 
meritum,  cujus  religionlpersolTiiis  affectnm.  Operati 
quidem  estis  generaliiatis  desideriay  sed  et  Tcstra 
pariter  completa  sunt  Tota ;  et  cum  animae  Teslne 
paraTcritis  prasmium,  uniTersitas  sibi  gaudet  bene- 
ficium  impensum.  Quapropter  debita  bonorificentia 
salutantes  horumur,  et  petimus,  ot  Tivacitate  qut 
qoietis  ecclesiastics  coBpistis  iniiiumy  procoretis  ef- 
fectom ;  et  qooconqoe  contentionis  alicojus  Tideritii 
remansisse  Tcstigia,  coretis  modis  omnibus  inse- 
qoenda.  Adeste  Ecclesiarum  Dei  plenissiin»  tran- 
qoillitali,  insistite  labori,  quem  fidei  Testre  munera 
Domino  curastis  offerre.  Facitis  enim,  ot  majore  a 


monaliutis  interserat,  sed  qoos  Divinilaiis  gratia  j  Tobisflduciaexigamusplenitudinem.qoosgraiulamor 


soper  perpetoitate  confirmet  :  el  Tobis  quoque  cqb- 
lestis  remonerationis  non  deerit  praemium,  qui  adjo- 
fislis  boni  principis  instiiutom ,  aique  obsequio  con- 
Tcnlenti  desiderio  borrorem  segregationis  fecistis 
exclodi.  Benedictus  Dominus  Deui  noBler ,  ^nt  viiitavii 
et  feeU  redemptionem  pUbit  suee  ( Luc»  i).  Superesi 
nonc  ut ,  quia  Tobis  bujusmodi  officium  certum  esl 
l»roTidentia  DiTinitatis  injuuctum,  accing^tis ,  ut  ail, 
lombos,  et  pacificae  adhortationis  Tiribus  persequa- 
mlni ,  a  qoibos  pacem  non  Tidetis  agnosci ,  maxime 
qnia  gratke  glori»  Tcsirae  detrahimr,  si  quid  in  hac 
caosa  foeril  minus  implelum.  Circumspiclie  omnia 
fide  qua  TiTiils ,  ei  dillgentia  qua  Tigetis  occurrite 
omnibos  incursibus   quibus  religionis  Christianae  re- 


desideratae  dulcissimae  adunatiunis  initia  TotiTa  fun- 
dasse.  Data  consule  suprascripto  (anno  Domini  519). 

EPISTOLA  XLVIII. 

AD  JDLIANAM    ANICIAII. 

Eadem  quae  in  tuperiore 

Horroisda  Julian»  Aniciae. 

Litteris  ainpliiudinis  vestrae  perceptis,  graiias  Deo 
nostro  de  caihoiicae  fidei  redintegratione  persolTimos; 
optanles  ui  ipse  Testris  sensibus,  pro  religione  soa, 
quod  concessit  longa  aeiale  consenrare  dignetor  sto- 
dium  :  ut  sicut  personam  Tcstram  imperialis  sangiii- 
nis  Tena  nobilital,  ita  coiiscientise  bonorum  meri- 
lorum  luce  praefulgeat.  Unde  salutantes  culiu  atqoe 


TerenUam  TideUs  esse  Teiatam,  ut  Jnsunii»  Testrae  c  ,,^„^^ifi^g„j.j^  competenii,  poscimos  ul  in  eo  quo 


bene  posslmos  cum  exsultatione  dicere :  Reminitcen'' 

tur,  et  convertentur  ad  Doininum  omnet  fnet  terrat 

(Pso/.  xxi).  Qoae  com  iu  slnt ,  tos  qoi  Ecclesix  ca- 

Iholicae  tranqoiiliuti  fecistis  initium,  procurare  decet 

effectom  :  non  deerit  SalTatoris  nostri  fsTor  in  per- 

fecUone,  qoi  Tobis  hoc  opus  InspiraTit  incipere.  Dau 

consule  suprascripto  (anno  Domini  519.) 

(Poslhancepistolam  incolleciione  ATcIIana  altera 
baec  soccedit  quam  ex  eadem  collecUone  Tulgarunt 
B^llerini  oper.  S.  Leonis»  tom.  111,  pag.  166). 

Hormisda. 

Cum  necesse  foerit  scripta  domino  filio  nostro 
demeoUssimo  principi  destinari ,  amplitudinem  to- 
stram  slleniio  praeterire  nequiTimus.  Et  ideo  saluU- 
lionis  boDorificenliam  praeloqoenies  eos  qui  in  rem 


coepistis  permanere  proposito  debealis,  ei  dare  op^ 
ram,  ut  ad  effectum  conatus  Untae  causae  perTeniai, 
ne  aliquod  in  posterum  semen  hujus  mali  remaneat, 
unde  posthac  siib  qualibet  occasione  inimicus  qui- 
libel  fidei  reTirescat  (anno  Domini  519). 

EPISTOLA  XLIX. 

AD  Alf  ASTXSIAM. 

Eadem  quoi  in  tuperiori 

Hormisda  Anastasiae. 

Postquam  Deus  noster  Ecclesfae  su»  membra  in 
pacem  pristinam  redeunlis  solidavit,  dio  tos  deside- 
rasse  certamina...  Quofl  proTcnisse  gaudenies,  el 


desUnaU  sonl  commendamos,  postolantes  ul  domino  ^  «<»  q"»<>em  indesinenter  divinam  clemenUam  deprc- 

camur  ut,  sicut  has  regni  primilias  graianter  acce^ 
pilf  ita  fidem  boni  principis  omni  semper  adjuvel 
prosperiutis  affectu,  el  laofi  ipsum  quHm  vos  omnes 
in  sacrosancto  religionis  amorecusiodiait,  ut  quorum 
fides  errorem  pessimae  dissenslonis  abjecit,  et  lu  ita 
in  terris  floreas,  ut  aeternae  saloiis  remuneratio  sub* 
sequatur.  Nunc  igitur  tos  qooque  toU  nobis  con- 
jongite ,  et  omnibos  a  Deo  Tiribos  implorate : 
othujus  correciionis  exemplom  omnes  sequantoir 
Ecclesiae,  ot  nihil  sibi  diabolos  remansisse  gaudeal, 
quem  in  totum  pene  nosira  concordia  gratolatur  ei« 
clusum  (anno  Domini  519). 

16 


Doalro  aoclore  sob  Tesira  disposiUone  celeriter  ot 
{U§.  ad)  destinau  perTcniani,  ot  sacratissimoset  reli- 
giosissimos  imperator  meritorum  soorom  gloriam 
possit  tine  dilaUone  cognoscere. 

EPISTOLA  ILVIL 

AD  POMPEIUII. 

iMudat  Pomp^um  quod  te  padt  ttudiotum  ottenderit : 
kortaturad  operam  navandam^  ut  perfeeta  Eccletim 
tranquittitat  reddatur. 

Hormisda  Pompeio. 

lu  deToUoiiis  nostrae  anioiom  gaodio  concordiae 
fatemor  ioip*etom,  ut  nulla  credamos  Terba  sotfice- 
re  qoibos  fld^  Tostrae  poriuum  Taleamos  explere» 

PiTMOL.  LXIII. 


BPISTOLk  1 

Grtaumwhaat,  ab  eoque  terthr  fiefidt  ejtn 
Bakue  postukii, 

(n)  HormiSda  ^nto  viro  sulHiftfi 

Coniristahrit  non  ampiitadinls  Tesine  "siieiifififii, 
quia  inter  qtr^^iil^et  occupationes  nostri  este  non  de- 
buistis  Immeroores.  Bt  ideone  quod  1n  tolris  tepre- 
liendimns  incurrere  videamifr,  iHscesse  t(/h  ope» 
iramBtyli  prttsentiB  ^isumere,  per  qtfMh  «oibtHtirtem 
tiiam  honorifice  salotamtis,  •po^tulmiiei  ut  sollicittt^ 
'dluein  noBtramde  bonoYestrie  proeperitatisttOnd^ 
sinatis  efflcere  eertiorem,  qoift  'incolamitatis  vesirft 
bona  quibuslibet  indiciis  Deo  nostfo  cnplnHis  (Hropi^ 
liante  eognoscere. 

EPISTOLA  Ll. 

kh  OMNES  EPISCOrOS  HIS^ANIJB. 

ioannis  ComtantinopolUani  episeopi  profeaionem  tiiri-' 
git^  propter  orientale$  epiuopoe  (cleficos)^  qui  eo- 
rum  communionem  popotcerint. 

Dilectissimis  rrairibus  univergis  episcopis  per  Ili- 
spaniam  conslitutis  Hormisda. 

Inter  ea  quae  noiiii»  nostra)  ioannes  frater  et 
eoepiseopus  noeter  •tudio  ecciesiasllem  otilitatis  in- 
geaiii,  iioc  qooqoe  pro  affectocattiolicft  lidei  et  apo- 
flColics  fiedis  veneratione  consuiuii,  quo  ordine  ei 
dero  Graecorom  veiiientibus  tribui  deberet  sancia 
communio,  propier  ewisam  seilicel  Acadi,  a  prede- 
«essorilMis  mMtris  pro  tereticorum  communione  da- 
snnaii,  in  qua»  qoi  ae  ab  ejos  contagione  uon  divi- 


flORMISDifi  PAPiC;  460 

IL  poscerit,  ad  eam  p6seit  idyniltli  secundum  quam  et 
de  Tliraciae  el  Scythiis,  Illyricique  partibus,  vcl 
Epiri  veteris,  sed  ei  seenndum  qood  (quam)  de  Sy- 
na  multos  jam  consilit  esse  suscepios,  gaudentes  ad 
recta  confluere,  eidevia  declinasse.  Unde  pro  subre- 
ptione  manilamus,  ui  omnls  cura  et  sollicitudo  omnis 
Invigilel,  et  iit  jam  nnUus  sit  ignoramix  loeus,  nul- 
lus  utatur  simpliciiatis  excusaiione  praeterita  (prxte- 
rltis).  Scienti  peccare  necessaria  cmifessio  est.  Ne- 
cesse  (Et  necesse)  est  ut  errorem  sibi  scribat,  qui 
monsiratur  instfilsse  pi^avo  itinori.  Bonifacius  nota"* 
ilos  sanctae  Ecclesiae  Homanx  ex  serinio  editi  exem- 
plaria  irbelTi  exsequitur 

Prima  salus  est,  reciae  fidci  regnlam  custodire  et  si 
consiliutis  Patrum  nullaienus  deviare.  Et  quia  noti 

%  potest  Domirii  nosiri  Jesu  Christi  prxtermiiii  seuien- 
fia  dicenlis :  Tu  e$  Peiru$  et  $uper  hanc  petram  eedi" 
fieabo  Ecclesiam  m:am  CMatth,  xvi),  etc,  b£c  quae 
dicta  sunt  rerum  probantureffeciibiis  ,  quia  in  sede 
apostolica  exira  maculam  semper  est  catliolica  ser- 
vaia  religio.  Dequa  spe  et  fiJe  minime  separari  cu- 
pienies,  etPalrum  sequentes  consiituta,  anaihomati- 
zamus  omnes  haerescs,  et  prabcipue  Nestoriuin  h«- 
reticum,  qui  quondam  Constanfinopoliianae  fuit  urbift 
episcopus,  damuatus  in  concilio  Ephesino  a  bcatd 
Ccelestino  papa  urbisBom»,  et  a  venerabili  viro  Cy- 
rillo  AlesaiidrinaecivitaiisantistUe.  Similiier  et  ana- 
Ihematizanius  Eutychen  etDloscorum  Alexandrinum 
in  sancta  synodo,  quam  sequimur  et  amplectimur, 
Ctialcedonensi  damnaios,  quae  secola  sancium  con< 


doni,anostrtcommo»ioiiehabeanlorexeapa.  Laudo^  ^jjj^^  Nicaenum  fidem  apostolicam  praedicavit.  De^ 


propeellom  viri  hoc  selo  circa  fidem  el  apoetolica 
iOBlttiiu  ferveolis,  ot  nec  per  ignoramiam  quidem 
qoemquam  eowio  erroris  aiieoi  paieretur  immergi. 
Digna  haec  cura  fideiibus ,  ol  sollicito  aiodio  semper 
invigilent,  el  inculpatos  se  ab  omni  perversiiate  cou- 
servent.  Ipsa  eatenim  fidei  innoceniia,  ut  prsevideat, 
ne  vel  casu  possit  errare  (praevidere  vel  cavere  pos- 
siterrores).  Salisfacieutes  igimr  et  Itudabilibus  de- 
aidcriis  memorati  vuri,  el  memores  noslri  (sicui  opor- 
tet)  ofQcii,  documenia  quaeque  de  Ecclesiae  scriniis 
aasumenies,  ad  concilium  vestrum  pro  geiieralilaiis 
Instructione  direximus,  ui  ex  illis  plenius  quae  sunl 
icta  discentes,  ab  omni  vos  errantium  communlone 
(eonlagione)  separetis.  Neque  enim  esi  personalis 


testamor  et  Timoiheum  purricidam,  i£iurom  cogno- 
menlo,  idiscipuium  quoque  ipsius,  et  sequacem  in 
omnibus  Petrum  Alexandrinum  condemnamus.  Et 
etiam  anathemaiizamus  Acacium  Conslantinopolita- 
num  quondam  episcopum  ab  apostolica  sede  damna- 
lum,  eoruin  complicem  et  sequacem,  vel  qui  in  eo- 
rum  communione  aul  sucietaie  permanserini.  Quj 
Acaciuft  quorom  ae  communioui  miscoil,  ipsorum 
similem  habere  merull  in  damnaiione  aententiam. 
Petrum  nihiiominus  Antioclienum  damnamos  cum 
«eqoacibuf  aohi  el  omnibos  mprascripiia.  Soscipi- 
mos  aotem  et  prohjaioi  epiiiolat  beaii  Leonis  pape 
oniversat,  quas  de  r^igitme  Chriaiiana  oonacripsil, 
oicQt  prftdiximus,  eeqoemei  in  «miribos  apoalolieam 


iHlii  eausa  In  impios  tranagresaores  dicia  (Deo  inspi-Diedefla,  ei  prmdiconies  en»  Mnia  eoniiiiou.  Eiper 


rante)  senientia,  in  qoa  qoidem  caosa  neqoaqoam 
(neque)  a  pnBdieatimio  eessavimos,  el  principi  siq^ 
pUeando»  el  sneerdotes  el  populos  adiaoneodo,  ut 
iraiiagressorea  absoioii»  ad  recum  se  fidem  et  affecto 
Dei  el  jodicii  timore  converterenl.  Sed  obstinatiomi- 
seranda  eo  perduxerai  iUos,  ut  nullis  modls  morii- 
fera  venena  viiicantur,  sed  mala  semliia  fixis  iu  de- 
terius  pulluient  radicibiis.  Ergo,  dllectissiroifratres, 
ad  omtila  compeientcr  Ihstructi,  servate  vos  ei  Ec^ 
desiam  Dei  apostoli  exhoriaiione  Cf^mpuncti  (Aei. 
n).  Nos  aulem  libelium  misimus,  sob  qoo  si  qnls 
«MmttuuioiieH)  vestram  de  Orieulabbos  derieis  p»- 


•mnia  spero,  olinooa  eommonionevobiscum,  quam 
«edes  «poflolica  praMiicai ,  «ase  mereary  in  qoa  est 
bitegra  ei  vera  Chrisliame  rcligionis  ei  perfecta  so- 
liditas  :  proniiiiens  in  seqoenli  tempore  sequeslraios 
a  communione  Eedesie  ca.iioijcsei  id  est  non  con- 
sentientes  sedi  aposiolicx,  eorum  nouiina  inter  sa- 
cra  non  recitaiKta  esse  u^steria.  Quod  si  iu  aliquo  a 
fliea  professioflie  deviam  lemavero,  bis  quos  damir.i\i 
complicem  me  mea  (hac)  sententia  esse  profiteor. 
Hanc  autem  professionein  ineam  ego  manu  mea  sub- 
serifMi,  et  tibi  HeriNisdia  sanelo  ae  venerabili  papae 
lioiMi  direxi. 


(«)  lu  Coilaaiione  A\eIIana  Cod.  Vatic.  4061  iste  Ulolos  sic  enontialor:  Crato  in  L  Hormisda. 


m 


EPISTOLA  Lll. 


EPISTOLiC;  ET  DECRETA.  462 

A  quxreremus,  ei  lioc  deliberalio  nogtra  de  ^upradiclo 


AD  GERMANUM  CiETEROSQUl!:    LEGATOS. 

Monet  ut  cum  imperatore  eju$que  conjuge  agant,  ut 
omnes  Eccteeicet  prcpcipue  vero  Atexandrina  et  Aiilto- 
ctiena,  ad  apouoticmsedis  eommuntonem  revocentnr. 

Ilorinisda  Germano  el  Jo&nni  episcopis,  Felici  et 
Dtoscoro  dtaconift,  et  Blando  presbytero. 

De  his  qu»  acU  cariiaiis  teslrae  relaiio  compre- 
hendil,  grttiaa  Deo  noslro  rererimus,  qul  laborem 
vesirom  juvare  dignalus  esi,  ei  horlamur  ul  ele- 
iiientiuimo  principi  ei  pilssiinie  Augusuc  conjogi 
ejusorfieiis  imminere  competenlibus  debealis,  ei 
agere,  auxilianie  Ghrislo  nosiro  universissub  eccle* 
siasiiea  observalione  disposiiis,  viomnes  EecIesisB, 
quss  in  qualibei  mundi  parte  sonl  positsc,  ad  commu- 


diacono  probabilis  invenit,  ui  pcr  lesiiinoniuin  tt- 
belli  communioni  caiholic£  jongereiur;  queiu  libel- 
lum  solemniler  oblaiiim,  ei  nostrtt  ofrereniern  com 
munioni  significamus  adjuncium.  Data  consule  supra« 
scripto  (anno  Domini  519). 

EPISTOLA  LIV. 

AD  EUUD8M. 

Laudat  ejus  defirmanda  pace  sotticitudinem.  Ad  impe' 
ratorem  $e  litteras  daturum,  ut  eum  Atesbondrinm 
Ecclesiw  prcefidmdym  curel,  Tkonsam  et  o/tos  ti 
commendat,  et  hbrtaiur  ne  pro  reditus  (estinationc 
quidquam  indispositum  relinquat, 

Hormisda  Dioscoro  diacoiio. 

De  laboris  iiii  quidem,  quem  Dei  omnipotentis  ju- 

vauiine  suscepisti,  pro  ea  parie  qux  acta  ei.t,  gratu- 


iiioneinsedis  aposioricae  revocemnr.  De  Alexandrina  B  lainurefreilu;  indicanlesomnibusiialixpopulis  qu» 

aaclore  Deo  *  (per  le  acta  suiit  placuisse;  el  graiias 
Deo)  nostro  sine  cessatione  persolvimus,  qui  te  fecil 
agnoscere,  quia  non  pro  odio,  sed  pro  causae  magis 
fueris  aroplitudine  destinalus.  Unde  quoniam  suppli- 
cem  et  puram  cogilationcm  nosiram  per  te  miseri- 
cordia  divinae  propitiationis  adjuvit,  necesse  est  ut 
de  industriae  vel  faiigationis  tux  prxmio  el  vicissi- 
tudine  cogitemus.  Nam  sequenti  tempore  scribere 
domino  et  Hlio  nostro  imperatori  disponimus  ut  le 
Alexandrinumepiscopum  debeat  ordinarc.  Jiistum  esl 
enim  ut  ea  doctrina  et  moderatione  tua  corrigatur 
Ecclcsia,  in  qua  praecipue  ab  ipsis  aetatis  tuae  priu-. 
cipiis  militasti ;  nam  displicuit  iiobis  quod  caritatem 
tvam  ainpllssimus  imperaior  Aiiiioehen»  pfaeponere 


vero  atque  Antiochena  Ecclesiis  laborate  ul  nostrae 

fidei  sttb  observatione  rationabili  conneciantur,  quia 

unlae  rei  perreciio,  tam  clementissimo  principi, 

quam  vobis,  gialiam  divinae  propitiaiionis  acquiril. 

Dau  EoUiarico  viro  elarissimo  consule  Canno  Do- 

mini  519). 

EPISTOLA  Llll. 

AD    DIOSCOaUM   DIACONUM. 

Vt  cogiiet  quomiedo  tt  Qttt  Chalcedonense  ceneitium 
scripto  damnaveranl,  et  ad  Ecclesiam  redire  cupie* 
bant,  recipiendi  sint,  Thomam^  Nicostratum  etJoan' 
nem  episcopos  ei  commendat, 

Hormisda  Dioscoro  diacono. 

De  iaboris  tui,  quem  cuiu  Dei  omnipolentis  juva- 

iniue  suscepisti^  pro  ea  parle  quae  acta  esl,  gratuia- 


iiiur  effiBCtu ;  ei  iodicamus  ui  quemadmodum  revo-  G  nitebatur  Ecciesiae.  Melius  eDim  in  solo  folriae  lanti 


candi  sunt  hi  qui  ex  scripto  Chalcedonensis  conciiii 
constiiuta  damnaveruni  debeas  cogiiare.  Foisiian 
tales  non  schismalici,  sed  magis  haerelici  videaniur. 
Ad  cerie  una  sit  causa  tam  eoruin  qui  seriuonibus 
quam  eoruin  qui  convincuntur  scripto  damnassci 
quia  per  hanc  diblaniiam  filius  noster  vir  iliusiris 
Albinus  religiosus  videtur  facere  qusrstionem,  et  CO" 
gila  utrum  et  scribentes  coiitra  Chalcedoneiise  con- 
cilium,  per  illum  generalem  libelluni  tantum  suscipi 
dfbeanty  an  certe  aiiquid  amplius  ^iidicere.  De  Alei- 
andrina  et  Antiocbena  Ecclesiis  solalio  Dei  nostri 
adjuliis  euiiere,  ut  omnibus  recte  dispositis  commu- 
nioni  catholicae  socieniur.  Thomoe  quoque  ei  Nico- 
slrati  frairuin  et  coepiscoporum  nostrorum  observa- 


accipies  sacerdotii  dignitatem,  ut  iEgyptios  populos 
doceos,  quam  inter  Syros,  novos  et  incognltos  hoiiii- 
nes,  in  alia  orbis  parie  progenilus  errare  videaris. 
Thoinac  quoqtie  et  Nicostrati  frairum  et  coepiscopo- 
rum  nostrorum  observatlo  ionga  nos  contrlstat,  et 
miramur  rur  apud  catholicum  principetn  rectae  fldel 
laborare  vfdeantur  episcopi,  quorum  desideria  tua 
del)ebit  cariias  sublevare,  agendo  quatenus  optala 
consequendo  moeror  converii  possit  in  gaudium. 
Jo<tnnes  Nicopolitanus  episcopus  per  Ammonium 
diaconum  nobis  scripsit,  quod  ei  aliqui  inalcvoll 
apud  principem  nituntur  generare  calutuniam : 
quem  dilectionl  tuae  commendamus,  hortanles,  ul 
elabores  ne  ejus  quieti  inlmicorum  pos^il  nocere  sub- 


lio  noi  longa  contristat;   et  miiamur  cur  apud  ca-  B  repUo.  Quem  Amrooniuntdtaconuinad  nos  veiiientem 


tholicuin  principera  reot»  fidei  laborare  videantur 
episcopi,  quorum  desideria  tua  debebit  caritas  suble- 
vare,  agendo  quatei«os  optata  consequendo  moeror 
converti  possit  in  gaudium.  Joannes  Nicopolilanus 
episcopus  pi;r  Ammoniuin  diaconum  nobis  scripsit, 
quod  ei  aliqui  malevoli  apud  principem  nitunlur  ge- 
nerare  Ciiiumnlam  :  quem  dilectioiii  tuae  coromenda* 
luus,  bortantes,  ul  elabores  iie  ejus  quieli  inimico  • 
nim  possit  nocere  subrepiio.  Queiu  Ammonium  dia- 
rf)nnni  ad  nos  venienten  in  sedis  apostolicae  no- 
!aiinus  communione  suscipere,  tandiu  donec,  habito 
cutn  Sergio  diacono  tractatu,  quid  ordiiiari  debuerit 


in  sedis  apostolicae  noluimus  communione  suscipere, 
tandiu  donec ,  habtto  cum  Sergio  diacono  Irartaiu» 
quid  ordinari  debuerit  quiereremus;  et  hoc  delibe- 
ratio  nostrade  supradicto  diacono  probab  lis  invenit, 
ut  per  lestimonium  libelli  eommunioni  catholics 
jungeretttr;quolibellosolemniteroblato  noslrae  offe- 
rentem  communioni  significamus  adjunctum.  PskuM^ 
Dum  EccIesix.Romanae  defensorem  lommcndamus 
et  hortamur,  ut  nihii  indisposilum  pro  festiiiatione 
vestri  reditus  relinquatis  :  quia  meliiis  cnncta  sub 
prolixilalc  lemporis  cum  Dei  nostri  juvamine  dispo- 
nuntur,  et  gratius  est,  ut  sub  uiora  omnium  Ecclcsia- 


*  Ansulis  inclusa  supplevimus  ex  editione  llomaiia  per  incuriaui  in  Labbeo  omissa. 


m 


HORMISDiC:  PAPiC 


4G4 


ruiD  ordiiietur  status,  quam  cum  per  feslinaiioiiem  A     Gloriosis  Ciementinc  vesirx  laboribus  ecclesiasiicx 


aliquid  imperrectum  remaneai,  unde  iierum  et  labor 
nobis  generetiir  et  nostris  afleratur  ordinationibus 
difOcuItas.  Data  supradicto  consule  (annoDomini 

519). 

EPISTOLA  LV. 

AD  THOMAM  ET  MCOSTRATUII. 

Se  de  eorum  salule  ei*e  toUicUum,  Joanni  et  Dioicoro 
per  lillerai  eos  commendas$e. 

Ilormisda  Tbomaeot  Nicostrato  episcopis. 

Animum  nostrum  pro  negolio  vestro  otiosum  aut 
desidem  non  puietis ,  nani  non  aliter  de  vestra  fali- 
gaiione  quam  de  propria  cogitaiuus.  Mena  siquidem 
Eccleslae  nostrx  nolario  insinuante,  cognovimus  ca- 
riiatem  vestram  adhuc  observationum  molesiias  sus- 


palma  concordiae  el  orliis  pacnli  voiiva  Iranquillilas 
generali  praedicartionc  respoiKlenl.  Qux  res  nostrum 
parcum  reddit  ac  relinet  ad  agcndas  gratias  sermo- 
Dis  officium.lllud  tamen,  quod  pro  vobis  indesiiienler 
Domino  nostro  preces  effundimus,  non  taceamus, 
quia  in  votis  infinitus  affectus  est,  finitum.esse  po- 
test  in  pra^dicatione  judicium.  Verum  inter  hxc  ple- 
tatis  yestrae  beneficia,  uno  [F.  unaj  nos,  quse  etiam 
yehemcnter  afficit,  cura  non  deserit ,  quod  Heliam, 
Thomatem,  ttque  Nicostratum  fraires  et  coepiscopos 
meo8,  qui  primi  ecclesiasticam  festina  secuii  sunt 
devotione  concordiaro,  non  solum  magni  friistraiur 
palma  principli,  verum  etiam  mali  roiseria  comitatur 
exempli.  Quare  clemeDtiam  vestraro,  mixto  etiam 


tinere :  et  ideo  in  istis  adversitatibus  Deus  omni-  B  precibus  fletu,  deposcirous,  ne  gaudia  nostra,  quac 


potens  dignetur  praesiare  remedium,  lam  ad  Joannero 
fratrem  et  coepiscopum  nostriim  scripta  direximus, 
quam  dilectissimo  filio  nostro  Dioscoro  diacono  per 
liiteras  nosiras  injunxiinus,  ui  domino  et  filio  nosiro 
Jostlno  princlpi  necessitatcm  et  causain  nostrae  di- 
lectionis  insinuet,  et  instanier  agai,  quaienus  desi- 
deriis  vestris  dominus  noster  congruum  digneiur 
praestare  effectum  :  cum  quo  Dioscoro  diacono  debel 
loqni  veslra  fraternitas,  quia  necesse  est  ut  inten- 
lioni  vestrae,  vel  intultu  catliolic»  communionis  vel 
consideratione  nosirx  adhortationis,  studeat.  Data 
qoo  supra  consule  (anno  Doroini  519) 

EPISTOLA  LVI. 

AD    JOANNEM    ET  DIOSCOROM  LEGATOS. 

Thomam  et  Nicoitratum  Conitanlinopoli  congruo 
honore  dolet  non  fuiae  receptos. 

Horinisda  Joannl  episcopo  et  Dioscoro  diacono. 

Reperirous  Thomatem  et  Nicoslratuni  fratres  el 
coepiscopos  nostros  Constantinopolim  non  ita  susce- 
ptos  sicoti  nostra  fuere  desideria,  et  ipsi  femper 
oplabant  :  non  soluro  enim  loca  eis  debita  dicunlur 
ablata,  sed  a  communione  quoque  eos  cognovimus 
fuisse  suspensos.  Quod  quam  acerbe  ferat  animua 
noster,  etiam  fraternitatem  et  dilectionem  tuam 
itedimus  .xsiimare  :  el  ideo  quanum  dlligentiam 
causae  videtis  magnitudinem  poscere,  tantam  vos  ef- 
ficaciam  debetis  sine  inora  prasstare  ;  et  agere,  ne 
nos  magis,  apud  quos  fuerunt,  videarour  esse  con- 


de  bcreticorum  quotidie  conversione  praestatis,  prx- 
fatoruin  abjectlo  intoleranda  conturbet,  quia  non  sola 
personaruro  nos  causa  sollicitai,  quihus  et  boni  facti 
airoul  sufficere  gloria  posset  et  roeriti :  sed  quod  ve« 
nerabiliuro  constituta  canonuro  contemnontur ,  et 
quod  non  parvaro  eorum  abjectio  apostolicas  sedis 
tangit  injuriam,  nec  Ghristianitatis  vestra:  sinceritas, 
qua  et  magnum  patrocinium  veieribus  constituiis 
impenditis,  et  sedis  apostolicae  principatum  acta  no- 
viter  venerattone  sancitis,  uno  inexpugnabiletn  re« 
linquat  posteris  negotic  quaestionero. 

EPISTOLA  LVIIL 

AD  EUPHEMIAM  AUGUSTAM 

Perpetuas  pro  Euphemue  et  ejus  viri  salute  ad  Deum  ss 
L       preees  effundere,  Thomam  et  aUos  eommendat. 

Hormisda  Euphemisc  Augustae. 

Orare  nos  et  pro  vestra  incolomiute  Deo  nosiro 
vota  persolvere,  cum  catbolicoruro  etiam  ccetu  siiie 
cessatione  poniificnifi,  non  vestrae  siudium  exoraiio- 
nis  invitat,  sed  devottim  atque  persistens  in  ecclesia- 
stica  stimulat  reconcilialionc  propositiim.  Quis  enini 
ab  haeretica  segregaius  conspiratione  se  teneat ,  quis 
aliis  in  sua  utatur  deprecatione  principiis ,  nisi  ut 
vobis  serenissimoque  principi  jngali  veslro  et  vita  sit 
longior,  et  ad  prosperitatis  augmenlum  gratia  divina 
proximior  »  qui  initia  felicis  imperii  plectendi  e\se- 
cratioiiibus  consecrastis  erroris,  et  amicam  diabolo 


paciflca  expullstis  inieniione  discordiam  ?  Uiitle  ntinc 
tempti,  cum  illis.  conira  quaro  desiderium  commune  decet  vos  laudabillbus  coeptis  insisiere,  et  per  lotoin 
lubiiit.  sollicitudinis  niolestia  fuerit  indecenter  in-  ^  orbero  perfectaro  spargere  medicinam  ;  quia  Chrisio 


jecta,  in  tantum  ut  nec  de  facullaiibus  eorum  (qu» 
eis  dicuniur  iuvasae  a  fratre  et  coepiscopo  nostro 
Joanne)  dicatur  aliquod  ordinatum,  nec  litieras  no- 
stras,  quns  per  eos  misimus,  foisse  susceptas.  De  qoi- 
bus  omnibus  ita  vos  agere  desideramus  instanter,  ul 
ad  nos  carius  vestra  de  effectu  bujus  cansai  valeai 
aub  celeriuie  rescribere.  Dau  quo  supra  consule. 
(anDoDomini  519). 

EPISTOLA  LVII. 

«D  /USTIMUU   AUGUSTUM. 

Ut  sui»  sedibtts  Hetiam,  Thomntem  el  Nicostratum 

resti:uendos  cn/e! 
Horroisda  Justo  Augusto. 


qui 

major  numerus  gregis  oblatus  mercedem  confidenter 
exigit  largiorem  ;  intcr  qu»  curae  vestr»  sit  ut  nul- 
Inro  Satanas  jamdudum  prostratus  vulnus  efficiat, 
sed  cominunionis  unitas  magnum  sit  jiislitinc  im;  e- 
trandie  suffragium.  Qu«sumus  namque  ui  taiidem  da 
venerabilibus  fralribus  et  coepiscopis  nosiris,  llolia, 
Thomate  atque  Nicosirato,  quod  sacraiissimorum 
canonum  dictal  aocloritas  vobis  deccrneniibus  im* 
plealor,  ne  videaniur,  ut  auctorcs  allcujus  mali, 
qood  primi  ad  onitatem  sedis  apostolicx  fesiinarunt, 
in  communi  omnium  gaudio  soli  meruisse  percelli, 
et  in  facto  laudabili  victain  personali  odio  cessisse 
jnslitiain.  Nostris  ergo  precibos  apud   clemeQii^si 


465  EPISTOLiE  ET  DECRETA.  4oG 

muoi  Augusiuin  vestras  adjungitc,  ui  fruciuni,  quem  A  clesiasticaB  uniuiis  alTeclu  parle  sic  ferveat,  ut  nullus 

boni  relinquatur  locus  officii,  ubi  non  palernis  re- 
gulis  vestrx  pairocinium  derensionis  assistat.  Praeci- 
pue  lamen  Heliae,  Thomae  atque  Nieostrali  fratrum 


lllis  Patrum  regulae  tribni  ei  conservari  praecipiuuu 
inimica  tergiversatio  aurerre  non  possil. 

EPISTOLA  LIX. 

AD  JBSTIMANUH. 

Juttiniani  sludium  erga  ecclisiaslicam  pacem  iaudut, 
eique  Heliam^  Thomatem  et  Idicostratum  episcopos 
eommendat. 

Ilorniisda  Jusiiniauo  viro  illustri. 

Siudium  vcsirum  erga  ecclesiasticam  pacem  et 
damna:os  hacreticae  conteniionis  errores^  ipsis  rerum 
efTcciibus  approbanius ;  cujus  vos  operis  magna  im- 
mensajue  sine  dubio  merces  exspectat.  Hinc  est 
quod  quidquid  pro  canonum  firmilalc  et  pro  aposto- 
licae  sedis  revereiitia  necessarium  duxerimus,   ma- 


ei  coepiscoporum  nosiroriim  causa  nos  coinroovet, 
qui  primo  mundo  [sic\  necessariam  seculiconcordiam, 
Ecclesiarum  suaruin  privatione  perculsi,  cunt  vcne- 
rabtlium 'quoque  canonum  contumelia  deprimuntur, 
filque  illis  ^^ropriac  recoociliationis  gloria  causa  dif- 
ficilis,  quasi  ipsi  magis  peninaci  mente  resliicrint,  et 
aliis  ad  sedis  apostolicae  redeuniibus  unitalem  ipsi 
Ecclesix  magis  menibra  discerpserinl ;  quod  quam 
nobis  durum  sit,  quamque  clemeiitissimi  temporlbua 
imperatoris  indignum,  prudeniiam  vestram  convenit 
aestimare,  ei  taodem  praestare  remedium,  quo  et  II- 


guitudini  veslrae  secura  peragendum  protinus  prae-  B  lorum  labores,  et  noslram  graio  possit  solamine  au- 
sumptiooe  mandamus,  quia  cum  magno  yos  gaudio      ferre  mcestitiam. 


pro  causis  Ulibussperaia  suscipere,  multipliciahojus- 
modi  exempla  lesianiur.  Quare  oinissis  in  longa  cir- 
cuilione  principiis,  ad  rem  ipsam  prxsenlis  paginae 
verba  coflvertiiniis.  Mocret  Ecclesia,  et  magno  votiv» 
uoiiatis  exordio  frui  iincsiita  iion  potest  pro  unios 
causae  aniiciione  Ixiitia  :  hanc  ut  nobis  solliciuidinem 
bciieficia  vestra  submoveant,  non  parvis  precibus 
exoramus.  Angit  nos  eniin  el  praeseos  dolor,  et  futu- 
rorum  occasio  procurata  ccrtaminum,  per  quam  et 
venerabilium  Patrum  regulae  negliguntur,  el  aposlo- 
licas  sedis  pulatur  auctorius  possc  coniemni.  Nam 
cum  divinoclemeniissimique  principis  beneficio,  sed 
et  veslro  simul  adnixu  hi  sali  credanlur  esse  ponii- 


(In  coUectione  Avellana  post  hanc  epistolam  sub- 
ditur  et  alia  primo  vulgaia  a  Ballerinis  oper.  &  Leo- 
nis,  tom.  III,  pag.  167). 

Jusiinus  Augustus  Hormisdx. 

Illustrem  viruin  episcopum  R.  grato  suscepiroos 
animo  non  pro  hooorc  tantum  qui  debetur  sacerdo- 
tibus,  verum  eiiam  pro  affeciu  vestrae  sanctiludiiilf. 
Nam  quicunque  luo  comprobaius  judicio  fuerit  est 
apud  nos  etiim  judicatus  probatissiinus.  De  oitera 
tamen  et  favorc  qtii  sacrosanclis  infereodiis  est  Ec- 
clesiis  tunc  demum  opporiuniiis  staluetur  cum  legatl 
quos  ituper  ad  regem  magnificuin  Trasamundum  de* 
siinassc  nosrimur  reversi  propitia  Divinitate  respon- 


flees,  et  jure  Ecclesias  coiitinere.  qui  ad  communio-  C  ^*""  "^*'*^  detiilerini.  Vesira  autem  beaiitodo  supre^ 


muin  nobis  prxsidium  indefessis  orationibus  postn* 
lare  digneiur.  Daia  xv  cal.  Deccmbris  Conslanlino- 
poli  doinino  Justino  perpeiuo  .\ugU8lo.  Accepta  xi 
cal.  Junii  llustico  cos. 

EPISTOLA  LXI. 

AD   HELIAM,    THOSrAli  BT   NICOSTRATUM. 

Ad  intperatorem  et  alioi  sepro  illomm  cauta  $cripmu 

signtficat, 

Hormisda  Heliae,  Thoms  et  Nicostralo  episcopls. 

Quanlo  mens  nostra  doloris  veslri  parlicipaiiuM 
faiigeiur  supervacuum  est  apiid  probantes  mutuam 
cariiatero  verbis  asiruere  :  sed  ille  qui  ei  noslrum 
animum  et  vesiros  laborcs  scrutator  prxscius  iiiloe* 
tiir,  moerorein  nostrum  veslra  in  gaudiuui  prosperl* 

abiitimicis  asseritur  optaium  nosirae  communionls  D  ^*^  convertal.  Venim  oe  unquam  pro  vestro  negoilo 

sub  allegilionc  }iistissima  et  blanda  intercessioiM 
cessemus  ,  noveriiis  nos  tam  ad  clementissidiaro 


nem  nostram  damnatis  erroribus  redlre  conseniiunt; 
Heliae,  Tbomaii  aiquc  Nicostrato  frairibus  el  eoepi- 
scopis  noslris»  qui  bonum  causae  eiiam  sub  adverso 
iinperatore  dedere  principium  noo  solum  nibil  ad 
proveetom  bona  sludia  profuerunt ,  verum  e  iam 
collaioB  sibi  a  domiiio  obiinere  nequeunl  officia  di- 
gnilatis,  ei  exlorres  a  commissis  sibi  gregibus  subire 
coguniur  niiserias  damnatorum.  Quapropter  quaesu- 
mtis  et  per  divinam  vos  misericordiam  obtestamur 
ul  corum  causap.  (quae  jusla  est)  summuin  patrooi- 
nium  el  probaiae  vivacitalisimpcndatis  affectum,piis- 
simi  principis  hxrendo  vesiigiis,  quaieous  eos  tan- 
dem  suis  Ecclesiis  et  pielalis  inluilu  et  jnsttitiae  con- 
templaitone  restitual;  quia  in  iilorum  confumeliaro 


displicuisse  consoriium. 

EPiSTOLA  LX. 

AD  GBRMANUM  ViRUU    ILLU^TRF.M. 

Eadem  qum  in  superiori. 

Horinisda  Germano  viro  illustrissinio. 

Kxcubanlibus  vobis  probabili  pro  ecclesiasiica 
pace  proposiio,  ei  lanto  fidei  calore  forvciilibus  gra- 
tiarum  actio  sola  iion  sufficil;  quia  nec  vos  iiuinanae 
laudis  praerogaiiva  sollicital,  sed  divinae  exspectalio 
rciributionis  inflainmat.  Qiiod  igitur  maxinie  debe- 
mus  exsoivimus,  el  Deum  iioslrum,  cujus  vos  causis 
impeuditis,  pro  incolumiiate  vestra  quoiidie  depre- 
Ctniuri  roganlea  ui  stuJiura  vestrum  iu  omni  pro  ec- 


principein,  qunm  ad  praecellenlissimaro  Aoguslamy 
nec  iion  ad  illustres  et  inagnificos  viros  Justiniaooin 
atqiie  Germunum  filios  nosiros  litieras  desiinassa, 
vestrum  specialiier  negotium  conlinentes ,  quas  viro 
sublimi  Kulogio  ita  iradidiinus,  ul  in  veslro  primum 
ponat  arbitrio  uirum  per  vos  eas  eligatis  oflerre, 
an  per  ipsum  poiius  perlatorem  lam  principi  porri- 
gaitiur  quam  cieieris,  quas  designavimus  supra,  per- 
sonis. 

EPISTOLA  Llll 

AD  LBGAT08. 

De  iit  qum  Thestaloniew  ab  EukfchimuM  §€$Ut  per  fa« 


467 


BORMfSD^  PAPi£ 


463 


mam  audimat,  Dorotheum   et  Ari$iidem    Rowam  A  ascribi.  Dnla  iii  idus  Octobris,  Gulharico  viro  claris- 


venira  compeilendos. 

Hormisda  Gerinano  ei  Joaniii  episcopis,  Fellci  ei 
Dloscoro  diaconis,  ei  Biando  presbytero. 

Cum  nos  ecclesiaslicx  prosperitaiis  gaudia  suble- 
varent,  et  prope  plenum  laboris  vestri  fruclum  quo- 
tidie carperemus,  repcnie  nos  iniinica  universi,  quae 
repenlesuccesserai,  Tama  coiifuudil :  cujua  opinionis 
ordinein,  etsi  vobis  neodum  referentibus  suspicamur 
incerium,  pro  ipsius  rei  tamen  maguitudine  credimus 
Don  tacendum.  Iiaque  perluium  esi  fratrem  et  coepi- 
scopum  nosirum  Joannem,dumnd  Tbessalonicam  pro 


^imo  consule  (anno  Domini  519). 

SUGGESTIO 

GGRMANl    EPISCOPI,  FEUCI8  ET  lilOSC.ORI  DIACONORUM, 
ET   BLANDI  PRESBYTERl. 

QuoiTheisaloniccB  a  Dorotheo  ennlra  Joannemepitcopfim 

acta  fuerint. 

Magna  misericordia  Dei  est,  et  iaaestimabilia  ejus 
judiciay  qui  nibil  occulttiin  diroittit^  ^ot  probetur 
uniusciijuaque  ctinacientia.  Dorolbeas  Thessalonicpn- 
sis  episcopus  non  novus  apparuii,  nec  ad  prspsens 
facius,  sed  ae  demontlravit  qiiem  olim  vera  prxdi- 


suscipiendis  tantum  libellis  qiii  proniittebantur  ac-  •  cabatopiiiio.  Isteaeinperiumaliadesideriissuis  invo- 
cederet,  iia  plebis  irraiionabili  seditione  concussum,  lutus,  data  occasione  exercuit  quod  contra  fideni  cd- 
ut  exsrincio  primum  eo  qui  hospitium  venienti  prte-  n  tholicam  semper  parluriebat  icelus.  In  aliis  litteris 
L       .  .  .!._.    .1.  _„ji  --      significavimu»  bealitudini  veslnBqao  ordine  trans- 


buerat,  ipse  quoque  non  dissimili  caede  mactatus,  et 
vix  sacrosancti  foniis  reverentia  vindicatus  evaserit: 
ciyus  seditiouis  iniliuin,  sub  interrogatiunis  dolosae 
eoromenio  ab  Aristlde  presbylero  narratur  exortum. 
Verum  nos,  si  hxc  manifesta  sunt,  adeo  de  plebe 
iMMi  qiierimiir.  Erit  in  potestate  venerandi  principis, 
ItinfKMris  8ui  at  catlioiici  saecrdotis  ii^nriam,  qiia 
iflNMt  retecare  censura.  Sed  quod  ad  nt>8  aitiiici, 
^ra  pervigill  per  vos  (Deo  propitio)  desideramiis 
Inpleri,  quianulluni  voliimus,  aut  non  reddita  raiione 
cooverti,  aut  slc  rectam  viam  fidei  profiteri,  ut  sibi 
•  princlpe  aliquid  sine  doctrin»;  remedio  causetur 
iMponi,  Haec  igitnr  auggeatione  vesirae  supplicntioiria 
IMMragiie,  ut  Theasaloniceusis  episcopus,  qui  sub 


euntes  Tbessalooica  libeltos  non  potuimussoscipere. 
Erai  tamen  coustilutum  post  ordinailonero  sanctas 
Ecdesiai  Gonstantinopolitanse  unum  ex  nobis  ad 
ipfuiB  dirigere,  quia  boc  sperabat  prsdictus,  ut  onus 
ex  nobis  post  susceptos  iibellos  ouro  ipso  missas  ce< 
lebraret,  quati  lestiroonio  habens  in  generalitaie  se 
ad  unilateni  sedis  apostolica  esse  conjonctum.  Etsi 
tarde,  facturo  est  taroen  :  et  venerabilein  Joannem 
episcopum  ad  ipsurodirigentes,  directosest  cuinipso 
ex  communi  electione  Epiphanius  presbyier.  Ger- 
manus  veiierabilis  et  illustris  episcopus  erat  cum 
eis,  et  Liciuius  comes  schelae  ex  ordinatione  clemen* 
ti^simi  imperatoris.  Qui  Llciuius  lamen  cum  prius 


loierrogaiionis  obtentu  ecclesiasticam  pacem  protra-  ^  pro  alia  causa  esset  Thessalonicam  direclos,  congre- 

A        2  ft  __  •«•«  Jl*  •*  •  ^^  JM  Jl  5  ^^         I      -  •  VI*  a.  1  •  • 


ala  io  looguro  nitiiur  dissipare  negnlio,  quoniam  a 
vobis  suscpere  noiuit  a  principe  ad  iirbein  direcius, 
ob  apostolica  percipiat  sede  docirinam,  et  quidquid 
sibi  dubium  putet,  buc  \  eniens  prassenti  a  nobis  tn- 
quisitionecondiscat:  sicenim  probare  poiest  se  ca- 
tholicae  professionis  servarc  cautelam,  non  malitiose 
concepta  vindicare  certamina.  hciat  nos  paratos  esse, 
et  bene  inquirente<  instruere,  et  eirantes  ad  ildei  re- 
clom  tramitem  scieutla  duce  revocare:  quia  si  diibi- 
taiis  i^aratam  non  vult  experiri  docirinam,  nec  rursus 
lo  simplicitate  cordh»  qux  pacis  et  religionis  causa 
iobentur  admittere ,  in  aperto  est  qua  nieiite  vel  Del 
iioatri  preceptis  ob&ista>,  vel  orthodoxi  principis 
ipla  contemnat.  In  hac  ergo  parte  totus  sugge- 


gata  synodo  de  paroecia  Ecclesi»  Tbessaliiniceiisis, 
ibi  est  inventus,  exspectans  secunduro  promissionem 
unuro  ex  nobis.  Yoluerunt  ipso  pra^sente  libellos  fa- 
cere  et  subscribere  :  quod  faciuro  eat ;  signavit  ipsos 
libellos  praedictus  vir,  et  veniens  Gonstantinopolim, 
factum  nuntiavii.  Dicebaiur  nobis  ab  apocrisiario 
Dorotbei  :  Jubete  dirigere  qui  libellos  suscipiat.  bo^ 
liberaturo  est,  sicut  piasdiximus,  veneraldlem  Joan- 
nem  episcopum  ambulare,  ut  haberet  tesiiiiioninm 
snbscriptionis  illorum.  Rogavimus  piissimiim  impc- 
ratorem  ut  coroes  Licinius  ambularei  curo  eo :  quod 
et  factum  est,  Et  quia  perveneruiii  iu  civitalem,  nuiu 
tiaiuro  est  Dorotbeo  per  coroitem  Licinium  praesen- 
tiam  adesse  nostroruin.  Qui  direxit  Arisiidem  pres- 
alioiiis  vestrm  actos  immineal,  quia  nec  illi  alia  pos-  j.  byterum  cum  aliis  duobus  episcopis,  quos  solos  sbie- 


iunt  rotkme  salviri,  etincitataBplebis  sub  hoe  roeliua 
modoramine  caosa  sedatur ;  curo  quo  etiaro  Aristidem 
prosbyieruro  clementissirons  princeps  ad  nos  veuire 
ppaMiipiai,  quia,  (icot  praefaii  sumus,  orones  quorum 
pai  ecdesiaatica  arobiguitate  dividitur,  siroul  ad 
Qooimaoiooem  noatram.  depulsa  mali  erroris  aegrl- 
todine,  catheHcae  scientiae  cupimus  sentire  medicl- 
nam.  Rrnterea  mox  nt  praesentla  vos  contigerii  scri- 
pta  snscipere,  debebitis  ad  nos  de  vestris  aliquem 
destlnare  cum  relatione  qiise  universa  coiitineat, 
unde  bis  quae  gesta  sunt  vel  geruniur  solliciiudinciu 
nosiram  relevare  debealis,  Datarium  quoque  liiicris 
TOHris  adliuagio,  ne  vobls  poriitoris  tardltu  possit 


bat  adversarios  esse  negoiii,  ut  nostros  videret:  cuin 
quibus  voluerunt  facere  primum  certaineii  dc  libcliis, 
dicenles :  Sunt  capilula  quae  debeut  cmendnri.  h- 
xerunt  riostri  non  esse  in  poiestate  ipsoniTn  Iioc  f.i- 
cere:  si  vultis  facere,  Deo  graiias  ;  sl  non  vultls  fa- 
cere,  venimus,  saluiavlmus  vos,  perambulaviiuc.s. 
Discesserunt  posi  ista  verba.  Ad  aliaro  diero  conve- 
nerunl,  iterum  ista  loquentes  ;  et  antequam  proposi- 
tionein  verborom  fecissenl,  ibi  non  estintentio  gene^ 
rata,  non  iujuria  secuta  est :  subito  populus  lusanus 
irruit  super  ipsum,  et  duos  pueros  ocoiderunt  cpi- 
scopi,  caput  eiiam  frrgf  runi  episropo  in  duabus  p  r- 
tibus,  et  renes  ejus  dissipaveninl,  et  n!si  misericor- 
dia  Det,  et  defenslo  Saneti  Marci  basilicaD  eruisscl 


4G9  EPISTOLiE  ET 

eo8  de  maiiibns  eorum ,  ibi  perierant :  liberati  sunt  A 
tamen,  quomodo  dicirur,  quia  manus  publica  super* 
venit,  qux  eos  eruere  poluit.  Isia  et  istorum  concin- 
namenta  Dorothei  malitia  fabricavit,  quiante  biduum 
quam  pervenirent  nostri  Ttiessaionicam  super  duo 
miltia  baptizavit :  *  sacramenia  tanta  erogavit  in  po- 
pulo,  qtiae  possint  ipsis  ad  tempora  sufncere,  signi- 
flcans  plebi  quia  fides  recta  mutatur.  Ista  quomodo 
non  habuerant  excitare  populum  ?  Ista  quem  non  iii' 
Titabant  ad  sediiionem?  Post  hoc  ipsum  libellum 
quem  fecerat  cum  episcopis  ante  populum  scidit,  di- 
cens  :  Ego  istud  usque  ad  mortem  menm  nunquam 
facfo,  nec  facientihus  consentio.  Occiderunt  et  homi- 
nem  (Joannem)  venerabilem  catbollcum,  qui  nos 
▼enientes  susceperat  in  domo  sua,  qui  semper  sepa- 
ratus  fuit  a  communione  Dorothei  propter  synodum  B 
Cbalcedonensem :  in  quo  talem  mortem  exercnerunt, 
qualem  illi  qui  sanctum  Proierium  occiderunt.  Ista 
ad  clcmeniissimum  imperatorcm  pervenerunt,  eC 
prope  in  toia  civiiate  caiholicus  luctus  est  propter  * 
tafia  qnx  contigerunt  scelera.  Promiltit  sancta  cle- 
mentta  vindicare  et  citare  Dorotbeum,  quia  nos  con- 
testatl  sumus  pielaiem  ejus,  dicentes :  Nulla  rationa 
Dorotheum  inler  episcopos  aut  in  communione  sedis 
apostolicae  polest  beatissimus  papa  recipere,  etcon- 
tra  qui  voluerint  eum  in  sua  communione  recipere, 
scire  se  esse  reos  aucloriiate  ecclesiasiica.  Ista  ad 
notitiam  beatitudinis  vestr%  festinavimus  referre,  ut 
nihil  vos  lateat,  quod  in  istis  panibns  agitur.  Ac- 
cepta  IV  calendas  Decembris ,  Eutharico  consule 
(anno  Domini  519).  .         G 

EPISTOLA  LXIH. 

AD   LEGATOS. 

DoUl  Joannem  occi$um  :  et  Dorotheo  ab  episcopatii 
rmoio,  alium^  ArisVde  excepto,  in  ejus  locunt  sub" 
slitni  preecipit,  Thomam  et  Nicostratiim  sui$  Ecele» 
siis  resiituendos,  Moiuuhos  Scyihus  liomce  usque  ad 
iegatorum  adventum  detineri, 

llormisda  Germano  et  Joanni  episcopis  et  Blando 
presbyiero. 

Gravitar  nos  Joannis  caiholici  afflixit  inieriiuS| 
quem  bxretici  Dorotiiei  vasania  perbibeiis  exstin* 
ctum.  Nam  eumdem  Dorutheum  Constantinopolini 
jussa  principis  didicimus  evocatum.  Adversus  qiiem 
dcimino  et  filio  nostro  clemeniissimo  principi  dcbetis 
losislere,  ne  in  eamdem  civitatem  dcnuo  revertatur: 
sed,  episcopatus,  quem  nunquam  bene  gessit,  honore 
deposito,  ab  eodem  loco  ac  Ecclesia  longius  relege- 
lur,  vel  certe  liuc  ad  urbem  sub  prosecutione  congrua 
dirigatur.  Ad  banc  etiam  pariem  evigilare  debetis, 
ne  in  locum  ejus  Aristides  totius  mali  incenlor  et 
conscius  quibuslibet  subreptionibns  ordinelur:  nam 
nulli  prodest  niutari  personam,  si  ejusdem  forma  nc- 
quiiix  perseveret :  sed  talem  virum  debetis  eligere, 
01  de  judicio  vestro  cuncia  catbolicorum  congregatio 
gratuleiur.  lis  igitur  obbervaiis,  pro  Thomae  et  Ni- 
costrati  fratrura  et  cocpiscoporum  nostrorum  per- 

*  Forie  MaUdiano ,  in  ilispaiiia.  Nam  et  sequen» 
e[/isiola  csl  ad  Hispanos  episcopos.  HARbuiNcs. 

*  Ffdmenta,  miitus  bonc,  ui  ex  scq.indiculo  patebit. 


9 


DBCRBTA.  M 

sonis  intentio  dileciionis  Testr»  ▼ebementer  4ebei 
incumbere.  Nam  quid  prodest  Ecelesiam  redinte^ 
grasse,  si  ab  ejus  eorpore  saeerdotes  videauius  ex- 
traneo»,  quos  in  nosiram  commiuiioneiu  vos  caute 
aut  rationabiiuer  oou  ignorasiis  es&e  iMisceptos  ?  Unde 
non  leviter  oos  res  ista  contrisiat,  si  ab  bis  qui  sc- 
dis  aposiolic»  praedieatiooem  sequuntur,  uegligautun 
qui  in  ejus  fide  et  coiisensu  recepii  sunt.  idcirco, 
sicut*hortali  snmus»  pro  eonua  commuuione  ati^ue 
ioco,  sereniasinH)  principi  vekemenler  iusistere ;  uaoi 
ki  eadem  causa  domino  et  filio  nostro  clementissimo 
principi  el  viro  iliusth  Juslioiano  filio  oosiro  scripte 
direxiraus,  boruotes  eum  ul  eum  vestra»  quauiuiii 
ad  Ecclesiarum  suarum  recepiiooem  periinei,  de* 
beant  caritate  iraetare»  De  eovos  articulo  oostr^  ad<« 
mooitionis  suspicamur  noo  immemores*  Diximue 
cnim  quemadmodum,  exclusis  occupatoribiis,  bi»  de 
quibus  loquimur,  ad  proprias  reveriaaiur  Eciiesias, 
ut  illi  alibi  (si  lamen  rectx  suni  fidei)  ordineolur.  Ue 
personis  Scytharum  monachorum  Justinianus  vhr  iilut 
stris  nobis  scripsit,  quarum  exemplaria  liileraruni 
fratemitati  Testrse  direximus,  qui  eum  noileot  suslU 
iiere  vestrse  dileetioois  adveiitum,  et  observationum 
motas  se  dicerent  ferre  non  posse,  tenlaverunl  clann 
de  nrbe  discedere ;  quos  tum  not  fecleoMis  solliciiiue 
eustodiri,  ea  quae  de  vobis  oontraria  dixeruol  voleoi4i 
agooscere,  ut  cum  reversi »  Deo  propitio ,  fueritis, 
eormn  error  ratioaabiiibus  adhortationibui  eorrigaturt 
paia  III  oenas  Decembris,  Eutharico  viro  clarissima 
consule  (anoo  Domini  519). 

EPISTOLA  LXIV. 

4»  JOAIflfBM   HeLICITVNPM   (UILITANA  BCCLCSIJt ) 

Eriscopim. 

**  Constantinopolitunam  Ecctetiam  ad  sedii  apostoticce 

eommunionem  redHsse 

Hormisda  Joanni  episcopo  Melicitioo  *  (Mleeopo* 
litnno). 

Yota  nostra  caritatem  tuem  latere  nolumus,  ne  qul 
pirticepe  fnit  solticitudiols,  gaodioruni  frucu  reddt^ 
lur  extorris.  Et  ideo  Couslaotinopoiit^Hiam  Ecelest.ini 
ad  communionein  nosiram  rediisse,  Domino  propi« 
tianie,  tradeniibus  significannis  alloquiis ;  et  mando* 
lorum,  qui!  legaiis  nostris  dedimns,  in  omnibns  se* 
ricm  fuisse  completam.  De  qua  parte,  ul  ad  dileciio** 
nem  tuam  plenius  perfectiim  gandium  pervpnirel, 
libelli  Joannis  fratris  «st  consacerdolis  nosiri  episcopi 
Gonslantioopoiitani,  et  Jiistioi  clemeotisstmi  priuci- 
pis  Orienils  sacrarum  litterarum  «'xemplaria  pariter 
credidimus  destinauda ;  indicanies  nihilominus  per 
Orientis  partes  plurimos  e|)iscopos  sic  feoisse.  Super- 
est  ut  a  nobis  competeniibus  precibus  Divinitas  ex- 
«irata  concedat  quaienus  de  aliarum  quoque  Cccle- 
siarum  redintegratione  gratulemur.  Ea  vero  qua!  si- 
gnificare  curavimus  in  eorum  sacerdotiim  qni  frater- 
nitati  tux  vicini  sunt  curabis  perferre  notitiam,  ut 
et  ipsi  de  efTecto  tanlae  rei  graiias  nobiscum  ccelestis 

'*  Vbi  eommuttiom  ConstantitiopotitMm  EccUsim 
iub^cribens  ei  gratulalur. 


471  UORIilSDiE  PAPiC:  47% 

mifcrieordiaB  beneficiis  rererre  non  cessent.  Deus  te  A  Oeri.  Nunc,  etsi  post  labores,  etsi  post  iiitentiones 


bieoluniem  custodiat,  frater  CArissime. 

EPISTOLA  LXV. 

AD  EPI8C0P0S  HISPANliS  (BJtTlCiE  PROVINCliB). 

GraluUuur  de  pace  Orientalit  EeeUiim, 
Fralribus  dilectissimis  universis    episcopis   per 
B«ticam    provinciam    constitutis    Horuiisda    epi- 
scopus. 

*  Quid  tam  dulce  sollicito  quam  quod  (quum)  mibi 
de  vobis  innotescunt  illa  qux  cupio  ?  Quid  tam  reli- 
gio>is  conveniens  institolis  quam  ut  inter  sacerdotes 
pacem,  quam  eos  necesse  est  aliis  pro  ofiicio  annun- 
liare,  conservent?  Plena»  fateor»  gratulatione  suscepi, 
quod  votiva  mibi  caritate  (quae  inter  vos  est)  Eecle- 
siarum  et  pace  litteris  indicastis.  Spontc  mibi,  quid- 


plures»  Antiocbena  Ecclesia  ordiiata  est;  electusesi 
quidam  Paulusnomine  presbyter  Gonstantinopolitanae 
Ecclesiae,  quem  huic  honori  aptissimum  imperaturis 
lestimonio  comprobatum  voluerunt  et  lentaverunt 
blcordinare.  Ego  jussionis  vestrae  non  immeiiior 
conlradiii,  dicens :  Jussit  dominus  noster  beatissimus 
papa  9  secundum  anliquam  consuetudinem ,  ibi  eum 
episcopum  ordinari.  Hoc  obtinuit  quod  praecepistis. 
Orate  ut  Dens  precibus  apostoli  Petri  et  ipsam  civi- 
tatem  cum  pace  faciat  electum  suscipere  sacerdoiem. 
Et  quia  ista  aguntur,  et  in  bis  quotidie  proficit  Eccle- 
sia,  insidiator  antiquus  suscitavit  roonachos  de  Scj- 
ibia,  qui  de  domo  uiagistri  inilitum  Yilaliani  sunt, 
oinniuin  Cbristianoruin  voiis  adversarii,  quorum  in- 


quid  bortari  poteram,  quidquid  monere,  delatumesL  *  ^"»««"^0  non  parvas  moras  generavit  unitaU  Eccle- 


Confirmel  hoc  Deus^  quod  operaiut  eet  in  nobii  {P$al. 
Lxvii):  etquae  praecepit  pro  animarum  salute  Cacienda, 
haec  ipse  qui  praecepit,  pro  ea  qua  nos  redeinit  pie- 
tate  facial.  Et  bis  tam  bonis  nuutiis  nos  quoque  reli- 
giosorum  vicem  reddimus  nuntiorum.  Quldquid  cum 
OrienuUbus,  quos  ad  Ecclesiae  corpus  uniutemque 
revocatos  dudum  Dei  nosiri  ope  litteris  significavi- 
rous  destinatis,  denuo»  cum  aptum  fuerit»  repetiiis 
Tobiteum  participabimusiudiciis.  Mox  posinosirorum 
reditum  (pro  nostro  edicto)  ab  OrienUlibus  missa  le- 
gitlo  est.  CerU  speravit,  certa  consuluit.  Sed  facimus 
de  his  quae  fuerant  dicenda  compendinm,  ipsi  potius, 
ad  instruendam  notitiam  vesiram,  quae  a  nobis  suiit 
responsa  dirigentes,  ne  quid  sibi  sub  spatio  prolixiore 


siaruin,  et  magnopere  de  praedictae  Ecclesiae  Antio 
chenae  ordinatione.  Isli  monacbi ,  inter  quos  est 
Leontius,  qui  se  dicit  esse  pareotem  magistri  militumy 
Romam  feslinant,  speranies  aliqua  capitula  a  beaii- 
tudine  vestra  confirmari.  Est  in  ipsis  inter  caetera 
ubi  volunt  dicere  uiium  de  Triiiiiate  crucifixum  : 
quod  est  nec  in  sanciis  synodis  dictuin,  nec  in  episio- 
lis  sancli  papae  Leonis,  nec  in  con&ueludine  eccle- 
siastica.  Quod  si  penuittuntur  fieri,  mibi  videtur  dis« 
sensiones  et  scandala  non  mediocri:i  nasci  inter  Cc- 
elesias.  Istud  Anasusius  imperator  magnopere  ca- 
ibolicis  imponere  festinavit :  isiud  et  Eulychetis  di- 
scipuli  iii  synodo  Chalcedonensi  proposucrunt.  Qui4 
quotiescunque  Patres  de  Dei  Filio  Domino  noslro 


terrarum  aut  opinio  vindicet.aut  error  assumat.  cum  ^  ^«»"  C*^'[^^  dispuiaverunl,  Filium  Dei  Verbum,  coii 


sd  rerum  fidem  ipsam  teneri  sufficit  veriuiem.  Quod 
autem  ad  continentiam  vestrarum  pertinet  litteraruin, 
oportuit  quidem  desideria  plenius  expedire,  ut  :esti- 
matis  omnibus  responsum  rationi  congruum  redde- 
retur.  Sed  qiiia  privilegiorum  veterumet  siatutorum 
paternorum  indidistis  iisdem  litteris  mentionem,  ad 
Sallttstiuin  fratrem  et  coepiscopum  nostrum  sub  bac 
pirte  rescripsimus,  vobis  quoque  strictim  quae  dicu 
sunt  illis  latius  indicanies,  ne  privilegia  uobis  (a  nobis) 
indttlu  convellerenty  et  nibil  Um  conveniens  fidei  ju- 
dieare,  quam  ut  in  honore  suo  a  Patribus  decreU  ser- 
veatur.  Deus  autem  vos  incolumes  custodiat,  fratres 
carissimi  (anuo  Domlni  519) 

SUGGESTIO 

OIOSCORI     DIAGONI. 

Pffif/irm  Aniiochias  efduopum  ordinalum.  Scylkat  nuh 
nachoe  lumuUut  excitattet  dicentet  unum  de  Trini' 
taie  fuisse  crnd^um, 

Ycrum  est  nulla  esse  gaudia  inagiiopere  spiriiuaiia, 

a  quibus  ex  toto  tribulatio  possit  esse  separata.  Gau- 

denius  de  uniuu  Consianiinopolitanae  Ecclesiae,  qoae 

facia  est  cum  sede  apostolica  :  laetamur  quoiidie  di- 

versorum  episcoponim  libellos  i.obis  saiisfactionis 

offerri.  Modicum  in  Ephesina  civiute  contigit  scan- 

dalum,  ubi  contempia  est  et  iiijuriata  synodus  Cbal- 

ctMlcmensis.  Cst  invocatus  clementissimus  imperator 

lioe  corrigere ,  quod  et  sperat  cum  Dei  adjutorio 

*  Eadem  fere  est  Marcelliui  papse  episiola. 


subsUntialem  Pairis,  homoosiou  Patri  dixerunt.  Ist ) 
autem  serino  ideonunquam  est  in  synodis  a  P.aribus 
introductus ,  qiiia  procul  dubio  catbolicac  fidei  mi- 
nime  poterat  convenire.  Cujiis  sermonis  si  subiiliter 
atiendatur  intentio,  ad  quauUs  baereses  patea,  et 
quae  mala  per  eum  possint  dispaUiionibus  ecclesia- 
8ticisintroduci,quoniam  longum  est  per  prjpsentes  in- 
sinuare,  praeterimus.  Unde  sanum  milii  videiur  et 
utile,etad  pacem  Ecclesianimconveniens,  nihil  nliud 
responsum  dari,  nisi :  Sufficit  sancium  Chalcedo« 
iiense  conciliuni,  in  quo  el  aliae  synodl  coniinentur  : 
sufficiunt  epistols  papae  Leonis,  quas  synodus  con- 
firmavit :  noviutem  in  Ecclesia  introducere  nec  volu- 
mns,  nec  debemus.  Est  in  propositione  eorum  callida 
^  et  haec  dicere.  Nos  synodnm  Chalcedonensem  susce« 
pimus  :  hoc  speramus,  ut  jubeatis  nobis  ram  expo^ 
nere,  quia  non  sufficil  sic  quomodo  est  exposiu  con<> 
tra  baeresim  Nestori^nam  :  non  quasi  non  inteliigen- 
tes,  nlsi  conantes  per  subiililalem  ad  hoc  nos  addii- 
cere,  ut  disputetur  de  synodo  Chalcedonensi.  Quod 
si  factum  fuerit,  dubia  et  infirma  oslendiiur,  ct  b;c- 
reiicorum  omnium  paluit  errori.  Inter  alia  si  post 
synodnm  Chalcedoneiisem ,  si  post  eplslolas  pnpai 
Leonis,  si  post  libellos  quos  dederont  et  dant  epi- 
scopi,  et  per  ipsos  satisfecerunt  sedi  aposlulicap,  iie- 
rum  aliquid  novum  addatur,  sic  mihi  videiur,  quia 
quidqnid  faeium  est  destruitur.  DaU  iii  calendas  Jii- 
nias,  ConstantinopoU. 


m 


SUGGESTIO 


€KBMAlfI  BT  JOAIflflS  EPISCOPOBOM,  FELICIS  ET  DlOSCOBl 
DIACONOBOM,  ET  BLANDI  PBESBTTEBI. 

Eadem  qum  m  iuperiori, 
Cam  Dei  misericordia,  qiio  ordine  ei  qiia  caolela 
eommunicavimus  in  Ecclcsia  Gonstanliiiopolitaoa , 
jam  aliis  liiieris  per  Sjcrfum  Testnim  Pollionem  di* 
reetis  vestra  bealitudo  cognovit.  Et  similiter  in  aliis 
lilleris  non  scroel,  sed  secundo,  qualia  flemuli  homi- 
nes  religionis  teniant  significare  curavimus :  ut  niliil 
sit  actum,  aut  cogiiatuin  faciendum,  quod  lateat  bea- 
titudinem  vesiram.  Stat  nobiscum  cum  Dei  adjuiorio 
qoidqiiid  in  Gonsiantinopoliiana  Ecclesia  esi  ordiiia- 
tum.  Non  litubant  gaudia  spiriiualia ,  qu»  celebra- 
Tunt  et  celebrant  catholici.  Gausa  Antiochenae  Eccle- 


EPISTOLiC:  ET  DEGRETA.  474 

A  dere,  quam  ad  concordiam  penrenire.  PraediGlimo- 
iiachi  ad  Italiam  venientes ,  aliquanta  capitula  pro- 
poiiere  liabent,  inter  quae  el  unum  de  Trinitate  cni- 
cifixum  continetur ,  sperantes  ita  confirmari  ex 
auctoritate  beaiitudinis  vestr»,  sicut  et  in  aliis  litie- 
ris  significavimus ,  el  modo  hoc  dicimus  ,  ul  nulla 
novitas  a  sede  apostolica  scribatur :  quia  ei  nos  ant« 
imperatorem ,  et  anie  senatum  hxc  indicavimua» 
dicentes :  Extra  synodos  quaiuor ,  extra  epistolas 
papae  Leonis  ,  nec  dicimus  i(ee  admitiimiis  quidquid 
non  continetur  in  praedictis  synodls  ,  aul  quod  non 
est  scriplum  a  papa  Leone  non  suscipimus  :  quia  si 
volueril  doniinus  noster  qualemvis  novitatem  scri- 
bere ,  pejus  eril  islud  initium  ( vitium  )  quam  illud 
quod  faclum  esi  per  Eutychetem.  Sufflcere  debel 


siae  ordinationis  non  solum  nobis  labores  fecii,  sed  B  Ecclesiac  quod  per  sexagiiita  annos  ab  Eutycheie 


grandes  tribulationcs  :  quia  bomines  festinantes  im- 
pedimentum  facere  generali  unitati,  diversis  roodis 
diversa  impedimenta  fecerunl.  Nostra  erat  proposi- 
lio  de  bis  qui  se  suspenderaul  de  anathemate  in  prae- 
dicia  Ecciesia  ordinare  sacerdoiem.  Non  proposuerunt 
BDte  ocalos  suos  futurum  judicium  palam  dicentes  : 
Omnes  qui  sedi  apostolicab  communicabant  Nesloriani 
aunt :  et  magis  illis  non  debere  credere,  qui  modo  vi- 
dentur  ad  communionem  sedis  apostolicae  revocati. 
Posl  multas  afllictioiies  ,  el  pene  in  tres  menses  a 
Patribus  proiracii  certamina ,  piissimus  imperalor 
sua  auctoritate  Paulum  nomine  presbyterum  de  Ec- 
clesia  Gonsiantinopolitana  elegit  episcopum  fieri  in 
Eeclesia  Aniiochena ,  diccns  inter  alia  el  hoc  testi- 


usque  modo  susiiiiuit.  Nobis  quod  visum  est  scripsi- 
rous  :  in  vestra  potestate  est  deliberare  quod  vobis 
Deus  imperaverit :  quoniam  Iijcc  illi  nitunlur  asse- 
rere ,  eo  inodo  sibi  satisfacere  cupientes,  ita  ui  pro« 
fiteamur  el  dicamus  unum  de  Triniiate  passum  ess6; 
quod  nec  Patres  nec  synodi  dixerunt.  Ista  ideo  per 
singula  exposuimus,  ne  illorum  subiilitas  glorielur  in 
noslra  simplicitale  propter  istas  novas  suas  intenlio- 
nes.  Vitaliano  magnifico  viro  siibrepserunt,  ut  et  lalia 
vindicare  pro  talibus  rebus,  et  contra  nos  quaecunque 
potuit  impedimenia  aflerret ;  cujus  immutationem 
omnis  nobiscum  deflet  Ecclesia.  Quapropter  rogamus, 
ui  consuela  cauiela ,  et  qua  solet  dominus  nosler 
vigilantia,  cogiieiis  ,  et  q'uomodo  suspendendi  sunt. 


monium  de  ipso ,  quia  duobus  annis  in  Anliochia  C  qui  a  nobis  laliler  recesserunl ,  et  a  nostra  commu- 


positos  non  mediocriter  resistebal  Severo  haeretico : 
similia  el  omnes  catbolici  consonabant.  El  omnia 
5sta  de  persona  pracdicli  imperator  se  promisil  ad 
veatram  lieatiludinem  relalurum.  Harum  tamen  tri- 
bulatioiiUffi  provisores  el  socii  el  uniiati  Ecclesiarum 
iropedimento  monachi  de  Scythla  fuerunl,  qui  poslea 
bic  defec^unl  (hinc  discesserunt),  assignati  ab  om- 
Dibus  nihil  pacificum  cogilare,  nd  beatiludinem  re- 
fttram  cucurreruni,  sperantes  subrepere,  el  per  lit- 
leras  veslrae  sedis  suas  intentiones  confirmare.  Isti 
de  sua  proviiicia  episcopos  accusant ,  inter  quos  est 
Paternus  Tomilanae  civitatis  antisies.  Petiliones  ob« 
lulerunl,  et  coacii  piissiroi  principis  et  domini  Vita- 
liani  roagistri  mililum  jussione,  frequenter  ad  audien- 
liam  causae  convenimus ,  non  quasi  volentes  nos  in 
bis  negotiis  occupare  :  quia  nobis  sunt  ante  oculos 
beaiiiudinis  vestrae  praecepla,  qiiibus  praecepistis  ut 
causx  lantum  cui  veiieramus  inienti  nullis  aliis 
ncgotiis  misceremur,  sed  speranles  posse  intentione 
eorum  pacari  *  ad  lioc  descendimus.  Et  quia  nobis 
diu  laboraniibus,  et  illis  nullarn  suscipientibus  ratio- 
nem,  nihil  proficiebat  in  eo  quo  tenebamus,  clemen- 
lissiinus  imperator  in  conventu  publico,  ubi  et  nos 
inierfuimus,  Paierniim,  praedictum  episcopum ,  el 
m;igniAcum  virum  Vitalianum  reduxit  ad  gratiam  : 
accusators  quoque  ejus  suo  prxcepit  episcopo  sup- 
plicare.  Monachi  vero  cuin  similiter  ad  concordiam 
guaererentur,  fuga  lapsi  uialuerunt  de  civitate  disce* 


D 


nlone  fuerunl  sejuncti ;  et  quid  eis  respondealur,  vfl 
quomodo  eorum  capilula  repellantur ;  quia  cos  omnes 
Gonstantinopotitana  catholica  exhorrelEcclesia.  DaiB 
111  calendas  Julias ,  Gonstantinopoli 

SUGGESTIO 

LEGATOftUH  AD  H0BMI8DAM  PAPAM. 

Reliquiai  S.  Laurentii  et  ianctuaria  apostolorum  Jurti" 
niano  eoncedi  petunt^  qui  iUa  in  baitlica  Avoitolorum 
collocare  cupiebat, 

Filius  vester  inagnificus  vir  Justinianus,  res  con- 
venientes  fidei  suae  faciens ,  basilicam  sanctorum 
Apostolorum ,  in  qua  desiderat  ei  licati  Laurentii 
roatlyris  reliquias  esse,  constituit,  sperai  per  parvi- 
tatem  nostrani ,  ut  praedictorum  sanctorum  reliquias 
celeriter  concedaiis.  Habuit  quidem  peiitio  prapdicti 
viri  secundum  morem  Graecorum,  el  nos  contra  con- 
suetudinem  sedis  apostolic;e  exposuimu<.  Acceptt 
rationein.  Et  quia  talis  est  fervor  fidei  ejus,  qui  me- 
retur  quidquid  de  apostolica  sede  depoposcerft,  et 
talis  est  qui  speral  unde  el  salus  animae  et  fidei 
effectus  accrescat ,  talibus  desideriis  postulata  com- 
petil  iion  negare.  Unde  si  et  beatitudini  vestrae  vide- 
relur ,  sancluaria  beatorum  apostolorum  I*etri  el 
Pauli,  secundum  morem,  ei  largiri  prxcipiie;  et  si 
fieri  polest,  ad  secundam  cataractam  ipsa  sanctuaria 
deponere,  vestrum  esl  deliberare.  Petit  et  de  calenis 
sanctorum  apostolorum  ,  ^i  possibile  csl ,  et  de  cra- 
licula  beati  Laurentii  martyris.  Ista  sunl  desideria 


475 


HORMlSDifi  PAPiC 


476 


prflBdiMl  Tin :  in  n«e  M^  Iptlut  etl  inoiiaia.  Propier  A  prxdictu  agetiie  in  rebttt,  «(lim  4uo  pallia  serica  ad 


lioc  In  urbem  ?e8trani  virum  tpeciabileni  Eitiogium 
in  g'8'rianum  direill ,  hde  sibi  satisfacere  judicant, 
sl  de  ipto  fonte,  de  quo  per  omnero  terram  sanclua^ 
ria  aposioloruni  siinl  daU,  inde  et  ipse  reliquias  sus« 
cipere  roereaiur.  Et  bene  facitis  causam  ecclesi^iaii* 
cam  magnopere  in  coniestaiione  Dei  lali  horoini 
oommendare,  cujus  sinceritas  el  iniegritaa  eirca  re- 
ligionero  calholicaro  noia  est  omnibus  homiHlbus. 
Rle  Toloeriini  capsellas  argenteas  facere  et  dirigere ; 
ted  postea  cngiiaverunt  ul  el  hoc  quoque  a  vestra 
sede  pro  benediciione  su*^cipint.  Singulas  lameD 
captelbs  per  singulonim  apostnlorum  reliquiis  fieri 
debere  snggerimus.  Data  iii  oalendat  Julias,  Consian- 
linopoli. 

EXEMPLUW  EPISTOLiB 

JUSTINIABII  AD  nORMlSDAIf. 

Disiensionet  a  monacMs  Scythis  excflatas  ab  eo  coni' 
peicendas.  Apostolorum  reliifvas  »e  enpere. 

Domino  sancto  meritis  betlissinio  et  aposiolico 
domino  patri  papx  flormisdse  Justinianus  vir  claris- 
simus. 

Propitia  Divinilate,  quae  scmper  Ecclesiam  catho- 
llcam  per  iucremenla  fidei  inslituil,  nnitas  ^anclarmn 
Ecclesiiirum  per  doclrinnm  et  auctoriialein  aposlo- 
latns  Yestri  provenil.  Sfd  quoniam  comperimus  quos- 
dam  noniine  monnchos  ,  quibus  magls  discordia  in 
studio  est  qiiam  caritas  et  pax  Dei ,  cupientrs  quae- 
dam  perturbare,  ad  angelum  vrslrum  hlnc  disceden- 
les  iler  arripuii^se  :  quos  beaiitudo  vestra ,  prxsen- 


oruameiituiu  aiiaris  saucioruoi  apostoiorum  direxi 
nius,  quae  susci4>ientes,efficacittimis  precibus  vestris, 
nosiri  jubeie  jugiter  facere  memoriam. 

EXEMPLUM  EPI^TOLifi 

JOSTIFHANl  PER    IIUTRElf    PnOEUPTORlS    AD    HORMISDAII 

PAPAlf. 

PeM  tti  expedito  monachorum  negotio  Joannem  et 
Ueoniium  aJ  $4  remiitaH. 

Qnidquid  est  caiitiiis,  quidquid  firmiot,  ut  pro 
sancta  flde  el  concordia  sacranim  Ecclosia^^um  gera- 
tur,  optamus.  Unde  ad  b«*atiindinem  voslrflin  el  rra« 
ter  nosier  {{loriof^issimus  ViialinnuB  per  Paiilinum 
virnm  subliroem  defensorero  vestrae  Ecclesiae  rcscri- 
psit ,  ct  no«  per  enmdem  signifioare  curavimus  illa 
^  debere  bealitudinem  vestram  perficere ,  quse  paeem 
ct  concordlam  sanctis  coiicedant  Eccli»sii8.  Snbinde 
tamen,  qoi  certius  retponsumad  sinctitaiein  vestrain 
referat,  cnm  litteris  piissimi  nosiri  imperatoris  destio 
navimus.  Nam  quanta  qunptiio  in  partibos  noslris 
orta  est,  potesl  eliam  anletatiit  vir  religiosiis  deren- 
sor  tanclltatem  vestram  instruere.  Unde  petimiis  ui, 
81  est  pos.«ll>ile,  celerrimo  dato  responso  et  satisfactit 
rellgiosis  motiachit ,  Joannem  et  Leoniinm  ad  nng 
remtitniis  :  iiisi  enlm  precibut  et  diligcntia  vestra 
iita  qii»stio  solula  fuorit ,  Teremur  ne  nnn  possit 
Eecletiarum  sanctanim  pax  provenire.  Ergo  cogno^ 
aeenlet  quia  el  mercea  et  periculum  hujus  rei  vobis 
aervatur,  diligenter  iraetate,  el  firmistirouro  respon* 
aam  per  antelatos  religioiot  tuonaehos,  si  esi  possi* 


libiis  ?cripiis  causam  livoris  eorum  cognoscens ,  ita  ^  ">"«•  aniequam  legatut  noster  ad  beatiiudinem  ve 


ul  roerentur,  susripere  et  a  se  longe  pelleredignetur: 
quoniam  vaniloquia  ipsorum  festinantluro  novitates 
iniroducere  in  Ecclesia,  quod  neque  quaiuor  synodi 
Tcnerabiles,  neque  sancti  Lconis  papse  epistolae  con- 
linere  noscunlnr,  in  oroni  loco  turbas  excitare  vidcfi- 
lur.  Quaroobrero  eilam  et  a  vlris  revercndissimis 
eplsenpit  et  diaconibua  directis  ab  apostolatu  vesiro 
ad  nos  angelns  Tester  destlnare  dignetur ,  el  iptos 
digna  correctione  perculsos,  ut  superius  dicium  est, 
pellere  jubeat.  Ergo  haec  petimus  ut  (sleut  tupra- 
dlctum  est )  Ipsas  hnjusmodi  litteras  per  eumdem 
portltorem  ad  nos  dh-igere  magnopere  festinet.  Sunt 
auiem  nomina  eorurn,  Acbilles,  Joannes,  Leontius  et 


ttram  pervenial ,  nobia  remittite  ;  in  hoc  enim  solo 
•imH»  pendet  intemio. 

EXEMPLUM  EPISTOLiE 

JUSTIIflAlfl  AD  HORITNi^AM. 

An  dieendum  sit  unum  de  Trinilate  fuiue  crucifixum. 
Ul  plenlssima  fidei  perfectio  doclrina  benlitiidinis 
Testrae  noblt  proveniat,  iteruro  Eulogiuin  virum 
strenuum  ageniem  in  rebiit  Jnxta  atias  causas,  eti:im 
banc  propter  direximus,  per  quem  vaide  peiimus  ul 
per  omnia  retponso  apostolalus  vesiri  circnmsppc'e 
el  cnutifsimo  in  eonfessione  cathollc»  fidei  confir- 
metur.-Post  teroel  enlm  divlna  mitericordla  donaiam 
Ecclesise  catholic»  uniialem,  qiiidam  asserunt  Cliri- 


Maiirltius  (Maxentius).  Hapc  noslra  ett  maxima  tolli-  m^  slum  Fllium  Dei  Dominom  nostmin  pro  nostra  s.ilnte 


citudinit  cauta,  ne  unitas,  quam  vester  labor  oiatio- 
que  perfeclt,  per  inquieto^  homines  dissipetor,  spe- 
rantes  in  Domino  Deo ,  qnia  sl  quid  est  quod  adhuc 
a  lotius  orbis  pace  dissentiat,  hoc  quoque  orailonibut 
Teatris  apostolicae  sedts  coromunioni  socleiur.  Prse* 
suroentes  autem  de  beatitudinis  Testrac  beneTolentla, 
pnternam  dilectlonem  niminm  petimus  ,  qnstenut 
rcliquiit  tanctorum  aposlolbrum  tam  nos  qnam  bati- 
1lf:am  eoruin  hic  in  domo  nosira  sub  nomine  prftdi* 
ctorum  vencrabilium  consiruciam  illu<iirare  et  illu* 
nilnnre  l:irge  dignemini ;  cognosccntes  quod  nollum 
Dobis  niajus  beneficium  nec  munu<  prapstare  potesiit, 
domiiie  beatissime  pater,  quam  si  hanc  nottraro  pe- 
tUloneroadimpleTeritis.  Subito  aulem  i^er arripienle 


came  crucifixuro  iinum  deTrinilatedeberepraedicari : 
quod  si  snscipiendum  sit,  psterna  proTisione  revercntia 
Tcstra  caulitS'mo  tuo  retcripto,  quid  seqni .  quidve 
super  boc  CTitare  debeamus,  nos  cerliorare  dignetnr  : 
quoniam  Terba  videntor  faeere  dissensionem  :  nam 
sensus  inler  cathol<cos  onines  unus  esse  prohatnr. 
Imponite  igilur  vobit  semel  sn^ceptum  laborem, 
sancie  ac  Tenerabilis  Pater,  etiam  in  hoc  praedeccs- 
sores  vesiros  seqoentes ,  quornm  memoriam  et  .'^rn* 
plecilminl ,  et  consorlio  pontificalus  ornalis  ,  et  de 
hae  inteniiene  liberot  nos  properate  reddere  et 
seeurot.  Hoc  enim  credimus  essc  caiholicum  ,  quud 
Teslfo  religioto  responso  nobis  fuerii  iniiiiiatnin. 
Qiiia  Tcro  dictum  etl  Scytliicot  roonachos  bac  ratione 


47T  EPISTOLyf: 

ad  sedem  Tesiram  accessisse  pro  traditioue  Patnim 
et  ordine  rcgnlaram,  praebilo  eis  responso,  niliil  for- 
inidanie,  ad  nos  cum  Testris  litterls  jubete  remiitere. 
Quarum  etiam  exemplnria  consignata  praedlclo  viro 
atrenuo  Eulogio  dar!  prxcipite.  Hxc  enim  omnia  idro 
petimus  tos  disponere  cautius,  ut  ne  locus  mendado 
^el  insidiis  detnr :  qnoniam  snmmo  cum  dcsidefio 
fidem  catiioHcam  amplectentes ,  Testra  doctrina  nni- 
Intero  universo  orbi  petimus  condonare. 

EPISTOLA  LXVf. 

AD  JISTINUNUM. 

Monachos  Srytha$  ante  legatorum  adventum  Eoma  non 
di$eeituro$,  Apoitolornm  $anetuaria  tran$mittU. 

Hormisda  Justiniano  viro  illustri. 

ha  magnificenli»  veslrx  animum  vigere  novimus 
feiigionis  afiecto,  ut  beneficium  a  vobfs  in  perfectione 
paeis  Ecdesiae  veliiis  magis  exigi  quam  rogari ,  judi- 
cantes  meritis  evrellenfM!  vestrae  proficeie ,  quod 
fos  generalitatis  desiderio  ronlingit  offerre.  Unde  et 
nos  a  vobis  praesumpte  qiirerimns  tanquam   debitnm 
quod  meritis  vestris  novimus  esse  prorulwruro  :  et 
ideo,  domine  fiti,  snb  omnl  caritate  saliitantes,  spe- 
ramus  ut  immineatis  operi  quod  Domino  adjuvante 
funda^itis,  memores  divini  lestimonii  :  Qui  peneverth 
terit  u$que  in  finem,  hic  ratvut  erit  (Matth.  x).  Prac- 
terea  monacbos  ,  quos  venisse  Romam  significnstis 
liUeris  vcslris,  ad  propria  moxvoluimusreverti.  Sed 
quia  sub  testiflcaiione  potentine  divinne  dicebant  per 
in<iidias  in  itinere  paratas  vittc  siist  nere  se  posse 
discrimen,  volentos  redire  Const-mtinopolim  ,  passi 
non  sumus  violenter  expelli.   Quapropier  necesse 
babuimus  venientibus  legniis  noslris  inquirere  qiia 
rcvera  faciente  causa  inler  eos  foerit  commota  dis- 
cordia.    Beatissimorum  vero  apostoiorum  Petri  et 
Pauli  sanctuaria,  sicul  retigiosissimo  quaes-stis  affe- 
(lii ,  per  iiarum  portitorem  sub  omni  veneratlone 
transmisimus;  optantes  oraiionibiis  eorum  ut  mentis 
vestr»  oblatio  et  desideria  gratiae  sint   Divinilatis 
accepui.  Petimus  itaque  ut  tam  de  bis  quae  geruntur 
pro  concordia  qiiam  otiam  de  incolumitatis  vestrre 
bono  nuntietis  sollicitudini  nosir.T  gandium,  currentc 
pagina  litterarnm.  Dala  iv  nonas  Septembris,  Euiha- 
rico  viro  ctarissimo  consule  (aniio  Domini  1^0). 

EPISTOLA  LXVil. 

AD  EUMDEM 

Sc^:kM$  mamehQs  ante  legaiorum  ad^enLHm  Roma  non 

diicenuroi, 

fionnisda  Justiniano  iliuslrl. 

Eulogio  viro  clari&siroo  filio  noslro  deferente,  litie- 
ras  celsitiidinia  veslrae  suscepimus,  eoque  remeante, 
debituro  persolventes  salutaiionis  oflicitim,  significa- 
mus  Scytbas  moiiachos  allegasse  plurima  qux  nos 
relinquere  indiscussa  non  possuimis  :  sed  legatorani 
nostroruin  Deo  juvnnle  fc^linemus  adventum  :  pro 
qua  re  eos  in  Urbe  credimus  leiinendos  ,  a  qua  nec 
ipsi  ordinatione  dissentiuui.  Amplitudinem  vestram 
tamen  reinere  confidimus,  quod  de  ipsis  nobis  prae- 
terito  tempore  litteris  desiinaiis  scripserini.  In  quo- 

(f)  V.  C.  lu  le^^it  GoUectio  Aveliana  ros. 


ET  DECRETA.  478 

A  rum  allegationibus  cum  legatis  remeantibus  conipe^ 
temer  fuerimus  inslrucii  ,  si  quid  reprehensione 
dignum  cogniiio  nostra  repererit,  necesse  est  ut  circa 
eos  teneamus  ecclesiasiicam  disciplinam.  Vicioreni 
prsBterea  ,  qui  diaconi  habere  perhil)elur  officiiim, 
cujus  fidem  hi  ipsi  monachi  vehemenler  acrusant, 
vcl  afios  qui  perversas  forsitan  objiciunt  quseslinnes» 
ordinatione  domini  filii  nostri  clementissimi  impera- 
toris  ad  nrbem  vobis  suggerentibus  dirigantur[stc],  ut 
nniversas  allegationes  de  quibus  coniendunt  nos  pos- 
slmus  aguoscere. 

SUGGESTiO 

DIOSCORI   DIACOM  AD  HORMI^^DAIf   PAPAM. 

Ab  hmetkcrum  $e  caniorlh  car&re.  Victorem  t^iaco» 
nnm  cathoVcam  fitlem  profesium.  Scvthai  monachtfi 
B      Chaleedonpnse  eoneifum  tlamnafie.  Suam  pdem  ex* 
ponit^  quam  ponlificii  jud  cio  iuhmittH, 

Per  EiilogiHm  (a)  virum  suhlimem  litteras  iieatitu 
dinis  vestrae  suscepimus  ,  in  quibiis  significasiis  in« 
lenlionem  monachorum  Scytharum  ,  et  qunmodo 
visum  fuerit  apostolatui  vpstro  episcopo  Consianllno- 
politano  causam  delegare  ,  ul  ipse  inter  eos  ,  et  qul 
ab  eis  Impetuntur  audiret  :  mihi  quidem  non  displl'- 
cner.it,  quia  ubi  conscientia  cum  Dei  ftdjutor'o  nuHa 
formidine  lerrelur ,  a  nullo  dcbet  declinare ;  imo 
magis  festinare,  ul  per  examen  quod  verum  est  om- 
nibus  manifestetur.  Significastis  mihi  ab  illis  conte- 
slationem  dalam  ,  ul  non  mihi  haRrelici  Junperenlur. 
Quos  dicunt  hnpretico?  ego  Ignoro,  nisi  illos  l  rte  qii! 
synodiim  Cbalcedonensem  suiscipiunt ,  quos  ego  ca- 

C  iholicos  dico.  Viclor  diaconus  dicllur  :  quidamciim 
isto,  anteftuam  nos  Constantinopolim  ingrederemnr, 
hahuerunt  intenlionem  ( conlentionem )  de  uno  do 
Trinitate  crucifixo  ,  ct  de  Chrifto  composito  ,  et  do 
aiiis  capitulis  (b)  nobis  hic  posilis  :  obtnlerunt  c  ntra 
ipsum  libellum  tam  nohis  quani  episcopo  Conslnnti- 
nopolitano.  Convenimus  in  domum  eplseopi,  ut  inler 
eos  intentionem  ,  quae  vertehalHr ,  agnosceremiis. 
Pra^dictiis  episcopns  synodum  Chaleedimensem  pro- 
lulit :  legit  anie  omnes  omnia  quae  sunt  in  eodero 
conellio  constitiita ,  dicens  :  Pr.Tier  isla  nihil  milil 
aliud  dicatur.  Qui  sequitur  ista  poieat  inter  catl 
eos  ease.  Viclor  respondit  :  Suseipio  simi|iCBr  en 
eplstolas  papae  Leoni8,et  smcti  Cyrilli  epistomftjjjno- 
dales,  qu»  mwx  in  Chalcedonensi  concilio  allegatae  : 

^  et  roanu  subscribo,  et  sacramentia  confirmo  isia  me 
suscitiere  ,  et  praeier  isu  nihil  aliiid  praedicare  :  etai 
Inventos  fuero  aliquando  eitra  ista  aliiid  praBdicans^ 
nuliam  circa  me  pelo  misericordiom.  Scyllne  e  con* 
tra  inchoaverunt  dicere  :  Addatur  et  unos  de  Trini- 
tale.  Nos  e  conlr<i  diximus  :  Quod  iion  est  in  qualuor 
conciliis  definitum ,  nec  in  epislolis  beali  papae  Lco^ 
nis,  nos  nec  dicere  possumus  nec  addere.  Displicuit 
hoc  dictiim.  Vicior  autem  utrum  sincero  aniroo  h.vo 
diceret  an  ifolose  ,  quis  nosse  polest  nisi  qui  coriia 
cognoscil?  Verba  ista  nos  audivimus;  Dei  csl  aniinum 
judicare.  Posie:»  sine  iioins  magnificus  vir  Vitalianui 
magisiermirnum  inter  se  el  epistopum  Consiaiilino- 

b)  ^dll.  RoiH. ,  nobii  hinc  poiitii. 


479  flORMlSDi£  PAPiCl  4<I0 

poliUnum  vocaverunl  pru^dictum  Viclorem  ,  locuii  A      Diouorum  non  probaue,  Se  aliquem  ad  pontificem 
sunl  enm  eo  :  quid  dennierint  inler  se »  nescimus. 
Poslea  nec  Viclor  ad  nos  venil,  nec  est  causa  dicta. 


Isli  tamen  Scylb»  (sciat  beaiiiudo  veslra)  omnes  qui 
accipiunt  synodum  Chalcedonensem  Nestorianos 
dicunt,  dicenies  :  Non  sufficii  syiiodus  contra  Nesio- 
rium  ,  el  sic  debere  synodum  suscipere  quo  modo 
ipsi  exposuerinl :  qui  liomines  quales  suiit,  et  quales 
inientiones  habent,  et  quid  volunt  in  fide  caibolica 
introducere,  cum  Dei  adjutorio  maiiifeslatum  est 
omnibus  caiholicis  :  nec  indiget  causa  meo  labore, 
quam  pro  sua  misericordia  Deus  produxit  ad  lucem. 
£go  quod  a  Patribus  didici ,  quod  semper  Ecciesia 
c  itbolica  servavit,  non  lacui,  non  abscondi.  Uiius  est 
Deus,  de  quo  Moyses  loquiiur,  dicens  :  4«(/i,  lirael. 


deitinalurum  ut  quteilionei  terminet. 

Jusiinus  Augustus  Hormisds  papae. 

Quanto  flagramus  studio  pro  coliigendis  concorJia 
sacratissimis  Ecclesiis ,  jaindudum  nos  palam  fecisse 
dignoscilur  :  qul  et  ineunte  nostro  imperio  sauclilu- 
dinem  vesiram  admonendam  duxiinus ,  quo  cerios 
dirigeret,  ut  inlerventu  eorum  reuiedium  aliquod  his 
rebus  inveniri  possil.  Et  anlequam  advenerint  qiii 
destinali  sunt,cuncta  prsparavimus ,  quo  faciliiis 
transigerentur  quse  per  hanc  floreniissimam  urbeni 
disponenda  fuerant.  Verum  quoniam  preces  nostro 
numini  porrectae  aunt  ex  diversis  Cois  provinciis, 
ceria  quxdam  dissereniibus  pro  fide  caiholica,  secre- 
laque  suae  menlis  declarantibus ,  quae  apud  se  pro 


Dominui  Deui  tuui,  Deui  unui  ei<  {Deut,  vi);  et  in  B  individua  Trinilate  consliluta  lcslantur,  quxque  fir- 


alio  loco  ail :  Dominui  iolui  docebat  eoi,  Unius  sub- 
siautiae  credimus  Trinitaiem,  quomodo  pncdixi  unam 
deilalem ;  tres  personas ,  quia  nec  plures  deos  dici- 
mus  9  credenles  unum  Deum  esse ,  id  est  Patrem,  et 
Filium,  et  Spiritum  sancium,  nec  tres  persouas  ne- 
gamus,  ne  Sabellii  dogma  videamur  sequi.  Verum  est 
personam  Filii ,  id  est  Verbi  Dei ,  consubsUniialem 
Palri ,  et  ipsa  caro  facla  est  ;  ipsa  in  utero  Mariae 
habilavil ;  ipsa  naluram  bumanam  suscepit  sine  pec- 
caio  ;  ipse  Filius  Dei  homo  factus  naius  est  de  vir- 
gine  Maria ;  propler  quod  eam  Dei  geDitriceai  dici- 
wus  et  credimus,  quia  unitas  divinitatis  et  bumani- 
tatis,  quse  fieri  coepia  est  ex  quo  Mariae  angelus 
Gabriel  annuntiavit  dicens;  Ave,  Maria^  gratiaplena^ 
Spiritui  ianctui  $uperveniet  tn  te  (Luc,  i) ,  etc. ,  non  G 
tantum  in  utero  non  est  divisa,  sed  nec  in  partu,  nec 
In  nutrimentis,  oec  in  passione»  nec  in  sepukro,  nec 
In  resurreciione ,  nec  in  ccelo  separata  esl :  quia 
onus  est  Filius  Dei  Dominus  nosler  Jesus  Christus, 
Don  in  personis  divisus  ,  non  in  naiuris  separatus, 
neque  in  poieniii  diversus.  Idem  esi  namque  et 
susiinens  passionem ,  quia  omnes  homlnes,  aut  divi- 
deiis  quemadmodum  Nestorius,  aut  negans  quomodo 
Eulyches,  aut  minus  incarnationem  credens  quomodo 
ApoUinaris ,  aut  phaniasiam  inlroducens  quomodo 
Manes,  a  lide  caiholica  sunt  incisi;  honiines  operarii 
iniquitatis ,  et  liosles  doctrinx  aposiolorum.  ista  di- 
dici,  isia  audivi  a  majoribus  noslris  :  eisi  forle  exlra 
ibta  quid  debeainus  sequi  ignoro,  expoiiente  beatiiu- 


miter  sese  recepturos  oslcndiiur  (osiendunt) :  hisque 
releclis ,  Dioscorus  aliqua  asseruit  non  coovenicnii 
ordine  insert^i  fuisse  :  meriio  duximus  aperieiida 
vobis  ea  quae  somus  edocti.  Non  multo  itaque  post  a 
nobis  quidam  destinabitur  ad  certiorem  faciendam 
b.'atiludlnem  luam  super  omiiibus,  et  insinuandas 
vobis  supplicationes  quae  nobls  oblatae  sunt,  ei  re- 
sponsum  pietaiis  vestrae  referendum ,  quo  possint 
resecari  landem  dubitationes  incongrux.  Securi  igi- 
Jlur  de  nostro  concilio ,  solliciiis  orationibus  placare 
Dobis  Divinilaiem  summam  dignemint.  Daia  xiv  ca- 
lendas  Februarii,  Ck>nstantinopoli ,  Yiialiano  et  Ru- 
allco  consulilms  (anno  Domini  520). 

RELATiO 

JOANNIS  BPISCOPI  CONSTANTINOPOUTANI. 

Imtantem  donumcd  pauionii  diem  recte  celebrari 
XIII  calendai  Maiae. 

Domino  per  omnia  amabili  Deo ,  aanctissimoque 
fratrl  comminlstratorl  Hormisd»,  in  Domino  salo- 
tem. 

Quemadmodum  puro  corde  et  earitate  spiriiuali 
apud  nosmetipsos  habemus  te ,  frater  carissime ,  et 
qoemadiiiodum  te  per  omnia  ducimus  venerandum, 
ex  operlbus  his  satlsfactum  ease  vestrae  reverentiae 
judicamus,  domlnicae  olMequentes  vocl  manifeste  cla- 
manti :  Quce  vuttii  ut  faciant  vobii  hominei :  iic  et  voi 
facite  eis  {Matth,  vii) ,  et  apostolicam  doctrinam  am- 
plectentes  docentem :  Voi  invicem  honore  prmenientei 


iiinA  vaeti.^  nAi»..».»^  i^.i  ...^  •««..:    ij«      .•     .  H  ( l^om,  XII ).  HflBC  opeHbus  osieiidere  fcstinamus, 

dine  veslra  neeesse  esi  iiie  sequi.  Maxenlius  tainen,  H  ^.      ,       •      i  wi       i  •     i»  ^      •• 


qui  sub  abbaiis  vocabulo  dixit  se  congregsitioneui 
babere ,  si  inlerrogeiur ,  aut  cuiu  quibus  nionachis 
vixii ,  aul  in  quo  monasteriu ,  aul  sub  quo  abbaie 
monacbus  factus  esl,  dicere  iion  potest.  Simiiiler  et»i 
de  Achille  dicere  voluero ,  rem  facio  su|>ervacnam  : 
cui  sulficit  semper  laiere  propler  conscieniiam  suam 
ab  oninibus  caiholicis  damnalam.  DaU  idibus  Qclo- 
biis  Eiitharico  consule  (anno  Domini  519).  Accepta 
IV  cileudas  Decembris,  Rustico  viro  clariss'inu  con- 
aulc  (anno  Domiiii  5:20). 

EPISTOLA 

JUSTINI  AD  HORIIISDAII. 

Brecii  de  fide  qucntiones  coni\nente$  tihi  oblala$t  ea$ 


vliiculum  insolubile  spiriluali  cariiate  ad  uniiionem 
(adunatioiiem)  sanctarum  Ecclesiarum  coniiiienies, 
quo  nec  contrariorum  spirituum  ictibus,  nec  fluctua- 
tioiiibus  malorum  principis,  vei  veriiaiis  inimici  titu- 
bare  possiinus,  auxlliante  nobis  sancta  ct  consubsian- 
tiali  Triiiiiate ,  intercesslone  gloriosae  et  verae  Dci 
genitricis  Mariae  :  per  quae  praecipue  nobis  ,  doniinc 
atque  aanctissime,  immobilem  permanere  oramus 
nostrarum  vestrarumque  saDCiamm  Ecclesiarum  sta- 
tum,  DlbiiomiDoa  et  inaeparabilem  cuslodire  fidci 
unitlohem  :  potens  est  enim  Deus  vicioriae  palmam 
aperantilHis  In  euin  sine  certamine  condonare.  instan- 
tis  auteiu  dominlcae  passiouis  numeruui ,  qui  vestris 
continetur  liiteris»  ex  repositls  apud  nos  di^i  paaclia« 


481  EPISTOL^  ET  DEGKETA.  48^ 

lis  annailibus  recte  habere  significamus  *  (et  anie  A  ^^^erint,  lania  falsa  per  nostram  absentiam  dicturi 


quidem  scientes) ,  et  nunc  scrupulosfus  r^quirentcs, 
sioe  dubiiatione  mundi  festiviiatem  incolumes  nos 
celebrare  xiii  calendarum  Maiarum  die  optamus  :  qui 
est  proprie  nonus  decimus  dies.  futuri  mensis  Aprilis. 
Orate  igitnr,  et  circa  nosiram  memoriam  nuUam 
oblivionem  Tcster  aniinus,  sanctissime,  babere  digne- 
tur.  Omnem  quae  cum  vestra  est  sanctitale  in  Gbristo 
fraiernitalem  ego  quoque  etmei  plurimum  salulamus. 
Alia  manu  :  Incolumis  in  Domino  ora  pro  nobis, 
amabilis  Dei  et  sanctissime  frater.  Daia  Constantino- 
poli ,  xnr  calendas  Februarii ,  Vitaliano  et  Rustico 
▼T.  cc.  cqnsulibus  (anno  Domini  5!20). 

SUGGESTIO 

GERIUin  EPISCOPI,  FELICIS  ET  DIOSCORI  DIACONORUH,  ET 

BLANDI  PRESBYTERL 

Dorotkium  HeracUam  (uhu  perduclum,  nee  impera" 
lorem  permi$i$se  ut  Homam  duceretur  :  inde  antem 
a  quibu$  (ueril  dimi$8Ui  ignorari,  De  pa$ehaU  die 
Orienlatem  Ecele$iam  cum  Romana  convenire, 

ReTerenda  Testri  aposiolatus  alloquia  per  filiot 

vestros  Leonem  atque  Eulogium  desiderabili  hilariiate 

suscepimus ;    quorum  prius  prseceptum ,  cur  quae 

Tbessalonicae  contigerunt  non  iiisinuavimus,  argue- 

bat.  Sed  longe  ante  ejus  advenium,  occnsione  com- 

panta,  curavimus  significare  quaecunque  vel  ruinore 

venieniium,  vel  eorum  qui  pertulerant  scriptis,  quo- 

rum  exempla  subter  adjunximus  ,  vel  piissimi  prin- 

cipis  narralione  coinperimus.  Secuia  est  vindiclae 

promissio  :  adeo  ut  Dorotheus  Thessalonicensis  epi- 


sunt,  quanta  potest  diabolus  invenire.  Nam  si  hic  iu 
conspeclu  nosiro  plura  tentaverunt,  et  domino  no« 
bisciim  stante  confosi  sunt,  quanta  facient  per  al>- 
sentiam  nostri?  Ut  ergo  eorum  possii  dissipari  ma- 
lignitas,  jubete  nobis  praesentibus,  si  ad  audientiam 
pro  peccaiis  veutuiu  fuerit,  ut  constet  apod  bomines 
nos  immeriio  mortuos  esse,  et  illos  pairociuio  pecu* 
niae  laborare.  Nos  enini  eos  in  omnibus  in  conspecin 
senatus  convincere  possumus,  quod  baeretici  perfccti 
sunt ;  tunc  demum  eorum  potest  monstrari  fallacia. 
Item  dicendum  :  Si  baereiici  non  sunt,  quomodo 
ante  duas  bebdomadas  quam  nos  venissemus  sta- 
tueront  omnes  in  unum  episcopi  ne  quis  missas  fo- 
ras  civitatem  teneret.  Sed  binc  omnes ,  ut  et  inulti* 
B  tudo  esset  futurae  seditioni  congregata ,  et  doceri 
possit  secundum  errores  eorum.  Qui  postquam  sen- 
serunt  nos  venisse  publicaverunt,  festinandum  esse 
cum  parvulis,  ne  persecutione  veniente  pagani  mo- 
rerentur  infantes :  et  tunc  velut  ad  alterum  Pascha 
tanios  baptizaverunt ,  ut  consuetam  festlvitaiem  su- 
perareot.  liem  dicendum :  Si  bxretici  non  sunt,  quo* 
modo  tanta  sacramenta  confecerunt ,  ut  canistra 
plena  omnibus  erogarent ,  ne  imminente  (sicut  dice^ 
bant)  persecuiione  communicare  non  possent?  Item 
si  haeretici  non  sunt,  posiea  quare  accusati  sunt  ges- 
tis  a  Gandido»  viro  sublimi,  vicario  magistri  militom 
praetorianorum  in  judicio  praefectorum  ?  Et  si  matu- 
rum  periculum  cognoscent  adfuturum,  quare  denuo, 
tanquam  damnandi,  velint  subvenire  iterum  parvulis 


Kopus  ad  Heracleam  dednceretur  civitatem,  donec  ^       .    .        .  ,     .. 

^^  ^   . .  .    .    1  .     .  ,  C  cupienies ;  tanta  rursum   et  confutati  exercuenint 

causa  lermmum  repenrei.  Inter  haec,  secundum  ea^  ,  *^..       .         .  ..         i.       .  /  j. 


quae  praecepistis ,  auctoritatem  apostolaius  vesiri 
principi  insinuare  curavimus,  ut  ad  percipiendam 
docliinam  catholicae  purilatis  Romam  praefatus  Do- 
roiheus  una  cum  Aristide  miitereiur.  Qui  respondit 
caoeam  non  esse  pro  qua  Romam  delegarentur  an- 
diendf,  ubi  sine  accusatorum  controversia  se  possent 
libf riu8  excusare.  Sed  repenie ,  duin  haec  geruniur, 
ab  Heraciiensi ,  quantuni  agnovimus,  in  qua  leneba- 
lor,  dimissus  est  civitate  :  quam  ob  causam,  vel  qua 
raiione,  aut  conditione,  vel  quibos  agentibus  igno- 
ramos.  De  paschali  die  vestra  beaiitudo  cognoscal 
eooeordare  Orienialium  cum  aposiolica  sede  senten- 
tiam,  ut  xiii  calendarum  Maiarum  die  fesiivitas  cele- 


baptismaia  •  ut  vere  cunctis  se  hareticos  ostendis- 
seut :  ad  quam  rem  satis  et  magnifica  polestas  prae* 
feclorum  gravissime  indignata  esi.  liem  si  haeretici 
non  sont,  quomodo  cum  in  baptisterio  absconditi  es- 
semns,  consilium  inier  se  hahitum  per  noctem,  vel- 
uti  de  periculo  liberarenos  voleiites,  in  navi  mitlcre 
voluerunt,  ut  hac  occasione  mari  praecipiies  darcu- 
tur?Gumquenos  respondissemus  per  Demetrium  el 
Andream  diaconos  :  Omnes  nos  apud  vos  esse  co- 
gnoscunt ;  quomodo  pcr  noctem  navigare  possuinus ; 
sed  si  vos  vere  pro  nosira  salute  consuluistis,  cra- 
stina  die  secrete  quinque  vel  sex  senatores,  qui  peri- 
culum  substantiae  vel  salutis  suas  metuunt ,  una  cuiu 
magistrts  milituro  et  vicario  Gandido  comite  jubete 


braoda  speretur ,  sicul  Joannis  quoque  Gonstantino-  -.  advocare ;  cognoscantel  ipsi  ubi  transferimur,  et  fa- 

nAlifb.ii  •nfietftt*  ■.AlAftlAMA  Al*i.Alk.Sa      C.^^^^,^»   ... — '      • i     «..i .    .       _;_      . ■* .*  ..        •    . 


pdiiani  antistitis  relatione  clarebil.  Superest  ul  ora- 
lionis  bealitudinis  vestrae  adminiculo  celeriter,  sicul 
Gupimus,  vestris  mereamur  praesentari  vestigiis. 

INDIGULUS 

QI7I   DIRECTU8  E8T  A  JOANNE,  EPISCOPO,  VEL  AB  EPIPUA- 
NIO  PRESBTTERO  DE  THES8AL0NICA. 

Thei$alonicen$ittm  crimina  narrantur. 
Si  pro  peccatis  nosiris  isti  qoi  hinc  adducti  sunl 
episcopi  Gonstaniinopolim  foerint  ingressi,  noii  di- 
camus  quod  imperatorem  visuri  sunt  modis  omnibuSt 
sed  qood  el  suis  locis  restituentur.  Tantas  enim  pe- 
cunias  secum  detulerunt,  ut  non  homines,  sed  pos- 
eiiit  angelos  excaecare.  Si  ergo  (quod  absit)  ingressi 


cimus  quod  jubent ;  sin  autem  soli  secretim ,  hoc 
non  facimus;  tunc  illi  non  invenientes  effectum,ad 
horam  tacueruni,  et  alia  die  iterum  fieditioneiii  po- 
puli  commoverunt  :  unde  vix ,  Deo  volente  evasi- 
mus. 

SUGGESTIO 

DIOSCORI  DIACONI  AD  HORNISDAM  PAPAU. 

Epiphanium    in   locum   Joannii  Comtantinopolilani 

$uffectum, 

Erat  optabile  et  voto  nostro  conveniends  conso- 

nantia  praeteritis  aiinnntiare,  scilicet  pontificem  Gon« 

siaiitinopolitanae   Ecclesiae  Joannem  esse  stipcrsti- 

tem ,  et  confessionem  libello  ediiam  ;  cujus  merita 

non  csi  dubium  Deo  placere»  qui  inter  c^tholicos  e| 


*  Ansiilis  inclusa  in  Labbeoomissasupplevimusexedit.  Rom, 


485  IIORNlSDiE  PAPi£  484 

conitnunicatores  sedis  aposlolicx  meruii  ad  aliam  ex  A  dica?n?  omnem  prxconiorum  fontem  transcenden- 


hac  vita  discedere.  Iii  cujus  locum  Epiphanius  qui- 
dam  presbyter  quondam  syncellus  ejus  successii , 
cujus  iiiiiia  bona  videntur  :  naiii  rallonabilia  loqui- 
tur,  ei  promitiii  PUrum  se  regu/as  servaturuni,  pa- 
cem  unitaiemque  ordiuaiam  non  dissipare,  sed  uiagis 
augere.  Ista  sunt  qiK£  promitlit.  Quiil  tamen  opere 
posbit  implere,  adhuc  ignoramus.  Ilassiquideni  litle- 
ras,  quaria  post  ordinaiionem  ejusdem  die,  reperla 
occasioue  iransmisimus  :  necduin  cum  eo  communi- 
cavimiis;  non  quasi  resistentes,  sed  quia  adhuc  abeo 
noii  sumtis  invltaii.  Superest  ut  beatitudinis  vestrae 
insisiat  oratio,  qu»tenus  divinx  gratiae  adjutorio  lalis 
eruinpat,  per  quein  de  perfecta  possimus  unitate 
gaudcre.  Accepta  vii  idus  Aprilis,  Rusiico  viro  cla- 
rissimo  coiisule  (anno  Doinini  5iO). 

RELATIO 

SY.NODI  CONSTANTINOPOLlTAIfiE  DE  OBDINATIO!IE  EPIPHANII 

EP1>C0PI. 

Epiphaninm  ephcopum  elechtm  $igmficat, 
Dotnino  nostro  sancto  ac  beatissimo  patri  patnim 
archiepibcopo  et  patriarchae  flonnisdx  Theophilus, 
Basilisciis,  Isnias,  Anastasius,  Palcrnus,  Martianus 
et  csctera,  sancta  synodus  quae  inConstantinopolitana 
est  civitate  congregata. 

Innumernbilem  etlniiivestigalamniagni  t>6i  et  S:il- 
tatoris  nostri  Jesu  Ghristi  sapitntiam,  quanlum  ho» 
roinibns  datur  intelligi,  co  isiderantes,  caritntcm  ejns 
inimensam  Jnste  miramur,  ct  cum  roagna  clnmamns 
foce  :  Qiiis  loqnetur  poteutias  Domini ,  andita$  faciet 


tem.  Ilis  ergo  virtutibus  pollens ,  non  Immerito  pro- 
prias  et  creditas  sibimet  maximas  ficclesi»  curaa 
sapienter  et  lionorifice  gessisse  dignoscltur,  habens 
In  menie  lllud  quod  a  sacrl  cantici  auctore  relatuia 
est :  0$  meum  loquetur  laptenfiam,  et  medltatio  cordii 
fitfi  prudentiam  {P$at,  i.xxxviii).  Unde  secunduiu 
rectam  et  probabilem  fidellssimi  et  Christianisiitii 
nostri  princtpis,  et  piisslmae  reginae,  et  glorlosissimo- 
ruqn  communis  relpublicx  procerum  sententiam, 
nostra  qooque  etiam  omnlum  ln  hac  nrbe  habitan* 
tium  tesiiflcatione,  judieium  Panli  mirabllls  coinmu- 
Dis  Ecclesiae  docloris  non  esl  in  eo  fraodatitm,  qul 
irreprehensibilem  debere  esse  episcopum  denuntiat 
(I  Tim,  iii)  :  ita  et  nostrnm  ponlificem  ¥irtiiiibui 
^  undique  coronatum  esse  Tidemos.  Igitur  ecclesiasti- 
cam  lcgem  implentes,  apostolatui  vestro  salutationis 
debituin  per^olTentes  ofDcium ,  speramus  ut  amplius 
caritatis  vinculum  el  paternum  affectum  circa  iios 
cariias  vestra  cusiodire  dignetur,  et  sapienti  guLer- 
natioue  el  humiliiatc,  quae  Gbnaiianuai  decet»  ot 
mansuetudine,  quae  ad  raiionabilis  tradiii  vobis  ovi-* 
\ii  saluiem  pertioet,  peragatis,  commune  lucruxn 
exisiimanieSf  qnod  per  vos  etvesirum  germanum  ec 
coMmiuistratorem ,  nostrum  autem  doroiiium  et  pa« 
triarcham,  pacem  totius  orbis  Ecclesiarum  ease  pro- 
visam.  Fraler  enim  a  fratre  adjuwui  tpirilualiler,  mn- 
riM  e$t  inexpugnabilUf  et  civiuu  t»imi/a,  ex  divinis  eat 
accipere  Scripturis.  Nam  (a)  in  iniercessionibus  Te- 
strae    beatitudinis  generaiis  tran(|uiilita«  Ecclesiia 


omne$  laude$  eju$  {P$al,  cv)?  Ccce  enim  per  bonam  Q  ortbodoxorum  fuerit  redonaia,  gloria  quideni  in  ex- 


voluniaiem  sanctas  et  unius  essentiae  Trinitatis,  et 
iulercessione  t;loriosaB  Mariae  virginis,  stiidio  quoque 
et  vigilantia  Christiunissimi  et  lidelissimi  imperaioris 
et  piissimae  reginae,  olim  qux  fuerant  membra  divisa^ 
per  Spiritus  saiicii  gratiam  ad  unitaiem  et  carilatem 
perfectam  sunt  redacta  :  et  sicut  Moyses  cl  Aaron 
duces  Dei  vere  culiurac  Israeliticac  nominati,  nunc 
Ita  et  nos  gaudenles  clamamus  :  Cnniemu$  Domino  : 
glorio$e  enim  honorificatu$  e$t,  Adjutor  et  protector 
faetu$  e$t  mihi  in  $alutem  {Exod,  xv).  Et  haec  seniire 
et  praedicare  cum  fiducia  sunius  edocti.  Considerao- 
tes  auiem  caritatem  et  Deo  amubilem  vestrae  beati- 
tudiuis  vitam  etiam  ex  his  qui  a  vobis  sunt  desiinati 
reverendssimi  legati,  similiier  et  pacetn  sauctarum 


celsia  Deo  omniuro  Salvatori  per  angelos  cum  lctitia 
referetur»  pax  vero  in  terra  confirmabiiur  :  bona 
autem  voluntas  fi^lelibua  (iii  fidelibus)  comrounia 
Domini  et  Salvatoris  noairi  Jeau  Cbristi  servis  fun* 
detur.  Adjicient  igiiur  noatria  supplicationibus,  quod 
minus  dicium  est»  Joanoes  sanctiasimns  episcopus 
Claudiopoiitanae  civiiatis  iioster  conHuinistrator;  et 
HeracJianiis  revereodiasimus  presbyter  Saiiciae  Ma- 
joria  eccleaiaa  et  cobalMUtor  prsdicti  sanctisaimi  ar- 
cbiepiscopi  et  patriarclise  £pipbami »  et  Constauiinua 
ylr  reverendiaaimua  diaconua  ejusdem  tancta?  eccle- 
sio*,  qui  prolM&iooem  auae  rtctse  fldei«  et  bonae  voiun- 
latisoliiu  his,  qui  a  vesira  apoatoliea  aede  fuerani 
direcli,  dediase  cognoscuiiUir :  digiii  anieffl  et  vestraa 


Dei  Ecclesiarum  Um  scnioris  quam  novellx  HomaE:,  D  sanciitaiis,  et  adminiatratioiie  [F.  adoiinislrationia- 


cui  nos  ipsi  participes  fuisse  moustramur,  bono  pa- 
atori  et  principi  oronium  Cbristo  Deo  nostro  con« 
suete  graiias  refcrimus.  Nain  post  obitum  saoctae  re- 
cordationis  quondam  arcliiepi^copi  et  patriarchae 
Joannis  Constantinopolitan»  ciTltatis,  D.us,  qui  pro- 
priam  sanctam  Ecclesiam  in  petra  rectae  fidei  incor- 
rupu  fundavit,  et  porus  Inferni  non  praevalere  ei 
decrevii  (Maiih.  xvi),  dedit  nobis  sanctum  pastoicm 
et  palriarcham  Epiphanium,  virtuiibus,  et  correctio- 
nibus,  et  medilatione  divinarum  floreniem  Scriptu- 
rarum,  rectam  quoque  lcnentem  fideui,  ei  orbatoruin 
paternam  regentem  soUicitudinem  :  ct,  (juid  amplius 

(a)  Edii.  Roni.,  $i  quae  interce$$. 


pacis,  et  graiiae  Domini  nostri  JesuChriati  Dei  nostri, 
et  unitionia  sancUrum  Ecclesiarum  monairabuntur* 
Qiios  speramuslaetantea  in  Doroino,  et  paceni  desidc-« 
raUni  nuntiantes,  ad  noa  citius  vestris  Deo  amab  libus 
correciionibua  edodoa  remeare  dignemini.  Omncm 
in  Cbristo  fralerniutam  nos  quoque  ecqui  nobiscnm 
soot  pIoriauMn  aalutamas  (anno  Domini  5i9). 

SUBSCRimONKS. 

Theophilus  miscricordia  Dei  episcopiis  lleraclien- 
sis  civitatis,  meiro|>ornanus  subscribens  in  synodaii- 
bus,  saiuto  vos  In  Domioo,  domine. 


MS  EPISTOLiC  ET  roCIISTA. 

Baslliscos  roiserlcordii  Dei  episoopns,  qiii  *  Zicl*  A  sede  d^tciatnr,  qtui  sedignHfli  exlHba^  Mcanuriori 


Mntiam  netropolitamis  iit  soprs. 

Stepiianus  misericordia  Dei  episcopus  Nicomedien*- 
siom  metropolitanus  ut  supra. 

Isaias  misericordia  Dei  episcopos  Rliodiae  cifiiaiis 
onetropolitanus  ut  sopra. 

Anastatlos  misericordia  Dei  episcopvs  Nic«ensius 
netropoKtanus  ut  snpra. 

Joannes  misericordia  Dei  episcopus  Claudiopoli* 
tanae  ci? iiatit  proTincie  Isauris  ut  sopra. 

Patemiis  misericordia  Doi  episcopvs  pfx>vlnefie 
Scytbix  metropolitanus  otsopra. 

Martianus  misericordia  Dei  episco|ms  Chalcedo* 
nensis  dvitatis  meiropolitanus  ut  supra. 

Patricius  misericordia  Dei  episcopus  Endoiiopo* 
lltanx  ciTitatis  metropoliianos  ut  supra. 

Polydeucios  misericordia  Dei  episcopos  Aniioctons 
eivitatis  metropolitanus  ut  supra. 

Eulogios  misericordia  Dei  episcopus  Melitense  citi- 
latis  meiropoli(ahns  ut  supra. 

Steplianus  misericordia  Dei  episcopns  (a)  Pbilo- 
nediensis  civiiaiis  provinciae  Pisldi;e  ut  supra. 

Cbristodorus  misericordia  Dei  episcopus  Metbym' 
nensis  civitatis  utsnprn. 

Palmaiitius  minimiis  episcopns  Oenamds  tivitatrs 
provincis  Lyciae  ut  supra. 

Joaniies  misericordia  Del  episeopus  Ailaliensis 
civitaiis  ut  supra. 

JooDiiea  misericordia  Dei  episcopiis  Olymitinie  ci- 
^itatis  provincias  Lyci»  ul  siipra. 


spem  profsut  adimt  patiammr,  repeleDdl  loc«»  di-» 
noo,  qno  ae  speliatam  siae  causa  cenftrmat;  sed  ia 
re  dttbia  temperantiet  verseamir,  iia  ut  ioteiim  qptf^ 
dem  hic  idem  Eiias  vir  reverendisiifliiii  epiieQyi 
in  quieie  permaneat;  verum  postqeen  sucoessor  ejee 
?itam  deposoerii,  tum  deroum  ed  aedem  reveriatiir^ 
quia  destitit  adhibeiidis  prius  omaibtti  qam  ed  \m* 
petrandam  reditionis  licentiam  saoratissimarum  re- 
gttlam  postubnt  defiaiiat  interponeiido  etiain  oqb* 
seosu  tam  tu»  aedia  apostolics ,  quam  floreniisaimm 
bnjus  urlNS ,  nec  non  aliarum  quarum  boc  inieieil. 
I>e  Tboma  etlam  et  Nicostrato  virti  religiosisiinMe 
episcopis  omnia  maicipabuntur  eflectui.  Poitqttaai 
oeterae  etiam  vobis  copulate  fueriot;  aed  et  ad  iNii- 
B  taiem  veoerabiles  Ecclesiae,  qu»  pnecedenie  Sttperiie 
praesidio  statueoda  daxerimttS  pro  sacraiissiinaniaa 
regularam  iiidem  ordme.  Qttoniam  itaque  veatni 
quoque  sancUlttdini  deliberaiienem  nostram  oportiie* 
rat  declarare ,  ut  ei  bac  etiam  pateOat  desiderliMO 
in  quo  omnem  operam  iiitendinius  ad  compescendas 
atqiie  lemperandas  coutroveraias ,  et  opiataui  iuier 
omnes  concordiam  prorogandam,  praesentes  quoque 
litteras  duximus  destinandas,  nmenies  prscipue  ut 
pro  inoolunii  statu  reipublieae  nunien  supemura  ve« 
sliis  eioretur  precibiis.  Daia  vii  idus  Juiiias,Gett* 
staiitinopoli,  Vitaliano  et  Rustieo  oonsulibei  (amie 
Domlni  519j. 

EPISTOLA 

JOSTIIfl   AD  HOItlllSBAV. 


Marlianui  miniinus  episcopus  Mnriian;e  i-iviiaiis  *■  ^^k^tia  legatorum  Conttantinopoii  tt  aHi$  civHmU 


priivincic  Lyciae  ui  supra. 

Pboeas  ininimus  episcopus  Dardan»  civitatis  pr^ 
VMiciae  Hellesponii  ut  supra. 

Zoticus  misericordia  Dei  episcopus  Carpaliessie 
civitaiii  provinciaB  lnsularum  ut  aupni. 

Sabbaiitti  miserioordia  Dei  epiacopos  Stratoiiiciae 
eivilaiii  provincine  Lydiao  ut  supra. 

EPISTOLA 

JUSTrNfANl  AO  HORMtSDAU. 

EHam  Ecclezim  suce  noti  poste  rettitui  vivenle  eo  fui 
in  iUiut  locum  su/feetut  futrat,  Ihomam  et  Nieo- 
ttraium  pace  firmata  6uit  tedibut  te  rettiiulurum, 

Justinianus  Auguslus  llormisdx  papae. 

Cum  in  animo  nohis  sii,  paier  religiosissime,  ut  in 
omni  re  nostra  inier  se  concurrant  consilia,  tum  et 
iu  Elia  viro  reverendisslmo  episcopo  id  constiiuen- 
dumcredimus,  legaiis  admonenlibus  vestris,  quod 
inier  varias  uirasque  rationes  expedilius  esse  per- 
ipectuin  esl.  N;im  et  in  praseuii  pontiflcem  Gacaa- 
riensiuin  urbis  favor  tulaiur  omnium,  quem  ob  insti- 
luta  pulcberrima  non  solum  IncolaB  validissime  reli- 
iiendum  arbitranlur,  sed  prope  cunclus  Oriens  sine 
dubio  veneraiur,  et  qui  prior  in  eodem  ruit  sacerdo- 
lio,  injuria  esse  remotiim  qtieriiur.  Visum  est  itaque 
coiivenire  ut  nec  faciamiis  impetum  coulra  inQniia- 
rum  vota  multitudinum,  aut  liomo  integriiale  nobilis 

'  Lege  CiAtcenatiim.  Sic  io  mss.  saepe  Qmfiaeut  pro 
Cyrtoacs.  Hard.  ^ 


but  paeem  rettitutam»   In  damnanelit  epitcoparum 
noihinibut  mitiut  agendum. 

Justinus  Aiiguslus  llurmisdae  papae  per  lcgato 
Germanum  et  Joanoem  episcopos,  Fclicem  et  Dii 
scorum  diaconoa,  et  Blandttm  prtfsUyteruin. 

Summa  quidem  babemla  vobis  est  graiia,  qtt^^d 
alacrem  operam  non  dobitatis  impendere  ad  colli- 
gcndas  aJnnandasqoe  veuerabtles  ecetesiai,  ^^erttro 
in  ea  pra^lucet  maxime  perfecia  solertia,  qiiod  boml- 
ites  adoptntis  qui  vo*o  bctterolo  loae  sanetitudinii 
sincero  et  integro  possinl  animo  deservire.  Germatittis 
siquidem  revcrendissimus  episcopus ,  nec  non  Felit, 
ei  Dioscorus,  et  Blandus  viri  religiosissimi  tania  semet 
praebuerunt  atlentos  industria ,  ac  in  tanta  safiienta 
Q  versaii  sunt,  nt  qu&ntum  ad  officium  eoram  periinec, 
iransr^cis  in  plenum  et  elaboratli  omnitm«,  nibil 
altercationis  superesset  ulierius ;  sed  cum  ea  ctfntfi- 
lioee  sit  mortalis  fragi  iias,  ut  remisiins  circa  se  agi 
desideret,  et  interrogationibui  saii  planum  pra'berl 
respoiisum  ,  maxime  cum  aliqua  causa  in  iminenn 
boiiriuum  fuerit  multitodfne  devolnta ,  factura  est  ttt 
In  baequidem  oibe  florei(tisitma  qnidquld  ordinatott 
est  de  cauia  religionls,  deqoe  onitaie  cebibra»da 
cum  aposiolica  sede  iub  teiDporibui  Joannia  religie- 
sissiinas  menioriae,  cnm  in  saoerdoilo  reglac  eeiii 
liujus  urbis ,  id  favente  Deo  senpetor  fmmobile;  qain 
et  in  atiis  coinpluribos  civitatlbns  probala  ilt  vesira 

(a)  Al.  PMlomelemis 


487  HORIilSDiE  PAPi£  m 

ordiDalio  atque  suscepla.  Caetera  vcro  clementlore  A  iiniiate  recepu  jungatur.  Specialiter  aulem  oepreca- 


quodam  indigeant  moderaniine  in  nominibus  antisli- 
tum,  non  eorum  qui  specialiter  numerati  sunt  in 
epislola  quam  sanctitudo  tua  nobis  desiinasse  nosci- 
tur,  sed  aliorum  quorum  memoriam  maximae  civiia- 
les  dilignnt,  in  quibus  flomisse  noscuniur  superstites. 
Quapropter  legaiis  quidem  tuae  sanctitudinis  nulla 
fuit  licentia  mandati  tenorem  egrediendi,  cum  quo 
directi  sunt.  Omnis  autem  finis  negotii  vestro  jam 
tantum  pendet  arbitrio ,  ut  solus  pacem  concliidere 
debeat  qui  prima  rei  commovit  exordia  :  sed  ea  qui- 
dem,  nec  non  qu^^dam,  commemorabuniur  apertiua 
per  legatum  nostrum ,  qui  paulo  post  destinabitur.  In 
praesenti  vero  redeuntibus  viris  religiosissiniis,  tam 
appellandam  vestram  reverentiam  credidimus,  quam 


mur  poniificium  vestrum  ut  pro  nobis  benigno  oatris 
animo  orare  jubeatis. 

EPISTOLA 

JULUIIie  AD  HORHISDAM. 

Pontificem  $aluUU, 

Domino  beatissimo  atque  apostolic»  sedis  proba- 
tissiroo  poniifici  Hormisdae  papae  patri  Jiiliana  Ani- 
cia. 

Qiiae  prima  sunt  tuae  beatitudinis  salutationis  ob- 
sequia  persolvimus,  optantes  ut  hanc  paginam  tuis 
venerandis  obiutibus  Diviniias  faciat  recenseri,  ct 
pro  suae  Ecclesiae  vigore  augmenta  salutaria  vesirae 
viiae  sufTragari  digneiur,  quatenus  te  pervigili  possit 
coQira  adversos  et  rabidos  canes  status  Ecclesiae  vin- 


commonendam,  ut  suis  oraiionibua  pro  nostro  utatur  B  dicari.  Etenim,  venerabilis  pater,  quod  de  nostr» 


Imperio,  proque  incolumi  statu  reipublicac.  Data  vii 
idus  Julii,  Gonstantinopoli,  Vilaliano  el  Riistico  viris 
clarissimis  consulibus  (anno  Domini  519). 

EPISTOIA 

BUPHBHIA  ACGUSTiB  AD  HORHISDAH. 

SoHctimmi  pontifici$orationibu$  $e  etvirum  $uum  eom» 

mendat, 

Euphemia  Angusta  Hormisdae  papae. 

fieatitudinis  vestra»  lilteras  grato  jucundoque  sus- 

cepimus  animo  :  quem  etenim  non  solum  apostolicae 

sedi6  auctoritas  celebrat,  sed  vitae  quoque  commen- 

dat  integriias,  et  studiosa  rectae  fidei  solertia ,  hujus 

verba  quis  non  libentissimis  suscipiet  auribus?  Igilur 

poscimus  ac  monemus  ut  orationibus  vestris  nunquam 

^xcedat  nomen  meom»  ac  praecipue  serenissimi  con-  q 

{ogis  nostri ,  sed  tani  utrique  nostrorum ,  quam  rei- 

pubiicae  supernum  precibus  vestris  placetur  praesi- 

dium. 

EPISTOLA 

CELBRIS  AD  HORHISDAH. 

Legatorum  opera  Con$tantinopoli  omne$  pacifiee  viveref 
quod  et  in  alii$  civitatibu$  brevi  futurum  $perat, 

Domino  beatissimo  et  aposiolico  patri  ilorniisdae 
Celer  vir  illustris. 

Maxima  nobis  gratulationis  causa  praeslatur,  quo- 
tieus  ad  aposiolaium  vestrum  scribendi  teropus  emer 
serit.  Nunc  igiiur  reroeante  beatissimo  Germano  epi- 
acopo,  vel  reverendissiinis  viris,  qui  a  vobis  pro  con- 
jungendis  sanctis  Ecclesiis  fuerunt  destinati,  neces- 
sarium  duximussanctitatemvestram  debere  venerari.  ^ 
Indicantes  antedictos  habuisse  quidem  studium  ut 
voluntatem  vesiram  pleiius  sequeretur  effectus ;  sed 
quia  toium  corpus  erat  infirmum,  interim  caput,quod 
prius  necessarium  judicatur,  adhibito  medicamine 
vestro  sauatum  est ,  et  dissensio  quae  erat  inter  ve- 
Derablles  Ecclesias  Romanani  et  Gonsianiinopolila- 
uam  unitate  interveniente  sepiilta  est,  et  alia  non 
parva  membra  similis  Diviuiiatia  graiia  purgata  at- 
qiie  conjuncta.  Hanc  etiam  spem  gerimus  universl, 
quod  gratia  Dei ,  quae  semper  aedi  vestrc  permansit 
ct  pennanet,  hujtismodi  vobis  inspirationem  Lonita- 
tii  praebeat,  ct  mansuetudine  et  dispensatione  vestn 
reliqiium  adbuc  corpus,  qiiod  habetur  infirmum  (sic- 
ut  iuperiui  a  uobis  dictqro) ,  ves«ro  medicamfpe 


lidei  integriiate  curam  geris ,  vicariis  gloriosi  Petri 
apostoli  ista  conveniunt,  cui  Dominus  pasccndarum 
ovlum  injunxit  officiuro.  Gognoscat  ergo  tua  pro  no- 
bis  sancta  sollicitudo ,  nos  firroius  tenere  rectae  fidei 
firroitalero  imroobilem  :  pro  qua  ne  ejus  ^iolareluf 
sanctiroonia  hactenua  repugnavirous.  Quod  vero  tuus 
apostolatus  pro  tantae  pietaiis  causa  curaro  ferra 
praecepit ,  in  quintum  potuimiis  pro  nosiris  viribus 
non  desivimus  apiritu  lenitatis  adversos  admonere, 
et  Dei  nobisgratia  cooperanie dee$t  retiquum. 

EPISTOLA  LXVIII. 

AD  LBGATOS  MIOS. 

De  eorum  $iilute  et  tebu$  ge$ti$  certior  fieri  eupit, 

Hormisda  legatis  suis. 

Ita  nos  incolumitatis  et  actuum  vestroruto  cura 
sollicitai,  ut  quamvis  frequentibus  occasionibus  non 
praetermittamus  hortari,  certiorea  nos  de  his  quas 
circa  vos  aguntur  fieri  fittteis  destinatis.  Nam  et  Cum 
per  horoinero  iltastris  viri  atqne  roagnificl  palricii 
filii  nosiri  Agapiti  desideriis  testris  ooiigruos  roiseri- 
mus^fllitns,  et  nunc  quoque  anxietatis  vestr^  credi- 
dimus  solatium ,  si  ad  vos  prae^entia  scripta  mittere- 
mus :  tantum  est  ut  de  actibus  atque  sospitate  vesira, 
nec  non  et  de  roora  per  quaro  vos  detinefi  plurimiim 
dolemus,  relevetis  nos  ailoquiis  aub  occasione  idouea 
portitoris.  DaU  iv  idua  Julias,  Rustico  viro  claris- 
simo  consule  (anno  Domini  5i0). 

EPISTOLA  LXIX. 

AD  BOSDBH. 

CHm  eorum  iiUefa»  non  aceeperit ,  monet  ut  $cribant, 
Hormisda  Germano  episcopo,  Felici  et  Dioscoro 
diaconi:!,  et  Blando  presbytero. 

Anlmos  nostros  tam  diuturnum  dilectionis  vestrae 
silenlium,  ut  tantorum  temporum  contrisiai  absentia, 
praeclpue  cum  vir  magnificua  patricius  Symmachus, 
et  vlr  illustrls  Roroanns  magister  milituro  filii  nostri 
rediluro  apud  nos  eariutls  veslrae  sine  dllatione 
prorolserint » et  ignoramus  utmro  illlc  eausarum  qua- 
lius,  an  eerte  fraus  aliqna  simulau  sub  necessiute 
detineat;  quia  nobis  solticitudinem  sine  cessat  one 
gerentibus,  et  pene  universos  horoines  illaium  par- 
Uum  pereuiicUDtibua,  diversa  et  disaimilia  iiuntian-r 
tur  :  el  Ideo,  quoniam  vos  causas  lanUe  Urdiutji 


m  EPISTOLiE  ET  DEGRETA.  Am 

meKiis  deprebendere  el  intelligere  poiestis  atqne  eo-  A  aliis  (ut  se  habent  humana  slndia)  in  conlrarinmre^» 

mittentibns,  me  crediderunt  de  hoc  ambiguo  consii- 


gnosoere»  significare  nobis  ista,  de  quibus  noster 
cruciatnr  anirous,  debuistis ;  Tel  si  est  causa  dilalio- 
nis  idonea»  sicut  constitutum  est,  aliquem  de  Tcstris 
ad  nos  oportuerat  desiinari »  unde  ne  forsitan  per 
Tersulias»  aut  aiiquam  concinnaiionem  yobis  diiatio 
et  impedimenia  generenlur,  sub  celeritate  nobis  scri- 
bite,  ut  sub  ralionabili  ordinatione  pro  vestra  repe- 
liiione  ad  filium  nosirum  clementissimum  imperato- 
rem  dirigamus.  Ergo  tam  circa  personas  quam  de 
causa  fidei,  pro  qua  diu  moramini,  quid  geratur  in* 
stmiie,  atque  plenissime  nobis  uniYcrsa  rescribite, 
ut  omnibns  cognitis,  Deo  nosiro  favente,  tractemus 
quemadmodum  personis  yestris  et  causae  ipsius  cu- 
jus  res  agiiur  possit  misericordia  subvenire.  Data 


lendum.  Dixi  quidem  ea  quae  a  traciatoribus  pro 
captu  proprii  ingenii  disputantur,  non  ut  canonica 
recipi,  aut  ad  synodalium  vicem  pro  lege  sertari; 
sed  babere  nos  certa  scilicet,  quae  veleri  lege  vel 
nova  conscripta,  et  generalibus  Patrum  sunt  decreta 
judiciis  ad  fundamentum  fidei,  ac  religionis  integram 
firmitatem ;  haec  aulem,  quae  anUstites  diversi  con- 
scripsernnt,  pro  qualitate  sui  sine  pr;ejudicio  fldei 
solere  censeri.  Sed  cum  haec  ( quantum  in  eorum  fre- 
quenti  postulatione  persensimus )  magis  eis  excusailo 
videretur :  yei  pro  eorum  prece,  tcI  pro  obsequii  oe» 
casione  reddend!  apostolatui  vestro,  per  iustinum 
diaconum  menm  pnesumpsi  apices  parvitatis  me« 


idibua  Julii,  Rustico  viro  clarissimo  consule  (anno  g  ingerere  ;  quibus  principaliter  orationum  vestrarum 


Domini  520). 

RELATIO 

POSSEStOllS  EPISCOPI AFRI  PER  JUSTINUM  DUCONUM  EJUS. 

ConiulU  poHtificem  de  Fausti  ephcopi  libro, 
Domino  beatissiroo  et  ineffabiliter  mirabili,  et  in 
Christi  gratia  prsBferendo  pap»  Hormisdae  Possessor 
episeopus  in  Domino  aeternam  salutem. 

Decet  et  expedit  ad  capitis  recurrere  medicamen- 
luro,  quoties  agitur  de  sanitate  roerobrorum.  Qui 
enim  majorem  circa  subjeclos  sollicitudinem  gerit, 
aut  a  quo  magis  est  nulaiitis  fidei  siabiliias  exspe- 
ctanda,  quam  ab  ejus  sedis  praeside,  cujus  primus  a 
Christo  reclor  audivit :  Tu  e$  Petru$t  ef  $uper  hanc 
petram  asdificabo  Eccle$iam  meani  (Malth.  xvi)  ?  Arbi- 
tror  vestram  bealiiuilinem  non  laiere  quantis  in  Con-  r 
&untinopoIitana  urbe  Ecclesia  laboret  insidiis,  et  ad 
morem  veteris  morbi  in  saniem  vulnus  Iterum  quaerat 
erumpere,  quod  obductum  credilur  cicatrice.  Unde 
cum  quorumdaro  fratrum  animus  de  codice  Fausti 
cujusdam  natione  *  Galli  **  Reginae  civitatis  episcopi, 
qul  de  diversis  rebu«  et  frequentius  de  gratia  Dei  di- 
serte  visus  est  disputare,  in  scandalum  moveretur. 


munimen exposcens,  qna^so  ut  consulentes.quidda 
praefati  auctoris  dictis  videatnr,  auctoritate  aposto- 
licae  responsionis  agnoscant :  maxime  quod  filii  quo* 
que  vestri  magistri  militum  Yitallanus  et  iustlnianna 
praecipuesuper  hac  rerescripto  beatitndinis  vestrae 
similiier  informari  desiderant.  Codicem  quoqiie  tra- 
ctandum  ( iractaluum  )  antehac  direxisse  roemlniy 
contineniem  beatl  Pauli  aposioli  epistolarom  expla« 
naiiones ;  pro  quo  rescrlpto  gratulari  non  merui.  Un« 
de  simili  prece  deposco  nt  praerogativam  benedi- 
ctionis  vesirae  competenti  responsione  merear  adl- 
pisci.  Accepla  xv  calendas  Augustl,  Ruslico  vhNi 
clarissimo  consule. 

•  EPISTOLA  LXX. 

AD  POSSBSSOREM   EPISCOPUM. 

Seytha$  monaeho$y  $uo$  errore$  damnare  nolentei^  ui 
hmetieoi  ab  urbe  expul$o$.  Fau$ti  Ubrum  a  Romemm 
Eccleeia  non  recipi, 

Hormisda  Possessori  episcopo. 

Sicut  rationi  congruit  ut  consulant  ambigenteSy  ita 
par  est  respondere  consultos,  qula  ipse  iropellic  hi 
errorem  qui  non  instmit  ignorantem ;  nec  quidquam 


>  Joannes  Maxeiitius  haereticui^  et  mendax  scriptor 
prirous  esi  aui  lianc  epislolam  llormisdae  esse  nega- 
▼it;  quaro  ipsa  tamen  coniiexio  rerum  gestarum, 
seiitentianim  atque  verborum  proprieias,  ipse  deni- 
questylus  Hormisdae  manifeste  adjudicant.  Joannera 
Cocblaeom,  virum  fama  celebrem,  et  haereiicorum 
nostri  temporis  acerrinium  impiignatorem,  idem  cuni 
Maxentio  sensisse  faiemur,  sed  errore  et  boni  opi- 
Dione  lapsus  fuii.  Apologiainenim  Maxentii  in  quam 
ineideral,  a  calholico  scriptam  esse  putavit,  quam 
bxreticus  pesiilentissimns  ediderai.  Caruit  vir  doctus 
barum  epislolarum  Hormisdie  nunc  recens  ediiarum 
subsidio.  Quo  si  instructns  fuisset,  fraudem  et  dolum 
haeretici  animadvertere  potuisset.  Vide  Baronium 
anno  520,  numero  vigesinio  secundo  et  sequeniibus ; 
Possevinum  iii  Apparatu  sacro,  verho  Joanne$  Maxen" 
tim$.  Sbv.  Biiiius.  —  Vaferrimi  hiijusce  haereiici,  atque 
ui  minimuin  loquar,  Eutychiana  fnligine  tincti,  patro- 
cinium  nuper  susceperunt  procaces  quidain  atqiie 
iufrunitinovatoresJansenii  asseclae,  sed  iiifelici  plane 
aique  irrito  successu,  ut  pluribus  alias  docebimus. 
Neque  enim  in  quaestionem  vocatur,  nirum  tolerari 
poasit  haec  assertio,  Onu$  de  Trinitate  pa$$u$  esl,  sed 
quo  sensu,  quibusve  adblandientis  vulpeculae  subdo- 
lis  artibus  subtiliorum  haereticorum  more  eam  protu* 
lerit  defenderitque  cum  suii  Scythis  monachis  Joan- 
nes  Maxentius,  hoc  uno  pairociniuro  Janseniano- 

PATmoL.  LXIII. 


rum  rite  promeritns,  qood,  in  apostolicam  sedem 
injnrius,  et  in  Hormisdam  Romanum  poniiflcem  lm« 
pudeniissimuscalumniator,  illornm  in  earodemsedeoi 
conviciis  et  in  summos  Ecclesiae  antistites  oalumniia 
prasluserit.  Haereamusin  calumniis  Joannis  Maxentii 
ac  ne  evagemur  latius,  unam  ex  omuibus  seligamns : 
Dixerat  Hormisdas :  Proficiemu$  inter advmante$  pro^ 
priii  boni$,  $i  erroribus  non  involvamur  alieni$  :  quo 
D  nihil  saiiius,  nihil  verius  dici  potuit.  Quid  ad  haee 
perdif  ii^simus  sycophanta  ?  Callide^  inquil,  tuam  mta" 
ri$  occuUare  perfidiam^  etc.  Pelagiance  perfidice  irwO' 
lutum  erroribu$  cunctorum  oculi$  anteponit^  qui  inter 
adver$ante$  non  Dei  munere^  $edproprii$  boni$  pfofir 
eere  te  po$$e  tumida  elatione  confiai$^  etc.  Calumniaris, 
impudens  nebulo,  dum  Chrisii  vicarium  haireticum 
et  inimicum  veritatis  blaspbemo  ore  deblateras,  el 
egregiis  defensoribus  tuis  magniflce  pr«luces.  Pro- 
pria  bona,  non  Uei  donis,  sanciissirous  ponlirex  Hor- 
roisdas,  sed  bonis  opponit  alienis*  Caetera  non  patiun- 
tur  hujus  observationis  angustiie :  recie  eniro  monuit 
vir  eruditus,  suspenso  pede  et  acri  judicio  baeretiei 
hujus,  eo  perniciosioris  quo  cultioris,  legenda  6m 
tironibus  scripta ,  ne  impinj^ani.  Philip.  Labbb,  S.  I. 
^  Errat :  commoratione  qnidem  Gallus,  at  naliont 
Brilannus  fuit,  ut  vel  ipsemet  tesutor  pluribus  ioeis^ 
**  Reiensi  in  Narbonensi  ii. 


16 


*     K 


m 


BommM  PAPiB 


m 


ipliiifl  eftt  8tadi090  religioois»  quam  Imposito  ( E4ti.  A  disdplinse,  obiUnalioiMi  peniiMi»  amie  tuperbix, 

Jtom.,  inquisitio )  veriutis ;  quando  faciliiift  devium         ^— -•••  ^  *^-  -•-- 

titat,  qui  iter  per  quod  graditurrogat.  Sed  priuaquam 

respoodendi  curam  de  his  qu»  diieciia  tua  percun- 

ctatur  aggrediar.  libenler  in  liiieris  uiis  lidei  Uie  me 

bteor  inyenisae  fervorem,  cujus  caiore  succenaus» 

rediviyam  in  iilis  partibus  infldelium  peryersitatem 

yigere  suspiras.  Dignissimus  dolor^  qui  dedita  Deo 

eorda  contristet :  nec  enim  est  apud  eos  lapsus  inlt- 

menubiiis,  quibus  esi  igniculus  cariutis ;  quia  unum 

apiritualium  yotum  est  salus  iaconeussa  cunctorum. 

Sed  non  est  ignou  Ecclesiae  Dei  de  bi^uamodi  pro- 

eellis  aut  insueu  tempestas :  et  quamyis  recloria  sui 

gobemaculo  inconcussa  persisut,  yariia  umen  insur- 

geniium  fluctuum  laborat  yesau  turbinibus.  Nam 


Non  iilos  potuimui  moAitis,  boii  mansnetadine, 
noaauctoriutecomprimere.  in  publieuiii  uBqiie  pro- 
diere  conventum,  ad  concursioaen  quietis  ciroa  re* 
gum  eiiam  suiuas  inclamantes :  ei  niai  fidelis  popuii 
conauntia  resiilisset»  per  diabolieai  semina  nefanda 
lizanlflB  apud  illoa  dissenaionem  et  discordiam  eom- 
mDyisseot  ( /  Tim.  iii),  per  quos  adjulorio  Dei  de 
religioBe  eomm  estpulsa  dlssensio.  De  eis  sero  pm- 
bafimus  prefbetica  apostolum  voce  diiisse,  in  novis- 
almia  diebus  inture  lempera  perieulosa,  et  fore  bo- 
mines  sn  Unlum  amatpres,  habentes  fbrmam  pieU- 
las,  yirtutem  autem  ejos  abneganles;  iUque  esse 
yiUndos.  ifoc  ideo  dilectionis  yesir»  nidicanda  sub 
eccasione  credidimos,  ne,  si  illoe  fBerinl  ferte  delaii. 


onde  est  psalmidici  vox  prophets,  qui  ipsius  Eccle-  B  ignorantes  quemadmodum  se  in  urbe  Romant  tra- 

1188  personam  spiritu  quo  impeliebaUir  assumeos  : 

Sirpe,  inquit,  espugMverunt  me  a  jmiMuU  hmo  : 

stefitm  nsji  potumaU  miiu  t  GonculiuiU,  sed  io  nibilo 

praBvalebunt :  adhuc  ia  area  sumus,  mixu  sunt  fru- 

meou  cum  paleis»  gemunl  boni  consortia  malorum, 

led  superest  flamma  non  necessariis»  el  parau  sunt 

horrea  jam  probatis.  Ubi  terrarum  non  est  isu  per- 

miiiio  7  Nos  flxis  decet  iosure  ( insislere)  vestigiis : 

proficiemus  inter  adversantes  *  propriis  bonis,  si  er- 

yoribos  non  involvamuralienis.  Probal  enim  yiriutis 

loae  yalidum  robur,  qui  cum  impellitur  non  movetur. 

Ubi  non  variae  tenutionis  aculei  ?  Quaies  per  huQC 

fere  jugem  annum  quorumdam  Scjtharum»  qui  mo- 

nacbos  prae  se  ferebant  spede,  non  veriuie ;  profes- 


cuverini,  sub  aliqua  verboriim  simulatione  decipe- 
rent. 

Hi  yero,  quosyos  deFausti  cujusdam  *'  Galli  anii- 
stills,  dictis  consuluisse,  litieris  indicastist  id  sibi 
responsum  babeant.  Neque  illum  (a)  recipi,  neque 
quemquam,  quos  in  auctoriiate  Patnim  bon  recipit 
examen  catbolicae  fidei,  aut  ecclesiasiicae  disciplinae 
ambiguiutem  posse  gignere,  aut  religiosis  praejudi- 
cium  comparare.  Fixa  sunt  a  Patribus  quae  fideles 
securi  debeant  iusliiuU  :  sive  interpreUiio,  sive 
praedicatio,  seu  verbum  populi  aedificatione  compo- 
silum,  si  cuin  fide  recu  et  doctrina  sana  concordat, 
admittitur,  si  discordat,  aboletur. 

Unum  est  fundamentum  extra  quod  quaelibct  fa- 


aione,  non  opere,  subUIi  teeus  eallidiute  versutias,  C  ^^^^^  gj  consurgit,  infirroa  est,  super  illud  quisquis 


et  sub  religionis  obtentu/affluiantia  odiis  suis  yenena 
pertulimus,  studenies  eos  ab  inleroo  vulaere  nedi- 
cabilis  patientiae  moderamine  sanare,  beati  Pauli  mo- 
nita  non  ucenies  :  NoU  vitbU  «ealsMim ;  ad  nihU 
imm  uit/#  $9it  nid  ad  mktemanmu  aadimaium  ( // 
Tim.  II ).  Sed  quando  yirus  qood  yiseera  peaetrayit 
evellitur?  Quando  corda  male  M  eredula  yeriutls 
obtemperant  institutis?  Quando  induil  obedientiae 
bumilitalem  opinionibussuisyaUaUauperbia  ?  Qua»- 
do  aequieseunl  paei  eonteotiowMi  stodiis  assuetl, 
aola  cerumlna  amanles  de  religione  capure,  etman- 
daU  negllgere?  Nunquam  apud  eos  carius  novo  com- 
mendau  praeeepto»  aonquam  pax  domlnieo  reMcU 


aedificat,  sive  vilia,  sive  pretiosa»  eonsideret.  Errat 
autem  a  via,  qui  ab  eo  quod  Patrum  electio  mon- 
stravit  exorbiut,  nec  lamen  improbaiur  diligeniia 
per  mulu  discurrens,  sed  animus  a  veriuie  decli- 
nans.  Saepe  de  his  necessaria  providetur,  de  quibus 
fpsi  aemuli  convincaniur,  Instructio.  Nec  vitio  dari 
potest  nosse  quod  fugias ;  atque  ideo  non  legentes 
inoongrua  ip  cuipam  veniuni,  aed  saquenies.  Qood  si 
iia  non  essei,  nunquam  doetor  ille  gentium  acquievis- 
set  nuntiare  fidelibus:  Omnia  probate;  quod  honum 
$U  Uneu  (/  Ttos.  y).  Noa  abs  re  est«  etsi  munda- 
mm,  non  Umen  a  ralione  discretum  miscere  sermo- 
nem.  Fertur  quidam   nobilis  arte  pingendi,  cum 


dysceesu ;  una  peHbiaeis  eora  proposid,  raUoni  velle  ^  equum  penicUlo  vellot  explicare  perflKlum,  aseilu 


tmperare»  non  credere ;  contemptores  aucioriutum 
yeterum»  ooyarom  copidi  quaesiionum ;  solam  puun* 
aea  seientias  reeum  via»,  qoallbei  eoocepU  facUi- 
Ute  sentenliam :  eonsque  tumoris  elatiy  ut  arbitrium 
auum  utriuaqiae  orbis  puient  ioclinanduni  eaae  jodi- 
eium :  nee  in  numer»  iMium  deputantes  aequaces 
iraditionis  paiemae,  sl  suae  yfderfnt  cedere  noire  seu- 
tentiae :  docti  crimina  sorere»  obtrecutioaum  veaena 
eomponera»  iotegrum  EoGlesiaa  eorpoa  odisse»  sedi- 
liones  instruere»  inyidiam  eonciure,  et  pro  obedien- 
lla»  quae  in  coenobUs  principatum  regularis  ohtinel 

(a\  Deest  ticipi  in  oditl  Rom. 

h)  Ak  pnofuima, 

*  Super  haec  yerba  calwnatan  stnixit  Hormisda 


sibi  (6)  propoauisse  pingemf  ,  asaerens  nonotju- 
mentum  imiuretur  informe.  sed  ne  in  aliciijus  infor- 
mis  Unetmenti  simiUtudinem  lapsus  incideret. 

Non  impffoyide  veneranda  ralrnm  sapieniia  fldeli 
polesuti  quaeessent  eatbolica  dogmata  definiii;  ceru 
libroruffl  etiaffl  veterum  in  ancioritatem  rt- cipienda, 
saooio  Spirito  ioatniente»  piBBfigens  :  neopiniom  suas 
lootor  indulgens,  non  qood  aedificationi  ecclesiasiicae 
conveniret,  sed  qood  volupias  sua  concepisset,  asse- 
reret.  Quid  ergo  calumniajilibns  opus  erat  exira  con- 
aiimtoa  Ecclesiae  tarminos  porrlgere  qoaestiones,  el 

Joan.  MaxenUos. 
^  In  GalUa  Beioosis  episc. 


495  EPISTOLiE  ET  DBCRBTA.  4M 

ie  hii  qnae  h^ibedtaf  Actil,  <|tia8!  i\tifk  noA  sint,  mo-  A  nostrae  recepimas,  ad  dtyfna  (a)  my^t^riA  ineunetan« 

ler  admlttere,  atque  ad  Ecclesias  soas,  a  quibdsedl 


tere  certamina,  cum  Chrisliana  Hdes  canonicis  libris, 
et  synodalibos  praeceptis,  et  Patruni  regularibus  COn- 
stitutis  stabiti  et  inconcusso  termlno  (tramite )  limi- 
tetur? 

De  arbkrfo  iMen  libtro^  «C  gratia  Deiv  quod  Ro- 
BMMM  ( hoe  est  oalliolki )  sequauir  el  aeseverel  Ee* 
ckskif  lioei  in  Tariis  libri^beali  Aufnslini,  el  maii« 
meadllilariumelProsperumt  poaait  cognosci,  tamea 
ia  BcriMift  «GOlesiAslicie  eipreMa  capilulA  contine»- 
l«r«  i|Mi  ••  tibi  dtmnlf  ei  Beoeaearia  creditiSt  deeti»» 
qoaafian  qui  diiigenlar  apostoli  dicu  coiip 
quid  aaqu»  debeal  •? idanler  cegMseal.  Dala 


EPISTOIA  LXXI. 

AA  BFJVHANIOM  CQHSTABTililOPOUTANUII  EPISCOPUU. 

E^imniMmL  ej^*eopmm  ordinatum  nec  icripmte  nee 

tegaioi  miriiu  nuniiaf. 

flormUda  Epiphanio  ConsUntinopoHtano  episcotk). 

Dia  001  non  nuntiata  tuae  primordia  digniiattit 
leouere  sospensos,  et  in  ipsa  communis  gratulatione 
IseUtfae,  mirati  admodum  snilhus  inorem  prislinnm 
ruTsse  neglectum ;  quia  reparata  Ecclesiarum,  Deo 
annuente»  cOncordia,  pTeuum  fraternae  pacis  id  flagt- 
lat>al  ofltcium  :  praesertim  quod  iliud  sibi  non  arro- 
gantta  personalls,  sed  regularum  observantia  vindi- 
cabat.  becuerat  siquidem,  frater  canssime,  te  legatos 
ad  apostolicam  sedem  inier  ipsa  loi  pontiRcaius  ini- 
lia  dealinasse  \  ut  et  quem  tibi  debeamus  atfectum 
bene  cognosceres,  etvetustae  consuetudinis  formam 


dJlscordiae  error  excluserat,  pro  pacis  nusti^  plenlto' 
dine  revocare ;  ut  unitas,  quam  post  aunoruiH  mUltH 
curricola  per  iotmn  orbem  suis  Deus  festaorarll  fce- 
clesiis,  nulla  Toluntatum  nosirardm  dfstantia  l^dere* 
lor.  Sed  quia  reM  tam  gratam,  et  Patrum  siatmlii 
venerabilibud  congrnentem  quibusdam  tarditatibot 
contigit  nunc  usque  differri,  unde  etiam  ad  decesAO» 
rem  flraternitatis  tuse  nos  scripsisse  meminimus ;  ho^ 
tamur  ut  lactitiam,  quam  de  damnato  praeteritai  dlli« 
sensionis  errore  percipimus :  in  nullo  iterum  discfid» 
pantium  animorum  eausa  contrisiet.  Etenim  nofll 
Yideior  vos  nobiscom  pleno  communicare  mentl^ 
affectu,  si  eos  qui  nobiseuro  commonicant  a  TeatHI 
S  consortio  segregatis.  Incassum  cette  ridentnr  paceril 
reciperequi  pacis  differunt  praecepta  cdmplere.  Qbid«* 
qold  enim  in  illorum  iuscipienda  commonione  ut^ 
ramini,  quodammodo  de  nostrareconciliatiOnedeirai^ 
bitis.  Et  proridendom  est,  fraier  carissime,  ne  If 
Ecclesbrum  nostrarum  tandem  desuper  indulta  coli» 
cordia  ab  his  exordiom  somat  exempiis,  et  religiditit 
veneranda  regula,  et  apostolic»  sedis  auclorilas  tiHw 
minuta  (quod  absit)  per  Orientem  potius  (d)  divilii 
gata  qoani  restitutjl  videatur. 

RELATIO 

EPIPHAIIU    EPISCOPI    COIfSTANTINOPOLrrARI. 

De  iua  eleetione.  Fideni  catholieam  profiletnrf  et  dH 
omfitdiif  cum  Eceleiia  Romana  eentit. 

Sanctissimo  ac  Iteatissimo  domino  frairi  et  comma^ 


rite  compleres.  Sed  lidei  his  omissis,  paginalia  tan-  Q  nisuratori  Hornisdse  Epipbanius  episcopus  in  Dondi 

lum  sufQcere  judicasses  ex  occasione  colloquia ;  nos     saluiem. 

tamengralia8tipulante(stimulante)  computsi,  inte- 

rim  )uste  Gonstantiam  exspectaiionis  abrupimus,  reci- 

proca  mutute  caritatis  verba  reddentes  ;  quia  et  no- 

ster  animos  amoris  impatiens,  et  legatorum  nostro- 

rom  votiva  relatio  exclusum  quod  imperabat  causa 

siteatiumad  ofGcia  benigna  traxerunt,  quibus  ad  prae- 

sens  gaudii  nostri  signa  roonstramus,  et   privatae 

qoodammodo  amicitiae  voii?a  persolvimus.  Legalio- 

oem  aulem  tuam  et  ea  qua  dudum  gralia  sustinemus, 

ei  fulti  veteribus  constitutis  exigimus,  ut  quantum 

gaudii  frucium,  vel  de  lui  ponlificatus  honore  capia- 

mus,  vel  quaa  tibi  graiias  referri  conveniat  pro  im- 

peosis  10  negotio  propagandae  uniutis  officiis  ( sicut 


Den$  qui  ih  alto  habitnt^  et  humilim  reipieit  (  Paol. 
ciii),  et  omnia  pro  salute  bominum  affluenter  pro* 
videt,  prosua  bonitateet  roisericordia  mcam  reapeiil 
parvitatem,  et  post  obitum  saoct»  memoriae  qooR» 
dam  arcbiepiscopi  ei  patriarchn  ioannissedemsaeer>i 
doialem  saoct»  Ecclesiae  catliolicae  regiae  urbis  millf 
conferre  dignaius  esi,  seotenlia,  et  electione  ChriM 
stianissimi  et  Justissimi  principis  nestri  Josiini,  oi' 
plissimae  reginae,  quae  ei  ad  omne  siudium  comoNN 
iticat  divinoro,  sequentiumque  eorum  bis  quibus  eM 
bona  conversatio,  et  qui  regils  honoribos  sonl  aoMI* 
roiores,  iimol  el  sacerdotom,  el  roon&chorom,  W 
Odelissimae  plebis  consensos  accessit.  Qoapropier 


oosirorom  raullipliciter  aslrnxit  legatorum  narralio)  9  „e^essariom  duxi  hoc  primum  indieium  meis  {e)  i»« 
..    .•  ^ *_^^_..<.  _       .  .  _• ^. ».. 


•videntiiis  exprimamus 

EPISTOLA  LXM. 

AD  EUHDEM. 

Oumtiir  £/fom,  rhomam  et  Nicoitralum  iuii  iedibui 
yton  reMtiMoi :  ad  Eptphttnlnm  ipectate  nt  hmc  e^ 
mmkMk  fROiufmiiir^ 

Hormisda  Epi^IiaMO  epiacopo  Gonfiiantinopoliiane» 

Ofortoerai  qokte»  h^rwMmm  toam  divini  ee»- 

lemplatiofie  Jodlcii,  otqoo  «aritnili  ■eotne  reafiocMif 

RiM»,  TtMMoanitftqoe  Nieoaimliiffl  fl-atre»  et  eoopl* 

aeopoaiMMtfOs»  ponqwMi  ie  «000111010  conmiioM 

{a]  Edtt.  Rom^  irddit  tttm^ 
[6)  Al.  deest  dixuiqata, 
(c)  Al.  Jiw«rw. 


ii 


ferre  litteris,  ot  ostendam  quam  circa  veslram  apSM 
stolicam  sedem  habeo  volontatem.  Est  mibi  oraik^ 
(raiio)  magnopere,  beatissime,  oniri  me  voUa,  dt 
divina  ampleeti  dogm&u  qoae  ex  beatis  et  saoeW 
discipolis  et  apostolis  Dei  pnecipue  sonmi  Pelri  a^ 
stoiorum  sedi  sanct»  vestrae  soAI  tradita,  elnibilil» 
pretiosiusciisiiroarc.Neqoeenlmextraaliandevenieii 
sanctae  Ecclesiae  constitota  igooro,  sed  ootriioa  pef 
Dei  volontatem  ex  teneris  ongoibos  in  sancta  catlNM» 
lida  Ecclesia,  p^roi  per  tempora  sancHssimif  nM^ 

*  Episcopns  Constantinopoliunos  iniiio  soi  episM^ 
faios  iefaies  RomaB  miiielNii. 


493  HORMISDiE  PAPiC  496 

dotibus  ei  patriarchis.   Nam  sapiiis  praposiius  liis  A  slico  viro  elarissimo^  consule  ( anno  Domini  520 ). 
qui  per  sacratissimum  et  inefiabile  bapiisma   sua 
ezuunt  peccata,  et  veram  unius  essentiae  Trinilatis 


docui  fidem,  quam  (sicut  prxfatus  sum)  ei  discipuiis 
Dei  magni  et  Salvaloris  nostri  Jesu  Chrisii  proceden- 
lem  omnium  sacerdotum  etomnium  laicorum  ample- 
ctilur  CQCius.  Divinum  enim  revera  sanctum  et  a  Deo 
dalum  symbolum  trecenlorum  decem  el  octo  sancto- 
rum  Patrum  in  Nicaea  congregatomm  adoro  et  prae- 
dico»  et  Gbrisliani  splendoris  manifesium  judicium 
esse  annuntio :  et  quinquaginta  et  centum  sanctorum 
sacerdotum  in  hac  urbe  regia  factam  venerabilem 
synodum:  similiter  et  ducentorum  Dei  amatorum 
Patrum  conventum  in  Ephesina  factiim  :  triginta  et 
sexcentorum  reverendissimorum  Patriim  et  sacerdo- 


EXEMPLUM  EPlSTOLiG 

JUSTlNUm  VIRI ILLUSTRIS  AD  nORMlSDAM   PAPAM. 

Acacio  damnato  CoMtanlinopoU  pacem  vigere :  cum 
Orienialibuz  pacem  quoquo  modo  ineundam :  ei  de 
ianctiisima  Trinitate, 

Doroino  N.  Jesu  Ghristo  favente  regnat  in  sxciilo 

qui  sacra  religione  suum  fundat  imperium ;  quoniam 

beiie  gubernal  humana,  cui  prius  divina  placuerint : 

quod  pracsentibus  evenisse  temporibus  gratulamur. 

Filius  etenim  vester  clementiftsimus  imperator  aeter- 

nitatis  beneficio  sceptra  sortitus,  fidei  causas  arripuit 

explicandas,  ei  ad  tuam  sanctiuteni  missa  legatione 

sedis  apostolicsB  promeruimus  sacerdoies,  quomln 

adventu  non  mediocriter  adoIcTil  Ecclesiaram  con« 

cordia  sacrosanctaram,  vobis  instantibus,  utdecebat. 


tom  synodum  facUm  Chalcedone  unam  ( veram )  esse  B  ^^^jj  namque,  quod  dissidiom  gerebat,  nomine  stir- 

el  convenienlem,  et  compaginaUm  praedictis  sanctis 

Gonciiiis ,  ipse  ego  didici,  aliosque  docere  cognovi. 

In  his  ergo  qualuor  synodis  sanctis  el  sacris  magnum 

pleutis  praedicatum  mysterium,  etomnium  bominum 

esl  reposita  salus.  Eos  enim  qui  fuerunl  vel  sunl 

e|osdem  senteniiae  et  suscipio  et  amplector,  et  unire 

nie  eis  diiigo.  E  conira  autem  eos  qui  praeier  isus 

qpid  senliunt  aut  praedicant,  praeterilo  lempore  ali- 

quid  conatl  sunt,   a  ccetu  orthodoxorum  extorrea 

esse  exislimo.  Simiiiter  recus  et  revera  religiosissi- 

mas  epislolas  venerabilis  papae  Lconis  pro  recu  fide 

couscripus  circumampleclor  et  suscipio.  Habeat  igi- 

lur  hanc  senlentiam  circa  me  vestrae  beatitudinis  san- 

CU  fraternius.  Vobis  enim  maiiifesium  feci,  et  sob 


pitos  aropuuio,  pro  lenore  libelloram  qnos  direxi*' 
stis,  in  hac  urbe  regia  multisque  civiuiibus  unius 
optau  provenit,  quam  sumrois  inventam  bborious 
venerari  convenit :  in  perpetuumque  custodiri  necesse 
esl.  Uaec  quibuslibet  argumentis  retracUri  quispiam 
patietur,  quae  sempiterna  majesus  rite  composuit  ? 
Sed  quia  prospems  ciirsus  frequenter  impedire  festi- 
nat  humani  generis  inimicus,  pars  Orienulium  non 
{b)  exilis^  nec  ferro  flammisque  compelli  poiest,  ut 
episcoporum  nomina  post  Acacium  defiinctorum  con- 
demnet :  quae  dirficultas  generali  concordiae  moras 
nectlt.  Sanctitas  iUquevestra  coelilus  inspiraia,  tem« 
pomm  rerumque  qualitalem  consideret,  et  condem- 
natis  hujus  erroris  auctoribus,  id  est  Acacio  Con- 


me  Ecclesiis  hacc  praedico,  fesiinans  per  omnia  eas  C  giaminopoliuno ,  Peiro,  et  TlmotheoiEluro,  et  Dio- 


roihique  et  vestrae  beatitudini  vinculo  cariutis  adu- 
nari,  quas  omnino  oportet  esse  unius  et  inviolabiles, 
ei  corpus  unum  communis  apostolicae  Ecclesiae  idem- 
que  perpetuo  custodire.  Quantus  enim  circa  vestram 
Tenerabilcm  fraternitatem  in  omnlbus  sit  ainor  jubete 
perpendere ;  quia  quos  vestra  apostolica  sedes  con- 
demnans  in  sacris  diptycbis  non  recitare  jussit»  eos 
nec  ego  inter  sacra  facio  nomiiiari  mysteria.  Iloc  au- 
lem  et  his  notum  est  qui  a  vobis  sunt  directi  viri 
reverendissimi  ,  id  est  Germano  sanctissimo  el 
(«)  Joanni  episcopis,  Felici  et  Dioscoro  diaconibus,  el 
Blando  presbylero,  qul  efficaciter  secnti  sunt  ea  quae 
ei§  sunt  a  vobis  injuncta.  Oret  igilur  veslra  sanctius 
lau  pro  me  quam  pro  subjeclis  meis  sacerdolibus  ul 


scoro  Alexandrinis,  Petroque  uliocheno,  finire 
dignetur  inveteratum  cerUmen,  decaeterorum  nomi- 
nibus  quaestione  sopita  :  ut  redinialis  plebem  de  san- 
guine,  quam  Deus  nosier  regendam  commisit,  ac  non 
persecutionibus  ac  cruore,  sed  palientia  sacerdotali 
populum  Domino  nostro  concilietis :  nec,  dum  volu- 
mus  animas  lucrari,  etcorpora  roultorum  perdamus 
el  animas.  Erroresetenimdiuiurnosleniuteclemen- 
tiaque  convenit  emendari,  praecipue  quia  vestrae  bea- 
titudinis  praedecessores  saepissime  voluerunt  reipu- 
blicae  nostrae  antistites  ad  suam  revocare  communio- 
nem,  si  Untummodo  taceretur  Acacius  cxterique 
praedicti.  Non  est  ergo  grave  quod  suasit  vestra  se- 
des  ut  praestet :  illud  etiam  magis  roagisque  deposci- 


perpetue  cusiodiamur,  recum  l)el  tenenies  confes-  D  ^^^^  ^j  ^^^  aanctius  concepu  gratia  coelesii  quae 


iiooem ;  similiter  et  pro  serenissimo  prinape  nosirot 
ei  pro  Chrislianissima  Augusta,  quia  eorum  salos 
communis  sanctarum  ubique  est  Ecclesiarum  profu- 
turum  firiuamentom.  Islam  igilur  vobis  habentibos 
inUntionem  nullo  inodo  jam  iicebit  saiicum  Deidila- 
eerari  Ecclesiam,  per  graiiain  sancti  Spiritus,  et  in- 
lercessiones  sanctae  gloriosae  Dei  genitricis  virginis 
Mariae.  Oionem  quamcunque  vestram  fraterniuiem 
ego  quoque  ei  mei  piuriroum  saluumus.  Aliamanu: 
Incolumis  in  Doroino  ora  pro  nobis,  Dei  amator  sao- 
ciissiine  frater.  Accepu  xv  calendas  Octobris,  Ro- 

(a)  In  edit  Rom.  deesl  Jomnd^  ei  pro  epi$copU  M 
t^UcopQ. 


praeiendunt  OrienUles  episcopi  tracure  digneiur, 
corumque  fidei  competentem  praebere  consensum. 
Nobis  etenim  videtur,  quoniam  Filius  Dei  vivi  Domi- 
Dus  Dosler  Jesos  Gbristus  ex  virgine  Maria  natus, 
quem  praedical  sommus  aposlolorum  carne  passum, 
recte  dicitur  onoa  io  Triniuu  com  Patre  Spirituquc 
stncto  regnare :  sieol  enim  videtor  ambiguum  dicere 
simpliciter  onmn  de  Triniute»  non  praemisso  nomine 
Domini  nosiri  ieso  Chritti ;  sic  ejus  personam  in 
Triniuie  com  Palrli  Spiriioiqoe  sancti  personis  non 
dobiUmos  esse  :  sine  Ghristi  namque  persona  nec 

(b)  Al.  mlHi. 


A97  EPlSTOLiE  £T  DEGRETA.  498 

tnidi  Trinitas  religiose  poiet^  nec  adorari  fideliter ,  A  communia  aniias  penrenire  videatur.  Diligenlius  au- 


qoemadmodum  S.  Augusiinus  ait :  Analiqua  ex  Tri- 
nitaie  persona  ;  et  aiio  loco  :  Solus  in  Trinitaie  cor- 
pus  accepit ;  et  iierum  :  Unus  trium.  Rogamus  igitur, 
reYerendisaime  saluiaules,  utfuturi  judicii  memores» 
esusam  tatiter  ordinetis,  ne  quid  dubitationis  relin- 
quator  in  postorum,  quatenus  omni  scrupulo  discor- 
diarum  sublato,  pacis  desideratsB'  per  orbem  totum 
viiicoia  renoTeniur,  et  venerandarum  floreat  Eccle- 
ftiarom  concordia,  corporisque  unius  in  prisiinum 
stacum  membra  recolliganlur.  lUe  naroque  medicoa 
)ure  laudator,  qui  veteres  aegriiudiues  ita  sanare  de- 
properat,  ot  ex  hia  nova  volnera  non  naacanior. 
Specialiter  ergo  cognoscat  vester  apostoiatoSy  com- 
posiiis  eisdem  doobos  capitulis,  oniversossacerdoies 


tem  de  bis  0delissimi  et  piissimi  noslri  principes  de 
saneiarom  Del  Ecclesiarom  unitaie  et  concordia 
gaodentes,  ad  vestra  mandaveront  beaiitodiirem  sop- 
plicationes  a  plorimis  sanciis  sacerdotibos  soscipien- 
tes,  tam  Ponli  quam  *Asis  provinciae,  et  maxime 
Orieniis,  apnd  quos  nomina  quondam  saoerdotum 
suorum  tacere  diflBcile  et  impossibile  esse  videior, 
tantaqoe  eorom  otelinatio  est,  ot  omnes  pericolnm 
pro  tali  facto  parati  sint  sustinere.  Igiiur  praeceden- 
tes  omnes  circa  pacis  studium  necessariom  causas 
considerantes,  quia  per  solam  isUm  homilitatis  viam 
coromonem  omnibos  onitionem  et  saloiem  invenn 
mos  inierroganies  sicot  diciom  est,  et  salisfacientes 
vobis  ab  illis  qui  a  nobls  in  hoc  negotio  sont  desti- 


isiios  reipoblica  libenter  aroplecti  vesiram  commo-  B  naii,  causam  cum  pacifica,  qua  vos  decet,  goberna- 

tione  dispenseiis :  nam  dum  una  otraque  sit  Eccle- 
sia,  proGul  dubio  et  bona,  qo»  per  vigilantiam  eva- 
ninnt,  commonis  exinde  laodis  gloria  oiriosqoe  pa- 
triarchalibos  sedibos  rimator,  ut  consoete  omniom 
Dominos  et  conditor  Ghristos  veros  Deos  noster 
magniflceior.  De  his  autem  omnibus  sommo  vobia 
supplicentur  affectu  Joannes  danctissimos  episcopQH^ 
moltos  nobiscom  sodores  in  praesenti  deponens  cer^ 
tamine ,  et  Heraclianos  reverendissimos  presb^fter 
sancias  nosirae  majoris  ecciesiae,  et  cohabitator  no^ 
sier,  et  Constaniinus  reverendissimus  diaconus  eja9« 
dem  majoris  ecclesi»,  per  quos  et  noslra  synodaliA 
secundum  ecclesiasticas  vesirs  beatitodinis  destina^ 
vimus  leges.  Nunc  igiiur  piissimi  nostri  imperatorfi 

sima  et  in  omnibus  bonis  florenie  conjuge  sua  circa  C  studium  circa   sancurum    Ecclesiarum  onitionem 


nionero.  Aocepta  xv  calendas  Octobris,  Rustico  viro 
clirisstmo  consule  ( anno  Domini  520 ). 

RELATIO 

EPIPHANII  EPISCOPI  CONSTANTIIilOPOLITANl. 

Imperaiarit  eju$que  conjughf  suamque  de  Ecclesiarum 
unione  animi  alacriiatem  demonitrat,  Ponli  et  iiito;, 
et  maxime  Orientis  sacerdotei  suorum  episc'oporum 
Homina  damnare  volentes  in  unionem  admittendos. 
Culicem  et  atia  pontifici  mwiera  mittit, 

Domino  per  omnia  sancto  ac  beatissimo  fratri  et 
comministratori  Hormisdae  Epipbanius  eplscopus  in 
Domino  salulem. 

Quautam  haboimus  alacriiatem  nos  quoque  et  piis- 
simos  et  Christianissimus  imperator  ona  com  fidelis- 


recum  et  poram  sancurum  Ecclesiarum  uniiionero, 
ei  quemadmodum  cum  caritate  Dei  qua  nos  decebat 
destinatos  a  vobis  sanctos  episcoposet  religiosos  sus- 
cepimus ,  et  venerandos  habuimus  clericos,  existi- 
mamus  quidem  et  anie  ex  his  quae  acU  sunt  saiisfa- 
ctum  fesiras  beaiitudini  :  credidimus  tamen  quod  si 
Dominos  Salvator  Jesos  Chrisios  Deos  noster  idem 
ipsos  reverendissinios  comminisiratores  nostros  in- 
columes  vestris  obtuiibus  prxsenuvit,  omnia  quae 
exciuta  sunt  vobid  sanciissirois  maniresta  fieri,  et 
laborem,  quem  potuimus  sustinere,  per  hos  ipsos 
manifestius  cognoscetis.  Quemadmodum  per  Dei 
gratiam  et  fldelissirooruro  priucipuro  nosirorum,  Con- 
stantinopolitanae  civitaiis  nostra  Ecclesia  pacifice  est 
gubernata  :  et  noroina  eorum  inter  sacra  non  sunt 
reciuia  mysieria,  quae  sedi  vestrae  profana  cognovi- 
mos,  sed  qoatoor  conciliorom  pro  recia  fide  conso- 
oantia  praedicatur  et  hoc  ipsum  omnibus  sacrorum 
dipiychorum  reciutione  manifestura  est.  Annuniient 
igiiur  vobis  quia  non  pauci  nobia  subjecti  sacerdotes, 
nec  rursus  sub  eoruro  ordinaiione  episcoporum  parva 
esi  subdita  muliitudo,  quae  bonum  hujus  coepiae  uni* 
tiouis  ampleciiiur :  vestra  etiam  sanctiias  cognoscat 
istius  se  generalis  l>oni  et  principem  et  incepiorem 
nihilominus  constiiutum.  Unde  fortiter  ad  vigilan- 
dum  l>eaiiiudo  vesira  laudum  est  stimulis  exciianda, 
ne  id  quod  diviiia  in  honorem  vesiri  coeperai  ordi- 
nare  misericQrdia,  non  ad  plenum  iu  ut  condecet 


osiendentis,  pacificis  ad  vestram  beatitodinero  de  his 
causis  utendo  litieris»  et  oblaias  sibimet  ab  Hieroso^ 
lymiunis  et  Orienlalibus  petiiiones  desiinavit.  Nos 
ergo  occasionem  saluiationis  invenire  volentes,  hanc 
ad  vos  fecimus  epistolam,  per  quaro  supplicamos, 
proponentes  vobis  sanctissimis  hanc  vocem  divinam; 
Ecce  tempus  acceptabile^  eccenuncdies  saluds  {IlCor. 
vi).  Ecce  credidit  nobis  omnium  Dominus  lalentum, 
quod  augmenutum  possii  restitui  boni  operis  fructu, 
et  salvari  per  laudabilem  vesiram  dispensationem 
lantas  quidem  sancUs  Ecclesias,  tantosque  eorum 
sacerdotes,  et  multitudinem  innumerabilero,  nune 
quidero  unium  sanctae  Ecclesiae,  perlclilantem  ao- 
tem  et  erranlem  :  si  vestrae  beatiiudinis  gubernacu- 
lum  comrooretur  (commemoretur),  et  maxime  his, 
qui  in  sanciis  locis  habiiani  Chrisii  Dei  nosiri,  ita 
ubique  sanctis  adhaerenies  ecclesiis,  uteorum  respui 
non  dsbeat  multitudo.  Nam  orones  per  suggestionem 
eorum  ita  in  obstinationis  suae  malo  perdurant,  ut 
velint  ante  e  fiia  recedere,  quam  excogiuia  relin- 
quere :  nt  si  Deus  hos,  per  vestram  beaiitudinem 
adunari  praeceperit,  vesirae  laudis  meritum,  et  prae- 
sentibus,  et  futuris  ascribatur  temporibus.  Oret  Igi- 
tur  veslra  sanciius  tam  pro  piissimis  et  Chrisiianif- 
simis  principibos,  quam  pro  noslra  parvilate  et  uni- 
versali  unione,  ut  gratia  sanctae  et  unlus  esseniiflB 
Triniiaiis,  ei  inlercessiortibus  dominae  nosirae  sahctaa 
et  gloriosa:  virginis  et  Dei  genitricia  Mariae,  moi^ 


tm  HORMMDA  PAPiE 

jhI  yoiUlim  indivisaai  conveniai,  ei  fundaineniufn  A  per  uellurniuiem  largirt  iefnfwi  videir  lllii  qui  Bfr 


jecoBCttieHSi  etibolic»  iidet  eonflraietalr,  per  OHmia, 
iiDctiftsiine  freter.  Indicia  autem  noatrae  seeondom 
Chriiium  Dominum  no&irom  cariu^tls  per  viros  re- 
vereodissimos  destioiavirous ,  ad  administraUoneqi 
diviaaB  culiur»,  et  sanols  aposiolic»  vestr»  Eccie- 
^i»,  calicem  autem  gemmis  circumdatum,  paienam 
auream,  ei  alium  calicem  argenieum,  vela  serka 
4Uio ;  qua^  suscipere  vestram  beaiitudiuem  supplica- 
9m  cum  iUa  eariiate  quam  vos  habere  secundum 
Peym  noB  dulMtamus.  Omnem  ie  Ckrislo  fraierniia- 
4010,  qu»  cum  vestra  est  sanctitale  nos  quoque  et 
fai  nobisoum  suDtplurimum  saluiamus.  Aeeepu  pri- 
die  c^lfAdas  Peoembris,  Rusiico  viro  eUrisiimo 
OOOMile  (4UUI0  Domini  5^0). 

8ACRA 

JUSTmi  AUGUSTI. 

JbMirn  ^pluopuM  ad  traaandam  EeeMm  poeem  dt- 
Htii«<mWj  9ua«(i^imfHm  eotmiuMrU^  prof&ehirum. 

Jus^ious  Aiiio^  Hfwmisdtt  pap». 

D«m  beaiissifl^  Gernanum  epiioopiim,  vei  eoe 
qpi  eum  eo  e  yobU  loeraai  deftlioaM,  de  bac  dimii- 
VMremMi  regiis  eiviUie,  luijuftmodi  UIU  miadaU  Ira- 
4MUmua,  quod  capituto  qu»  ad  perlsclam  «niuiem 
S^Oleaiarum  p^iifiebaiii  apostolalui  vestro  per  reve- 
lEWdii^iiiittoi  Joaanem  episeompm  sequeoter  raanife^ 
ibl  (^Mmm  I  q|i«  Umeu  ipsU  bic  prasaentibus 
(miM  ied^m»'  Sed  evenit  praBUtum  loaaiiem  an- 
limitOI^  IjOma  wgriliidiae  detinerU  Ne  qua  igiuir  ve- 


hil  quidem  a  nobis  l«si  sunt,  sed  sioe  eausa  el  au- 

perflue  adversus  iios  armsti  sunt :  Dee  lamao  el  ve^ 

Stra  satisfacio  sanctitali,  quia  mti  Josnne  vire  t^ 

.verendissimo  episeopo,  qui  paulo  anu  a  mire 

venerabili  eoroaa  directus  est,  prendestinavi  me  pe»- 

rieuiis,  et  mortem  soslinui,  ei    meani  pro  ejns  scie 

sie  objecisse  animam  :  ei  hoc  oslendiiur  gesiis  :  et 

«L  his,  qui  quanquara  per  mearo  ateeMkm  aeer- 

f iuie  videantur  esse  diseussi.  Ei  quid  Uogo  si-rmone 

epus  est  uti  ?  eum  vobis  emuU  Domioua  lUiis  ooster 

lesus  Ghrisius  paufaeere  ei  salisfaeere  poisil;  quia 

M  quaudo  oogoovi  vos  ad  aposiuHcm  sedis  pruseula- 

iiMs  advocari,  eomnMwe  gaiidiura  loAiHS  rauodi  esse 

judieavi.  Ab  ilio  eoira  Ifipore,  Imo  ipaum  seribeBs 

B  ed  vos,  fuanium  ad  aae«  quidquid  ad  booorem  ei 

aatistaciioiiem  vobis  ei  apentolie»  sedi  periiAet»  ni- 

bil  praBtermisi,  sed  iiee  prflaiermitlo.  Paulo  po&t  au- 

tem  scieiis  per  venerahiles,  annuente  Oomino  Jesu ' 

Cbristo,  quis  haec  ab  exordio  mibi  ^uni  e^cogiuu, 

ei  quando  Dominus  Deus  tempus  dedii  ad  effectum 

haec  sunt  perducu.  Omnem  eum  vestra  sanctiuu  in 

Chri&to  fraternitaiw  ego  quoqoe  qi  mei  pUurimum 

aakiUiiMM. 

EPMTOLA  LXKUI. 

Ao  Doaojuuii  TifissM^Mucofis^ii  amsoomi. 

Romam  H  umndum.  ici  ceiAa(itfom  df^iWmm  fnr^ 
pfol,  el  objectum  crimen  purget. 

Hormisda  Dorotheo  episcopo  Thessalonicensi. 

Cunsiderantes  iuae  fraterniutis  EJcclesiam  anie 


Mw  r^^^reolUam  ingrediaiur  adversa  sententia,     ^    ,        .,   ^-      ^      ti              ^ 
Anaar«/»iuo  »..^.»:«..  .  ^^    A  -•j-         j        i.          #•  praBiereunUs  msls  discordise  olim  cum  sede  eposto- 
^lNUtirpbis  promiau  uo(»ira  desidia  quedam  ttltrooea  C  „^  «^«:„..^  f„;„«^ :.^,^  ^««:„«^.™   .  J^V.. 

9i(fm  ad  effe^iuffl  p^ducentibus,  oeeessarium  esse 


Mrspi»(irous  dilaiioius  caussm  vobis  eiponere  per 
IMogiiw  V.  9.  iribuQum  et  ootarium,  qucra  ad  pr»* 
l^dlwa  regem  Tbeodoricum  super  negoliis  quibus- 
4UII  tr«nsmisimus  :  boc  quoque  adjieieBtes  quod 
d w  propitu  J^mini  et  Dei  uosuri  majesUs  eumdem 
vjrnm  religiosissinHUtt  Joannem  prisiinie  voluerii 
roddere  saaiiati,  sicut  semel  proroisersmus,  suiim 
lUttmad  tuam  sancti^iem  UransmiiUmns.  Supeiesi 
Otsanciitudo  luadivinum  nobis  pr«sidium  orationi- 
hus  suis  digaeuir  acquirere.  Dau  pridie  (^ulendas 
B^mbrU,  Coostantlnopoli.  Accepu  Roroae  calea* 
dle  Ociobris.  (tustico  viro  clarissimo  eojisuJe  (anoe 
DpmioiSSO). 

RELATIO 

DOaOTIRI  EPISGOri  TB£SSALO!UGVISIS. 

Objectum  Mbi  crimsn  refellU. 

Sanctlssimo  sc  beaiissimo  palri  ae  comffljmisua- 
iori  Uormisd»  Dorotheus  in  DomJBo  salutem. 

Propositi  nosui  et  orationis  est  summum  sludium, 
per  omoia  beaUssime  et  Ur  beaU  Pater,  etscriben 
frequenierad  voi  sancUssimos,  etinuuia  mereri  col«- 
loquia;  ei  nulh>  Umpore  exUrrem  me  ab  hujusmodi 
IWMu  esse  coodecet.  Quoniam  igiuir  manifesu  co^ 
gnovi  quosdam  saiicus  aures  vestras  perturbare»  ei 
BClp  piocul  dubio  vos  in  omnibus  esse  perfeeios,  et 
quia  nibil  siiie  judicio  audire  possitis,  oeic  ulli  peni- 
tqs  v^uffl  amffluia  oooifflodare,  et  ut  noo  amplkia 


lica  praecipua  fuisse  cariuu  conjuncumj  u  nuper 
pacis  reddiue  esse  credebamus  auctorem»  sed  quia 
quos  praevenire  debueras,  sequi  etiam  remoraris, 
non  levlter  pro  fraUrniUUs  toae  dilatae  correcUonis 
ingemiscimus  tardiiate;  scribis  enim  aures  noslras 
cujusdam  sceleris  atrodute  torbaus.  Utinam  usqu,e 
ad  iios  laiitum  deiesiabilis  fama  percurreret,  et  noa 
toto  orbe  Cbrisiianls  menUbus  Um  dolendum,  lam 
exsecrabile  facinus  nunUaret?  ut  qui  te  innocentoin 
uesciunt,  a  Chrisiianitatis  simul  credanl  iramiie  de- 
viasse.  In  qua  enim  mundi  parte  Immaniiaiis  bujus 
Invldia  non  et  catholicas  contrisiat  Eccle^ias,  et 
haeretlcorum  prava  voia  la>ii(icat?  quae  nos  a  dile- 
ciionis  luaeconsclentia,  sicutlitierls  intimas,  osiendi 
^  cupimus.  aliena  :  quid  enlni  volls  no&iris  magis  con- 
venit,  nisi  ut  redire  ad  pacem  catholicam  volenies 
episcopos,  a  crudelitaie  et  crlmiutfoiis contlngat  sem- 
per  lnnoxlos  comprobari.  Exspeciamus  igitur,  si  non 
desont  fraiemtiaii  luae  veritaUs  Deo  nota  praesidia, 
ut  ei  tanii  sceleris  a  te  repeltas  invidiam,  et  in  re- 
coneiliatione  fldel  Undem  eorum  qui  reversi  siint 
seqoaris  exempla.  Dau  iv  calendas  Novembris,  Ru- 
siloo  vlro  clarissimo  console  (anno  Domini  520). 

EPiSTOLA  LIXIV. 

AO  JOSTINDM  ACGUSTUM. 

Aeeepitee  efut  fiflms,  et  de  ejut  fide  et  pietate  nun- 

quam  dukitatunu 

llormisda  Justiao  4ugusu>. 

Benodicu  Triolus  Deus  nosur,  qui  vobis  guber- 


m  EPISTOLiE  ET  DGCBETA.  m 

DicolA  «ouuDuit  mttndAni  ioiperii,  ^uibus  non  so-  A  et  persua&ionibuSt  tamen  neqnaqnam  flexi  sunt  nt 


liffl  projure  regni  veneratio  del)ereiur,  ferum  etiam 
pro  ^oriosi  modestia  e(  integritaie  propositi.  Yere 
enim  glorificamus  Deiim,  lectis  vestr»  pietatis  epi- 
atolia,  quibus  promissx  legationis  moram  pro  infir- 
niitaie  ijus,  qui  dirigendus  Aierat  excusando,  luce 
clarius  reddidisii  quam  curam  fidei  et  pudoris  babe- 
reiis»  osiendentes  rerum  suinmaro  regentibus  non 
svffieere  ad  dominaiionis  apicem  quam  oblinent  po- 
testaleni«  nisi  ornamenia  morum  preiiosioreni  fa* 
ciant  principatum.  Servet  circa  vos,  cleroetiiissime 
imperator,  Deus  noster  beneOcia  siia,  et  respiciens 
bona  vestra»  largiatur  xlerna.  Nec  nos  laroen  ino- 
niordjt  ulla  suspicio  aut  implendi  tarditatem  pro- 
inissi ;  uec  mutaiione  credimus  evenisse  consilii.  Ne- 


tollaot  aniistitum  et  repellaiU  nomina  quorum  apod 
eos  opinio  floruit,  sed  morte  vitam  duriorem  aesti- 
mant,  si  moriuos  condemnaverint,  quorum  gloria- 
bantur  vita  superstitum.  Quid  igitur  faciamus  bqjus- 
modi  pertinaciae,  qu»  nec  *dicto  audiens  existit,  el 
tormenta  in  tanlum  despicit,  ut  amplum  sibi  ac  fe- 
stivum  judicet,  si  corpore  prius  quam  religioso  desi^ 
stat  consilio  ?  Mobis  quidem  videtur  opus  esse  mol- 
lius  agendi  et  clemenlius  :  qus  si  uno  in  tua  (d)  san* 
ciitate,  jaro  nec  in  alio  poteruni  inveniri,  nam  ne« 
que  sanguinis  et  suppliciorum  cupidi  (quod  dictum 
etiaro  grave  est)  libellum  auscepimus,  neque  ut 
parvo  discrimine  remaneaiu  imperfecta  concordiiB 
desidefia,  sed  ad  propagandam  quo  possumns  op* 


fas  enim  erat  de  ejus  verbis  qualibet  soilicitudine  B  dine  conjunctionem  nembrorum  Eeclesi».  Utmm 


dubitari;  cujus  fidem  in  magnis  rebus  daium  est 
lam  evidenter  agnosci.  Redeunte  igitur  filio  nostro 
spectabili  viro  Eulogio  tribuno  et  notario  cultam  de- 
bit»  sahitationis  exsolvimus,  Deo  magno  coniinuis 
preci0ki8  sopplicanies,  ut  qui  vestro  studio  per  infi- 
deles  vttlnera  impacta  curavit,  evo  vobis  per  lon- 
giora  tempora  propagaio,  unitatem  Ecclesis  reddi- 
tam  ex  omni  qiioque  faciat  parte  securanu  Data  iv 
calendas  Novombris,  Rusiieo  viro  darissimo  con- 
sule  (aano  Doniiii  m). 

EPISTOLA 

JOSTUIl  AD  lORMISDAII. 

CrMhm  md  pimtifiemn  mUiU,  tuadetque  ut  Asiami  et 
prtBcipue  OrietUalikus  euarum  epitcoperum  nomina 


ilaque  prsstantius  erit  minomm  gratia  in  totum 
esse  nobis  (e)  adjeclas  tantas  multiladiiies,  an,  coii* 
cessis  exiguis  et  remissis,  majora  et  oroni  raiiona 
quffirenda  eorrigi,  ut  quae  non  licuit  (/)  per  emnia, 
saltem  ex  necessariis  pariibus  allegentnr?  Veniaro 
itaque  nomiuom  postttlamus,  non  Acacii,  non  otriua* 
que  Peiri,  non  Dioscori,  vel  Timolbei,  qaorum  vo* 
cabiila  ad  bos  daiae  tu»  sanctitatls  epistol»  oontin^- 
bant,  sed  quos  in  aliis  celebravit  civiiatibus  episco* 
palis  reverenlia,  ei  hoc  exeeptis  urlnbus,  ubi  vestr» 
beatitudinis  libeilus  jam  in  plenum  admkias  eoi, 
nisi  lianc  quoque  partem  benevolentia  •latuerit  to- 
stra  mitius  corrigendam.  Verum  nee  judicio  (<ir)  ca- 
ret  sedis  aposiolicai,  ut  non  magis  venia  dicenda  sit 

damnare  noUutibuiAnasta$U  exempl6  indulgeat :  ab  C  quam  deliberau  jam  ac  perspecta  diffiniUo.  Ana- 
mdem  precet  pro  Ecclemrum  untone  oblatat  trant- 


ffttffrf. 

ioitlnus  Angosius  Hormisd»  pap»  (a). 

({uo  foimus  semper,  et  qao  sumos  stiidio  pro  con- 

ciliaMlis  senleBliis  catbolicam  fidem  colentium,  iM 

eodem  aaime  eancii  venerentor  numen  individuum 

Triufal«,  palam  feeissedignoscimur:nunc  legatam 

ad  vesiram  beatiiodinem  ultro  ob  boe  ipsm  dirifen* 

les  Gratom  vimm  {b)  sublimem  magistmm  scrinii, 

qoo  ranedioni  landem  reperialnr  diaeordiis  varia  (e) 

cuAetantiom,  nonc  prono  libenilqoe  soscipienies  af- 

fedo  viroa  religiosissimos,  qoos  ioterventores  onilo* 

tis  ve»tfa  sedes  apostoUca  credidil  destinandos.  Pro- 

feeio  eniffl  tanqoam  ipsam  pacem,  ei  juconiis  eeo 

oeolia  aapeximos,  et  extenais  roanlbus  duximiis  aro* 


stasius  qoidem  religiosissim»  inemori»  vestrae  col** 
meo  Ecdesia  palam  aperieqoe  conslitait,  com  lieo 
idem  scrlberet  Degotium  praedeoessori  nosiro,  saiii 
esse  pacem  affectsntibus,  si  iKrnien  tsntom  reticea* 
tur  Acadi.  Ergo  prlora  vesine  sedis  consiitota  se» 
qoiiur  qoi  non  omnes  ineroorias  mortnorom  jadi« 
cai  eontemnendas,  ut  tndignum  habeatur  et  Ineoii- 
graom,  si  oon  placidior  omqibos  non  solom  defuiH 
ciis,  sed  otiam  superstiiibus  vestra  divolgetar  iii 
oroni  fine  lerramm  lenilas.  Et  hoc  quidem  non  do* 
bttaverimas  lia  graiiosum  vobis  liitaram,  ut  pacifico 
statim  refiponso  Ixtior  mundus  reddatur.  Relhiel 
auiem  vesira  sanctiias,  quod  dudnm  scrlpsimos,  eic 
Oriente  supplicationes  nobis  esse  desiinatas,  ▼oIuih 


plecleodos.  Quin  eiiam  omni  inieotione  ordinavi-^  latem  ipeorum  conilnenies  et  arbitrhim,  In  qoo  sete 


iiiue,  ot  venerabilis  Gcclesia  Consiantinopoliiana, 
nec  noQ  ooroplures  alias  vota  soscipiani,  vesira,  noo 
soluro  iii  caeleria,  sed  in  auferendis  etiam  nominiboi 
ex  saeris  diptyeliia,  ^m  remoTenda  maxiroe  potto^ 
lauis.  Vefom  ooonull»  foeroat  nrbes  et  Ecclesim 
turo  Pootiem,  luro  Asiane,  prroeipue  Orieiitaieev 
quaroro  oierid  Tei  popoli  omaibos  pertenuti  roioro 

(a)  God.  Lne.  iftS,  Saeratitthno  ae  beatittimo  «r- 
eltiepiuopo  alnue  urbit  Romm  ae  patfiareho!  Hormi* 
td(B.  Hxc  lamen  inscripilo  apposita  est  ab  altera 
manu  fere  ejusdem  aotiquitatts,  com  prios  esset  ot 
hic  in  textu.  • 

(6)  Idom  cod^  extpeetabilem, 

[e)  Idem  cod.,  certantium. 


iloratoros  t>siendunt  firmiier ,  et  quo  nulla  rationo 
desislendttm  existtmant.  Uanc  ilaque  chartalam  se- 
condum  uostra  promissa  per  Joannem  virom  reve* 
rendlssimuro  episcopom  dfrigendam  Tobis  in  prae* 
seiiti  meriio  eredidimus,  ut  a  vestra  sede  eiiam  tenof 
ejus  admissus  ad  colligendas  proflcial  et  adonandat 
ubtqne  venerabiles  Ecclesias,  et  Hierosolymitanam 


(d)  Idem  cod.,  tanetittuline. 

te)  Idem  cod.,  abteptat, 
f)  In  eodem  cod.  iu  primsva  manos;  sed  aliera 
fere  ejusdem  antiquiiaiis  ita  emendat :  ut  qum  nto 
lieuit  miteitf  majora  per  omnia  tattam^  etc. 
(^)  Idem  cod.,  ret  caret  et  tedit^  etc. 


503 


HORHlSDiE  PAPi£ 


^ 


DraeciDue  •   cui  tamen  omnes  favorem  impenduni  A  llonem  a  sancu  Chalcedonensi  lynodo  promulgaltm 


quasi  malri  Chrisliani  nominis,  ut  nemo  audeal  ab 

ea  sese  discernere  :  consensum  itaque  propitium 

tiiam  sanctitudinem  epistolari  quoque  pagina  conve- 

nit  declarare ;  ut,  cognito  omnibus  atque  patefacto, 

tenorem  ejiisdem  chartulae  a  vobis  etiam  laudnri,  et 

lenaciier  custodiri  laetior  mundus  existat.  Data  (a) 

idibus  Sept.  Chalcedone,  Rustico  viro  clarissimo 

consule.  Accepta  pridie  calendas  Decembris,  consule 

suprascripto  (anno  Domini  5i0). 

EXEMPLUM  PRECUM. 

Eju$  opera  ad  Ecclence  unilatem  admitti  rogant,  Ca- 
tholicam  fidem  profitentur. 

Deo  amabili  ac  piissimo  imperatori  ex  Deo  Au- 

gusto  et  principi  Justino  Christianissimo  deprecatio 


intelligimus  quoque  et  suscipimus,  confldentes  et 
credenies,  quia  unam  subsuntiam  vel  personam, 
quod  idem  est,  ipsa  sancta  synodus  in  duabus  natu- 
ris,  id  est  in  deitate  et  humanitate  indivise  et  incon- 
fuse  praedicavit  Deum  \erbum.  Dominus  noster  Je- 
sus  Christus  unus  est  ex  sancU  et  unius  essentiffi 
Triniute ;  si  enim  unum  Deum  in  tribus  subsisten- 
tiis«  sicut  dictum  est,  accipimus,  Pater  autem  non 
est  incarnatus,  nec  Spiritus  sanctus;  Deus  Yerbum 
incarnatus  est,  et  homo  factus  est  unus  ex  sancu  et 
unius  essentiae  Trinitaie,  secundum  filialionis  pro- 
prieutem.  Sic  ita  secundum  praedictas  qnatuor  sy- 
nodos  credentes»  (j)  et  secundam  Dei  Verbl  naiivi- 
tatem  secundum  carnem  confiteri  non  renuimus. 


et  supplicatio  ab  HierosolymiUnis,  et  Antiochenis,  B  Unde  proprie  Dei  (k)  virgo  genitrix  esse  creditur, 


cl  secundae  Syriae  clericis  et  abbaiibus  et  possessori- 
bus  Syriae  provinciae. 

Haurite  aquam  cum  lcetitiaex  fontibu*  ialutii  (Itai. 
xii),  vociferaior  (6)  Isaias  propheta  exclamat,  fonles 
salutis  (c)  evangelicae  veriutis  praedicationes  mani- 
feste  ostendens,  ex  quibiis  beati  Apostoli  et  eorum 
qui  per  ordinem  fuerunt  discipuli  el  sapientes  Ec- 
clesiae  doctores,  salutarem  aquam  fidei  hSurientes» 
omnem  sanctam  Dei  Ecclesiani  irrigaveruni,  quae  in 
petra  summi  apostolorum  subnixa  recum  et  inflaxi- 
bil^m  confessionem  custodiens,  flducialiter  cum  eo 
ad  unigenitum  Filium  Dei  exclamat  oinni  lempore, 
dicens  :  Tu  ee  Chrittu»  Filiu$  Dei  vivi  (Matth.  xvi). 
lUnc  saluurem  confessionem  (d)  a  saiictis  quatuor 


unquam  quae  natura  et  veriute  unius  esseniiae  Pairi 
Filium  Deum  Verbum,  natura  immuubilem,  ex  ipsa 
factum  bominem,  enixa  est,  et  duas  naluras  in  Chri- 
sio  per  essentiam  vel  subsiantiam  unitas  conflientes 
sicut  in  unius  persona,  vel  subsUutia.  Neque  harum 
diversitatem  vel  proprieutem  post  unitionem  auferi- 
mus,  nec  eas  dividere  in  duabus  personis  et  sub- 
suntiis  per  unitionem  somus  edocti;  eumdemque 
scimus  unigenitum  Filium  Dei,  et  ante  incarnatio- 
nem  ejus,  et  post :  eumdem  Deuro  quidem  simui  et 
bominem;  passibiiem  cariie,  impassibilem  deilate ; 
circumscriplum  corpore,  non  circumscriptum  spi- 
riiu,  eumdem  terrenum  et  coelestem»  quem  mundus 
Kt  hominem  cepii,  ei  ut  Deum  contioere  non  poluit , 


synodis,  quae  evangelicis  praeceptis  sunt  honoratae,  G  morulem  et  immorialem,  nusquam  naturarum  diver 

_  -.  • 


Buscipientes,  nunquam  per  Christi  gratiam  a  traditis 
mjobis  reciis  dogmatibus  deviavimus,  sicut  rerum  te- 
sutur  probatio,  et  tempore  necessiuiis  fidei  con- 
sUntia  demonsirat.  Si  igiiur  utChristiani  rationis 
ftdei  sumus  participes,  domine  piissime,  et  ad  com- 
munem  pacem  et  unitatem  feslinamus,  uostram  fi- 
dem,  quam  ab  initio  suscepimus,  per  hanc  satisfa- 
etionem  noslram  manifesum  vestrae  facimus  pieUti; 
ujt  notuip  sit  quia  el  paci  concurrimus,  et  a  recU 
eum  Dei  juvamine  non  divef timus  fide,  sed  omnem 
e»  aequo  haeresim  exsecramur,  non  solum  Eutycbia- 
oistas  et  Acephalos,  sed  et  Nestorianos,  et  hominem 
eolentes  toio  animo  (e)  audentes  anaibematizamus. 
Nos  autem,  domine  (f)  carissime  imperator,  sicut 


sitaie  ejus  ablala,  neque  dividentes  per  esseniiam 
unionem.  Hoc  enim  verae  magnum  pieiatis  myste- 
rium,  quia  unus  ex  sancia  unius  esseniia  Triniuiis 
incarnatusy  et  homo  factus  Deus  Verbum  in  utraque 
naiura  deiutis  et  bumanitatis  indivise  ei  inconfuse 
cognoscitur  et  adoratur,  non  conversionem  vei  mu- 
Utionem  sustinens,  sed  proprieUiem  utriusque  iia- 
turae  iii  una  persona  in  semetipso  conservans.  Ob 
banc  igitur  fidem  praedicus  sancus  synodos  susci- 
pientes  et  custodienies  anatbenatizamus  omnes  qui 
adversus  eas  quocuoque  tempore  vel  modo  aliquid 
c^nscripserunt,  praecipue  Joannem  ^geoum,  qui 
adversus  niemorauro  sancuro  Chalcedonensem  sy- 
nodum  mulias  ut  Nesiorianus  blaspbemtas  evomuit ; 


supra  dictum  est,  in  Patrem  et  Filium  et  Spiritum  D  aimiliier  el  condemnanles  Timotheum,  i£lururo  co- 

BAMMt..^     ^i.    :^:.:^  V «j_-.»   ..     j_    .        i    x  .  ........  ■  


sancium,  ab  initio  baplizati  quoque  et  credentes  (g) 
essenliam  Dei  in  tribus  (/i)  subsistentiis,  adoramus  : 
secundum  sanctorum  Patrum  symbolum  credenles 
in  unum  Deum  Patrem  omnipotentem,  et  iu  unum 
Dominum  nosirum  Jesiim  Christum  .imigenitum  (i) 
Deum  Verbum,  similiter  et  in  unum  Spiritum  saii- 
ctum ;  et  secundum  hoc  divinum  '  inathema,  defini* 

(a)  Idem  cod.,  quinto  iduum, 
^  (b)  Idem  cod.,  isaite  prophetce. 

(c)  Idem  cod.,  evangelicae  reritalee. 

(d)  Idem  cod.;  inserit  custodien$  fiducialiUr, 

(e)  Idemcod.,  odjentee. 

(f)  Idem  cod.,  chri$tianissime, 
(if)  Idein  cod.,  unam  e$ieniiam. 

-^ ^  ^ 


gnominatum,  sicut  Eutychianistam,  adversus  eam 
cum  suis  latrantem  sequaclbos.  lu  ergo  cuni  Dei  ju^ 
vamine  semper  sensimus,  et  jam  nunc  sentimus. 
Quapropier  hanc  satisfactionem  vcstrae  obtuiimus 
pieuti :  et  ut  jubere  dignau  est,  nos  proprium  in- 
teiiectum,  et  quemadmodum  de  sana  fide  sentimus 
ezponere  :  quia  quidam  baeretici)  dum  suam  malani 


(A)  In  eodem  cod*  iu  emendat  manus  antiqua;  sed 
prior  posuerat  $ub$imtii$. 
{i)  Idem  cod.,  l>et. 
U)  In  eodem  cod.  deest  et  ucundam, 
(x)  Idem  cod.,  genitrix  $ancta  Virgo^  elc. 
*  Hoc  est  symboiuin,  vel  doctrinam.  HAnnt 


505 


EPISTOLJEI  ET  DBCRETA. 


506 


tdem  occuluure  fettinsnt»  nostram  in  Cbristo  liber-  A     Benedicimus  Dominum  frateniae  carititis  affectn. 


utem  et  rectam  fidem  detrectare  conantur.  Snppii- 
eamui  igitnr  veatram  dementiam,  aollicitudinem 
perfectam  in  Eccleaiarum  unitione  sanctarum  habere 
debere ;  ut  unitas  qu»  cum  Dei  fuerlt  juyamlne,  nec 
ullo  deinceps  rationabili  aut  irrationabili  occasionis 
fomiie  iuquietari  pax  possit.  Deus  auiem  omninm 
Tesirum  pium  adimpleat  desiderium  in  gioriam  sui 
et  reipubiicae  disciplinam. 

EPISTOLA  LXXY. 

▲n  STXODCH  CONSTANTINOPOUTANAM* 

GuUulatur  Epiphamum  poniifieem  electum, 
fiormiftda  synodo  Constantinopolitan«. 
Fratrem  et  coepiscopum  nostrum  Epiphanium, 
apnd  felicissimam  (Deo  favente)  Constantinopolim  ad 


quia  non  solum  synodica  relatione  ad  sacerdotlum  te 
digne  per\'eni8se  cognovimus,  sed  factis  atque  mori- 
bus^comprobamus :  et  ita  se  meriti  lui  gradus  patefe- 
cit  affectibus,  ut  anie  fratrum  et  coepiscoporum  no- 
strorum  testimonium  cuncta  crederemus.  Quod  enim 
iili  te  promittunt  posse  oinnia  agere,  nos  videmus 
implesse ;  et  tanquam  fldei  tu»  servaia  pacis  fuerit 
gratla,  sic  unitatis  hactenus  dilata  sunt  vota  divina* 
Eorum  praedestinatioiii  cariiatis  lu»  vocabulum  quo 
nuncuparis  accessit,  sub  quo  splritu  apparente  con- 
cordia,  factum  est  ut  dicamus  :  Ecce  quam  bonum  «f 
quam  jucundum  habiiare  fratrei  in  unum  (P$aL  cxxxi). 
Quapropter  in  Cbristo  Domino  nostro  reddentes  offi- 
cia  salutationis,  hortamur  ut  boni  operis  initium  iau* 


officium  muneris  sacerdoulis  assumptum  pervenisse  B  dabile  continuet  institutum,  secundum  sanctum  Evan« 


ftd  nos»  fraierniiaie  vestra  refereote,  gaudemus,  quia 
gratius  quodammodo  soscipiuiiiur  indicia,  quas  si- 
gnificaveritamaia  persona,  et  lauto  majus  pro  aucto- 
riiate  nuntii  nascitur  gaudium,  quanto  non  est  quod 
de  testimonio  disputetur.  Sic  erat  congruum,  caris- 
simi  nobis»  sic  se  circa  proximum  patefacere  dece- 
bat  affectuin,  ut  per  vos  sedi  apostolicae  innoiescat 
quod  moribus  et  sanciitate  fulgeret;  quod  usque  adeo 
fte  omnium  bonis  (sicut  et  vos  asseriiis)  imbuit  insti- 
lutis,  ut  non  sit  fortius  merilis  testimonium,  quam 
in  honorem  sacerdotis  adscitum.  Quid  est  enim  quod 
de  Cio  babeatur  ambiguum,  in  quo  de  bonis  moribus 
snb  probaiione  factae  concordiae  praesuscepta  sunt 
divina.  Quapropter  facitis  s^ncte,  facitis  religiose, 


gelium,  quo  monemur  :  Qui  peneveraverit  in  fine^  hic 
talvus  eril  {Matth.  x).  Adhoriamini  igitur  reliquos, 
iiivitale  moniiis,  colligiie  blandtmentis  :  quia  talenti 
crediti  muliiplicata  cohipendia  stcrificia  sunt  dirini.- 
Praeierea  gratissime  tulimus  quod  Joanni  fratri  et  CCK 
episcopo  nostro,  necnon  Heracliano  presbytero,  atque 
Constantino  filiis  nostris  internuntiis  promotionem 
caritatis  tu»  cognovimus,  qua  esse  aliquiddulclusnoii 
putamus.  Et  cum  te  praedicti  viri,  etsl  pro  obseqoio 
siiscepto  facerenl,  non  tantum  rationelaudarent,beiti 
omnium  sumus,  quod-  dignae  rei  nUntius  retator  &U 
gnus  exstabat,  ut  tibi  absolutissime  de  legatomm 
roeritis  probatio  sithonoris.  Mtmu  papee :  Suscepimua 
calicem  aureum  gemmatum,  patenam  argenteam,  el 


faciiis  pie,  quod  veriuii  testimonium  iibenter  iro-  C  alium  calicem  argenteum,  et  vela  duo  mlnisterio  ba« 


penditls,  quod  praemium  l>ene  meritis  non  negatis. 
Quia  idem  error  est  tacere  veritatem,  qui  est  falsis 
assistere ;  et  eadem  injustitia  est  si  negetur  honor 
moribus  placitis,  quae  est  si  concedatur  indignis. 
Certum  est,  aroantissimi,  participari  vos  cum  sa- 
cerdotis  laudibus  iiitimatls,  quia  omni  frateriiilatis 
▼estrae  ordiiii  transcribitur,  quod  in  uno,  quem  ex 
Tobis  elegistis,  esse  laudatur.  Deus  omnipotens  fidei 
suae  pacem  sub  perpetuitate  conservans  electionem 
ordtnationemqoe  vestram,  quam  insinuandam  sedi 
apostolicae  per  Joannem  fVairem  et  coepiscopum 
nostrum,  nec  non  et  Heraclianum  presbyterum,  at* 
que  Consiantinum  diaconum  filios  nostros  religiose 
credidisiis,  taiita  firmitate  confortet,  ita  et  omnium 


silicae  beati  Petri  apostoli  profulura,  a  caritate  tun 
directa.  Data  iriii  caleodas  Apriiis,  Yalerio  riro  da- 
rissimo  consule  (anno  Domini  521). 

EPlSTOLA 

EPIPHANII  AD  HORHtSnAII. 

Ab  OrientaUbui  hnperatori  precet  obtata$  m  ad  eum 

mitisee, 

Dominomeo  per  omnia  amabili  Deo  sanctissimoqiie 
fratri  et  comminisiratori  Hormisdae  Epiphanius  epi- 
scopus  in  Domino  salutem. 

Quantam  alacritatem  aut  qoale  desiderium  piissi- 
mos  et  Cliristianissinius  imperator  caram  perfectam 
unionem  universarum  Ecclesiarum  habeat,  non  vo- 
luntate  lantum,  sed  operibus  ipsis  babitaniibus,  in 


discordantium  luctamina  disjiciat,  ita  dissidentium      hac  regia  urbe,  et  aniequam  ad  regnum  a  Deo  sibi 


corda  compescat ;  et  quemadmodiim  sub  fratre  et 
coepiscopo  nostro  Epiphanio  pacificaiionis  datum 
est  indicinm,  gratulemur  effectum.  Data  vii  calendas 
Apriiis,  Yalerio  viro  clarissimo  consule  (anno  Do- 
mini  521). 

Gesta  in  causa  Abundaniii  episcopi  Trajanopolitani 
in  scrinio  haberous. 

EPISTOLA  LXXVI. 

A»  EPIPHANICH  EPISCOPDM  CONSTANTIIIOPOLITAICUII. 

Quod  qua  decuit  via  ad  sacerdotium  pervenerit.  In 
unione  EcdesiiB  perteverandum,  Et  de  acceptis  mti- 
neribus, 

Uormisda  Epiphanio  eptscopo  Goustantinopolitano* 


daium  perveniret,  ostendit.  Sanctitati  autem  veslrae 
e%  correctis  ab  initio  regni  ejus,  et  usque  nunc  labo- 
ribus  maxime  manifestarit,  per  quos  omnia  catbolicae . 
Ecclesiae  membra  in  unum  Domini  et  Salvatoris  no- ' 
stri  Jesu  Chrisii  corpus  cum  proropto  nititur  animo 
conjuiigere  :  et  quid  opus  est  verbis  uti  prolixis,  qui 
rebus  ipsis,  quanquam  nos  veri  lestes,  existere  va- 
leamus.  Habet  tamen  et  vcstra  sanctitas  experimen- 
tum  qiiod  et  per  scripta  cognovit :  confirmat  quidem ,  j 
haec  quod  nunc  additiir.  Nam  quidam  qui  sub  poteii-  ;V 
tissima  ejus  manu  suni,  religiosissimorum  sacerdo- 
tum  ex  Orienlalium  partium  regionibus,  preces  por- 
rtxeruut,  docentes  de  bis  quae  volueruot.  Nec  hoc 


Wt  HOmfODjC  Fif  Jfi  50B 

lilere  testram  yo\ta%  saiicUUilem,  bene  deliberavli  A  filius  Tester  regniTit,  cognoadtit.  In  prxsenti  qooqne 


(ut  qaod  jaro  facium  eet  in  pnesenii  nantinret  Testrai 
Banctitati.  Paulo  poat  de  ea  his  manifesiius  significa- 
re;  ui,  communi  concilio  praecedenle  omniam,  Do- 
mliio  et  Salvaiori  noslro  Jesu  Cbristo  ea  quae  ad 
uillilatem  coromunem  conveniunt,  et  undique  sunl 
irreprebensibilia,  catbolics  fidei  correciionibus,  da- 
rescanL  Opportune  igitur  exisiimanles  fraiernis  lit- 
teris  ▼esiram  sanctiiaiem  et  carissimis  alloquiis  ro- 
gamns  ui  majus  et  insiantius  pro  piissimo  principe 
DQiiro  omnium  Dominum  Deam  orare  dignemini. 
Oomem  in  Ghristo  fraierniiatem  quse  cum  veslra  est 
aaiMlitaie  ego  quoqoe  et  mei  plttrimom  salutamus. 
AliianumH,  Incolumis  io  Domino  ara  pro  oohis,  ama- 
bilia  Deo  el  aauciissime  pater* 

R£L1TI0 

WPftUm  EMSQOn  «OnSTAllTINeMUIAlll. 

PauKtd  toUkkndmem  Umdat. 

AMma  neo  |wr  omoia  amahili  Deo  aaneiissime- 
W  fratci  m  «MMnioiairaiori  BamMm  fipipbaniuf 
ItAMia^aahitem. 

PoHitittOB  featrm  aadia  idefeMor,  q«l  «estraai  teto- 
Ul  «piatatoan,  «ealraMiae  aaneiiiaiia  wlotem  lo  ae 
oaiandaoo,  aom  gaudio  nafaiiaum  coovefaaiua^  aoaoi 
sfUieitudiAam  cooMOOAiboa  eaaailiia  adiboaqoe  eo»- 
tuiil*  Sod  qaooiaaa  ad  voa  Ceaiioooiam  mo  oporiehal 
e«Mi  |m»liiloie  leaH^ere  feoNirari  ideoqiio  rooiprocis 
aUoymotaa  veauaoi  aaocUioieai,  .proicii  prr.lhioaa 
^4cum  el  Qoairi  digoom  aoioria  Adelem  aervoro  aoh- 
aiiieoiaai  ooouoaodamoa.  Erit  aolem  do  hla  qom  o  ^ 
noUaiaala  aont  pro  vonro  ooiOMi,  ol  drea  saoeiaa 
GfleleaiaaaottieilodiBaaiqoM^orittni,  \igUare  oobla 
dignos  fide  enarralor.  Naaa  ooa  ofaHooaboa  veatna 
aanciiialis,  ut  naioraleio  booiiaiem  bujus  rel  respi- 
eientes,  TigllanUasimum  babeotem  aiudium,  et  Deo 
cooperante  In  plurimis  verbum  graiiai  deourrens  sine 
aBqua  obsislenUa  ad  efltelom  noslrum  ducii  et  in- 
leotionem.  Sed  quia  difbcuiutes  aliquae  accesaeruoi, 
sAemaaone  otiqoe  et  ioniii  diapositione  ea  qoae  bic 
movator  oportet,  ei  coropeieater  expooi,  sicut  el  vo- 
alra  cognoacit  super  omnia  aancUlaa.  £t  quewadmo- 
dom  oportei  eos  qui  Dei  gn%^  pasoere  sortiii  auni 
ttoiversa  ad  gloriam  Del  el  agere  et  aoliri,  spem 


debitii  pudore  satutantes  tnam  sanciitatem,  postda- 
mus  enlxios  ut  assiduia  precibos  et  freqnenUssimis 
oraUonihua  pro  concerdia  laboreUs  Eccle^ianim  (a) 
▼eatrarum,  nobisque  (sicut  per  legaios  eUam  vestrof 
posl  omnia  scripsimus)  tam  de  sermone  de  qoo  ver« 
tilur  controfcrsla,  quam  de  nominibus  epiacoporom 
sub  Acaclo  defunctorum,  per  Eulogium  rirum  subli- 
mem  tribunum  el  nolarium  dignetnr  apostolatus  v&- 
ster  iniegrum  indubilatiimque  destinare  responsun) ; 
omnibus  videlicei  qux  prassentibus  legalis  vestris 
ordinala  sunt  in  perpeiuo  firmiter  duraturis.  \ir 
namque  religiosus  Joannes  episcopus,  qui  ▼eiitoras 
est  Romam ,  deUnetur  aegritudine  corporali  :  nihil 
enim  probibet  anie  ejos  quoque  adTcntum  concor^ 
B  diam  pi*a!venlre,  sublaia  dubitaUone  religionfs,  et 
eum  tamen  mox  dimitUmus  favenie  dirinftate,  qaia 
jam  melius  habel :  quoniam  nec  difficilia  aunt  qu:e 
ceciderunt  in  ambiguitatero ;  nec  expedH  diuUus  cau« 
sam  vit»  protrahi  sempllernae,  ne  dilalis  temporibna 
aliquld  nascainr  incertius.  iGlernltaUs  igilur  supern» 
tremendique  }udicil  non  iromemor  sanciitas  vesira, 
quae  slbi  commissa  sunt  efficacise  iradi  deproperet, 
ui  Intelligant  cuncU  recie  tos  apostoHcae  sedis  esso 
primatum  sorUtos.  Ilaec  igitar  qa»  scribuntur  a  (h)  no« 
bisafectu  patemo  jubeleqaantocius  adimpleri.  Sciiia 
namque  quam  sit  admlrabilis  gloriae  taniorom  erro- 
res  annorom  vestri  poDtificatos  tempore  stirpitus 
aboleri. 

EXEII?LlfH  EnSTOUE 

lUSTIinAlfl  COS.  AD  OOaHISDAO. 

Conftemur  ChHsium  f>ommnm  reeie  omim  in  Trimtate 
maj,  asTMs  aniMi  as  THiiilcle.  /n  m>mMm$  eiriico' 
pormn  damoandii  noii  iia  mere  a^eudum. 

Pomino  viro  beatiaaimo  aanctoqoe  palri  Hormisd» 
urbis  Roms  pootifici  iaslinianoa  *cos. 

Qoaoiam  veueraUooem  loligiooia  habeamos,  quam- 
qoe  aolliciti  somper  Xuerimoa  propler  onieodas  sau- 
ciaa  JScelesiua»  UsUa  est  quoque  voitra  beat.iudo. 
Poaiquam  regnavii  enim  dominoa  noster  inclytus 
imperaior,  per  omoea  ad  Itaiiam  venientes  dire&imus 
Itiioraa,  apoaiolaium  luum  roganles  aicut  decebai. 
Niioc  oliam  oe  quid  eorom  qom  fieri  coavenit  prae^ 
tefmiiiaior »  ioaonea  vir  revereodlasiroos  aniiaies. 


MWwio  eum  habeniea  :  ei  aicot  acriptum  esi :  Dt-  HofaeUaooa  presbyior»  ot  GooaiaoUos  diaeonos  sacro- 
"!TT  .  *"*"••  cQoperoHiur  in  bmium  (Bom.  saoelm  Sceleai»  hojus  inclyUe  eiviiaUa  destioaii  sooi 
viii;.  isa  eoim  qo«  vobla  placeaol.  sicol  diclum  eal,  ^  ad  orbam  leyciler,  ot  aoper  omnibua  qo»  acripaii 


aenijre  quoque  et  agere  niUmor,  aaneUaaimo.  Qmoem 
in  Cbrisio  rratemitaiero,  qoae  cum  veaira  oai  aaneU-^ 
«•le,  ego  quoque  et  mei  plurimum  aalutamua. 
EXEMPLUM  EPISTOLiS 
iosTimAw  viai  CLAaiasmi  ad  aoaoiSDAK, 
Pt4i  ut  fro  EuleMrum  uuioue  UAoret^  ei  tiki  ud  em 
reepondeat  qum  per  legatos  icripierai. 
Boaifno  beatisaimo  atque  apostolico  patri  HormU- 
w  papm  orbls  Rom»  Juatinianua. 

tt»aou  reverentla  vestram  beaUtudinem  venere- 
wor.  mutiis  epistofis,  ex  qoo  aerenissimus  imperator 

iS/  lil^Ji?™'»  VMerandarum. 
\^  of.f  IUrle. 


fiiiaavaatoraeffoniasimaa  imperator  ioiegrum  reapon- 
sum  aecipiaai.  Digneiur  ergo  saocUtaa  tna  aiiacipere 
moamraloa  viroa  relifioaisaimos  libenier,  et  babiiia 
oraUonibos,  placauqae  Divinitate,  sic  omnia  debeat 
ordioare  venorabiiilor,  ut  nUui  oltra  remane;ii  in 
ambiguuin.  Nobia  etenim  videtur  qooniam  Filias  Dei 
vivi  Doniinus  noster  Jesus  Cbristus  ex  virglne  Maria 
naius,  quem  prcdicat  summus  apostolorum  carne 
passum,  recte  didtur  uniis  iii  Triniiate  ciim  Patre  Spi- 
rfloqoo  aaoGlo  regoare,  majesratisque  cjns  personaro 
in  Trinftate,  et  ex  Trinitate  nt  n  infideliier  credimua. 

o^-.»!*l  ^H^  '^  .^'i^-  Afeibina,  cum  ^antea  in 
editia  habereiur,  vir  clarisiimut. 


8db  EPISTOLiE  ET  DEGRETA.  SIO 

lle  noininibus  aulem  deTuDctorum  episcoporum  cfe-  A  mus  brevitate  sufflcere,  plenius  disserenda  cum  Ho* 


mmnut  ti  uA  diooai  'pitfUleiim  paHw  diapoiiiAe :  qm 
yuiiiif  fWN|iie  ftttdipaeieor  hoai«  reeQrdaiiottb  t4 
jMOiNOrj»  prineipaiM  AoaoaiuMNP  «eripait»  «i  si 
AoMu*  taiiUNiiiBMio  4oUerelur»  uno  ooiiis  ostoi 
PMMOo.  Noooo  igilur  iuoail  veoro  iedeo«  «u  proNlol 
iioiiafi  teaiiisiioum  ei  aooctiMimmn  tooiiom  Boim<' 
OMm  pootiQcoip,  ao  «icut  iilo  s«ripsit  LjsoAi,  iio  oiiioo 
Oflinitiii  ampiUoUs  dubiialiotiiUis  perlootao  paeifii;ae» 
QMO  pagioas  ad  iaiicti^MUioom  priooipom  (ilium  w^ 
Hrom  f  eacriliero  Ecolesix,  ul  4Mito  iribunai  «eniuri 
|«diiev  parUcJipei  ooniiQ  siti»  quorum  sodom  juro  sa* 
wdotaii  t^neiis.  Osleodai  orgo  luus  aiNootolaHu  qood 
piplro  succeft^t  apooiolot;  quooiam  Doouous  a  vohis 
mpMe  suioau»  pasuiriboo  osociurtti  esi  ooivorsorom 


/eoie  Mnporio  oiomoiisitmi  frioeipii,  eiffootfiioti 

iogiiiooom  01  noi  soioiporo  Deo  propiiioiiio  cooiir 

gerii,  el  oogoiUo  omniim  eiMs  a^inHHrio  M  «ooiii 

roiponoo  ioddito  pro  mmriiiolis  iofoiioilioiio  00« 

loiiioio. 

EPISTUU 

IHSTINIAKI  VUU  lU^CSTBIi  iD  HOilUSIUII* 

Petii  «1  A^oloi  re^  bene  muU  tidixs  qumptimm 

curet  (a). 

Diligooior  apogiHlatus  Toaier  cogoof U  qiiaolo  Itdo 
caloro  Gli^i  voator  sereoiasimua  imperalQr  uosqda 
fulmus  ab  iailio,  Nuoquam  cossavunui  ogere  qpim 
poriioebanl  ad  flrmameolum  rellgionis  divbiaB»  Pf» 
qoa  re  onper  eliam  revorondtasimos  iaeerdoioi  Bo* 


gaiulom»  fuji  potoruol  qsso  salvi  iirmata  concordia*  B  ^w  direximos,  ut  iniegrum  compooeretiur  de  citpi- 

lulis,  quibus  ad  ea  dubietas  vertebatur.  Sed  ignoro* 
mus  qu»  difQculiis  provenerii  nl  minime  aoplromqr 
hacienus  ea  qu»  videntor  esse  levissima.  Saloianugi 
ergo  vestram  reverenliam  petimus  ul  nolla  prmbealnr 
occasio,  qna  de  lua  qoisquam  possit  ambigere  voloo- 
late;  sed  habentes  prae  oculis  Judiclum  majeslalls 
sopemae,  modis  omnibus  festinare  dignemini. 

EPISTOLA  LXXVIII. 

AD   mSTINOII  AUGUSTUM. 

Ad  ewtandam  di$cardiam  mhil  innavandum:  eide  kU 
qui  ad  rooimofiieiiem  udmiHi  poemnt  E^^pknnlo 

•tllJFHMio 

Uonotidi  ioiliuo  Augoslo. 
Scio  qnidem»  veoofobilis  im#eroior,  tfei 
Uum  «ooocioAlio  boui  oporio  idolMS 


Mos  otooim  •floUis  capUulis,  dc  quihiii  ocripta  susco* 
piiiil»  ulira  noo  |»atiemur  a  qooquam  conurovcraiam 
religjioAis  io  repubUca  uosira  mQvori»  noc  vosuam 
iftpciimw  cqQTCoU  au<lire  atiperaoa  cattceriantos* 

CPISTUU  UXVU. 

AO  iUSTINUNOll. 
CmooModol  JLttiliiuMMm  de  MUiMolio  liM  esthikiitL^ 
JPromiiiiim  iediQtiQnem  ne  mpeeunr^»  SqwfliMtOMi 
TtinUaiU  my«./erui  eanpticat. 

HQrmisda  Ju^oiano  viro  Uloolri. 

Qood  d^teiiudo  vc^a  ooimi  circo  mo  soi  beoooi^ 
tooliw  djgoalur  oi^tmulore*  fajcUis  sem  ^o  pMtoM» 
ei  rocl»  cooscieolii^  coDgnioolom;  sed  oon  porvo 
omit  oobia  bojus  omoluioooia  propoiUi.  Ihjor  io  000 


frucuis  4#  taU  bonUato  reverUuur»  ooquo  ooim  voooo  ^  mhb;  nec  in  biiqum  pro  coihoUom  Beelemm  wuioift 

hooqnScqolia  caitqM»  doferuir  ootistUi.  lodobitalttm 

siquidooi  cst  qoi»  hooor  muiisui  culius  oit  domioi» 

el  qui  pcrsAPim  saccrdoUs  migni  liai^  nugorooi 

rmnaefaUaoom  9h  eo  cul  Sicovdos  fsoMiiaiur  oooi* 

pi#W  diaiilie  Pomioo  hm  Uo  qui  prophotos  io  hi^ 

oore  lofiipimi^  suam  meroodoBi  esso  roddoodom : 

ei  «pqd  m  quidoii^  mogoio&igraUo  veou-a  momoori» 

eo  Uoveo  proUoMar«  quia  qoidqoid  mUii  grmim 

digoMiior  impondUii,  in  Eccloiiiirom  dofeuiiooo 

moo9.lra|is.  SfiA  ul  ad  Ul  quod  coliiuido  veiiii  dioi* 

dcroi  ooil^  iiorino  difigauii?,  qoonftnm  ei  olemoot 

lisauoiis  uppeciJior»  ei  voo  prooUUiUis  l^oUanom 

esio  ViCflyUirao).,  ei  14  ouio  foUooo  cpnvcimrii»  ut 


dispomiis,  hMmoois  laudilMii  iodigoio,  el  (oo) 
iludtt  floria  umi  diiMa  femunonnioM 
Qtt^oia  m  wm  oirca  eom  h«maoi  iomma 
ooi  coiUgU  lirrorom  rogno  eohimUU?  Co»  Oi 
iiot  Moodimooio  od^alotiupii  aoipicioiii,  qMS  hmoi- 
Uioi  doftutail  imporaoU.  Bl  oUii  iemmdMm  «vioift* 
licam  OFodUiooem  oeoemo  eii  oi  Inieui  iopimm  ro- 
muooroUoois  iiiool,  qoi  roitihiiUooii  imidem  o»* 
i^uu  ttioG  monsooliidUiom  veiMm  omoi  honiioiii 
perfoiiiooo  poUeolom,  ad  Doom  miiveffia  qom  mo« 
morahilUer  DKUis  loldtre  «cio  aoihigo^  uoe  eadoio 
cogitaiiioi,  ah  Ula  oispecUiUi  pro  oeumm  Teotroiom 
rolribiiUooe  mercodinv,  foem  honorum  omoinm  cm»- 
ruon  q^  dirigeom  luot  supor  omnihos  ooo  dooooril  ^  sut  Mietoiom»  Et  tameo  ego  divkiii,  qolbui 

^____^.___      _.„•.___•• •_  •  .  >   •        "  .  •         •  •.      «•_      __     __.ll_S^^_      A<k..>AA 


exiipe(Km:o  pntoeoUAm;  lomeo  4|oio  gmum  ftshii 
esi  iiodiuio  qjuod  cun^a  roligiooom  voo  hoheio  declo- 
rasiis»  OQn  grav^t  praiUbaro»  diicendo  nou  op^  01 
st.ibilUaiem  tfdci  vesu:»  ioieoU^mis  (coo^iiiftfmis)^ 
|K)tiqs  quaio  raUooi^  seqoacos  procaei  vorhorom  imh 
viiate  coiifundant.  Saimto  Tru4Ms  Paler»  01  Flliois 
ei  Spiritus  sanctuauoua  es^  Qeui;  honc  Israel  jussus 
adorare,  cujus  fnseparabilis  e>  indJscreta  subsiaiuia 
non  poiest  dividl,  non  poiest  sacrilega  disUoetiMio 
separarl,  servaU  Umen  propriciate  sua  unicuique 
personm.  Haec  interim  commendanda  fidei  vestrqp, 
epiitotaHno  ityli  lerminmn  eogitantes,  congrua  credi- 

(a)  Hoc  epistoiae  argunientum  ex  editiooe  Romaoa 
doMimpUun   qldem  epioiol»  pUtte  ooo.  rcipQiidit; 


cundo»  oonvenio  Ui^tutio»  ne  roUgiosM  oootciooiim 
wirae  hoooftiia  ooiiferu  diaaimolom»  00  uciumiiiiio 
mea«  qu»  voWo  Ofoscit  od  gioriom»  mihi,  qModahiii» 
voruuir  Ui  cul^ii.  Movi  ooim  de  UUii  decom  Eoouoi 
ei  S^lvoioris  nooiri  piotau  mModaiii,  qoio  m  ooim» 
suDl  oou  iograiiAu>iUu#  UnpvohaU»  et  uooi  UiUmo* 
nium  «doi  el  omc iia  rooopim  ioUttii  reuUU,  qtti  gn^ 
tUrum  acuQoemsaoauiaexsolTiL  Exooittov  ei 
quas  didici»  ei  quod  per  ofilifiii  oohi  orediU 
prxdico,  suh  oceasioiie  lUuraru  sormoois  oahihoo. 
Ago  graUas  q^aoio  (4)  ampluis  posioro,  ei  ii  SMmoiii 
debeo  ooti  possuiu  :  sed  soUliom  mihi  oii  quod  4m 

ego  isiud  subsUtuerem :  Qtiod  copilohi 
dum  corvTtto  rcipQnw  miifccerit^ 


541 


HORMISDifi  PAPiE 


5« 


beDeflciis  mecurn  Teslris  mundus  exsultat,  el  lace-  A  hoc  possit  admrttere,  nt  ad  ilia  per  pacem  credamur 

.     M I •_  ^^^u-^  ^A  ^^^^m.^^m^  «..»««        .^AA..^i    ^A  ^..Mk  »^«    M.A*»:..M....   j;>^^.j:^  ^^^^..s.^«^ 


rate  bactenus  EcclesiaB  merobra  ad  compagem  suam 
mocata  gloriantor.  Reduxisti  popnlis  fidero,  perse- 
CQtof  errorem ;  incUnata  est  superbia  inimicorum  Ec- 
clesiae  Dei,  et  humilitas  erecta  fidelium.  Magna  res 
libi  contigit,  imperator :  magna  in  te  emolumenta 
eum  potestate  coierunt,  quae  merearis  intellige.  Non 
exignam  in  te  partem  boni  operis  illius  quod  vadens 
ad  cobIos  Dominus  noster  Jesus  Christus  conlulit 
transtulisti :  nam  pacem  quam  ille  discipulis  dedit 
per  le  mundus  invenit :  non  dubium  congratulari 
libi  angelos  coeli :  nam  si  juxta  assertionem  evange- 
licam  laetitia  est  eis  super  uno  peccatore  saWato, 
qaaa  potest  esse  populo?  Salve  Ezechias  praesentis 
«tatis.  Nam  etsi  fuerunt  ante  eum  reges  Juda  (b)  bo- 


addticit  ad  quae  non  potuimus  discordias  necessiiate 
compelli  ?  Et  putetur  :equum,  ut  contra  salutem  prin- 
ceps  subjectorum  Yoluntaiem  seqnatur,  quam  pro  sua 
saluie  subjecti,  princlpis  non  famulentur  imperio? 
Ipsam  libi  mecum,  yenerabilis  fili,  crede  Ecclesiam 
Dei  supplicare,  nt  eam  sine  macula  et  niga,  sicut  scif 
Domino  placere,  custodias ;  nec  in  eam  oculns  ille 
qui  pervigilat  naevum  aliquem  quem  aversetur  aspi^ 
ciat.  Aroa  quod  a  Deo  compunctus  elegisti,  et  inte- 
meratum  serva  illud  cujus  pars  esse  voluisli.  Fuerit 
anle  solllciludo  tantum  mea,  nunc  unam  nobiscau- 
sam  lua  fecit  esse  clementia.  Nec  ausleriorem  me 
qoisquam  dical  esse  prioribus,  nec  adbortatio  alicui^ 
jus  pro  senteniiae  auctoriiate  teneatur.  Diligeotiorem 


num  qui  facerent,  nullus  tamen  eorum  dissipavit  B  me  non  periinaciae  siudium,  sed  scandala  aecula  fe- 


excelsa ;  tu  quoque  schismatum  et  superbiae  dissipa- 
lor,  et  cullus  veteris  restitutor,  praesume  tibi  simili- 
tndine  illius  annorum  augenda  curricula,  qui  opernm 
ejus  imitaris  exempla.  Haec  omnia,  quae  ad  majus 
glori.T.  tuae  speciant  augmentum,  non  stimulo  adhor- 
tationis  alienae,  non  uHis  precibus  exciiaius  aggrede- 
ris :  solus  tibi  in  consilio  Deus  :  non  est  qui  se  ad 
pariicipationem  lanti  operis  tentet  inserere :  tibi  de- 
besaciionis  bujus  sttidium,  libi^bonaB  acUonis  eife- 
ctum.  Tu  me,  venerabilis  imperator,  Ecclesiae  vul- 
nera  tam  longa  moerentem  ad  spem  reddehdae  salutis 
animasli.  Tu  me  post  tam  contlnoos  turbines  jam 
pene  desperatione  cessantem  ad  novam  tranquillita- 
tem  dlrectis  ullro  pils  litteris  excitasti :  hoc  quoque 


cerunt.  Forte  inter  initia  locos  es&e  potuit  lenitaii : 
male  (sicui  noium  est)  per  accessus  praeccdentium 
lemporum  erronim  augmenta  creverunt.  Non  parri 
habeas,  fili  sanctlssime,  quod  curasti,  ubi  sancla 
Gbalcedonensis  synodns,  el  inter  sanctos  Venerandi 
papae  Leonis  religiosissima  consiituia  locom  alicujus 
honoris  habnerunt?  Ubi  non  adversum  tnuta  fidei 
fundamenta  quasi  quodam  bellicum  bostium  Dei  in-' 
sonuit  exefcilus? 'Onnnto  acrioribus  haec  impetita 
sunt  jaculis,  Unto  Talidioribus  sunt  munienda  subsi- 
diis.  Rogo,  clementissime  imperator,  ne  me  aut  ad 
delenda  {Edit  Rom,  deserenda)  baec  quae  dudiim  be- 
neplacitn  sunl,aut  mutanda  compellas.  Voxenim  illa 
auribus  meis  indesinenter  immurmnral :  Quia  nemo 


procul  dubio  divina  inlelligentta  conferente,  ut  inler'     "^^^^  ^^  aralrum  mUUn$,  et  po$t  $e  re$fncieti$  aplu$ 


Ipsa  lui  prinripaius  exordia  fidei  ejos  dicares  obse- 
qniom,  coi  acceptum  debebas  imperium,  sed  qui  te 
ad  incipienda  haec  non  poiui  primus  impellere;  nunc 
majore  fiducia  lantis  beneficlls  compellor  provocatus 
orare,  ne  patiaris  in  re  tam  boni  operis  essedefecturo ; 
ne  manus,  quas  ad  Deum  erigls,  accepli  operis  per- 
feetione  su^pendas.  Negare  non  possum  pro  domini 
noslri  haec  me  aflreciu  el  unitatis  exposcere  :  sed 
fateor  et  saluti  luae  pro  lanta  mansueiudinis  graiia 
haec  siudia  me  debere.  Scriptnm  est  enim  guia  qui 
pme9eraf>erit  usque  ad  finem  $alvu$  erit  {Matth.  x). 
Nec  vos  aliquorum  obsiinatio  reddal  a  proposiio 
pigriores.  Durumest,  ul  efficacior  sil  eorum  pertina- 
da  qoi  diridunt  pacem,  quam  etfrum  qul  asserunt 


e$t  regno  Dei  (Lue.  ix),  cum  in  evidenti  sil,  quia  poe- 
nileniia  malorum  est  operom,  non  bonorum.  Sed 
quanquam  hisurgemurangustiis,  tamen  propter  man- 
suetudinis  luae  considerationem,  et  venerabilittm  le- 
gatorum  Joannis  episcopi  Heradiani  presbyleri,  ei 
Gonslantini  diaconi  allegatio  nos  non  Inhumana  per- 
mofit,  qui  innocentibus  aul  ignaris  causae  remedia 
credidit  esse  poscenda  :  ad  fratrem  et  coepiscopum 
nostrum  Epiphanium  scripia  transmisimus,  ul  memor 
fidei,  memor  religionis,  quoi  dignos  susceptione  esse 
crediderii,  et  alienosacommunione  quam  respuimus, 
sicul  asseriior,  innocentes  eos  ad  socieiaiem  suae 
communionis  admiilat,  libelli  tamen  qoi  a  nobis  in- 
terpositos  est  tenore  ser^aio.  Melius  est  enim  et  ma- 


unilatem.  Ameutiir  Tulnera  cum  provideantur  pro  ^  ^^  ^  placitom,  si  salva  fide  ecclesiastico  corpori 


salaie  remedia,  et  praeoptabile....  puteturse....  mor- 
tuis  quam  inliaerere  cum  viv is.  An  non  aeqnum  esi, 
Ulreligiosi  principis  Sttbdantur  imperio  qui  non  mo^ 
veniur  cxeroplo?  Non  omnis  aeger  remediis  salubrl- 
btt4  acquiescit,  et  roedendi  studium  saepe  ipsis  quibiis 
adbibetar  ingratum  est :  et  tamen  graia  est  pro  salnie 
necessitas,  nec  ipsi  post  respirationem  non  sunt  be- 
nefieiis  obnoxii  qui  curantur  iiivlii.  Cavenda  est  siib- 
liliam  magna  circumspectione  calliditas,  qui  ingerunl 
iificHi.i,  dum  nituntur  labefactare  composiu.  £|  qiiis 


« 


c)  Al.  AtaNJ/taiff. 
Al.  deest  (nmum. 


jungantur  abscissi,  quam  in  abscissos  transeant,  qui 
in  beatl  Peiri  immaculala  communione  manserunt. 
Dau  sepiimo  calendas  Aprilis ,  Valerio  viro  claris- 
simo  console  (anno  Domini  52i). 

EPISTOLA  LXXIX. 

AD  J08TINUH  AUGDSTDM. 

Dhimtati$  et  incarnalioni$  my$terium  exponitur. 
(c)  Hormisda  Juslino  Augusto. 
Inter  ea  quae  ad  uniiatem  Ecclesiae  perlineiitia 
(pertinent),  propter  quam  Deus  clementiae  vesirc 

{c)  Cod.  Luc.  425,  Glorio$immo  aique  ctemeHti&- 
$tmo  fiho  Jn$tino  Auguuo. 


513  E4>IST0Li£  £T  DECRETA.  514 

d^it  imperiam,  in  litlens  contulistis  f  baec  qnoquc,  A  habet,  necesse  esi  ant  diviniutero  in  multa  divident 


venerabilis  imperator,  cura  fidei,  cui  muUipIiciter  vos 
sludere  declaraiis,  adjecit,  ut  aliquorum  preces  per- 
ferend»  ad  bumilitatis  (a)  notiliam  jungerentur,  qui- 
bns  vel  quid  quaslionis  oriretur  agnoscerem ;  vel  ad 
submovendiun  propositae  consultationis  ambiguom 
responsnm  a  me  religiosae  (b)  scientiae  conveiiiens 
redderetur.  Legi  omnia  soliicitudine  qua  deccbat : 
et  licel  ad  responsi  pleniludinem  sunicere  potuisset, 
si  illa  lantum  quae  a  veteribus  (ab  aucloribus)  sunl 
difGniia  rescriberemt  tamen  u(  religiosi  proposill 
vestri  remunerarem  affectom,  non  subtrabendum 
credidi  mei  qnoque  sermonis  obsequium.  Quid  enlM 
esi  quod  emergentibus  Nestorii  et  Eulycheiis  venenis 
paierna  omisit  instructio?  Pene  omnes  Impieiates 


(dividat),  aut  specialiler  passionem  ipsi  easentia»  Tri* 
nitatis  impingat,  et  (quod  absit  a  fidelinm  mentibos) 
lioc  est,  aul  plures  deos  more  profano  genlililails  lo- 
ducere,  aul  scnsibilem  poenam  ad  eam  naturam  qiua 
aliena  est  ab  omni  passione  iransferre.  Unum  est, 
sancla  Triniias  non  mnlliplicator  nomero,  non  ere- 
scit  augmento;  nec  poiesl  aut  intelligentia  coropre- 
bendi,  aut  boc  quod  Deus  est  discretione  sejangi. 
Quls  erge  illi  secrelo  aetemae  impenetrabiliaqae  sob- 
stantiae,  quod  nolla  vel  (neque  ulla  vlsibiliaro,  vel) 
Invisibilium  naturarum  potuii  investigare  nalun , 
profanam  divisionem  tenlet  ingerere,  eidiviniarcan 
mysterii  (arcani  ministerium)  revocare  ad  calcalon 
moris  humaiii?  Adorerous  Patrem,  et  Filiuro,  el  Spi- 


cmD  inventoribas  laro  nefandoram  dogmalam  eonve-  B  [•J"'"  «^n^^l"")»   ii.distlnclaro  (indlvisaro)  distincle 

(Dionys.  tndttttncia,  Hard.),  incomprebensibilem  ei 
inenarrabilem  substaniiam  Trinilalts,  ubi  elsl  admilill 


nleniia  in  unum  synodica  decreia  presserunt  :  nee 
olierius  remansit  locus  aUus  lam  dirls  perfidiae  semi- 
nibns  amputaiis,  aut  Cbristum  Doroinam  nostrun 
credere  sine  carnis  fuisse  verilate,  aul  eumdero  non 
Deom  el  bomlnero  de  roaieml  uteri  interoeraia  fecun- 
dilaie  prodilsse,  cum  alter  eoram  dlspensationem, 
qua  salvati  sumus  negando,  qaanium  in  se  est,  Irri- 
lam  facerei;  aller  opinione  conlraria,  sed  Impietate 
cpusimlli,  in  eodem  Domino  nostro  Jeso  Cbristo  po- 
leslatem  divinam  a  vera  lioroanitate  secluderel;  ne- 
qiie  llle  recordatus  qnia  palpandaro  caraero  suam 
Ghristus  ostendit,  nec  ille  Evangelii  meroor  Yerbum 
carnem  laeturo  essedicentis  {Jean,  i),  cnivox  Doroinl 


numcram  ratio  personarum,  unllas  lamen  non  ad- 
mittit  esseiitiae  separationemy  ita  lamen  ut  servemui 
divinae*  propria  naturae,  servemus  proprla  unlcuiqao 
personae,  nec  personis  divinitatis  slngularilas  deno- 
g<;tur,  iiec  ad  essentiam  boc  quod  est  proprium  no* 
minuin  transferatur.  Magnnro  est  sanciae  ei  incom- 
prebensibile  mysteriuro  Trinitatis,  Deus  Pater,  Deus 
Filius,  Deus  Spiritus  sanctus,  Trinitas  Indivlsa  :  et 
tameii  noturo  est  quia  proprium  est  Patrls  ut  gene* 
raret  Filium,  proprium  Filii  Dei  ut  ex  Patre  Palri 
nascereturaequalis,  (d)  proprium  Spiritus  sancti  ul 
de  Patre  et  Filio  procederel  sub  ooa  substantia  Dei- 


indeficienier insonare  debuerat,  qua  dixit  etdocuit:      uiis.  Propriuro  quoque  Filii  Dei,  uijuxta  id  quod 

mr . !•*    •_    -^* ^:^: :    J^  ^^i^    j^^^^a:»yj ?_. __.  .    ».    •     •     .     .*         «r     « 


fiemo  atcendit  in  cmlutn^  niii  qui  de  cfBlo  deteendit 
FiUus  homimt  qui  ett  in  eceto  (Joan.  ni).  Saepe  haec  el 
maliis  praecedeniium  sunt  coroprehensa  sentenliis; 
sed  nec  clemeniia  veslra  licet  jam  dicia  sint,  fasti- 
diose  polerit  repetita  cognoscere:  nec  nobis  pudor 
est  ea  quae  sunt  a  decessoribus  noslris  praedicta  (pr»- 
dicata)  revolvere.  Neque  enim  possibile  est  ut  sit 
diversitas  praedicationis,  nbi  una  esi  forroa  verita!is; 
nec  ab  re  judicabitur  alienum,  si  cum  bis,  cum  qui- 
bus  conveniemus  fide,  congruamus  et  dogmate.  Re- 
volvanlur  piis  mansuetudinis  vestras  auribus  decreta 
synodica,  et  beati  papae  Leonis  convenienlia  sicrae 
fidel  consiitota :  eadero  Invenietis  in  illis  qua^  recen- 
sueritis  (inveneritis)  in  nostris.  Quid  ergo  esl  posl 
lllum  fontem  fideiium  stalutoram  (statulum)?  quid 


scriptum  est :  /n  novitsimit  temporibut  Verbum  caro 
fieret^  et  habitaret  in  nobis  (Juan.  i) :  ita  intra  viscera 
sanctae  Nariae  Yirginls  genitricis  Dci  unitis  utriusqae 
sine  aliqua  confuslone  naturls,  ut  qui  ante  tempon 
erai  Fllius  Dei,  fieret  fllius  hominis;  et  nascerelur 
ex  (in)  tempore  bominis  more,  matris  vulvaro  natus 
non  aperiens,  et  virginitalem  matris  deitaiis  virtole 
iioii  solvens.  Dignum  plane  Deo  nascente  mysieriuniff 
ul  servaret  partum  sine  corruptione,  qui  conceplum 
fecil  esse  sine  semine,  servans  quod  ex  Pntre  erat, 
el  reprapsenians  qood  cx  matre  siiscepit.  Nam  jacens 
in  praesepio  videbatur  in  coelo,  Involutiis  pannis  ado- 
rabatiir  a  magis,  inter  animalia  editus  ab  angelis 
(e)  niintiabatnr,  vix  egressus  infanliam,  etannuntians 
mysiicam  siiie  instiluentedoctrinam,  inter  rudimenia 


amplius  (si  umen  fidei  lermmum  servat)  qnamlibet  ^  annorum  puerilium  edens  coelestia   signa  virtuium. 


curiosus  scralalor  inquirat,  (c)  autopere  autinsiiia- 
tione  perfectius  (non  opus  aiil  adjectione  plenins  aut 
institutlone  perfectius)?  nisi  forte  mavult  qnisquam 
dubilare  quam  credere,  certare  quam  nosse,  sequi 
dubia  qa.im  servare  decreU.  Nam  si  Trinius  Dens, 
hoc  csi  Pater  et  Filius  et  S|)iritus  sanctus,  Deus  au- 
lemnnus  specialiler  legislatore  dicente:  Atif^t,  Itrael^ 
Dominut  Deut  tuut^  Deut  unus  e$t  {Dettt.  vi),  qiii  aliler 

(a)  Idem  cod.,  me(e. 

ib)  Idero  cod.,  tentenlite. 
c)  Mem  cod.,  Nonopus  aut  adjectione  plebit,  ant 
imtituiione  perfectit,  nifi,  etc. 

.(d)  In  eodero  cod.  primigenia  manus  iia  hunc 
textum  ferebal :  Notum  efiam  qnod  sil  pro  prium  Spi' 
fiitii  S.  proprium  antem  FiUi  Dei  nt  juxta  id,  etc; 


Idem  enim  Deus  et  homo,  non  ( ul  ab  infidelibus 
dicilur )  sub  quartae  introdudione  personae  :  sed  ipsa 
Del  Filius  Deus  et  homo,  (f)  id  est  virtus  et  infirml- 
Us,  homllitas  et  majestas,  redimens  et  venditus,  In 
crace  positus  et  coeli  regna  largitus ;  iia  noslrae  io- 
firmiiatis  particeps,  ut  posset  interimi,  iia  ingenilae 
potentiae  dominus,  ne  posset  morle  consuroi :  sepul- 
tus  est  juxU  id  quod  horoo  volnit  nasci,  el  juxU  Id 

quam  lectionem  ita  reformat  manns  antiqoa  et  fere 
acqualis  :  notum  etiam  quod  tit  proprittm  Spiritut  5. 
til  de  Patre  et  Filio  procederet  tub  una  tubttantia  Dek' 
talit.  Proprium  quoque  Ft/tt,  etc. 

{e)  Idem  cod.,  itnfiitafiit. 

(f)  Idem  eod. ,  idem. 


m 


fmmsjiM  vkpx 


51f 


dood  Palrl  mt  itanb  fMmpreift,  p«feM  tulnermn,  A  ei  emnlbiB  prtpheto,  *|»rtti»«i«  p»tt  Chlfclain, 


et  taltator  apgromiii,  nnus  defonctoroni,  et  titifleator 
alMimilun ;  H  fnDsrrm  descendens  et  a  Patris  gremio 
non  roeedena :  mrie  ot  anlmam,  qoam  pro  commonl 
coniitione  poaoH,  pro  alngolari  ▼Irtnie  et  admirabllf 
(«)  patfentia  mot  reBompait.  Hw  iia  ease,  nec  ollam 
doMlaiionem  oportere  recipere,  (b)  idem  Aomlnna 
noMr  9^sm  GMatoa  ne  inter  corporis  paaaiones 
Dooo  am  ease  erederetor,  ant  ne  Deos  tantum,  ec  non 
hono  hrter  opera  mfrabtiiom  stopenda  tirtniom, 
pnpoallo  noa  doorum  apostolorom  informatit  etem- 
pla,  0eiim  eaae  Cbriatnm  Domlnom  nosCmm  Petri 
IMb^;  homlnem  Thomm  dobftatione  declarans.  Quid 
enlm  intererat,  ot  qnem  se  homines  dicerent,  discl- 
poloe  soos  Ydiet  htqofrere,  nisi  ot  respondente  Pe- 


ei  ita  intrare  in  gtoriam  snam,  interpretaftos  Scrl- 
pinras  ostcndit,  et  per  passionem  bumanam  naui- 
ram,  et  divinam  in  eo  esse  per  giorlam,  [d)  muU 
tlpliciter  haec  sancumm  dcripturaram  teaCificatos 
exemplis?  Hnrc  apod  rellgiosam  cooscientiam  luam, 
tenerabills  imperator,  unqoam  igttoiia  dfcuntnr.  fU 
des  enim  ipsa,  qots  a  le  constanter  asserftor,  tlbt 
reddlt  hoc  munerfs,  ut  sensibus  tois  ci  alfectum  sol 
(e)  miserat,  et  scleniiam,  per  qoam  diligentlns  asse- 
rftlon  infundal*  Bt  tantom  inteireat  dispensationlg 
mNri  ersdfue,  ot  ego  qiioque  tei  apml  sdentes  noti 
mm  taeeam;  ot  soeeedeirte  slbf  per  tlees  temponmt 
caiMlcomnv  pr«d(catione  sensoom  qood  ftadeflclen- 
ter  aaaeritor  stno  llde  credatur.  Laiius  hsee  qo»  ad 


im:7«  cs  Chrhtut  FHiut  l>d  thi  {Manh.  xvi),  notum  B  Muio»  bmBMiltitomqiia  Doninl  Hoaif4'  Hoo  Chrisll 


Heemi  hoc  tton  de  carne  et  sanguine  prodUuro,  sed 
fPicm  Deo  Inspfrante  mtetatum,  et  per  testimo- 
nAnn  hmdabs  responsionfs  fides  paiefactae  fieret  te- 
rllMUiT  (}oi<l  fnteremt,  ut  appamnte  post  resotre- 
eiiancm  Domino,  Tbomas  lamen  aul  deesset  caeteria 
aoc  aoloi  ambigerei,  nisi  ot  mondus  crederet,  quod 
amMgensdiscipolosexploramt  (explorassei),  utdum 
onioa  raanibos  se  paterelur  tangi,  ad  uuiversiuiem 
(ih  nnftersftate)  fldelinm  quid  esset,  poesit  (posset) 
ignoieiTflon  ergo  ad  {e)  Improbandom  dUcipulum 
iDtorposiu  esi  dubiutlo,  sed  qu»siu  posieriuUs  iu- 
atroctlo.  Anne  ad  aliod  specut  (aiiud  exspeciai), 
qiRNi  80  idem  Dorolnna  Cleopbae  com  alio  discipulo^ 
OM  ad  Bmmaoa  tendenies  de  se  loqoerentur»  inae- 


penineniy  oi  fai  oo  onfus  doos  sino  cMifliSlotte  niti«* 
rii  poiol  ioeoBdum  teieraBO  doflnHi  dlaaorofO,  al 
eaail  adveraom  eoo  qui  bia  dlBsenihinl  dtapolifidom  : 
sid.  com  \m  aaaniboi  omnium  aini  oi  synodlea  eonslf* 
tou  ot  beaii  pipm  Uonii  dogmatOi  peraifiniiSie  po-» 
tiui  paoci  qoMO  etoWem  crodidi  eontoilMHli  onf- 
tmoi.  None  toro  agnoocero  sailieaii  ei  eatem  pm» 
priiuioin^  oi  esaoMiam  cogiundMn»  ot  aolilor  qokl 
peraooaB^  qnid  nos  oporieM  doferm  sohsiihtltt :  qom 
qul  indeeoMir  (imH^snler)  igimmot,  nos  Cilliia  hn-' 
piMMe  diaaimolant;  dom  emillont  qoUf  ilt  pmpriutti 
filii^  triffio  {oL  in  THniutow  RAio»)  leMiWl  huidhii 
ttaiuU  (ditioUati).  Sed  ai  qom  pmiioto  aoM»  loiidii 
teMMilur  flxa  ridUsibus»  ttoe  a  poiiitttt  Irodilioiio  m« 


rolt ;  et  quanqnam  de  resurreclione  Domhii  per  mu-  (J  ^^^^^^tiur»  ei  conaunter  qoaesUoniboa  ohtMiHir.  DaUI 
Iteras,  quae  primae  ad  monuroentum  conteneranl,      (0  tji  caloodai  ▲priUs^  Vileri#  tiro 
agnotfssent ;  Uroen  ot  per  eorum  dubiuiionem  dicet 
crodiendi  futuris  saeculis  flrmiutem,  indpions  a  lloyso 

*  EPISTOLA  LXll. 

HOattlSDiB  AD  EPlPHAlfllJII. 

fyn  vieariam  $edi$apottolica!  prafeeiwwn  in  reeipien" 

diff  lapti$  didtgat. 

Hormisda  Epiphanio  episcopo  ConsUntinopoli* 
tano. 

■ulto  gaodio  aom  repleius,  qood  circa  Ecdesiaa 
pacem»  et  sanctlssimi  Imperatoris,  et  dilectionia  tuas 
Ule  studium,  qoale  liueris  indicasti,  iegaiorum  quo- 
qoo  meomrn  assertione  coguoti.  Manifesu  eaim  bmc  D  ^.^  ni^  ^Unt^,  p^^h^M^^itoivt.i^,  Z 


soio  (anoo  Domioi  5ii). 

BinSTOAi  tl'. 

"O/ifttaior  *BinfOyl«>  int97t&im  Kw¥^«vT«ovTr6>«wff. 

BoiUiic  iif>4oiev  x^p&s  ♦  9tt  mpi  riiv  ttpnwi  -rfc  «x- 
x^wIrc,  imI  t#0  itytfafopmt  Pot^xkhtCt  wf^  t^r  ^f  ^«- 
nnC  T0«r4ti  #9rovi4 .  of»v  BtA  r&nt  yptifipMTw/  fuiWvo-a;, 
xffi  Sm  T^  tr&i^  <|mAv  itp€fr9hfi  ttirt0i9tt»f  ^fVftr».  iafiJ7 
yoplvTcvSfv  Tir  tO^iiftf  t^ltpfx^ttc  AtfofciSir  ff/>6t«- 
o-iv,  oTatv  mi  «1 1«0  x^poti  jSftoiMc  Tdcc  xiirMffuc  ra^ 


aopernae  misericordiae  documenU  produntiur,  qiundo 
et  humaiif  principescausam  fldeicum  reipublicae  ordi- 
natlone  conjungunt,  Ecclesiarum  praesuies,  quod  ad 
dlapensationem  suam  perUnet,  officii  memorea  esr 
aeqaunfur.  Talibus  indigebal  post  discordiae  procol* 
las  religio  Criristiana  rectoribus,  qui  compressia 
provlda  dfspensadoiie  turbinibus,  diu  peregrinaum 
pacem,  depufea  lempesute  reducerent»  et  in  futura 
stt«ula  proposhf  aoi  eiempla  tendentes,  sibi  ascri- 
boiKiam   fndobfunter  osfenderent,  qoidquid   Deo 


{lUTrirttfi,  mU  ti  t*v  iiM^ifo^cfiv  vpvptwn  tA  onjvTitvovTflc 
ti^  «1»  iiitnt  UmmpdtBt  pMpMnphfu  toO  jtieftiwvTof  ixn- 
Xwoi.  ToMWfw»  iX/Wt  pxta  rkt  Tflr  ^ixwotetf  xktk^^ 
8«C  w  Xpi9Xttmmk  BpnMitc  ihf¥v6p&n^  ^  tcwtc  xerMu- 
voffSuffMv  wpottfmmmtktri  liiitvitAotc  T^  ©yeUwv,  tw 
<Mo^  {ivMircoa»  iip^m^  iJaiffWWf  ToO  ^«ti^wvoc 
iTznti^i^  mt  tic  ToiJr  pi^^ttntic  ptrA  tavra  oLiMOLg  x^s 
i^it^  wpt^fmK  tA  ^oitcT^ocTtt  litrxTrfvovTif ,  /«vtocc 
imytypitf$mt  «tctpBfMiiibH  htMievvct^  if  tc  tw  ec^ 
apint»  ti  parttfttivrtptft  krt^  r^e   tt^Sn  fxc^r^tw; 


M  Idem  eod.t  poteniitL 


,    Idem  cod.,  idettne  DemiHut  nMerJteue  Ckfi* 
tlmttaabaer^tie. 

(c)  Idem  cod.,  ezplorandum. 

(d)  Idem  cod.,  MultipUcibut  km  tanelarum  Sirrl- 


pffframm  tnfffiuaiiftir,  etc.  ife^... 
(•)  MoM  cod.,  inferat. 
If)  Idem  cod. ,  tiii. 

*  li  tot.  eotf.  Yaile.  fn  edfiiooe  Rora< 
epiiU77 


an.  1491, 


w 


EmtOLM  KT  mSGIETA. 


5it 


^aciiu»  fosietl  pM  M  iiftMAliOM  feciMeau  BeM- A  ««aimtfc».  Ed9b7^a«ifctii  r^  eiiv,  M^9t«l«  H^ 


iicanras  Benni»  frtler  cariseiflM»^  Melria  hee  dielMM 
ftiieee  eoiieeetiini ,  ei  lolis  omioiMun  el  eufaran^  ?i- 
rilNis  annitanNir,  ut  fus  fer  Del  nosiflopem  keiie 
eeffBCUi  snni,  ipso  s4joTanle  per  onmfii  eomplea»- 
tor.  Spemndmn  enim  esi  nt  a^  conipngeH»  eorperis 
soi  re&qua  qooque  qii»  adhuc  dhFisa  snnt  memhra 
festfncnt,  et  a  potioribus  niinofi  non  discrepent:  ad 
quod  cum  dllectlo  tua  Christianae  studio  earitatfs 
hortetnr,  debet  id  ad  qnod  fndtat  seqnt,  et  qnod 
amandnm  soadet  amplectf.  Simfiem  enfm  Jim  fldei 
curam  gerentes,  per  reltgiosam  padentfom,  par  eiiam 
pnemiinn  de  boni  eperis  speramus  effiecln :  neqne 
enfm  difHcuftatibns  esi  eedendmn.  IfOir  fatigatar 
asperfs  ffdes :  nec  ad  omlorom  ardoa  per  procfliTo 


•ux&y  md  fiMfHfiimit  Ivm^^t»  UnptmBAfMm^r  •««  «iiap 
Imtm  r(A  eiov  ifum  vumpyimg  mAAi  «^/^xN»  «Mi 
^eafioQwK  C1I  wmTtifhip6i$u<rw.  "Elmic  7ii|i  Irriy,  Sm 
9$p  tig  vk^  upitmUc»  rm  •immt.  mmfmmi^  muL  «« Wii 
acii  ixt  wjii  iqipnimm  juAn  cnmMmQymk.  m^imxik 
up€tff9mw  t»  imoMb  ov  imfmm^atvm'  •/<  o  inwmf 
Mt  «  ^  iui69^  T^  mmmif  «dc  XpmrmvaHe  inmtM , 
ymcpiwmtus  oftOttc  titf  4  ^myipm  AxoSU«6«ra,  mI 
mp  i(yamma^ai  T^fiSwhumy  ntpmxyifm^m.  *0|ioiMi 
yap  Wiray  to^  nmfniAQ  fpmriZm,  X^P^i^^  n  M  ^ 
MlSoCtf  UVOfMVqf .  ww  miL  XO^IMtfiQiOV  tov  &yKSoO  /p}|W 
ixCim  iXiri(e^.  Ourc  ys/)  racff  ^mx9f$ims  iwri  Wit^ 
paX!^pntm'  ov  mtxvitmilxmi  roic  r/MxcoRy  i&  moecci^ 


contendftur  :   nec  remnneraiionem   circa   faiboris  B  «»i«  "V  ri  wv  o^^avwy  u^fuuaxa  ^  xRxotf tpovc  xic 


ei ercifia  quis  meretiir.  Unde  ne  fMentes  bona,  do» 
Helannis,  speciafiter  admonemur :  Am/f  etfcim,  leste 
Psahnistt,  qui  eutto^unt  jwHeium^  ei  fkchmi  /atlf- 
fjam  (h  oami  tempore  (Psd.  gt)  :  qohr  non  Initinm 
Eriiorfs  remonerationem  prsemii  eonsneTli  in?enlre, 
sed  lerminns.  Ergo  par  stndinm  soflicilndinfs  assn- 
mentes^  qnibus  est  un:i  in  emnmonione  et  erodnlf- 


«rcxntvtroit  ovrc  x^  avrafut^toftc,  ovcii  r^  rov  mt^/A» 
rou  f^itaffiag  xt^  ef/mxtu,  Aco  Iva  /i^  hoiaatAfu^  wk 
icjftSm  irocoiJvrcc»,  iitx&^  virofaftwtffxoifuOa.  Kmiyap^ 
wptot^  Mc  (iopxvpa  0  ^akfup^oQ^  01  fiMkomwttntQ  upimn 
md  mtw^txte  dcxoioffuvqv  iv  Trovri  TuupS^  orc  ou^i  &fg|4 
roO  xaftorov  rvv  &yrafuc4icv  roO  faroO^v  cio^  CM/HocxtiVe 
idika  ro  rlXof.  Tocyapovv  tmm  ffirou^iiv  ric  ffpijvmC 


late  aocietas,  quemadmodnm  de  adnnata  sedl  apo-  "  «vaXaSofccvocoTc  coTt  uia  iv  rj  xocvo>vcf.xalr^mffrci.4 


crai^ '  ov  T/»6irov  mpi  xns  i^mStiffnc  K§pi  rf»  'Affoorsf 
^6>  dpovoi  r^c  KuvoTavrcvouiroXcwff  ixxXiiffiac «  iirconC 
oyaHcufUv  iv  ifvpitp'  ouru  xai  irtfi  r^c  rwv  Xocirovyg 
xoGwc  ivdeaOcroic  9ra/»acvccc,  aTroxaraoTaffCft)^  fpwriBm» 
fiti  np&xov,  cva  rv»  Trfffrev  xa2  tiqv  rcXccorvra  i§fAoiv« 

ime,  qnae  ecdesfasticam  sertent  lincnr»  con-     «^«^^  *^^  ^«wj^f  fxccierfxaroc  yuXaE»f*cv.  Kai  ya/i 
fam .  qnae  nos  ab  h«relicorum  Ineantvr  insidffs,  ^  ®'^*'  "^f  ^'  rcfuwraTc ,  wococ  rnv  lxx>uocaarcxr;v  ^fco- 

-  — '  v«av  ^larroufft  o^co^fcoc,  riva  ^pAc  anh  rfiv  arpt^ 
rcxwv  ^larrovm  lirt^ovluv ,  nal  Jca  Trocfljv  ij  rfiv  xa« 
vwow  yuloTrcrac  flo^vrca.  Tb^roiv  Iv  t3  Wca  /o-jpil 
tpferir  ir/»o(roxif  fv>arro.acvow ,  TatrK  roic  l5iTrc?oves 
frpowvf xWwrcM.  '^xn  yip  tfiv  Ixxluertaffrcxwv  xov^ 
^  toSic,  xai  oOr^  r^  9cxacoo^c  i  r&no^,  wrwf  cvli« 
70C  Or^oTrffca  roh  xa>69i>uc  xai  frtffruc  Atrf^ovot ,  p4 
ipmfittn.  OOSc  rir  Iotcv  ovtuc  iirj  rijff  ^c^lavOjBoiirfcif 
lcnpDjBcttor,  $v  o^i  dbr*  xris  fftknpvnmc  roO  Sro^tatO 
Imafi^c  *  iminoMpyftt  aTrXorur,  a^X*^  nra  Jb^a)(Sc  roOte 
mci  Xmpitiiip^7,  ^  rivdc  vrp^W  ffXovnc  lO^tJtftif 
frpocXOc?»,  ayairqri  tAt^fiy  ri  ifcov  9r]969iiiir6v  oc  I»  ro^tM 
XP^  virt>Stfv  lirwrdcfMrvov  it  raTc  Tocavraic  fitro0<wi , 
«IMiipnTtti,  xi  ironvrlov  ifi}.  tc  fu)tnrrlov,  o(^ 


stolfcm  Constaniinopolitana  Eccfesia  pariter  eisnf- 

fanras  fn  Domino  :  lia  de  refiquamm  qnoqne  (sicnl 

aflbelnose  admones)  refntegratfone  cnremns  prrmum» 

ot  fldlBm  Integrltatemque  nostram  fmmaculttam  ab 

onnl  eontagione  senremns.  Nostt  ertim,  frater  san- 

cttssim^ 

eordiam 

per  qnsB  eilam  eanonum  eostodiatnr  anctoriias.  His 

kirobore  suoomni  eircumspecttenoser?at'io,  romedhi 

speranllbns  conferentur.  Habei  enlm  et  ecelesianil- 

carmif  ordo  refolarum,  ei  ipsins  fiarma  jnsiitke,  nt 

medieina  ratlonalNlis  beaigne  et  fldeliler  sperantibns 

no»  negeliir :  nec  quisquam  ita  est  ab  biimaiiiiate 

diseretas,  qoem  non  a  rigore  discretionis  inciinet  in- 

cania  simpHcitas.  Sed  ni  caute  hoc  ciira  querelam, 

am  erroris  alieujiis  noerum  valeai  espedirl,  dileelis- 

simo  fvaler,  persoaam  meam  M  in  hoc  oportei  in- 

doere,  Mientem  hi  bujiismodi  cansis,  sicut  prtsdle- 

IMD  esl,  qoid  faciendum  sit,  q«id  earendum :  isa 

oaMMa  providenda,  ol  non  ambigas  rationem  dls- 

peMaiinnis  bnjus  Deo  esse  reddendam :  iM  lamen 

M  eos  qui  lobis  foeroot  commnnioBe  sociati,  ^I  I>*«^  frpt^ooO^ovv  iKf^iiiti^MXk^mayirf^xmAms 

rar  imrvTrAotnic  ru  H&.  imMmtma^  (Arm  /BiivTOc ,  hm 
rooTQMc  9i  nver  Opcr»  r^  xoan«4a  9%t9af$tiSm,  md  ie 
tifMHT  x&  'AmomxnhxA  Bpimmr  rH  yfMiftipm  jpmitpm^ 
%<a»  ^aXowtuoev,  dcmtitit  «tfMtxW«  ^f-  li^W^, 
9^  ^  ypoiiiijn— »„  iptfopitAtt.  Omi  To^toi'  Ztvivpoo, 
md  Twv  xmuxtip  «VjMclltaopUviw,  nmk  «A»  ofiOMrv  djro^ 
fi«ffov«at  7t)mmumLi  wM  murmm,  ot  thoc  Mo^  ijtm- 
oovrac  taQv  infuw  uxopuiMifUV.  *Ocrtp  im  xmvo  vf«v 
idcxMc  (UQOvfuv  iscdtivoc  itpo^  Twi  u|UTip«v  Avific^ctao, 
ra  viuxtpa  pLtxafipwcts  Pipnp  imtitttp  ov  fuitpas  Hn 
aTTO^ct^cc  Tocc  alptxtnoZs  ovOirrcvuvoi  dc^Mxoct^  xal  oii 


per  Tos  sodi  apostoiicm  vestra  iiobis  scripta  deda- 
rent,  qnibns  etiam  eonit^pBtia  BboUorum,  qnos  ob- 
liilorint,  iiiseralnr.  Sic  enim  et  Severi,  ^  es  tompli- 
emn  eins»  aaistmHinm  absolrenws  errores,  noe  eo- 
nim  qni  Mnari  potueriot ,  dispendia  patiemnr.  Qaod 
ideo  Tohia  speciaiiior  crcdimos  imponondum ,  ad  dl- 
ligeiniaaa  ? esiram  nosiro  onera  trsnsferentes,  qofa 
non  prava  pm  docomenta  resistenios  bxreticis  edl- 
diatis,  nec  debei  de  eo  ambigi  qnem  bene  eoniigerit 
e^plerarL  Siami  assome  remedia  medidnae,  simni 
oecingefe  aucMrilaM  iusy  tias.  oi  sie  eirca  svppHces 


XP^  ^tpi  rovrov  ^iotmCcqp,  &v  xa)ii(  owc&t.  ^oxcfiet 

*  Hic  ms.  addit  vei  SwppUdi  pro  Sulfidi  SoieiHis ;  sed  uMrnmlibet  ridicuf^  er rore.  ffAaa. 


519  HORMISDiE  PAPiE  m 

huminitate  mollire,  u(  in  bsereticonim  contagione  4  «TrolctxOnvat.  "AfM  npf^Xa^Mcit  toc  ^ipanHae  xnc 


perdurantes,  ant  eos  qui  innocentiam  simulanl,  ei 
cum  nostris  sola  voce  consentiunt,  ab  bis  quibus 
pro  Ecclesi»  redintegraiione  consulilur  et  pro? ide- 
lur,  excludas :  nec  enim  expedit  circa  hos  ecdesias- 
ticam  temperare  oensuram.  Non  enim  erunt  misera- 
tlonis  bona  pro  eorum,  quibus  consuii  oportet,  ne- 
cessitate  collata,  si  indiscrete  fuerint  bonis  malisque 
communia.  Et  quia  Hierosolymitanorum  quoque  fa- 
ciebat  in  tuis  litteris  tua  dilectio  mentionem,  quo- 
rnm  eiiam  ad  nos  quaedam  delata  professio,  neces- 
•arium  duximus  vel  recensere  quae  scripta  sunt,  vel 
respondere  qu«  congrua.  Qui  si  sanctorum  Patrum 
constituta  custodiunt,  si  illa  fidei  fundamenta  ve- 
nerantur  ab  bis  quse  per  eos  sancto  Spiritu  com- 


iaa-ttaCf  &ya^«io'oe96cu  niv  aOGcvrtay  rnc  dexatoruvQC,  xa{ 
ouTu  mpl  Tovc  txrrac  tii  ^iXavO^&mia  a7raXvvco-6at ,  tva 

TOWC  CV  tS  Tiiv    OCpCTIXWV  fJLUtfffJUKXl   iTTt^VOVTaff,  ^  TOW- 

Touc ,  ot  t6  devcuOuvov  aYroxptvovTat ,  xat  fAcra  to^v  IsfAC- 

TCpAIV  flOVQ   T^  ^V:^   ffVfAfWVOOo-tV   «ITO  T0VT6>V,   bJv  XtTtip 

TQ^  aYroxaTao-Tao^twf  riig  cxx^^o-tac  fpovric  xot  irpwout 
co-Ttv  oiro  TQC  ixxX^o-tac.  Oudc  yap  ouvrcXct  frcpt  tovtouc 
cxj^QO-caffTtxijv  xtpioLVKi  avoTiQ/9tav.  Ov  yap  forat  XocTrov 
ToO  iXioiff  Ta  icyaOa,  dta  nov  twv  TrpovoiQG^Qvac  o^tXovrcuv 
avayx^v  wvaxOcvTa,  idv  dtax/9tT6>c  ccrovTat  xotva  xaXotc 
xat  xoxoi?.  K  ot  imi^n  twv  'itpwrohjiiixSn  6/aoi6>^  Trotn- 
(fwBai  ^1)019  iv  To7c  oixctotc  ypdjx/xao-t  fxvQfoiv  iq  0*11 
OTding,  el>v  «ai  npog  «fcaff  Qvcx^ai  Ttc  ^fxo^oytat  dvayxatov 
qyiQO-d/xcOa  xat  dvayvuvac  rd  y/oa^cvra,  xat  dirox/oiva76ac 


pungente  definita  sunt,  non  recedent.  Aut  enim  per-  B  fd  npovfopa.  Ot  rtvcc  ct  rdc  twv  dyiwv  7raTc/)wv  Staru- 
fecia  sunt,  iia  ut  sunt,  et  adjectione  non  Indigent :  ^^^^^^  fuXdTTouacv,  oc  cxccvn^  rnff  TrtffTcwf  tov^  ^tia- 
aut  bene  v^lida,  et  ideo  non  mutanda  :  quando  per  ^*®^^  o-iSovrac,  xac  d7r6  tovtwv  twv  ^c  aurwv  toO  dycov 
ea  omnia  bneretlcorum  venena  compressa  sont.  Nec  '"'«^^««'0^  xaTavuo-o-ovToc  6/)co^cvtwv,  ovx  dvaxw/)«<rou- 
qaidqnani  Ghalcedonensis  synodus,  quod  utile  quae-  o'iv.  Ec  yd/)  cio-c  «lcca ,  wo-ircp  ctat,  xai  itpoMxiQs  ou 
Iibet  diligentia  potuisset  excogitare,  prxteriit :  qus  ^fovrac,  i  xa>^c  /3c6ata,  xat  dtd  rovro  oux  dvTafatrrrla, 
praecedentium  quoque  dogmata  vel  clarius  manife-  ojrorc  ^c  aurwv  Yrdvra  rd  rwv  atpcrcxwv  ixlknrnpi».  xara- 
staTlt,  vel  repetiia  auctoritale  firmavii,  speciale  ^«^»  ou5c  rt  n  iv  XaXxu56vi  ffuvoJoc,  oircp  xP''^'^*^» 
quoddam  adversus  Nestoriam  et  Eutychem  aggressa  "  oca^iiTrorc  iirtftcXcta  ^^uvaro  cfrtvoiaaat ,  rtapi^pafuv^  n 

rtc  Twv  7rpo>a6ou9wv  ofcocw^  rd  do^fAara ,  i  rij^lavycoTC- 
/90V  ifo^iptavtv,  i  iTrovaXo^cto-a  tq  auOivrta  i6c6aiw9cv 
i^cxov  rtva  xord  Nc9Topcov,  xac  EvruxoOc  dvadc^afoviv 
dywvat  rou  /utiv  crcpou  riov  rou   xu/}cou  iq/awv  Iqo^ou 

-«..«„,.«..„   .  ...uo  t,c.,  .«cm  ...lu»  uoniiiiis,       ^''"''^  ®"'^"  ^^  '^^  ^*^''^^  X«/)tCovTOff,  mcc  «cd 

duabus  persona  naiuris  divinitatis  el  humani-  ^  ^**^'*  ^h^^  Ma/)cav  ecoroxov  «avTcXXctv  ixxXcvovrof, 

C  rou  Si  crcpou  riiv  dXqOccav  rne  aapmoe  iv  rw  xupcc)»  dira- 
vocvofavou,  OTroTC  6  xupcof  ijfcwv  ^Iqo^ouc  Xpcoroc  ouroj^ 
ucoc  6cou,  6  «ut6c  av6/Dw9roc,  cv  Trp^o^wfrov  iv  duo  ^^o^cffc, 


certamen ,  alterum  deitaicm  Dei  nostrl  Jesu  Gbrisii 
a  carne  separantem,  el  ideo  sancUm  Mariam  Dei 
genitricem  pronuntiare  vitantem :  alterum  veritatem 
carnis  in  Doroinorenuentem.  Quando  Dominiis  nosler 
Jesus  Gbristus  idem  Filius  Dei,  idem  filius  bominis, 
ona  in 

latis  camis.  nec  naturis  adunaiione  confusis,  non 

velut  quaru  persona  addita  Trinitati,  sed  ipse  Filios 

Dei  exinaniens  semeiipium,  ei  formam  um  aceipiem     ""7^T'  ^  •^''  «w/.«7roc,  cv  7r/>o<rw7roviv«uo  y^.«(rc, 

(FhHip.ih  propter  quod  et  unam  nec  divisibilem  -'^^^^^^'«^  '«H^»  ouSi  rwv  .yi5««v  cvrj  cvoKrcc 

profltemur  essentiam  Trinitatis,  et  proprieUtem  ta- 
.  men  suam  scimus  inesse  personis,  unam  Filii  Dei 

cum  assumpta  carne,  unam  Spiritns  sancli :  et  per- 

sonas  proprieutibus  desigiiantes,  el  per  uniutem 

essentiae  inseparabile  Triniutis  mysierium  confir- 
.  mantei.  Neque  enim  ambigi  potest  Verbum  Dei  inlra 

matris  viscera  per  carnem ,  humanam  assumpsiaae 

natdram ,  nec  post  a  se  factam  intra  vulvam  natura- 

rum  anitionem  divisum.  Nam  ut  humanlus  sine  Deo 
..  non  e»l  ediu ,  sic  in  cruce  non  esi  impassibilis  di- 


ovyx^oOcco-wv,  oux  ^  TCTdprou  ir/doawirou  npovrtBtvro^ 
T^  r^td^c ,  dXX'  auroc  6  ut6f  to6  dcou  ixcvcjo^cv  caurov 
xai  fiopfnv  SouXou  c*>a€c.  Ac6  xici  fAiay  nai  oudi  dtat/ocniv 
ofcoXoyoufuv  ou(riay  rHc  rpMof ,  xac  niv  caiov  ofAOcwp 
cdcoTiQTa  Srfov  «v  ccvac  rocc  7r/909wirocc>  *Ev  yap  tou  rra- 
rpoc  ofAoXoyoufACv  ctvac  ir/969a>irov,  cv  rou  uiou  rou  e«ov, 
/ard  rnc  itpotrhHf^si^c  vapxo^,  cv  rou  irvcufcaroc  tow 
d^iou,  nal  rd  irpoo-wTra  racc  cdconoo-c  oiaf*acvovrcc »  xai 
ocd  rnc  ivomro^  rac  ouo-iac,  t6  dxw/dcorov  rHc  r/Dcddoc 
liy^trvipiw  ofioXoTOuvrcc.  Ourc  yap  Juvar^v  dfc^SdX- 
'Ua^at  Tov  X670V  ToO  dcou  iv  roclf  rnc  imrpo^  vnkayxyotc 


vinitas  a  carnis  passione  divisa  :  quod  virginis  par-  n  T"  -       ^         T^.      .       ^'  ^""^^  ^^^x^t^ 
lus  el  intemerata  fecundiias.  el  «inir..l»ri.  .  «n^..i.      ^**  ^nc  <r«f)xoc.  rxn^  ave/>»,rcav  ir/>ocrccX,^ac  yucrtv.  Koi 


lus  el  intemerata  fecundiias,  el  singularis  a  morluis 
resurreclio,  et  ad  cobIos  declarat  ascensio.  H«c  si 
•  qiiemadmodum  a  Patribus  constituu  sunt  servant , 
credant,  nec  definiu  Iranscendant :  a  qno  Iramile 
qui  declinant.  ipsi  sibi  nebulam  dubiutionis  oifitn- 
dunt  Nobis  autem  illud  apostolicum  conteniiosis 
respondere  necesse  est,  iies  Aetic  eoii<if«te<fffi<iti  non 
kabemui,  nec  Eceletia  Dei  (/  Cor.  ir).  Haec  ideo  bre- 
vlter,  qoia  nec  ambigi  convenit  de  rebus  luxta  Adem 
saepios  definitis ;  el  pene  supervacna  est  allegatio, 
qns  adhibetur  instruclis,  cum  super  hac  re  et  ad 
'demenlissimum  principem  filium  nostrum  non  paoca 
peratrinxerim.  Et  qnia  de  Hiero&olymiunorum  pro^ 
positione  respondimus,  lioc  quoque  «stimavimus, 


ftij  fttrd  T»v  irap'  ourou  TCvofMvqv  ht  rn  fJtnrpa  rwv  fU" 
acwv  rywffcv  ^^/Bqfuvev.  Kffiomtp  yap  oux  c<rrcv  «v  aurw 
dy6/»wir6r«c  avcv  Ocou  ycwnGcto-a,  ourwf  iv  rw  orau/iw 
n  ana&nc  ©«ornf,  oux  forcv  dir6  rou  rnc  vapxoc  irdSouc 
dcppqfavQ,  oirc/J.  6  rnc  ira/»6cvou  roxo^ ,  xac  n  ax/Mtvroc 
TovcfAom;,  xoi  n  ^lptr^  hn  vcx/9wv  dvdrrao-cc,  xac  n  tie 
oupavou^  dcixvuffcv  ovoSoct  Tavra  tl  xaOwc  napa  rwv  iro- 
TC/Dwv  w/»c90n,  ^>drT0U9c,  ircrrcuirwow,  Ttai  fjcnBi  ra 
M/>c0-fUva  irap«6«cvCTwffav,  df>'  ic  T/>i6ou  ot  ixxXtvovrcf , 
ccuTOciouTOcc  vc^C  dfAfcCoXcac  irc/acxiouo^tv.  'Hfitv  Bi 
,  ixclvo  To  *Airo9TO>cx6v,  roic  ^c^ovccxocc,  dirox/bivaa0at  wa' 
ym  ivri-i'  t  •HfActc  rotaumv  (ruvn©ct«v  oux  c  xofxcv,  ou3i 
n  ixiaqffta  Tov  ecov.  1  Toura  $cd  rovro  5td  fip«tx*^^f 
iiriiW   ouTC  duft^dXXco^ac  irpoo-iixit   rrcot  itpayiiarfaw 


ssi  KinsTOL.*:  kt  dkcueta.  ^  m 

sa^ulis  eoriim  caiita  cnnipelenier  ad  enduni,  ul  ui  A  t&>v  Ttpi  rn^  mcnux  noWkuxtg  o|oto-OfvT«v,  xat  irayrt >«wc 


cominunioiiis  aposiolio;y  desideranl  unilaieni,  pro- 
ressioiicni  s^uain  scriplo  inditum,  quaai  legatis  no- 
tftris  apiid  Coiistantinopotiin  positis  obtulerunt,  aul 
p«*r  suos  ad  nos  dirigant,  aut  rraicrnitati  ve5tr;e  tra- 
dant,  eodeni  tameu,  sicnt  dixiiiius,  lenore  coni»cri- 
plam,  quac  ad  uus  iiiodis  omnibiis  sub  vestra  ordina- 
lioiie  deferatur.  Nam  de  Thessalouicensibus,  quo- 
ruin  ad  nos  legati  sub  clementissimi  et  lidel  ssimi 
principis  (Hii  nostri  ordinatione  venerunt,  ne  quid 
oniisisse  credamur,  uosse  vos  vulumus,  secunduiD 
koc  qiiod  Domino  nostro  inspirante  placucril ,  cau- 
sam  ouinem  nosiri  (vesira)disposiiioiieiractandam, 
el  si  quod  oporiet  iinplcverint,  ordiiianda  ha*c 
per  fratrom  iiosirum  ei  coepiscopiim  veiierabilem 


Ttspirr^  ioTcv  ii  ^ixaioXoyia  13  itpovt^tpoixivii  TOiC'7r«|9«- 
cy.zvutTfinotz^  oTrore  rttpi  toutov  tou  «^ocy/xaTO^,  xai  ftpoi 
Tov  evSo^oTaTov ,  xai  ^i^avOpeoTroTaTOv  /8aci)ia  tcv  ig/At- 
Tf/oov  uiov ,  oix  o^.iya  iaTiuocvautv.  Kat  irtii^ri  iztpi  tt5» 
'le^oo^oXu/iitr&iv  ouoXoytaf  aTrsxjotvafAsGa ,  xat  toOto  v7rr- 
^it^oaev  rni  toutwv  ccoTij^taf  x^P^"^  a/ifto5twf  Trposr^si- 
vat,  Iva  sov  ttqc  xado^ixqf  ixxXqo-tac  STriTrofiwffi  tiqv  fvofftv,' 
TiQftStac  Ofxoloytac  t6  Cfoc  iyypy<ji(iis  juM3wdsta*av,  ijv  TOi» 
ijfASTSjOOtc  nptc^tMraig  sv  KwvcTavTivouTroXei  ^taTOucc 
TTjBOOiivsyxav ,  Jta  twv  t$t6i>v  Tr^^of  liaaff  a7rooT6t)^«o-tv,  q 
Tn  vi/xiTS/9a  u^iXforriTt  Swtouo"!  ,  T»i  auTTJ  fArvTOi,  xaOeoc 
slTrov ,  duva/xet  ^'/ytypuiitieytri''» ,  JQ  Tic  ttjdoc  ritxuc  Trao-i 
Totc  rportot.f  $1  vtitripccc  dtarvTreioo^ecac ,  xoftto^iio^eTac. 
IIe/>i  yotp  Bsco-aXovtxscav,  wv  ttjooc  'jftac  0?  TroicCitc  Jti 


^irum  Joannem  ,  sed  et  lilios  nostrus  lleracliannin  B  t^c  toO  Trco-TOTaTou  ,  xac  cvdo^oTaTou  |SactXi&>c  tov  iqos- 


presbylerum  et  Consianiinum  diaconum,  ecclesia- 
iticohoQoredignissimos;  ad  causain  periinentiacon- 
scripsisse  coiitentl ,  gratulaii  suinus  1)i  viro  ordiiiis 
iiostri  par  ineritum  ei  religiosuni  iios  inveuisse 
propositum ,  et  cum  legatione  maiiilata  sapientia:  ei 
inoribus  congruentia.  Yoiiva  enim  res  ei  ptena  gau- 
dii  cst,  ut  siiit  justa  asstimatione  probabiles,  quos 
communionis  et  officii  contigerit  essc  coiisortes.  Et 
atia  manu:  Deus  te  sanum  ciistodiai,  frater  yeiieiabi- 
lis.  (Data  Mptiino  calendas  Aprilis,  Valerio  viro  ctu- 
rissimo  consule  [anno  Gnristi  521].) 

Sanctissimus  arcliiepiscopus  dixit :  Nunc  veiiera- 
biti<8imi  notarii  snnciissim»  Ec  lcsia;  nostrx,  si 
qux  sunt  cbaria;  apud  e^s  pra*seiitcin  c utsain  cou- 


ripo\)  vtov  ^caTvrruaefiac  vjXGov,  tva  /iaiitc  Tra^aXeXoeirsvai 
SdSiaaev,  ytv.cxetv  v/xac  jScivXofxeQa  xara  TavTa,  aTrsp 
Tov  xvoiov  ijuGJv  Ijjaov  Xoiotov  saTrveovToc  Hpt^ua ,  Tiiv 
vTroOsG-tv  Trao-av  T^  xi^itripcc  oiuaAt-^tt  t^>3Xa^)7TE'av ,  xai 
ic  orttp  x.pn  rtkxipuidorjvt  5iaTV7ro>Tt'av.  TavTa  Jta  tov 
o^deX^ov,  xai  avvE^reaxoTrov  13/Acav  t6v  oe^ao^ucwTaTOv  av 
^pl^  'loixwov,  aX).a  xai  dca  to>v  vtuv  iquojv,  MlpaxXecavov 
Tov  itpta^vripoM ,  xai  fccavo^TavTivov  tov  dcaxdvov ,  rris 
sxxAijo-caoTcx.^c  Tc,a;QC  o^iwv,  Ta  tt^oc  Triv  vTroOeo-cv  avi;- 
xovTK  «pzeaGevTec  avTi70a*|ac,  YtaOriuiv  sv  icvBpi  t>3C  rtut- 
rif,u;  Ta^scac  to^v  a^iav  xac  ev).a^n  rtpoQtciv  ijfxac  txipri- 
xsvac,  xai  fAiTa  t&>v  T/ic  rtpttT^tiug  svtoa&jv,  r^  fpovnfrtt 
xai  TOtc  T/aoTrocc  o^vvaoovra.  Evxratov  yup  rrpuypM ,  xai 
rtlripic  X*i^^^»  '^*  ^^'  xix^casvwc  5oxcuo  ,  ouc  Tnc  xoc- 


ceriienies,  ipsas  nobis  m  luifesias  f  iciniil.  Ei  produ-  C  veoviac  ^cui  tiqc  to^sgjc  owsCiq  slvac  cvyxXiijsovc.  ii%i  oDlri 


ctis  ihartis  per  veiierabilein Cusniam  dincunum,  no- 
larium  et  chartopbylacem,  Macarius  venerabilis 
diacoiius  et  notariiis,  libelium  ex  p<;rsoiia  clencorum 
Tlieopolis,  et  reiaiioiiem  syuodi  ibiJein  in  regia 
urbi:  congregaiu*,  utrum(|ue  ad  Joannem  inler  san- 
iin<»  archiep  scopuin  ipsius  rcgix  itrbis,  legit.  Et  Ca- 
ItMiviK^s,  veiicrabilis  diaconus  et  notarius,  ex  codice 
cpibtulam  ail  Joaiinein  haiicta:  inemorix  urchiepi- 
briipuni  llierosolymoriini,  el  ad  Cpiphanium  pa:  iiic- 
iiiori  e  Tyrioruin  e^iiscopum ,  legil.  Insuper  etiain 
cpistolani  missani  ab  ipso  Joanne  Uierosolymoruui 
cpiscopo  ci  syiiodo  sua  ad  sauctum  Joauiiem  lcgil. 
Kt  ti!|ihjiius,  venerabilis  notariiis  et  diaconus,  re- 
laliodeiu  missam  ab  Kpiphanio  Tyrio  et  synodo  suh 


X-tp^t  •  *0  ®*o*  0"S  \jytfi  Jca-pv^arTTQ,  uBiXfi  tc/xcwtkts.  i 
'O  aycuTaTOC  a/a^^cSTrio^xcTroc  siTrA  *  Nvv  xac  oc  6soo'C- 
CioTaTOi  voTaptot  TTQC  aytwTaTJQC  ijucliv  ix-AriaiuSj  ti  Tivsc 
tiai.  rtup'  ovrotc  x»/^'^*'  tjqv  ^rapovo^av  o/swvtsc  V7r&6stfiv, 
Sq^ovc.  iQfi'vTOVTOv;  7rocsiTo>9av.  1  Kai  Tr/scxofAiaOsvruv  t&»« 
;^aoToi>v  Btu  Koafia.  tov  OsoTS^eo^TaTov  ^tscxovov  voraoiov« 

xac  x^P'^^^^'^''-^^ »  Maxa/stoc  0  Osocs^io^TaTOC  ^taxovoc 
y.ui  voraoto»  tov  ix  rtpofsuTioxi  tuv  6eov7r6^eo>c  rCknpin.wt 
IiCsaXov  ,  xat  Tnv  ava^OjCav  t:^c  svdYj/xoucr^c  TijvixavTa 
Tjj  jSxfft^iSt  7r6).st  ffvv&Sov  uiLrjOrtpu  rtaog  tov  ev  aytotc 
MwxvviQv  a^o;^  s^rto-xoTTOv  ytvopLtvov  rrig  u\trr,g  jSao^t^iSoc 
Tro/.iwc  aveyvw,  xat  Ka^wvvuoc  6  OsoceSio-TaTOC  Oiaxovoc 
xat  voTocj&toc  aTTO  xo^txo;  tqv  ttcgc  'Iwavvijv  tovti}»  ootac 
pivf,uri;  upyjtrti^y,oitov  yevoaevov  'lejOOo-oXvpiuv  e7rioTo).rlv, 


k*o  cungregaia  legii.  kll  Paului  veiiernbilis  nolaiius  J)  xai  t^v  rtpog  'i:7rt^av<.T/v  t6v  tiqc  Geo^t).oCc  fivr,fjLr,g^  rrig 
et  diaconui  relaiionem  cuin  gestis  desiinatam  ab  Tv6t&>v  ^svofxevov  e^rioxo^rov  aviyvoi,  ert  /xriv  xat  ty.v 
eiiis  opis  Si:c:mid;C  Syrix  ad  sanclissiiiium  Jonnneiii  7rea^6eic-av  vTro^TsavToO  'leoawovTov  rr,g  'lepco-oAvatT&tv 
^rcliiepiscopuin  rcgix  urbis;  quu:  oiniiia  iii^erta  erto/.oTrov,  xat  TncuTr' avTov  o-vv6Sov,  tt^o;  t6v  sv  oyiot; 
fil  rc,  'lo.avvrjv  strto-TO^nv  aviyvw  ,  x«i  lTic.avo(  6  GsoceCsffTy  to; 

>oTa/9toc«  xaiScaxovo;,  Tiiv  CTa^rffy.v  ava^ooav  7rapa  'E7ri).av'ov  CTrcTxoTrov  yevo^ivov  Tv^&ov,  xac  t/.c  V7r'  avrov 
cwo^ov  aviyvu,  xai  II>c'-aoc  6  OeoffsSiffTaTo;  vora/stoc  nui  Staxovo;,  ttqv  ffTa/stffav  ovayopav  ovv  toi;  rttrtpuypdvot^ 
urco  Twv  JTrtffxo^roiv  Svjoiac  5evt«/iac,  rtp^j^  t6v  ev  07  ot;  'Iwavvijv  yevofxevov  apx"^^^'^^'^^^  f^Sc  /5afft^t5oc  TroT.SflJCt 
«c  Ttva  orvfATTOcvTa  xae  ivTiTxxr^c. 

Ut  quod  iii  Pan'o  viro  revcrt-iidissiino  i-unii^ii 
aposiolatui  vesiro  pjlcliat ;  qui  saccidulia  prurdiuu 
.\iitiocheiiX'civi!uil>,  ita  vei-satusessedicilur  in  mul- 
ih  causis  qunc  ruligiosis  aliiiiu!  siuit  c)ii  (0|<is,  iit 
clciic  rnm  suorniu   piudiiiune,    ItabiKiloium  ei^;iiu 

17 


Kl»ISrOL\ 
iusTixi  mpEnAionis  ad  uohMisUAU  . 

Pauluiii ^^Hliochenum  de quibusdntn  accusalum  cjiiiio^ 
patu  ieabd.cast'  tign  ficut, 

Jiistiiius  Au^iistiiius  iloriiiisil.r  papo*. 

PATnoL.  LXIll. 


523  HOUMISOiE  PAP/E  Si4 

(licfae  civitaiis,  nlioruni  insuper  frcquenlium  incusA-  A  ics,  quam  cilo  ad  nos  desiinnre  dign^mini,  ut  prx- 

seniis  causx  (sicui  sxpe  scripsiuius)   sit  ccelesto 


relur,  non  tantum  legatis  vestrae  sancliludiiiis  In  Imc 
regia  positis  uibe  (ui  ipsos  quoqiie  reiinere  cen<-e- 
miis),  verum  post  eorum  recessum ;  qui  malnc  c>ii- 
sc'tenii:ii  suae  testimonio  verilus  insuper  iie,  qu.r- 
siione  liabiia,  K>^viorem  formam  exi  us  rei  poscerei, 
reciisatorcs  lilielios  obtulit,  ut  liceret  ei  secedere  a 
su^cepto  (sicat  dictum  est)  episcopatiK  ofricio ;  quo  • 
niam  igitur  cordi  nob's  est  et  ruil  ut  semper  civii:i- 
tumaniiftlites  in  amore  sint  omnium  communi,  qnn- 
nim  regendas  acceperunt  animas,  Paulus  aiiiem 
reverendissimus  uliro  se  de  suo  (prout  memor:iv'- 
mus)  abdicavit  sacerdotio,  praesentem  epistolam  du-  i- 
mus  dirigendam,  nt  vobis  ap<>ria(ur,  et  orationib  is 
propriis  coelesle  nobis  praesidiiim  dignelur  acquirerc. 


lucruiii  bis  qui  in  celerilale  simt  bonx  correclion''8 
aiictores,  beatissiine  et  sanciissime  frater.  Omneui 
qii9e  est  cum  tua  bealitudine  iiiCbrislo  rralernitaiiMii 
nos  ei  qui  nobisrum  sunt  mullis  salutamus  annis. 

*  EP.STOLA  LXXXI. 

AD  *  RENIGILM   REMORUH    EriSCOrLH. 

Vice$  iua$  iUi  depuint  in  regno  Clodovei  Fiancdruin 
regis  nuper  ad  /idem  eonversi, 

Dilectissimo  fratri  Rcinigio,  Hormisda. 

Suscipientes  plena  rrniernitaiis  tux  congratiila- 
lionc  culloquia,  quibus  nos  gennan^  s^ilutis  lna; 
lactincavit  indicio,  corporali  cuin  spiritualibus  ofliciis 
incoluinitate  subnixa ,  congruum  esse  perspexinius 


Data  f^lendis  Maiis,  Coiistantinopoli,  Jusliniano  •  t  B  ^^^^  'P**"*  ^"  *"•  '"®"^®    gerimus    verbis  ape riro 

l:rtiliam.  Agis  enim  suronii  documenta  pontiQcis, 

dum  el  pr.Tdicanila  facis,  et  ea  insinunre  non  diffcrs. 

Pranrogalivam  igilur  de  nostri  sumpsiinus  elcciione 

jiid  cii,  quando  i«l  operatum  le  essc  didicimus,  quod 

ca*tcris  agendiiin  obnixiiis  imperamus,  ut  iu  provin- 

ciis  lania    loiiginquilate   disjunciis ,  et   apostolicne 

scdis  vigorem,  ei  Patruin  regulis  sludeas  adhibrrc 

custodiam.  Vicet  itaque  nostras  per  regnaro  dil^Tii 

et  spiritiialis  filii  noslri  Clo«io*ei,  qiiero  nuper,  a<l- 

roiiiiculante  superna  gratia,  plurimis  et  apostolonnn 

lenporibus  m^quiparandis  signorum  miraculis  prapdi- 

cationero  salutiferain  concomiian  ibus,  ad  ftdem  iiitn 

gente  Inlegrj  convertisti,  ei  sacri  dono  baptiam.-iiis 

consecrasti ,  salvis  privilegiis  qiiac    meiropoliinnls 


Valerio  viris  clnri>simisconsuIibus(anno  Domini  Sfii ). 

RKLATIO 

1  PIPUANII   EPISC'*PI  COXSTANTIIfOPOLITANI. 

Eadem  qua  in  $uperiori  epiitola. 

Per  omnia  san(  tissimo  ae  beaiissimo  domino  frniri 
eC  comminislratori  Hormisdac  Epiphanius  epi«copii<. 

Frequeniiores  quidem  litleras  facere  ad  vestrnm 
beAtitudinem  et  frui  alTeclu  fraternae  carilatis  opin* 
mu8.  Nuncautemeaquieev(*nerunt  cupientes  vesiram 
sanctinioninm  non  latere,  praesenlibus  usi  sumiis 
scriptis.  Multis  enim  ei  non  pnrvo  spatio  teinpnris 
pertnrbationiluis  Anliocbiac  maximam  civitatem,  qune 
est  in  dioecesi  Orieniali  prima,  circurostanlibus,  sub 


occaMone  quia  Paulus  nmabilis  Deo  episcopatum  me-      j^^^g^H  ,niiquitas,  praesenii  auctoritate  coromitii. 
roorat;»  habuit  civitaiis,  et  roultis  urbis  ipsius  bnl.i-      ^^^  .  ^ugemes  studii  hujiis  participatione  roinisierii 


tatoribus,  sicut  dixerunt  aliqui,  a  caiholica  sese  se- 
parnniibiis,  et  assidiias  interpellaUones  tranquillis- 
iimo  et  fidelissimo  principi  noslro  ingerentibu^,  et 
coruro  qiiae  in  accusntionem  ducebantur  inquisiiio- 
nein  supplicantibus  fieri  luanifestam.  Qu.ne  qfiidem 
Initiuro  olim  sumpserunt,  sicut  nec  directos  a  vestra 
sanctitate  Deo  amabiles  legatos  latuit,  cum  in  rogia 
degerent  civitate,  agnoscentes  super  liis  oronia.  iMe- 
rooratus  ergo  amabiiis  Deo  Paiilus  prodesse  sibi  hoc 
exislimans,  per  libellos  proprios  designat.nc  civitntis 
desertioiicro  ei  episcopains  elegii,  et  unlversalem 
quictein,  et  a  causis  alienationero  se  praeferre  mon- 
strnvit.  Quae  oinnla  et  amabilero  Clirisio  principero 


dignitatero,  relevantes  nostras  ojusdero  reroedi»  di*- 
pensaiionis  excubias.  Et  licet  de  singulis  non  indi- 
gens  edoceri,  a  quo  jnro  probavimus  acutiiis  aniversa 
fervariv  gratius  laroen  esse  solet,  si  iiuris  traroi^s 
ostenditur,  et  laboraturis  injuncti  operiS  forma  inoii- 
stratur.  Paiernas  igitur  regulas  et  decreta  sancii*«si- 
mis  difliniia  conciHis  ab  omnibus  servanda  maiHl  ■- 
iniis.  In  bisvigilantiam  tuain,  In  biscuraroel  fraurii.^e 
inoni  a  exhortationis  ostendimus.  Ilis  ea  qu:inia 
dignum  est  reverentia  ciisioditis,  nullum  reliiKinii 
culpae  loeuro  sanctae  observationis  obsiaculuro.  Ilii 
faa  nefasque  praescripiuro  est,  ibi  prohibiiuni  :iil 
quod  nullus  audeat  aspirare,  ibi  conccssuro  qiwd 


noftrum  manifesU  reverenti.«  vestrae  fecissc  novi-      dcbeat  Deo  placitura  praesumere.  Quotieiis  iinivei  s;c 


inns  :  sed  nunc  omnibns  nobis  preliosius,  et  de  quo 
maxiroe  noclibus  ci  diebus  bonum  nuntium  dc  bis 
qui  ab  amantissimo  principc  cta  nobis  directi  siint 
ad  veslram  beatitiidinem  Deo  amabiles  legati,  nmi- 
cain  Deo  pacem  nunlinnles,  rt  omnia  pulcbriludine 
derora  unitaicm  sancinrum  Ecclesiarum  annunii.m- 

<*   ORSERVATIO  P.    ANTONII    PAGI    AD   AN!*f.    CUUISTI   5U, 

m;m.  5. 

Ilincmnrusin  Vila  sniicti  Rcmigii  episcopi  Reiiit»ii« 
sis,  |K>sti|ii:iiu  belluin  Visigotbicum,  mi*s:imi|Ui>  :ib 
Aiiastnsio  Augn  lo  lcgitionein  in  Frniiciaiu  cnan*:i- 
vil,  agil  de  \icarinlu  seu  dc  Prini:Uu  liiijus  prae<iiiis 
pcr  uiiiversiiiii  rejniiiu  Clodovei  Fraucorutii  ri';;is, 
quem  ipsemcl  priuiiu  ex  nr  liivis  Ecclcsix  su  e  ennl, 
illiusqiie  tinglnem  liormisd»,  qui  lioc  anno  poiitift- 


poscit  religionis  causa  conciliuro,  te  cuncii  fmires 
evocante  conveniant,  et  si  quos  eorum  speci.ilis 
negoiii  pulsat  intentio,  jurgia  inter  eos  oboria  com- 
pesce,  discussa  sacra  lege  detcrminando  certamina. 
Quidquid  autein  iilic  pro  fidc  et  veriiate  constitutiim, 
vel  provida  dispensatione  prxceptnm,  vel  persoii:e 

catuni  Roinnnum  suscepit,  accepiam  refert.  Ai  Ciiui 
cenum  sit  Clodoveum  ad  llormisd:e  lempora  non 
|*i'rveiiisse,  suinpia  inde  ab  aliquibiis  viris  dociis 
ansa  cxisiiinandi  eain  historinm  cominenlitiam  e>s?, 
indeque  varia  scripla  hinc  inde  prodiere.  SirinnntlnH 
episiolam  illaui  llorniisd.e  nd  Rcmigiuiii  a  conciiii^ 
Galiicanis  rejeo.it,  nulinmque  ejiis  ralionem  habuil. 

*  Gx  Labbei  Append.,  ioui.  IV. 


5iG 


5SS  EriSTOLi£  ET  DECftETA. 

nostrje  aiicioi  iialo  fuorit  conRrinaloni ,  toinin   ad  A  religiosissimiis  Imperator  merilonim  siiorum  gforiam 


scieniiim  nosiram  -insiructa  relalionis  attestanone 
perveniai.  Eo  fiet  ut  el  noster  anirous  offlcii  c^iritate 
dati,  et  luus  securiiatc  perfruatur  accepii.  Deus  te 
incolumero  cuslodiat,  fraler  carissiine. 

(Ceminas  seqtienies  epistolas  nondiiin  ediias  in 
cojlectione  Avellaiia  qiiae  continetur  iu  c<>di«'C  V:iti- 
rano  4961  nacii  Baiierini  eas  dederuut  iii  disseria- 
liune  praemissa  toin.  III  openim  sancii  Leoiiis  Magni, 
pag.  CLXVi,  etc.  Ex  liis  ergo  huc  transferunlur.) 

Ilonnisda. 

Cuni  necesse  fuerit  scripia  dnroino  filio  cleinen- 
tissimo  principi  destinari ,  ampliiudiiiem  vedtrani 
sileniio  prxierirc  .Qcquinius.  £t  ideo  salulationis 
bonorificentiam  prxioqiientea  eoa  qui  in  rem  desii 


possiC  sine  dibtione  cognoscere. 

Justinns  Auguslus  llnrmisd:». 
Illustrcm  viruin  episcopuin  ft.  graio  susceplmu!« 
animo  non  pro  lionore  lantum  qui  debetur  sacerdo- 
tilius,  veruin  eiiain  pro  aflCeclu  vei»ir.'e  sanciitudinis. 
Nam  quicunquc  luo  comprobatus  jiidicio  fuerit,  est 
apud  nos  eliam  judicatiis  probatissimtis.  De  opera 
taiiien  et  favore ,  qui  saciosanciis  inlerendus  est 
ecclei  is,  tunc  demuin  opportunius  siatuetur,  cum 
legaii.quos  nuper  ad  regeni  ningnilicum  Trasamun- 
diim  desiinasse  noscimur,  reversi  propitia  Divinitate 
responsum  nebis  deiulerint.  Vesira  auiem  beatiiudo 
supernuin  mbi^  ^r^i-sidittni  indefetsis  era;ionibu8 
postulare  digneiur,  Dau  «v  cal.  DeeieiMferis,  Con- 
nati  sunt,  coinmendamus.  postulaiiles  ut,  domino  B  sianiinopoli,  domino  Jusiiiio  perpetiio  Augusto  (sup- 
nostro  aiictore,  sub  vestra  disposiiione  celeritcr  ut  pte  cos.,  Id  est  aniio  5i9),  arcepla  xi  cal.  Junii 
{leg.  ad)  destinala  pcrveniaiit,  ut  itacratissimus  et      ftu^itico  cos.,  id  est  an.  5i0. 

DECRETA  HORMISDiE   VAPJE 

F.X    6RATIAN0   DBSUMPTA. 


DECftETiJM  PltlMUBf 

Qul  etd  poinlieniain aqendam  in  monas'erio  recludiiur, 
prcbbyier  non  ordinelur. 

Si  ille  qiii  ultro  peiii  poeiiiientiam,  quamvis  eani 
perfecie  agat,  iion  poiest  episcopns  aut  presbyier 
ordiiiari,  iia  ut  eiiamsi  per  ignorantiam  ordinatus 
fuerit,  et  postea  convini^itur  pceniientiaro  accepisse, 
dejiciainr  :  iile  ergo  qui  invitus  ad  poenitentiam 
agendam  miCti  ur  in  moiiaslerium  (qui  utiqiie  niliil 
aliud  quam  pcenitens  dicendus  est ),  qua  conscientia 
ad  sacerdotium  pervcnire  permiltitnr?  Nemo  mihi 
itlia  qnaelibei  contra  auctoritatem  sedis  apo^lolicje, 
vel  eiHiini  ireteatorum  deceni  et  octo  episcoporum 
et  reliqnorimi  canonum  constiiula  objiciat :  qula 
quidquid  conira  illorum  deiniiioncm ,  in  quibus 
Spiritum  sanctum  credimus  lociitum,  dictuni  lueril, 
recipere,  non  solum  temerarium,  ted  etiam  pericii- 
losum  es«e  non  dubilo  {Di$t.  50,  Si  ilie  qui)» 

DECftETUM  II.    * 
Nuplius  ouuUoi  celebrare  non  liut. 

Nttllus  fidelis,  ciijuscunqoe  conditionis  sit,  oc- 
Cttlte  nttpcias  faciat,  sed  bcnedictione  accepta  a 
saeerdote,  publice  nubat  in  Domino  (50,  quinl,  5, 
Nultus  fidelii). 

DECftETUM  III. 
Palem.  Idem  Eutebio  episcopo. 

Tua  sanclitas  requisivit  a  nobi  ^ ,  f  ra  ter  veneraiide,  dc 
filioaduUero  [F.  adulto]f|uempater'matrimoniumcoii- 
Craherevult,  aisine  voluntatc  filii  adulii  facere  |>otest ; 
ad  quod  dicimus  :  Si  aliqun  modo  non  coiiseutii  filius 
fieri  oon  posse.  Poiest  auiem  de  filio  nondum  adullo, 
voluntas  cujus  nondum  discerni  potest,  pnter  eum 
cui  vult  in  roatrimonium  iraderu,  rt  postquam  filius 
pervenerit  ad  perfectam  aB(alem,omnin9  observare 
et  adimplere  debet.  Hoc  ab  oinnibus  orthodoxs  Udei 


cultoribus,  sancitum  a  nobis,  ienendum  mandamns 
(31,  quaisi.t^  Tua  sancliias), 

DECRETUM  IV.  ^ 

Absque  episcopi   permissu  in  eccletia  conucrala  npn 

erigalur  alinre. 

Nnlliis  presbyier  in  ecclesia  consecraia  aliud  al- 

tare  erigai,  nisi  qiiod  ab  episcopo  loci  fiierit  sancti- 

ficatum  (a)  vel  permissum,  ut  sii  discretio  inter  sa* 

crum  et  non  sacrum;  nec  dedicationem  fingat,  nisi 

sit.  Qiiod  si  fecerit,  degradelur,  si  cl  ricus  est;  si 

vero  laiciis,  anathematizeiur. 

EX  DOCTftlNA  IIORMISDiE  VXPJE 

CAP.  IV. 

Burch.  lib.  iv,  Gap.57. 
Si  quis  baplizai,  aui  aliquod  divinuro  officium 
exercuerit  per  temeritatero,  oon  ordinatur  [F.  ordina- 
lus] ,  abjiciatur  ab  Ecclesia ,  et  nunqunm  ordinetor. 

OBSERViTlO  FHILIPI  LABBE,  S.  J. 

Orto  rertius  visiim  seiniier  fitit  viris  hacieuiis 
eruditis-a  (xclasio  siimmo  pontilice  iii  synmlo  Roniana 
70  episcoporum  scrlpium  fuis-e  decretum  sive  noii- 
^  tiam  de  libris  sacris  et  apocryphis  :  ciijii«,  iit  oroll^ 
''  tain  iniMimerabiles  rodceH  niatiuscripios  vetustissi- 
nios  ac  praeci|m:v  di$;nationis,  ei  ips*>  Nicolaus  i  papa 
meminit  episiola  ii  ad  otnnes  Galli;e  episcopos  mi^sa, 
his  verbis  :  Coiisonat  auiem  huic  beatissimo  papas 
Leoni  sanctns  et  facundis*imus  in  decretis  suit  papa 
Gelasius  ita  inqnieus  :  Decretates  epistolast  quas  bea'- 
tisiimi  papae  d  vrrsis  iemporibus  de  urbe  Roma  pra 
diversorum  P.lrum  consultatione  dedtrunt^  venerabi' 
U!er  suscipiendas  decerinmus,e\c,  Muliis<)iie  post  illum 
atuiis  Gratiauus  reiulit  in  siiani  discoi-dantiuin  cano- 
iium  Concordiam  pnrie  prima,  (iistiiiciione  15,  cap. 
Sancia  Romana  Ecclesia.  Verum  non  deruerunt  qiii 
ex  codiribus  aliquot  manuscriptis  :  pra^seniin  Jiirensi 
ex  inonasterio  S.  Eugeiidi ,  sive,  iit  cuiii  viilgo  lo- 
qunr,  S.  C.laiidii  el  antiqiiissimo  optiiii.i^  iioia:  Ur- 
gelleii*i,  iit  qui  vidil  Slepliamis  Baliizius  mihi  tesiis 
esf,  tribiirre  voluerinl  Horini-dse  pa|>.ii.  qui  a  Gela- 
sio  lerliits   ftoimiiiam  revit    Ecclesiam.    Yide  qn» 


(a)  Burcliardus,   lib.  iii,  cnp.  18,  in  meo  cotl.  ms.  sicici-ii,  it  quaiilum  nrbilror,  melius  :  vel  illlus  per- 
mtsu  santiifkcaium  est,  Ma>  i. 


5'i7 


APPENOrX  AD  EPISTOLAS  HORMISDiE. 


m 


rjiifnetiiis    nosior  (ciim  snb   prclo   propeiarcl  n^i  A  ^f'  l>e  wmiero  avostolicarum  sfdium. 

..  • m         1.!..       m — a \r*«^_'  ••-•  ■■■  ^  .  '. 


iiieUim  loiiius  liic  nosier  qiinrtns)  Biviom;  emisil  iii 
liicem,  pag.  149  noiarum  in  Vigilium  Tapseusein 
ppiscopum,  lioc  inilio  : 

liiripit  decretale  in  ucho  Roma  ,:ib  Hormisda  papa 

ediiuiu. 

De  Scripiuris  divinis  quid  umversaliter  cntholica  reci' 
piat  Ecctesia,  vel  post  luvc  quid  vUare  debea', 

TITILI. 

/.  De  ordine  librorum  canonicorum  Veteris  ei   i\ori 
Testamenti. 


ill.  De  constitutionibus  sanctorum  conciliorum, 

IV,  De  opusculis  sanctorum  Pairum  quuB  recipiun- 
tnr. 

V.  De  opusculis  apocryphorun  quds  recipienda  non 
sunt. 

I.  Ordo  de  Veteri  Testamento  quem  sancia ,  •  ic. 
Quu!  iioii  cst  •pus  hoc  loco  iierare,  cum  supra  cdiia 
siiil.  Si  qut*  occurrant  alicujus  momenii  variantrt 
lectiones  a  iiostris  distinctae,  in  notis  ad  Gel;isii  de- 
cretuin  noii  om  itentur.  (Vide  nustrac  PatrologijB 
loin.  LI\,col.  10«.) 


APPEMDIZ 

AD  EPISTOLAS  HORMISD/E. 


AD.MONITIO  CULLECTORIS. 

Cxm  laudabili  cousil'o  ad  qenuinas  pontificum  epi- 
stolas  spurias  etiam  illis  affiaas  vir  cl.  Labbeus  in 
sua  coUectione  odjidendas  cvusucrit ,  ego  pariter  ejtis 
vxemplo  spurias,  si  qnas  foite  offendi^  ponnficum  Ul^ 
tera^  dandus  proposni.  jEqni  igtnr.  toniqne  facient 
leciores^  si  hoc  loco  ep:solam  tlormiidte  papo!  lege» 
•  fi/if,  qi:am  supposi  iouis  sii(e  expressos  churaeteres 
pnrferre  constat  ,  cum  Joannem  papam  Itiudet ,  qui 
sine  pontifex  HormisdoJ  poserior  fuit.  Desumpta  est 
rx  P(eni!entiall  Halitgarii  ^piscopi  Cameracensis  nnte 
nnito^900  coilecio^  vulgatojue  a  Can'sio  Vettr.  Lect. 
tom.  Ily  part.  2,  pag.  145  edil.  Dasnag.  (a). 

INCIPIT  EPISTOLA 

H0RMl<iD.f:    PAPiF   PEIl   HMVCit^AS   PAOVINCUS. 

Ecce  maniresttssime  cousiat,  quia  sei-undum  titnlis 
aorKlitOrum  Paiir.in  n  saiictu  Jo^uiim'.  papa  transinis- 
Kos,  et  trecentorum  decein  ci  ocio  cpiscoporuin  sen- 


B  inui»  :«gnosr*^re  si  ad  lio 'orom  p'isiinum  i-ediren(, 
ruiii  qiianla  i  ogligenlia,  et  cnm  qitanio  (epnrc,el 
iniinic;!    aiiini£  iseciiniarc    perinaiie.ini ,  credejitPf 
qiiod  sic  ci^   iion   :icla   poenitcniia  digna  dimiseril 
Dciis,  quomoilo  saccrdotes  indul^issc  vidciit.  Vere 
dico,  quia  illi   insi,  qnibiis  cuin   periculos:!  el   falsa 
inise  icordia  indulgere  vidennir,  cu  n  nnie  tribiinal 
Chri  ti  pro  taniis   peccntis  dainnnndi    advcneiim , 
conira  no.s  ijts  s  causas  dictui  suiii,  d  ce  .t»^s  :  iiiiod 
dum  aut  asperitatem  linguae  eornm  expavinius,  ant 
fnl>a  1)landinieiit;i  c(  pcriciilosas  adnlilione»  ipsoriint 
libcnier  accepimus  nos  eos   dnm  >llis  inuiiliiat«'m 
indulgemus  iii  pe<  catis  permanere,  aui  ipsa  peccdt:! 
eliani  aui^oie  pormisorimus :  nec   recordantfs  iilud 
nuod  iii  Velcri  Tes(  imenio  scriptnm  esl  :  Onia  \\e.r 
unnm  peeraiitem  conira  onines  ira  Dei  desa?vii(.  0 
pieUisIO  iniscricordia !  Diii  parcere,  et  omnos  per 
exempiuin  inaium  in  discrinieu  adduecrc!  Noii  iC:i 
su.id«l  sanctu^  et  licatissiiutis  Cj  ri^inirs  niartyr  di- 


leiitirs,  sed  ct  canones  Gallicani  concilii  coutineie  q  ccns  :  Qui  peccantcm  veriirs  adnlant  bus  paip:>i,  pcc 
"  c:indi    roinitem   snbmiDisirai.    Nec    lerimii  dclici» 

illi,  st*d  fovet  iieriiin,  iiiipcritus  incdicus,  qui  tunieii- 
tes  vuliii  rnm  siniis  niann  paiccmc  cuiitrec(:i(;  ec 
al)sconditum  in  proruiidis  secessibns  vfriis,  i\\im 
sei  vat,  exaggerat.  Unde  ct  saiiCtiis  Joanne»  Coust ;ii- 
lino'^o!iianns  episcopiis  nrguit  diccn<«  :  Imperitus 
medicus  esl  qni  indigesta  pulredine  superducit  vulneri 
cicatrieem. 

Ei  ideo  diligenler  pcrpendite,  si  aut  poiesl,  nui 
debei  lleri,  aul  tanlornm,  aul  talium,  qnod  supra 
memoravimii(( ,  sacerdoinm  caiio:ies  co:>leinnen(es, 
aliier  qnod  illa  st  iu<'niiii dbservarc  xel  a;;;erc  prcc- 
suinaiiius :  piaecipue  tum  illorum  ircccntoruoi  decein 
ei  f»c:o  cpiscoporum,  qui  per  omncs  Ecclesias  Ci^nci- 
lia  (ieii  ])r;ECC|  crunt,  lam  8:tiicta  decrct;i  neglexi  i  u<, 
non  illos  solos  despiciiniis,  sed  ci,  sicnt  supra  dictuni 
e^t,  et  ATricanos,  ct  oinnos  rcliquos  qui  ipsis  ordi- 
naiitii  us  per  toiuui  mundnni  per  eeclesiisiicaoi 
-  d  scipliu.ini  aiiqird  siaiucnmt,  cuiu  pecc:<to  ani  >  a* 
^  nostrae  coniemnimus.  Ego  ii>ei  >  boc  pericnlo  iininii- 
(erc  non  iiudeo,  quia  ncc  ta'ia  sunt  ir.eiiia  inea,  ni 
aliornm  pcccati  in  ine  excipere  ptaesunriin.  Nei! 
tantam  cloqueuliam  btlteo,  ul  aule  (ribnnal  Cbrisii 
coiura  tan  os  ac  t«les  s-iticios  sm  erdotes,  qui  c.inoiies 
siatucruiK,  causas  diccri*  p  >ssiiii.  Videat  unnsMiiis- 
que  quiliier  scntire  vel  obscrvare  disponit,  qualitci* 
possit  III  die  judic  i  redderc  raiioiieni.  Ego  i:i  qnan  - 
tuip  vires  I)<mis  digriutur  dare,  stuJere  vo  o  coruin 


videnlnr. 

Clerici  in  ndulierio  depreliensi.  ct  aul  ipsi  con- 
fessi,  aut  ab  iis  convicd,  ad  bonoiem  rcdire  noii 
pos>un(.   Et  qiiia  fone  non  desunt,  (|uibus  vel  pro 
iiimia  pietate  suprascripta  sanclorum  Patrum  seve- 
ritas  niinime  placct,  sciant  se  irccentorum  decem 
et  octo  epi^coporum  ,  et  qui   rebqiios  ranon<'8  sta- 
iiieiunt,  scnientias  reprebeudere  vcl  dainuare.  Sed 
Tortc  major  est  in  i  lis  piel:is,  q:iain  in  suprailiciis 
518  episcopis,  in:ijor  i  i   illis  tnisericordia   qiiain  in 
sanclo  Jonnnc  anosiolico  papa  ,  nmjor  carKis  qnam 
iu  reliquis  sacerdoiibiis,.  iiui  boo   i  er  cxcnipla   vel 
remedia  Ecclesiarum  suis  diriioiiionibus  dcliburave- 
runl.  \Li  ideo  aut  per  promplam   volunt.iicm  pr.-c- 
ceptis  iiiorum  consentianl.;  aut  si  iion  fe  erini,  oin- 
nibiis  contrarios  sc,  ct  iuimicos  esse  cog  oscani.  Quac 
e>t  ista  iuiuiici   bLMij^niias,  paipare  criininosos,  ct 
vulnern  eonm  usr|ue  ad  dicin  jiidicii  incurala  ser- 
vare?  Qiioi    i  etiani  oos  duiissima  pGcnMentia  per 
pluros  annos  agerc    vidcrnt,  sic  idipsuui  et  salnti 
eoruin  ('0:isu'cre,  ci  canonnm  dubeuius  siatuia  scr^ 
varc.  Cum  vero  in  ali|uibus  nec  compmiciio  bumiii- 
latis,  nco  in^^tanlia  oranli  vel   plangendi  appnnai, 
nec  bcaiuin  D:ivid  iinitctitnr,  qiii  dixit :  Lavabo  per 
singulas  noctes  leelum  meum,  lacrymis  stratum  meum 
rigubo  (Psal,  vi);  ct  liluJ  \Cinerem  tamiuam  panem 
mandncabam^ et  potum  nieum  cum  fletu  miscebo  {Ps,  x), 
nec  cos  jojuiiiis  vel  lectioni  vacare  videmus,  possi- 

(a)  llaiic  ipsnm  epistoUm  iisdem  fere  vcrbis  do- 
icript:uii,  si  pauoulas  qiiasdam  vanantes  excei>eris, 
vulgavit  Jacobiis  Petit  in  toni.  1  PGeuilenii.d.  Tbeo- 
dori  Caniuar.  intor  excerpta  cauonum  ex  aniiqua 
collectione  cod.  Ilcrovniliani  desumpla.  Ibi  vcro 
inscl-iptionom  banc  fcfre  tesiaiur  Pelit  :  Epistola 
liormisdce  p:ip(e  in  universai  provincins^  qu:im  tainoii 
ittscriptionem  posteriore  nnnu  additatn  ideni  Peiit 


faietur.  Aniniadvcrtisse  etiam  juval  Grntianeos  ca 
nones  29  ei  58,  disl.  50,  cx  bac  apocryplia  cpisiola 
de«uuipt  )s  fuissc.  rorro  e|iisiola  apud  Peiii  lcgcnd.i 
nonnulla  iu  cxordio  pra^rcrl,  quj;  in  Canisi:ina  dcsi- 
deraiiiiir;  iiicipit  eii  iii :  Si  quis  diaconns  vel  presbyier 
posl  acceptam  b.nedtctionnn  leviticum  eu:n  vxore  siui 
iufon  inens  i^ivenilur,  inccntinens  abjiciatur.  Ecce  mu^ 
nifcstisiime,  c  c. 


529 


APPENDIX  AD  EPISTOL,AS  IIORMISDyfi. 


531 


praeceptionibut  el  obaudire :  qu'a  cum  talibus  iion  A      Bkigit  dilectio  tua,  frater  carissim^,  pr^eptum 


rixns,  sed  p;)cem  cx  (lualicunqne  parle  babe  e  de- 
sidero.  Et  hoc  diligener  atieiidendum  esl.  Quod  si 
secundum  qiiod  siTipluin  e<^t,  illi  clerici  qii*  ad  iixo* 
res  proprias  redeuiit,  a'»  iniegro  ab  olHcio  sugpen- 
d:intur.  Quod  si  etiam  dicam  ct  iniernupliarum  ma- 
liti;  qui  ulique  rem  licit.im  faciiint,  rlerici  tamcn 
ordinari  non  possunt  :  aut  si  ordiiiati  fuerinl,  deji- 
ci:intur.  De  quibus  sancius  Faustus  episcopns  iii 
epistida  siia  dixit  :  Perdit  qraliam  comecrati,  qui  ad 
ofieiuin  vuU  exercitari  mariti,  Cum  bxc  ila  sint,  qua 
conscient<a  quisque  dicrre  poterit  quod  ille  qui 
DdiiUerium  coinmiserii  iienim  ad  bonorem  veuire 
poterit?  Hoc  loco,  si  aliquis  fueril  qui  dicat  :  Crgn 
negas  misericordiam  Dei,  qui  dixil  :  Nolo  moriem 
peccalorit,  ted  ul  convertatur  et  vivat ;  et  illiid  :  Ntm- 

Juid  qui  cadil,  non  adjiciet  ut  returgat;  et  iliud  : 
^eccator  in  quacunque  die  convertut  fuerit,  omnet  tiit> 
ifuitaiet  ejut  oblivioni  tradentur  ?  Std  ad  hxc  V(.c<s 


{Zachar,  epiht.  \)  apostolicx  sedis,  iii  quo  PalruiH  dtf< 
cretn  consentiunt,  qiiod  nec  tibi,  nec  ulli  recie  vi- 
ventium  e(  credcntium  sacerdotum,  negare  fas  e.s<ie 
credimus.  Ct  licet  libi  pro  meriio  {Innoc.  epitt.  2)et 
honore  sacerdoiii,  qtio  plurimum  pollcs,  vivendi  el 
d(»ccndi  ecclesiaslicac  regulx  noia  sinl  oninia  (iiolas 
sint  per  omnia),  tamen  quia  Romanae  Ccclesi»  iior- 
mam  atque  aiictoriiatem  inagnoperc  poslulasii,  8cri« 
ptis  Hiis  breviter  respondere  curavimiis  (nou  denega- 
vimus).  De  ocuUis  {Prosperi  tent.  21)  enim  cordts 
alieni  temere  judicare  iniquum  est,  etoum.  cujus 
non  vidrnliiropeia  nisi  bona,prccalum  est  ex  siispi- 
cione  reprehendere.  Oves  ergo,  qune  pastof  i  suo  com- 
missx'  fiieriot,  eum  nec  repreiiendore,  nisi  a  recta 
lide  exorbitaverit ,  debeni,  et  nullatenus  accusare 
possunt  :  quia  facta  pastoruin  oris  gladin  fcrienda 
non  sunl,  quanquam  recle  reprchendenda  videantur. 
Ideo  ista  dicimus,  quia  in  scripis  vestris  rcperimus 


llbera  respondere,  et  possuinus,  ei  debemus.  Absit  n  quosdamcpiscoposveslrisinpariibusnpropriisovibua 

•    •  *         I  •       4*  a  •*•  *  J  .  I      I  ••  ^  *^     m^  m  ■'  •JI*A  ••»l* 


iiobis  ut  de  istis  sententiis  videamur  vel  levitcr  du- 
b  tare.  Dirhnitissime  enim  credimus  q  :od  quisque 
ad  finem  vitr  suac  poenitenliaiu  egerii,  non  solum 
indttlgentiam  arcipiet,  sed  eiiam  ad  prsDmia  acternn 
perveniet.  Propicr  regulam  tamen  ecclesiasiicam  et 
proptff  antiquorum  Patrum  instiiula,  quod  absit  a 
nobis,  aot  reprehendere,  aut  disculere  aud  amus. 
Cumque  credimiis  ad  yin^in  xten  aiu  post  beaiam 
pCBuiientiam  venire,  ad  bonorem  clericatus  scrun- 
dum  lanlorum  Pairum  prxcepta  novimiis  non  debere 
reverli,  in  laiitum,  nt  iii  canonibu»  scriptnm  est,  iie 
ullus  unquam  poeniiens  clericus  ordineuir.  Ct  si  ille 
qui  ultro  petit  pcenitenliam,  qiiamvis  oam  porfecte 
egit,  non  potest  episcopus  aut  pres'  yler  ordinari, 
iia  ul  etiamsi  piT  ignoanliam  ordina  us  (u  ril,  et 
postea  ronvincitur  poenilent  am  occepisse,  dejirialur 
iHe;  qui  invitus  ad  p4Bniteiiti.im  agendam  iii  inona- 
sterium  initlitur,  el  utiqne  quid  aiiud  quam  poeni- 
lens  dicendus  esl,  qua consc  enlia  »d  sucerdoliu:n  per- 


accusalos,  aliqiios^videlicctexsuspicion',etaliquos(*\ 
ceria  ratione,  et  idcirco  quosdam  suis  es>te  rebusexspo- 
liaio^,  quosdam  vero  a  pi opria  sede  pulsos.  Quns  sci.iii 
nce  ad  synodum  comprovinclalem,  nec  ad  generalem 
posse  convocari,  ncc  in  aliquo  dijiidicari,  anlequaui 
cuncta  qiuT  eis  ablala  siint  legibus  poteslati  eoriim 
redintegrenlur.  Priusergo  oportetomnia  illis  legibus 
redmtegrari,  et  Ccclesias  quae  cis  subiat»  suntcuui 
omni  piivilegio  suo  resiilui,  ct  posiraodum  nou  sub 
angiisii  (angusto)  temporis  spatio,  sed  lanium  tem- 
poris  spatiiim  es  indulgeatur,  qnantum  exspoli:ili 
vel  expulsi  esse  videntur,  nutequam  ad  synodum  con- 
vocentur,  ei  ab  oiunibus  quisqiie  suae  provinciic  epi- 
scopis  audiaiur. 

Nam  nec  convocari  ad  causam,  nec  dijudirari  po- 
lest  exspoliatus  vel  expulsu<i  (/n  decr.  ivo.  tib,  i^), 
qni  I  non  est  priviiegiiim  quo  exspollai  i  possit  j.iui 
nudatus.  Unde  et  aniiquitus  decreium  est  :  Oiiuies 
possessiones,   ct  onmia  sibi  sublata,  ntqiie  fruclus 


ventre  permittitur?  Memo  mibi  alin  quamlibet  conua  C  cunclos  anle  lilem  contestatnm  (constitutam),**  per- 


:'UCtoritntem  sedis  aposlolicse,  vel  contra  irccen- 
torom  decem  et  octo  episcoporum  prxcepla,  vel 
reliquorum  canonum  slatuta  objiciat :  qiiia  qnidqnul 
coiitra  illorum  difGnilionem  in  quibiis  Spiriium  san- 
eliim  loculum  esse  crediiHiis,  dictnm  ruerit,  recip  re, 
rion  soliim  temerarium,  sed  eiiam  pericnlosum  esse 
non  dobilo.  Valde  enim  metuo  et  conrremisco  illam 
damnaiionemquamillesacerdosproplerstuilamindul- 
geniiam  accipere  meruit,  qui  pro  eo  qiiod  lilios  suo^iiec 
iiegligenter  castigavit,  et  ros  nec  cedcre  [F.  cxnlerej , 
excororounicare  volueril,  ii  si  lilii  una  die  occi^i  suni, 
et  XXX  inillia  de  populo  inlcrrecii  sunl,  et  arca  tcsia- 
menti  capta  est,  ei  ipse  reiro  cadens  fraciis  cervicibus 
iiioriuus  est,  et  nomen  ipsiiis  de  libro  viue  deleium 
pst,  etc.  Contra  Phinccs,  qni,  pro  eo  quod,  zch»  Dci 
rommotus,  duos  adulteros  paiilor  inierrecil,  lotiini 
populum  de  Dei  iracundia  liberavii.  Nec  hoc  ideo 
dico,  ul,  sicut  ille  fecii,  etiam  nunc  per  morlcm  cor 


coptor  vel  prim  8  posses.^ori  resliiual.  Ci  alibi  6cri< 
ptuni  habelMr :  llle  qni  >ioleutiam  periulil,  nnivorsa 
in  slatn  quo  rncrant  reci(>iat,  ct  (juni;  possidcl  (j)o«- 
sodil),  secunis  lenonl.  Tl  alibi  in  synodnlibus  Pntriini 
decretis,  ei  regnm  edictis  logitnr  siaiutnm  :  Uediu- 
tegrnnda  sunt  omnia  exspolinlis  vcl  ejeclis  cpiscopis 
prxsentinliter  ordinatione  pontificii  n,  et  iu  oorum, 
unde  absce  scnint,  polcsintem  (dpininiiim)  rnndiius 
revncanda,  qiiacuiique  condiiioiie  teinporis,  autdolo, 
aul  c;iptiviiaie,  aut  \iriuie  ni:tjornin,  aut  per  qnas- 
cuiiqneinjiisins  cau-ns,  res  Lccle^i.^^^  vel  proprias,  aut 
subsuintins  suas  perdidisse  noscniilnr  nnie  nccusntio- 
nein,  aut  regnlarcm  ad  syiiodinu  vocMtionem  (c'onvo- 
caiioncm)  eoMiin,  et  reliqna.  Cst  cliain  in  auti(|uis 
CcclHSi.i!  statnlis  decreiuui  (/u  decr.  Ivo.  lib.  iv)*,  ut 
qlii  nbena  invadit  non  cxe:xt  impunitus,  sed  cuin  mul- 
tiplicationc  oinuia  resiilunt.  UiKle  et  iu  Cv.i*ngelio 
scripl  im  esl  :  Quod  ti  aliquid  defraudavi,  reddo  qua- 


porum   sacerdotes    Dumini  debcaiil   viudicafc;  seil  n  cfrup//(m  (Luc.   xix).  [^i  in  le/ibus  s.TCuli  oauluiu  ha 

— --     -'■ -' -*■ —      beiur  :  Qui  rem  subrip  l  alienam,  illi  ciijus  res  di- 

reptn  csl  in  undeeupluni  tyix  sublata  sunt  restituat. 
Cl  in  logc  divina  legiiur  :  Alaledictus  omnis  qui  trant- 
fert  terniino^  proximi  sui.  Et  dicA  omnit  populut, 
Amen  {Deut.  xxvii). 

Tnlia  ergo  non  prisumantnr  absqiie  ultione,  ue« 
exerceaniur  absquesu^^damnaiione.  Tu  vero,  fratcr 
carissime,  haec  vide  nc  trans*;rediaris,  et  reliquos 
epi^copos  t-nm  lute  curx  commissos  quain  ei  alios 
firmitcrteneredoccto,  quia  transgredi  apostulica  sta- 
tuta  absqne  trnnsgres«oris  grndns  periculo  iiullatennt 
possunl.  Inimicis  vero  {Verbaconcil.  v  sub  SymmacUo} 
accusaloribus,  vel  de  inimici  dono  [F.  doiuo]  prodeuu- 
libus,  seu  qui  cum  iniuiicis  momntur,  noii  crod.itur  ; 
nec  irati  noccrc  cupiant,  nc  Ixsi  se  veliut  ulcisci.  Ui 


i|ni.i  irelius  est  unusquisque  parvo  lempore,  ddiiec 
vivit  in  hoc  inundo,  verecundi:im  vel  confusionein 
ftustineit,  quani  po>tea  ad  supplicia  acterna  perve- 
ni;it.  Ct  mulium  oi  utilius  osl  propier  aliorum  exciu- 
p«um,  quandiu  vivil,  remotus  ab  houore  pocnlientiam 
agat,  et  remedinm  sibi  in  die  nccessiiaiis  ncquirai. 
Qdicunqne  parvitaii  mex  in  hac  c;iusa  voluerit  onero^ 
kus  exislere,  aliiid  respon^um  d:ire  nnn  delibero,. 
nisi  qiiod  supradicii  canones  coulinere  viden- 
tur. 

•  CPISTOLA  PRIMA 

JOANMS  PAP>E  1  AD  ZACHAnUM    AliCniFPISCOPUM. 

De  non  accutandit  episcopis. 
Joannes  urbfs  Roiu.-c  episcopus,  Zacharia^  arclii- 
episcopo  salulem. 

*   llniic  cum  soqiieuli  snpposititiain  mnlta  cvin- 
cuiit. 


*  Percepios  logendnm  arbitror,  non  vero,  iiihabj 
c.  Jnsl.,  prcrceptor. 


551 


APPENDIX  AU  EIMSTOLAS  IIORMISD.E. 


m 


quoQue  reliciendi  snnt,  non  approbandi.  Hxc,  caris-  A  ArianosqueexsiirpantepiissimoalqueChrlstianissimo 

•  »  .  1    *t>!a^    ^^__»_    ^_..>..       III       J    .   i:  I—.  I..^!*       ^        __■!    •.  J  _  _  _        !_..    ^_— a^_..  ....  •!•• 


gime,  lene,  et  prohibila  semper  cave.  Illnd  adimplere 
stude,  quod  hene  ad  Jesum  nlium  Sirach  dicluiii  est : 
Uiique  ad  mortem  certa  pro  veritate,  et  temper  Dominut 
Deus  tuu$  pngnabit  pro  te  (Ecd,  iv).  IIujus  ergo  rei 
pratia  vobis  et  nnbis  saiicti  commissa  est  Ecclesia, 
nt  proomiiibu<  lahoribus  (laboremus)  etcunclls  opem 
ferre  non  negligamus:  quoniam  dum  fortis  armatus 
custodit  atrium  suttm,  m  pace  sunt  omnia  qwB  possidet 
{Luc,  x).  Ideoque  tanta  urgente  necessitaie,  sumino- 
pere  vestra  apostolieaque  auctoritnte,  et  reliquosepl- 
sroppg  oportet  reprimere  infeslos,  nlevare  nppres- 
aos,  ut  absque  gravi  (Doruino  auxiliaute)  difflcultate 
ipsi  graiaiiter  omiii  icmpore  ^acrificare  mereamur 
(mereaiilur)  illxsi.  Ad  vos  (Ennodius  in  apol,  pro  eo- 
dem  Symmacho)  uuoque  me  reveni  cogit  propositi 
operis  amica  coiiditio,  qui  molioribus  liacieaus  ope- 
ram  volui  navare  (opera  volui  narrare)  sermonihus, 
duin  taleui  rationem  exigit  loxicata  neressitas.  Man- 


Juslino  orthodoxo  imperatorc,  quascunque  ilJis  iii 
partihiis  eorum  *  Ecclesias  reperire  poiuiinus  ca- 
tholicas  eas  Domino  o|iem  fcrente  consecravimiis.  Kt 
quaiiquam  prxdictus  Theodorlcus  rex,  eoruin  ^iesle 
tactus  intrinsecus,  et  obvoluius  exirinseciis,  nos  ei 
omucm  regionem  nostram  (vestrum)  perd(Ti;,et 
gladio  et  igne  consumere  minetur,  nolite  lauien 
propierea  deflcere,  sed  viritiier  in  agro  domiuici» 
elahoraie  stiidcte,  et  (juxta  Veritaiis  vocem)  Nolite 
timere  eos  qui  occidunt  corpus,  animam  autem  non 
postunt  occidere^  sed  potius  eum  timete^  qui  potest  et 
anhnam  et  corpus  mittere  iJi  gehennam  {Ma  th,  x,  28). 
Et  cgreglus  geiitium  apostolus  inquit  :  ^on  enim 
nosmetipsos  priBdicamus,  sed  Jesum  Christum  Domi- 
niim  noi^tnim^  nos  autem  servos  vettros  per  Jesim : 
quoniam  Deus,  qui  dixit  de  tenebris  Imnen  splendescere^ 
ipse  itluxit  in  corditnis  nostris  ad  iUuminatiohem  uieh- 
ti(e  claritatis  Dei  in  faciem  Christi  Jesu.  JiabCmuM 


dati  coeleslis  habitatio  nos  aut  nriiscet,  aut  separat.  d  autem  thesaurum  ittnm  in  vasis  fictilibus,ut  tublimitas 


Nec  inierest  quae  intervalla  iios  segregenl,  si  una  in 
superiiae  maiisionis  (superna  niaii^ioiie)  clave  reti- 
nenlur.  Nec  vohis  talos  iiocere  valehunt,  si  invicem 
adjuttiriuni  ffrre  non  distuleriiis.  Inaudiiumautcin 
genus  sacrilegii  est,  quod  nientiue  religionis  hoiio- 
rero  (bonore)pr£rixiaemulicolorat.  Dehunestatenim 
venerandi  revereiiliam  nominis,  qni  adjniorem  se  in 
his  qu»  in  Deum  jaciat  comniissa  polliceiiir.  Gontu- 
meli:fgenus  est,  quasi  in  sohitioades<e  suhlimi  (su- 
hlimis),  juxia  Aposiolum  :  Tu^ut  es^qui  judicasalie- 
nuin  servum  (liom,  xivj  ?  ^iiid  aurihus  imperitis  illu- 
duiit,  et  gruviopMn  vindtct:B  speciem  raciuni  esse 
qu  m  culpas  ?  Si  odium  hahent,  excessibus  emendeiit 
(einunilent).  Cur  ergo  liberius  condemnant  scelera 
quaui  viiant?  Sui  prufecio  impiignator  est  omnis  qiii 
Patres  insequiiur,  antdeirahere  non  formidat.  Nibil 
est  eiiim  in  qiio  inimicorum  lela,  Domiiio  opem  fe- 
rente,  supertire  non  valeatis,  si  j*ixta  veritatis  vo- 
cein,  lalem  qwilem  Dominus  prcecrpkt  habueritis  di- 


iit  virtutis  Dei,  et  non  ex  vobis,  In  omnibus.tribula' 
tionem  p  ilimur,  sed  iion  anguftiamur :  aporittmnr^  sed 
n  n  de»titiiimur :  persecutionem  pa(fm)ir,  &  non  dere'" 
Unquimur  :  dejicunur^  et  (^ed)  non  perimus  :  semper 
mortificationem  Jesu  Christi  in  corpore  nostro  circum»^ 
ferente*,  ut  et  vita  Jtsu  in  corporibus  nostris  mani- 
festetur,  Semper  enim  nos  qui  vivimus^  in  morlem 
tradimur  propter  Je^um^  ut  et  vita  Jesu  manife^tetur 
in  carne  nostra  moriali,  Ergo  mors  in  nobis  operatur^ 
vita  aute»ii  in  vobis,  tiabentes  autem  eumdem  spiritum 
fidei,  sicut  scriptum  est :  Credidi^  propter  qnod  locutus 
sum  ;  et  nos  credimus,  propter  quod  et  loquimur:  scien' 
tes  quoniam  qui  suscitarit  Jesum,  et  nos  cum  Jesu 
snsctabit  et  consttuet  vobiscum,  Omnia  enim  propter 
vos,  ut  graia  abundans  per  multas  gratiarum  actiones 
( multos  in  graliarum  aaione  ) ,  abundet  in  y'oriam 
De'.  Propler  quod  non  deficimns,  Sed  licet  is  qui  foris 
est  uoster  homo  corrumpalur^  tamen  is  qui  intus  est 
renovalur  de  die  in  diem,  Id  enim,  quod  in  pra^senti 


lectionrm  ad  invicem  (Joan.  xiii).  Dala  xv  calendas  C  est  momenlaneum  et  lete  tribulatioms   nostne,    supru 


Novenihris,  "  Maxtmo  (anno  Domini  523)  ei  Olybrio 
(5i6)  viris  clarissiinis  coiisulihus. 

^  KPI8T0LA  II. 

Ab    EM^COPOS   ITAI.I^. 

De  Theodorlco  rege^  atque  de  fide  catholica  adversus 
Arianos  deffndenda^  deque  erclisHs  eorum  sacro 
ritit  consecrandis,  et  divino  cultui  reconciliandis, 

Joaiines  episcopiis  omnibus  per  provincias  Itali.e 
consiitutis  episcopis  in  X)omhio  salute.i:. 

S:rpissime  mullo  (S.  Leo,  epist.  70)  j-tm  experi- 
monio  diiiiei  sancluui  prei.ilis  vesin^c  siudium  v\  cn 
religionetu  Chri>lkiiiani  gioriosis  crescere  et  (lilatari 
augmeniis,  el  fidcs  recta,  qiiui  non  soluin  me,  sed 
omnfs  Doiuiiii  sacerdoles  (onsolatur  et  roliornt,  ve- 
siris  iii  ni(Milibus  cr  operibus  |)er  sacerdotale  agno- 
scilur  epus  et  dikitaiMr.  ^prcesentes  esse  ad  Deum:et  ideo  ionteudimus ,  sive 

Qiiapropicrs  fraires,  hort  r  vos  et  moneo.  conlra  *'  absentes,  sire  prwsenles,  placere  ei,  Omnes  enim  a  s 


modum  in  sublimitate  cetenium  ghrite  ponins  operaiur 
in  hobis^  non  contemplantibus  nobis  qute  videmur,  sed 
qum  non  ridentur,  Qum  videntur  enhn,  temporalia 
suni :  qutF  autem  non  videntur^  wlemm  tunt  (  //  Cor, 
IV,  5-18).  Scimus  enim^  quoniam  si  lerrestns  domus 
nostra  hujus  habitationis  dissolvatur,  quod  ex  Deo  xdi- 
ficationem  hAbemus,  domum  non  manufactam,  teter- 
nam  in  coelis,  Nam  et  in  hoe  ingemiscimus,  hab  latio- 
nem  nostram^  quas  de  cctlo  mI>  supmndw  cupientes^ 
<t  tamen  vestiti,  et  non  nudi  inveniamur,  Nam  et  qnl 
sumus  in  hoc  tabernaculo,  ingemiscimm  gravati,  ea 
quod  nolumus  spoliari,  sed  supervestiri^  ut  absorbeaiur 
quod  mortnle  est  a  vita,  Qui  autem  efficit  nos  in  hoc 
ipsum,  Dens^  qui  dedit  nobis  pignus  Sviritus,  Andentes 
igitur  semper^  et  scientesquoniam  dum  sumus  in  hoc  cor- 
porCf  peregrinamur  a  Domino  (per  fidem  enim  ambu- 
tamnSf  et  non  per  tpeciem) :  uudemns  autem^  et  bouam 
votuntatem  habemus  magis  peregrinari  a  corpore,   et 


Arianam  perlidiaui,  quse  oliiii  non  semel,  sed  saepe 
daniiiata  est,  et  inodo  in  qiiihHsdam  revlviscii,  ar- 
mari  gladio  Spiritos  saneti,  ui  eain  ita  (adiiiiiiioulanie 
divin»  gratia)  oppriinere'  et  exsiirpare  valeanius,  ut 
nec  radix  ejus  iii  posterum  inveiiiatur.  Gcclesias  vero 
Arianoruiii  ubicuiique  inveneriiis,  calliolicag  eas 
diviiiis  precibus  et  operibua  ahsfiiie  ulla  mora  conse- 
craie  :  quia  el  rioi^,  ({u^ndo  fuimus  Constaniuio|ioli, 
lam  pro  religione  caihoJica,qu»iii  et  pro  regis  Theo- 
dorici  causa  ei  uegotiis,  suadenie  aique  bortante, 

<*  ll;ec  coiisularis  noa  meiidosa  esl,  iit  pateliit  ex 
lis  quuf  iiifra  dicemus,  Puio  liaiic  refertiniaiii  essc  ad 
ronsulaluiu  Maximi  sine  collega,  qui  iucidii  iu  annuui 
Domiui  5i3.  Sev.  Rimus. 

>>  Ilanc  (rpirtolain  Joaniies  poniifex,  jussu  Theo- 
iiH-iri  ab  Urbc  lel-gatus,  si  ripbit  c\  caicere  illo,  iii 


manifestari  oportet  ante  tribunal  iVinVt,  tif  referai 
unusquisque  propria  corporis^  prout  qet^^it,  sive  bonnm^ 
sive  malum,  Scienles  ergo  timorem  Doihini,  hominibus 
suademuSf  Deo  autem  mnnifesti  sumus,  spero  antem 
et  conscientiis  vesiris  manifestos  nos  esse,  Non  iterum 
nos  commendamus  rofrfs,  ned  occasionem  damus  vobis 
gloriandi  pro  nobis^  tif  babeatis  ad  cos  qni  in  faciA 
yloriantur,  et  nen  in  eorde.  Sive  enim  mente  escidi^ 
musy  Deo;  sive  sobrii  snmus,  vobis.  Carilas  enim  C7ir/i<i 
nryet  nos  :  wstiinantes  hoe,  quonimm  si  unus  pro  oinid' 

qiio  non  iiihIio  posl  haec  lempora  pxdore  fnmeqiK! 
ransiuniitiis  rxspiravit.  Ilort:ilur  epis('o|M)S  Italio;  ui 
ildcm  ca  hilicaiii  coiilia  Ari.inos  defeiidaiil,  ecclc- 
siasque  ah  iisnsurpaias  sacro  ritu  caltiolicasredii;iiit. 
•  Giegor.  TuruneUMs  caihni  fcruic  habei  c.  i(l 
lihrt  de  Clria  ni:  riyiiuiu 


553 


TRIFOLICS  PRESBYTER.  EPIST.  AD  B.  FAUSTUM  SENATOREM. 


534 


hu$  wortuus  est^  ergo  omnet  mortui  $unt,  et  pro  onmibM 
moriuui  est  Chritlns^  ut  ft  qui  vivnnt,  jam  tion  i^i 
rivant^  $ed  ei  qui  pro  ipsit  morluut  ett  et  resurrexit. 
Itaque  not  ex  hoc  neminem  jam  novimut  tecundum 
carnem  :  et  ti  aqnowmus  tecundum  carnem  Christum^ 
§ed  nune  jam  non  novimut,  Si  qua  ergo  in  Chrisfo 
nova  creaturat  vetera  transierunt^  ecce  facta  sunt  omnia 
nova,  Omnia  autem  ex  Dco ,  qui  reconciiiavit  not  tibi 
per  Chritium^  el  dedit  nobit  minitterium  reconcHiatio- 
nit :  qfioniam  quidem  Deut  erat  in  C/irtsfo,  tiiiin<^iim 
reconciliant  tibt^  non  reputant  iUit  delicta  iptorum^  et 
potuit .  in  nobit  verbum  reconciliotionit,  Pro  Chritto 
erqo  legatione  fungimur^  tanquam  Deo  exhortante  per 
Hot.  Ubtecramut  pro  Chritto^  reconciliamini  Deo,  Eum 
qui  non  noverat  peccatum,  pro  nobit  pecrntum  fecit,  ut 
no*  eficeremur  juttitia  Dei  in  ipso  (II  Cor,  v,  1-21). 
Adjuvantes  autem  exhortumur^  ne  in  vacuum  gratiam 
Dei  recipiatis.  Ait  enim :  Tempore  accepto  exauiiivi 
re,  et  in  die  salutit  adjnvi  te,  Ecce  nunc  tempus  ac- 
ceptabile,  ecce  nunc  dies  talutit,  Nemini  dantet  ullam 

*  Erroiieum  est  lioc  et  meiidosiim.  Si  enim  vige- 
Bima  septiiiia  M»ii,  nt  habet  Martyroi.  Romaiiiim, 
idein  Joannes  anno  Domini  526,  siib  consulatu  Olybrii 
Diorluus  esse  pon''tur,  nequaquam  suslineri  potest 
euindeni  lertio  idus  Junii,  eodem  anno  et  siib  eodem 
consulatu  Olybrii,  hanc  epi^itohun  scripsisse. 

^  Consulatus  Maximi  hoc  loco  superadditus  est, 
adeoqne  expungendus  :  uierqiie  enim  diversis  annis 
consulatuni  gesseruiit  *  ille  anno  Cliristi  525,  hic  526. 
Accedit  quod  jieque  iii  idns  Jiinii  s  b  consulatu 


A  o/fentionem,  ut  non  vituperetur  minitterium  nostrum^ 
ted  in  omnibut  exhibeamut  notmetipsot  ticut  Dei  mi- 
fiu/ros,  in  mutta  patientia^  in  tribulationibut^  in  ne* 
cetsiiatibus,  in  ^ngustiis^  in  plagix^  in  carceribut,  in 
seilitionibuSf  in  iaboribus^  in  vigiliis,  in  jejuniis^  in 
castitate^  in  scientia,  in  longanimitate,  in  suavilate, 
in  Spiriiu  sancto^  in  caritate  non  ficta^  in  verbo  teri^ 
tatis^  itt  virtute  Dei  per  arma  justitia*  a  dexlris  et  a 
sinittris,  per  gloriam  et  ignobHitatem^  per  infamiam  et 
bfnam  famam  ;  ut  seductores  et  veraces^  ticut  qui 
ignoti  et  cogniti :  quati  morientet ,  et  ecce  t^ieinitM :  «1 
cuftigati  et  non  mortificati :  quati  tritlet^  temper  autem 
gaudentes  :  ncut  egentes^  muUot  autem  locupletantet : 
tanquam  nihil  habentet^  et  omnia  pottidentet  {11  Cor. 
VI,  1-10).  De  ccetero,  fratret,  aaudete,  perfecti  ettote^ 
exhortamini^  pacem  habete,  ut  Ueut  pacit  ei  dilectionit 
tit  temper  vobitcum,   Amen  {II  Cor,  xiii,  11,  13|. 

n  *  Data  III  idus  Junii,  ^  Maxiino  *  et  Olybrio  viris  cla- 
rissiinis  consulibu^. 


Maximi  hanc  epistolam  datam  esse  concedi  possit. 
Nam  eo  tem|»ore  Joannes  nondum  erat  pontifex,  qui 
mense  Augusti  ejusdem  anni  sedere  coepii.  Dicendnin 
ergo  hanc  epistolam  scriptam  esse  tempore  cnnsii- 
latus  Olybrii  absqoc  collega  ai  no  Domini  526.  Ilinc 
patei  cur  supra  dixerim  epistolam  prspcedentem  re« 
ferendam  esse  ad  consulatum  Maximi  sinc  cidlega. 
*  Mendusa  liaec  quoque  temporis  annotatio,  cuni 
anno  526  die  27  Maii  obierit  Joannes. 


EODBM   TEMPORE. 


TRIFOLIUS  PRESBYTER. 


NOTITIA. 

(£x  Cave.) 
Trifolius,  digniiate  presbyter,  cnjusnam  vero  loci  C  rum  generalium  decrctis  contra  Joannem  Scytbam, 


quis  nobis  divinabii?  Claruit  anno  520.  Quxsiverat 
ab  eo  Faustus,  sensitor  Roinanus  et  praetorio  pns* 
fectut,  si  quid  in  sciiptis  ratrum  de  doclrina  Scy* 
tbarum  monacliorum  reperiri  posset,  Fausto  respon- 
ilit  per  epistolam  Trirolius,  qua  ex  quatuor  concilio- 


ejiisque  monaclios  qui  Romam  nuper  advenersnf, 
agil.  Hanc  cpistolam  in  fine  quidem  mulilam,  ex 
schedis  Sirmondianis  eruit  Labbcus,  et  iii  lucem 
emiaitConcil.  tom.  IV,  pag.  15  0. 


TRIFOLU  PRESBYTERI 

EPISTOLA 

AD  BEATUM  *  FAUSTUM  SENA TOREM 

CONTRA  JOANNEM  SCYTHAM  MONACHUM. 


OBSERVATIO  PHILIPPI  LABBE,  S.  J. 

^ii  Dioscori  diaconi  ipissain  ad  Romaniim  pnpani 
llomiisdam  ab  urbe  CP.  rclaiioncm  de  innii»chis 
Scythis,  qui  untiiii  d>;Triniiale  passiiin  ci  criicirixiiiii 
:iflinnabani,  itemqne  Gerinaiii  et  Joaniiis  e-  iscopo- 
rum  sei|nentes  snj!gt*siioiiem,  tnm  HormiSiJ:n  pipus 
06  aliasque  iniilt;is  deinceps  cjiisdem  cain  in  rein 
epi&totas  aiteiiie  perpendfrii,  i<  hnud  dubie  non  iii- 
vitui  leget  ineditam  ha-teiius  Trifolii  presbyieri  de 
eodem  argumenio  ep  stolnm  ad  Fausiuin  senalorem, 
quam  iuter  schedas  Sirmondi  nosiri  delitescentein 


D  repcri,  tibique  iiunc,  lector ,  reprnesenlo,  nt  do  lola 
hac  controversia  ceriius  judicium  feras. 

Mandare  raihi  dignatus  es  inonachos^  Scyihas  a 
Constantiiiopoli  advenisse,  qui  unum  de  Tiinitnie 
praedicant  criicinxum,  sperans  a  parviiate  mea,  si 
tale  nliquid  in  doctrina  Pairum  repererim.  Ista  do- 
ctiina  de  fonte  Arii  prodivit,ct  esl  conveniens  oniiil- 
bns  hxresihus.  Vila  qiiidquid  quatuor  synodi  in  dtv 
finiiione  fidei  non  |)OsueruDl,  id  cst  NicaPDa,  Coii« 


'  Is  vidctur  Fausius  ad  qnein  praef.  prsetorio  exsiaiit  pliires  cpistolx  apud  Casviodoruin,  lil».  iv  Varianiui 


551 


APFENDIX  AU  EIMSTOLAS  IIORMISD/E. 


m 


quogue  re]{ciendi  snnt,  non  approbandl.  IIxc,  caris- 
gime,  lene,  et  proliibita  semper  cafe.  Illiid  adimplere 
stude,  quod  hene  ad  Jesum  nlium  Siracli  diciuni  est : 
Uitque  ad  tnortem  certa  pro  veritate^  et  $emper  Dominu$ 
Deui  tuui  pngnabit  pro  te  [Ecd.  iv).  Ilujus  ergo  rei 
pratia  vnbis  et  nnbis  saiicti  commissa  est  Ecclesia, 
nt  pro6miiibu<  Inhoribus  (laboremus)  etcunctis  opem 
ferre  non  negligamus:  quoniam  dum  fortii  armatui 
cuitodit  atrium  tuum^  in  pace  iunt  omnia  qum  poaidet 
{Luc,  x).  Ideoqiie  tanta  urgenle  necessitaie,  summo- 
pere  vestra  aposlolicaque  auctoritite,  ei  reliquosepl- 
acopos  oportet  reprimere  infeslos,  n-levare  oppres- 
aos,  ut  absque  gravi  (Doaiino  auxiliniite)  difflcultate 
ipsi  graiaiiter  omui  icmpore  ^acrificare  mereamur 
(mereantur)  illxsi.  Ad  vos  (Ennodiui  in  apol,  pro  eo- 
dem  Symmacho)  quoque  me  reverii  cogit  propositi 
operis  amica  coiidilio,  qui  mclioribus  liacieiius  ope- 
ram  volui  navare  (opena  volui  narrare)  sermonibus» 
doin  laleiii  rationem  exigit  loxicata  neressitas.  Man- 
dati  cceiestis  habitatio  nos  aut  nriiscet,  aut  separat. 
Nec  interest  quae  intervalla  iios  segregenl,  si  uua  iii 
supeniae  maiisionis  (superna  niaii^ione)  clave  reti- 
nenlur.  Nec  vobis  talos  nocere  valebunt,  si  invicem 
adjutorium  ffrre  non  distuleriiis.  Inau<liium  autcin 
genus  sacrilegii  est,  quod  menliue  religionis  huiio- 
rero  (boiiore)  prxfixiaemulicolorat.  Dehunestatenim 
venerundi  revereiitiam  noininis,  qiii  adjniorem  se  in 
his  qu»  in  Deum  jaciat  comniissa  polliceiur.  Gonlu- 
melif  geuus  est,  qnasi  in  soUtio ades<e  subliini  (su- 
hlimis),  juxia  Apostolum  :  Tu  qui  es,  qui  judicas  alie- 
num  iervum  {liom,  xiv)?Qiiid  auribut»  iniperiiis  illu- 
duiil,  et  gravioriMU  vindicte  speciem  faciunt  esse 
qu  m  culpas  ?  Si  odium  habent,  excessibu^i  emendeiit 
(einuinlent).  Cur  ergo  liberius  condemnant  scelera 
quaiu  vii.int?  Sui  prufeclo  iinpiignator  est  omnis  qui 
Patres  insequiiur,  ant  deirahere  non  formid:it.  Nihil 
est  eiiim  in  qiio  iuimicorum  tela,  Doinino  opem  fe- 
rente,  superare  non  valeatis,  si  JMxta  veriuitis  vo- 
cein,  lulem  qwilem  Ddminui  prascrpkt  habueritii  di- 
leciionrm  ad  invicem  (Joan,  xiii).  Dala  xv  calendns 
Novenibris,  "  Maxtiiio  (aiino  Doinini  523)  ei  Olybrio 
(5i6)  viris  clarissiuiis  consulihus. 

^  KPI8T0LA  II. 

Al>    EW-COPOS   ITAI.LC. 

De  Theodorlco  rege^  atque  de  fide  catholica  advenui 
Arianoi  defendenda^  deque  ercltiiii  eorum  sacro 
titn  comecrandiiy  et  divino  cultui  reconciliandis, 

Joauues  episcopiis  omnibus  per  provincias  Itali.-e 
constltntis  episcopis  in  X)oihhio  salule.i!. 

S:rpissime  mullo  (S.  Leo,  epist.  70)  j.im  experi- 
menio  liiiiici  sancluni  preiniis  vesir.'C  siudium  ei  ci 
religioneni  Christkiiiam  gloriosis  crescere  el  dilatari 
aiiguieniis,  el  fidcs  recia,  qnui  non  solum  me,  sed 
ouines  DoiiiiiM  sacerdotes  consolalur  et  roliorat,  ve- 
siris  iii  nienlibus  «•roperibus  |)er  sacerdotale  agno- 
scitur  epus  et  dilatalur. 

Qiiapropiers  fraires,  liort  r  vos  el  moneo,  contra 
Ahanam  perlidiaui,  quse  oUiii  non  semel,  sed  saepe 
damiiat;!  est,  et  inodo  in  qiiibHsdam  reviviscii,  ar- 
DUiri  gladio  Spiritu«  saneli,ui  eain  ila  (adiiiiniculanie 
divinu  gratia)  oppriinere'  et  exslirpnre  valeaiiius,  ut 
nec  radix  ejus  iii  posierum  inveniatiir.  Gcclesi:is  vero 
Arianoruni  ubicuuque  inveueriiis,  caibolicag  eas 
divinis  precibus  et  operibua  ;ibs(iiie  iilla  uiora  conse- 
crale  :  quia  et  iio.s,  (|u.indo  fuiums  Constaniiuopoli, 
tam  pro  religione  eathoJica,(|uaiii  et  pro  regis  Theo- 
durici  causa  ei  uegotiis,  suadente  aiquc  boriante, 

<*  II;ec  coiisularis  noa  mendosa  esl,  nt  paiebit  ex 
lis  quuf  inrra  dicemus,  Piiio  liaiic  refereiidaiu  essc  ad 
rousuiuluui  Maximi  sine  collega,  qui  incidit  iu  annuui 
Douiiui  5i3.  Sev.  Rimus. 

>>  llaiic  (tpiriolain  Joannes  ponlifex,  jussu  Tlieo- 
iiH-iri  ab  LVbe  icl-gatu!(,  &•  ri^ftil  e\  carcere  illo,  iii 


A  Arianosqne  exstirpante  piissimo  alqae  Christianissimn 
Justino  orthodoxo  imperatorc,  quascunque  illis  iii 
partibus  eorum  *  Ecclesias  reperlre  poiuiinus  ca- 
tliolicis  eas  Domino  opem  forente  consecravimiis.  V.i 
(luanquam  praedictus  Theodoricus  rex ,  eorutn  (lesle 
tactus  intrinsecns,  et  obvolutus  exirinsecus,  nos  ei 
oinnem  regionem  noslram  (vestruin)  perdtTe^et 
gladio  et  igne  consnmere  minetur ,  nolite  laiiien 
propierea  deficere,  sed  viriliter  in  agro  domiuico 
elalioraie  stiidele,  et  (juxia  Veritatis  vocem)  Nolitt! 
timere  eot  qui  occidunt  corpui ,  animam  autem  non 
poisunt  occidere,  ied  potiui  eum  timete^  qui  poteit  et 
anhmam  et  corpui  mittere  in  gehennam  {Ma  th,  x,  28). 
Et  cgreglus  geiitiuin  apostolus  inqnit  :  Son  cnim 
nosmetipioi  prcedicamui,  ied  Jcium  Chriitum  Domi- 
num  not^trum^  noi  autem  ierioi  vettroi  per  Jemm : 
quoniam  Deui,  qui  dixit  de  tenebrii  lumen  splendeicere^ 
ipie  itluxit  in  cordibui  noitrii  ad  illuminationem  tcieh- 
ti<e  claritatii  Dei  in  faciem  Chritti  Jesu,  HabcmuM 

^  autem  theiaurum  istum  in  vaiii  fictilibui^ut  sublimitas 
sit  virtutis  Dei,  el  non  ex  vobis,  In  omnibus  tribula- 
tionem  p  itimur^  ied  uon  anguftiamur :  aporittmur^  ied 
n  n  dchtituimur :  penecutionem  patimur,  &  non  derc' 
linquimur  :  dejicimur,  et  (^ed)  non  perimui  :  iemper 
mortificationem  Jesu  Christi  in  corpore  noitro  circum»^ 
ferente*,  ut  et  vita  Jtiu  in  corporibui  nostris  mani- 
festetur,  Semper  enim  nos  qui  vivimus^  in  mortem 
tfodiinur  propter  Je^^um^  ut  et  vita  Jesu  manifehtetur 
in  carne  noitra  mortati.  Ergo  mon  in  nobis  operatnr^ 
vita  autem  in  vobii,  tiabentet  autem  eumdem  spiritum 
fidei,  iicut  icriptum  est :  Credidi,  propter  quod  locutus 
sum  ;  et  nos  credimui^  propter  quod  et  loquimur:  icien' 
tei  quoniam  qui  iuscitaiit  Jesum,  et  nos  cum  Jeiu 
smc  tabit  et  const  tuet  vobiscum,  Omnia  enim  propter 
vos,  ut  graia  abundans  per  multas  gratiarum  actionet 
{ multos  in  gratiarum  aaione  ) ,  abundet  in  gforiam 
De'.  Propler  quod  non  deficimns.  Sed  iicet  is  qui  foris 
est  uoster  homo  corrumpatur^  lamen  ii  qui  intui  est 
renovatur  de  die  in  diem,  Id  enhn,  quod  in  pra*seuti 

C  est  momentaneum  ei  iete  Iribulatioms  nottne,  supru 
modum  in  subtimitate  cetemum  gloriof  ponint  operaiur 
in  nobii^  non  contemptantibut  nobis  quw  videmur,  ted 
qum  non  ridentur,  Qum  videntur  enim^  lemporalia 
sunt :  qufP  autem  non  videntur,  wtemm  sunt  (II  Cor, 
IV,  5-18).  Scimus  enim,  quonhm  si  lerrestns  domus 
nostra  hujus  habitationis  dissolvatnr,  quod  ex  Deo  xdi- 
ficationem  hAbemus,  domum  non  manufactam,  teter- 
nam  in  coelis.  Nam  et  in  hoe  ingemiscimus,  hab  tntio- 
nem  nostram^  qum  de  cctlo  mI>  supmndu'  cupientes, 
<t  tamen  vestiti,  et  non  nudi  inveniamur,  Nam  et  qui 
sumus  in  hoc  tabernaculo,  ingemiscimut  gravad,  ea 
quod  nolumus  spoliari^  sed  supervestiri^  ut  absorbeatur 
quod  mortnie  est  a  viia.  Qui  autem  efficit  nos  in  hoc 
ipsuniy  Deus^  qui  dedil  nobis  pignus  Siiiritus.  Audentes 
igitur  seniper^  et  scientesquoniam  dum  sumus  in  hoc  cor- 
pore,  peregrinamur  a  Domino  (per  fidem  enim  ambu- 
/amas,  et  non  per  speciem) :  uudemus  autem,  et  boiiam 
votuntatem  habemus  magis  peregrinari  a  corpore^   ei 

^prcBsentes  esse  ad  Deum:et  ideo  eonteudimus^  sive 
absentes,  sire  prwseutes,  placere  ei,  Omnes  enim  us 
manifesiari  oporiet  ante  tiibunal  iVinVt,  ut  refenii 
unusquisque  propria  corporis,  prout  ges^it,  sive  bonvm, 
tive  malum»  Scientet  ergo  timorem  Doihini^  hominibus 
suademus,  Deo  auiem  m^inifetti  iumut,  tpero  autem 
et  couicientiii  vettris  manifettot  not  este.  Non  iterum 
noi  commendamus  vobis^  ned  occasionem  damus  vobis 
gloriandi  pro  nobis^  ut  habeatis  ad  cos  qui  in  facui 
gloriantur^  et  non  in  eorde.  Sive  enim  mente  excidi' 
fiiHs,  Deo;  sive  sobrii  sumus^vobis.  Carilas  enim  Chrisii 
urget  nos  :  wstimantes  hoe^  quonimm  si  unus  pro  omui' 

qiio  non  niullo  posl  U9c.  leinpora  pxdore  fameqiK! 
e«>nsuiii|>tii.H  exspiravii.  Ilort^ilur  episeopos  Italio;  ui 
fidcm  ca  hiiii':iiii  Ciniiia  Ari.mos  defeiid:iiil,  ecclc- 
siasqtie  al»  hs  nsurpaias  sacro  rilu  caltiolic:is  reddiint. 
•  Gregor.  Turonen«is  eadriu  leniic  habei  c.  iO 
liliri  de  ClrLi  nirriyiiuii. 


5S5 


TRIFOLICS  PRESBYTER.  EPIST.  AD  B.  FAUSTUM  SENATOREM. 


S34 


hus  morluus  ett^  ergo  onmet  mortui  jufil,  et  pro  omiiibM 
mortuui  est  Ckrinns^  ut  et  qui  vivnnl^  jam  iion  ijbi 
Tivant^  sed  ei  qui  pro  ipsis  morlnus  est  et  resurrexii, 
liaque  nos  ex  hoc  neniinem  jam  novimus  secundum 
cnrnem  :  et  si  aqnowmus  secundum  carnem  6Viris(iitii, 
§ed  nune  jam  non  novimus,  Si  qua  ergo  in  Chrisio 
nova  crealura,  veteia  Iransierunl^  eece  facia  sunt  omnia 
nova.  Umnia  nulem  ex  Dco ,  qui  reconcUiavit  nos  sibi 
per  Ckrisium^  el  dedit  nobis  niinisierium  reconcHiatio- 
nis  :  qfioniam  (juidem  Deus  erat  in  C/imfo,  mundum 
reconcilians  sibi^  non  reputans  illis  delicla  rpsorsm,  et 
posuit .  m  nobis  verbum  reconciiiationis,  Pro  Christo 
erqo  legatione  (unginiur^  tanquam  Deo  exhortanle  per 
Hos.  Obsecramus  pro  Christo^  reconciliamini  Deo.  Eum 
qui  non  noverat  peccatum^  pro  nobis  pecraium  fecii,  ut 
noi  efficereniur  juslitia  Dei  in  ipso  (11  Cor.  v,  1-21). 
Adjuvantes  autem  exhortumw\  ne  in  vacuum  graUain 
Dei  recipiatis.  Ait  enim :  Tempore  accepto  exaudivi 
te^  et  in  die  salutis  adjuvi  te.  Ecce  nunc  lempus  ac- 
cepiabile,  ecce  nunc  dies  saluiis,  Nemini  danies  ullam 

*  Erroiieum  est  lioc  e(  meiidosiim.  Si  enim  vige- 
Biiiia  septiiii:i  Maii,  nt  habet  Martyroi.  Romaniiiii, 
idein  Joannes  anno  Domini  526,  snb  consulatu  Olybrii 
niortuus  esse  ponUur,  nequaquam  sustineri  potest 
eutiideni  lertio  idus  Junii,  eodem  anno  et  sub  eodeni 
consubtu  Olybrii,  lianc  epistohun  scripsisse. 

^  Consnlatus  Maximi  hoc  loco  superadditus  esr, 
adt*oqne  expungendus  :  uierqtie  enim  diversis  annis 
consulaiuni  gi^sserunt  *  ille  anno  Ghristi  5i5,  hic  5i6. 
Accedit  quod  jirqiie  iii  idns  Jiinii  s  b  consulatu 


A  offensionem^  ut  non  viluperelur  minisierium  noslrum^ 
sed  in  omnibus  exhibeamus  nosnieiipsos  sicut  Dei  mi- 
nisiroSy  in  mulla  patieniia^  in  tribulationibus^  in  ne* 
cessiiatibuSt  in  mgusiiis^  in  plagi»^  in  carceribus^  in 
sedilionibus,  in  iaboribus^  in  vigiliis,  in  jejuniis^  in 
casiitate,  in  scienlia,  in  longanimitate^  in  suavitate, 
in  Spiritu  sancto^  in  caritale  non  ficla^  in  verbo  teri^ 
lalis^  in  virtuie  Dei  per  armu  justiiia*  a  dexlris  et  a 
sinistris^  per  gloriam  et  ignobilitaiem,  per  infamiam  et 
bfnam  fainam  ;  ut  seductores  et  veraces^  mut  qui 
ignoli  el  cogniti :  quasi  morientes ,  et  ecce  vivimus :  m 
castigali  et  non  moriificali :  qua^i  trisles^  semper  autem 
gaudentes  :  sicut  egentes,  multos  autem  locuplelantes  : 
tanqnam  niliil  habentes^  et  omnia  possidentes  (II  Cor. 
VI,  f -10).  De  cmero^  fralres,  Qaudete^  perfecti  estote^ 
exhortamini^  pacem  liabele^  ut  Ueus  pacis  et  dilectionis 
sit  semper  vobiscum.   Amen  (II  Cor.  xiii,  11,  15|. 

n  *  Dnta  III  idus  Junii,  ^  Maxiino  *  et  Olybrio  viris  cla- 
rissimis  consulibU''. 


Maximi  hanc  epistolam  datam  esse  concedi  possit. 
Nam  eo  tempore  Joannes  nondum  erat  poniifex,  qui 
inense  Augusti  ejusdem  anni  sedere  coepK.  Dicendnm 
ergo  hanc  epistolam  scriptain  esse  tenipore  consn- 
laius  Olybrii  absqoc  collega  ai  no  Domini  526.  Iliiic 
patei  cur  supra  dixerim  epistolam  prjRcedentem  re< 
ferendam  esse  ad  consulatum  Maximi  sinc  cullega. 
*  Mendosa  lixc  qiioque  temporis  annotatio,  cuni 
anno  526  die  27  Maii  obierit  Joannes. 


EODBM  TEMPORB. 


TRIFOLIUS  PRESBYTER. 


NOTITIA. 

(Ex  Cave.) 
Trifolius,  digniiate  presbyier,  cnjusnam  vero  loci  C  rum  generalium  decrctis  contra  Joannem  Scytban)« 


quis  nobis  divinabii?  Claruit  anno  520.  Quxsiverat 
ab  eo  Faustus,  senaitor  Roinanus  et  praetorio  pns* 
fecius,  si  quid  iii  scriplis  ratrum  de  doclrina  Scy* 
tbarum  monuchorum  reperiri  possei,  Fausto  respon- 
ilit  per  epistolain  Trifolius,  qua  ex  qualuor  concilio- 


ejnsque  monaclios  qui  Romam  nuper  advenersnf, 
agit.  Hanc  cpisiolam  in  fine  quidem  mulilam,  ex 
schedis  Sirmondianis  eruit  Labbcus,  et  in  lucem 
emisitConcil.  tom.  IV,  pag.  15  0. 


TRIFOLU  PRESBYTERI 

EPISTOLA 

AD  BEATUM  *  FAUSTUM  SENA TOREM 

CONTRA  JOANNEM  SCYTHAM  MONACHLM. 


ORSERVATIO  PHILIPPI  LABBE,  S.  J. 

Qni  Dioscori  diaconi  iPissnm  ad  Homaiiiim  pnpani 
Honnisdain  ab  urbe  CP.  relaiionem  dc  innnachis 
Scythis,  qui  uniiiii  d<;Trinitate  passiiin  cicriicirixuni 
:ifiirmal>ani,  itemque  Gerinani  et  Joaniiis  ei  isiopo- 
rum  sei|iien(es  snrigcsiioiiem,  inm  Hormisdu;  pipus 
U6  atias(|ue  iniilt;is  deinceps  cjnsdein  cain  in  reni 
epistolas  aiteiiie  p(*rpend«*rii,  i<«  hnud  dubie  non  in- 
vitus  leget  incdilam  ha-ienus  Trifolii  presbyieri  de 
eodem  argunienio  ep  stolnm  :id  Fausium  senalorem, 
quam  iuter  schedas  Sirmondi  nosiri  delitescentein 


D  reperi,  libique  iiunc,  lector ,  reprnesenlo,  nt  de  loia 
hac  controversia  cerliiis  judicium  feras. 

Mandare  mihi  dignatus  es  monachos  Scyihas  a 
Constantiiiopoli  advenisse,  qui  ununi  de  Tiinitaie 
prxdicant  crncinxum,  spernns  a  parviiate  mea,  si 
tale  :iliquid  in  doctrina  Pairum  repererim.  Isia  do- 
ctrina  de  fonie  Arii  prodivi(,et  est  conveniens  onini- 
bus  hxresibus.  Vila  qnid(|uid  qualuor  synodi  in  div 
finilione  fidei  non  |sosueruDt,  id  cst  Nicaeiia,  Coii* 


Is  udclur  Fausius  ad  «iiiein  praef.  prsctorio  exsiant  plures  epistokc  apud  Cas>iodoruin,  lil».  iv  Variaruui 


^Tm 


TniFpLltS  IHESBYTEK.  tPiST.  AD  B.  FAVSTtM  SENATOREM.  »0 

•laiilino,  oii  :iiia,  E,  lie^ii.a  urima.  ctCha'ccdonensis  A  de  hoe  qiwmodo  confitemln  f  DomUe,it  utch  imndril» 
et  qiiod  in  episiolis  s^nctorum  Patrum,  quas  qualiior 


«anctac  synodi  in  aucloriiatc  fidei  esse  voliierunt,  id 
est  Aihanasii  episcopi  Alcxandrini  ad  Cpit  tetum  epi- 
Fcopum,  eyrilli  ad  Ncstorium  iina,  ei  ad  Joannem 
Amiochcntiiii  alsera,  et  cpisiolis  papa  Leotiis.  Si 
qnis  addere,  aul  minuerc,  aul  aliler  inierpretari  vo- 
1uerit,q  lam  Palrcsin  supia  scriptis.aut  in  definitione 
siia  non  posiierunt  j^yn-  di,  qnifis  ille  sil  qiM  super- 
ponit,  hxreiicnse  t.  Nam  Pater  et  Filius  etSpiritus 
tanclus  trcspersoiia',  iiniis  Deus,  vox  ei  verhum  el  fla- 
tus.  Vox  Pater  est,  vcrbuin  Filius,  (laliis  esl  Spiriiiis 
sanctns.  Persona  Pati  is  et  porsOnasancti  Spiritiis  sii.e 
carne:  personaveroFilii»quxsempercuni  PaireetSpi- 
ritu  i>aiicioruit,inTrini!aleebt/idebtVerbum  Dei.Deus 


(iixit .  in  nomine  Patrit  et  Spiritus  saneti  baptiuitt  stf 
mui,  confitentes  Salvatorem  nostrum  Jeium  Christum^ 
qui  descendit  et  incamatus  est  a  sancta  \irgine  Mari4 
ethominem  indutus  at^  e    crucifixus^unumde  Trini* 
tate  esse  passum.  Talia  «iicentes  suprascripti  archi« 
mandriius  acceperunl  damnationein  rum  Cutycbetc, 
et  omne^  haerciici.  In  epislola,  inquiunt,  Procli  scri< 
ptum  esi,  unus  de  Triniiaie  p.«ssus  est.  Si  eprtiohia 
Patruin  Aihanasii,  Cyrilli,  e*  Le«.nis,  qu;i?  per  uni- 
versales  sanctas  syiioilOs  releriK  et  cofifinnat.T  siinl, 
^«'eretici  fraiidaverunt,  quan»o  m  gis  epi>u»las  ProcU 
quae  iiecinuiiiussyiicdi  definitioncpos»iiaesi?  Scmper 
haerelici  male  interpreiando  dicta  Palruin  haeret^fs 
suas  C"nfirm.ire  conantur,  sicui  dicii  S.  Cyrillus  ep«- 
scopus  Alexaiidrinus  ad  Joanneni  Aniiochcnuni  inter 


ingressus  inuiero  Viiginis  Mariae  assumpsii  de  ea  na-  B  ^y^,^ .  q^^^^^^  ^^^^^,  ^^,.^^„,  ^^^„„  ^„j  ^^^ia  ^^ver^ 


turam  carnis,non  personam.  IdcoquoJ  Domiuus  nosier 
lesus  Chrisius duae  nat*  rac,  iina pertonaVei bum,id est 
Filiiis  Dei  Deus  iiiinioria!i<s,  invisibilis,  impassibilis. 
Caro  isiiiis  verhi  nior.alis,  visibilis,  passibilis.  Pater 
noDOst  PaierTiinitaiis,  seJ  Filii,  et  Fiiius  non  est 
Triiiiiatis,  ^ed  Patris,  el  Spiritus  sanctus  non  proce- 
dit  de  Trinilaie,  sed  de  Paire  ct  Filio.  Non  sunt  ires 
Dii,  neqiie  ires  Paiies  neque  tres  Filii,  ncque  tie^ 
Spiriius  sancli.  Uui  unum  de  Trinitaie  dicuiit  pas- 
suiii,  si  Ariani  non  s  iiii,  dicant  de  quibus  tribiis  unus 
passus  esi.  De  trilius  Patribus,  aut  de  tribus  Filiis, 
aut  de  tribus  Si  iriiibus  sanitis,  aut  .certe  de  tribiis 
Diis,  siciit  di(.it  Arius.  Umis  Deus  creator,  impassi- 
bilis,imiiiori«iIis.  Alter  vero  Deus  creatns,  passibi  is, 


tere  solent^  meas  tocts  in  sibimet  placitum  mutunt ,  non 
admiretnr  fioc  tua  sanciitas,  scuns  quoniam  omnes  /lof- 
retici  de  Scripturis  divinitus  inspiratis  sui  coUigant 
erroiis  oeeasioncs.  Cl  post  pauca  :  Quonium  vero  adji- 
cimus  quud  e})istolam  opinab.iis  patrii  nostri  Athanasii, 
ad  beatissimum  Epictetum  diStinalamt  recte  habentem 
corrumpentes  quidam  ediierunt^  ut  per  hoc  plurimi  no- 
cerentur.  Iiein  papa  Le  •  ad  Miirciannin  iuiperatoreiii 
(Epist.  75),  ititer  ali.-i :  Qnia  tero  quorumdam  hiereti- 
corum  vertuta  nequititi^  ad  conturbandam  nostrorum 
simpUcitatemf  epistolam  meam,  quam  ad  beatce  memo^ 
ricc  Ffavianum  dedi^  fatsasse  perhibetur^  ul  commutatii 
quibusdam  vcrbis  vet  syliabis,  receptorem  me  Sestoiiani 
erroris  assereret.  Si  quid  talein  dictis  saucloruiii  P;*- 


ct  mort:ilis,  aut  sicui  Sabellius  dicit,  quia  trcs  per-  C  tniin  invfniiur,  qtiod  non  convenit  sanctis  episioiis. 


sonas  esse  nerai,  sed  t.ihtuin  dici  puiat.  Ideo  uniim 
de  Trinitaie  Pairom  dixit  incarnatum  et  passum. 
Apolliiiaris  veni  neg  t  Chrislum  aniinam  et  inicl* 
ieciuni  liaiiutssc  et  pro  aiiima  ei  iniellectu,  inquit, 
Deus  ei  ruil.  Ideo  dicit  unum  de  Trinjtaie  passum 
in  carne,  Si  unus  de  Trinitale  i  as:^us  est  in  carne, 
caromansit  inip.  ssibilis  :  qui  unuui  de  Triiiitate  Fi- 
liuin  dicunt  passum,  daos  aut  trcs  Filios  colunt,  ex 
quibus  unus  passus  e^t,  duo  inaiicnt  iuipassibiles.  Si 
vero  de  Trimlaie  esl  Fil  us,  noii  esi  do  Palre  secun- 
duui  deitaiem,  ueque  de  matre  secunduni  carncm, 
&ed  de  Trinilaic  Trinitas,  et  unus  de  Trinitate  qtia- 
tuor  fiunt,  siciii  dicit  Nestorius,  Filius  Mariac  asso- 
ciatus  cst  tili»  Dii,  vi  faclus  est  communis  Triniiati, 


aut  defiiiiti<ini  syuodi  Chalcedunensis,  appnrot  illud 
ab  haereticis  fraiidatum  esse.  Iniquitas  hempcr  dit  i- 
tur,  et  nuiiquani  cedit.  Quid  est  dicere  uiniin  de  Tii- 
niiatc  pa<siim.  nin  ostcndere  et  alt  ruui  de  Tiinitalc 
impassih.leni.sicut  Arius?autquid  esttticereunuiii  de 
Trinitaie  pas.«um  carne,  iiisi  ostendere  ei  altcrum  im- 
passibilein,  siciil  Ncstorius?  Sedes  vero  a|)OStoIica 
U  uiana  su,  ei  fidem  synodi  Chalccdoneiisis  niin<\uain 
|>erinisit  uiiam  syllabam  aut  unum  apicem  addi  aui 
luiniii.  Videte  iie  quis  vos  decipiat  pcr  i  iHlosophiaui 
ct  .nanein  fallaciam.  Suprascripta  fides  syiiodi  ip>a 
est  quae  con.enit  Cvangelio  ci  aposlolis,  diconlo  Sal- 
valore :  Sic  oportebat  Christum  pati  et  resurgere 
secundum    Scripturas  (  Luc.    xxiv  ,  46  ).  Ait   Pe- 


et  passus  est  unus  de  Trinilate.  Arius  uiiuin  Deum  j)  trus  aposiolus :  Chriito  igVur  passo  carne,  ei  ros  igiiur 


dividit  in  duo9  Deos.  Nestorius  addendo  alterum  Fi- 
lium  sccunduin  carnem  Triniiati,  facil  qualuor  pcr- 
sonas.  Cutych''S  diias  naluras  unici  Filii  Dei  coiiim.- 
scei,  sicut  pistor  f  rinani  el  aqu.im;  jam  nec  farinain 
iiec  aqu:im,  sed  lenlum  id  esi  paiietn.  Sicul  et  Cu- 
tycbes  commiscet  naiuras  Dei  ei  hominis,  et  jam 
ncc  Deus,  nec  hoiuo ,  nec  ratcr,  ncc  Filius , 
nec  Spiritus  sanctus  est,  scd  cst  ille  uniis  dc  Trini- 
taie.  Quomodo  isti  synodum  Chalcedonensem  se  di- 
cniit  sequi^  et  pr;cdicaiit  quae  illi  n^n  rccepcrunt ! 
Nam  in  quarto  secrelario  syiiodi  ChalcedoneMsis  ad 
fii  em  re(|iiisiti  sunl  a  judicibut  (^arosu^ct  Dor<>thcns 
arcli'iiiaiidriUe  tiliter:  Eulychcs  corpus  Domini  no^ 
stri  Jetn  CJiritti  dixit  non  essc  uoslrfr  subslataia^t  ros 


emdem  cogiiatione  armamini  (/  Ptt.  iv,  i).  Paiilus 
apostolus  dicit :  A'of  Chri.tnm  pra*dicamus  et  huni 
crucifixum  (l  Cor.  i,  i9).  Ct  iierum  dicii :  Quicnnqm 
vob  s  aliiid  prcedicaverit  pra^ter  quod  a  nobis  pradicih 

tum  est,  anathema  sit Caeiera  vidciitur  in  ms. 

desid«raii. 

UBSCUVAriO  P.  ANTONII  PAGl 

AD  ANN.  CHRISTI  55'>,  NUM.  4. 

Cuiu  proposiiio  h:jec,  IJnus  de  Triniiaie  pnnsus  est 
carne^  in  varios  sensiis  disirahi  pos^it,  di^  quibu« 
n}:it  Lupus  in  iioiis  ad  synodum  Cphcsiiiani,  indeoh 
eaiiidem  lot  irnjtaediic  cxcitata*.  'Inroliiis  presbjier 
iii  epistola  ad  Faustuui  s«  nainrciii,  ein  s*nistro  picir- 
su<  interpre  auwniu  excepit,  aitque  :  hta  doctrhia 
de  fonte  Arii  prodivit^  el  ett  conreuiens  omn  b:is  harre- 
sKus,  fle.  Veruin  is  ermr  prcshyicro  isticond^miMi- 


K7 


AN.  MANL.  SLV.  BOLTIIS.  PROLLGOMENA  GENERALIA. 


538 


il»is.  qiii  •  Kaii^lo  senaiore  ile  h.ic  |in*posiliniie  iiiier-  A  ndeliter  ad  Triffiliimi  relaia  esl,  iil  liqiiet  ex  epislolae 


rogatiis  per  epistol<im,  nec  ceriior  f^ictiis  de  fide  e( 
dftctrina  Scvtliaruni  mnnnclioriim :  sed  de  lurhis  diin- 
iax.it  ah  ipsis  Consinntinoimli  ol  Romae  fxciiAtis,  fa- 
ciln  sibi  persiiasii  en*  prnpn^itinnein  illam  lisrretico 
sr-nsti  as^erere,  niAxime  cnin  et  legntos  llHrmisd.e 
poniificis  Roaiani  adversarios  haherent,  et  ipcnmmet 
poniilicem.  Pf-n'iere:i  neeips»  proposilio  Scythanim 


pjiis  initio.  Qiuesivit  «Miim  ah  ro  Faii«tiis  senalor, 
quid  de  illa  pinpositinne  seniirei ;  Vnut  de  TrinhaU 
eruclfixu$  ett :  et  lanien  pro|)Osiiin  mnnarhoriim  S<^- 
tharum  haec  erai :  Vnui  de  Trinilate  criicifixus  t$t 
carne.  Omnia  Trirnlii  diihia  resolvit  Nat:ilis  Alex.  iii 
Diss.  saeculi  sexti  Ecclesio',  di«s.  1. 


«»i 


ANNO  DOMINI   DXXV. 


ELPIS  UXOR  BOETII. 

HYMNI 

m   HONOREM   SS.    APOSTOLORUM   PETRI   ET  PAULfl 


IIYMNCS  L 

Derora  Iiix  xieiniiatis  :inreain 
Ditrin  healis  irriKavii  ignih'is, 
Aposlo*orum  qii:c  coroiial  Principt*^, 
R«?isi|u>^  in  aslra  lil>eram  |  andit  vinin. 

Muridi  niagisier,  atqiie  corli  Janiinr, 
K"m:e  P.irentes,  .\rbiiriqiic  Geptium, 
Per  ensis  ire,  Hic  pcr  Crucis  victor  neceiir 
Vii:c  Sen.iiuiii  luurenti  possidcnt. 

0  Roma  felix,  qiix  du^irum  Priiicipum 
Es  cnn  ecrata  gloiioso  sanguine  : 
llonnii  cinnre  purpurata,  ceteras 
Exrellis  orbis  una  pulrliritudines. 

Sit  Tiiniiati  siMnpiterna  glori», 
llcn'  r,    olesins,  at«|iie  juhi  ati's 


In  unitnie,  q  ?e  gubernnt  omnia, 

Per  UDiversa  sxculorum  sxcuia.  .\mi'ii. 

HYMNUS  II. 
Beale  Pastnr  Petrc,  clemens  ac<-ipc 
Voces  precaiitiim,  criminumquc  vincula 
Yerho  resolve,  cui  potestas  trnditn 
Aperire  terris  cop.lum,  apertum  clandero. 

Egregie  docior,  Paule,  mores  insirnc , 
Et  nostra  tecurn  pectoia  in  cosium  irahe  : 
Velaia  dtim  meridiem  cernat  Fides, 
Et  solis  instarsola  regnet  Gharitas. 

Sil  Triiiitati  sempiierna  gloria, 
llnnor,  pote^tas,  atque  jubilalio, 
In  uniiaie,  qtiip.  guhernat  oiniiia 
Pcr  univcrsi  xierniiaiissxcula.  Amen. 


ANNH   DOMIISI   CCCCLXW-DILW. 


A.  M.  SEV.  BOETIUS 


SENATOR. 


PROLEGOIWENA  GENERALIA. 


IIV  DIVI  ANICll  MAINLII  SEVERIINI BOETII  OPERA, 

AT>  MAGNIPICIJM  VIRUM  1)  ANTONIUM  FUGGERUM, 
IMVICTISSIMORUU  IMP.  CAROLI  ET  CiESAR.  FEBDINAHDl  FRATRCM  A  CONSIUO, 

HEHRICI  LORITI  GLAREANl 

PR^EFATIO. 

Cmn  in  celeberrimum  ac  eruditiisimum  hunc  auclorem  pra'fari  idleni,  i;€neri$e  D  Anioni ,  muLa  $ane  niihi 
vel  aniequam  in  nmnut  ipsum  de^ump%ishem,  perpenJenda,  ac  tynceis  (ul  dicitur)  oculis  con»picienda  occnrrcbant^ 
tfippe  qnem  sciam  ab  aliquoljam  annis  a  niullis  niale  audire^  nec  dignuni  qui  inter  classicos  numeretur  scriptoret, 
Aliis  scilicet  diclio  non  placet,  phratin  aiunt  durain,  ttylum  divenum.  Alfi  erudiiionein  nimit  proletariani  culpant, 
qmrdam  etiam  ambigua,  ac  vic  doctis  auribus  digna.  Quibus  omnibus  retpondere^  certe  di/ficile  videtur,  Purr^ 
quolht  n  doctistimis  nonnunquam  de  eojitdicium  inquireremus^  dii  boni  quam  s(cpe  in  mentcm  venil  illud  Flacci: 

Trcsmihi  convivre  prope  rlissenlire  videDiDr, 
Poscrntes  vnrio  muIlQm  diversa  palaio. 

I.anrenius  Vala,  argutissinius  linguae  Latlnce  judex^  Boeiium  e.udiiorum  ii//i  •  um  ifinminnre  non  dubitavU^ 
nintis,  qunntunj.  cgn  judico^  propensus  in  ejut  viri  reprehensionem .  Vallam  qudem  exagilatum  eo  quo  ririt  tem* 
poreexi»t  m'}  ao  iniquit  tum  judicibus^  ani  Boeti^im  nulla  ala  ratione  mngnuin  judirabant^  quam  f/iffr*/  proxiiM 


539  AN.  MANL.  SEV.  BOETIUS.  SIO 

itd  iophittlcen^  qna  Uti  excell^anl^  accedebat,  Vt  verum  $lt,  quod  vutgo  didlur,  Tantum  quisque  ffrobat,  qu  ntum 
•2  auequi  pulat.  Accedst  etiam  toc  cur  magi$  hic  auctor^  alii$  eximii$  auctoribus  prope  ex$utantibu$f  in  barbarorum 
wambu$  haf$erit ,  quod  lanta  docet  diligentia,  ut  nimia  eju$  in  docendo  udulita$  propemodum  tectori ,  paulultim 
fastidioto^  iil  tadio.  Idque  in  philotophicit  potiuimum ,  et  in  mathtniaticit,  Eam  tamen  teduiitatem  in  muticit  rei 
diffUuHat  iia  vicit,  ut  ibi  intactut  multi$  anHi$  fuerit,  donee  veniret  nunquam  $ati$  laudaiu$  vir  Franchinu$  Lauden,^ 
qui  in  eo  iUu$trando  magnum  opercB  pretium  fecil,  Fuit  IHertU  ante  anno$  aliquol  ut  multi ,  qui  Muticen  profiie* 
rentur,  non  dubilarent  patam  dicere  impo$$ibite  e$u  qmemqumm  Boetii  Mu^icen  inlelligere ,  quod  in$lgm$  quidam 
Phona$cu$  Colonite  Agrippina  ante  anno$  30 ,  cum  ibi  phito$ophias  operam  navarem ,  mi/it  objecit,  Quod  ei  ita 
vitum,  quoniam  praiter  cantuum  Mitcm,  nihit  alioqui,  quod  adejut  ditciplinte  majettatem  attinet^  habebat,  Et 
qui  talet  tumt,  nMJare  per  Jovem  supercitio  nonnunquam  de  auctoribut  judicant ,  ^tiam  qw  tunt  eximie  docti ,  quod 
prah  dotor!  non  in  hac  tantum  coutingit  tcientia^  $ed  pauim  in  atii$ ,  maxime  hac  no$tra  tampe$tate.  Sed  ad 
auetorem  iptum  redeo.  Seriptit  multa  hic  quorum  copiote  meminit  Trithemiut  abbat.  Qum  hodie  quidem  exitani 
togica  et  mathematica ,  ea  prtecipua  puto ,  nee  phran  cftr«rM,  nee  $lylo  dis$identia^  ut  Uceat  haud  ob$cure  videre 
ea  omnia  ex  una  exi$$e  officina^  utraque  docta^  erudila^  ac  doctrinm  (idelittimce*  De  quibut  logica^  quod  multi  de 
ii$  varia  prodiderint^  indicta  ac  intacta  reUnquimu$,  Mathematica  vero^  qmaiiUe  mobi$  reliquit,  omni  encomia 
celebranda  videntur,  $unt  enim  muUo  digni$$inut.  E  quibu$  duo  ilti  eruditi$tinu  de  Arithmetica  libri  principem 
tocum  merito  tenent^  abtolutum  omnino  oput,  quantum  ad  theoricen  attinet,  cui  nihit  demi^  nihil  addi  poletl,  omni 
parle  teret  ac  rotundum.  Quanquam  Georgiut  Vatla  in  portentOso  illo  volumine  de  rebus  fugiendis  et  expetendi$^  ex 
Martiano  Capella,  memorabile  quiddam  {$i  dii$  placet)  adjicere  vi$u$  $it.  Sed  itle  idem  Georgiue  cum  reconditiora 
omnia  in  arithmetici$  ex  koc  auctore  hnbuisset,  ne  semel  quidem  eum  cum  dignitate  nominare  volnit,  De  mueicis 
idem  dico,  Ibi  enimvero  habuit  Guiltietmos ,  Bryennios ,  et  nescio  quos  alios  auctores ,  non  admodum  celebres, 
Boetiu$  in  merita  nomenclatura  locum  apud  eum  non  habuit ,  cum  quidquid  solidtB  efuditioni$  in  mu$ici$  Geor, 
Ytdia  prodit,  acceptum  Boetio  debuit,  reliqua  colleclanea  $unt  inhnia^  nec  coetum^  nec  terram  atttngentia,  in  utro^ 
que  tamen  quce$':ta,  jucunda  magi$  quam  nece$$aria  $ubtilitate ,  tfl  Pliniu$  de  $iderum  mn$ica  prodidit.  Quidquid 
hic  no$ter  auctor  tn  arithmetici$  ac  musicis  protulit ,  id  in  toium  solidum  e$t,  ac  di$cn$sttm ,  fundalumque  ex 
'nlimtf  mathe$eo$  principii$,  inconcu$$umque  in  $eecuta  manebit, 

Quum  si  dara  silex,  aat  slet  Harpesia  cautes. 
Quintu$  tamen  liber  deMu$ici$  mihi  qu':dem  non  videtur  absolutus,  tametsi  $cio  aliter  mum  exfmio  viro  Julio 
Martiano  Roice,  qui  nmper  in  hune  auctorem  prasfatue  e$t.    Quicum  mihi  pleraque  de  hoc  auctore  conveniuHt.  De 
dnobus  tantummodo  voluminibus  magna  dubitalio  videtur,  nec  adhuc  ptane  apud  me  di$cu$sa,  qmantmmvis  mecmm 
imcter,  omnem  moveam  iapidem^  rationes  omnes  mecum  muiem,  ver$em,  oo/rom,  ignoran$ 

Quo  teneam  valtus  oiutaDtem  Protea  Dodo. 
Ut  esf  opud  eumdem  Flaccum.  Nam  si  id  opus  de  duabms  Christi  Servatoris  nostri  naturi$,  ai  idem  de  sanctis- 
sinus  Trimitate  ejm$  smnt,  mt  tiimius  praifat^  mec  $tytu$  repugnat^  qni  factum  e$i  ut  iu  opere  ilio  de  plnlo$oplua! 
Con^olaiona,  quod  mitimmm  §ju$  $xi$tin$ant^  cvm  totie$  occatia  e$$et ,  me  $mel  quidem  Chri$ii  mentia  (iat?  Erat 
in  carcert  aptimue  iiia  trtr,  dmbiu$  d§  uita.  Tfrannui  trucmlmumi  imminebat,,  tractabat  da  (Hvind  provideniia  nego- 
timm  afduurh,  Ibi  de  huju$  $aculi  malitia,  de  fortunas  in$tabiiitate^  de  maiorum  hominum  m  hoc  mundo  imperio^ 
per  totum  opus  conquestus,  Ei  ecilicet,  r.on  erat  in  iu$  Chri$tu$^  hdmini  lam  docto,  vhro  tam  honoraio  ac  pio  vei 
9emeinominandu$?  Christus,  inquam,  omnis  patientiat  exempium^  iongemajores  injuria$ab  Okimicis  passus,  Deus^ 
Donnnus,  Creator  a  crealura  cruci  affixH^^  non  erat  iite^  inquam^  in  hoc  tam  eplendidOy  u\  videri  volunt,  opere 
nomihandu$?  Ego  iyitur  ^  ut  ingenme  faiear  id  quod  rei  0$t  {et»  $cio  qmam  magnant  mihi  moveam  hac  opinioue 
invidiam,  et  plu$  quam  Camarinam^  dicendum  tamen  e$t,  quod  animo  $edel  meo) ,  mihi  quidem  magi$  phiio$0' 
phicum  opu$  videtur  quam  Chri$lianum^  nec  tamen  indignum  quod  a  Chri$tiano  Itomine  legatur^  $ed  indignum  ut 
ab  eo  $cripimm  credarmr^  qui  ip$i  Chritto  data  in  tacro  bapti$mata  nohtlne  f  ip$um  anietcrpti$  prof€$$u$.  Nec  ob 
ip$iu$  professionem  {nam  ali(s  numeranlur  captivitMi$  eam$w)  in  carcerem  detru$u$,  ne  $cmei  quidem  Chri$ti  fcciai 
mentionem.  Son  eraggerabo  pro  dignitoie  negoiium ,  $ati$  e$t  tectori  indicasee  quid  me  poti$$imum  moveat,  Scd 
erJm  de  $lyio,quam  is  quadrei  cum  aliis  BoetH  prctfationibu$^  judidum  aliorum  e$to.  Muiiis  snne  {e  quorum  numero 
me  facile  dixero)  prosa  ilia  cum  carmine  non  unius  hominis  es$e  videmlur,  ionge  majorem  grdtiam  habei  carmen  quam 
fejuna  iila  prosa.  Quod  simui  alque  quis  secum  diligentius  perpenderit,  videbit  me  non  temere  opiualum  esse,  At 
quid  dicemus  de  tot  ante  nos  doctorum  virorum  judidof  Qui$  unquam  ea  de  re  dubitavitt  omne$ne  ctecutieruMt? 
Pion  aio,  Quid  tum  ?  Noh  cogitarunt,  inquam.  Si  cogita$$ent,  ti  judicassent^  $i  di$cu$$i$$€nt,  meliu$  nobi$  ra  as  ti- 
mare  potuissent :  ted  non  venit  in  mentem,  aliit  occupatit  cogitatibut.  Quemadmodum  et  nottra  astate,  nemo  paulo 
Cfuditioris  judicti  Itomo,  eruilititsimot  abtolutittimotque  iliot  Bhetoricet  ad  Berennium  librot  Cireronit  existi- 
mabit,  sed  aiterius  cujuspiam  docli  viri  ea  tempestale^  quce  maxime  lunc  magnis  ingenii$  fioruit.  Atqui  Lauren- 
tius  Yalia,  Angelusque  Poiitianus,  eloquentia  Bomanee  iumina,  ac  exactissimi  judicii  duo  viri  ubique,  vt  Cice- 
roniSf  nllegant.  Non  ^at,  inqais,  illis  nasus?  erat  utique^  $ed  non  cogitarunl^  alioqui  ex  styli  diversitate^  ac  ex 
multis  aiii$  argumenti$  coliigere  faciie  poterant  non  esu  ea  Ciceroms^  quamvit  et  docta  et  pura  et  elabflrutu, 
quamvi$  inveterata  hominum  opimo  reciamet ,  denique  qmantumvi$  et  Georgiue  Yalla  et  AHloniue  Mancmellus  ct 
qmidam  a!ii  iuctati  tint^  ut  id  hominibus  per^uaderent,  omnc$  id  lucrati,  ut  apud  erudUiore$  vci  $tupidi  t*<  •'  per- 


5€i  PllOLIilGOMENA  GENEHAUA.  5AS 

iimce$  dici  mereantur.  Sed  ad  philoiophm  coMolationem  illam  redeundum.  5t  l/ii&  s  recte  mcrelriculoi  vocal 
pJtilo$opkm^  ui  lophiiioe  garriunl^  quod  nihii  iolidte  con$oluiiom* .  nihii  medicina  affltclo  afferani  animo^  ied 
ipsa  ffl  vera  ejui  medela,  quidni  el  noi ,  quihu  Chriuus  veram  fidem  (ecit,  ridelnmui  viciaim  fejunam  illam 
philoiophiam,  xcii  itV  nipameL^  hinc  faceaere  jubehmui  ^  quoe  in  lioc  wundo  felicitulem  tot  philoiophis  meiiliia, 
lunto  [ortius  decep  ii  hominibus,  quanto  matrona  adultera  fortiut  mexrtricula  fallit^  iufirmo  Boelio  adeae  ab 
neicio  quo  fieia  iuitio  hujui  operii.  Nihil  enitn  plui  finnitalii  habet  philohophia ,  quam  Musa:^  ut  criticii  plaeet^ 
meretriculnej  gentili  hotniui  elegani^  Chiiniaho  ridiculHm  inventum.  Atq  i  si  quasrai  quem  auctorem  fjm  operii 
putem^  haud  fadle  dixerm  ;  conjectura  tamen  haud  exigua  colUginuu^  fuisse  aliquem  non  indoctum^  nu-  aliquet 
potiui  doctos ,  qui  in  gratiam  optimi  viri  hujuimodi  lameruationim  iniiilurriHt ,  velut  funebre  iolalium  injiiitt 
ceno.  Nam  Boetium  handquaquam  tam  aupidum  fuiae  putandwn.  tst^  cum  in  carcere  dttineretur,  ut  igran* 
nicm  injuras  meminiise  tamimporturu  voluerit.  Verum  dehoc  opere  plui  quam  iatis,  Egregie  vero  impudens  /nim^ 
tidetur^  quisquisde  diiciplina  icholastica  sub  hujus  auctorii  titulo  librum  enUsit,  itultiorei  autem  qui  BoetH  opui 
credidere,  Geomelriam  inceperitne  eum  juvenis  eaet^  ut  quibuidam  viium  esl,  ac  omiurii^  alio  detentui  imdto, 
tti  ienex  post  Arithmetices  ac  Musicos  libros  non  perfecerit^  haud  equiden»  scire  possum»  Certum  esl  eam  ad  noi 
abiolutam  non  pervenisse»  Sed  nunc  detgpographo  ac  operii  eaitigatione  dicendum,        ^ 

Joanmei  Waldner  Tigurinui,  vr  de  optimii  auctoribui  cum  Latinis^  tum  Crwcii^  eum  rei  etiam  famUiarii  fa^ 
ctura  iumme  meri  ui.  Bueiii  opera  ante  aliquot  annoi  excudere  preto  iuo  onui^  mvrte  pra^veniui  tam  piwm 
cpui  perficere  nequivit,  idem  tamen  occasionem  dedit  Henrico  Petri^  iummo  amico  nostro^  et  de  bonii  litterii  non 
minus  meriio,  acquotidie  bene  merenti :  qui  omissum^  Parcarum  invidia,  opiu  felici  er  perficitf  adjutures  naclni 
tum  vivos  doctores,  tum  mutos^  hoc  est  et  eximii  judlcii  trtrot,  et  veterei  codicei.  Adfuit  etiim  huic  editioni  D. 
Seb,  Mumterui  ad  hujuimodi  honesta  negotia  natWj  mfatigabili  cura  ac  diligentia.  Codex  etiam  pervetustui  ex 
Dei  Opt,  Max,  munere  obtigit  nobis,  quem  habuit  reverendus  in  Christo  pater  ac  dominus  /).  Joatmn  Kern 
aptai  eoenobii  Divi  Ceorgii  in  Hercynia  sylm.  Qui  pro  iuo  in  iocrat  litteras  ei  optimos  auctores  amore^  hnnc  coit» 
cem  mittere  per  multa  milliarianon  dubitavit,  Ex  quo  eodice  multa  in  Muiidi  remtuta  sunt.  Adfuii  el  D.  D,  JBo- 
uifacii  Amorbachii  codex  ex  bibliothecu  ipsiuif  qua  vix  est  in  tota  Cermania  instructior  altera.  Nec  d*  fuit  meui 
codex^  muliis  notatus  locis,  Hoc  lectorem  s  trevo/tu»  ne  temere  prwcipitatum  opui  crederet^  queiuadmodum  noitra 
iftate  /ieri  solet  ab  pecunias  potiui  aucupibus  quam  iolida  giorife  petitoribui.  Hocee  igitur  opus^  magnifice  D,  An- 
toni^sub  nominisiui  patrocinio  in  lucem  irevoluimus^  quem  couhtat  de  lionestis  disciplinis^  nec  mihusdediscipli* 
narum  professoribus  ita  meritum,  ut  vixalinm  hac  astate  liceat  justius^  et  suo  meri  o,  aeculi  hujui  Mecosnatens 
vi/care.  Quod  testimonium  prater  cceteros  multos  eximios  viros  locupletissimum  duo  mihi  eruditisumi  ac  nobii 
amiciiiimi  viri  dedere^  D.  Otmarui  Luscinius^  jam  fato  feliciter  functui^  et  D.  Chriitophorui  Seld,  reip.  Augur 
stanas  advocalui^  uterque  a  te  amatui,  adjutui,  rvectui.  Tua  benignitai  audaciam  weam  boni  coniulau  Ftiburgi 
Bnsgoce  anuo  aJciu  Chriiti  natali  1546  calendis  Martiis. 


(ItTfix^itsia  mwcM^^ioxm. 


Ju!,  Mariianus  Bota  Gcorgio  Cornelio  pondfici  Tarviiino  designato ,  ialutem. 

Primum  rebus  in  omuibut  umper  (uit  novi  aliquid  promere,  secundum ,  ubi  consequi  illud  nequeus^  ab  ului 
depromp  a  meliora  reddere^  utrumque  tibi  prtBHare^  pontifex  Corneli^  cum  vellem,  divenai  bibliothecai  excutere 
caepi^  sperans  meethoc  et  illud  effecturum.  Sed  alterum  quidem  aaequi  minime  potui,  libroi  enim  quoi  in  phy-' 
sicas  a»scultaliones  Sepe*inus  emisit^  quamvii  eoi  exstare  nun  pauci  trtaiir,  d  prendire  latrten  adhuc  non  valui. 
Allerum  autem  abnnde,  pttio^  constcutui  ium,  nqpi  meliora  quam  luerant  huctenui  impresia  multo  reddidimui 
ejui  commentaria,  quas  p  rtim  raria  transcriplione  labefactata  stabilirif  parltm  longa  velustate  collapsa  repdratk 
multisin  locis  d^siderabant.  Seque  vero  quisquam  a  nobis  hanc  provinciam  fruitra  iutceplam  opinetur^  fuit  enini 
Boeliui  non  mium  magna  facundia  rir  et  erudiiione  singulari^  verum  eliam  juvandi  plurimos  incredibili  nudia 
tenebatur,  aique  ideo  cum  Barbaroi  armii  ab  Itaia  prokibere  comul  non  posset^  barbariem  ab  Europa  discipli» 
tiis  ej  cere  docius  non  dubitavit.  Arislotelem  enim  dialecticas  et  utriusque  phiiosophire^  hocest  humanos  felicitatis^ 
mqgist  um,  primus  et  Latinitate  donavit  et  expohuit,  id  quod  Lucii  Syllte  dignitatem  non  aquavit  modo^  sed  plur 
I  idMifti  eiiam  exceliuit^  opibus  enim  et  potenlia  frelus  Corneliui  Sylla,  inventos  Athenis  Aristotelis  libros  Bomam 
portavit.  Uoquenl  ce  et  eruditioni  fidem  Manliui  Severinus  eosdem  e  Grceco  iermone  in  Romanam  linguam  tratH' 
tuW,  et  extjb^curisadeouti'ixapaur.isinielligerentur^cuiviimediocriter  erudito  perrioi  tuculeniii  expoiitionibui 
effecit.  Qua:  uiiiitasnon  tantum  illius  OBiatis  homiiies  plurimum  juvii^  sed  ad  poiteros  quoque  redundans  in  no» 
tisque  pervenii.  Hanc  ejiu  egregiam  aniini  voluntatem  cum  inter  legendum  animadveriiaem^  libuit  mihi  qtuedam  a». 
ipiius  cognitionem  perlinen  ia  inunum  coiligere,  ut  et  illi  quamvii  mortuo  yratiam^  st  pouem^  aliquam  referrem. 
ft  libi  iUpientice  callem  acritu  iniislenii^  multis  e  floribus  coronam  darem,  neqne  enim  arbitror  ingratum  tibi  fue 
rii  eum  tanquam  de  facie  noscere^  per  quem  in  dies  magis  ac  magis  proficis^  et  ejus  opera  legendo  mirum  in  tnc- 
dum  delectaris,  Quod  tamen  dum  fario,  me  velim  nuUus  existimei  complures  noUri  lemporii  homines  tmi/iiN- 
rum,  qui  partim  omnia  in  ttiajui  totlunt,  partim  qumdam,  ac  si  redargui  nequeant,  comminiuuntur :  horum  ueU" 
'rv^i  in  pnenentia  facturum  me  recipi  >,  ^iiomfit  probe  intelUgnm  non  esse  facile  ium  quoque  tcmpestatii  facUi 


JM  AN.  MANL.  SKV.  BOETIIS.  M 

Hncribere^  tiedum  tttliut  qui  mllU  abhinc  annit  viln  d  eetterit,  in  ttmto  praterlim  tcriptorumilliHt  et  fuccedtniit 
«ffM*  tHentio^  gui  rie  pubtica  quidem  litterit  coinniiterunt,  Quamobrem  a  nobit  piura  nu-lut  exipeciet  quam  ex  ejut 
mlicrumve  tibrit  cognotci  potuerunt^  aut  evidenti  conjectura  tallem  comprendi,  Ea  tu,  Ceorgi  nobilistime,  quatia- 
lunque  in  unum  oput  redacta^  tibenti  ^  ticut  omnia  mea  totet^  animo  percurre,  et  quam  pridem  nondum  tatit 
rxpptiiam  atportarat,  nufic  denique  perfectam  Boeiii  tiittoriam  accipe. 

Aniciut  Scverinut  Boettut^  Romanut^  et  nobititate  majorum  et  animi  dotibut  c/ortff ,  in  ea  tempora  incidit  qui" 
but  hatia  a  barbarit  oppretta  tembatur.  Natut  ett  enim  non  ita  muttit  pott  annit  quam  ab  Atarico  Roma  cape- 
retur.  Ftoruiique  Theodorici  regit  tempettate.  Theodoricut  hic  a  Zenone  cum  ingentibut  (opiit  mittnt,  ereptam 
Odovetcri  lialiam  tibi  vindicaverat,  Ravenna^e  regni  tede  locata^  cuncta  pro  libidine  adminittrabat;  quod  vident 
J^Uut  honetiit  ditciptinitanimum  applicuit^  id  sibitantum  tupere$te  intclligent  quod  homine  tibero  dignum  foret. 
Eruditut  laque  Grcecit  et  Latinit  iitterit  ab  adotetcentia  cumestet,  quadam  primum  ex  Euctide  tranttulit^  atqut 
ita  trantlutitf  ut  e:  dmetiendi  rationet^  et  a  ia  qucedam  de  tuo  adjungerel,  ac  quod  nondum  Arittotetit  ectate 
repertum  fuerat.  asquate  eirculo  quadrnium  attruere  docuerit.  Arillimeticam  pottea,  Mcomachum,  mn  ut  inter^ 
pi^t^  tecuiut,  ted  tuo  utut  judicio,  Latinit  rerbit  reddidit.  Et  inde  muticam  ptrplexam  et  involutam  ditciplinam 
exoptimit  quibutque  cotlegi^  qua  in  re  et  Arisloxenit  copiom,  et  PylhaqoiO!  judicitim  ejpreftil.  Extiat  Theo^ 
dorici  regit  ad  Boeiium  epittola,  qvce  ei  Vlvtemei  Synlaxin^  et  Archimedit  Mechanii  en  ab  eo  Latinitate  donatam 
afirmat.  Verum  prccludia  tiecc  fuitte  crfd'>derim  eo  um  quce  vir  tanlut  wente  agiiabal.  Pliitotophiam  enim  Latinit 
Iftterii  iUuttrare  conttittternlf  non  ut  Varrottoicam,  nec  ut  TulliHt  acadcmiram^  ted  eam  quce  ccelerat  obtcuravit 
^  mb  .Arittotele  invectam,  et  a  tot  prcettanlibut  ingenio  virit,  cetate  tam  tonga  celebraiam.  Id  ipte  hit  verbit  tignifi- 
cat:  Ego  omne  Arittotetit  oput  quodcunque  in  manut  venerit^  in  Romanum  ttytum  vettentf  eorum  omnium  com- 
nienta  Latina  oraiione  pertcribam,  ut  ti  qnid  ex  tog  ccb  artit  tubtiti^ate^  el  ex  moralit  grari  ate  periiiee,  et  ex  na* 
turalit  acumine  veritalit  ab  Arittotite  pertcriptum  e»t,  ad  omne  ordinntum  trantferam,  atque  id  quodam  tumint 
eommehtationis  itluttrem,  Igitur  Porphyrium,  qucm  Victorinut    Afer   conipendio  tranttulerat^  exptanavit,  et 
eumdem  a  temox  interpreiatum  mvit  rnrtutn  rjpositionibut  iltuttrarit.  Prffduaniendt  manum  admov  rat,  cum 
ecce  ctnsul  Ronios  creatur^  lioc  :pte  tuit  rerbit  significat:  Eiti  itot  curie  officii  contuhrit  intpediunt^  quo  minut 
in  hit  tiudii^  onine  oiium  plenumque  ojeram  fonsumimut.  pertinere  tamen  videiur  ad  aliquam  reii  ubticee  curam^ 
e*.ncubralce  lei  doitrina  circt  instrnere.  ^ec  mate  decivibus  met  merear,  «i,  (um  prisca  tioniiuum  virtut  urbivm 
ctrterarum  ad  lianc  unnm  rempublicom  imperium  trunstuleril^  eqo^  ad  id  saltem  quod  retiquum  est,  Gracce  sapieV' 
litv  artibut  mores  nos'rcB  ciriaiis  instruxero.  Quare  ne  h  c  quidem  ipsum  consulis  racat  officio,  cum  Romani 
morit  temper  fnerit,  qund  vbicuvque  yentium  puhherrimum  estct  atque  lavdatilej  id  mogis  ac  magit  imitaticnt 
honettare  Ittec  ittr :  ex  quibut  ilti:d  etiam  faltum  esse  conviucitvr  quod  cliqui  memorice  prodidirunt,  Roeiium 
oiHuia,  tion  pleruque,  rcley  tvm  tcripnste,  Ad  ctnsulntum  auiem  jurenit  perrenit  favore  principum  cvitatit.  Pue^ 
rum  enim  /i  palre  reicinm  fvrandum  snsceperanl,  qvod  tt  anliqva  Mailii  Tori,uaii  fomitia  proynatum  scirent, 
et  uovam  AnitH  prcari  ti.dolem  pertpertcm  in  ipto  hLbercni.  l'rinio  rjut  contvtatu  rcx  Uunnorum  et  ItaliceOdO' 
vacer  Phaba,  Rngoiuni  dvc  ifVlo  captoque,j.oiilvt  (tf^  sic,  ti  Castioderut  tradit,  qui  bit  iOlum,  cum  Symmacho 
temelf  iptum  in  contutibut  nominat.  Pion  tlum  auiem  digiilatcm  lianc  ipte  adeptun  ett^  ttd  di>ot  ctioin  fitiot 
tuot  ^  quod  nunquam  aitea  contigerat^  connulet  eodem  tempore  ridit,  Patiicium  et  llypaiium.  Annoilto  Boeliut 
in  curia  fheodoricum  tum  primuw.  Romam  accertitvm^  S.  P.  Q.  R.  nominc^magna  facundia  taudavitf  et  in  ciico 
duorum  consvlum  mediut  triumi  hale  convivium  multitudini  exliibuit.  Coltegam  in  ullimo  contulatu  Symmachvm 
toeerum  habuit^  cum  quo  magittratum  ita  gettit,  ut  commune  bonum  privatit  amicitiit  prceferret.  Accidit  ut  Pau- 
lini  contttlarit  opet  regii  taiellitet  appeterent.  Hominem  ingenue  tutatut  est,  Atbinum  fatto  Cyprianut  accutavii^ 
innoceiitfm  contularem  virum  ottendit.  Actrbn  famet  Campauiam  urgebatp  et  acerbiorem  coemptionem  tyronni 
procuratoret  indixcranl^  eam  exiiii  contut  non  tuttinuit.  Triguiltam  quoque  regice  domut  prcepositum  mutiotiet  ab 
injuria  dejecii,  e.  Covigastum  fortuuat  op  imi  cvjutque  inteclantem  competcuit.  llitce  rcbut  factum  ett  ut  regit 
indignationem  incurrer  f,  perditurumque  delntionibut  in  exsilium  pelteretur.  Accutationit  tumma  heec  fuit ;  quod 
tenatvm  lccsce  majehtttis  accutaiurum  prohibuerit ;  quod  ad  Anattasinm  imperatorem  titterat  mixeri:  d§  recupe- 
randa  tiberiate.  Delatoret  perditit  moiibut  hominct  tret  extiterunt,  Caudentiut  et  Opilio  tunc  ob  innumerat 
frandet  rxsHio  damnaii,  Ba.  ihutqve  pridem  a  procuraiione  domut  regicc  dejectut  obaratvttjue  plurimum.  Pur- 
gattei  fucde  Severinut  objecta  crimina^  ti  coram  delatoret  arguendi  facvtiat  sibi  a  Theddorico  data  fuittet.  Sed 
tel  iratut  o*'laiam  tibi  ultion  s  occasionem  amvterey  ret  improbus  a  se  excilatam  catumniam  distolvere  notuit. 
.  btent  iaque  vir  et  innocent  et  grandit  latu  Boetiut  malorum  contpiraiione  releyatvt  etty  nec  a  bonit  in  pntrt 
retentut^  Ticinum  tecetsit,  urbem  in  Intubribus  potitam,  et  tibi  n  lyraiwo  prccsrripiam^  in  quam  timul  aiqne  u- 
nit,  qno  potterit  etiam  innoceutiam  tuam  cogniiam  faceret,  pulcherrimnm  iltud  de  Contolatione  volumen,  Cicero- 
nem  imitatut,  conscriptit,  Nam  ticut  ilte  quo  filice  detideritnn  tcvaret,  de  animorum  immortalitale  discepians 
Tuttiam  supervivere  monstral^  ita  Severinus  de  falto  et  rero  bono,  deqtte  providentia  ditputat^  ei  omnia  voluntaie 
d vna  mortalibutevenire declarat. Vernm in eo opereCicerocarmen non atiigii .Boeiiut vtramqueorationem ndwiscet, 
atque  im  admitcet  ut  facite  unicniriue  ottendat  intjenium  tibi  fjusdqvid  teWassrt  nunquam  defnifte.  Sed  qvid  naturali 
pWotophiadifficiliut?  quid  dialectica  tpitmtiut?  Ai  vtramque  ditciplinam  sic  orationc  sua  pervagnint  csf,  ui  abdi* 


fUn  PIIOLECOMENA  GIlNERALIA.  54« 

ttuima  quteqtacums  prompta  reddiderii,  Neqne  ver^  stlecium  unum  aiiquod  argumenum  orclione  coineclalui 
estf  sed  philosophice  penetraia  ingressut^  ea  Laiinis  homnibus  primus  reseravit,  quce  princeps  Arisloteles  de  in- 
duslria  pluribus  occuttaverat,  Qua  in  re  op  imos  quosque  consuluitf  Theophrastum  dico,  Eudemum^  Andronicum, 
Aspasium^  Herminum,  Alexandrun,  Syrianum^  Porphyrium^  Themistium^  de  quorum  sententiis,  tanquam  hono* 
rarius  arbiter^  dijudical,  Attestatur  hoc  exposilio  in  librwn  Aristolelis  de  Enuntialione  tam  prinia   duobus  quam 
secunda  sex  libris  absoluta^  in  quorumteriio  cum  de  tribus  contingentium  modis  a  mellus  scripsisse  dicat  in  tibris 
physicis,  suspicandum  reliquit  se  naturalem  quoque  philosophiam  enucleasse,  verum  haitenus  lam  hi  desideran* 
litr  commentarii,  ItCft  fumnt  Taivihium  hinc  nupei  asporiati^  quam  illi  quos  in  Analy  icen  et  Topice  i  emisit.  Si- 
quidem  et  hos  ipse  citat,  ei  in  lopicim  Ciceronis  septem  libros  a  se  conftctos  ptofiletur^  opus  varium^  aifficile, 
rrtidilum,  nec  a  quoquam  antea  quain  a  Viclorino  frustra  tentatuw,  Platonis  diulogos  ipse  Latinos  facturum  st 
reeepitf  faclo^  Cassiodorus  atseverai^  mirarer  quomodo  tanta  prasstare  potuerit^  nlsi  divina  itla  in  Ubrum  Ar>sto» 
lelis  de  I nterpretatione  comiuentaria  biennio  scirem  ab  eo  confeciOf  quod  tempus  vix  evotvendis  tot  expositoribus 
satis  fuisse  videtur,  nedum  eorum  sententiis  plerumque  controversis  et  dijudicandis,  it  eligehdis,  et  accommodau' 
<is.  Inter  Peripaleticos  enimceiebris  est  ferme  nultus  qui  in  hunc  tibruni  non  scr  pserit,  quod  et  magnopere  qui" 
den  necessarius  sit^  et  mulla  doctrina  refertus,  sed  acumi:ie  sententiarum  ei  verborum  irevitate  perobscurus;  com^ 
meutabatur  autem  hiec  quo  tempore  Theodoricus  superalis  Atiibus  C.odoveium  socerum  Francorum  regem  ingenti 
prceiio  profiigavit,  Cceterum  Severinus  non  tautum  in  interprefando  el  exponendo  Ar  slotele  versatus  est^  std  pte- 
raque  etiam  ipse  vetuti  procreaiit,horum  in  numero  sunt  putcherrimi  ittiquatuor  de  Differentiis  lopicis  iibri^  qui^ 
bus  diaieclicos  iocos  a  rhetoricis  dirimil,  et  lotidem  aiii  de  uiroque  syitogismo,  item  de  divisione  et  definitione 
vnguti,  yam  qui  ad  syltogismos  categoricos  introductorius  inscribitur^  titulum  subornatum  habet,  cum  libri  Ari» 
htoteiit  de  Enuntiationet  vei  breviarium  sil,  ut  ipse  appeilat,  vei  certe  idem  quod  primus  de  categoricis  iyttogismit. 
Opu%  quoquede  schoiattica  disdpiina,  non  lituium  modo,  sed  el  eiocutionem  et  inveniionem  mentitur^  atiierenim 
lloetiut  seriptittet,  si  ea  de  re  tcribere  votuitsel,  Sed  iptum  mittumut,  ac  de  itebdomadibut  aiiquid  potius  in  me« 
dium  afferamus,  Sunt  auiem  tiebdomades  opera  teplem  partlbus  distribitta,  sicuti  decem  tibris  decades^  et  novem 
enneades.  Hebdomnda%  Yarro  primus  inscripsit,  deinde  hic  ipse,  ex  quibus  tibetius  de  substantio!  bono^  et  aiius 
de unitateet  uno  sumptus  est,  reiiqua aut  edila  non  sunt,  quod  ea  sibi^  ut  significare  videtur,  rommentatus  essel^  aul ad 
not  usque  non  pervenerunt,   Hebdomades  juvenis  compotuit,  veiut  et  de  duabus  naturiset  una  persona  Christi,hoc 
ut  ita  existimem  ejus  verba  faciunt,  Ep'scoput,  ifiquit  teriptor  epitiota:,  tanquam  vaide  necestaiium  cum  proflerire 
noiuiuet,e  duabut  naturit  Chrittum  conti  lere,  ei  in  duabut  wquaiiler  catlioticot  credere^  novitate  dicti  perculiUS, 
mediiabar  omnet  animo  qua*ttionet.  Decretum  hoc  fue  at  conciiio  ChUcedone  celebralo,  ittucque  Leo  Itomanut  epi 
tcoputvenerat^  cuju%  epittota  liomam  mi  sn,  cumpottea,  nitentibut  Acepliaiii  condemnatum  jim  dotjma  revocare^ 
pturibut  convocatit  RonuB  tegereut^  nec  taiit  jam  quid  decerneret  intelligerent ,  antam  Boetio  dedit  eum  i'brum 
componendi  contra  Netiorium,  qui  duabus  naturis  personas  totidem  adjungebat^et  Eutyehen,  qui  unicam  naiuram 
et  personam  tuebatur,  Ego  si  quIs  ab  imperatore  Leone,  qui  rejeciam  sub  Martiano  Ne&lorii  et  Eutyclies  opi- 
hioiem  fovebat,  ad  Justinum  utque  suppuiet  annos,  paulo  minut  quinquaginta  deprendet,  quibut  de  Boelii  vitn 
delractii,  prima  juventulis  lempora  relinquentur,  Verum  fiax  ut  iibuerit  quitque  a»  cipiat,  iltud  certo  uou  admit- 
tendum  contenderiin ,  Boetium  morle  proiventum  Muticam  non  abtolvitte,  Nam  quod  objiciunt  utiqji  titutot 
eorum  qice  detunl  ad  uc  superesse,  id  nos  in  contrarian  tentenliam  poiius  trahit ,  absurdun  ,sse  cxiMmantet 
uondum  conscfip  is  rebus  veile  nomen  imponere.  Quod  si  qwd  imperfectum  Sevcrinus  rcliquit,  id  ipse  theologiam 
fuiiu  centuerim.  Satis  enim  supcrque  Philosophiam  iiiustraver.t ,  iiaque  divina  restabatU^  et  jam  niulium  pro- 
cesserat  Augusiinum  secutus,  ul  ipse  dt  Trini  ate  ad  Symmachnm  tciibent  offirjal :  Vobs,  inqui',  inspiciendum 
ctl  an  ex  bea'i  Auguttini  tcriptit  temina  rationum  in  not  venientM  fiuctut  aliquos  intuleriut,  Ex  quibut  itiud 
etiain  conjicere  pottumuSf  cur  nono  demum  anno  Theodoricut  Severinum  et  Symmachum  necarii,  an  quia  tenex 
in  apinionem  Arii  defecit,  ei  inimicus  adeo  catliolicis  evasil^  ut  eorum  tempta  diiuere  in  llalia  voiueril,  ti  Juttinut 
Arianot  in  Atia  non  rest  t  <eret.  Propugnatores  autem  sani  dogmatis  cum  atias  semper^  tum  prcecipue  eo  tempore 
Boetiutet  Symmachu\  exstiierunt,  Quamobrem  tyranuut  conjeclos  in  carcerem  obtruneari  jutt  t,  Ticini  incolo! 
temper  a  niajoribus  traditum  constanler  assevcranl,Severinum^cum  regiut  >picuialor  tethaie  vuinut  intulitset^  uiraque 
manu  divuitum  caput  tuttinuisse ,  interrogatumque  a  quonam  te  percutsum  exislimarel ,  ab  impiis  respondiste, 
atque  ita  eum  in  vicfnum  lempium  venissel,  et  flexis  genibus  ante  altare  saira  percepissef,  posl  pautum  ejspiraste, 
Extlinciut  divinot  honoret  a  noslrit  contecutut  et/,  quod  pro  ca>holicit  eonlra  perfidiam  Arii  moriem  tuttinuerH 
Suiit  qu  tcribant  ipsum  antea  iiavenHam  accertitum,  pratorioque  regit  pra^otitum,  mox  cum  aliquol  tetialoribut 
oecisum,  quod  Symmacho  potiut  convenire  videtur,  Turrit  enim  tateritio  iapide  fabrefacia  eliamnum  Ticini  mou 
>tralur,  Ihetii  carcer  teputcrumque  ejus  in  cBie  beati  Augutlini  vititttr^  qua  parle  in  adytum  templi  atcentut 
incipilf  hoc  epi  aphio  incitum  : 

MiTouia  el  iii  Lalia  Uii{<ua  clarissimus,  ct  qui 
Consiil  vr  >in  hic,  pcrii  inisisus  in  evsilium. 

Ei  quia  niors  rapuil,  (iroLiilas  inu  vexil  ad  auras, 
En  nuiic  fuma  v  gel  inax ^iiu,  vivil  ofius. 

lArrumferlur  el  aiiud  etogium  quo  tepulcrum  ejut  exornabatur  anieaquam  il'ic  a  Luithprando  Longobardorum 

rge  cvitoeareu',  l^itnn  quia  paucit  mutla  continet  ad  ejus  vitam  facientia  tubjunximus : 


U7  AN.  MANL.  SEV.  BOeXfllJS.  SU8 

E<ve  Hoi^llius  ^\eiA  m  cobIo  magiMis,  clnifni 

Pprs|)OCUis  miin'1o,  niirus  iMbeiiciiis  houio. 
Oiii  Tlie<Nlorico  rc^i  delaius  iniquo 

Ticiai  seiiiiiin  duxil  in  pxsiiio. 
lii  i\\Vd  se  mcolum  soians  (Ifdft  iirbe  Hbelliiin, 

Post  icius  gbdio,  exiit  e  niedio. 

Hie  finii  viri  clariisimi  fitit  qni  facundia^  probiiaie,  (focmna,  plurimum  ezceituit,  Hhimus  omnium  qui  ex  antiquit 
iiomanit  aliquid  Htterarum  monumentis  comecrarint ,  primui  omnium  qui  Ariitotelicam  diiciplinam  Latinis 
Htterii  itlustrare  ei^perint,  tanlas  apud  potteroi  auctoritatis  ^  vt  ab  ejus  sententiis  nutta  ferwe  sit  provocatio. 
ttujus  morte  magnam  reni  anusimut^  et  frustra  a  muttis  poslea  tentatam^  Ptatonis  et  Arisiotetis  concordiam^  quam 
utriusque  pltilosopltiiB  periiissimus  et  potticitut  fuerat,  et  nisi  vitam  eripuissent  improbi,  prastare  sotus  potuisset, 
Vttio  tafuen  paulo  post  imecuta  est  divinitus  :  nam  cananti  Tlteodorico  cum  piscis  caput  itlatum  esset,  visus  est 
tibi  rex  in  eo  videre  Symmnchi  faciem  inferius  tabrum  mordicus  apprehendentem^  torri>que  ocutis  subinde  ntini' 
tantem^  eo  spectacuto  constematus  tyrannus  in  morbum  ineidit^  et  simul  atque  quod  vidcrat  id  se  vidisse  confessus 
tst^  exspiravit.  tctu  sanquinismoriuum  sui  divutgarunt^  verum  Amatatiunta  ni  conscla  cum  in  regno  successissct^ 
oatris  aeta  eontrajus  et  fat  deereta  retcidit^  et  Severini  ac  Syniinachi  bona  in  fiscum  redacta  eorum  tiberii  rettituit, 
paucii  anni  antea  quam  Betitariui  a  Juttiniano  missus  itatia  Gothos  omnes  exputit.  Porro  Boetii  mtUti  fuerunt : 
primui  Sioicus^  de  quo  mentiomm  facit  Diogenes  in  Zenonis  Vita;  secundut  Epicureui^  quem  Ptularchus  in 
Conrtotti  introducit ;  tertius  Cretensis,  Aristotetis  studiosus  et  vir  consularis  a  Gateno  celehralus.  Pneter  hos  atii 
fuerunt  et  phitosophi  ambo  et  Peripatetici,  unus  hic  ipse  de  quo  satis  jam  dictum  ett ,  Patricius  Romanm^  attcr 
Grasctti  et  antiquior^  quem  et  hic  ipte  in  Porphyrio  et  Ammonim  atque  Simpticiut  ut  Arittotetit  interpreiem 
9gno$cunt.  Fuerunt  itidem  et  duo  Symmaehi  magnce  in  titterit  exittimationit  uterque  :  primm  Gratian 
ei  Vatentiniani  temporibm  ;  tecundui  Zenonit  el  Anmtmii  ;  iltint  epistotce  circumferuntur  erebraque  de  eo 
in  Maerobii  Saturnatibm  mentio  habetur.  iiujm  nihit  quidem  exitat ;  ted.  ut  Doetii  tetihnonium  prceteream, 
PritciGnns  Ccetariensis  de  vonfteribm  scribens^  sic  eum  laudat ,  ut  omnes  omniiim  ditciptinaruin  apicet  conse- 
tutm  viderctir. 

OPERUn  PARS  PRniA. 

OPERA  PHILOSOPHIGA. 

DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPIHiE 

UBW  V. 

(Ex  edUione  id  dosum  DeliibiDi.) 


.**i 


PROLEGOMENA. 


^Tfi^ii>la  ^(MmtOTb. 


SiTcnissiiDoDelphinoPetnis  Callym. 

Quidquid  Ludovicus  Magnus,  auguslus  parens  iuus  molitur^  Sbre^issimb  Delphine.  id 
omm  magnum  est ;  sea  popatos  regit;  seu  hostes  expugnal;  seu  uirisque  concessa  pacegra^ 
iificatur.  Sed  indoles  et  institutio  lua  re;giorum  operum  oj[iMra  sunt  maxima.  Tu  quidem^ 
velul  nobile  specutum^  regales  cum  animi^  tum  eorporis  daies  ab  ip&o  acceplas  sic  reddis. 
niliil  ul  in  te  desideretur  quod  imperalorim  majosiatis  essepoasit.;  iwtm  vefo  instiiuiionem, 
quam  rex  ille  sapientissimis  suis  consiliis  exorsus  €s<,  teloctissimisque  viris  eorroboravit^ 
magnificentissimo  iibrorum  cpparaiu  iia  verficii^  tgt  ineffabili  quadam  neeessiiudine^  quantum 
filius  parente,  tantum  parens  fUio  regum  omnium  prastantiam  vincat.  Ecce^  eontinuato  itlius 
jussu^  inter  antiquos  auctores  emicat  Sbtbrinus  BoBTins,  seque  tibi  sistit,  ut  meliori  quodam 
jure^  sic  majori  spe  fructuum  uberrimorum. 

Omnium  eerte  ejusmodi auctorum  merilissimo  BoBTiusiibi  se  sistit.  lilimimadvenw  Gatti- 
eorumque  instiiutorum  penitus  ignari,  prceeone  indigebant^  qui^  prcedicata  eorum  dignilate, 
aliqttam  in  auia  iisdem  eompararet  existinuitionem  :  hiepridema  Phiiippo  Puichro  Gailiarum 
rege^  litterarum  litteraiorumque  amantissimo  principe,  honorificentissime  excepius,  prope 


549  LN  LIBROS  DE  COSOLATIONE  PHILOSOPIII^.  PROLCGOMENA.  110 

domesUeui  esl^  aulicornmque  morum  tam  gnarus^  quam  ab  aulicis  notus.  JIU  proptni,  nulla^ 
nisi  quam  forle  a  novis  interprelibus  acceperunl^  pietate  commendanlur  ;  hic  sacer,  Chri- 
stiana  martyris  splendidius  quam  Romana  patricii  micat  purpura,  llli  in  tino  duntaxat 
dicmdi  genere  versati  ^  aut  solulam  sine  stricta,  aut  strictam  sine  soluta  orationem  habent ; 
hic  utriusque  sermonis  scientissimus,  ut  persuadet  orator  etoquens ,  sic  poeta  suavis  deteetat. 
illi  Musis  moHioribus  inspirati,  suis  sententiis  si  non  tadunt^  tcesam  ostendunt  mtntem. 
quam  sanare  nequeunt ;  hic^  docente  severiori  philosophia,  perlurbationes^  errorum  vitio" 
rumque  causm^  ita  detegit,  ut  ad  mentis  salutem  multum  conferre  posse  videatur, 

Sivero  auctor  itle  faciles  nd  te  habuerit  aditus,  Serepiissimb  Delphinb,  majorem  doctrinm 
virtulisque  accessionem  se  sperabit  facturum^  non  solum  in  te ;  sed  in  omnibus  etiam  adole  . 
scentibus^  ad  quos^  velut  a  capite  ad  membra^  regioe  tuoe  institutionis  forma  derivatur, 

Magnum  quidem  est^  te  geographiamy  chronologiam^  historiam  tam  profanim  quam  sacram^ 
rximia  Latinitate  eumulatas^  perfeclissime  catlere ;  sed  longe  majus,  itlius,  quam  insitam 
habes  cum  de  te^  tum  de  Deo^  notitiee  philosophicum,  quod  Bobtics  hic  suggerit,  aceipere 
incrementum  :  ilteeetenim  priores  disciptince  huic  posteriori,  non  secus  ae  mancipia  dominas^ 
famulantur.  Hac  informatione  princeps  tanto  altius  poputos  supereminet,  quanto  sui  conscius, 
Conditorisque  inteltigens^  divitiis^  honoribus^  voluptatumque  iliecebris^  quibus  regale  solium 
circumfundi  solet ,  contemptiSf  et  humiliores  de  semetipso  et  sublimiores  de  divina  mnjrstate 
concipit  sensus,  Non  omittrndee  erant  ece  qweanimo  tuo  vere  regio  impressce  sunt^  artes  inge^ 
nuce ;  sed  Hla  quam  Bobtius  inspirat^  humance  divinceque  naturce  notitia  tibi  omnino  neces^ 
saria  videtur ;  suis  etiam  sceptra  non  carent  miseriis  ^  quibus  philosophicum  illud  consulis 
Romani  remedium  utiliter  potest  adhiheri, 

Quamvis  autem  augustum  tuumgenus  et  prcestantissima  tua  eruditio  te  adeo  evexissent^  ut 
aureus  hic  liber  magno  tibi  deinceps  usui  esse  non  posstt^  grande  tamen  tuum  Dclphini  decus 
id  a  te  videtur  postulare^  illum  ul  librum  tibi  legi  eures^  cum  alias  ob  causas,  t<im  maxime 
ut  BoETius  Gallicis  aeademiis^  a  quibus  pnri  qua  olim  a  Romanis  manibus  injustitia  dudum 
exsulavit^  tuo  regaii  exemplo  restituatur ;  lurpe  nimirum  regno  Christianissimo  sacrum  hunc 
doctorem  Virgilio^Cieeroni^  Aristoteli,  cceterisque  religionis  Christiance  hostibus  postponi. 
eoque  magis^  quod  ille  non  intelligendi  solum  ,  sed  etiam  dicendi  gravissimus  auclor  et  ma* 
gister  nostras  Christianorum  scholas  affluentibus  doctrinarum  omnium  copiis  ditaterit. 
Grammalieam,  fugata  barbarie,  sanctos  fabularum  usus  docuit ;  rhetoricam  lcctissimis  verbis 
verissimisque  senlentiis  ornavit ;  philosophiam  obscuritate  liberatam  ita  excotuit^  ut  quicun- 
que  huic  parere  volueritf  is  omne  cetatis  tempus  possit  sine  molestia  transigere, 

Patere  ergo^  Sbrenis<imb  Dblphinb,  virum  pariter  nobilem^  doctum  et  sanctum^  regiam 
ingredi^  cceteris  auctoribus  tuis  annumerari^  et  inter  illas,  quas  in  litteris  feticiter  eonsumis^ 
operas  tibi  audiendum  proponi ;  sanctitatem  hic  cum  doetrina.  utramque  eum  nohilitate  sie 
animadvertes  conjunetam,  ut  quidquid  ibidem  erit  obvium^  id  augusta  iua  haud  indignum 
originct  et  ad  tuam  seientiam  augendam  et  ad  coronnm  ceternam^  cni  reges  omnes  studere 
debent,  consequendam  eonducere  plurimum  possit,  Cadomi  cal.  Novemb.  anno  Domini  1679. 

PRyEFATiO. 

Inter  plurima  Boeiii  lUMtri  op4?ra,prari«lanli8simiim  A  mnni  Tliuringi?  an  qnsc  Kenali  Vullnii  Nannctcnsis? 

celelierrimumque  est  illml  qiiod  inscribiiur  Couiola-  Plura,  eiinm  diligpniiSNime  conquisita,    ▼idero  non 

lio  phitosophlce    Sed  qiiae  li»cti!nu8  ediia  sunt  liiijiis  potui.  Sed  liaec  omiila  aut  ri  rictila  sunt,  aut  ad  paie- 

operis  commeiitaria,  liicc  tam  iinperfecLi  ruenint,  ul  faciendas  Bnetii  cogitatioiies  mininie  idonea. 

non  immerito  ad  iisum  Sercnissimi  Delpbini  nova  Priinum  eniiii  qux  S.  Tbomae  tribuuntur  in  bane 

institiii  mandeniiir.  De  antiquis  novisque  paiica  pr  e-  Coiisolalioiicm  pbilusopbi»  cnmmentaria,  baec  ridi« 

loquar.  cula  sunt :  nam,  ut  iiifiniln  omitiaui,  quis  tcmjteret  a 

I.  risu,  lcgendo  baec  lib.  i,  pros.  1  :  Eleyt,  iiiquit,  nl 

Antiqua,  inquam,  consolalii)nis  pbilosopbicnc,  aiit  civitas  Grctcine^  in  qna  ttuduit  Aritioteles  :  unde  stuitta 

po  ius  minus  recenUa  c  miiientaria  suni  im^ierfocta  :  tuadicnntur  Eleaiica.  Acadetma  autem  fuil  civitas  vtt 

qujc  enim  commendes?  eaue  qune  S.  Tbnmas  tribuiin-  vi7/a,  in  qua  studuit  Pta:o ;  unde  siudia  tua  dicnmuic 

lur?  an  ea  qu.t:  sunt  Unymtindi   Palasini    AlbieiiMS  Academica;  mix  b:rc  lib.  ii,   nr.ei.  5^  ad  isia  verli.i, 

dicti  Valdcricj?  nn  que  Judiici  Bidii   Ascensii?  au  Tyrio  misccre  venrno  :  T/iirtM,  nit,  e«/ v.  rmi«  vene» 

qiiu:  Joinnis  Btfrnariii  Belg:c?  an  qu.c  Tbeodori  Sil£-  nosuf,  tfi  cujui  sanguine  intingiur  purpura  ;  :.ui  b;eQ 


651 


AN.  MANL.  SKV.  BOFTirS. 


&:% 


lil).  111,  pro:,  S:  ALtbiadei,  iiiquii,  mhiier  fiiil  put-  \      Qiiainoliri  m  rx  Iii:i  irihus  priiiium  nobis  vidt^iur 


eherrima,  tfuatn  videntes  qnidam  dihciputi  Aristolelis 
duxerunt  eam  adAristotelem,  ut  ipsam  viderel;  qua  vi^a 
dixit :  Si  homines  tynceos  ocutos  haberenl,  ul  quaeque 
obstaniia  penelrareni,  introspectis  visceribus^  corpus 
quod  apparet  putcherrimum,  lurpissimum  videretur; 
lui  b:rc  ejusdeitt  lib.,  inel.  8,  ad  hxc,  Asperis  eclii- 
nis  :  echinu»,  inquit,  est  piscis  parvus  semipedatis,  qui 
adhxrendo  videtUr  tetinere  navem :  ubi  ix^^^^t  I^aii^is 
remaru,  cuin  echinis  confunditur.  Infinilus  siiii,  si 
ouines  liujus  coininenti  pntius  quam  coiunientarii  iu 
graininatcaui,  piiesiin,  historiani,  et  menlviii  ipsius 
fioetii  errwres  coiiteiiiiain  enumerare.Quarehocopus 
uon  credideriiu  i*ssc  S.  Thomx. 

Videlur  aulein  hoc  cipus  esse  Thomae  cnjnsdam, 


iion  siifliccio,  s  cuiHiuin   reduiidiire,   leiiiuni  iinpe- 
dinieiiio  (»Me  ad  uicineiii  Uoetii  liic  percij*iend:ini. 

Postea  Asreiisiiis,  i>t  ip!>e  jactitai  prxilicta  pnrfa- 
tioiic,  docu/f  curminum  tege»,  et  varilutes;  fulettas 
quoque  et  histur.as  ditigenlius  recilavii;  et  Latinitaiis 
aut  saTatae  aut  neglectic  viriutem  nperutt,  dotens  quod 
Grceca  verba  subinde  incerla  reperire  nusquam  potnit. 

Ai  in'erpres  iste,  quan<|uuin  sibi  magnopcre  p:a 

ceat,  apud  alios  lamen  niale  audil :  Ascenii.s  Badius, 

inquil  Tlieodunis  Siizmanus,  de  quu  siaiini  diceinr, 

hunc  atiosque  optimos  auclores  quisquitiis  merisque  af- 

faniisinquinare^  impudenterdicam,  animprudenter,  ncn 

abstinuit,  Quod  Ascensii  viiiuin  quarovis  noii  ciuisi:** 

ret,  idem  Dihilomiitus  Ascensius  ipsos  iion  excessil 

4     i.        .  •    nr  I      •        j-      tv     •  •      •    R  grammalic»  liinites,  ultra  quos  ad  accurai:iiii   ho- 
natione  Angh,  patria  Walensu,  ordine  Dominicaiii,  o  "^       ,..  .      .,!       .         ..  ^^»«i-^  •••   ""- 

ruin  librorum  intclligeniiam  aliquid  iiiaj  s  de^idc 

ratur. 


cui  etiam  tribuitur  Siimma  higicu^,  quae  vu'go  S.  Tlio- 
mx  Aquina  is  iiomine  Impressa  legitur :  quod  eaiio 
Thomas  ille  dicereiur  Anglicus,  et  Domiiiicanus  es* 
set,  propler  cumdeiti  ordinem  ct  qu:iiudam  appella- 
lionis  similitudinem,  errore  typographorum  dlci  po- 
luit  primum  Angetirus^  postea  S.  Thomas.  Hiiic  ab 
isto  comtiientore  lib  n,  mei.  1,  citalur  Alanus,  qui 
iiOH  floruit  iiisi  sxculo  decimo  qiiarto,  cum  lamen 
S.  Thomas  vixerit  anno  1274.  Ilinc  puto  himcTho- 
iiiam  Anglice  locutnm  lib.  i,  pros.  4,  ubi,  CoempHo, 
inquit,  est  institutio  luper  atiqua  portione  danda  de  re 
emenda  vet  vendenda,  et  vocatur  vutgariter  Uncelt, 
<iuaiiquam  forte,  errante  lypographo,  sermo  fuit  de- 


Subit  Joannes  Bernanius,  qui.  pauci^  in  solutam, 
paucioribusque  in  striciam  haiic  Iloctii  oraiioiieiu 
nolatis,  seipsum  videtur  ilhistrandiim  oriian  tuiiique 
ita  susccpisse,  ut  ubi  priinuni  vt-l  ininimam  naucis- 
citur  occasionem  eoruui  quoruin  recordalur  diceii- 
dorum,  hax  sive  ad  instituium  conditcini,  sive  iton, 
cougerai,  suuui  potius  erudiiionem  quaiai  auciorU 
mentein  exposi  urus.  Ilic,  inquit  prxdietus  Siizn.a- 
nus,  t.britmhunc  nobis  iradidissei  muUo  tersiorem,  si 
ticuisset :  sed  immaiura  morie  sibtafus in  raiionein  l.i- 
bitinas  venit,  telamque,  quam  erat  exorsus,  imperfectam 
retiquii. 


pravalus.  Galhce  dicimus  monopote.  Nescio  etiain  c        r   •        ti     ^         o- 

tiiiA.ii/iHA  n  c  TK/....*  ^*»:  «^.  •      .     I /.         n,         -^      ouccedil  ipsc  Thcodorus  SiiimaBus,  qui  lotus  cst 

quoiiiodo  a  S.  Thoiiia  dici  poluisset  ad  fiiiem  2  metri  C  ; 

lib.  I,  hce:  Bl.rquardus. 


Ac  nc  putes  me  ha»c  temere  Ongere,  consulcre 
poteris  cum  Vallinum,  lum  etiam  Asceiisium,  qui 
paritcr  nrg:int  S.  Thomam  Csse  horum  commentario- 
rum  auclorem.  Apn  tamen  continuo  sancti  Thomcecre- 
diderim,  inquif  Ascensius  pra^fatione  in  hos  Boctti 
libros,  r«}ii  neque  phrasim  ejus  reJottant^  neque  fecun^ 
d  iatem  iltam  Miirabilem,  qua  in  casteris  docirinis  ejus 
e»t,  assequantur^  neque  tempori  congruanl :  nam  Alani 
opuscula,  quem  ptusrutos  anuos  post  ipsum  tanctmn 
Tkomam  obiissetradunt  earum  rerum  peritif  nofmufi* 
i,iuiiii  atlegant. 

Deinde  commenlaria  Raymuiidi  Palasini  Albiensis 
dicii  Valder ici  in  triiius  prxsertim  versantur :  1*  in 


lu  com|K>iieudis  variis  lectionibus,  ut  quain  melius 
exponere  sensa  Boctii  eii-tiiitavcri',  hanc  expuiictis 
ca:te.is  moneai  retineiidiim.  i  Quibus  tameii,  ut  ipse 
de  beineiipaO  ait,  non  raro  inspergii  alia  quardaui, 
vel  ek  philolcgia,  cui  unice  hactenus  fuerat  addjctus; 
vel  ex  Jurisprudciitia*  iiolilircsve  peini ;  vcl  ex  orlie 
ilo  discipliiiaruin, qua: stuJio  sapientix*  famulautur, 
pei  a.  Qaod  jtrofecto,  addit,  non  aliam  ob  causam 
feci,  quam  ut  graia  vice  nunc  prodessem,  nunc  delecla' 
rtm,  hoc  est^  utile  dulci  nuicerem.  i 

Fiilcmoe  libeiaverit  suam  hic  interpres,  xqnus 
lector  judicel.  Ego  veio  existimo,  primuni  quideui 
ipsum  oraliouisBoetianx  coutextnm,  quem  recciisuii, 
aliis  perspicacioribus  oculis  indiguisse;  deinde  hunc 
iiitcrpretem  alios  veterum  librorum  interprctes  iiiii- 


Irrviiisiniisquibusdam  nominum  aliqiiotob^curioriiin      tatum,  iion  tam  alioruni  quani  sui  gratia  sciipsisse  : 


Vnterprcla4ionibus,  inaigine  libri  iiiscrlplis;  V  in 
lo.  gittri  quad;iin  lectione  astronomic:i,  ad  cxponeii- 
das  viccs  llosperi  occidentem  mudo  scqucntis,  modu 
t.rientem  prxeuiitis  solem  :  Pro  quorum  intellectu^ 
inquit  ad  ineir.  5  lib.  i,  est  opus  archimedare,  id  est 
cottficere  pguras,  quarum  intentor  Archimedes  fuii, 
Naietur  quid  circutus,  qutd  centrum,  quid  area,  quid 
iircunferen  ia  ?  Egregix»  aduojuilionc<{!  3®  m  qua:stio- 
jibiis,  quas  vocat  LVa/ofiiVaj  circa  quintum  librum  : 
Quaritm,  inquit.  ha?c  principalis  vctitat  quasslio,  vide- 
tiret  utrum,  divina  providentia  existente,  tiberum  arbi- 
Irium  sit  hominibut.  Ubi  interpres  ille  videtur  sentcn- 
liai  Boeiii  antmo  noii  c«»inprcliendisH*. 


unde  ita  citavit  alios  sive  Qratores  sive  poeias,  <pii 
niore  Doetii  locuti  fueranl,  ut  cum  ununi  auctMroiu 
suscepissct  explicanduni,  plures,  nullo  ciposiio, 
nobis  propoiiat  interpretandos,  hoino  felicis  metno- 
rix. 

Denique  V.illinus,  noslro  jiidicio,  oiiiiiiniii  opliuK^ 
de  Roetio  ineriius  est  :  conicxtum  eniiii  .«lepissiioe 
corruptum  euifiiiluCit  :  qu.iinobrjein ,  ni  i,<se  dc  ^e 
ait,  optimot quosque eodic  t eonsulviinu  cauirxiumqti 
ex  eornm  pterumque  consemu  recensuimus.  U  amein 
fuere  duo  m%nu  exarati  Sancli  Vicioris;  tlvo  cx  bilfU  / 
theca  Thunna  iidtmqite  Vftustissimi; exrcgia  unu^;  ittm- 
quc  duo  me\  sed  reccntlvres,  Cntcus  quogue  eornmd.m 


553  IN  LlftnOS  DE  CONSOLATIONE  nilLOSOPHlif:  PROLEGOMENA.  554 

Hbtortim  codex,  tjuos  Grcece  interprelains  est  Maximus  A  nosse,  ideo  propos  ta  nov.»   leclione  vera,    arhitrjiti 

siimus  oniilli  posse  vetercm  falsaiDy  e(   qtiiiiem  eo 


Pla  Udes  ex  eadem  bibliolheca  regia.  Ex  editis  vero 
Fiorentinusanni  \o\Zet  utiusquivis  optimus,  Quinciiam 
idem  V;)llihus  quosdam  liiijiis  opusculi  locos,  quos 
fihscurinres  pulavii,  snis  notis  illuslrare  conatus  est. 
Propferca  qnx  Lugduni  nnlavoruro ,  novein  abbinc 
an-tis,  lypis  mandal.i  sunt,  Varioruin  in  lianc  pbiloso- 
piiix  Conso'alionein  conimeniaria,  hxc  Joannis  Ber- 
iiariii,  Tbeodori  Sitzmani,  el  Renati  Vallini  notis, 
vclut  cxmentum  sine  calce,  constant. 

Ipse  lamen  Vallinus,  omissa  omni  verborum  inter- 
pretatione,  tacitaque  Ooetiaiia  dispuiandi  ratione, 
iioias  adhibuil  tam  raras  lamquc  breves,  ejus  ut  la* 
bor,  ali0f|ui  utilis,  ad  perfectam  hujus  operis  cogni- 
lionem  habendam  sufncere  non  possit.  Et  hxc  anti- 


lubenlius,  quod  cum  nullus  Tere  fueril  hujus  operis 
locus,  qni  aliqitando  non  fueiit  corrnptus,  ad  fasU- 
dium  usque  repelcndaifuiss^ntvariaelecliones.  Quan- 
quam  ne  huic  eliam  ofticio  deessemus,  ad  finein  no« 
s(ri  operis  variaslectiones  Vallini  retulimus  ad  nume« 
ros  liujus  libri  accominodatas. 

2.  Pfoposuimiis  duphx  (i;enus  arguroenlorum,  ut' 
nna  veluti  cogilatione  lecior  animadvenere  i  os^it, 
quid  in  toto  illo  opere  et  qualibci  ejus  parte  conii- 
nealur.  Priroum  esl  idea  totius  operis  :  ubi  formatis 
quibusdam  argumentaiionibus,  mentem  lecioris  effi« 
caciuscommovendo,  Boelii  sensa  magis  demonstrar^ 
sumus  i^oiiati.  Alterum  est  sunimarium  uniuscujus- 


qoa  sunt ,  sive  potius  minus  recentia  Consolaiionis  B  n"^  capitis;  in  quo  non  solum  dicenda  ,  sed  dicen-^ 


philosophico^  commpniaria. 

II. 
Prxdicla  commentariorum  in  Consolalioncm  phi- 
Usophicam  vitia  optime  animadverlit  vir  ut  genle, 
sic  doctrina  omni(|tte  virluium  genere  pracstanlissi- 
inns,  Caroliis  Sancia-Mauraeus,  Montanserii  dux, 
SerenissimiDelphini  moderator,  et  pro  singulari  sua 
in  lebtis  principuin  consulendis  prudentia,  a*gre  tiilil, 
fai-ia  prudeniissinii  illiiis  Aulrci ,  cujus  consilils 
quandiu  usus  cst  rex  Theodericus ,  landiu  vitam 
opiimo  iniperalore  dignam  egit,  obscurioribus  verbis 
vebta  lalere.  Idipsum  eliam  novit  illusirissimus 
Ecclesiae  princeps  Jacobus  Benignus  Bossuetius,  Con- 
domensis  episcopus ,  ejusdem  Serenissimi  Ddphini 


dorum  ordinem  brevitercomplexi  sumus. 

5.  Quamvis  hi  lituli,  Meirum ,  Prosa,  a  recentiori^ 
bus  horuin  librorum  inlerpolatoribiis  fuerinl  iiivecti, 
et  juvandiB  duntaxat  roeroori»  causa  adpositi,  iisque 
omnes  veteres  libri ,  et  optiroa  editio  Florentioa  ca- 
reant,  ui  advertit  praedicius  Vallinu»,  hos  tamen  Aon 
omittendos  esse  duximus  ;  quoniam  nunc  ita  in  itSii 
sunt,  ut  quoties  laudatiir  Boetius  de  ConsoUtione 
philosopbiae  ( laudatur  autem  saepissiroe ) ,  toties  bl 
tituli  noroinentnr.  Quid  vero  lias  notas  neglexissa 
noceat,  experius  esi  ipse  Vallinus  :  cum  hujus  edi^ 
tione  non  sine  magno  lemporis  dispendio,  ad  fidem 
aucioris  Boeiinm  appellantis  probandam  uii  valea- 
mus  :  unde  conteinnilur. 


praeceptor,  et  pro  eximia  sna   in  divinis   mysteriis  (*     i,  Genera  versuum,  quibns  bic  usus  est  Boetiu^, 


sapientia  doluit ,  cogitala  sapientissiroi  illius  theolo- 
gi,  quo  docente  bumana  libertns  cum  divina  provi- 
dentia  conciliatur,  compressiori  quodam  disserendi 
modo  occult.ita  ignorari.  Id  quoque  vidit  clarissimus 
vir  Petrus  Daniel  llueliiis ,  nostrae  quondam  Cado- 
mensis  academiae  alumniis;  cujus  etiam  opera  idcm 
Serenissimus  princeps  ad  litterarum  et  sapienliac  stu- 
dia  utitur,  et  pro  incredihili  sua  in  oronibus  discipli- 
nis  eniditione  ingemuit ,  elcgantia  excellentissimi 
hnjus  cum  oratoris,  tum  poel»,  in  quo  tanquam  in 
ultimo  Romanorum  haercde  dites  purioris  Latinitatis 
reliquiae  servabantur  recondilae,  dicia  inter  obscuros 
barbari  sui  saeculi  auciores  permista  contemni.  Illa, 
inquam,  pracclara  Galliae   noslrae  lumina  iroprobam 


propositis  eorum  legibiis,  ante  nominavimus,  qu:im 
eorumdem  interpretationem  et  notas  aggrederemnr  : 
qnod  ex  his  plura  sint  minus  usitata,  lyronibus 
praeseKim,  quorum  gratia  Graecas  quoque  dictiones, 
quihus  bi  vcrsus  significari  solent^  utpote  obscurio- 
res,  vitavirous.  Versus  hi  multiplicis  sunt  generis, 
nec  interest  numerari ;  sed  carmina,  quae  ex  bis 
versibus  constani,  ad  sex  ct  viginti  genera  revoc^m- 
tur. 

5.  Subjecimns  interpretaiionem,  sirictae  quidcm 
•ralionis  continuatam,  solulae  vero  init^rrupttm  ;  eo- 
rum  more,  qui  ante  nos  jussu  Ludovici  Magni,  ad 
usum  Serenissimi  Delpliini  in  poetas  scripserunf, 
aut  oratores   L.ilinos;  ut  qui  adolHscentes   liiteris 


hanc  querebantur  Boetii,  bujusque  CoiisoI.ilionis  phi-  ^  operam  navant,  his  nihil  desideretur  eorum,  quae  ad 


losophicae  sortem,  cum  jussi  sunius  hos  Boetii  libros 
ad  iisum  Serenissimi  Delphini  interpreialioneetnotis 
adornare.  Meliorne,  an  delerior  praeieritis  videbitur 
nosier  bic  labor  non  possumus  divinare  :  sed  prae- 
scriptas  nobis  has,  quae  sequuntur,  leges  ea  qua  po- 
tuimus  diligentia  observare  studuirous,  ad  perpe- 
tuuro  singularis  In  Deum  pieiatis;  in  regem  observan- 
liae;  et  in  litleras  amoris  monumentum. 

i.  Usi  sumus  leciione  quam,  consultis  sanioribus 
libris ,  recensuit  Renatus  Vnllinus  ,  exceptis  paueis 
rocibus  quas  ,  ut  ibidem  monnlmns,  validissimis 
cniijeciuris  convicli  muianJas  exisiiroavirous.  Quo- 
niim  vcro  parum  interesjt,  leciorem  veterum  errores 
Patbol.  LXIIf. 


majorem  in  artibus  ingenuis  profectuih  possint  con- 
ferre. 

6.  Notas  nostras  addidimus  ;  non  illas  quidem  lon- 
giores,  ne  inaneni  eruditionem  videremur  ostentarc: 
neqiie  etiam  breviores,  ne  iiosirorum  comroentario- 
ruro  alia  quaerenda  essent  commeniaria  :  sed  ad  jii- 
veniulis  usum  aplntas  :  id  quippe  unum  oplarunt  viri 
sapienlissimi ,  quorum  curis  commissa  fuit  regia 
Serenissimi  Delphini  institutio.  Sic  principi  insti- 
tiiendo  siudentes,  reliquae  juvcntuti  informandae  la- 
boraverunt,  ad  summiim  reipublicae  litierariae  com- 
modnm,  regniqiie  Gallici  decns. 

7.  Operac  prelium  exisliniavimus,    integrum  hoc 

18 


555 


AN.  MANL.  SE\.  BOETIUS. 


55« 


opuB  inlerprelaiione  et  noiis  illustnlum  duobus  hinc  A  merilatis  prsmium.   Non  omnia  nOYimus,  doccn 
inde  inlerponi  indicibus;  quornm  prior  est  rerum      semper  paratissimi. 


praecipuarum,  quaein  loio  hoc  opere  explicato  occur- 
runi;  posierior  vocabulorum,  quae  in  liis  quinque 
Consolationis  philosophic»  libris  legunlur  :  ubi  cu- 
ravimus  ▼ocabula  quas  nobis  Yisa  sunt  barbara,  aut 
saltem  roinus  Latina,  diversis  characleribus  formari : 
nl  lector  id  Latinilalis  vitium  moneretiir,  nec  nostra 
lamen  commentiria  frequenlioribus  ejusinodi  notis 
turgerent.  Si  noslrum  hoc  ausum  doctiores  exciiave- 
rit  ad  absolvendum,  prolata  auctoritate,  alitjuod  ex 
ejusmodi  vocabulis,  id  non  ingraium  erit  nostrae  te- 


Nihil  deniquc  istorum  omnium  prius  atiingendum 
arbilrati  sumus,  quam  instar  aliorum  Serenissimi 
Delphini  scriptorum  proposuerimus,  i^  Viiam  Boelii; 
9*  leslimonia  variorum  cum  de  Bociio  tuiu  de  ejus- 
dem  scriptis;  3*  generalem  librorum  Gonsolationii 
philosophic»  ideam;  4**  aliquam  ejusmodi  librorum 
censuram  :  hsec  enim  quilibet  horum  scriptorum  d< 
suo  auctore  praefari  consuevii;  si  exceperis  generalem 
operis  ideam,  cujus  e\emplum  etst  non  habeamus,  ex 
ipsa  lamen,utisperamus ,  non  mediocris  ulilitas  eriu 


AN.  MANL,  SEVERINI  BOETII  VITA. 


h 

Bortius  naius  est  Romae  (a),  circa  aimum  Domini 
quadringentesimum  septuagesimum  quintum,  sequas- 
\us  Joanni  snmmo  pontiflci;  Justino  imperaiori;  Ful- 
genlio,  Ennodio  et  Gassiodoro  doctoribus  ecdesia- 
sticis.  Nomen  genusque  matris  non  scimus;  sed  pa- 
ler  ejus  fuit  Anicius  Manlius  Flavius  Boetius,  vir  ipse 
consularis,  fllius  Boetii  illius,  qui  (b)  prsefecturam 
praetorii  gerens,  imperanie  Valentiniano  tum  inte- 
remptus  fuit,  cum  Aetius  patricius,  dux  fortissimus, 
cujus  ut  laborum  sic  vicioriarum  ille  semper  fuerat 
pariiceps,  ejusdein  imperatoris  manu  interfectus est. 


IL 


B  Iiac,quarum  a!terain,  nimirum  Manliorum  per  palrem, 
alleram  videlicct  Severinorum  per  matrem  alligeril : 
sive  eadem  fuerit  familia  cognomine  altero  dicia  Se« 
veriiiorum,  propler  illam  severitaiem,  qua  T.  Man- 
liiis,  qui  ob  detracium  Galloruin  duci  a  se  occiso  lor- 
quem,  inde  Torquaii  cognomen  in  familiani  intulit,  fl< 
liuiN  (g)  securi  caedi  jussil,  quod  contra  eilictum,  du- 
ctoreui  Tusculanorum  singulari  certamine  provocan- 
tem  inlerfecerit.  Sic  proprio  nomine  diciiur  Boetiui, 
siveut  quibusdamscribitur  Boelkiui^  autaliis  Boethui, 
ab  auxilio,  quod  primiis,  cni  isiud  pr.momen  fuit 
impositum,  lulit  :  ^on$os  quippe  Graecis  est  adjutor: 
propterea  pluresolim,  ut  apiid  (h)  Laertioni,  Pluiar- 
chum  (t),  ipsum  nosTum  (j)auctorem  hoc  prxnomine 
donati  sunt. 

111. 

Gum  vero  noster  Boetius  (k)  duodecim  salieni  an- 
nis  natus  aroisisset  patrem,  hic  (/)  amicorum  f>ropin- 
quoruiiique  curis  commissus,  Romae  primum,  posiea 
(m)  Athenisstuduit:  ubi  in  gramroalica,  philosophia, 
maihematicisque  disciplinis  tanlum  profecit,  ut  plura 
non  solum  Cuclidis,  Nicomachi,  Pythagorac,  Piole- 
ro»i  et  Archiroedis,  verum  eiiam  ipsius  Arisioielis 
(n)  Graeca  opera  Latine  reddiderit,  reliqua  ejusdem 
philosophi  opera  similiter  redditurus,  ipsumque  cum 
magistro  suo  Platone  conciliaturus,  si  fata  tulissent. 

Neque  vero  vir  ille  doctissimus  in  exponendis 
modo  auctorum  operibus  versatus  esi,  sed  plnra  ipse 
excogitavit,  excogitataque  ad  felicem  exiium  per- 
duxit.  Testis  e^t  admirabile  h<  c  philosophise  Gonso- 
lationis  opus  :  ubi  Giceroiiem  de  animorum  immona- 


llicaulem,  deqiionunc  agimus,  auctor  vocaiur 
ic)  Aniciui  Manliui  Severinui  Boetiui^  praenomine  C 
lcilicet  nomini  cognoroinique  postposiio.  Nimirum 
boc  erat  in  nsu  npud  antiquiores  Ronianos,  ut  idein 
liomo  tribus  aliquando  doiiaretur  appellalionum  ge- 
neribus,  quae  dicebantur  (d)  praenomen,  nomen  et 
eognomen.  Praenoroen ,  ut  vox  ipsa  sonat,  est  appeU 
latio,qu'je  appellationi  gcntis  praeponi  solet :  quaiia 
lunt  nomina  quae  apud  nos  vocantur  propria,  ut  Lu" 
dovicui;  nomen,  appellatio  gentis,  ut  Hectoridei;  co- 
gnomen,  appellatio  familiae  ejusdem  gentis,  ui  Borbo- 
nidei,  Ut  autem  saepe  prx*nomen  nomini,  et  nomen 
rognomini  olim  anteponebatur,  sic  non  raro,  (e)  in- 
verso  ordinc,  ut  nunc,  positis  nomine  et  cognomioe, 
praenomen  su!  jiciebatur.  Sic  crgo  auctor  noster  no- 
mine  gentis  dicitur  Aniciui;  quod  ex  (/)  antiquissima 

nobilissimaque  Anlciorum  gente  esset  prognatus.  Sic      ^ 

nomine  familiae  dicitur  Manliui  Severinui^  quia  ei  "  iit;ite,  quo  flli  i*  d  siderium  levaret,  dispulaiitem  iini- 
Manliis  Severinis  ortus  erat :  sive  fuerint  duae  fami-      taluSi  in  hoc  Gicerouem  superavit,  quod,  cum  Gicero 


(a)  Gonsolai.  Philos.  1.  i,  p.  5  :  Tuee  civitatii  anti^ 
quiiiimam  tegem. 

(b)  Gassioilorus  in  Ghronico  ad  consulatum  Aetii  et 
Stuoii  anno  Ghristi  454. 

^c)  Sic  inscribunlur  libri  Gonsolationis  Philoso- 
phiae. 

(d)  Yaierius  Maximussive  Proiius  libello  de  praeno- 
mine. 

(e)  Ut  Flavius  Vespasianus ,  et  Fkivius  Sabinus 
fraires,  apud  Suetonium. 

(f)  S.  ilieion.  ep.  ad  Demetriadero  :  i//tfiln«  ta»i- 
gumii  genust  in  quo  aut  uuUui  aut  rarus  eit  qui  non 
meruerU  comulalum. 


(g)  Virgil.  vi  ^neidos,  v.  824  :  Stevumque  iecuri 
Aipice  Torquaium. 

(h)  In  \ita  Zenonis. 

(t)  In  Symposiacis. 

(;)  Gomment.  in  Porphyr. 

(k)  Elapso,  scilicet  aiino  Ghristi  487 ;  siquidcin 
ejus  pater  consul  fuit  hoc  ipso  annn. 

(/)  Gonsol.philos.  1.  ii,  Pros.  5  :  Deiolatum  pa- 
rente  iummorum  te  virorum  cura  iuicepit, 

(m)  Gassiodor.  1.  i  Yar.,  ep.  45  :  Atheniemium 
icholai  longe  poiilui  introisti. 

(n)  S.  Aiitoiiinus  citansSigebertum,  2  parL  lii  i., 
tiu  it,cap.  15. 


557  IN  LIBROS  DE  GONSOLATIONE  PHILOSOPHI^  PROLEGOMENA. 

carmine  lunc  non  utalur,  Boelius  utramqiie  oralio-  A  V 


558 


oeui  ita  permiscet,  ut  quidquid  eruditionis,  aui  a 
grammatica,  aut  a  rlietorica  exspectiri  polesi,  illud 
iUdem  mirum  in  modum  eluceat.  Tesiis  illa  Boetii 
Logica,  ubi  prxter  anliquas  Porphyrii,  Aristotelisque 
opiiiiones,  suam  ipse  proposuit  de  Calegoriis,  divi^ 
sione^  definidone  et  syllogismis  doctrinam,  qua  ratio 
bene  disserendi  plurimum  promoveri  potest.  Testis 
opus  illud  in  septem  partes  distributum,  quod  pro- 
plerea,  Varronis  exemplo,  Hebdomades  inscribitur, 
in  quo,  quoad  superest,  mathematicorum  more  pro- 
positis  quibusdam  eflatis  ,  multa  docet  de  eo  quod 
bonum  est,  et  unum.  Testes  libri  quinque  de  Mu- 
8ica,  cujus  ita  peritus  fuit,  tit  inslrumcnti  musici, 
vulgo  (a)  chiterini  invenlor  habealur.  Teslis  singu- 
lare  iilud  (b)  exiernis  etiam  regibus  notum  expeti-  B 
lumque  inveiitum  duorum  borologiorum ;  quorum  al- 
terum  (c)  aquis  sub  modulo  fluenlibus  lemperabatur ; 
allenim  solis  tmmensi  comprehensa  illuminatione  di" 
siinguebetur. 

Quin  etiam  Boetius  de  tbeologis  optime  meritus, 
scripsit  cum  de  mysterio  sam  lissimre  Trinitatis  ad 
Symmachum,  et  ad  Joannem  Ecclesiie  Romanae  dia- 
coniim ;  tiiin  de  Incarnaiione,  De  (d)  Trinitate  qiii- 
dem,  ne  suspeclus  foret  Gliristianis,  quod  ex  synodo 
contra  hxreticos  congregata  sese  subduxisset,  veri- 
tus  ne  sibi  propter  suam  eloquentiam  causa  commit- 
teretur  agenda  :  de  (e)  Incarnatione  vero,  ut  extremi 
ubique  contrarii  Nesiorii  atque  Eulychis  submoveren' 
t'xr  errores, 

IV. 
Sed  quanto  doc  ior  Boetius,  tanlo  majori  studio 
coluit  virintem,  suo  crga  Deum  ct  bomines  officio 
diligentissime  fuiictus.  Quales  fuerint  illius  in  divi- 
nam  majestatem  cogitaiiones  vel  ex  eis  patet,  qoae 
inspirame  philosopha  in  aureo  illo  philosophic» 
Consoiaiionis  opusculo  (f)  protulit  :  nibil  enim  tum 
docuit,  ni<i  quod  ipse  (g)  fecerit,  nec  tania  facilitate 
tunc  praestare  poiuit,  nisi  quod  a  teneris  annis  con*- 
tinuata  pietateexercueiit.  At  singularis  benevolenlia 
Boetii  in  omnes  homines,  miseros  prxseriim,  cx  boc 
cliam  est  manifesta,  quod  cum  (h)  ingenli  salutis  suae 
periculo  senatum  populosque  omnes  cum  gravi$sima 
oratione,  tum  etiam  objecta  pericuUs  auctoritate 
protexerit :  quodque  (t)  fuerjt  iii  pauperes  liberalis. 

(a)  In  supplem.  Chronic. 

(fc)  Ciissiodor.  1. 1  Var.,  ep.  i5. 

(c)  Ibid. 

(d)  Magdebnrgenses  cenluria  6,  c.  iu,  et  ante  hos 
S.  Antoninus2  paru  Hist.,  tit.  11,  cap.  15,  ex  Vin- 
centio. 

(e)  Sic  loquitur  ipse  Boetiua  i.  de  Duab.  Natur. 
ei  una  persoiia  Chrisii. 

(f)  Praesertim  ah  initio  libri  tertii. 

(g)  EnnoJiiis  episcop.  Ticinensis,  l.  vii,  ep.  13, 
Boetio. 

(h)  Con<sol.  Phil.  I.  I,  pros.  4  :  Indecum  improbis 
graveSy  eic. 

(f)  MagdehurgensesexProcopio  l.i  de  BelloGoth., 
etc. ,  cent.  6,  c.  10. 

(f)  Consol.  philos.  lib.  ii ,  pros.  3  :  Cnm  tanto 
sptendore  socerorum. 


Atque  propter  bas  praeclaras  animi  dotes  factum, 
ut  Festus  (j)  senalus  princeps  (iliim  suam  llelpen 
Sicilise  alumnam  Boetio  propriam  dicaverit,  stabili- 
que  junxerit  connubio.  Ea  autem  Helpes^  inquit 
Vallinus  (fc),  dotibus  animi  longe  corporis  fortuncejiue 
bona  superavii  :  scripsit  enim  versus  emendatissimos , 
scribentique  marito  suavissimus  genius  adiedil.  Desi' 
deravit  autem  ex  ea  liberos  :  quanquam  nonnulli  di« 
cant,  Boetium  ex  ea  duos  filios  Pattitium  et  Hypa- 
tium  suscepisse.  Addunt  cumdem  Boetium  amatam 
hanc  suam  uxoreui  boc  uhimo  carmine  prosecutum 

fuisse  : 

Helpes  dicla  fui,  Siciiia  reglonis  alumna, 

Quam  pn  cul  a  patiia  conjugis  egit  amor  : 
Quo  si.ie  nioesta  dies,  nox  anxia,  flebilis  liora, 

Nec solum  ciro,  sed  spiritus  unus  erai. 
Lux  mea  uon  clausa  esl,  lali  remanente  marito, 

Majorique  aiiiniae  parte  supersies  ero. 
Poriicibus  sacris  jam  iiuuc  peregrina  quiesco 

Judicis  aeierDi  testitlcata  tlironum. 
Ne  qua  manus  biisium  violet,  nisi  forte  jugalis 

Haec  ilerum  cupiut  juiigere  meinbra  suis, 
Ut  tiialami  iumulique  comes  nec  m<»rle  revellar, 

£L  socioh  \itae  iiectat  ulerque  ciois. 

Se  I  haec  venustam  Boetii  puesim  non  redolcnt :  sal- 
tem  maximam  partcm. 

Proptereadem  doctrinae  virtutisque  ornamenta  (/) 
Syminacbus,  princeps  quoque  senatus  defuncta  HeU 
pe,  Uusticianam  filiam  suam  eidem  Boetio  dedit 
uxorern,  ex  qua,  inter  alios  liberos,  duos  suscepil  fl- 
lios,  quorum  alter  aviio  nomine  Symmacbus,  alter 
paterno  Boetius  dictus  fuit ;  quique  adhuc  pueri  (m) 
consules  facti  sunt :  ideo  enim  bi  fiiii  a  suo  patre 
C  dicunlur  (n)  viriconsulares^  quorumjam  ul  in  id  (Btatis 
pueris  vei  paterni  vel  avili  spedmen  elucet  ingenii, 

VI. 
At  vero  singulari  cum  doctrinae,  tum  etiam  virtull 
Boetii  referri  debet  acceptum,  quod  ille  vel  ab  ado- 
lescentia  summis  dignitatibus  ornatus  fuerit.  Primum 
quidem  adhuc  juvenis  (o)  in  patrum  senaiorumque 
ordine  positus,  patricius  fuit.  Deinde  anno  su»  aeta- 
tis  circiter  trigesimo  quinto  fuit  (p)  consul.  Postremo 
aetate  provectior  magister  luit  (q)  officiorum  :  quas 
quidem  dignitates  ut  non  suscepit,  sic  non  gessit, 
nisii  (r)  communi  bonorum  omnium  studio  :  binc 
iniquis  improborum  omnium  consiliis  sese  semper 
opposuit :  hinc  (s)  Conigastum  exaclorem,  misero* 
rum  civium  fortunas  invadentem,  saepius  repressit : 

D  (k)  In  \ila  Boetii.  Eadem  dicit  Liliiis  Gregorius 
Gyraldus  de  Poetar.  Hist.  dial.  5. 

(/)  Consol.  phil.  I.  I,  pros.  4  :  Socer  ctiam  Stjm- 
machus  sanctus, 

(m)  Ihid.,  lib.  ii,  prog.  3:  Duos  pariter  consutes 
Hbero  luos  domo  provehi  sub  frequentia  patrum,  sub 
plebis  alacritate  vidisti, 

(n)  Ibid.,  pros.  4. 

(o)  Consol..  philos.  I.  ii,  pros.  5  :  Vrostereo  ««m- 
ptas  in  adolescentia  negatas  senibus  dignitates, 

(p)  Ennodius  I.  viii,  epist.  1. 

(q)  Consol.  philos.  I.  iii,  pros.  4  :  Cum  Decorato 
gerere  magistratum, 

(r)  Ibid.,  lib.  i,  pros.  4  :  Nullum  me  ad  magis^ra' 
rtim,  nisi  commune  bonorum  omnium  studium^  detu^ 
lisse. 

(s)  Ibid. 


559  AN.  MANL-  SEV.  BOETIUS.  560 

hinc  (a)  Trigiiilhim  regiae  donras  prcfectum,  at»  in-  A  gione  cathoKca,  Romani  iustino  addictiores  cum  po- 


ccpta  jamque  perpetrata  prorsus  injuria  reTOcaTit; 
hinc  pro  (b)  Canipania  contendens,  ne  injusta  coem- 
ptio  exigcretur,  effecit :  hinc  (c)  Paulinum  consula- 
rem  Yirum,  Albimim,  pluresque  alios  cum  plebeios, 
tum  etiam  patricios  riros  non  sine  magno  sui  pert- 
culo  protexit. 

VII. 

Quamobrem  Boetius  tanias,  improborum  pr»- 
cipue,  in  se  conciuvit  inimiciiias,  ut,  unde  laudan- 
dus  erat,  inde  accusatus  foerit  apud  Theodericum, 
qui  immoderato  tam  supremao  auctoritaiis ,  qoam 
Ai-ianae  religioois  amore  Boeiium  perdere  statuiu 

Boetius  quidem  propler  (d)  praedictas  animi  dotes, 
gravissivnas  in  se  concitavii,  improborum  pra^sertim, 
inimicitias :  quidam  enim  (e)  Aulici,  qni  quo  majori  B 
pollereiit  auctoritate,  eo  majori  sese  credebant  in- 
juria  iaedi  a  Boetio,  queni  (/)  sibi  injusta  mollenti- 
Ihis  semper  experiebaniur  adversarl,  summo  eumdem 
Boetium  odio  prosequebaotur  :  hinc  trcs  improbi  de- 
iatores  (g)  Gaudentius,  Opilio,  et  Basiiius,  quorum 
duo  priores  {h)  ob  fraudes  innumeras  exsilio  desii- 
nati ;  teriius  regio  ministerio  depulsus,  obacratusque 
plurimum,  sive  suo  sive  perdiiorum  pariter  hominum 
consilio  (t) ,  Boetium  apud  regem  Theodericum  ac- 
cusanint. 

Veruin  idem  Boetius,  unde  laudandus  erat,  inde 
accusatur  :  quod  enim  non  plebeios  soium ,  sed  pa- 
tricios  qudque  viros  tueri  studuisset,  hioc  inferebant 
ipsum  Ixsae  majestatis  reum ,  (/)  pro  senaiu  contra 


pulum  tum  semetipsnm  Arianum  expellerent,  ad  rell- 
quorum  tcrrorem,  Boelium  sibi  suspectum  piiuiri 
curavit.  Propierea  (m)  quo  die  ipse  rex  Theodericus 
edixerat,  utOpilio,  et  Gaudeniius,  ni  inira  praescri-, 
ptum  diem  Ravenna  urbe  decederent,  notas  insigniii 
frontibus  pellerentur  ni  exsilium;  hoc  ipso  iidem 
improbi  delatores,  in  graliam  regiam  revocati, 
Romam  ab  ipso  rege  missi  sunl,  absentem  Boetinm 
delaturi.  Delationi  injustae  acquievii  senatus,  suoque 
(n)  decreio  innocentem,  nescieniem,  indefensumque 
suum  patronum  (o)  et  morti  damnavit  et  prosi  ri- 
ptioni,  quas  Theodericus,  sibi  metuens  ab  imperatore 
Juslino,  bonisque  omuibus,  exsilio,  saltem  pcr  ali- 
quod  tempus,  permutandas  puiavii. 

VIII. 
Boeiius  ergo,  anno  reparatae  saluiis  circiier  qiiin'* 
gentesimo  vigesimo  secundo,  adeoqiie  aelatis  suao 
circiter  quadragesimo  septimo,  (p)  imperante  Theo- 
derico,  in  exsilium  missus,  iu  agrum  Mediolanensem, 
sive,  ut  alii  volunt ,  Ticinum  relegaius  est  :  qtiod 
quidem  exsilii  tempus  videtur  posse  colligi  ex  primo 
Consolationis  philosophicae  carmine  (q)  :  ibi  eiiim 
ipse  Boeiius  ait  suam  senectutcm ,  quam  vocat  io- 
opinam,  venisbe  malis  properatam,  caniiiemque  In- 
tempestivam  suo  capite  diflundi  :  sed  inopina  sene- 
ctus  canillesque  intempestiva  homini  non  accidunt, 
nisi  ante  annum  aetatis  suae  quinqnagesiinum.  Quo- 
cunque  tandem,  et  quando  exsulaverit  Boctius,  hiijut 
exsilium  uon  profugium  porlusque  supplicii ,  sed 


regem  stetisse.  Sed  quod  idem  in  omni  doctrinarum  ^  supplicium  (r)  fuit  :  huic  eienini  circumscriptus  fuit 


omnimn,  mathematlcarum  praecipue  genere  praesta- 
ret,  inde  (quae  saeculoram  ignarorum  sors  fuit)  (k) 
roagicis  artibus  sive ,  ut  nostri  loquuntttr»  iortiUgio 
menteni  polluisse  mentiebaninr. 

Denique  Tlieodericus  sua  partim,  partim  religionis 
Arianae  causa ,  ex  prxdiciis  delatoribus  oblatam  per- 
dendi  Boetii  occasionem  ultroaccepit.  Audivit  nlmirum 
ille  Arianus  princeps,  Justinum  imperatorem  optimum, 
non  solum  (/)  subjecios  sibi  populos  paterno  amore 
prosequi ;  sed  haereticos  omnes  Ariana  lue  pollutos, 
exccpiis  saliem  Goihis,  Constantinopoli  totoque 
Oriente  egredi  jussisse.  Hic  veritus  iie,  asserta  reli- 

(a)  Consol.  philos.  I.  i,  pros.  4 

(b)  Ibid. 
(c\  Ibid. 

(d)  Ibid.:  Inde  cum  imfnrobii  grtvet  inexoraHluque 
diKordite, 
(el  Ibid.:  Palatim  eanee. 
(l)  Ibid. :  Nihil  apud  aulicot  nunari^ 


(g)  Ibid. 
(h)  Ibid. 
(i)  Ibid.:  Qui 


^  ,  ^\nbus  deferentibui  percutti  «umttf. 

{j\  Ibid.:  Senatum  dieimur.alvum  esse  voluiue. 

(k)  Ibid.:  Sacrilegio  me  conscieniiam  poUuisse  men' 
lili  sunt. 

(l)  Sabellicus,  lib.  ii,  ennead.  8. 

(m)  Consol.  phil.,  lib.  i,  pros.  4.:  Opllionem  atque 
Gaudentium  eum  ob  innumeras  multiplicesque  fraudeo 
in  exs''lium  regia  eensura  decrevisset^cumque  illi  parere 
nolen:es  sacrarum  sese  tedinm  defensione  tuerentur^ 
cotnpertumque  id  regi  foret^  edixit  ut  ni  intra  preescri' 
ptum  diem  Ravemui  urbe  decederent^  notat  intiyniti 


brevis  (s)  habiiandi  locus  :  ubi  nefas  illi  erat,  pro- 
pinquos,  amicos,  familiares  (i),  libros  ipsos  videre. 
Hic  autcm  Boetlos  suam  vitae  morumque  inte^Mlutem 
posteris  demonstralurus  (u),  irislemque  suam  cogita- 
lionem  grata  cum  suae  mentis,  tum  eiiam  ipsius  Dei 
cogitalione  fugaiurus,  admirabile  hoc  philosophicae 
consoiationis  opus  cogitavit,  cogitatumque  scriptis 
mandavit.  Scd  dum  sanctiiSsima  illa  distinetur  occu-* 
patione  vir  iliustrissimus,  allerum  prodit  Justini  im-* 
peratoris  edicium,  quo  Arianos  omnes,  ne  exceptis 
quidem  'Gothis,  aggressus,  jubet  episcopos  omnes 
haereiicos  a  suis  sedibus  dimoveri,  eorumque  Eccle- 

frontibus  pellerentur Atqui  eoaem  die  deferentibut 

D  eitdem,  nominit  nostri  delatio  suscepta  est. 

(n)  Ibid.:  An  optasse  iUius  ordinis  salutem  nefas 
vocabo?  llle  quidem  suis  de  me  decretiSf  uti  hoc  nefas 
etut^  effecerat. 

(o)  Ibid.:  Ob  ttudium  propensius  in  senatum  morti 
proseriptionique  damnamur. 

(p)  Id  inferri  potest  ex  veteri  Boetii  statua  mar- 
morea,  de  qua  iiirra. 
(q)  Gonsol.  philos.  1. 1,  metro.  1,  v.  9: 
Veiiil  enim  properata  roalis  inopina  seaectus, 

Ei  dolor  «tatem  jussit  inesse  suam  : 
iDleropestivi  fuiiduniar  veriice  cani. 
(r)  Ibid.,  pros.  4  :  Per  se  satis  emmet  forlunte  in 
nos  seevientis  asperitui. 

is)  Ibid.:  Nthit  ne  te  ipsa  loci  faciesmovet. 
t)  Ibid.:  Hasccine  Cht  bibliotheca, 
(u)  Ibid.:  Ciifiu  rei  seriem  atque  veritaiem^ne  latere 
pottcros  queat  slgio  etiam  memoriceque  mandavi. 


SCFf  II^  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  PHlLOSOPHIifi  PROLEGOMENA.  562 

sitfs  Rotfnanx  religionis  ritu  consecrari.  Tlieodericus  A  vonnx  memoria  Symmachi  quinlo  calendas  Junii; 
Arianis  ad  se  confugieu  ibus  id  novit :  quare  missis 
Constantinopolim  (a)  legaiis,  Joanne  nempe  Thusco 
episcopo  Romano,  et  episcopo  Ravennatensi ;  Aga- 


peto  el  Patricio  consulibus  Romanis ;  atque  Tbeo- 
doro  et  Imporluno  senatoribus,  viris  prxstaniissimis, 
poslulare  ab  Justino  jussit,  ul  Ariani  episcopi  et  sa- 
cerdoles  loco  suo  moti  restituerentur :  quod  ni  fierei, 
fore  ut  brevi  Roma  et  lota  llalia  csdibus  et  incendi^s 
quoque  adversum  drthodoxos  replealur.  {(f)  Cum 
aulem  legali  in  itinere  opinione  diutius  morarenlur, 
Theodericus  rabie  iniquitatis  sux  stimulatus,  Sym- 
roachum  et  Hoelium  exconsulcs,  viros  calholicos 
gladio  trucidavit.  (c)  Deinde  Joannem  papam  ex  le« 
gaiione  reversum ,  eo  quod  lionorifice  ab  orlhodoxo 
imperatore  exceplus,  et  muneribus  donatus  fuisset,  B 
cum  sociis,  Ravennx  in  vincula  conjectum  poedoie, 
siti  et  inedia  necavit  :  sed  {d)  rex  impius  dignum 
qiioque  factis  suis  invenit  vitx  exilum  :  nam  ez  en 
tempore,  quo  Symmachum,  Boelium,  Joannem  Thu- 
scum  cpiscopum  Romanum,  et  alios  injusie  inierfe- 
cit,  in  summum  animi  ntoerorem  incidit,  ita  ut  obla- 
tos  in  mcnsa  pisces  imaginnretur  inlerrectorum  ca- 
pita  esse.  Tandcm  vero  nonagesimo  die  a  niorte 
Joannls  papce  subitanea  morte  periit. 

IX. 

Modus  porro  quo  Boetius  interfectus  est  non  iia 

constat  :  sed  (e)  Ticini  monstratur  lurris  laierilia, 

Boctii  carcer,  quo  Ticini  incolae  a  majoribus  sois 

docti  asserunt  missos  a  Theoderico  Iribunum  et  sa- 


quod  uterque  pro  fide  contra  Arianos  mortein  oppe- 
tierit. 

Hinc  etiam  {g)  ejnsdem  Boetii  sepulchrum,  quod 
Ticini  in  aede  S.  Augusiino  sacra,  etiamnum  \isitur, 
pluribus  elogiis  decoratum  fuit :  olim  quidem  sic : 

Ecce  Boetbus  adest  io  conlo  magnus,  ei  omni 
Perspectus  mundo»  mirus  habend  s  bomo. 

Qui  Tbeodorico  regi  delaius  ioiquo 
Ticiui  senium  duxit  ia  exsillo. 

In  qua  se  moeslom  solans  dedit  urbe  libelium ; 
foA  ictus  gladio,  exiit  e  medio. 

Nunc  vero  sic : 

Mseoniii  et  Lalia  llngua  clarissimus,  et  qui 
Consul  eram,  bic  peiii  missus  in  exsilium. 

El  quia  mors  rapuil,  probitasme  vexit  ad  auras, 
£n  nuQc  fama  vigei  maxima,  vivit  opus. 

Suis  igitur  Boetius  notabilis  est  majoribus,  enidi^ 
tione,  virtutibus»  uxoribus,  liberis,  dignilaiibus,  ini- 
micis  et  morie»  l^  Majores  ejns,  Anitii  fuerunl,  et 
Manlii,  viri  inter  antiquos  nobil^sque  Romanos  tanli, 
paucos  ut  habuerint  pares,  superiores  cerle  nullos. 
2^  Eruditio  ejusdem  singularis,  qua  ut  iiltimus 
omnium  ex  antiquis  Romanis  aliquid  litteranim 
monume«itis  consecravii,  sic  primus  omnium  AristO" 
telicam  disciplinam  Latinis  litteris  illiistrare  coepit: 
tani;e  caelerum  apud  posteros  aucioriiaiis,  ut  ab 
ejusdem  senteniia  nulla  ferme  sit  provocatio. 
3*  Virtus  illius  m  teinpettale  quieta  fuH;  luxit  in  le- 
nebri$;  pulsa  loco  mamit  tamen  atque  hcesit  in  patria; 
iplenduit  per  $e$e  semper^  nec  atienii  unquam  iordibuu 
obiolevit,  4"  Uxores,  soceris  Festo  et  Symmacho, 


telliiem;  illum,  ad  monendum  Boetium,  ui,  hi  salvus  C  palriciis  onini  iaude  majoribus,  simiUs;  quarum  al- 


esse  vellet,  quidquid  erat  conjurationis  aperiret; 
hunc  ad  interficiendum,  si  rcnueret  aperire.  Addunt 
satelliiem,  ubi  Boeiius  se  nuHiiis  in  rcgem  facti  con- 
scium  esse  dixisset,  ejusdem  Boeiii  cervicem  ita  de- 
truncasse,  hanc  ut  ipse  Boelius  utraque  manu  divul- 
sam  sustinuerit;  deinde  interro^aius  a  qiionam  se 
percussum  existimarei,  responderil  ab  impiis;  tum 
profecius  in  vicinum  teniplum,  fiexis  ad  aras  genibus, 
sacra  perceperit ;  tandemque  aeiernam  gloriam  con- 
lecuturus  exspiraverit. 

Hinc  Boelius  {()  in  numero  sanctorum  martyrum 
babitus,  ejusqne  memoria  Ticini  decimo  calendas 
Novembris  quoiannis  celebratur  :  non  secus  ac  Ra- 


tera  versificando  imitata  est;  altera  pulchra  prole  pa- 
renlem  fecil  maritum.  5*  Duo  fllii,  patenix  avitaeque 
virtutis  haeredes,  frequente  scnatu,  populisque  lae- 
tantibus,  provecti  ^unt  paritcr  consules  ex  aedibui 
paternis  in  curiam,  ubi  pater,  iisdem  curules  insi- 
demibus,  regix  laudis  oralor,  ingcnii  gloriain  facon- 
diarque  meruit.  6^  Dignitates  huic  familis  credideHs 
innaias  :  bas  quippe,  etiam  senibus  negatas,  Boeiius 
ipse  habuit  ab  adolescentia.  7*  Nec  inimici  fncrunC 
nisi  improbi,  magnum  eximiae  virlutis  argumentum. 
8*  Denique  Bbetius  Deum  unice  diligens,  pro  aviia 
religione  sanguinem  fudit ;  circa  annum  Cbrlsii  525, 
aetatis  suae  50. 


(a)  Sabellicus,  I.  ii,  enneade  8. 

(b)  Sabellicus,  ibid.  Paulus  Diaconus,  f.  xv,  c.  5. 
{e}   Vetus  Boeiii  slalua  niarmorea ,  qu»  Romae 

servaiur  in  spdibus  Jusiiniani  v.  e.  indicaf  Boetium 
sublatiiui  fuisse  circa  anuuni  vilae  sua:  qiiiiiquagesi- 
niuin. 


])     (d)  Paulus  diaconus  l.  xv;  Procopius  lib.  i  do 
Bello  Gothico;  Pomponius  Lxius,  eic. 
(e)  Julius  Martianus  Rota,  in  Vita  Boetii. 
{()  Ibid. 
{y)  Il'id. 


TKSTIMONIA  VARIORU.M 

DE  BOETIO  ET  EJUS  SCRIPTIS, 

AB  IPSA  BOETIl    lETkTK    4D  N0STR4  USQUB  TEMPOBA,  NOff  INTERRUPTA  SJSGULORUU  SBRIB, 

CONTINUATA. 

Quamvis  non  idem  fucrit  saeculorum,  quse  a  Boetlo  *  ria,  singulari  tamon  Dei  privilegio  factum,  ut  sua  sint 
ad  no8  usque  fluxerunt,  in  litteras  amor ,  saepiusque  quibuslibet  his  sxculis  de  meritis  Boetii  teelimoiiia. 
idcirco  interrupia  fuerit  virorum  litteratonim  memo-      Praecipua  seligemus. 


S65 


AN.  MANL.  SEV.  BOETIUS. 


562 


QUINTUM  SiECULUM, 


A  qnan  singulariler  videtur  palmata  conferre.  Venit  ad 


HIMIRUM  A  NATO  NOTOQOE  BOETIO  AD  ANNUM  CBRISTI  500. 

Priscianus  Grammaticus,  patria  Cxsariensis,  vir 
non  solum  in  grammaticis  et  rbeloricis,  verum  etiam 
in  philosopiiicis  mathematicisque  versatissimus,  libro 
de  Ponderibus  et  Mensuris,  Boeiius^  inquit,  probitatii 
et  omnium  $cientiarum  verticem  attigit, 
SEXTUM  SiECULUM, 

NIMIRUM   AB  ANNO  500  AD   AN.   600. 

Ennodius,  sive  ut  quibusdani  legilur,  Evodius, 
episcnpus  TicinensiSy  vir  cum  stricta  tum  etiam  soluta 
oraliono  sua  clarissimus,  libro  septimo  epistolarum, 
epistola  decima  tertia  13oetio.  Tti,  inquit,  inmeemen- 
datisiime  Aomtimm,  dignaris  prwdicare  virtutes,  quem 
in  annis  puerilibus  hine  oetatis  prcejudicio,  industria 
fecit  aniiquum  :  qui  per  diligentiam  imples  omne  quod  B 
cogitur ;  cui  inter  vitoe  exordia  ludus  est  lectionis  assi- 
duitas,  et  delicioe  sudor  alienus,  1n  cujus  manibus  du- 
plicato  igne  rutilat,  qua  veteres  face  fulserunt,  Nam 
quod  vix  majoribus  circa  exlremitatem  vita:  contigit, 
hoc  tibi  abundat  in  limine. 

Ejusdem  episcopi,  libro  octavo  epistolarum,  epi- 
stola  prinia  eidem  Boetio  consuli  facto.  Optimoe  spei 
plenus,  inquit,  cui  fauium  cupio^  ad  curam  officii  epi- 
stolaris  aspiro,  Decet  enim  vestris  fascibus  hac  priefa- 
lione  delibari ;  et  inler  purpuras  possessoris  luce  crc 
seentes^  qualicunque  non  abstinere  colloquio.  Nunquid 
iolius  doctrino!  beneficiit  amor  agnoscitur,  nec  fas  esse 
eredendum  est^  prodire  in  medium  desideria  rustican' 
tii  ?  Simplicius  innotescunt  vota  nullo  peritioB  veiata 


me  equidem  portio  de  curuli ;  sed  si  mihi  conceditis^ 
plus  erigor  de  genio  et  studiis  sublimati.  Interdum  ac^ 
cesserunt  ista  de  casibus,  soli  contigerunt  illa  virtuti, 
Prope  inops  ad  scipionem  adducitur  suffragii  consula- 
riSf  qui  tantum  de  parentibus  gloriatur.  Tibi  utrumque 
in  peculio  est^  Latiaris  scientia,  et  vena  purpurarum, 

11. 
Gassiodorus,  qui  intelligentiam  sacrorum  cum  no- 
tione  profanorum,  utramque  cum  summa  sanciitale 
conjunsit,  nomine  regis  Tbeoderici,  cujus  cancella- 
rius  erat,  plures  ad  Boetium  misit  epislolas.  Una  est 
quadragesima  quinta  libri  primi  epiftolarum  Gassio- 
dori,  sicque  effertur : 
Boetio  viro  iUustri  Patricio  Theodericus  rex: 
Spernenda  non  sunt^  quce  a  vicinis  regibus  prccsum- 
ptionis  gratia  postulantiur :  dum  plerumque  res  parvce 
plus  prcBvalent  prcestare^  quam  magna:  possunt  obli' 
nere  divitio!,  Frequenter  enim  quod  arma  explere  ne» 
queunt,  oblectamina  suavitatis  imponunt.  Sit  erga  pro 
repubiica  et  cum  ludere  videmur.  Namideo  voluptuosa 
qucerimus,  ut  per  ipsa^  seria  compleamus.  Burgundio- 
rum  itaque  dominus  a  nobis  magnopere  postulcvit,  ut 
horologiumy  quod  aquis  f>ub  modulo  fluentibus  tempe- 
ratur^  et  quod  solis  immensi  comprehensa  illumiHalione 
distinguitur,  cum  magistris  rerum^  ei  (ransmittere  de- 
beremus,  Quatenus  impetratis  delectationibus  per- 
fruendOf  quod  nobis  est  quotidianum,  illis  videatur  esse 
miraculum.  Merito  si  quidem  respicere  cupiunt^  quod 
legatorum  suorum  relationibus  obstupescunt.  Hoc  te. 


prcestigio.  Ergo  nos  hoc  sumus  ore,  quod  pectore.  Non  C  muUa  eruditione  saginalum  ,  ita  nosse  didicimus,  ut 


amara  prcecordiorum  delenificis  possumus  mutare  ser^ 
monibus,  Pudens  laudator  est^  cui  in  concinnatione 
blandimenti  dicenda  mens  suggerit.  Deo  ergo  omnipo- 
tenti  gratias,  qui  in  vobis^  dum  vetera  familice  vestrce 
bona  custodit,  nova  muUipUcat ;  et  quod  plus  est  apice 
dignitatis,  dignos  facit  esse  culminibus,  Reddilur  qui  - 
dem  vestrce  gloria  ista  origini,  sed  quod  est  clarius, 
nufito  impetrante  personce.  Fuerit  in  morem  veteribut^ 
euruUum  celsitudinem  campisudore  mercari,  et  contem» 
ptu  lucis  honorum  luce  fulgere ;  sed  aliud  qenus  virtu- 
Ctf  quceritur,  postquam  praemium  facta  est  Roma  viclO" 
rum,  Noster  candidatus  post  manifesiam  decertationem, 
debitum  triumphum,  dum  nunquam  viderit  beUa^  sor- 
litur.  Judicio  exigit  laureat,  et  congredi  non  necessa- 


artes,  quat  exercent  vulgariter  nescientes,  in  ipso  disci' 
plinarum  fonte  potaveris.  Sic  enim  Atheniensium  scho- 
las  longe  po^itus  introisti ;  sic  palUatorum  choris  mi^ 
scuisti  togam,  ut  Grcecorum  dogmata  doctrinam  feceris 
esse  Rumanam.  Didicisii  enim^  qua  profunditaie  cum 
suis  partibus  speculativa  cogitetur :  qua  ratione  activa 
cum  sua  divisione  discatur ;  deducens  ad  Romuleos  se- 
natoreSf  quicquid  Cecropidce  mundo  fecerant  singulare. 
Translationibus  enim  luis  Pythagoras  musicus^  Plolo^ 
mceus  astronomus  leguntur  Itatis.  Nicomachus  aritlmc' 
ticvs,  geometricus  EucUdes  audiuntur  Ausoniis.  Plate 
theologuSy  Aristoteles  logicUs  Quirinali  voce  disceptant: 
mechanicum  etiam  Archimedem  Latialem  Siculis  reddi^ 
disti.  Et  quoscunquediscipUnasvel  artes  fecunda  iiroe- 


rium  duxit  armatis.  tnter  Ciceronis  gladios  et  Demo^  D  eia  per  singulos  viros  edidit^  te  uno  auctorc  patrio  ser- 


tlhenis  eniluit,  et  utriusque  propositi  acumina^  quati 
natus  in  ipta  artium  pace^  coUegit.  Nemo  dissonantiam 
Attiem  perfectionis  metuat  et  Romance;  nec  prcecipua 
gentium  bona  in  societatem  dubiiet  convenire.  Unus  es 
qui  utrumque  complecteris^  et  quidquid  viritim  distri^ 
butum  poterat  sa'is  esse,  avidus  maximarum  rerum  pos" 
sestor  includis.  Eloquentiam  veterum,  dum  imitaris^ 
exsuperat.  Dicendi  formam  doctissimit  Iribuis^  dum 
requirit,  Est  apud  me  epistolce  vestrce,  quoe  hujus  rei 
fidem  faciat^  veneranda  compositio.  Utinam  quce  a  eo- 
bit  dirigunturt  tam  essent  crebra  quamsuavia  t  Dicaiit 
fortitan,  Par  fuit  propinquum  laudare^  in  commune 
augmentum  lciborantem :  quia  non  ett  proprium,  quod 


mone  Roma  suscepit,  Quos  tania  verborum  luculentia 
reddidisti  clarot^  tanta  Unguoe  proprietate  conspicuos, 
ut  potmssent  et  iUi  oput  tuum  prceferre^  ti  utrumque 
didicistent.Tu  arlem  prtedictam,ex  ditcipUnis  nobilibut 
natam^  per  quadrifarias  Mathetis  januas  inlroisti.  Tu 
ilUtm  in  naturce  penetraUbus  considentem,  auctorum 
Ubris  invHantibut  cordit  lunune  cognovitti :  cui  ardua 
notte  utut  nuracula,  momtrare  propotUum  est,  moiitur 
oslendere,  quod  obttupescant  hominet  eveniste  :  miro- 
que  modo  naturit  conversit  facti  detrahit  fidem ,  ctim 
ottentel  ex  ocuUs  visionem.  Facit  aquas  ex  imo  surgen- 
teSf  prcecipitet  cadere^  ignetn  ponder.but  currere,  or- 
ganaexraneit  vocibut  insonare;  et  peregrinit  flatibut. 


5W  IN  LIBRUS  DE  CONSOLATIONE  PIULOSOPiniE  PROLEGOMENA.  566 

caUmos  completj  utmuiicapo$$int  arte  cantare.  Vide-  A  tabunl?  et  quando  fueriiU  a  $tupore  comer$i,  non  au^ 


fnu$  per  eam  defen$ione$  jam  nutantium  civitatum ,  f  u- 
bito  tali  firmtate  con^urgere^  ut  machinamenlorum 
a^Hi$  $uperior  reddatur^  qui  de$peratu$  viribu$  mve- 
nitur.  Madentes  fabricm  in  aqua  marina  $iccantur: 
dura  cum  fuerint  ingenio$a  di$po$itione  $olvuntur ;  me" 
talla  mugiunt :  Diomedi$  in  oere  grue$  buccinant :  osneui 
anguii  in$ibiiut :  aves  umulate  fritiniuni ;  et  quoe  prO' 
priam  vocem  ne$ciunt,  ab  oere  dulcedinem  probantur 
emittere  eantilenas.  Parva  de  illa  referimu$,  cui  coetum 
imtari  fa$  e$t :  hcec  enim  fecit  $ecundum  $otem  in  Ar- 
ehimedi$  $phadra  decurrere  :  hcec  alterum  zodiaeum 
circulum  humano  con$ilio  fabricavit,  Ecec  limam  defe- 
etu  $uo  reparabitem  artii  iHuminaiione  mon$lravit : 
parvamque  machinam,  gravidam  mundo^  ccelum  ge^ta- 


debunt  se  tequales  nobii  dicere,  apud  quoi  $ciunt  m« 
piente$  tatia  cogitaue. 

Allera  epistola  ejusdem  Cassiodori  csi  qaadr<ige« 
sima  libri  secundi,  quae  sic  se  habet : 

Boetio  patricio  Theodericus  rex. 

Cum  rex  Francorum^  convivii  nosiri  fama  pelleetus, 
a  nobi$  citharcedum  magnis  precibus  expetissei,  sola 
ratione  complendum  esse  promisimu$^  quod  te  erudi- 
tionis  mu$icas  peritum  e^^se  noveramus,  Adjacet  enim 
vobis  doetum  eligere,  qui  di$ciplinam  ip$am  in  arduo 
collocatam^  potui$ti$  attingere.  Quidenim  illa  prmtan- 
tius^  qucB  cmli  machiuam  sowra  dulcedine  modulatwr^ 
et  naturcs  convenientiam  ubique  dispersam  virtulis  sum 
gratiacomprehendit,  Etpaulopost :  Sedquoniam  nobis 


bile^  compendium  rerum,  speculum  naturce,  ad  speciem  B  faeta  est  voluptuo$a  digressio  {quea  semper  gratum  est 


mhejis  incomprehensibili  mobititate  vobitavit.  Sicaslra, 
quorum  licet  cursum  $eiamu$^  fatlentibus  tamen  oculis^ 
prodire  non  cerncmus.  Stans  quidam  in  iUis  tran$itu$ 
est :  et  qua:  velociier  currere  vera  ratione  cognoscis,  se 
movere  non  respicis.  Qnale  e$t,  hoc  homini  eliam  fa- 
cere^  quod  vel  iuteUcxi$$e  pote$i  esse  mirabile?  Quare 
cum  vof  ornet  talinm  rerum  pra^dicanda  noiiiia^  horo- 
tog'a  nobis^  publici$  expen$i8,  $ine  vestro  dispendio^  de- 
stinate.  Primum  sU^  ubi  $tylu$  diei  index  per  umbram 
ex''guam  horas  consuevit  ostendere,  Hadius  itaque  im- 
mobiUs  et  parvu$,  peragens  quod  tam  miranda  magni'- 
tudo  soli$  di$currit^  et  fugam  $oli$  cequiparat,  quod 
motum  semper  ignorat.  Inviderent  taUbus  si  astra  sen- 
lirentf  et  meatum  suum  fortasse  deftecterent^  ne  tnti  /m- 


de  doctrina  coUoqui  cum  periiis)  citharasdum,  quem  a 
nobis  diximus  postulatum  sapientia  vestra  eligat  proh 
senti  tempore  metiorem,  facturus  aliquid  Orphei^  eum 
dulci  sono  gentilium  fera  corda  domuerit.  Et  quantm 
nobis  gratice  fuerint  actie^  tautw  vobi$  ex  no$tra  cBqua^ 
bili  compensatioue  referentur^  qui  et  imperio  nostro  pa^ 
retis^  et  quod  vos  clarificare  possit^  efficitis. 

Idcm  Cassiodorus  ad  fineni  libri  Dialeclicx  de  CO'* 
dem  B(»eiio  ila  loquitur  :  lUud,  inquil,  competen$ 
judicavimus  retapilulare  brevitei',  quvrum  tabore  in 
Latitim  eloquium  res  istce  pervenerint :  ut  nec  auctori" 
bus  yloria  sua  pereat :  nobis  plenis$ime  rei  veritas  in- 
notescat.  Uagogen  tran$tulit  patriciu$Doetiu$t  commen- 
ta(pte  eju$  genuna  derelmquen$.  Categoria$idem  trans- 


dibrio  subjacerent,  Ubi  est  iUud  horarum  de  lumine  C  iuUt  patricius  Boetius,  cuju$  commenta  tribu$  libri$  ipse 


venientium^  siugulare  miraculumf  $i  ha$  et  umbra  dc' 
mon$trat  ?  Ubi  pra!dicabili$  indefccta  rolatio,  $i  hoc  et 
wetatla  peragunt,  quce  $iiu  perpetuo  cominentur?  0 
artts  iHce$timabiU$  virtus,  quce  dum  $e  dicit  ludere,  mi- 
turas  prcevulet  secreta  vutgare.  Secundum  $it,  ubi  prce- 
ter  soUs  radios  hora  dignoscitur^  noctes  in  parte$  dici* 
den$ :  quod  ut  nihil  deberet  a$tri$,  rationem  coeU  ad 
aquorum  potiu$  fJuenta  convertit  :  quorum  motibus 
ostendity  quod  coelo  volvitur  :  et  audaci  prcesumptione 
concepta  ar$  elementi$  confert,  quod  origini$  conditio 
denegavit,  univer$(e  di$cipUna!  cunctu$  prudentium  /a- 
bor  naturoe  potentiam^  ut  tantum  po$sint  no$$e^  perqui- 
rit,  Uechaniema  $olum  est,  quod  illam  ex  contrariis 
appetit  imitari :  et  si  fas  est  dieere  in  quibu$dam  etiam 


quoque  formavit :  Peri  hermenias  supra  memoratut  pch 
triciu$  Boetiu$  tran$tuUi  in  Latinum^  cujus  commenta 
ipse  dupliciaminuti$$ima  disputatione  tractavit.,.Supra 
memoratus  patriciu$  Boetius  de  sijUogismishypotheticis 
lucidissime  pertractavit,  elc. 

iir. 

Procnpius,  Caesarlensis  ex  Palaesiina,  rlielor  et  80« 
phista  iiitcr  varias  suas  historias  scripsit  de  Bello 
Goihornm  libns  Ires,  in  qiioriim  primo  quod  Granco 
dixil  de  Bociio,  sic  Latine  reddiiur  : 

Symmachus  et  eju$  gener  Boetiu$  patricii,  alto  ma- 
jorum  $anguine^  principes  vero  $enatu$  Romani,  et 
consules  (uerc,  philosophice  et  oequitati  supra  cwteroe 
mortales  studuerant,  multisque  egenis  tum  Uomanorum^ 


nititur  velte  superare,   Hoc   enim  fecisse  dignosciiur  D  tum  exttrnorum  opibus  suis  subvenere.  Hi  od  ingentem 


Dcedatum  volare.  Hoc  ferreum  Cupidinem  in  Dianoe 
lemplo  itne  aliqua  aUigatione  pendere.  Uoc  hodie  facit 
muta  cantarCt  insen$ata  viverct  immobilia  moveri,  i/e- 
chanicus,  si  fas  est  dicere^  pene  $ociu$  est  uaturoe : 
occulta  re$eran$,  manifesta  convertens,  miraculis  lu- 
dens ;  ita  putchre  simulans^  ut  quod  compositum  non 
ambigitur,  veritas  asstimetur,  Hoee  quia  studio$ius  te 
tegisse  comperimus ,  proedicta  nobi$  horologia  quantO' 
ciu$  tran$mittere  maturabi$.  Ut  te  notum  in  iUa  parte 
mundi  faciae,  ubi  aliier  pervenire  non  poteras.  Agno- 
scant  per  te  exleroB  gentee;  tale$  nos  habere  nobiles, 
quales  leguntur  auctores.  Quoties  non  sunt  credituri 
gui  viderint  ?  quoties  lianc  veritatem  lusoria  somnia  pu- 


gloriam  evecti,  deterrimos  quosque  in  sui  invidiamcon-' 
citarunt:  quibu$  delatoribue  Theodericus  rex  persuasus^ 
viros  i:laris$imos  perinde  ac  re$  noveu  molientfs  occidit^ 
eorumque  bona  omnia  publicavit.  Sed  paucis  posi  die- 
bus  coenanti  iUi  cwn  ingentie  pi$ci$  caput  mini$tri  ap^ 
posui$$entf  itlud  Theoderico  vi$um  e$t  caput  esse 
Symmachi  nuper  occi$i,  dentibue  quidem  in  inferiue 
labrum  impacti$,  ocuU$  vero  torve  et  furibunde  inttten- 
tibu$  minari  $ibi  pturimum  videbatur.  Unde  prodigi 
novitate  perterritus^  membrisque  proster  modum  treme^ 
bundus  et  horrens,  in  lectum  citaio  gradu  se  reeepit 
identidemque  sibi  logarum  vim  magnam  ingeri  jubendo 
paulum  quievit.  Elpedio  deinde  medico  omnibus^  quen^ 


667  AN.  MANL.  SEV.  BOETIUS.  508 

admodumaecidissentf  explicatis,  in  Symmachum  Boe-  A  The$salonica)  positiessenl  Con$tantinopoli,Theodoricu* 


liumque  patratum  a  te  scelus  deflebat :  quo  denique  de- 
plorato  ex  accepla  calamitate  dolore  inqenti  alfectu$^ 
haud  longe  po$t  morilur  :  cum  primum  hoc  et  ultimum 
injurix  exemplum  in  sibi  subjectos  idcirco  exercuissel, 
quia  non,  uti  con$ueveralt  diligenter  pervesligata  causa, 
in  tantos  viro$  animadverterat, 

Idem  auclor  libro  tertio  prsedict»  liistoriac  de 
uxore  Boeiii  supcrstite  lucutus  ha^c  ait.  Unde  vel  Ru- 
sticiance  Boetii  quondam  uxori  et  Symmachi  fHice ,  id 
reHquum  fuit  ad  vitam  et  ad  miseriarum  cumutum  ut 
servili  et  rustico  habiiu  induta,  quce  egentibus  facultales 
iuas  erogaverat,  panem  cwteraque  ad  victum  neeessara 
ab  hostibus  mendicaret :  domos  enim  circumeundo  fo* 
resque  opputsando^  cibum  dari  sibi  suppticiter  preca» 
batur  nil  prorsus  huie  ignominias  ea  re  afferente,  Et  B^ 
certe  Cotlii  in  Rusticiance  mortem  conspiraveranl,  itti 
objicientes  quod  exercitus  Romani  ducibus  pecunias  /ar- 
giens^  Theoderici  statuas  disturbasset,  ccedem  Symma^ 
chi  patris  Boetiique  mariti  utta.  Tolitas  tamen  nulta 
hanc  affici  injuria  permisit,  sed  eam  aliasque  omnes  ab 
contumetia  immunes  conservavit, 

SEPTIMUM  Si£GULUM, 

NIIKaUU  AB  AMNO  600  AD  AN.  700. 

Beda,  venerabilis  dicius  propter  vitie  sanciitatein 
monimque  gravitaiero,  lanti  fecit  Boetium  ejusque 
doclrinam,  ut  commefltarios  scripseril  in  Boetii  ii- 
brum  de  Trinilate.  De  eodem  Boetio  honorate  et  ho- 
noriGce  multa  passim  hic  auciorpra^dicat. 
OCTAVUM  SiECULUM, 

NIMIRUM  AB  ANMO  700  AD  AN.  800. 

Paulus  diaconus,  qui  rogatu  Adelburg;e  Oliac  Desi- 
derii  regis  multa  ad  Eutropii  historram  addidit,  libro 
seplimo  hujus  appendicis,  postqiiam  dixisset  Joan- 
nem  papam,  ^heodorum,  Importunum  et  Agapitum 
consulares  viros ,  aliumquc  Agapitum  patricium  ad 
Juslinum  legatos  in  iiinere  demoratos  fuisse,  addit : 
Theodericus  rabie  suas  iniquitatis  stimutatus ,  Symma' 
chum  exconsulem  ac  patricium^  et  Boetium  seniorem  et 
exeonsulem  cathoticos  vir.  s  gladio  trucidavit, 

NONUM  Si£CULUM, 

NIMIRUM  AB  ANNO  800  AD  AN.  900. 
I. 

Ado,  Viennensis  archiepiscopus,  qui  breviarium 
chronicorum  ab  origine  muiidi  ad  sua  usque  tempora 


rex  hcereticus  tenuit duossenaiores prcectaros  etexeonsU" 
teSf  Symmacliumet  Boetium^et  occiditinlerficiens  gladio. 
'DECIMUM  [Si^CULUM, 

NIMIRUM  ABANNO  900  ad  AN.  1000. 

Cum  ossa  Boetii  multis  abhinc  sxciilis  jacerent  nc- 
glectu  temporum  minus  honorata,  Otho  tertius  im- 
perator  eadem  roarmore  includi  jussii :  inscripto  elo- 
gio,  quod  coroposurt  Gerbertus  Ravennas  archiepi- 
scopus,  magister  oiim  Augusri,  is  qui  siimmus  poii- 
tifex  creatus,  Sylvesier  secundus  dictus  est,  quique 
non  secus  ac  Boetius  ob  exquisitam  recondiiarum  le- 
rum  scienliam  magus  falso  est  liabitus  ab  imperiiis. 
Eiogium  autera  illud  his  versibus  expressii : 
Roma  potens  dumjurasuo  declarat  in  orbe^ 
Tu  pater  et  patrioi  tumen,  Severine  Boeli^ 
Consutit  officio  rerum  ditponit  habenas, 
Infundis  lumen  studiis  et  cedere  nescis 
Groecorum  ingeniis,  sed  mens  divina  coercet 
Imperium  mundi,  Gladio  bacchante  Goihorum 
Litfertas  Romana  perit :  tu  consut  et  exsut 
Insignes  titulosprwctara  morte  retinquis. 
Nunc  decus  imperiiftummat  qui  prtegravot  artes 
Tertius  Otto  tua  dignum  te  judicat  aula; 
jEternumque  ttU  ttaluit  monimenta  laboris, 
Et  bene  promeritum  merUis  exornat  honesiis. 
UNDECIMUM  SiECULUM, 

N  MIRUM  AB  ANNO  1000  AD  AN.  ilOO. 

Sigebertus  monachus  Gemblacensis,  ordinis  S. 
Denedictiy  qui  inter  historicos  non  ultimum  locum 
C  habet  in suo  de  scripioribus  illusiribus  opere,  dubi- 
tat  num  Boetius  confcrendus,  an  prxferendus  phi- 
iosophis  et  soecularibus  et  ecclesiasticis.  Boetius^ 
inquit  cap.  57,  vir  consularit  eonferenduSy  vel  prwfc' 
rendus  philosophis  et  scecularibus  et  ecctetiastids ;  quia 
nos  ambiguot  etse  facit^  an  inter  tasctUaret,  an  inter 
ecclesiatticot  tcriptores  fueril  iltutlrior  ?  Laudent  eum 
tarcutaret^  quod  Isagogas ,  i^iiod  Perihermenias,  quod 
Categoriat  tranttulerit  de  Grctco  in  Latiuum,  et  expo^ 
tuerit ;  quod  Topica  Cieerouis  expotueril,  quod  Antepro!' 
dicamenta,  quod  tibrot  de  Topicit  bifferentiis^  de  Co- 
gnitionediatecticce  et  rhetoricas,  et  Distinctione  rhetori- 
corum  locorum,  de  CommuniPriBdicatione  potfsiatis  et 
pos^bititatit,  de  Categoricit  et  Hypothetidt  Syltogismit 
tibros  et  atia  mutta  tcripserit,  quod  Arithmetieam  et 


productum    composui!,  loquens  de  Joanne  s^rsimo^  Musicam  Latinisscripserit.Nos  ecctesiastidtaudamut 


pontifice  ait :  Cum  rediens  Ravennam  venistet,  Theo- 
dericus  eum  cum  comitibus  cwteris  carceris  afftictione 
peremit,  invidia  ducius,  quia  cathoticce  pietatis  defen- 
sor  Juttinus  eum  honorifice  suscepisset,  Quo  tempore 
Symmachum  atque  Boetium  consntares  viros  pro  caihO' 
tica  pieiate  idem  Theodoricut  occidit. 

IL 
Aiiastasius  apostolicae  bibliotheca;  custos  et  instau- 
r  tor,  qui  propterea  dicitur  Bibliotbecarius,  in  sua 
pontificum  Historia  ad  Joaniiein  I  hxcde  Boetioscribit: 
Kidem,  inquit,  tempore,  cum  hi  svprascripti,  id  est  papa 
Joeuines  cum  senatoribns  Theodoro  exconsule,  Importuno 
escontule,  Agapito  exconsute{Agopito  patriciodefuncto 


eum  quod  tibrum  de  Sancta  Trinitate  seripserit,  quod 
exntiatus  a  Theodorico  Gothorum  et  Italorum  rege, 
pro  eo  quod  tueri  votebat  tibertatnn  Romance  urbis^ 
scripsil  librum  de  Consolaiione  phitosophice.  Uic  ab  eo- 
dem  rege  Theodorico  oecisus  est, 

II. 
Honorius  Anguslodunensis  Ecclesiae  presbytiT  io 
Cbron.  :  Boetius,  ait,  palriciti^  vel  consul  scriptit  /i- 
brum  de  Sancta  Trinitate,  et  atium  de  Consotatione,  et 
quadrmum  de  Grceeo  transtulit^  id  est  Arithmeticam  , 
Musicam,  Geometriam^  Astronomiam.  Dialeeticam  vero 
exptanavit,  A  Theodorico  Cothorum  rege  Mediotani  iii- 
terfidtur. 


509  .  IN  LIDROS  DK  CONSOLATIONE  PIIILOSOPHiE  PROLRGOMENA. 

DUODECIMUM  Si£CULUM,  A  DECIMUM  QUARTUM  SiCCULUM, 

IflMlBUM  AB  ANNO  ilOO  AD  AN.   1200. 


570 


L 

Jonnnes  Saresberieusis  natione  Anglus,  episcopus 
Garuoiensis»  qui  ioter  alia  opera  scripsil  Policraiicum 
sive  de  Nugis  curiaiium  ei  Vesligiis  philosopliorum, 
in  hoc  eodem  opere,  Ilbro  septimo,  capiie  decimo 
quimo,  bunc  Boelii  librum  de  Consolatione  philoso- 
phiae  piurimum  commendat.  Si,  inquit,  mihi  non  crf 
diif  liber  de  (^ontolatione  phHosophia*  revolvatur  atten' 
fiMSy  el  planum  erit  hmc  in  contrarium  cedere,  Et  licet 
liber  Hle  Verbum  non  exprimat  incarnatum,  tamen 
eipud  eo$  qui  ratione  fit^un/ur,  non  mediocri$  attctori- 
tatiiet;  cum  ad  reprimendum  quemlibet  exulceratte 


MUlRUai  AB  ANNO  loOO  AD  AN.  iiilO. 

1. 

Phi  ippu^  Pulcher,  Fmncorum  rex,ut  referi  Pefnis 
Bertius  pTaef:itiotie  ii  libros  Boeiii  de  Consol.,  lanil 
fecil  hos  Consolalionis  phitosophicac  libros«  iit  quam» 
vis  ipse  Lntine  inlelligeret,  tamen  pro  henericio  ha- 
biierit,  quod  ipsi  Joannes  Magdunensis,  poeia,  ut  tunc 
ferebant  tempora,  erudilus  eos  Gallice  a  se  reddito« 
inscripsis^et :  asservaiur  ejus  operis  eiemplaradhuc 
hodie  Luletix  in  bihliotbeca  Augu  linianorum. 

IL 

Maximus  Planudes,  monachiis  Constanlinopolila- 
nns,  nihil  moratus  superham  Graeooruin  conSMeludi- 
nem.  qui  Latinus  libros  Grxce  reddere  non  soleni. 


mtntis  dolorem,  congrua  cuique  medicamenta  conficiat.  B  tanti  liabuit  libros  Boelii  de  Consolatione  philosophii 


Piec  Judmus  quidem  nec  Grascus  sub  prcetextu  religio- 
nis  medicino!  declinet  tuum,  cum  sapientibus  in  fideet 
m  perfidia  desipientibus  sic  vivid<e  ralionis  confectio 
proficiat  artificiosa^  ut  nulia  religio  quod  miscei  abo' 
minari  audeat,  nisi  quis  rationis  expers  est.  Sine  diffi' 
eultale  profundus  est  in  sententiis,  in  verbis  sine  tevitate 
conspicuus^  orator  vehemens^  effirax  demonstrator,  Ad 
id  quod  sequendum  est^  nunc  prolabitur  suadens^,  nuuc 
quasi  stimulo  necessitatis  impellens. 

IL 

lluic  addi  potest  auctor  lihri  de  Spiritu  et  Aniaa, 
qui  inter  opera  S.  .\ugusiiiii  referiur  :  si  tamen  Tcra 
cst  coiijectiira  Vinceniii  in  Speculo  his!oriaIi,  et  ab- 
baiis  Triibemii,  qui  asserunt  hunc  auctorem  esse  p 
llogonem  a  sanclo  Victore,  quippe  qui  florehat  anno 
Chiisii  1150  :  hic  eiiim  auctor,  qu'squis  sii,  iion  so- 
lum  ducit  honori  referre  cogitationes  et  verha  Boelii 
capite  undecimo  dicens  :  Mens  nunc  caput  summis  in^ 
irril,  fiunc  desidit  in  infima,  et  cxiera  qii.T  habentiir 
metro  4  libri  quinii  Consolaiionis  philo^ophiac ;  sed 
capite  trigesimo  septi  no  ejusdem  Boeiii  auctoritate 
Dlitur  :  Boetiut,  inquit,  dicit  inteltigeniiam  solius  Dei 
essi  admodum  paucorum  hominum, 

DECIMUM  TERTIUM  SiOCULUM, 

NmiRUU  AB  ANNO  1200  AD  AN.  1300. 

Saiictui  Thomas  (;mni  nosira  praedieaiione  major, 
mlruro  in  modum  commendat  merila  Boetii,  non  qui- 
dem  suis  in  libros  de  Consolati  ne  philosophica  com- 


illos  ut  Graeco  scrnione  fueril  iuterprelalus.  Et  hiSSc 
exemplar  servatur  iii  bibliotheca  rcgis. 

DECIMUM  QUINTUM  SifiCULUM, 

NIHIRUM  AB  ANNO  1400  AO  AN.  1560. 

I. 

Lanrentius  Valla,  patricins  Romanus,  vir  ipse  eru- 
ditissimus,  nonmodoait  Boetium  Latine  loqui,  quem* 
admodiim  refert  Julius  Scaliger,  verum  eumdem 
Boetium  vocat  eruditorum  ultimum,  prjpfatione  in 
libros  suos  Dialeciicos.  Nec,  inquii,  aliter  sentit  eru' 
dilorum  ullimus  Boeiiiu^  magis,  ut  mihi  videtur,  Pla" 
tonicus  quam  Aristotelicus  :  quos  auctores  parum  inter 
se  distare  docturum  se  quodam  loco  promitit, 

II. 

Sanctus  Antoniniis  archiepisropus  Floreniinus,  or- 
dinis  Prsedicaiorum  2  parte  Hislor.,  titul.  11,  cap.  2» 
§  i,  de  Boetio  honoriGcentissime  scripsit.  Cum,  in- 
quit,  Theodoficus  rex  Gothorum  rempnblicam  in  Italia 
opprimeret  temporibus  prioribus,  Boetius  senator  c'aris 
simusy  ut  infra  dicetur  de  sapientia  ejus^  amator  reipu" 
bli  ce  in  multis  regi  se  pro  justitia  opponebat,  cumque 
et  propter  generis  nobilitatem  et  eloquentiam  apud  am- 
nes  de  eo  magna  esset  optnto,  etiam  ab  ipso  rege  time' 
batur  :  quare  ut  creditur  subornatis  quibasdam  ut  ipsum 
crimine  lcesce  majestatis  accusarent,  dixerunt  quod  ipse 
prodita  civitate  Romana  Anastasium  principem  in  Ita^ 
liam  evocaveratf  ut  rempublicam  de  manu  Theodorici 
liberaret  :  quamobrem  sumpla  occasione  ipsum  cum 
quibusdam  aliis  Romanis  nobilibus  apud  Papiam  exsitio 


meniariis  :  siqnidein  b«c,  ul  probavLmus,  germana  '  relegavit^  ubi  in  carcere  positus  librum  de  phitosophiee 


BOii  sant  sancii  Tliomae  opera,  sed  sua  potius  fre- 
quenli  hnjusauctoris  laiidaiione,  qna  Boe  ium  aequnns 
ftummis  Ecclesix  doctorihus,  ejusdem  aiictoriiaie  uii- 
tur  ad  faci.>n(i.im  fldem.  Sic  1  p,  q.  10,  a.  1,  xterni- 
1  tatis  deflnitionein,  quam  ipsedicit  a  Boelio  posiiam, 
exteris  posthabiiis,  particulatim  explirat :  Mternitas^ 
inquii,  est  interminabilis  vila:  tota  simul  et  perfecta 
pouessiOf  ut  habetur  v  de  Consol.f  prosa  2,  ctrca  prin» 
cipium,  Sic  q.  29  ejiisdem  partis  in  argumento  Sed 
eontroj  affert  personae  definitionem  qnan  dirit  esse 
Boelii  lib.  de  Duab.  Nat.,  hancque  parliculatim  ex- 
ponit :  Pefionaf  inquit,  est  rationalis  naturce  individua 
substantia,  £t  sic  de  caUeris. 


Consotalione  scripsit :  ubi  demum  ab  eo  interficitur, 

Et  capite  15,  citans  Slgebertum  :  Eo  tempore,  in- 
quit,  Symmachus  patricius  rempublicam  Romanam 
illustravit^  et  cum  eo  gener  ejus  Boetius  vr  consularis^ 
eonspicuus  in  utraque  lingua^  ertulitione  omnium  artium 
liberalium,  quas  pene  omnes  e  Groeco  in  Latinum  trans' 
tulit  eloquium, 

IIL 
Jacohus  Philippus  Bergomensis  ordinis  Eremiti- 
ruin  S.  Augustini  in  supplem.  Chronic.  ad  ann.  Chri- 
sti  500.  Boetius^  inquil,  Anitius  Mnniliui  Severinus^ 
Christianissmui  vir  et  consulari  dignitate  insigniius^ 
voelaaue  ac  philosovhus  celeberrimuSf  Symmachiqw^ 


S71 


\N.  M.VNL.  SEY.  BOETIUS. 


57i 


patncil  gentr  iUdem  tempmbus  Romas  clan$simu$  [uit,  A  doctus,  et  in  sacularibus  litteris  omnium  suo  tempore 

av  «f      -_       ■• 11! >.^«.»mJ         ^^     A*<ykW     M      Hlnwtiiin  *•••       ' o t« ._:^'f   >•-  •«     ■/?„  ^» 


llunc  quidam  Manilium  vocant,  eo  quod  a  Manilio 
Torquato  originem  duxisse  tradant.  Qui  cum  vere  ca- 
tholicus  esset,  nec  Arianis  etiam  persaspe  rogaus  ob- 
temperare  vellet,  et  ipse  a  Theoderico  rege  sub  vela- 
mento  affectatce  tibertalis  post  socerum  suum  Ticini 
,exsutarejubetur,  etpostmodum  instigantibus  hmreticis 
perpetuo  carceri  damnatur :  in  qua  quidem  calamilate 
constitutust  ad  recreandum  animum  suum^  cum  in  ma" 
thematicis  doctissimus  csset,  chiterinum  e  nervo  primus 
excogitavit  et  excidit^  quod  quidem  modernis  tempori- 
bus^musicis cetebre  instrumentum  habetur, Ibidemquo- 
que  constitutus  ad  multorum  utilitatem  prasclarissima 
atque  innumerabilia  quasi  edidit  opuscula,  et  quce  ad 
manus  devenere  hcec  ipsa  sunt.  El  postea  :  Hunc  de- 


nique  virum  optimum  et  sanclum  Theodoricus  rex  cum  B  ^i  piHus,  etc. 


eruditissimus,  gener  Symmachi  patricii  fuit.  Vir  Grceco 
et  Latino  copiosissime  imbutus  eloquio^  quippe  qui 
multa  volumina  tam  Aristotelis  quam  atiorum  philoso- 
phorum  de  Attica  lingua  transtulerit  in  Latinam  :  inge- 
mo  subtilis^  sensu  promptus,  atque  catholicus ;  sermone 
nec  Tullio  inferior^  quemsancti  Benedicticoustat  ami- 
citiam  habuisse,  et  in  monte  Cassino  cum  Tertuilio 
Placidi  monachi  patre  senaiore  tn  ejus  mensa  comedis- 
se.  Scripsit  multa  praclara  votumina ,  de  quibus  ego 
reperi  subjecia, 

Ad  Symmachum  socerum  suum  Romofia:  urbis  p/i- 
tricium  de  Sancta  Trirutate  lib.  i,  incipit :  Invebtigalam 
diuliss.,  etc, 

De  llnitate  Trinitatis  itb.  i,  indpit :  Qiiaero  an  Pater 


in  sententiam  suam  omnino  flecti  non  posset,  Arianorum 
rabie  concitatus^  post  longum  carceris  sqnalorem,  im- 
perante  Justino  seniore  AnguslOf  anno  scilicet  Domini 
nostri  520  apud  Papiam  pro  cnlholica  fide  occidi  jus- 
tit :  cujus  corpus  ibidem  in  dhi  Auguslini  templo  adhuc 
habetur  conditum,  Et  sunt  qui  dicant  eum  in  catalogo 
sanetorum  eam  ob  rem  fuisse  relatumf  et  sanctum  Se- 
verinum  vocitatum, 

IV. 
Hermolaus  Barbanis,  pairiciiis  Veiictiis.  arcliiepi- 
scopus  et  patriarclia  Aquilegiensis,  in  sua  pra^fatioiie 
quam  habuit,  cum  libros  Aristo  ciis  donii  coei  it  prae- 
legere.  Quif  inquit,  pu/an^  hunc  aditum  patere  nemini^ 
qui  scholas  illas  philosophice  nunquam  intravirit^  in 
mqgno  versantur  errore :  quandoquidem  tates  scholas  ^ 
uec  Marcus  Varro,  nec  Brutus,  nec  Plancius^  nec 
Chalcidiuf,  nec  Boetius  ingressi :  non  Alexander,  non 
Fhemistius^  non  Porphyrius^  nonJamblichus^  non  Sim- 
vliciuSf  philosophi  tamen  eminentissimi^  et  Aristotelis 
\nterpre:es  juratissimi  fuere, 

V. 
Angelus  Politiajius,  qui  excellens  cum  poela,  tum 
orator,  multa  tain  Graece  quam  Latine  edidit  opcra, 
In  suis  Miscelianeis,  cap.  1,  de  Boelio  sic  ioquitur  : 
Qtits  Boetio  vel  in  dialecticis  acutior  ?  vel  subtilior  in 
mathematicis  ?  vel  in  philosophia  locupletior  ?  vel  in 
theologia  sublimier  ?  Quem  tanti  juniores  eliam  philo- 
tophi  tonge  {arbitror)  omnium  perspicacisiimi  fecerunt^ 
K(  Aquinatem  Thomam^  divum  hominem,  magnumque 


Ulum  Thoma:  prwceptorem  (Deus  bone,  quus  uros!)0     ^^  ^^^^.  .j„^  ,c/io/ar/iim,  ut  aHquivolunl,  lib. 

habere  meruerit  enarratores  :  niniiruin  in  liis,  inanit  •--  '-^l..^. 

Vallinus,  qu;n  sanctus  Thomasin  Boetii  librosdeTrini- 
tale  et  de  llebdomadibus  scripsit;  quod  commentaria 
In  libros  Boelii  de  Consolatione  pbilosophiae,  quae 
Yulgo  sancto  Tbomx  iribuuntur,  hujus  sanctissimi 
docioris  non  sint. 

DCCIMUM  SEXTUM  SiGCULUM, 

NIMIRUU  AB  ANNO  150G  AD  AN.  1600. 

I. 

Joannes  Tritcnhemius  abbas  Spanheimensis  in  Ca- 
talogo  scriptorum  ecclesiasiicorum.  Boetius,  inquit, 
Mantiu»  Severinu$f  consul  ordinarius  Ronm,  philoso^ 
Hhus^  oraU)r  et  poeta  inrgnii^  in  divinis  Scripluris 


De  Duabus  ^aturis  tn  Christo  lib.  i,  Anxie  tc  qn> 
dem,  etc, 

De  Fide  ad  Joan.  diaconum  lib,  i,  Christianam  fi- 
dem  novi. 

De  Unitate  et  Uno  l  b,  i,  Unitas  est  qua,  etc. 

De  Eisagogis    Porphyrii  tib,  ii,  llieinantis  aniii 

temp. 

In  secundam  ejusdemeditionemlib,  i,  Seciindus  hic. 
In  Categorias  Aristotelis  tib,  ii,  Expedilis  his,  eic. 
In  Perihermenias  ejusdem  tib.  i,  Magna  quicicni 

libri. 

Ineditionem  ejusdemsecundam  /i6.vi,  Alezander  in. 

De  Divisionibus  lib.  i,  Quam  mngnos  sludioso.^. 

De  De/initionibus  lib.  i,  Dicendiac  dispiit^indi. 

Ad  Categoricos  Syllogismos  introduct.  tib,  i,  MuUa 
veteres  philosophi. 

In  Topica  Ciceronis  lib,  vi,  Exliorialione  in »,  etc. 

De  Differentiis  topicis  lib.  iv,  Oinnis  raiio  disse- 

randi. 

De  Syllogismo  categorico  tib.  w,  MulU  Graeci  vete 

res. 

De  Syllogismo  hypothetico  lib.  ii,  Cum  in  omnibus. 

De  Hebdomadibus  lib,  i,  Posiulas  ut  ex  bebdoin. 

De  Arithmetiea  tib.  ii,  Inter  omnes  prisc». 

De  Musica  tib.  v,  Omnium  quidcm  perccpiio. 

De  Philosopliica  Consolaiione  lib.  v,  Carmina  qui 
quondam. 

In  Gtometricam  Euclidis  lib.  iii»  Qui  vcro,  mi  Pa- 

triii. 

I, 

Vcsira.  Indignus  est  ille  tiber,  qui  tanto  viro  tribuaiur, 

nec  etiam  docti  hunc  Boetio  tribuunt. 

De  Lods  rhetorici*  lib.  i. 

De  Prcedicatione  potestatis  tib.  i. 

Epistolarum  ad  diversos  Ub.  i. 

Atia  quoque  nonnulla  scripsisse  dicitur  :  sed  ad  vo- 
titiam  meam  non  venerunt.  Moritur  eodem  anno  quo 
Symmaehus  patrUius,  et  Joannes  papa  sub  Anastaslo 
imperatore,  jussu  Theodorici  r^gis  ad  Bavennam  post 
diuturnum  exsilium  in  carcere  jugutatus,  anno  Domiui 
524-,  indict.  2,  et  sub  nomine  Severini  calalogo  sancto- 
rum  insertus  dicitur. 


m 


IN  LIBROS  DE  GONSOLATIONE  PniLOSOPIIIiC:  mOLEGOMENA. 
IL  A  V. 


57  i 


iulius  Gaesar  Scaliger,  vir  iii  republica  liiieraria 
celeberriiiius,  Boeiiuro  saepissime  laudat :  ul  in  lly- 
percrilii  o.  Boelii  Severtm^  inquil,  ingenium^  eruditiot 
ar»,  sapientia  facile  provocat  omne$  auclore$f  $ive  iUi 
Creeci  <titf,  $ive  Lathd.  SwcuU  barbarie  eju$  oratio  $0* 
luta  delerior  invenitur :  at  quce  Ubuii  ludere  in  poe$i^ 
elivma  $ane  $untt  nihil  iUi$  cultiu$,  nihil  graviut :  nequ€ 
demta$  $ententiarum  venerem,  neque  acumen  ab$tulU 
tandorem.  Equidem  censeo  paucos  cum  illo  compa- 
rari  posse.  Valia  docet  illiiin  Laiiue  loqui :  at  Vallam 
Boetius  bene  sapere.  Uinc  idem  Scaliger  de  eodem 
Boetio  canii  in  Divis  : 

Divince  enumere$  ingentia  $emina  menti$  : 
Dotibu$  accedant  Curia^  Ungua^  lares, 

Baut  $ati$  est :  adpone  polum^  par$  e$$e  Boeti 
Cctperit  :  at  nondum  munera  tota  capit, 

III. 

Lilios  Gregoriiis  Gyraldus  eliam  inter  doctos  no- 
tissimus  Boetium  pariier  summis  laudibus  extollit,  de 
Poetar.  llislor.  dial.  5.  Sed,  inquit,  huju$  wtatis  aHo$ 
atferamu$^  quo$  inter  Boeiiu$  Amciu$  Mantius  Sevai' 
fii»,  Romanu$  pntricius  et  excomul,  qui  a  uoftris  ple- 
ri$que  in  mariyrum  catalogo  ascribitur,  Hie  cum  Sym- 
macho  et  ip^o  patricio,  Boetii,  ut  plerique  omucs  tra- 
dun*,  $ocero  a  Theodorico  Gothorum  rege  primum 
Ticinum  reUgati^  deinde  necati  $unt^  quod  in  U$ertatem 
populum  Bomanum  viderentur  vcUe  vindicare,  Fuit 
Boeliu$^  ut  $iiti$,  in  omni  di$cipUnn  egreijie  docius^ 


B 


Justiis  LipsHJS,  qui  cum  ob  eximium  suam  dociri- 
nain,  tum  maximc  ob  ingenuum  animi  candorem 
doct  s  pariler  ac  probis  omnibus  colitur,  non  soluiii 
laudai  Boelium  in  civili  siia  docirina  nliisque  siiis 
operibus,  sed  scriliens  »d  Janum  Beinartium  cogna- 
tuin  suum,  de  Gonsohitione  ab  lioc  illustrala  et  cmen- 
data,  iios  protulii  Plialeiicos  : 

En  Boetiu$  iUe,  qui  sopliorum 

In  primis  sophus  esse  gbriatur : 

Qui  doctuni  nimis^  et  sutis  disertum 

Scriptum  hoc  edidit,  omnium  bonorum 

Bonum  judicio.  Sed  id  tenebras 

jEvo  aut  inyenio  suople^  hubebat ; 

Qiias  Bernarliu$  iUe^  flos  meorum 

Belgarum  pepulit,  facemque  clarnm 

A  se pyatuUt  :  hanc  s^quere^  quisquis 

Doctrince  $npieniia*que  cuior 

Non  audirc^  sed  esse^  concupi$ci$. 

DEGIMUM  SEiniMUM  Si£CULU.1l« 

fllMlRUU  AB  ANNO  1600  AUUANC  NOSTRAM  iETATFM  1779. 

InGniiior  sini,  si  quae  lioc  nostro  sxcuio  in  laudem 
Boetii  dicta  sunl,  b:pc  omnia  reccnsendo  enumerare 
veiim;  nullus  enim  est  autliisloriographus,  auitbeo- 
logiis,  qiii  de  illustrissimo  illu  auctore  iion  fuerit  or- 
naie  ct  honorifico  loculus.  Gonsule  si  placet  Baro- 
iiium,  Annal.  ecclesiast.  tom.  VI!,   adan.  522;  D. 


Peirum  a  SancioRomualdoiuTbesaurochronologico, 
tom.  II,  ad  an.  510;  aliosque  omncs  histuriograpbos; 

,     ......  vide  revercndum  Pairem  Caussinum  in  libro  queni 

quodvobts  tiqutdoex  ejusmonumenti$  constare potest»  ri  .        -    >    ,    .-  ••  j    .j  •  • 

T,  j        .    j^  '^     ^.   ti  insciipsit  la  tour  satnle,  ubi   nroponeiido  ideam  viri 

Sed  quod  ad  pri]B$entem  matertam  atttnet,  t>i  pangeiidt$ 


ver$ibu$  mira  usus  est  facititate.  De  iUo  plura  coUigere, 
$Mpervacaneum,  qtiando  eju$  volumina  nota  sunt  onini- 
btts,  Ejus  certe  ingenium  ad  ea$  arte$,  qu(e  $upra  Utte- 
ra$  $unt,  mirum  in  modum  celebratur  ab  eju$  occisore 
Theodorico  rege. 

IV. 

MagdeburgenAes,  ceiiiuria  6,  cap.  10  de  Episcopis 
et  Doctoribiis,  Boetius ,  inquiunt ,  Aniu$  ManiUu$  Se- 
verinu$,  patrictu$et  consul,  virGrace  et  Latine  docti^* 
$imu$  fuit,  et  multo$  in  philo$ophia  aUisque  discipUnis^ 
tmm  soluta  tum  Ugata  ordtione  conscripto$  Ubro$  potte' 
ti$  reiiquit. 


quem  vocat  homme  d'Etat,  pluiibus  agitdc  nobiKtatc, 
dedocirina,  de  consiliis,de  morte  Boeiii.  Le<!e  etiain, 
si  lubety  Gerardum  Joannem  Vossium  de  Poeiis  La* 
linis  cap.  5 :  Quibus^  inquit,  temporibus  in  Orieme 
Zeno  posieaque  Anastasius^  in  Italia  Odoacer^  et  exinde 
Theodericus  rexit^  claruil  Anitiu$  ManUu$  Bo€iiu$  Se* 
verinu$,  vir  Latine  et  Grcece  docti$$imu$f  in  omni  di" 
$cipUnarum  genere  exceUen$  quoque  Boma  a  Varronii 
temporibu$  non  hnbuerit  tindtcunque  docliorenu  Quan' 
tum  idem  carmine  valuerii,  o$tendunt  libri  quinque  de^ 
Consolatione  philosophice,  quos  exsul  Tidni  $crip$iti 
Otnnino  nihit  in  poe$i  ventutiu$  habuit  illud  cevum^  te(- 

D  eliam  quod  proxime  antece$sit. 

1 ,. 


IDEA  LIBRORUM  BOETII 

DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHItE. 


Opu8  hoc,  mole  parvuni,  doctrina  maximum,  est 
series  arguroeiitoruro  naiurali  lumiiie  cognitorum, 
quibas  mens  humana  adversis  cnsibus  suscilata,  ad 
primam  causaro  uliimumque  finem  atteniione  sic  eri- 
gitur,  ut  haec  exotis  prxjiidiciis  veritati  assequendaB 
virtutique  colendae  aplior  efncialur.  Propterea  boc 
opas  inscribilur  Consolatio  philosophiae,  distribuitur- 
que  in  tres  partes,  quarum  prima  compleciilur  affli- 
ctionem  Boeiii;  secunda  Gonsolationem  phiiosophi»; 
teriia  contraria,  quae  illius  coosolationis  vim  minuere 
Yidentur,  arguroonu  cum  responsionibus* 


AFFLICTIO  BOCTII. 
LiB.  1.  —  fioetius  suarum  miseriarum  (Metro  i) 
01  coiiscius,sic  impatiens,  contrarias  undique  eiquirit 
cogitalioiies ,  quibus  moeror  possit  si  non  fugari, 
saliem  minui  :  hiiic  aiiimum  converlit  (Pro$a  1)  ad 
praesides  carroinum  musas  sibi  quondam  familiarrs: 
scd  harum  remedia ,  ceu  nova  iristitis  irritamenta» 
excipit  fugatque  cogitatio  philosophica ;  cujus  opo 
Boetios  animadvertii  se  in  suroroa  rerum  omnium» 
noo  (Metro^)  ignoratione  roodo,  sed  etiam  yPro$a9,) 
Inertia  versari.  Tum  aucto  sensio  Pbilosophia  (lf«- 


575 


AN.  MANL.  SEV.  BOETrOS. 


57C 


troT^)  lumine,   recognoscit  primum  quidero  ipsam  A  ui  ad  veriiatem  et  virtutem,  adeoque  (lfe(ro  8)  amo' 
(Prosa  3)  Pliilosophiara ;  deinde  cum  anliquos ,  tum      reni  divinum  excilet. 


receniinres  pliilosophos  similibus  miseriis  impugua- 
tos  quidem,  sed  non  (Meiro  4)  eipugnatos  :  ita  ut  la- 
men  vetei  i  prxjudicio  ductus,  non  desistat  cum  Pht- 
losophia  (Prosa  4)  de  suo  exsilio  conqiieri,  causalus 
solam  (Metro  5)  homincm  videri  divinis  leglbus  so- 
lutum,  el  prxpostero  veluii  ordine  poenas  prdsmiaque 
accipere. 

CONSOLATIO  PHILOSOPHIiE. 
Postquam  Philosophia  prxmonuit,  i^  (Prosa  5) 
eisilium  adversamque  fortunam  Boeiii  maie  sic  vo- 
cari ;  ^^  (Metro  6)  meniem  Boetii  nondum  posse  va- 
lidioribus  remediis  curari  ;  5*  (Pro$a  6)  se  deinceps 
usuram  iila,  qu^  est  in  Boeiio,  cum  sui  tum  Dei  uo- 


LiB.  ni.  —  At  nisi  haRC  concesseris  esse  mala,  fa- 
tearis  necesse  est,  in  his  non  esse  nisi  falsam  felici- 
tateni  (Prosa  i  et  Metro  1),  quas  ante  pellenda  est, 
quam  vera  felicitate  fruaris :  unde 

Tcrtio,  inquit,  non  eiiafn  juste  conqueriiur  ille, 
qul  amissis  iis  duntaial,  in  quibus  falsa  assumptione 
feliciias  versari  creditur,  tanto  aptior  est  ad  assequeu- 
dam  veram  felicitatem  :  hic  enim  tanto  liberior  esi  a 
miseriis,  quae  unira  conquestionis  causa. 

Atqui  tu,  0  Manli,  amissis  iis  duntaxat,  in  quibus 
falsa  a>sumplione  felicitas  versari  creditur,  tanto 
aptior  es  ad  assequendam  veram  feliciiatem. 

Primum  quidero  ea  dunlaiat  aroisisii,  in  quibns 


tione,  quanquam  (Metro  7)  pcrturbationibus  obscu-  B  falsa  assumptionc  creditur  esse  fellcitas  :  lale  enim 


rata;  eadem  Ph  losophia  tria  proponit,  ad  consolan- 
dum  Boetium,  argumentorum  genera  ;  quorum  pri- 
mum  minoris  ;  secundum  majoris;  tertium  maximi 
dicit  esse  ponderis. 

Primo,  inquit,  qui  sese  commisit  arbitrio  domin», 
qiiam  novit  lam  inconstantem,  quam  allicientem,  et 
mali  non  rarius  quam  bnni  parentem,  is  cum  ea  non 
debet  conqiieri  de  inalo  sibi  illato,  prxsertim  si  plus 
boni  quam  mali  ab  eadem  acceperit  :  dominus  enim 
et  domina  absque  ulla  mancipii  injuria  suo  jure  uti 
possunt :  nec  mancipium,  quod  inale  excipi  poteral, 
conqucri  tum  potest,  cum  bene  excipitur. 

LiE.  n.  —  Aiqui  tu,  o  Boeti,  te  comm  sisti  arbilrio 
(ProtaA)  fortunae  quam  nosti  (jlfelro  1)  naturaliter 


est  generaiim  (Prosa  2)  omne  bonum  creatum*  ad 
quod  male  applicatur  (Metro  2)  ingenita  nobis  sunimi 
boni  cogitatio.  Tales  sunt  (Prosa  5  et  Metro  5)  divi- 
tiae.  Tales  (Prosa  4  et  Metro  4)  magistralus.  Talis 
(Prosa  5  et  Metro  5)  potestas.  Talis  (Prosa  6  et  Metro 
6)  gloria.  Talis  ( Prosa  7  et  Meiro  7)  voluptas  cor- 
poris.  Talia  ( Prosa  8  et  Melro  8 )  omnia  bona  ca- 
duca. 

Deinde  aptior  (Prosa  9)  es  proplerea  ad  assequen- 
dam  veram  felicitatem,  nimirum  veram  summi  boni 
cogitationem,  aspirante  tamcn  Deo,  qui  idcirco  (Me^ 
tro  9)  invocandus  est  :  aliquod  enim  est  (Prosa  10) 
summum  bonum,videIicetDeus,cui  cogilando  omnis 
homo  (Metro  10)  vacare  debet,  tanquam  (Prosa  11) 


lam  (Prosa  2)  inconstantem,  quam  (Metro  2)  allicien-  ^  uUiino  rerum  omnium  fini  :  quod  ut  doceatur  homo 


lem  bo  li  malique  dominam,  et  a  qua  plus  boni  (Prosa 
5  et  Meiro  3)  accepisti  quam  mali :  cuin,  eadem  for- 
tuha  duce,  acceperis,  puer  optimam  educationem, 
adolescens  summos  honores,  vir  optimum  socerum, 
optimam  uxorem,  optimos  liberos,  et,  quod  praestnn- 
tissimum  est,  optimum  semper  animum,  quibus  di- 
scere  potuisti ,  pari  prudentia  et  summas  et  iuGmas 
Gonditiones  homini  esse  fugiendas. 

Secundo,  inquii,  nec  est  justa  conquerendi  ralio  de 
amissis  iis,  q<ige  tantum  abest,  ut  bona  sint,  ut  potius 
slnt  niala  humanx  menlis  :  bonum  quippe  est , 
adeoque  gratix  potius,  quam  querelae  causa,  privari 
malis. 

Aiqui  qux  amisisti,  o  Severinc,  divitias  nimirum. 


(Metro  11),  suam  mentem  atlenlius  mediteiur  :  hac 
(Prosa  12)  quippe  meditaiione  discet,  omnia  eise 
facta  a  Deo,  a  Deo  regi,  ei  ad  Deum  esse  referenda : 
hac  cogiiatione  (Metro  12)  felices  sumus,  nec  iiifeli' 
ces,  nisi  inspectls  rebus  cadacis  eadem  cogiiatio  aul 
deleatur,  aut  saltem  obscureiur. 
ARGUMCNTA  CONSOLATIONI  PHILOSOPHlCiO 

CONTRARIA'  CDll   RESPONSIONIBUS. 

Quo  amiquiora  sunt  praejudicia,  eo  difficilius  hxi 
eiuuntur ;  propterea  Boetio  praedictis  commoto  plura 
suppetunt,  quae  adversus  illaro  philosophiflB  doctri- 
naro  opponat ;  sed  suae  non  desunt  Philosophise  re^ 
sponsiones. 

LiB.  IV.— I.Si  (Prosa  1)  Deus,  inquit  Boetius,  mun- 


et  caetera  id  genus  quae  vocas  bona,  haec  (Prosab)  ^  dum  regeret,  nec  virtus  praemio,  nec  vitium  sua 

careret  pcena  :  cum  tamen  contrarium  experiamur. 

Nec  (Ibid.)  virtus  praemiis,  inquit  Philosophia,  nec 
suis  caret  vitium  suppli^iis.  i^  Enim  (MetVo  I)  probi 
Deo  adhaerenles  cogiiatione,  humana  sunt  in  patria, 
a  qua  improbi  exsulanl.  2«  (Prosa  2)  Probi  sunl  po- 
tenles,  improbi  impotentes,  ex  eo  (Metro  2)  prjeser- 
liro,  quod  illi  moderentur,  hi  suis  obsequantur  per-. 
turbationibus.  Z^  (Prosa  5)  Probi  in  deos,  improbi 
in  (Metro  5)  bestias  mente  convertuntur  :  hinc  im- 
probi  (ProsaA)  miserrimi  sunt,  quorum  idcirco  (Me- 
tro  4)  praestat  misereri. 

II.  Sua  sit  probis  felicitas,  sua  improbis  miseria, 
dieit  Boetius ,  cur  praetereja ,  Deo  mundum  regente 


mala  potius  sunt  aniini,  quam  bona ;  miseriae  potius 
quam  felicitatis  causae  :  propterea  enim  (Metro  h) 
aeta^  majorum  nostra  fuit  felicior ;  quod  illi  minori, 
quam  nns,  horum  cupiditate  tenereiitur  :  propterea 
(Prosa  6)  poientia  in  improbo  magistratu  sedem 
nacta  plurimas  edit  strages,  quod  nimis  patetexein- 
plo  (Metro  6)  Neronis :  propterea  (Prosa  7)  fama  ipsa, 
qua  optimus  quisque  videtur  duci,  tanquam  aliera 
vila,  (Metro  7)  roortem  geminat  tandem  aliquando 
fatiscens  :  propterea  (Prosa  S)  foriuna,  quae  vulgo 
flicitur  prospera,  menlem  involvens  tenebris,  eamdem 
loducit  cum  iji  errorcm ,  tum  in  viiium,  a  quibus 
fortuna,  quae  vulgo  habetur  adversa,  sic  iiberat,  haec 


577 


IN  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  rHlLOSOPHIif:  PROLEGOMENA. 


578 


{Pro$a  5),  et  probi  incommodis,  el  commodis  impro- 
\i\  aflficionlur? 

Plura,  dicit  Philotophia^  responderi  possunL  Pri- 
inum  enim  qunmvis  (Ibid,)  germana  iant£  dispositio- 
nis  causa  ab  bomine  ignorarelur,  eidem  tamen  ho- 
mitii  non  proplere:i  dubitandum,  quin  omnia  recte 
fierent  (Melro  5) :  admirari  id  homo  potest,  ut  vulgus 
roiratur  eflTecta  coelestia.  Deinde  liae  (Prosa  6)  vices 
non  minus  providentia;  divin£sunl,qunm  fati;  quare 
ut  (  Metro%)  caetera  in  quodam  circuilu  ver^anlur: 
sic  (  Proia  7)  Tortuna,  eliam  adversa,  utpole  quae  a 
Deo  oritur,  ad  Deum  referenda,  ui  (Meiro  7)  homo 
tion  nisi  post  siisceptos  labores  fruatur  optatis. 

LiB.  V.  — III.  Quod  (Prom  1)  omnia  provideiui,  tn- 
quii  Boetius^  niliil  possit  esse  inopinatum,  nullus,  Deo 


tro  2)  Deus,  cujns  est  omnia  cernere,  novit  m.odum, 
quo  bumana  libertas  cum  divina  providentia  possit 
conciliari. 

V.  (Pro$a  3)  Qiiomodo,  qucerit  Boeliui^  providentia 
divina,  utpote  certissima,  concilinri  poterit  cum  hu- 
mana  libertate,  quippe  qu£  esl  expers  necessitaiis? 
(Metro  5)  an  quia  ut  in  cxieris,  sic  \\\  hoc  meua  hu- 
mana  nec  omnia  nescit,  nec  omnia  novit,  ut  a  notis 
progredi  nilaiur  ad  ignuti  ? 

Hxc  (Pro$a  4)  concord  a,  Philotophia  refert^  id- 
circo  videtur  difficiiis  ,  quia  divina  prsnotio  buma- 
nani  infinite  superans,  mente  humana  non  capitur. 
Sic,  quidquid  Stoici  (Metro  4)  puient,  plures  sunt  in 
eodem  homine  cognoscendi  modi,  quorum  alii  alioA 
ita  transcendunt,  ut  quod  intelligere  possumuc,  illud 


roundum  regenle,  in  mundo  erit  casus :  quidquid  in  g  non  propterea  possimus  imaginari.  Sicut  {Pro$a  5) 


contrarium  doceat  experentia. 

Nullus,  reponii  Philosophic(lbid.)^  erit  casus  Deo: 
sed  casus  erit  homihibus  :  sicut  duse  (Metro  1)  nnves 
constanti  duoniin  fluminuin  cursu  abreplae,  suo  quae- 
libel  casii  sibi  invicem  occurrere  possunt. 

IV.  Posita  (Piosa%)  divina  providentia,  in$tal 
Boetitu,  non  stabii  hiimnna  libertns,  cujus  lamen 
nnusquisque  bonio  conscius  est. 

Ui  sua  (/6td.)cnilibet  nienli  siat  iibcrtas,  respondet 
PhHosophia^  sic  sua  humanre  stnbit:  saltemqtie  (iff * 


ergo  ex  imbeciilitaie  nostrae  imaginationis  non  debet 
negari  nostra  intelligeniia,  sic  ex  imbecillitatc  inieili- 
gentise  humanac,  divina  fuiurorum  liberorum  prjeno- 
tio  neganda  non  esi.  Non,  inquaro,  propterea  negari 
debet  iiitcHigentia  humana,  quae  idcirco  data  videtar 
homini,  (Metro  5)  prae  caeieris  aniinantibus,  hicutad 
coe&i  conspecium  excitetur.  (Pros/i  6)Deu6ig  lur  utpote 
aeierniis,  fuiurn  libera,  ceu  pracseniia,  illxsa  hominis 
libertale,  novii. 


CENSURA  LIBRORUM  BOETJI 

DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHIvE. 


Suos  hi  libri  habuerunt  adversarios,  quorum  alii 
adiuncta  esse ,  alii  oinissa  hocin  opere  quaedam  con- 
queruDtur.  Ulrisque  responderc  jam  conabimur. 

I. 

Henricus  Glareanus ,  cui  nonnulli  astipulaiitur, 
ciistimal,  Prtefatione  in  opera  Boetii,  solutain  hujus 
o|)eris  oralionem ,  quod  haec  barbarior  sit ,  a  Boeiio 
non  fnisse  scriplani  :  ex  quo  non  solum  dubitat,  sed 
iiificiatur,  quidquam  hujus  operis  germanum  esse 
Boetii  fetum. 

Ad  quod  respondeo,  primum  solutam  striclaroque 
hujus  operis  orationem  ejusdem  esse  auctoris ;  deinde 
auctorem  hunc  esse  Boetium ;  postremo  Boetium  non 
absre  gemino  philosophici  oratoris,  et  poetx  officio 
functum,  roodo  barbare,  roodo  Latine  locutum 
fuisse. 

Primism  quidem  stricta  solutaque  Consolaiionis 
philosophicae  oratio  cjusdem  auctoris  est  :  quando- 
quidem  ,  dempia  alterutra  hac  oiatione ,  nullus  est 
superstitis  nexus  :  vide  enim  (ne  plura  hic  describa- 
rous)  quoroodo  sine  prosa  primi  carroinis  ultimus 
bic  versus, 

Qni  cecldit,  siabili  non  erat  illo  gradu 

cobxreat  cum  boc  secundi  carminis  primo  versu, 

Heu  quam  prsecipiti  mersa  profundo 
Mens  hebet! 

Vide  etiam  quantum  disjunganlur  sine  versibus  in- 
terjectis  poslrema  primse ,  et  prima  8ecund<e  pro$<B 
haec  verba  :  Philosophia  hi$  v€r$ibfi$  de  no$tr(s  menli$ 


C  perturbatwne  conquesta  est  :  $ed  medicinm^  inquii^ 
tempus  est ,  non  queretce^  elc. 

Deinde  aiictor  ille  est  Boetius  :  cnm  omnes  scri- 
p^ores,  quoriim  sujira  menlionem  fecimuf:,  quinqao 
libros  Consolationis  philosophiae  inler  gerroana  Boe- 
tii  opera  recenseant  :  nullo  eniro  alio  argomen- 
to  convinceris,  i£neida  legitimum  esse  Yirgilii 
opus. 

Poslremo  non  abs  re  Boelius  in  toio  hoc  opere 
barbara  verba  miscuil  Latinis.  Voluit  quippe  phild- 
sopbici  oratoris  officio  functus ,  verbis  ad  sensum 
▼ulgi  tunc  barbari  accommodatis  uti ,  ul  philosophi- 
ca  ejus  cogiiatio  raciliusauditorum  anirois  coropre- 
heiideretur :  in  philosophia  eniro ,  quod  optlme  notat 
TuIIius ,  re$  spectantur^  non  verba  penduntur.  VoluiC 
D  vero  poe!aB  personam  sustinens  lingu.i,  ut  aiuntt 
deoruin  loqui :  non  soluro  ut  eorumdem  audilomm 
animi  gravioribus  senteriiiis  lassati  recreareniur : 
hanc  etenim  ob  causam  idem  Boeiius,  Platonem 
pluresque  alios  veteres  imitatus,  suos  libros  in  dispu- 
tatione  et  dialogo  scripsit :  verum  etiam  ut  Latinita- 
tt'm  rudiori  suo  saeculo  jam  senesceniem  et  ad  inie- 
ritum  properantem  veluii  e  faucibus  moriis  eriperct; 
ut  cum  barbaros  armis  ab  Italia  proliib  rc  consui 
nonposset,  barbariem  ab  Europa  suis  saltemversi- 
bus  doctor  ejicere  conaretur.  Propterea  in  aliis  ejus 
operibus  cum  philosophicis ,  tum  eiiam  thcologicis 
praedicta  barbaiies  aliquando  occurrit  :  ai  ejusdem 
versus  lersi  sunt,  eleganies  et  prope  divini  *  ui  fa- 
tetnr  ipse  Glareanus. 


579 


II. 


\N.  MANL.  SGV.  BOETII.  580 

A  fpernis  ideo  sagiUarioi  et  funditores?  In  domo  exlruen* 


Peirus  Bertius,  cui  ctiam  video  plures  asseniiri , 
arbilraiur,  Pfasfatione  in  ho$  Boetii  libros ,  Roelium 
tntum  lioc  Consohtionis  philosopliicx  opus,  prout 
ifisiiluerat,  non  absolvisse,  eide:nque  fuisse  propo- 
situm  ex  doctrina  quoque  Christiana,  eu  superiori- 
bns  addere,  quibus  ad  consideralioiiem  xternaQ  vitx 
animus  humanus  attoHi  possit  :  tum  quia  Non  e$t  ve- 
risimile^  inquit ,  partem  illam  a  Chrisliano  homine 
mortem  ob  oculo$  habente  fui$$e  prceteritam  eumque^ 
qui  de  sancta  Trinitate  in  carcere  scripsit^  consolatio' 
nem  in  adver$i$  non  peiii$se  ex  di$ciplina  Christi  et 
doetrina  rerum  credendarum  ac  sperandarum  Libris 
sacri$  explicata,  Tum  etiani  quia  idem  Boeiius  pas» 
sim  promi$ii,  inceepit,  fe$tinavit  ab$olvere  majora^ 
viamque  qua  mens  in  patriom  evehatur,  aperire, 

At  tanta  quidem  fuit  Boctii  pietas,  ul  nemini  du- 
biom  esse  possit ,  quin  vir  illc  sanctissimus,  sicut  in 
prosperis,  sic  in  adversis  Cliristum  cogitaverit.  Sed 
qulcunque  animo  comiilexiis  rucrileam,  quam  pro- 
posuimus ,  hujus  operis  ideain,  liic  corte  opns  hoc 
absolutum  esse  raiebiiur  :  huc  eniin  deducium  est , 
quo  lumen  nalurale  sive  philosopbia,  qua*,  ut  cum 
Tertulliano  loquar,  mens  est  naturaliter  Chrisliana^ 
poterat  lendere.  ProiJierea  quamvis  in  tolo  opere 
inultiplex  sese  obtulerit  sacri  textus  citandi  occasio, 
id  non  fecit  Boctius  nisi  semel,  usus  his  sapientiae 
▼erbis  :  Disponit  omnia  suaviter. 

Potuissct  ergo  Boetius  de  sua  Consolatione  phiio* 
sophica  locutus  dicere,  qiiod  Justus  Lipsius  postmo- 


da  archiiecti  moximam  laudem  et  u$um  :  lolUsne  ope" 
ra$  igitur  et  admini$tro$?  Idem  hic  cen$e.  DivinceiUoe 
Litierceveri  roboris^  veroe  virtutis  et  con.stanti(e  soliUis 
e([ectrice$ :  nec  lamen  humanam  pror$u$  $apientiam 
$perne.  Eam  dico^  qu(e  non  se  effert^  sed  $ervit  placide 
et  ancillwnr.  Lapide$,  ccementa^  calcem  ex  veteri  et  aiu 
lap$o  tedificio  illo  philo$ophix  comporiamus  :  ne  invide 
lucellum  hoc  architecto^  et  patiare  materiam  hanc  sub» 
sterni  $aUem  in  fundamentis.  At  enim  sacra  illa  melio- 
ra,  nec  verbi$  ab$tinendum  fuit  ?  Meliora  fateor  :  sed 
adde  eiiam  graviora.  Lacerto$  meo$  expendo  et  artus 
arte$que  Ubro  :  cur  onu$  mihi  imponi  paiiary  cui  non 
$im  ferendo  ?  Theologi^^  id  est  maynis  aUi$que  viri$  {ct 
eximio$  multo$  hcec  a:ta$  tulit)  mtigna  iita  et  aUarelin» 
B  quo :  mea  cymba  leget  littu$.  Puilosoplium  ego  agam^ 
sed  Ckristianum. 

Quidquid  vero  Lipsius  inlenderit,  noster  Boetius 
hac  sua  philosopbise  Consulatione,  suis  iiou  ^oluni , 
sed  alienis  etiain  caetcrorum  liumiiium  morbis,  per- 
lurbationibus  iiimirum,  apia  quxril  remedia.  Quoi 
autem  duci  putuissent  argumenia  ex  sacra  doctrtua, 
ct  exemplis  cum  Christi,  tum  sanctorum  Patrum  , 
hxc  Christiani^  quidem,  aut  forte  etiam  Judxis,  ne- 
quaquam  vero  paganis  prodesse  potuissent  :  cum 
philosophica,  quibus  utilur,  argumenla  utpote  naiu- 
rali  liimine  omnibushominibus  insiio  fundata,  omni« 
bus  omnino  hominibus  ad  curandos  perturbationum 
morbos  mnsimo  usui  esse  possini. 
Neminem  porro  roovere  debel,  quod  Boetiuspoj- 


duin  de  sua  Constantia  dixil.  Si  mihi^  inquit,  Theolo-  ^  $im  promi$erit^  incceperU^  fe$tinaverU  absolvere  niajora: 


gum  agere  propositum,  aberravi;  si  philosophum,  cur 
culpant  ?  Haurimus  enim  e  lacunis,  inquiunt^  quce  ticet 
e  puri$$imo  divinarum  Litterarum  fonte.  Hucne  me  vo* 
cant  ?  At  ego  ex  animo  te$tor  et  re$pondeo  non  allam 
me  viam  $aluti$  no^se^  quam  hanc^  quce  per  unum 
illum  ct  directum  limitem  ducat :  ad  quem  tamen  per- 
currendum  humana$  etiam  litteras  laxamenti  aliquid 
afferre  cen$eam ,  imo  adjumenti.  Augustini  con$ilium 
e$se  $cio  -quas  a  phUo$ophi$  $cripta  $unt,  coUigere,  c  et 
in  usum  no$trum  vindicare^  po$$e$$oribu$  iUi$  inju$li$ 
erepta. » Hoc  sequi  volui^  et  peccavi,  P'ecca$$em^  faleor^ 
*i  purum  hunc  et  my$ticum  reUgioni$  no$trce  tiquorem 
corrupissem  veteri  aliqua  et  olenti  fosce.  At  contra  insti- 
It ;  et  sordentem  per  se  parumque  mundam  doctrinam 


ciim  enim  prxdiciuni  lumen  naturale  nibil  aliud  sil 
quam  notio  menti  humanae  divinitus  Impressa ,  sive 
cogitatii),  qua  Dcus,  utpote  magister  non  minus 
quam  priucipium  et  finis  humanae  mentis,  camdem 
mentem  docet  viam  snlutis  aeternse;  cumque  i|sa 
ejusdem  me.tis  atientio,  qusedam  sit  interrogalio 
sive  precatio,  qua  ipsa  mens  Dei  discipula  majorem 
eruditionem  pnscit  rogaique  suum  praBcepioreni 
Deum,  magis  illusirare  paratissimum ;  prop  erea 
aucta  nostra  ad  hauc  primam  veritatem  ailentione, 
prsedictum  lumen  ita  crescere.pote8t,  ut  viam  qua 
mens  in  patriam  revehatur,  aliquo  modo  possit  ape- 
rlre:  quanquam,nt  religlo  fhristiana  docrt,  hanc 
viam  feliciter  obire  non  possimus,  nisi  roons  ranie. 


depurgare  atque  illustrare  aggre$$u$  $um  novo  isto  so-  *^  prxeiin*e  et  adjuvanie  Cbristo,   qui  est  via  veritas, 
te.  Cui  bono  autem  id  non  bonum  sit?  In  pugna,  equi-      et  vita. 
tum  aui  siatarii  militis  prcecipuam  operam  e$$e  scimus  : 


A.  n.  SEV.  BOETII 

DE  GONSOLATIONE  PHILOSOPHIJE 

LIBER  PRIMUS. 


1  METRUM  *  PRIMUM. 
AacoMBNTCM.  —  Boetius  oburvaio  discrimine,  i^  inter 

*  Qiiod  vocatur e/^^lacHm.  Est  autcm  elegia  carmen      coDStans  ex  duplici  genere  versuum  altern:  rum,  quo 


priores  et  pra!sente$  $uo$  ver$us ;  ^^  inter  prosperam 
et  adversam  suam  fortunam ;  5*  inter  florentem  et 


m 


DE  CONSOLATIONE  PIIILOSOPHIi«:  Llfi.  L  S8t 

Ecco  mihi  lacerac  dictanl  scribenda  Camtn», 

3  Et  veris  elegi  flelibos  ora  rignnt. 
llas  saltein  nullus  potuil  pervincere  lerror, 

Ne  nostrum  comiles  prosequerentur  iier. 


caducam  suam  astatem ;  i*  inter  accesium  el  reet'  A 
tum  $uos  moriis ;  ex  ineonstanl>a  sui$  aniicis  probat 
tton  fuisse  felicem  rerum  suarum  statum. 

2  Carmin.t  qui  quondam  sludio  norente  perpgi.       ^ 

Flebilis,  beu!  moeslos  cogor  inire  modos. 

LNTERPRETATIO. 

Ego,  oui  otim  perfeci  poemata,  dum  studia  mea  /lo-      stes.  En  Muscs  lacerafas  suggerunt  nif/it,  qhcb  oportet 
rerent,  Hiu  ipse  afftictus  compellor  aggredi  versus  tri^      scribere ;  versusque  flebites  aspergunt  vultum  miuiii 

NOT.E. 

Inceris  similes  viderentur  :  antiquus  eniin  erat  arfli- 


nim  prior  hexameter  beroicus,sexto  loco  spondeum, 
quinto  dnciylum,  quatunr  reliquis  indiscriminalim 
spondeum  vel  daciylum  habet ;  posterior  reniaineier 
clegiacns  quinlo  quartoque  loco  anap«TSlos;  terlio 
spoiidenm ;  duobus  primis  promiscne  spundeum  aul 
dactylum  obtinet. 

1.  Ccrmina,]  Carmen  a  canendo  dictum,  ot  sicut» 
auctore  Vossio,  a  genimen  esi  germen ;  sic  a  canimen 
sit  carmen,  n  \n  r  converso ,  quemadmodum  in  plu-  g 
ribus  aliis.  Hinc  carmen  est  stricta  oratio^  ex  pluri- 
bus  versibus  composita,  quam  poet»  canere  dicuntur : 
sicut  Virgilius  i£neida  incipiens  ait,  Arma  virumque 
eano :  c;nrmen  enim  vocalur  longiiis  quoddam  vatis 
opus  :  ut  epigramina  ;  sic  Catulli  epigranimata  inscri- 
bnntur  carmma ;  ut  ode ;  sic  odsc  Horatii  appeltantur 
carminum  libri :  ni  auodlibet  poema  ;  sic  liber  primus 
Lucreiii  ab  eodem  dicilur  carmen,  I.  vi  : 

Coinniemoraie  quod  in  primo  quoque  carmine  claret. 

At  uniciis  versus  non  solet  appellari  carmen  :  nisi 
forie  h  c,  senieniia  inclusa  ,  poemaii  non  impar  vi- 
deatur  :  sicut  Virgilius,  iii  i£n.,  v.  287,  canit : 


Posiibus  adversis  figo  et  rem  carmlne  signo  : 
i£ueas  brec  de  Danais  victoribus  anua. 

S.  Modos.  ]  Versus.  Modus  enim  generatim  est  me- 
diocritas ,  quam  ultra  ciira(|ue  noii  est  reciuni  : 
qiiemadmodum  docet  Horalius,  lib.  i  serm.,  sat.  1: 

Kst  modus  in  rebus  :  suntcerli  denique  fines 
Ouos  ulira  cilraque  nequil  consistere  reclura. 

Hinc  moderatus  idem  quod  temperatus ;  modestus, 
quasi  modum  servans  ;  cotnmodum ,  quasi  cum  modo, 
Si  autem  alicubi,  maxime  in  sensu,  mediocritas  ser- 
▼anda,  pneserlim  vero  in  eo  qui  (it  auribus,  qiiarum 
judiciuin,  auciore  Tuliio,  esi  superbissimum  :  ex  quo 
(ii,  nt  musica  et  poesis,  quse  in  boc  saliem  cognaiae 
dicuntur,  qiiod  eodeni  audiiu  percipianiur,  io  qui- 
busdam  modis  versentur  :  Jn  Musiris^  inquit  Tull  iis 
I  de  Or.,  itfmert,  et  voces,  ei  tiiodt ;  Horatius  vero 
carm.  I.  ii,  od.  i,  v.  ult.  :  Quero!  modos  teviore  pU" 
ctro  ;  od.  42 ,  V.  4  :  Aptari  citharce  modis  ;  I.  iii,  od. 
5,  ▼.  ull.  :  Magna  modis  lennare  parvis;  od.  9,  v.  10  : 
Dulces  docta  modos  et  citliarce  sciens :  et  de  Arte  poet. 

Accessit  numerisque  modisque  licentia  major. 

Propterea  qui  versus  componit,  hic  Virgilio,  Ovi- 
dio,  iioratio,  et  cxteris  dicitur  modutairi ;  sicut  Cice- 
roni  II  de  Nat.,  Tibi<B  dicuniur  modulate  canentes  et 
[idiculiB  numerose  sonantes. 

Sicut  autem  carmen  non  dicitur,  nisi  de  integro 
quodam  poeinate,  ita  modus  non  videlur  dici  nisi  de 
versibus,  hujiis  operis  partibus  :  unde  Doetius,  qui 
verba  bxc  inter  se  opposuerat  in  duobus  his  primis 
▼ersibus  :  peregiy  el  cogor  inire;  studio  ftorente,  et 
ftebitis,  ocvTiBtTa  coiitinuans  nunc  opponit  eliam  car- 
mina  el  modos  moeslos  ;  sicque  lecioiein  docet,  qua- 
Hs  erat  aniicius ,  quanlumque  mutatus  a  Boetio  sive 
seipso  florenie. 

5.  Camente.]  Musoe,  qtiae  dicunlur  Camence,  non  a 
ranlu  amceno,  ut  qnidam  aiiini,  sed  iion  secus  ac 
carinen,  a  canendo,  ita  ut  prius  dicerenliir  Carmenas : 
quod  nimirum,  Musis  veluii  iuspiraiitibus,  li^mt  car- 
mina  sive  canlus;  aut  quod,  inquit  Feslus,  canant 
Musx  aniiqiioruin  laudes :  qiiamobreni  scribeiidum 
Camenoe;  non  Canmnoi,  lla*autein  Musx  nunc  perbi- 
beiitur  tacerce^  qiiod  sortis  Boetianx  parlicipes,  ilio 
florente  florere,  codemque  affliclo  affligi,  pannosae  et 


ctoruin  mos,  vesies  scindere  :  nnde  lib.  Job.  cap.  i, 
V.  20,  Tunc  surrexit  Job  et  scidit  vestimenta  sua  ;  et 
hh,  I  Reg.,  cap.  iv,  v.  12,  Vir  de  Benjamin  ex  aeie 
venii  in  Silo  in  die  ilta,  scissa  veste  et  conspersus  pu/- 
vere  caput.  Ipse  Virgil.  i£n.  xii,  v.  609  : 

Demllluot  meiites  :  ii  scissa  veste  Latinus, 
Conjugis  attooitus  falis  urbisque  ruina. 

Hae  landem  Musae  dictare  dicuntur  Bdetio  sm- 
benda ;  quod  poela;  fingant,  nihil  a  se  ^ive  ore  sivo 
scriptura  emitti,  nisi  quod  sibi  fueril,  inspirantibus 
Musis  ,  cognilum  :  quare  hi  inagnum  qiioddam  car- 
ineii  non  solent  aggredi.  nisi  iisdem  Musis  invocatis  : 
sic  Homerus  tk  /3  :  Dicite  nunc,  inquil,  ititVi/,  Musa^^ 
quce  domos  coetestn  incolitis  :  vos  enim  Dece  estis,  et 
adestis,  et  omnia  novistis.  Nos  autem  famam  dunlaxai 
accepimus ;  neque  quidquam  scimus;  sic  Horatius, 
1. 1,  sat.  5,  Musa  vetim  memores;  sic  Virg.  i£n.  yii. 
V.  641  ; 

Pandiie  nunc  Hciicona,  de»,  canlusque  movete... 
'  £l  meminislis  enim,  divae,  ei  uiemorare  potestis  : 
Ad  ncs  vix  uuiiis  fumae perlabiiur  aura. 

4.  Etegi.  ]  Versus  ftebites  sive  miserabiles  :  elegus 
enim,  unde  elegia,  est  carmen  versuum  liexametro- 
rutn  pentamelronimque  aiternis  dispositorum  ad  tri- 
stitiam  prseserlim  significandain :  binc  Horatius,  I.  do 
Arte  poet. : 

p         Versibus  impariter  junclis  querimonia  prlmum ; 

^         Po>t  eiiam  iuclusa  esl  voli  seutentia  coropos : 
Quis  tamen  exiguos  elegos  emiserit  auclor 
(•rammatici  certaot  et  adtiuc  sub  judice  lis  est. 

Idem  carm.  1. 1,  od.  53  : 

Albi  ne  doleas  plus  nimio  memor 
Imiiiiiis  GlYcerae,  neu  miserabiles 
Decantes  elegos. 

Unde  Ovidius  I.  ii  Fast.,  in  initio  : 

Nonc  primum  velis  elegi  majoribus  ilis  : 
Kxjguuin,  memiiii,  uuper  eraiis  opus. 

Scilicel  versus  illi  idcirco  vocantur  elegi,  quod 
iidem  in  funeribus  prxsertiiii  adhibirentur  :  tXsyof 
enim  fletus  diciiur  derro  tov  l  s  ^iyccv,  quae  flentium 
vox  est  apud  Arisiopbanem  :  quamobrem  Ovidius  iii 
de  Arte,  eleg.  i,  aii, 

Flebilis  iodlgnos  elegeia  solve  caplllos  : 
Heu  nimis  ex  vero  nunc  libi  nomen  inest. 

Quemadmodum  fletus  elegorum  nunc  a  Boetio  vo- 
l^  caniur  t;ert;  quod  nimirum  ex  trisiitia,  quae  solita  esc 
elegoruin  materia,  oriantur,  hisque  etegi  dicuntur  om 
rigare,  sicut  a  Virgilio  vi  .^neid.,  v.  t)99  : 

Sic  memorans,  largo  flelu  simul  ora  rigahat. 

5.  Has  saltem.]  Musas  :  nam  cx  omnibus  bonis, 
quibus  homo  affici  potest,  quaeque  sunt  vel  exteriora* 
ut  divitise,  honor,  ainici,  liberi  et  parentes;  vel  in- 
teriora,  sive  corporis,  ut  robur,  pulchriludo  et  sani- 
tas;  sive  mentis,  ut  scientia,  ei  virtus;  sola  mentis 
bona  hosiiuin  incursibus  non  sunt  obnoxia  :  quarc 
Ovid   111  TrisL,  el.  7  : 

Nempe  dat  et  quodcunque  libet  forluna  rapitque, 

Irus  et  est  subito,  qui  modo  Cropsus  erat. 
Siogula  quid  referam  ?  nil  noomorule  teoemus, 

Pecioris  exceptis  iogeoiique  bonis. 
En  ego  cum  pairia  caream,  vobisque  domoqoe 

Haptaque  sinl,  adimi  qu%  po;uere  mibi : 
Ingeiiio  laiiien  ips '  meo  comitorque  fruorque  : 

Cesar  in  boc  potuil  jurls  babere  nibil. 


585  AN.  MANL.  SEV.  BOETII 

4  Gl(»ria  fflicis  oliin  viiiilisquc  juveiilce,  A  10      El  dolor  scialem  jussil  iiiessc  suam. 
Solaiilur  moBSii  nunc  mea  faia  senis. 

5  Venit  enim  properala  malis  inopina  sencclu^, 


SR4 


liitempesiivi  funduniur  verlice  cani, 
Et  iremit  effeto  corpore  laxa  culis. 
INTERPRETATIO. 


hrrymi»  sinceris,  Nullnx  metua  polnit  adducere  has 
snltem  Musns,  ul  non  comiiarenlur  meam  viam.  Enedem 
Musnc,  qii3R  fuerunt  gloria  mcje  jnven'a!  quondam  [or- 
tunatas  et  vivid(e^  consolantur  nunc  adversam  fortunam 
tenis  iristis.  Nam  senectus  festinata  cerumnis  accessit 
mibi  improvisa,  et  nuxror  effecitf  ut  wtas  sua  esset  in 

NOTiE. 

IJ  expcrUis  est  Boelius,  qui  pgente  Theodorico, 
non  solum  opes,  dignitales,  bonamque  valetudineni 
amifit,  sed  a  suis  eiiam  desertiis  ainicis,  quippe  qiii 
lerrore  imperttoris,qui  Romam  quoque  non  dubitavit 
cvcrtiTC,  victi  fugeruiit :  qiiamobrem  Boetius  solis 
animi  bonis  in  suo  exsilio  comitaius  est,  scieniia 
videlicet  et  virtute ;  sed  cum  de  sua  virtiiie  aperte  B 
loi|ui  non  ila  deceret  virum  modestissimum,  nomi- 
natis  Musis.  scienii»  saltem  comitis  meminii.  Sic 
Ovid.  IV  Trist.,  el.  1  : 

Me  (juoque  Miisa  levat,  Ponti  loca  jiissa  petentem : 

Sola  comes  noslr:e  perstilit  illa  fu^sp. 
Sola  nec  insidias  inter  nec  militis  ensem, 
Nec  mare  nec  ventos,  barbariamqne  tiinet. 

N  n  omitiam  quod  gramroatici  docent,  saltem  naium 
esse  a  capiivis,  qui  nihil  aliud  prxter  salutem  a  victore 
petuni. 

7.  Gloria.]  Monos,  bnna  fama  el  gloria  ita  inter  se 
ilfleruiit,  ut  honos  quoddam  si»  genuf$,  ciii  sultjicin- 
tur  priinum  quidem  bona  fama ;  deinde  cloria  :  qu:ir<; 
si<'Ut  honos,  sic  gloria  generatim  est  liona  virtutis 
!«lienx  existiniatio ,  signo  aliquo  manifestata  :  sed 
honos  potest  esse  unius ;  bona  fama,  non  nisi  mulii- 
tudinis;  et  gloria,  otiam  optimalum  bene  de  te  exi- 
sliinantium  :  hinc,  aiictore  Scaligero,  glorii  dicitur 


me,  Canities  pra:matnra  soargitur  per  meum  caput^  et 
mea  pellis^  confeciis  membri&^  rugosa  contremiscit.  Illa 
mors  hominum  est  fortunata,  qucs  non  sese  immittit  flo^ 
rentibus  lemporibns ,  et  adest ,  nfflictis  frequenter  rm- 
plorati.  Heu  quantum  inexorabilis  mors  recedit  ab 
nominibus  calamitosis^  et  qiiantuin  crudelis  recusat 


Indocili  numero  cum  grave  mo'.lit  opiis. 
Caniat  et  inniteos  limos.^e  pronus  arena;, 

Adverso  tardam  qui  vehit  amne  raiem. 
Quique  refert  pariler  leiitos  ad  pectora  remos, 

In  numerum  piilsa  brachia  versat  aqua. 
Fessus  ut  incut)uit  bacu<o  saxoque  resedit 

Pastor,  arundineo  cannine  mulcet  oves. 
Canlantis  pariter,  pariler  data  ponsa  trahentis 

Fallitur  ancillae  decipiturque  labor. 
Fertur  et  abducla  Lyrneside  tristis  Acbiiles 

^monia  curas  attenuasse  iyra. 
Cum  traheret  silvas  Orpheus  ei  dura  canendo 

Saxa  bis  amissa  conjuge  iikb^ius  erat. 

Sic  ergo  Musa  levat  Boetium  :  Verum  tria  hic  SU' 
persunt  observanda.  Primum  qnidem  observaiida  vis 
cesur.ne  in  his  verbis,  felicis  olim  :  cassiira  enini,  quai 
nihil  aliiid  est  iii  versu,  quam  residua  prioris  scan^ 
sionis  s)llaba,  qua  posierior  scansio  Incipitur,  sylla- 
bam  alias  brevem  producere  poiest;  quod  nimiruni, 
veliiti  injlium  seqiientis  vocabu!i ,  lia  elevari  debet 
proniiniiando,  ut  reliqiias  ejusdem  vocabuli  syllabas 
susiinere  possit :  exempla  sunt  cuique  obvia  :  Virg. 
Mu,  IV,  V.  6i  : 

Pectoribus  inhians  spirantia  consulit  exta. 

Dcinde  observandum  di^crimen,  quod  nonnulli  po- 


nunt  iniar  juventus^  juventai,  et  juventa  :  Mvn  juven- 


,       .  '  .  w  -     w  ,  lllllli   llinci     f»vcri*«>»,    fMV«^ri»w<,    %m,   lutr^riiu  .     ilifllll    lUVZU- 

qiiasi  jf/osw  ;  quomodo  ara,  larcs.  arena,  quasi  «a       /„,,  i„quiiini,  tfstmuliiiudojuvenum.itti.«iffl«esldea. 
laus,  a^ena:  fl/o«a  ^aiitem  oritur  ex  vW(r«.  id  est  C  ^^  .y,,^;,^^  j,.,as  :  sed  h;tc  non  constani :  nam  Sallu- 


lingiia,  qiiod  gloria  sit  fama  ingcns  de  aliciijus  vir»ute 
ac  meritis.  Ilinc  de  sc  Knnius, 

Volilo  vivu*  ]>cr  ora  viriim. 
Qiiod  imitalur  Virgil.  ^flneid.  xii,  v.  25.*» : 
Succedel  fama,  vivusque  per  ora  feretur. 

Fama  auiem  non  alia  de  caiisa  habetur  ingens,  nisi 
ouod  haec  per  mcntes  et  pcr  ora  quoqiic  opiimatnm 
vagatur  :  huc  respiciciis  Tuilius  pro  .Mar.  :  Cluria^ 
inquit,  est  itlustr.s  et  pervagata  multorum  et  magno- 
rum  vel  t/i  suos  ehes,  vel  in  patrinm,  vel  in  omne  genus 
hominum  fama  mertiorum.  At  quceriiur  hic  scientixno, 
an  virtiitis  fuerit  ingens  illa  iJoetii  fauia?  qui  pro 
▼irtute  Roetii  sentiunt ,  hi  legendum  pulant  lolatur, 
f|u<Ki  syniaxis  alioqui  iion  starct :  quasi  licctius  lau- 
dator  temporis  acii  se  puero,  dixent  se  sei^cin  ea 
consolatione  sustentari,  quod  per  juvcntam,  et  vir- 
tuie  ot  gloria  virtutis  pra?mio,  aiTectus  fucril.  Mos 
nutem,  pru  scieiitia  pugnanles  arbitramur  gloriam 


juventa 

stius  juvontutem  vocavit  xtaiem«  Poslremo  obser- 
vaniia  a'tas  Boetii,  qui  quiimvis  hic  seipsum  dicat 
senem,  tum  tamen,  cum  lia^c  scriberet,  ncuidum  aiti- 
gerat  quinquagesimum  seCaiis  su.ne  annum  :  propterea 
addit  se  non  tain  annorura,  qiiam  aeruninarum  seiie 
senuisse  sic. 

9.  Venit....  senectus.]  Rntionem  aflert  Boetius  cur 
se  dixcrit  sencm.  Senectiis  quippe,  qux,  auciore 
Tullio.  deHniri  potest  occasus  vilas ,  ex  eo  coniingit 
quod  libris,  ex  qulbus  solidae  corporis  animati  partes 
constant,  reiardatis,  eaedem  partes  solidae  ad  lantam 
duritiem  perveniant,  ut  non  modo  non  crescani,  sed 
ncc  nutriri  possint.  Ilinc  cani  ies,  rugae  et  tremor 
oriuiitur.  Canities  quidem  a  senectute  oritur,  qu(»d 
succus  ex  quo  liunt  capilli,  minus  actus  corpusculo- 
rum  rotuiidorum  figuram  in«luit :  propierea  enim  al- 
bescunt  nix,  ova,  cnarta,  ipsuin  eiiam  atramentiim  iu 
spuinam  conversum  :  propterea  candescunt  iintea 


hanc  fuissc  Musarum,  de  quibiis  in  versu  ultiino  agi-  d  rori  soiique  exposita  :  binc  si  eadera  capillorum  ina 


tur :  unde  legendum  putamus,  sicut  in  omnibus  an- 
tiquis  codicibus  legitur  solantur  :  quasi  ab  codem 
Boetio  dicalur  :  Musa:  ob  quas  dum  juvenis  florerem, 
gloriam  consecutus  stim,  nunc  afflictum  senem  me  con- 
solantur.  E)t  ccrie  cum  mens  humana  pluribus  simul 
cogitationibus  vehenienter  affici  nequeat,  propterea 
dum  in  jucundam  cogitationem  sedulo  incumbit,  sas- 
piiis  tristi  cogiiatione,  veluti  hujus  immemor,  non 
videtur  affici  :  sic  qui  perfecto  scelere  conscientios 
stimulis  vexantur,  iidem  ludo,  colloquiis  autqualibct 
alia  exercitatione,  tanquam  consolatione  tristem  hanc 
cogitationem  permulcent  :  sic  pater  inopinata  filii 
dilectissimi  mortealfiictus,diligenti  venationis  labore 
tanquam  consolaiione  liKtum  ita  abstergit,  ut  hujus 
imnienior  videatLr.  Ovidius  iv  Trist.,  el.  1,  canit : 

Exsiil  eram,  i  .'quiesque  mi  i,  non  fama  petitaest : 

Mcns  intenta  suis  ne  foret  usque  malis. 
Hoc  est  cur  cantet  vinctus  quoquc  compede  fossor. 


tcria,  rccu(>erato  suo  pristino  moiu,  hanc  figurain 
mutct,  canities  exuitur  :  ut  in  iis  aliquando  contigit 
qui  valctudinis  vitfo  canuerant.  Rugae  etiain  a  sene- 
ctute  oriuntur:  quod  fibrds  cutis.  quae  antea  motudis- 
lendebiUur,  moratae  atia;  aliis  sic  incumbant,  ul  siil- 
cuin  mentiix,  vultum  arare  videantur.  Denique  senes 
tremere  solent,  propter  inopiam  spirituum  a  cerebro 
per  nervos  difTusorum. 

Duplex  autcm  est  senectus  ,  nempe  naturalis  et 
violenta :  prior  annorum,  posterior  aerumnarum  konga 
serie  accidit :  unde  Ovid.  1. 1  de  Poni..  el.  5  : 

Jam  mihi  deterior  canis  aspergitur  aetas. 

Jamque  meos  vultus  ruga  senilis  arat... 
Contitpor  facere  hoc  annos  :  sed  et  aliera  causa  est, 

Anxictasanimi  coniinuusque  labor... 
Me  quoque  debilitat  sei  ies  iramensa  laborum  : 

Ante  meum  tempus  cogor  et  csse  senex. 

Atqui  Boctius  non  de  annosa  sua  scnectaie  conqiie- 


585 


DC  CONSOLATIONE  PHlLOSOPIIIiC:  Llli.  I. 


5S6 


Pene  capiit  tristis  merserat  liora  meum. 
Niinc  qiii:)  rallacem  mutavit  niibila  viiliiim, 

Protnliil  iiigratas  impia  vita  moras. 
8  QMid  ine  rclicem  toties  jacUstis^amici  1 
Qiii  cecidit,  stabili  non  erat  ille  gradu. 


Q  Mors  liominum  relix,  qux  se  nec  diilcibus  iMiiiis  A 

Inserit,  ei  incBStis  soepe  vocaui  venit. 

15  7  Elieu!  qtiam  surda  miseros  averlitur  aure ,  iO 

Kt  flentes  oculos  claudere  sxva  negat ! 

Dum  lcvibus  malelida  boiiis  fortuna  faveret, 

INTERPRETATI9. 

obttrnere  orulot  lacrymantn  f  Cum  fortuna  ob  tiicon-  aspectum  mendacem  ,  anima  mea  improba  produek 

Eiantem  yratiam  temere  credita,  mihi  aspiraret^  uon  ineos  dies  injueundoi.  0  amici,  quare  dixiitii  tam 

multum  abfuit^  quin  diei  maita  terminaverit  meam  nepe,  me  esse  beatum  ?  qui  lapiui  eit,  itle  non  itabat 

riiam  :  jam  vero,  quoniam  fortuna  advena  convertit  vestigio  fvrmo 

NOTiE. 


riiur  :  si  quidem  haec^non  incipit  ante  annum  yits 
qniiiquagesimum,  quein  nonduin  aitigerat  BoetiiiA, 
quaiido  Tixc  scripsit ;  sed  de  aerumiiosa  solum  sua 
seiiectiite  hic  loqnitur,  quuin  idcirco  dicit,  T  prope-' 
ratam  malii ,  quod  aeruinn  i;  fuerint  illius  seiiectiitis 
cniis»;  ^  tnoftf>iam,quod  haec  anle  tempus  adfuerit; 
TT  cttatem  dotorii,  qiiod  ciim  aetas  senilis  dolorem  af- 
ferre  soleat,  dolor  Boeiio  attulerit  aeUitem  senileni  : 
liinccaRiiesBoetii  vocatur  intempeitiva,  quod  eisilio, 
carccre,  caeterisque  calamitatihiis  arciderit :  qiiem- 
admo  Inm  Scalignr,  Exercit.  512  iu  Cardan. ,  narrat 
quemdam  subito  mortis  lerrore  corrcpiuiii  uuius  iio- 
ctis  spatio  canuisse. 

Cum  porro  caiiiiies,  riigae  ei  tremor  sen^ctutis  non 
minos  xrumnoso*  qnam  aiinosac  sint  comiies,  propler- 
ea  honim  fit  meniio  versihus  11  et  li  qiiasi  fuerint 
effeti  corporii  effecja.  Neinpe  effeia  vocalur  priroum 
quidem  parens  quaecunque,  qii«  fetuin  edidit,  deinde 
inrens,  qu»  frcquenii  partu  lassata  parere  tandem 
desiii,  denique  res  quxvis,  quae  exhau^tis  viribus  ita 
languet,  nihil  ut  possit  producere.  SicYirgil.  iGtor., 
▼.81: 

Efleto<  ciDerem  iroinundum  jactare  per  agros. 

13.  MoTi  hominum  feiix.]  Cum  locutio  sitcogitationis 
iniorpres,  qualis  est  cogitatio,  talis  esse  debet  ho- 
minis  locutio  :  verc  einui  Chrislus  Matth.  xii,  54«  ait : 
£x  abundanlia  cordii  oi  ioquitur,  Sic  Dido,  iEneid.  iv, 
pM  diversis,  quibus  iii  il^iie.fm  afOcitur,  cogitaiioni- 
bus  diversa  loquitur,  ut  .liunc  inodo  a  diis,  modo  a 
ferisgenitum  dic>t : 

Credo  equidem,  aec  vana  fides,  geous  esse  deoruro... 
Mec  libi  diva  pareas,  geaeris  nec  Dardanus  auctor 
Perflde :  i^ed  durls  geiiult  le  caiitilms  horrens 
Caucasas,  Hyrcaasque .  dmorunl  ubera  ligres. 

GamigitiirUoetiusiionduiii  (onsuliicrii  Philosophiam, 
non  in'eliigeuiia  sed  prajuilicio  duclus  loquitur.  Niki, 
inquam,  loquitur  duc»^  intelligentia  :  diceret  enim  in 
prospera  forluna  ciim  Tullio  mortein  propier  incertos 
casiif  qiioiiilie  iinminere,  el  prupier  vita*  brevitatem 
iMiiiqttani  longe  abesse :  in  adver^a  veroeamdem  mor- 
lem  iiioras  cuiiipensare  acternitaie  melioris  vitae,  in 
qtiainiutroducit.AiidemBoctiiisio(|uilursuadenieprae- 
ju'Jicio,  voluptate  nimirum  et:i'gritudine,quibu8raeiis 
humaria  iu  prospera  adversaqiie  fofluna  afticitiir :  qui 
enim  voluptntc  afficitur,  huic  iiiors  illa  videttir  feliv, 
quas  se  dulcibui  annii  non  imerit :  qui  vero  ;i'griiudine 
»nimi  hiborat,  eidem  morx,  qunc  ioepe  vocata  venit,  ita 
felix  videtur,  ut  co  criidelior  sit,  quo  vehiti  surda, 
vilam  sinit  duci  loiigiorem.  Atque  inde  Boetius  colli- 
git,nequidem  his  legibiis  luortem  siiii  fuisse  felicem  : 
ciiin  mors  in  prospen  praeceps  voluerit,  in  adversa 
anieiii  fortuiia  larda  noluerii  vitam  auferre  :  quod 
5;ili$  manifestiini  erit  ol)servatis  (luibusdaui  quae  se- 
qiiuntur  vocabulis. 

15.  Surda  aure,]  Surdiis  dicitur  homo,  qui  aure 
iinpedita  non  aiidit :  quare  ciim  auris  in<<itis  pr.Tscr- 
lim  sordibiis  impcdiatur,  proptcrea  iurdus  sive,  ul 
veteres  loqiiehaiiiur,  iordus  videturdici  per  contra- 
clioiiein  quas>  sordidm.  Sed,  nomiue  liinc  ad  solaiii 
menlcm  iranslato,  ille  eiiatn  dicitiir  mente  surlus^ 
qiiiqu  dani  afieriii  coiilrario  impedtusorantein  non 
cxaiiilit:  uiidc  Siat.  ii^ilv.  : 


Odistique  chelyn  surdaqne  averteris  aure. 

Mors  autein  a  poetis  lingilar  veluii  quacdam  per- 
sona,  quae,  pro  diversis  suis  aflectihus,  invocaniefi 
possit  exaiulire,  vel  non  exaudire. 

16.  Claudere  oculos.]  Tanluin  est  oculorum  in  vita 
l^  horoihis  servanda  momentum,  ui  vila  in  motu,  roort 
"  jn  quiele  oculorum  versari  viilgo  dicatur  :  propterea 

is  renselur  vivere  qui  fruitiir,  inori  vero  qui  rarel 
luce,  qtia:  oculis  pcrcipitur.  Ilinc  ifineid.  iv,  vers.  450 : 

Tum  vero  lnfelix«  fatis  exlerrita  Dido 

Mortein  orut :  laedel  coeli  coovexa  tneri : 

Quo  magis  Inceptum  peragat  luceuique  relinquat... 

17.  Fortuna  male/ida,]  Cui  male  credatur  :  cum  entm 
fortuna  insana  sit,  caeca,  bruta,  globosique  saxi  iii«iar 
▼oliibilis,  sicut  perhibei>t  philosophi»  propterca  quos 
attollity  eosdem  statiiii  deprimit.  IJnde  Horaiio,  Carro. 
1. 1,  od.  35,  fortuna  est 

Praesens  vel  imo  tnllere  de  gradu 
Mortale  corpns,  vel  superbM 
Vertere  funeribiis  triumphos. 

18.  Hora  merurat  caput.]  Tempus  poetis  dicitur 
eausa  rerum:  unde;iliiid  prospemm  quod  favet,  aliad 
adversum  quod  nocei.  Hora  auieiii  qiiredum  est  tem- 
poris  pars,  quae  quod  fere  mergut  l^tiuiii»  idcireo 

G  voea tur  trtsii«. 

^.  /m;nii  vita,]  Impius  est,  qui  de  D<*o,  parenti- 
bos  aut  lis  qiii  parentum  vices  gerniit,  niale  mere- 
tur :  unde  lierba  quaedam,  qua>  qiiod  n:ita  parenies 
Mirculos  suffbcet,  tmpta  appellalur.  Yita  auiem,qmun 
ha  lenus  Boetius  instar  ciijusilaiii  paientis,  fovere 
stiiduerat,de  eodein  videtur  male  inereri  in  hoc,  quod 
recessum  suum  procrastliiaiis,  ejiisdem  Boetii  aenim- 
iias  prodiical.Sic  Quintilianiis  in  Procem.  I.  vi  lnstil., 
impiam  vocat  vivacitatem» 

21.  Amiei.]  Boeiius  alloquilur  siios  amicos,  utpoie 
qiii  cum  antea  Boetiuni  felicem  dixissent,  ipso  exilu 
iiuuc  sui  erroris  conviiici  possunt.  Scilicet  hominum 
animis  insita  est  felicitatis  et  iniseri:n  nolio  :  unde 
niiseriam  fugimus,  feiicitatem  prosequiniur  naturali- 
ter.  Cuui  autcm  ut  illa  nolio,  sic  hxc  propenslo  sit 
Dei  illuslranlis  rooventisque  mtiniis,  proplerea  utni- 
qiie  illa  coji^iiatio  ratione  sui  ita  recta  est  et  uuios- 
modi  in  omuibus  hominihus,  ut  non  nisi  propler  per- 
D  versam  hominis  roale  applicantis  voluntnteiu  iniqat 
sit  et  muitiplex.  Hinc,  pro  vario  pertiirbationum  im- 
petu,  alius  divites,  alius  potentes,  aiius  aliis  bonis 
crcatis  affectos  putat  esse  feliccs.  Sic  ergo  ex  amieis 
Boctii,  diiiii  hic  florerel,  nonnulli  ipsum  dixerant 
be.ituin,  qiiod  opibus  abuiidaret ;  cneteri,  quod  magi- 
slriiiim  gererei ;  sed  oniiies  iiiine  exitu  convincuntur, 
Boetiuin  iion  propterea  dici  debuisse  felicem  :  lapsus 
quippe  certuiu  csi  instabMitatis  argum(.*ntum,  et  mi- 
seri:i  praescns  probat  nuUam  fiiiss»^  praeieritam  feli- 
citaiem  :  si  quidem  cuni  iiietiis  amiileiid;e  prosperi- 
latis  qunedam  sii  miseria,  idcirro  nulla  honiinis  pro- 
sperita8haberipoleslfelicitas,nisi  hnc  fiiciilpHrticeps 
constanliac,  cujus  ille  sil  coQscius  :  jactata  aiiicm  illa 
l^elii  prosperitas  constans  non  fuil  :  qiiandoquideni 
ille  de  gradu  dejcctus  est  :  hincqiie  manirestnm  rst 
altquem  potu>8se  cndcri%  <|ii  d  idciu  ceciileril. 

11) 


1587 


9  imSA  PiitMA. 


Arguhentum.  —  DescribUur  Philosoplna^  qua\  fugatis 
poeticis  MusiSf  ad  Boetium  in  tectulo  jacentem  acce- 
dit,  magnam  menlis  ejus  peViUrbationem  deploralura. 

Ilscc  dum  lacilns  ineciim  ipsc  *  repiiiarcni,  qneri- 
moniamqueUcrymabiiem  ^  ^  slyli  onicio  (lesignarem, 
*  astiiissc  mihi  snpra  <*  verticeni  visa  cst  mutier  reve- 
rcmli  ailmodum  vnllus,  10  '  oculls  ardentibus,  et 
iiltra  ^  commnncm  liominnm  vnlenliam  pcr^pirac  - 


"  Hecogilarnn. 

^  Calami  ope  notarem, 

^  Caput  meuin. 

^  Communes  liominum  vires  videndi. 

«  /Xnliqua, 


AN.  MANL.  SEV.  BOETII  ?;88 

A  bus,  colore  vivido,  algiic  inexhansii  vigoris,  qiianivis 

ili  ^  xvi  plena  foret,  nt  nullo  modo  norstr^  credere- 

tnr  antatis.  ^  ^  Statura   discretionis  anibigu.x.  Nam 

nunc  qnidem  ad  communem  sese*  (5)  liomiiium  men- 

snram  R  coliibebat;  nunc  vero  pulsiire  coelum  sunimi 

verticis  cacumine  vidcbatiir  :  qitx  cuiii  capiit  altiui 

exinlisset,  ipsum  etiam  coelum  penelrabai,  resplcien- 

tiuinque  hominum  ^  rrustrabatiir  inluitum.  W  '  Ve- 

stcs  cranl  temiissimis  filis,  snbtili  artificiOy  ^  indis&o- 

I.NIi:til'i;KTATIO. 

f  Aliiludo  ejns  erat  variw  di/ferenlice, 
s  Cnnlinehalur, 
Fugiebat  aspectum. 


h 

i 


Jndiiidua, 


NOT/E. 


*  Styli  officio.]  Styliis  e>l  grapbium  qiio  vcteres  B  homines  in  errorem  inducioonsnevcnint;  qnod  dica 


iii  ccra  exarabant :  lioc  autein  veluti  calaino  se  nsum 
dicit  Rociius  ad  scribemlo-i  versus  pr.TdTtos,  qiios 
vocat  quirimofiiam  lacnjmabilem,  qiiod  sini  e!egi  : 
elrgi  eiiiin  .sunt  versiis  miserabiles. 

*  As  iiihse.]  Kst  hoc  in  niore  posilnm,  non  modo 
apnd  p  eias,  veriiin  etiam  apud  oraiorcs,  ui  qnod 
sensu  pcrcipi  non  pott-si,  id  objcca  qu.^idain  rc  sen- 
sili,  sibi  primum,  dcindc  nudiioribns  suis  cogitan- 
.  duin  proponant  :  nl  qii:c  verilas  piimuni  hic  laierc 
.  videtur,  ha'C  diflicuhale  iiiveni'*ndi  nmgis  arrdeai 
invenia.  Hiiic  familiareest  Syrisei  waximc  Pnla^stims, 
inqiiil  S.  Ilieroii.  in  cap.  xviii  Mallh.,  ad  omnnn  ser- 
monem  $uum  parabolas  jungere,  ut  quod  per  simplex 
pr(Bceptum  tcneri  ab  auditoribus  non  potest,  per  simili' 
tudinem  exemplaque  teneatur.  Hiiic  vulgata  npud  au- 
ciore.s  «i/m6o/a  qna5  vel  lebiis,  vel  vcriiis,  vel  picluris 
8ive  rernni  iniaginibns  fliint.  Qiia  de  re  doctius  nihil 
dici  potesl  qnaiii  qund  a  nobilissiino  [iuettis  conqut- 


tur  cotorc  vivido  et  inexhausii  vigoris^  inlelligilur  plii- 
losophia  esso  veri  ceriique  judi(!ii  nrocreatrix  ci  quasi 
paren^;  S(;d  qiiod,  quamvis  asvi  plena,  inexhaush  vi- 
goris  dicatur  esse,  iiilelli^titur  eadem  philo.sophia  ron- 
t  niiaia  meditatioiic  iia  lirniari ,  vires  nt  acqn  rat 
eiindo. 

Qucedam  hic  observare  poterit  graminaiicns  :  pri< 
mum  quidcm  hanc  verborum  construciioncm,  reve- 
rendi  vuitus,  oculis  ardentibus  :  quaiiivis  enim  Valla 
dicat  rarutu  csse  in  iuia  I<»cuiionc  ulrumque  huiic 
rasum  reperiri,  id  lanieu  viliosuoi  noii  v&i :  qiiando- 
quidem  tMinius  tostc  colein  Valla,  it.i  loquitur  :  et 
Ci«  ero  dicii  Leatulum  eximia  spe,  sumnife  virtutis  ado- 
Ificentem.  Vid.  Nov.  lltMli.  Deinde  iioine  i  hoc  Vfilen- 
ftam,  qiio  Boctius  utitiir  quoqi  e  I.  iii,  pros.  9.  ei  I. 
IV,  pros.  2,  noii  videri  ita  iisitaiuin  apiid  Laii/o^i. 
Idem  valet  quod  potentia  *p6iuri :  hinc  Ronian.i!  iirbis 
iiitcrpretationein  nonnulli  inierunt,  auclore  So:iiio, 


sllis  undiqoe  exomplis,  dicitur  in  opusculo(i«  Origine  p  c.  ^  :  Suni^  inqiiil,  qni  videri  velint  Romnf  vucabu'nm 
Homanensium,  qii"d,  si  placct,  consules.  Alqul  pliiio-      "''  *'»•«••''-'»  ".•.•^.".•.  «"!"«•  ^»^  ^..»:a«.^  iki  ^er^^^i.^^i 
•opiiia  ,  nlpole   (|u:«  iii  quadam  inentis  cogilatioiie 
versatur,  seiisu  percipi  non  potest :  quamobrem  hanc, 
•ohjecia  quadam  k;  sensili,  Boetius  arbitratiis  cst 


sibi  primum,  deinde  nobis  esse  proponendam.  Philo- 
Bopbise  autem  liic  proponuntur,  1*  origo,  !£*  naiura, 
5"  subjecta  malcries,  4"  vores,  5**  species,  G*  usus. 

4.  IgUor  origo  pbilo^ophhe  in  hoc  proponitur,  quod 
iNii^>r  viAa  sit  Boetio  aslitisse  supra  verticem  :  cum 
eniin  pbilosophia  nihil  alind  sitqiiam  luinen  naturale 
IMiuIo  longius  diffusuin,  hxc  a  Deo,  a  quo  lumen  iia- 
lurale  est,  oritur  :  unde  Tulliiis  i  Tuscui.  :  Philoso- 
phia,  inquit.  omnium  mater  artium,  donum  et  inventum 
deorum,  Quare  bxc  philosopliia  noniiisi  in  subrKni 
Joco  et  supra  capul  videri  debuii,  lanqu.im  de  coelo 
lapsa.  Hinc  autein  philosopliia  viiletitr  reverendi  ad- 
madum  vultus  sive  honorandi :  id  quippe  reverendum 
sive  honorandum  pul:imus,  quod  aut  origine,  aiii 
«tate,  aut  sapientia,  aut  virtute,  aut  qiiacunque  di- 


ab  Evandro  primum  natum^  cum  oj>pidum  ibi  offendihset 
quod  exstructmn  aniea  Valenti  nn  dixcrat  juventm  La- 
tina;  servataque  significaiione  impositi  prius  nominis 
*P^ju)}v  CroT.et  Vatentiam  Latine  nominatam, 

^  Statura  diicreiionis  ambiguas.]  III.  Proponitur 
subjerti  philosophiue  maieries  :  phiIosophi:i  enim  pri- 
mum  versatur  circa  ipsum  tiominem,  ronsiderando 
nienlem  et  corpus,  ex  qiiiliu^  liouio  consiai  :  notio 
qnipiie  hominis  oinniuiii  videtur  prinia  :  propicre:i 
prsdicia  mulier  nunc  ad  communem  sese  hominum 
mensuram  cohibebat.  Deii.do  philosophia,  cog  ilo  lni- 
inano  rorporc,  vcrsatur  circa  roliqiia  corpora,  et<:nn 
circa  coelum  :  qiiatenns  horuni  corporuui  coguiiioad 
vitam  homiuis  c-nservandam  condiice  e  potcst :  uiidc 
eadem  mulier  nunc  puUare  calum  summi  veriicis  cn- 
cumine  videbutur,  Postremo  philosoplna,  oignita  pr.T- 
scrlim  niente  hiimana.  versatur  circa  inenfem  oin- 
iiium  pcrfectissimam  Deuin  :  a  quo  ita  dorcmnr 
iniiinsecus,  iit  quaudiu  iion  cngiioscitur  suinine  ve- 


gnitate  cxteris  pr;estarc  judicamus.  PhHosophia^  in-  D  rax,  tandiu  i}!norctur  priina  veriiaiis  regula  :  hinc 


quil  Cicero,  virtutis  continet,  et  officii,  et  bene  vivendi 
disciplinam,  quamqui  ptofitetur,  gravisiimam  sustinere 
personam  videtnr. 

'  Oculis  ardentibus.]  II.  Natura  philosopliix  hic 
propouiiur  :  iiani  in  eo  Yi  ratur  ipsa  phitosoph  :e 
natura,  quod  sit  cognitio  clara  et  distincla,  qua  niens 
liumana,  vitatis  prscipiiatioiie  et  pra^judicio,  quibns 
boroines  vulgo  ralluntur,  veram  certamque  de  rebus 
hubjectis  ferat  sententiam  :  omnis  enim,  infpiit  Tiil- 
iius  lu  de  Or.,  optimarum  rerum  cognitio  atque  in  iis 
txercitaiio  philosophia  nominatur.  Atqni  quo<t  philo- 
Bophia  nuiic  dicatur  oculis  ardentibus  et  perspicaeibus, 
liide  imelligitur  cognitio  esse  clara  ct  dislincta ;  quod 
dicatur  ulira  communem  hominum  valenliam,  inielli- 
gitur  hac  vitari  prxcipitatio  et  prxjudiclum,  quibiis 


isia  niulier,  cum  caput  attins  extulisset^  ipsum  etiam 
coelum  penetrabat.  Vcruiii  quod  Deiis  prrcipi  nequeai 
seiisu  qiio  homines  viiigo  peiTiper'*  dicuntiir,  idcirc*! 
eadein  mulier  cog.laiido  Deum  respicientium  hominum 
frustrabatur  intuitum. 

"  Vestes  erant.]  IV.  Voccs  philosophlx  mira  hic 
arle  pMpoiiuntur  :  nam  1*  voces  philos  phic»  sunl 
ipsius  pliilosophiae  vestes  :  quia  voces  sunt  integu- 
roenta  et  involucra  cogitaiionum  :  philosophia  autem, 
ulpote  cognitio,  quoddam  esi  cof^Uationis  gentis. 
%"  Voccs  philosophica!  sunt  tenuissimis  /f/rs,  subtili 
arit/Scto,  indissolubilique  materia  perffcta:  :  quoniain 
ho:  dictiones  sunt  liuiniles.  ad  intelligentiam  potiiis, 
quam  ad  poinpam  accoininodaia*,  et  individua  inter 
se  necessitudineconjuiicce ;  quas  cum  philosophi  ipsi 


'  Numeri  intra  pareuUieses  inclusi  liiieas  ediiionis  ad  usuro  Delphini  reprabseDtaot,  quo  racilius  ulil  us;|iic  inda^ 
alphabeticus  qoiisulatur.  I^Idit. 


m  nP.  CONSOLAT  ONK  PHILOSOPin/E  LIB.  I.  590 

liihiliqiie  maleri.1  |jerfccl(r;  (|iias,   iili  posi  cadcni  A  inleranl.  U  *  Fl  dcxlera  qunlcm  ejus  libcllos,  scc- 


prodeiitc,  cognovi,  suis  manihiis  ipsa  tcxticrai.  Qua- 
runi  *  i&pecirni,  vcliili  riiniosas  inisiginos  sob*!,  raligo 
quaTilani  neglrcli!  %'elusiatis  olMiiixcrni.  *  llanim  iii 
«xtremo  (5)  margim^  n.  iti  suprcnio  vern  8  lt»gcl»atiir 
In  extum.  .^tqiie  inier  iitrasque  liiieras,  iii  scalariim 
ni  '(liitii,  «^radus  quiilam  ^  insignili  vidcb.inlur,  quilNis 
c  ah  inrcriore  ad  siipeniis  clomentum  esscl  a^ccnsiis. 
Ramdcm  tamen  vcsiein  volentoruiu  qtiornmdam  sci- 
clcr.iiil  inaniis,  cl  p:\riirMlas,  qiias  qiii<nue  potuit,  abs- 


plruu»  vero  sinislra  gc^^tabat.  ^  Qu;e  ubi  '^  po<  tuas 
Mus:iS  vidil,  nosiro  assistenlrs  ^  toro,  fletibusqiie 
meis  v«'rba  di('iaiit«'S,  c<>nimi>ta  paulisper,  ac  lorv  s 
inflammal^  ^  luminibus  :  Qui<,  inquit,  bas  s  scenicas 
merciriculas  ad  liiinc  (5)  :pgrum  |>ermisi(  accedere? 
qu:Y!  dolores  cjus  uon  niotb)  nullis  remtdiis  foverenl, 
veruni  dulcibiis  in«iip«*r  alereut  vciienis?  Hae  sunc 
enim  quae  *^  inrnicluosis  aflcrtuuin  spinis,  ^  ubcrem 
friictibus  ratioiiis  segetem  iiecaut,  hominumque  men- 

INTEnPUfiTATIO. 

^  Ocvlis. 
«  Thenirales, 
'•  SicriW.m. 
'  Fecimdmii, 


**  FortHnni, 

•»  liisrr.ioii, 
*  *"  Ab  ima  ad  sumiuam  liiteram, 

^  Prwstaes  carminvvt, 

•  i^ecto. 

NOT/K. 

inaximam  partcm  invcnchnt,  ideo  pliilosopbia  bas  C  cx  qno  facium  est  ul  libcr  et  libeiliis  cm  sin^tiin  arciit 

SM  j  numibus  texuisse  ipsa  perbibetur,  carumque  pro-      qiia;  iu  iis  scripta  continerenliir.  Deinde  eadem  pbi- 


|ii«*rf*a  specient^  veluti  fumosas  imagines  solet^  ealigo 
quicdam  neglecUr  velustaUs  obduxisse,  Quo  lit  iit  Roe- 
iiiis,ciijus  exiiiiia  Laiinitasiuversibiis  emicatfbarba* 
\i\s  qiiasdamdic(iones,iioiiiiisi  apiid  pbilosopbos  iisi- 
latas,  io  soluta  sua  oratiouc  iisurpare  iioii  dubiiaveril. 

'  Uarum  in  exiremo  mnrgine,]  V.  Sp<-cics  i  bil  so- 
pbi  e  niinc  proponuiitur.  Est  enim,  inquit  nosier  Boe- 
litis  prrfat.  in  PoT[iUyT,^  philosopltia  gfnus :  species 
vtro  ejas  duo! :  «im,  quas  OsoiPririxri  dicilvr  :  attera^ 
qucs  irpaxTuno,  id  est  specutaiiva  et  activa,  Prior  illa 
Kpei-ies,  qu£  litlera  e  signilicatur,  iii  mera  veritatis 
«!on(eiupiatiooe;  p  sierior  aiiiem«  qnx  litter.i  n,  in 
cxer«-ii:itione  virtutis  versaiur,  ut  doeet  S.  Aug.  I. 
viii  de  Civ.  I)ei,  cap.  4,  ubi  Cocrates^  iiiquit,  m  acti- 
ta  excelluisse  memoratur.  Pythagoras  vero  magls  con- 
(emplaiivce  quibus  potuit  iiitemgentm^  viribus  institisse, 
Prvinde  Plalo  utrumque  jungendo  pltitosophiam  perfe- 
(iise  laudatnr, 

Ttieoria  qtiiilem  ii  supreinn ,  praxts  in  extremo 
margine  legebatur,  qiiod  judtce  ipso  Ari^totelc,  con- 
leuiptaiiva  pncNict  acluostc  :  gradiis  tamcn  suiit, 
quibus  ab  uiia  ad  alteram  asceiisus  liat  et  desccn- 
Mis  :  qsia  iiec  excrciiaiio  virtoiis  siiie  veritalis  con- 
teiuplaii  ne  poiest,  nec  coiitcmplatio  veritatis  siiie 
pxtTciiaii  »iie  virtutis  dcbet  e^se.  Taudpm  man.a 
homiiiutn  violentoriim,  qui  sc  lici  t  pra'cipitalione  aut 
Itnfjiidico  pbilosopli:iii,  iicqui;  verii.')(i  coiislderan- 
il.T,  m*qiie  viriNii  excrccnd.tr  htuduerunt,  voces  plii- 
losopbitas  panit:»  siint,  et  particulas^  quas  quisqite 
potuit^  ahstuleruni.  Koni.  i  :  Qai,  cum  cognotissent 
Deum,  wm  sicut  Deuin  gloripcaverttnt,  atit  gratias  ege- 
runt^  sed  evaiiuerunt  in  cogitutionibus  suis  et  otuura- 
lum  est  insipiens  cor  eoiuin  :  dicenies  enim  se  este  sa- 
pientes,  «  ulti  [acii  sunt, 

*  iftxtern,.,  libelloi..,  sceptrttm  sinistrn  gestabat.] 
VI.  Deniqiie  pbilo>opbi«  iisiis  |iropouitiir  :  nam  pbi- 
losopbia  uiilis  est  ad  cxieras  discipllnas  rapesseiidas 


1«  sopbia  uiilis  est  ad  regendos  aniiuos  :  aninii  qiiippe 
rcpuntur,  cum  scdatis  pcriurbaionibus,  ttiin  vmlate 
dctccfa,  quibiis  pbiloso{diia  vacat :  binc,  ut  posiea 
dicctur,  IMato  dociiii  lum  bcatas  fore  rc8|Niblicas  cuui 
aui  pbilosopbi  rcgereiii,  aui  rcges  pbilosopbaretttmr : 
quod  alietum  pbilosopbix*  oiricium  ueptro  sij:iii(ica* 
tur  :  sceptriim  enim  impcrii  signiim  est  ;  umle  Lu« 
cic  itis  i.  V  : 

ErKO  regibus  occisis  stibvt^rsa  jacebat 
Pris!|na  m:ijestassoliorum,  ei  s^eplra  siipciba. 

Oiiol  |)orro  dextra  sit  sinistra  agilior,  ut  pbiloso- 
pliia  ad  d*  ccndiim  paraiior  quaiii  :d  regetidiim, 
pro[)t*'rea  dextra  quidcm  ejus  tibellos,  fceptrum  vero 
sinisra  geslnbat. 

*  Qniv   ttbi  poeiicas  Mvsas.\  MnsnR  feruntur  essfi 

virgiiies  qu:cilaiu«  qu.T,  Plioebo  prsBside,  caartlnibiis 

opcniniiir.  II.t.  lioetit)  su?  t  duplici^  generis,  iienipe 

r  poetica^^ei.philofioplticw  :  ilhc  (lerturbatioiie,  b:u  iio- 

tione  clara  et  disiincta  diicta;  jtidicani. 

Poe(ic:c  miis.T  dicuntitr,  qii:e  periurl>a|^onibus  ob- 
cTcace  quidquMl  ler  nrb:ilioius  cst,  illud  probant  et 
biqiiunuir  :  uiide  pro  diverso  geutTe  aut  periui  ba(io- 
num  aut  eornni  <|iiibus  pe!liHbntioties  cxcit:iri  pos- 
snnt,  b»  Miis:i^  vulg  i  novem  numerahiur.  IJinc  eat 
Plato,  I.  X  dc  Uep.,  putat  e  sua  civitato  e.sse  expel- 
lend  s.  Recte,  int|uit  Tiilliiis  ii  Tiisc.  n  Plntone  edn- 
cnntur  poctns  ex  ea  civitnlc  quam  jmx  t  illf^  cum  mores 
optimos  et  opHmum  reipabticw  stalum  cxquireiet  :  ciii 
conseiiiiens  S  An^.  I.  ii  dt^  Liv.  Dei,  c.  ii.  Ptnioni, 
inqiiit,  poiius  pilma  daiida  est,  qui  citm  raiiuiie  for 
maret  qualis  esse  civ  las  debent^  tanquam  adversnrios 
c*tiinti»  poetas  i  ensuit  urbe  petlendos.  Ilomo  qiiippe 
seii  veritaii  seu  virtuti  studeat,  exiicre  poiiiis  debei 
VftTes  qtiam  novas  iodnprc  perturbationes.  Ilinc 
.Miis.1:  istse  nunc  dicuntnr  assi>tenies  toro  Boeiii,  illius- 
que  fletibus  rerba  dictantes  :  (|uia  niiiic  Boclius  vidett.r 
pciturbalione  obrni,  nitiilqiie  aliud  qiiam  qu<>d  per- 

torv':$ 


et  ad  regendo-  animos,  quod  libcllis  sccpiro  |ue  si-  K)  ij,rbati«»  dicial,  proferre.  Hinc  e  tdem  Muf-a» 
gniflcatut.  Priinuui  qiiidem  pliilosophia  olilis  esl  ad  pin|ost»pbi«  tuminibus  aspici  fenininr  :  qnonin 
carteMs  disciplinas  capcssetidas  :  qiitienus  bitic  er-      ^j  .,5    ,.„-,  inveniendae  nbilosopbia  st «diU,  per 


rcM-is  vilandi,  in*ie  vero  veritaiis  invcnieiidx  lcges 
pr%scribit :  uiiile  Tiillius  s.Tpe,  Philosophia,  iiiquit. 
omnium  mater  artium  :  landawtnrum  omnium  artium 
procreatrix  et  quasi  parens  :  nec  rero  sine  philosopho- 
rum  di$ciptina  gcnus  et  speciem  cuju»que  rei  cernne^ 
ueque  eam  definiendo  e.rplicare^  n  c  tribuere  in  partes 
fHfSsumus,  nec  judicare  qu(e  vera  qna*  fatsa  sunt,  neqne 
cemere  consequentia^  repugnantin  ridere^  ambigua  dw- 
linguere  :  qutid  pbilosnphiie  oriii-iuiii  libeVis  si^n  flca- 
lur  :  Lbelius  enim  di  itiir  h  liber  :  liber  anteni,  niictore 
Isidoro,  lib.  vi,  c.  \t,  est  interii>r  tnnica  conicis,  qnns 
ligno  cohrcret^  in  qtm  a-ntqni  scribehnnt ;  iinde  Plin. 
I.  xiii,  c.  11,  /n  palmarum,  iii  ,iiii,  fotiis  primo  scri- 
ptilatwn.  deinde  qunrtimdnm  nrborum  tibris:  (jiioil  el 
Cissiudo.us  indic.il  I.  xi  Var.,  cp.  5S,  ubi  de  cbarta  : 


qnoniam  ve- 
ertuHia- 
lionibus,  quibtis  li:e  iiidnlgt^nt  Mti>U!,  iuipedihir. 
Vetus  e»(,  ait  Plato  I.  x  do  Kcpub.,  phUo^ophim  et 
p^^eticcs  distensio.  Iliiic  ips:R  Miisx'  ounc  vocantur 
Mi*»rc(ricii/'r  scemca^^  ct  Seirenes  taque  in  exilium  dul- 
Ci's,  qtiod  blandi.iis,  tebus  Hctis  et  cantibns  suis  iii 
erroiem  vitiuniqne  iiiducanl  :  Scircnes  enini  i|nibii«- 
dam  s  int  meretrices,  qtine  dccepios  navigantes  a  ( 
siiinmam  cgt*8i:item  rediguit :  aliis  siint  nioiisira  ma- 
rina  mulieribus  parliin  simiiia,  qoai  vocs  so.ivilaie 
pnciereuntcs  nau  as  sopiani,  sopit>squc  devoriMit  : 
uiide  Ovid.  III  de  Art. : 

Moiislra  maris  Scirenes  eranl,  qua)  voce  canora 
Quaslibciadmissas  detinuere  raies. 

Proptorca  c;cdcm  Miisse  dicunlMr  dotores  Bocr:i 


591 


AN.  MANi;.  SEY.  BOETH 


592 


tesassucfaciuntmorbo,  nonlibernnl.l3*Al  siquein  A  ef^sel  miilier  lam  imperinsae  auctoritatis,  obstupui, 

A  m  «  «•  ■•■■  ••_•  •  •*__ I   .  ^ ^a      — . J_*      ___ 


-  prnfanum,  uti  vulgo  soliuim  vobis,  blanditiae  vafttrac 
tfetralierent,  mintis  molesle  ferendum  puiarem,  nlhil 
quippe  in  eo  noslrnc  ^  operx  Ixderenlur.  14  *  ^^^^ 
reio  ^  Eleaticis  alqiic  Academicisstudiis  innulriliim? 
$ed  abite  potius  '  Seirenes  usque  in  eiiiium  dulces, 
ineisque  euni  Musis  curaiidum  sanandumqne  reliii- 
quite.  Uis  ille^chorus  increpitus,  dejecit  humi  inoe- 
Btior  vultum,  conressusquc  riibore  verecundiam,  li- 
nirn  (5)  iristis  excessit.  At  ego,  ciijiis  acies  lacrymis 
iiicrsa  CAJigarat,  iie  dignoscere  posscm  qtixnam  bxc 


visuqiiti  iii  lcrram  defixo,  quidnam  deinceps  esset 

ncliira,  exspectare  lacitus  cocpi.  Tum  illa  propius  ac- 

cedciis,  in  extreiiia  lectuli  mei  parte  coiisedit,  meuin- 

que  inlueiis  vullum  luciu  graveni,  (10)  atq  le  in  hu- 

nium  moerore  dejecium,  liis  versibus  de  nostrx  roentis 

perturbationc  conqiiesta  est. 

16METRUMMI. 

Argunentum.  —  Philosophia  mentis  BoetiauiB  pertur- 
bationem  descriptura ,  veterem  eju$  de  ecelo^  et  de 
omni  natura  scentiam  cum  ea  confcrt ,  qute  nunc 
videtur  ejusdem  de  rebus  omnibus  ignoratione. 


INTERPRETATIO. 


•  Extr^neum  et  vulgnrem, 
*»  Labores. 


«  Dialectieis  et  Plaionicis. 
^  Turba  objurgata. 


NOTiE. 


dulcibus  inaupcr  aiere  tenenis;  affeeiuum  spinis  ratio» 
nis  segeicm  necare ;  mentes  auuefaeere  morbo,  non  /t- 
berare. 

Philosopbic»  autem  Musx  dicnntur,  quae  pertur- 
bationibus  exuUe,  ui  clare  disiincteqiie  cognoscunt, 
sic  jiidicant :  unde  nunqiiam  ralluntuf  :  bas  Plato,  I. 
X  de  Kep.,  laiidans  vocat  divinnm  genus^  easque  in 
siia  civiiale  admitlit.  11«*,  fugalis  Musis  poeiicis,  Uoe- 
lium  deinceps  docebunt. 

'  At  si  quem  profanum.]  Pro'aniis  dicUiir  et  1  ciis 
elliomo;  i^  lociis  proranus  is  vocatur  qiii  qu:isi  p^o- 
cul  a  fano  positus,  sacer  non  est :  quo  modo  j/En, 
lu,  V.  778  : 

Tuque  opUma  ferrum 
Terra  tene  :  colui  vestros  si  semper  honorrs, 
Quos  contra  iEneadae  bello  fecere  profanos. 

V  Homo  profanus  ille  habetur  qui  quasi  etinm  a 
fano  prociil,  sacris  non  est  initialus  :  quemadmnduiii 
i£oeid.  vit  v.  258  : 

Procnl,  0  procul  este  profani, 
CoBcliimal  vates,  totoqae  absislite  luco. 

Philosophia  ergo  nunc  eum  hominem  vocat  profa- 
fibm,  qui  pr^ecepiis  philosophtcis  non  imbuliis,  ab 
ipsa  pbilosophia  alienus  est :  sic  lloratius  imperitos 
•liomines  et  a  Musis  alienos,  a  suis  carminibus,  tan- 
qiiaui  profanos  a  sacris,  arceus,  canit  I.  iii  l^arni., 
ild.  I  : 

Odi  profanum  vulgus,  el  arceo  : 
Favete  linguis  :  carroina  non  prius 
Audita,  MusAriim  sacerdos 
Virginibus  puerisque  caolo. 

Qiiare  philosopbia,  qu.ne  niinc  iititur  hac  loquendi 
torma,  qu;n  Gr.Tcis  aitw6iwn(Tig^  Ciceroni  reiicentia 
«licitur,  qiia  vidrlicel  oraiio  sic  contrahitiir,  ut  vix 
appareat  qiiid  dictunis  fueril  orator,  ita  videtur  lo- 
qui :  Si,  o  Musx  poeiicx,  aliquem  philosophi.ne  igna- 
nim,  ut  vester  inos  esi,  a  ratione  :<d  perlurbationis 
olu»cquium  detraheretis,  id  minus  molestum  mibi 
videretur  :  sed  Boeiiiim  iii  oroni  philosophiae  generc 
iicraatissiiiium..*  cxtera  reiiceniur.  Sic  Juvenalis  : 

Majbnim  primus  quisquis  fuU  ille  tuorum, 
Aui  pastor  fbit  aui  ilhid  quod  dicerenolo. 

Sic  Virgilius  vcrsu  notissimo  : 

Ouos  ego  ...  sed  motos  praBslal  coinponere  fliictus. 

*  ilune  vero  Eleaticis  atque  Academicis,  ]  Diatecti- 
eit  et  Plaionicis  :  sludia  eniui  dialcctlca  vocantur 
Eieatica  :  quia  dialectica  feriiir  inveniu  a  Zenone, 

2iil,  quod  orius  sit  ei  Elca,  voratur  EI*  aies.  Est  vero 
llea,  aiictore  Slrabone  I.  vi,  civilas  Lucani.nc  a  Plio- 
censibus  condita,  Parineiiidis  ei  Zenoiiis  Pyiba;;;ori- 
corum  patri.i.  Sludia  autcin  Platonica  a|)pellantur 
Aeadennca^  qiiod  Plato  priinus  in  Academia  philoso- 
phiaro  professiis  sit.  Est  vero  Acadeinia  ncmorosus 
fstra  et  prope  Atlie»as  locns,  qni  phus  diciiis  fuit 


fxaSi^ia  ab  Ecademo  Hcroc  :  unde  lloral.  Epist.  I.  ii, 
epist.  2  : 

l^         Sr.ilicei  ut  possem  cnrvo  difmoscere  reclum, 
''         Atque  ioler  silvas  Ecadcmi  qusrere  vernm. 

Alqui  Roetius  in  dialectvis  et  Platonicit  doclrinis  exer- 
citatissimus  fuit  :  iii  dialecticis  quiilem  :  qiiia  diate- 
cliros  libros  Aristoteli^  (qui,  jiidicio  Ciceronis,  I.  i 
de  Oral.,  de  raiione  disseieodi  uiulto  plura  qiiam 
oniiies  inagistri  mulioqiie  ineliora  disit)  transinlii  et 
coiiimentariis  illustravit.  In  Platnnicis  vero  :  progres- 
lu  eniiii  patebil  Roniiuin  Platonioru^n  opiniones  re- 
cte  intellexisse,  iisque  fuisse  addictissimuui. 

'  Seirenes  mque  in  exttium  dulces,,  |  SeTCtics, 
Gnece,  Uipnvtc,  unde  et  per  ei  et  per  t  longum  scri- 
bitiir,  duplicis  siint  generis,  nempe  lerrestres,  cc 
marin.T.  Teirestres,  fucorum  geniis,  nostris  physicis 
dicuiitiir  ftTro  ToO  o-cipco-Oai,  quod  b«'Siiol9e  illne  conlra- 
cia  meinbrana  curvaiae  Jaceant  :  de  bis  laquiliir  Pli- 
niiis  I.  \i,  cap.  iG;  sed  dt*  Uh  nunc  non  agiliir*  Ma- 
rin;e  sic  dictae  vel  anh  r^c  o-ci/}a;,  a  v  ncufo,  vel  aro 
T«Oaupuy,a  decipicndo,  (|uod  canlu  suo  imprudentes 
^  advcoas  devinriant  decipiantque,  feruntur  Achrloi 
^  fluvii  et  Calliopes  filix;  superne  vircinibus,  inrernc 
piscibiis  siniiles.  Tres  numerantur,  Parihcnope,  Len- 
rosii,  Li^ca,  i|iiarum  uua  voce,  altera  tibiis,  lertia 
lyra  canat,  oiniies  tanta  cantiis  dulcedine,  ut  naiii:)s 
kopitos  naufragio  perdauL  Ovid.  iii  de  Art.  : 

Monsira  maris  Scirenes  erant,  qusp  voce  canora 
15  Quaslibet  admissis  detlnuere  rates. 

Ex  qno  f.ictum  est  ut  quidquid  anlmos  homlnuiu 
corruinpi',  iHiid  S»ren  vocctur,  sicul  ll<»ratio,  Seriii. 
1.  II,  sal.  3,  vitandaes!  iniproha  Siren  desidia,  Sic  iifi- 
tur  Mus:c  poetica;  pcriiif  bationuMi  parentes,  aiii  s:ii- 
tem  niiirices  niinc  vocantu  Seirenes  ad  exitiiyn  sive 
ad  |>erniciem  usque  dulces  :  hinc  ea^ein  Musa*  jubcn- 
Inr  abire  subeunlibus-|ue  Musis  philosoplii'  is  lor-nni 
cederc,  non  nnte  tameii  quam  ab  ipsa  plulusopbia 
pergraviter  reprehens.T,  siiamqiie  trisiitiain  testat.-e  : 
uiiile  cliorus  ille  dicitiir  increpitus  (increpari  idein 
quod  verbis  aliisvo  signis  gravifous  reprehendi)  et  de- 
Y^jd»se  humi  mcestior  vuUum,  Abiii  tandem  cliorus  ille 
ct  limen  tristis  excetsit;  « ptiinis  enim  philosophi:n 
iiistituii^  noii  priiis  iinbiii  possumus,  qiiain  Musns 
ill.18,  similesque  pcrtiirb.iiionutn  veritaii  inveniend.i! 
contrariarum  cansas  valere  jusscrimus.  Qiiaiiquain 
ill:c  pertinrhaiioops  s.Tpe  rcniotis  his  cansis  adhm: 
pcrseverant :  uiide  phiiosopliia  de  inentis  Boetiaii.i; 
perlurbatione  sic  conquesta  es\ 

•  Quod  generatim  Itjricum  a  lyra ,  utpoie  lyr»  sivt! 
G  libiis  aptatum,  spfciatim  Afcmaiiium  ab  invcnlored!' 
cilur.  Esiaiiicmcarmcii  constans  ex  iino  generever- 
suuni,  quorun)  quilibet  comp<Miitur  ex  quatuor  ulii- 
niis  versiis  heroici  pedibus,  ji  i  ut  («osi  secuiiduov  p^; 
d  m  syllaba  supcrsit. 


595 


DF.  CONSOLATIONE  PillLOSOPHIil!:  LJ6.  L 


594 


lleu ,  quaiii  prsRcipiii  iiiersii  profnndo 
Mens  hehet ,  et ,  propria  liirc  rclicla , 
171^<^i)^'i  ii>  exteriias  ire  lenebras; 
Terrenis  quolies  nalibusaucla, 
5  Ciescit  in  immensum  noxia  cura ! 


Hic  qiiondam  coelo  liber  upeito 
18  Siieius  iu  auherios  ire  meatiis, 
Cernebat  rosei  lumina  solis,. 
Visebat  gelidae  sidera  luna* , 
10  Rt  quaecuncLiie  vagos  stella  recursns 


I 


l>TERI>RtTA1K). 

Utuquantum  meitsbumana  tmmfTia  periiirbat>oiiiiiii  incrementoJ  Hic  ilfieixusolimnonimpeditusccelopatentf^ 

marirapidosAioqueobtunditur^suoquelumineposihabilo^  soiitus  sua  cogiialione  Oicendere  ad  regionet  coeleites^ 

nititur  ruere  in  caliginem  exteriorem^  cum  soilicitudo  no-  aspiciebal  radios  sotis  purpurei,  iniuebaiur  formam  lunm 

cens,  aspirationibus  terrcitnbus  iurghia^augetur  summo.  frigidce^  et  quotquol  stellte  habent  reversiones  crrantes 

NOTiE. 


Irant :  sed  liac cresceiite  cnra  uiinuilur  virtusincntii : 
unde  divinus  pr.Tcepior  Cliris'Ui»,  Malth.  vi ,  hanc. 
sollicitudinem   plurihus  cunrmat  argiimfenlis,  sum- 
niam  i)ei  proviJentiaiii  (-oiiniiendaturus  *  unde  S». 
Paul.ad  Philip.  iv,  Nihil,  inquit,  soUiciti  sitis;  unde 
S.  Petrus  ep.  I,c.  v,  Omnem^  ait,  sollicitudinem. 
vestram  projieientes  in  Deum  :  quoniam  ipsi  cura  esl 
D  de  vobis;  quibus  posili:»,   nihil  mirum  si  hxc  cwra. 
hic  dicatur  noxia» 

6.  Uic  quondam.]  Boetius,  Nimiruin  a  quaestione' 
infiniia  ,  quani  Graci  Gio-tv  appeilant,  ad  definiiam 
controversiain,quam  iideindicunl  U7r606a-tv,progre>sa 
philosophia,  comniendat  oain ,  quae  quoHdam  fuU 
in  Boetio,  rerufii  iiaturalitim  notitiam ,  prae<entem 
ejusdem  ignoratiniiein  slatim  dictura.  Praeterita  au- 
tem  Boeiii  noiitia ,  ut  nunc  dicitur,  ina^n:i  fiiit  tam 
de  coeto  quam  de  torra.  Primiim  enim  Boeiius  coeli 
scieiis,  cognovii,  !<>  ^olem«  Innnm  ct  stellas^*ven- 
tos,  qui  a  sideiibr.s  velui  eflecius  a  causis  oriuntur;. 
5*  Spiritum  Universi,  a  quo,  velui  a  causa  ipsa  si- 
dera  moveiiiur.  Deinde  vero  ideni  Roetius  terr» 
scieiis,  cognovii  varins  anni  tempestates,  i^  veriiam». 
2*  aiitumnalein  variasquo  naiurae  causas.  Hinc  idem 
Boeiius  nunc  dicitur  tiber  costo  aperto ;  quatenus  ejus 
inens,  veluii  excusso  corporis  jiigo  facioque  sibi  per 


1.  Praicipiti  mersa  profundo  metti.]  Qu.i!  iiienssu4S 
pertiirbaiionibus,  praeserl.m  veronimiu  reriimcadu- 
caruni  soUicitudine'arflcitur,  haec  ab  iis  inimergitur, 
veliiti  qnodam  luari,  quod  sit  et  prorundum  et  prX" 
ceps.  Prufunduin  quideni ;  qiiod  illa  aflectio  nienli  sil 
aliissiinis  radicibus  infixa:  prscceps  vero,  qnodeadem 
afTfciio,  instar  cujusdam  furiai  concilata,  prgecipiteui 
iiietneiii  iu  errorem  vitiiimque  ahripiat. 

t,  Uebet.]  Hebere  proprtc  dicitnr  glad  us,  cujus 
•cies  retusa  est ,  translatione  vero  illud  omne,  cuy\s 
motus  languet.  Sic  Virgil.  i£n.  v,  vers.  395  : 

Sed  enim  gelidus  lardaiite  senecla 
Sanguis  hebet,  fi  igeiitque  efiei»  in  corpore  vires. 

Sic  Tullins  1,  TuscuL,  Quemndmodum,  inquit,^iit 
acutii  oculis  deficientem  solem  intuentur^aspectum  om* 
mno  amittunt,  sic  mentis  ades  seipsam  intuens  non^ 
nunquam  hebescit,  Atqui  mens  liumana  qnanto  inagis 
perturbaiionibus  obruiiur,  lanto  miiius  vrrilatem  con- 
lemplarl  poiest  :  adeoque  hebet.  Hinc  S.  (>regor., 
prol.  2,  part.  in  Ezechielem,  mens^  inquil,  quanio 
eirca  terrena  plus  satagit,  tanto  in  his  quce  sunl  costestia 
rninus  vidtt. 

2.  Propria  tuce  reticta.]  Menli  nostrap  insiium  est 
ab  ipso  nostrae  menlis  auctore  Deo  qu<<ddara  lumcii, 

i|UO  ipsa  se  mens  erroribus  viliisque  exutam  cognos.  »  heris  ohiris  iiinere  coffiiaiionfi  nun 

cerc  conjuncaniqiie  ciim  divina  mente  seniire  pos-      1,^J  ,  1  ,\?n„^?   ci^  l.lo^   fi^Lln^f^^^ll^^^^^^^^ 
•it:  led  hoc  lumhie  frui  nolunt  ii  qui  suis  obscq.iun.  C  .Tmr  Slin  ^fhTnl)}^^^^^^^^ 

lur  perlurbaiionibus.  *'**"'^'  ^"''"'  ?  ^^^'"^'^*  «^«  »»««<««•  Q"«  <>»•«»»  ^^^' 

5.  in  externas  ire  tenebras.]  Licel  qujrdam  meiiii      *""  expoiicnda. 


iiostne  insila  vel  poiius  innata  sit  cogni  Jo,  quod  la 
men  menseadem  Uniiisitsuisquepeiturbalionibusot)- 
iMix.a,  propierea  duplici  suhjacet  t«  nohrarum  gcncri, 
domestico  videlicu  et  exierno.  noiiirs<ic:u  tcncbrse 
versaniur  iii  ignoralioneeoriim  qiiai  nec  possuinus  ii«c 
dcbemiis  cognoscere  :  de  Iiis  tencbris  vulgo  dicitur, 

Nescire  qiixdam  magua  pars  sapienti». 

Exlernae  vero  tenebrae  siint  ignoranlia  eorum  qii.'e 
cuni  possimusdebeainusquecognoscere,  perlurbatto- 
nibus  obcaecati  nescimus  :  sic  quidain  in  sumnia 
6ui  Deique  igiioratione  versanies,  qnas  cogilationes 
iu  soluni  Deuin  conferre  deljerent,  has  in  rrs  creatas 
conferuni.  Ut  autem  caeieris  perturbaiionibus,  sic 
iiimia  pra;serlim  reruin  caducarum  solliciludiueob- 
caecamur  :  unde  nuncmens  huniana  diciiur  iu  exter- 
nas  ire  tenebras^  quoties  in  immensum  ejusmodi  cura 


8.  Cernebat  rosei  tumina  solis,]  1.  Boelius  cognovit 
solem ;-  ciijns  doctrinae ,  ut  et  sequentium  inelior  tes- 
lis  esse  non  potest ,  quam  ipsc  Boetius  de  se  siib  per- 
sona  philosophlae  loculus.  Sol  auiem  ,  Inquit  Tul- 
lius,  I  de  Nai.  deor. ,  dictus  est,  vet  quia  solus  ex 
omnibus  sideribus  esi  tantus  :  vel  quia  cum  exortus  est , 
obscurutts  cceteris  sideribus  soIhs  appnret :  (juare  qui 
hujus  sideris  iiatnram  perspectam  liabuerit,  hic  in 
cogitatione  rcruin  coeiestiuni  ver^atissimus  haberi  po- 
lesi. 

9.  Visebat  gelido!  sidera  tunte.]  IL  Boetius  cognovit^ 
luiiam  :  sicut  ipse  etiam  teslatnr.  Lutia  aiitem,  in- 
quit  TuUius  ii  de  Nat.  deor.,  a  tucendo  nominata  :  ea 
est  enim  Lucina  :  itnqne  ut  apud  Grcecos  Dianam  £om- 
que  Luriferam ,  sic  apud  nostros  Lucinam  in  pariendo 
invocant,  quoe  eadem  Diana,  Sciiicet  ut  sol  per  diem 
solus,  sic  luna  per  nocieni  sola  lucere  videtur,  unde 


ereseit,  Cuui  porro  e^dem  meiis  huniana  ex  igiiora-  d  vocatur  noctilncu  :  unde  etiain  ejns  notilia  magnam 


iione  iila  in  errorem,  ex  errore  in  viiiiiin,  ex  viuo 
iii  poenas  aiternas  I;»psa  cadat,  proptera  aucior  nosler 
liaec  ftcribens  poluit  ea  cogitare  quae  rereruntur  Mni- 
ibaii  \xii.  Ligatis  manibus  et  pedibus  ejus^  mittite  euni 
in  tenebrat  exteriores  :  ubi  S.  Gregor.,  Interiores  t  - 
uebree^  aii,  sunt  ccecitas  cordis;  exteriores  tenebra^  aner- 
%ce  damnationit  nox, 

4.  Aucta  terrenis  /latibus.]  Voluptate  nimirum  et 
/lOininum,  quibuscum  vivimus,existimatione,quibiis, 
uiignisflatibiis.nostraperlurbatioalitur.Nimirniiiruin 
likeiishumanacoiijungaturprimumquidomcumcorpo* 
re,  detnde  cum  illis  sive  rebiis,  sive  personis,  quibus 
priiiiailIaconjuncliovidelurservari,proptereahxcre- 
ruiii  caducaruin  cura,  agente  cxrpore,  nascitur,  agenti- 
liiisque  cuiu  rebus  tuni  personis  corn>l)uraia  crescit : 
res  quidein  agunt  suo  coniaciu  :  personae  vero  sua 
iie  rcbiis  istis  eiistiinaiione,  quani  excinplo  doinons- 


astrologiae  Boetii  aflerl  acccssi'>nem.  Sed  cur  Pbilo- 
sopliia  hic  vocat  sidera  tunas ?  cmn  luiia  unica  sit, 
sidus  auiein  vidfeatur  signum  ex  pluribus  stellis  com- 
pesitiim,  ut  Aries,  Andromeda,  etc,  aiiiu,  inquam, 
sidus  diciiur  corpus  omne.  quod  splendida  siia  forma 
a  comninni  CTtt^rorum  turba  di>tingiiitur  :  sic  eniiii 
eleganter  dicitur  :  et  habet  sua  sidera  tettus :  siduf 
quippedicitur  nb  cl^o;,  forma  sive  species^  Spiriiu*  in 
c  m\itato,  quod  rariiin  non  est.Cur  vero  tuna  vocatur 
getida?  nisi  qnod  luiia  prxest  nocli ,  quae,  absente 
sule,  vicino  die  est  frigidior. 

iO.  Elqucecunque  vagos  stflta  recKrsus.JllL  Boetiiis, 
se  eiiani  teste,  cognovit  pariler  stel  as  :  iion  solam 
quod  spectat  earurn  qualitateni ,  qiiod  magnum  esset; 
veruin  etiam  ,quod  ni»jtis  est,  quudaltinetad  earum- 
dem  quantitatem.  Stcllae  aulem  duplicis  sunt  gene* 
ris,  nempe  inerrautes  et  vagae.  Stellae  inerranta^ 


m 


AN.  M\!SI  .  SKV.  BOKTII 


596 


A  15 


Quis  voWat  slabtlem  spiriius  orbem, 
20  ^^'  ^u"'  llcsperias  sidtis  iii  undas 
Casurum ,  rulilo  surpat  ab  ortu  : 
Quid  veris  placidas  temperet  boras. 


Excrcel,  varlos  flexa  por  orbes, 
Coinprensam  in  nunieris  victor  liabebat. 
19  Quin  etiani  caiisas,  unde  sonora 
Flamiiia  sollicitent  x^quora  pouti; 

INTERPUKTATIO. 

converuB  per  circuitus  diversos  ,   bas  summa  colle-  ritu$  coiiverlat  ccetum  constans^  aut  quure  asirum  in 

e  a$  peritus  tenebat,  Prccterea  coiisueverat  inqtilrere  aquas  vesperiinas  lapsurum  emineai  ab  oriente  pnrpu- 

causaB  quibus  tenti  fremenies  turbent  planitiem  maris  reo;  quid  ntoderetur  dies  tranquillos  reris,  ut  decoret 

aquatam^  easqtie  reddere:  non  secus  ikcquisnam  spi-  terras  flofibus  purpureis:  qnid  jecit^ut  autumnusabun' 

catur  Pontus,  ex  eo  qiiod  mare  oiniie  nominainr 
pontiis,  forle  a  ttovo;,  labor,  qiioniam  pleiiniii  e>t 
laboris.  VirgiL,  ecl.  ix,  v.  57  : 

£t  nunc  onuie  libi  slrnliim  siletsquor ,  et  oroues, 
Aspice,  veiitosi  cecideruiit  muriuuris  aurae. 

El  ecl.  6,  V.  55  : 

Tum  durare  solum  el  disctudere  Nerea  puuto. 


B 


qu.e  vulgo  dicuiiiur  fixajf  sunt  sidera  lucida,  qux 
eamdeni  inter  se  distaniiam ,  sensn  arbitro,  semper 
servare  videnlur  :  ha:  auiem  sieli:e  innumcrnbiles 
sunt :  nnde  Geiie^.  xv,  yumi^ra  steltas,  si  potes:  et 
S.  Aug.  XVI  de  Civ.  l)e\ ,  c.  i5,  Nec,  iuquit,  omnes 
eas  vidiri  posse  credetidum  est  :  nam  qtanto  qnisque 
aeutius  intueturf  tanto  ptures  vidft :  quin  omnes  phib» 
suphi  raieiitur  in  lactea  vi»  innuinerain  esse  ejusmodi 
stcllaruni  multituJinem  :  quarc  hanc  multiludinem 
perspectam  habere  non  poiuii  Boetius.  Slellae  autem 
vagae,  qux  vulgo  dicuntur  p!anetce^  suiitsidern  opaca, 
qux  tnvicem modo accedtini, modo rtcedunl : quare iii- 
ter  illa  sol,  ut  pote  sidus  lucidum ,  a  rereiit-oriims 
ph'losophi>  non  recenseiur.  Ilii  vero  platietse  aiii  siint 
majores,qui  palamanteoculosomiiiuiii  versaniu*-,ueiii- 
|)e  Saluriins,  Jupiter,  Mars,  Ventis,  Mercuriui,  Luna: 
el  hds  numero  eomprehendere  poiiiit  Boeiius  :  »lii 
sunt  miiiores,  qui  noii  nisi  summo  cuin  lubore  ani- 
madvertuntur  :  qnales  sunt  prope  Snturiiuni ,  Joveui 
et  Martem,  qui  propier  a  dicuniur  sateliites  Saturni, 
lovis  et  Manis.  Iiiio,  nt  ctiiii  Seneca  loqiiar,  inubi 
prapter  Im>s  pr  secretiim  eunt,  nunquam  humanis 
nculis  ennies  :  iieiinu  enini  oninia  Deus  humauis  ocii- 
lis  noia  recil.  Qtiod  t.indcm  Phi!osoi>hia  hic  non  lo- 
i|uaiur  nisi  de  planetis,  tisque  majoribus  vel  ex  eo 
piitet  qiiod  dicat  bas  stellas  vagos  recursus  exercere; 
i|iiateiiu8  recurreiido  ab  eo  quod  primuin  lenuerunt  q 
Ker,  receduiit,  et  varios  per  orbes  flecti,  qiiaienus 
stii  suut  sinjculis,  qiios  aiiiinadvcitiiuus,  plaiielis 
circuitus.  Denique  victor  ideiii  est  quod  voti  coiiipos  : 
lic  enini ,  auctore  Servio,  intelligendus  est  Virgii. 
III  Georg.,  V.  8  : 

Teutanda  via  est,  qua  me  quoque  possim 
Tollere  humo,  viciurque  viriim  volitare  per  ora. 

15.  Unde  sonora  flamina.]  IV.  Boelius  se  quoque 
fatetur  coguovisse  veniorum  causas.  Venius  cniiii 
generalim  est  molus  aeris  bucetillucelllluentis:  hinc 
VM/M  Scaligero  de  Caus.  I.  1.,  c.  67 ,  pluribu!»qtie 
aliis  dicitur  a  veniendo;  qiiod  venire  hMmoveri ,  venius 
autem  aeris  motus.  At  ventus  duplicis  est  generis  pro 
duplici  mo4io,  quo  aer  huc  illucque  effluere  potest. 
Alter  ventus  Ut  nube  corrueiite,  non  ^ecus  ac  videmiis 
catu  arbori^,  lurris,  :iut  ciijtisdaiu  alterbis  iniientis 
eorporis  veuiuin  excitari,  nlmirum,  proper  illiiut 
Gorporum  moiorum  circuitum,  sine  quo  unllus  in 
muiido  fleri  potest  inotus.  Iloc  moilo  oriuntur  leni- 
peataies  ssepe  quidem  iii  terris,  sed  sappius  in  niari. 
Aiier  venius  lit  vaporibiis  a  sole  per  aera  raresccu- 
tibus,quemadm<Mlum  videmus  veiitiim  lieri  in  pomo, 
ligiio  viridi  ei  vuigat*»  vase,  quml  jEotipitam  vocani, 
diiinhaciguiadnioveiitur.  Atqui  Boeiiuscognitissidc- 
ribtts  prxsertiin  vero  sole,  ejustnoili  ventorum  cau- 
sascognovit:  quaiidoqiiidein  sole  luovenie  aliquando 
lil,  ut  aut  iiubes  corrtiat,  aut  vapor  rarescat  per 
aera,  quodcum  (requentius  contiug;it  in  mari  quain 
III  terris  propier  luajorem  aui  ntibiuni  imminentium 
aut  vaporuiii  exsurgeutium  copiani,  idcirco  sonora 
pamina  iinnc  perhit)entur  wquora  ponii  soilicitare : 
mare  eiiiin  ;tp(iellaiur  et  ctquor  et  pontus  :  cequor 
auidem » qiiod  aqux  superfi*  ies  .i^qtialis  undique  pon- 
aeribus,plaiiissiiiiasii :  undcTuIlius,  iiAcad  qq.,(^ii/d 
taiuptanum  vdelur,  iii(|uil,  </f<Nm  mare?ex  quo  el:um 
ctquor  itlud  poelce  vocunt,  Vontus  vcro,  si  (|uibusdam 
credauius,  ab  Emiiio  :  nisi  tauicn  ip  e  Guxinus  di- 


Ex  quibus  paiet  quam  iiigeniose  veuii  dicantur 
soltidtare  sive  iurbare  cequora  ponti :  cuui  xquor  pro- 
iirie  noii  uiin  uiare  notet ,  quarn  ejus  idanitiem,  quo" 
flani  biis  ventis  turbatur. 

15.  Quisvoivat stabilemspiritus  orbem.]\,  Boctiiisad- 
ditbeeoguovisse  illuiii  Univer»i  spiriium,  quemPlatn, 
Aristolel«'S,  Cicero,  Virgilius  plureM]ue  cx  aiiiiquisau' 
ctoribus  agiioveruut  :  qui  quidem  spiritus  iiiliil  e>t 
aliud  qiiaiti  corpus  (luoddaiii  subtilius,  qtiod  per 
c;eter.i  «oipor.i  diffjsum  liasc  juxta  legcs  moius  a 
De>  ijiso  statutas  iiiovet.  Virgil.  ^n.  vi,  v.  7i4  : 

Principio  coBluro,  acierras,  caroposque  liquenies, 
Luceatemque  globum  luae,  Tilautaque  asira 
Spiriios  iutus  alll :  lotamque  infusa  per  arius 
Mens  agitat  molein,  et  tnagiio  ae  corpore  niiscet. 
Inde  hoinhium  pecudumque  genus,  viisque  volaotom 
El  qii»  marmoreo  fert  monslra  sub  squore  ponius. 
Igneus  esi  oilis  vigor,  el  ccelesiis  origo 
Sieminibus :  quanimn  non  noxia  corpora  tardant 
Terrenique  bebet^nt  arius,  moribuDdaqoe  membra 
Uinc  meiuuoi  cupiuoique ,  doleai  gaudentque  :  uec 

[auras 
Respiciont,  clausae  ienebris  ei  carcere  caeco. 

Hliic  Philosophia  niinc  docet  spiritum  illiim  votvere 
stabitem  orbem  et  causam  esse  noii  solum  eur  sidera 
oriantur  et  occidant,  verum  etiam  cur  rutilus  sit 
eorumdem  ortus.  Priiiiuiii  quidem  volvit  stabitem  or- 
bem  :  quia  convertit  coelum ,  quod  cum  eadem  seiii- 
permagoiiudine,  figura,  etmotione,sensuxudice,afii- 
ciaiur,  idcircodicitiir*fafri/«;  propiereaenitii  lerraipsa, 
iiiare  et  aer,  in  quibi  s  t:inien  magua  cst  formanini 
vicissitiido,  stabilia  corpora  vocantur.  Deinde  causa 
est  cur  sidera  oiianiur  et  occidant :  sicut  eiiini  uavis 
.  b  ea  qiia  circumfunditur  a(|ua  abripitnr,  iia  sidera, 
|ira*seriMii  opaca,  ciijusmodisunipianeta',  etiometas 
alit  ^»  quo  circumfuiiduniur,  spiriiu  ronverii  possunt. 
PoeUe  auiem  ortum  obitumqtie  astrortiin  dcscribenies, 
b^fc  el  sib  aqtiis  emergere,  et  in  aquas  peraeto  cursii 
reverti  fingunt  :  aic  aiuiit  :  Eois  qua  sol  ex*urgit  ab 
D  tini^M.  Sese  atto  qua  gurgite  toltunt  solis  equi.  Croceum 
linquens  Aurora  cubite.  Kuil  Oceano  nox,  Sol  quoqne 
et  exoriens  et  cum  se  condet  in  undasn  elc  ,  iideiiii|iie 
aquas  illas  in  quas  sidfia  se  condunl,  vocaiit  lle.S' 
perias  ab  ea  ^iella  qux  vucniur  llesperus  :  iHJima 
enim,  inqiiitTulL  ii  deiNai.  deoruui,  quinque  enaminm 
lerrceque  proxima  sietla  Veneris  qiue  ♦&><7^^c  Gr(PCi\ 
Lucifer  Laiiue  dicilur^  cum  antegreditur  satem  :  cum 
subsequitur  autem^  Uesperus,  Dudc  Virgil.,  ecl.  x, 
V.  77  : 

Ite  domum  saturap,  venit  Hes})enis,  iie  rai»ell£. 

Deiiique  idem  spiritus  cfficere  potesl  cur  orffii  si- 
derum  sit  rutilus,  densando  scilicet  vcl  relaxainio 
iiubes,  quihus,  luuiiue  varie  uiodilicato,  varii  exhi- 
beri  possunt  colores. 

18.  Quid  veris.l  ^'*  Boetitis  subjungit  sc  teiii|K's- 
tatem  veriiam  cognovisse.  Ver,  ut  aii  Vnrro,  I.  iv  dt! 
?.  I.,  Sic  dicitur,  quod  tum  virere  incipiuni  viryulta  ac 


597 


10 


DE  COMSaLMIONH:  PniLOSOPHIi€  LIB.  L 


59S 


25 


Ui  (erram  roseis  noritms  ornet  : 
21  Q"^^  ^^^i^  "^  \\em  fertilis  anno 
Aiitumnus  gravidis  influat  uvis, 
Rimari  solitus,  arque  latentis 
Natura!  varias  reddere  causas. 

22  ^un<^  P<^^(  ^^^^0  lumine  mentis, 
Et  pressus  gravibus  colla  catenis, 
Declivemque  gerens  pondere  vultum  , 


Cogilur,  heu ,  stolidam  ccinere  terram. 


23  ^''^OSA  I! 
AnGUMFRTUH.  —  Phuosophia  meiHci  personam  iusci- 
piens^  Doelio  atlentius  considerato^  eumdem  inter^ 
rogat ;  sed  eodem  tacente,  conjicit  ipsum  lalorore 
lethargo,  quem  ut  curet^  iltius  ocutos  mortalium  re- 
rum  nube  caligantes  sua  veste  detergit. 

Sed  '  medicin» ,  inquii  <^,  ^  lempus  esi,  non  qtie« 

relae.  *  Tum  vcro  tot  s  in  me  inient»  ^  liiminibiis  ; 

INTEftPUKTATIO. 


danter  fecundus  instillet  vinum  raccniis  tinnidist  suetns 
scrutari  et  occutto!  naturce  cansas  diversns  referre.  \\U\ 
Inqnam ,  Boctins  coeli  qiiondam  terrariiiiiqnc  pcritns, 
Nunclnce  mentisdebiiilatajacet  stupidns,  ei  vcVnli  con- 

*  Philo&ophia. 

^  Tempus  est  sanandi^  non  invehendi, 

NOT/E. 

vertere  se  tempus  anni,  nisi  quod  iones  dicunt  ^rtp.  U  quibns  ni  physici  sludent  inquirenilis,  sic  inqnisivii 
Tenipns  omnihus  notuni ,   quol   hic  comnicndatur      eas,  inveniiqiie  Boetius.  il.fc,  inqiiani,  natura  ob- 


strictus  vinculis  ponderosis  circn  coUum^  hnhensque 
faciem  depressam  propter  gravitatem  viiiriiloinni,  proh 
dolor  !  coyitnr  spectarc  terram  parentcm  lanii  sftlporfs. 

^  Oculis 


cum  a  propria  ratione,  luin  ah  efieciihus  suis.  A  pro- 
pria  qiiidem  raiione,  quae  iii  hoc  versatiir  qnod  ver 
s  t  placida  tempesliis,  .•><i!e  niuiirum  tnnc  dies  noc- 
libus  sequante  :  unde  dicitur  :  Quid  veris  placidas  tem" 
perel  horas  :  ab  effeciihus  vcro  nempe  a  florihus, 
^oibus  moderata  illa  anni  lempest.is  terram  ornut , 
qui^iie,  qiiod  rosarum  colores  rercrnnt ,  vocantur 
rosei  u  eleganter  explicat  Virgil.  iiGeorg.,  v.  123  : 

Ver  adeo  frondi  nemonim,  ver  uiile  silvis  : 
Vrre  tument  lerracy  ei  gcnitalia  semina  poscuui. 

20.  QMi(/ i^^di/ tt/...aiiiiim/iiii.  VII.  Boeiiusconcludit 
se  pariier  cogno^isse  autumniim.  ilii/«nmK<  antem 
sive,  ui  noiinulli  scrihere  maluut,  AKC(umim</qui- 
liQsdatn ,  rererenie  Festo,  sic  appellatur,  qnod  lunc 
maxiine  a^geaniur  hominnm  opes,  coaetis agrorum 
fructibus  :  unde  Virgil.  ii  Georg.,  v.  5i0  : 

Glaode  sues  laBli  redeunl  :  dant  arhata  silvae 
Et  varios  ponit  fetus  aniuinnus  :  et  alie 
Mitis  iu  aprlcis  coquitur  viodemia  saxis. 

Unde  etia  n  autumnus  nunc  a  Pbilosophia  dicitur 
pieno  fertiiis  anno  gravidis  influere  uvis  :  plenus  enim* 
liic  Idem  quod  refertus  :  sicul  Virgil.  ii  Georg  ,  v.  i  : 

Uuc  pater,  o  Len.Te :  tuis  hlc  oninia  plena 
Muaeribus,  libi  painpineo  gravidus  autumuo 
Floret  ager,  spumai  pleuis  vindomia  labris. 

lufluere  vero  ideniquod  abundare  :  sicui  Seneca  ait 
foitunae  influeniit  dona. 

il.  Rimari,\  Perscrutarifpeniii  s  i nquirere :  (\ii'i  enini 
uaiURV  caiisas  peuitus  inqniiii,  is  iiis*ar  cuni^  vein- 
lici  omnia  deliel  Insirare  :  nnde  Pliysicux^  ihqnit 
Orator.  i  de  Nat.  dcornm,  est  speculator  veuaorqne 
naturos. 

i").  Naturai  varias  reddere  causas.  \  Nuura  a  na  cor 
dieilur,  iit  fxttrtg  a  fu(a  :  qnaie  natnra,  in  g(>iicrc 
eaiisae  erficieinis,  est  causa,  a  qiia  rcs,  pr.Tserliin  scn- 
siiiSy  na^cilur  :  iii  gencre  vero  roniue,  natuia  dicitnr 


iiisita  cnjiislibet  corporis  forma,  qna  illiid  a  caMeiis 
dislinguaiur.  Sic  coticiiiari  possnnt  di  rrep:iiiles  phi-  ^ 


scnra  est :  qiiia  noii  generali  dunlaxal ,  sed  singnlari 
dehel  percipi  cogitalione,  qu:e  iitpoie  ah  infinilis  pro- 
pemodnm  adjunctis  pcndens,  diincillimc  oblineri 
poiest.  Suas  latnen  lainra,  ha^c  habei  ransas  :  nl* 
liii  enim  lit  .^ine  sua  c^insa.  Uis  cau  Is  inqiiiietdis 
stndcnt  physici ,  nl  qiiannlain,  qua  a  ca^t  ris  homi- 
nihus  secernantur,felicitaicmsibi  possint  cumpurare  : 
naui 

Fellx  qui  |toluii  rcruni  c  gooscere  causas. 

Ilas  denique  cansas  perspecias  h.il>iiit  nocliiis, 
quipi  e  qui  rimari  iolutis  cceluni  lerramque.  consue* 
verat  iat  wis  natura:  varius  reddere  causas,  Sed  heu ! 
24.  Nunc  jacpt.\  Mens  hiimana  sic  mediarst  inirr 
Denm ,  a  qno  condiia  consei^vatnr,  et  corpns,  cnjufi 
esirorina,nt  quo  inagis  Deo,  ant  corpori  movenii' 
ohse.)uitnr,  eo  inagis  gnara  (iat,  aut  ignara  :  Corpm 
enim,  ut  dicitnr  Sap.  ix,  quod  corrnmf)itur,  agifntrat 
Q  aiiimam ,  et  terrena  liabitatio  dcprimit  sensum  multa 
cogitantem.  Deus  vero,  Joan.  i,  iiliminat  omnem  ho- 
minem  venicniem  in  hunr  niundum,  iiiiic  perturbaijo 
recie  nnnc  perhibrtur  ledde  e  e/fetum  lunien  mentis^ 
et  instar  gravium  cafmarum  rulium  ad  terram  depri^ 
mere :  sed  Boetins  iWcvwr  cateniipressus  collay  snpple 
secnnditm  :  Sicut  Virgd.  Os  Iminerosque  Ueo  simiiis. 

^  Medictnoi  t  wpus  esf.  ]  L*t  corporis  sic  nieiili!( 
611.-1^  suiit  spgritudines,  qnaniohrem  sua  csi  ulrinsqno 
iiii'dicina  :  undc  C  c.  iii  Tusc.  q<|.,  Medicina  amnii  ^ 
inquii,  cur  non  tam  desiderata,  tam  culta^  tam  grata, 
et  probata  quam  corporis?  Phihisopliia  auieni,  li  po«(; 
(|n:e  iu  cogilaiione  vcrhatur,  mcntis  cxfTCci  incdiri- 
naiii;  observaiis  tamcn  iis  qnx  a  incdici-*  corporuiii 
ohservari  soleni:  ln  eiiini ,  1"  o^gros  attentias  consl- 
doiaiit :  nain  medico  diligenti ,  inquil  Tullins  ii  de  Or., 
priuaquam  coiietur  a^gro  adliibere  mrdicinam ,  non  to- 
liim  morl  ns  ejus,  cui  mederi  voi  r,  s'd  etiam  eonsuetiido 
mi  niis  ci  uatiira  corporis  ccgnosccnda  est ;  i^  aegros 
:illoqunniur,   ui   quod  sua    meditallone  cognosccre 


—  -j  —  —  — »   —     -i  —  —        _-  _      —   _j-j  — 

«.»^..^»-.w..  ^j.^^w..v..t..i.  |.v3^i.ii»  wi-<  i^»/...it<^^  piii-  non  potucrunt  lani  de  niorho  quaiii  de  consuctudine 
lasopborum  opiniones  :  Naiuquc,  iiiquii  Tulliusii  de  valentis  ct  natiira  corporis,  id  pcrcunctando  ct  in- 
N-il.  deorum,  alii  naturam  censent  esse  vim  quamdum  iiTro^  >ndo  eliciani ;  5"  a^gris  praesertim  silentihiis 
tine  ratione  cientem  motus  in  curpiribus  ntcessar  os  :      iiianiiin  admoveni,  ut  taetii  j  idice,  prxdicta  eviden- 

lius  cognoscaiilnr  :  iiiventa  enim  iiiorbi  causa  cura- 
tionein  csse  inveniaui  medici  pnlant;  A"^  :cgros  con- 
solantur,  causati  aut  iiulluni  esse  morbum,  ant  cu- 
rationem  <'jus  esse  racileni  :  Medici  enim  inqnit 
Orator,  ii  de  Div.,  quanquam  saspe  intcitigunt,  tamen 
nunqiiam  (egrii  dicuni,  eo  morbo  eos  essc  moriiuros, 
A'q*ii  iia  Pbilosophia  niinc  segeriterga  B»etinm. 

*  Tum  vero  totis  in  meintenta  iuminibus.\  L  Pbi 
losophia  Boeiinm  attentius  considerat  :  ni  frfCki  ai- 
leniione  non  solum  inorbum  Boeiii,  cui  mederi  vulr, 
sed  cliatn  consuetudinem  valeniis,  et  natnram  men- 
tis  cognoscat  :  attentio  quippc  aninii  i'a  propria  e  t 
philosophix,  ut  bac  prxcipitatio  ci  pixjiidicitim^ 
iiironsissimi  vcritatis  invcniendj!  ho:>lcs,  viientur  « 


alii  autem  vim  participem  ratons  atque  ordinis... 
Sunt  autem  qui  omnia  uutiirw  noiniiie  appeli<'ni ,  ut 
EjHcuruSt  qui  ita  dividit  oinnium  ,  quoi  sint ,  naiuram 
eue  corpora  et  iiiane^qucsque  his  accidant,  Scilicet  na- 
tiira  iu  genere  causas,  duplcx  e^t,  n!miruiii  prima , 
iiempe  Ueus,  cujus  solertiam,  iin|uii  idein  <  raior  ibid., 
nuiia  arSf  nulia  manus,  iiemo  opifex  coweuui  possit 
imitando  :  etsecunda,  vid>^licci  qitoddain  corpns  di- 
viniius  motum  :  hoc  eniin  vis  est  sine  ratione  ciens 
niotu$  in  reliquis  corporibus  necetsarios,  At  naiiira  in 
genere  rormo)  est  ununKpiodque  corpns,  ct  si  ita  pla- 
cei  Epicuro,  atoini  el  iiiane.  Quidquid  sit,  non  agilnr 
liic  nisi  de  natura ,  in  geuerc  loriiix.  Ihuc  autcm  na- 
tura  obscura  quidcui  c.sl ,  scd  buas    babc  cjusas, 


599 


AN.  MANL.  biiY.  OOKTIl 


606 


JI4  ^  Tuie  ille  es,  nit,  qui  iiostro  (|uoii4lan)  l:*cie  A  pcctori  uico  Iriiiler   manum,   et,  25  *  '"''*'>  i<i<|uit, 

■uutritus.nostiis  educatusalimentis,  in  virilis  auiini 

r(«liur  cvnseras?  Aiqni  talia  b  contuleramiis  arma, 

qnx  nisi  prius  alijecisses,  invicia  te  firmitate  tne- 

rentur.  Agnos  isne  ine?  Quid  taces?  pudore,  an  siu- 

|)Ore  siluisii?  (5)  Mallero   pudore;  sed  te,  ul  video, 

stiipor  opprcssit.  Cumque  me  non  roodo  taciium, 

sed  elinguein  prorsus  mutumque  vidisset,  *  admovii 

INTERPRKTATIO. 

•  Puer  primum  ;  deinde  adoiescent ;  postea  vir  phi-  ^  Ihtmmodo. 

loiophus.  '  Ontlot. 

fc  Tibi  ded*ramut.  ^  Caiiucarum. 
«  LeUturgia  sopitus  est. 

Mens  porro  diciiiir  totis  in  .liquid  intenta  lumimbus,      u«em  :  quemadinodum  apud  Ciceronem  :   Amicus 

ctiui  aiiuuid  iia  cogital,  nilul  ut  ei  supersit  viriuui  ^  per  ^iamatur  totopectore. 

ad  aliud  cogiiaiidiim.  Sic  Virg.  i?  iGu.,  v.  iOO:         "     *  Nthtl  penculi  est.  ]  IV.  Philosophia  consolatur 


periculi  «st,  «  leibargum  patitur,  communem  illu- 
sariim  mentium  morbum.  Sui  paulisper  oblilus  est, 
rocordaliiiiir  lai  ile,  ^  si  quidem  nos  ante  cognove- 
rit.  ^  Quod  ut  1'Ossit,  paulisper  •  lumina  ejiis, 
f  niorlaliiim  rerimi  nubecali^autia,  tergamus.  Ilxc 
di\ii,*r»cutosqiic  nieos  fletibus  undaiites,  coutnicta  in 
t'ug:iiu  veste  siccaviu 


cogiiaiiduiu.  bic  Virg 

Habps  t0'a  qtiod  iiientc  petisli. 

^  Tune  ilie  es  ]  II.  Pbilosopbia  Boetium  nlloquitiir, 
ut  qiiod  aitenta  nr^ditatioiio  de  statu  meiitis  Boetii 
▼ideiur  iiou  potuisse  cognosccre,  iiliul  ab  eodein 
lloetio  per  uuciando  el  interroi:ando  eliciat.  Ac  |iri- 
luuni  quidem  phiiosophia  Boetium  interrogat  de  ura;- 
terito  nieutis  Pbilusophiam  docte  slata ,  cujus  ini- 
tiuro,  progressum  et.  pcrfeciionem  optime  comparat 
com  lioiiiiiie,  qui  virilein  a^tatem  adeptunis  lacle  ftri- 
rouin,  p«stea  cibo  graviore  alitur :  Nostro  tfnondam 
Ueie  nulritus ,  nostris  eduratus  alitnentis ,  m  tiriiis 
ai^imirobur  evaseras,  Sic  S.  Paulus  s  miles  Cbri8tiau;e 
vilie  p«*riodo8  tlt*sciib>*i<s,  1  Co*.  iii  ait:  Tanqunm 
panu  is  in  Christo  iac  tobis  potum  dedi^  non  escam : 
Hondum  enim  iioteratis ;  et  llebr.  v .  Facli  estis^  qui" 
bus  lacte  opus  sit,  non  solido  cibo;  ad  quod  respi- 
cit^s  S.  Pctriis  t!p.  I,  cap.  ii :  Sicut  modo  geniti  tn- 


Boetiiim,  nt  ipse  Boeiius,  spe  salutis  concepta,  qu« 
illi  deinceps  proponentur  reinedia,  h>8  utatur  lub«*n- 
tiu8  :  propterea  Philosopbia  ait  i^  niiil  esse  perirw 
li  :  qiiia  cum  mens  nostra  sit  inimortalis,  ha>c  nul- 
lisi  nisi  erroruin  vitiommqiie  esi  obnoxia  periculis  : 
bie  aatem  nihl  advertitur  nisi  oblivio  quaeidam,  qus 
imniinentis  erroris  aut  vitii  nota  uon  est ;  V  meii- 
tem  Boetii  generitim  paii  letharpim  :  nam  lethargw 
est  violenta  cerebri  couipressio,  unde  torpor  et  inei-» 
piignihilis  fere  somni  necessiias,  rerom  omnium 
obiiviu,  et  roeniis  defectio  nascitur:  hinc  qui  hoc 
inorbo  affleiuntur,  hos  medici  tandiu  ciirant  percuti , 
pungi,  uri,  alilsque  mcdis  <  ruciari,  donec,  nMaiaio 
cerebro,  vigilia,  atteBtio  et  memoria  lu  iisdem  re- 
iiovala  nasc;itur  :  mens  igitur  propier  quamdam  si- 
luilitiidiiiem  tum  dicitur  pati  lethargum,  cum  renim 
:iute  cogiiiiaruin  iuimemor  lebere  videttir  :  quod 
romniiutM  dicitnr  t//ifmttm  menti»m  morbus^  quattsnus 


(ttnief,  iiiqu>l,  roltoffii6i7e  sine  dolo  iac  concupiscite^  ut  q  ineiiies  iiunquam  errant,  nisi  iinmemores  primoruni 
ineocrescatis  n  saiutem.  Lacautem  Pbi'o>opbiaesiiut  v*ritatir<  principioruro,  pnecipiutioiie  el  pr^jtidirio 
principia,  quae  sola  aniroi  atleniime  iniiotescunt ;     jndiceiit;  3*  roentem  Boetii  speciatiro  esse  o^/ifnm 


cibus  auteiii  gravior,  Miut  conclusiones,  quas  ex  ejiis- 
miHli  iirincipiis  inajori  quodam  lab<»re  iiiferuntur. 
Deijide  eadem  Pliiiosophia  Boetium  iiiterrosat  de 
pnescuti  >taiu  illius  im^ntis,  qu.'e  non  ob  aliain  cau- 
sani  ditMtiir  cecidis<e,  periurbatioiiittns  virta ,  qiiani 
quod  abjectis  armis  phiiosophicis ,  bis  noliierit  uti. 
Arma  aiitem  iiia  siiiit  pnrcepta  pbilosophica. 

Setl  Pbilosopbi:e  •nterroganli  n^n  respoudet  Roo- 
tiua,  iion  pudore  quideui,  qui  leste  lloratio  aJiquan- 
do  infuns  prohibel  profari,  sed  stupore,  tjiii  quiNl  sit 
veluti  diirtiies  nientis,  nu:R  etiaui  soHiritata  noii 
seiiiit ,  propterea  et  cogitationeiu  et  locutionem , 
eugiiarionis  signum  ,  impeilil :  hinc  IU>eiru8  stupore 
oppres^us  diciiur  non  iiindo  taciius,  sed  eHnguis  pror- 
fM,  et  muius;  quasi  tacilus  intrlli^atur  qoi  liiigtinm 
habens  lingua  non  iiiitur ;  elingui^^^  t|ui  lingua  caplus 
iiiil:eai  balbulire  |oiest ;  i)fii^i«  deiiiqiie   qui   uiilta- 


sui :  est  enini  v-l  maximum^  inquit  Tullius  i  Tusc, 
amnM>  ipso  animum  videre  :  el  ninurum  hanc  hnbet  vim 
prtBceptum  ApoUiniSn  quo  monet  ui  se  quisque  nosrat  : 
non  enim  credo  id  prcBcipii^  ut  membra  nosira  aut  s'a- 
turam  figuramne  noscanms^  neque  not  corpora  snmus^ 
neque  ego  tibi  dieens  hoc  corpori  tuo  dico  :  cum  igiiur. 
nosce  le,  dictt^  hoc  dicit^  noue  animum  tuum  :  nam 
eorpus  qnidem  quasi  vus  est  anl  aliquod  an  mi  recepia  • 
cuium  :  ab  animo  tuo  quidquid  agitur^  id  agitur  a  te  : 
hunc  igitur  nosu  nisi  divinum  esut^  non  essethoc  arrio- 
ris  cujusdam  ammi  praiceptum^  sic^  ut  tributum  Deo 
sit^  hoc  est  seipsum  posse  cognoscere.  Ex  quibtis  se- 
quitur  inentem  humanam  iitm  prius  posse  pliiloso- 
pbari  quain  seipsam  noscat,  ut  quae  obiu  sui  est, 
hxc  8|>pciatim  letbnrgo  laborare  roerito  dicaitir; 
4*  inentem  B<»etii  paulisper  Untuin  etseoblitamsui^  qiiod 
antecepta  aiiiino  notio  sui  sit  innau  :  uiide  ad  pri- 


lenu*  poic^it  lo4|ui.  Sic  Tullius  dixit  muiuin  forum,  f)  w^m  Phiio^opbiu!  aJmonitiouem  eadem  mens  recor- 
tlinguem  curiim^  et  tacitam  ciiilatem.  De  stiipore  ln-      dabitur  sui. 


tutu»  Virgiliiis.  111  Georg.,  v.  5i0,  cauii  dc  Uuris 

Non  ombr»  aliorum  nemonim,  noii  inoliia  possunt 
PraU  iDovereanimum.  iion  qai  per  saxa  volutus 
Purior  electro  cam|>um  petii  amnis :  at  inia 
Solvuntur  laiera  atque  oculos  stupor  urgel  iiiertes. 

*  Admotit  pectori  meo  ma/ium.J  III.  IMiilosophia 
Btietio  adinovet  manuro ,  iit  evidentiiis  iiercipiai 
aiorbt  illius  causam.  S  cut  aiiteui  iiiedici  cognito  cor- 
ile,  bonam  vel  iiialam  corporis  valetudiiieia  cogno- 
scunty  quod  cordis  iiiotus  caiisa  sit  reliquarum  cor- 
poris  auectionum  :  itu  Pbiloiiopbia,  cogiiita  hoininls 
volunutef  rectain  aut  pravaiu  roentis  cog  tationcm 
|iercipil,  quo*l  voluutas  catisa  sit  reliqu  iruoi  cogita- 
Lioniun  lain  iaudabil  uiii  (]u:iui  vituperabiliuiu,  ita  iit 
uon  ante  in  erroreiii  aut  vitiuin  labi  |K).ssiiuii8,  qiiaiii 
vuliieriiuus  :  propterea  Pbilo»opbia  uuiic  manum  di- 
eitur  admoverc  pcciori :  pectus  eiiiiii  S(guifi<:at  vo!un- 


^  Quod  ut  possit,  ]  Dcnique  Philosopbia  B«)etium 
tleinceps  ciiratura,  ejusdem  oculos^  mortalium  rerum 
nube  caiigantes^  fletibusque  undanles  contracla  in  ru- 
gam  vesle  abstersit^  et  siccavit :  qu.-e  continuato  prae- 
dicto  Philosophi.e  symbolOy  noii  Uai  de  torpore, 
qtiani  de  roeuie  intelligenda  sunt. 

Priinnm  igitur  oculi  Boetii  mortalium  rerum  nube 
caligabant^  quod  ejus  roens  caducariiiii  reruui  peritir- 
liatitinibus,  au)ore,v.  g.,  aut  desiderio  obscuraU  vi- 
dobatnr. 

Deiiide  iidem  oculi  fletibus  undabant ;  q\i(ul  ejiis- 
dem  niens  propter  aiuissas  res  caducas  aflicercitir 
tristitia,  cujus  signa  sunt  fletns, 

Prxterea  Pliiiosophia  oculos  Boetii  contrarta  in  ru- 
gam  veste  abstersit^  siecavitque.  Abtienit  qiiideiii  et 
ticcavit^  quia  roeutero  exuit  fierturbaiiouibus  prasci- 
pui«y  unde  prxdidap  tenebrx  et  trisiitia^  :  contraaa 


601 


DE  CONSOLATIONE  riULOSOPni.E  LIB.  L 


m 


METEUM  *  III. 

Abguiibiitoii.  —  Boetius  canit  te^  asfrirante  PkiioMth 
phia^  ue  UluHratum  (ui$$e^  $icut  nmyibns  vetuo  fu" 
gaiiit  i€fTa  prisiinam  recuperat  lucem. 

Tunc  nie  discussa  liqueruni  nocte  lenebrabt 
Luminibusque  pripr  rediit  vigor : 


Ul  cum  |iraRci|>iii  (;Ionii  raniur  sidera  Cora» 
27  Nimbosisque  polus  steiil  iutbribus, 

5  Soi  iatet,  ac  nondum  coelo  veiiien  iUns  asins, 
Desupcr  in  terram  nox  ruiiditur. 

Ilanc  81  Tbreicio  Boreas  emissus  ati  anir«i 
Yerberei,  et  clausuro  reseret  dieui. 


INTERPRETATIO. 

Ttfnc,  inquit  Boetius,  tenebrte  disceuerunt  a  me,  pido^  vento  occidiio,  et  ccslum  relalur  nubibus  plutia^ 
ealigine  disdputa^  et  lux  pristina  revertit  oculis  ineis  :  mfir  fecundii,  $ol  absconditur^  et  nox  irruit  ex  subUmi 
quemadmodum  quando  stelim  involvuntur  a  Coro  ra-      in  humum,  Si  Boreas  ventus  ex  spelunca  Thracia  or^ 

NOT^. 


vero  m  ruqam  veste^  boc  est,  vorbis  pliilosopkicis 
oraiione  conjuiiclis  :  usu  quippe  cogiiationes  cum 
verbis,  quibus  sigiiincari  soleiil,  ilacoiijuncUB  sunt , 
ut  s:vpissiine  bas  cogiiatioiies,  nou,  iiisi  verbis  iii 
sueinoriam  revocatis,  rccordemur  :  supra  auieui  di- 


4.  Polu*  sietitJ]  Coeluui  obductuin  luit.  Sic  enlm 
YirgiliaSy  ed.  7,  v.  54  : 

StiDt  et  juiiiperi  et  casUine»  hirsutje. 

^neid.    VI.  V.  500,  de  Cbaronte,   cujus  oculi 


ctumesivestes  1'bilosophla  esse  voces  pli  losopbicas.  n  "'^"'"^*  ^«'  videbaiitur. 

Canitics  ioculia  jacet,  stant  lumiiia  flamma. 

i£neid.  xn»  v.  407,  de  coslo  quod  pulvere  obdu- 
clum  erat. 


*  Carmen  constaiis  ex  diiplici  geiiere  versuum  al- 
lernoriiin,  quorum  prior  hexameter  beroicus;  posle- 
rior  letraiiieter,  ciijus  quatuor  pedes  itnitantur  qua- 
inor  priiiios  beioici  versus  pedes,  frequeuiiore  lamen 
daclylo. 

I.  Tinic  ine.]  Mens  Boetii  peiiurbationibus  oliteii- 
raia  soum  priua  lumen  amiserat :  non  ^ecus  ac  oculi 
corporis,  accedente  nocte,  tenebris  lnvolvantur.  Sed 
Tii  Fhilosophia,  ceu  novuiu  sidus,  eroicuilp  eum  ejus- 
dem  B^ielii  nieiis,  perturbaiioni|)us  sedatis,  suo  priori 
lumine  recre:ita  coepit,  nt  anie  consueveraty  videre. 

5.  Vi  cum,\  Exiinia  slmilitndOy  sive  oratm  iradu- 
cens  ad  uientero  ex  corpore  disp;«ri  siroile  ;  hic  au- 
tem  terra  refert  menteni ;  sol ,  pliilosophiaiii ;  iiubes« 
pertarbaiiones ;  veiili,  spiriiiis  perturbationuiu  pa- 
rentea;  nox  et  dies  altemi  altemas  ignoratiouero  el 
lBiellis;entiani  referant. 

3.  womeranJtw  stdtfrn.]  Glomero  dicitiir  a  glomui^ 
UH  pelotOH  de  fi'^  quare  cum  glomus  ex  eo  liat,  quod  C 
filuin  fllo  circiimacio  involvaiur,  sidera  nnnc  dicuiitiir 
^/«mierari  ,quod  haM^  nubibiis  circuiufundentibus  in- 
volvantur :  neqoe  enim  putandum  eat,  Boetium  exi- 
stimasse  stellas  posse  ventis  Ita  inoveri,  ui  iisilem 
aKl  se  invieem  aecedentibus  quoddaui  liat  stellamui 
agineii.  Iloc  fere  modo  Yirgil.  iGeorg.,  v.  5i5,  ca- 
oii : 

Et  foedaro  glomeraot  tempestatem  iml>rihus  atris 
CoUectae  cx  alto  ouhes. 

5.  Coro,']  Corus  sive  Caurtts  ventus  est  flans  ab 
nccasu  xstivo:  uiido  hic  ventus  sic  comrarius  esi 
Qiotui,  qiio  aer  ab  ortu  in  occasuni  cietur,  ut  iiubcs 
conirariis  iiinc  et  inde  nioiibus  coirpressa:  cog;inlur, 
ropiosuin  iiiibrein,  nisi  aliter  dissolvautury  emissura*. 
Y!«-g.  V  ^u.,  V.  !i5  : 

Quol  tuniidis  submersum  tundilur  olini 
Fbiciibus,  hyl>erni  coiiduiii  ubi  sidera  Cori. 

4.  Siiubosisque  imbribus.]  Iinbres  iiimbosi  dicun- 


Jam  pulf  ere  ccelum 
Stare  vident. 

Hiiicadditurvers.  5,  Sol  IsUet, 

S.  Nondum  cmio  venientibus  osfris.]  Nox  enlro  D06* 
tis  pracsertiro,  duplicis  esl  generis.  .Altera  naseitiir 
occid**nte  sole,  emicantibusque  cxieris  «strls,  fins 
propterea  oriri  dicuntur  :  de  hac  uocle  loqailur 
Yirg.  u  i£u.,  V.250: 

Yertitor  interea  ccelom  et  ruit  Oceano  nox» 
Involfensumbra  magna  terramque  poluroqoe. 

Aliera  oritur»  etiam  ante  solis  occasurot  ipso  es* 
terisque  'asiris  lalentibuSt  de  qua  loquitar  Idran  Virg. 
I  i£ii.,  V.  94 : 

Rri|iiant  sobito  nobea  ccrlumfio^^  dleroqoe 
Teucroram  ex  cculis :  poiito  nox  <ucubat  atra 

Ei  de  hac  nocte  nunc  ag  tur :  unde  dicitur  fwM 
in  terram  desuper  nondum  caio  venientibus  astris^  qmt 
sciHcet  occidente  sole  emicare  soleni. 

7.  Boreas.\  Boreas  ei^t  ventiis  flans  ab  ortu  «Sll- 
vo  :  quamobrem  simili  motu,  quo  aer  ab  ortu  ad  oe- 
casuni  circuniaclus,  cietur.  Hinc  aulem  omnia  qtm 
de  isio  vento  dici  solent  possunt  inferri.  Primoeiiini 
venius  hic  e  regione  Cm  i  spirat  :  quia  Corus  flat  ab 
oi-casu  aestivo  :  unde  uiriusque  hiijus  venti  noster  att- 
ctor  iiuirc  meniinit.  Secundo  idem  venius  vehemeiis 
est :  quoniani  una  cuni  aeie  fertur  ad  occasum  :  curo 
auteni  omnis  venius  vchemens  sit  frigidus,  propler- 
ca  Yirgilins,  ccl.  7,  v.  51,  canil: 

Hlc  UiBiom  Boreae  curamos  frigora,  qoantnm 
Aui  numerum  lupus,  aul  torrentia  flumiua  ripas. 

Atque  hinc  lorte  nomiins  istius  interprclalio  : 
&opias  enini  videtiir  dici  a  |3o«a>,  clamo^  ct  />ia>,  de- 
currOf  qiiod  ventiis  ille,  ui  poie  vetienientior,  CMm 
sonitu  currat.  Teriio  ilie  ventiis  fcrenus  esi,  qnod 


iiir,  quod  bi  nnbe  tanquain  sua  materia  inclusi  coii-  d  ^„10  aere  concurrens  nnbes  coacias,    materiam  iw 


liiieantur  :  niinbus  enini  iiou  secus  ac  nubes  genera- 
tiin  illud  dictiur  quod  nubit  sive  operit :  uiide  nim' 
6mi,  inquil  Isidorus  I.  xix,  c.  51,  est  fasciola  trans- 
vtrsa  ex  uwo  asiuta  in  linteo^  quod  esl  tii  fronte  femi» 
uarum.  Ex  qiio  Plautiis  nimbatam  nieretiiceni  dixit. 
SiMlicet  nulies,  qMu>  niliil  est  aliud  quain  vapor  ca- 
ligino^us,  in  sublinii  aeris  circumfundentis  pondeie 
libratus,  deorsum  ferri  poiesi  duobus  niodis,  et  ptu 
liiverso  descensuhtiui  1110*10,  diversos  liabere  effectus  : 
rel  eiiini  nubes  integra  de&ccndil,  vel  rrnstaliin;  si 
iiitei;r4  dcscendat,  ful^uris,  fulmiuis,  toniirui,  prse- 
lertini  viTo  tempestntis  parcnsessc  |iotesi.  Si  auieni 
fru^Uit  lu  «tescendai,  bujiis  tres  Cbsc  solent  roriii:K  : 
niinirani  iiix,  pluvia,  ei  grando  ;  naiii  villohi  iiubis 
globuli  cadendo  vel  srrvunl  vel  inuDiit  suai:i  lor- 
inani  :  si  hcrvanl,  niiigil :  si  vero  inut:iiit,  lii  aut  li- 
quescuiii  tauluin,  tumi)ue  pluii;  aut  durescunt  li- 
tiuati,  t(!iii4tue  cadit  grantio. 


briuin ,  dissipet.  Unde  Ovid.  vi  Metam. 

Apia  mihi  vis  est,  qiia  trisli%  nubila  pello, 
Ei  frcta  coucutio,  iiodosa(|ue  robora  verto. 

Unde  ciiam  nnnc  dicitiir  clausum  reserare  diem^ 
hoc  esi  fiigare  iiiibes,  <|uibus,  eilam  ante  solis  occa- 
sum,  nox  facta  esl. 

7.  Emitsus  ab  antro.]  Oplime  Boreas,  aul  qaililiet 
aliiis  mundi  ventns,  a  lempesiate  diversus,  ab  antro 
emilti  dicitur,  ut  1  ALn.t  v.  G4 : 

S*  d  paier  oinni|>oleos  speluncis  abdidit  alris. 

Oucmadni«duin  enim  veiitus  |)omorum,  caslanea- 
ruin,  ligiii  virulis,  inio  et  globi  :piiei,  queiu  jEoiipi-' 
Ifim  vocant ,  niovente  igne,  ex  qiiibusdam  ^eluti  an- 
tris,  vaporilins  sciliCQl,  qiia  data  porUi,  rarescendo 
ru<'niibusoritur  :  sic  prasdictiis  mundi  ventiis  ex  cir- 
cuni.Ntantibus  terra,  inontibus  el  nubibus,  veluti  ex 
uiagnis  quibusdaui  speluncis,  agnite  bule,  vnporilui^. 


603 


AN.  MANL.  SKY.  BOETII 


601 


Emicai,  el  subito  vibiraUis  luniiiic  Plioebus,  A 
40    29  Miratiies  oculos  radii^  Teril. 

30  PROSA  III. 

AnGUMCNruM.  —  Boetius,  recogniia  iandm   parenie 
Philosophia,  ab  eadem  percunctando  accipil,  ui  an- 


*  «  llaud  aliler  trisliliaB  nebuiis  dissululis,  *^  hausi 
coelum,  ei  ad  cognoscciidam  niedicanlis  T^iciem 
c  nienlem  recepi.  Ilaqiie,  ubi  in  eam  deduxi  oruios 
*  inluitumque  defixi,  respicio'  nulricem  meain,  3l 
^  in  cujus  ab  adolescenlia  ^  Laribus  obserraus  ru<'- 
ram,  Pbilosopliiam.  El  quid ,  inquam,  «  tu  '  in  lins 
exsilii  noslri  solitudiues,  o  *  omnium  magislra  vir- 


liqunt  sic  recentiores  philosophos  ab  ignaris  tmpro- 
bisque  vexa'os  (uisse. 

INTKRPUETATIO. 

tus  flagellet  hanc  tcrram  et  aperiat  lucem  abscoudi-  ^  Uespiravi. 

inwi,  sol  apparet,  et  emissus  luce  repentina,  pers'rin-  «  Animum  ereca, 

git  splendore  suo  oculos  stupentes.  **  Domesiicis  pen  Iralibus. 

«  Simili  modo.  •  ^QO  Boetius, 

NOTiE. 


niniirumy  qua  luiniis  resisiiiur,  rarescendocurrenli- 
bus  flare  consuevit :  unde  Virgil.  i  Mn.y  v.  55 : 

Nimborum  io  palriam,  loca  feu  rurentlbiis  austris 
yEoiiain  veoit.  Ilic  vasio  rex  Mo\m  antro 
LuctaDles  venios  lempesiaiesque  sonoris 
Imperio  premit,  ac  vinclis  el  carcere  frcnat. 
Ilii  indigaanies  iiiagno  cum  inurmure  mouiis 
Circuin  claustra  fremunt. 

7.  Threieio,]  Sive  Thraeio :  quod  Boreas  quidam 
eodem,  quo  veutus  bic.  iiomine  (lonatus,  fuerit 
Tbrax  :  vet  quod  venlus  bic  comparntione  ioci  ubi 
'   scrilieliat  Boeiius,  ex  Thracia  videretiir  flare : 

Sic  Virg.  XII  ifiiiei'1.,  v.  365  : 

Ac  velut  Edoni  Borea;  cum  spiritus  alto 
Insonat  /Egxo,  sequiturque  ad  liltora  floctiis 
Qua  venti  incubuere,  fiigain  daul  uiibila  c^lo. 

Edoni  enim  Grabce  n^tavoi,  Straboni  gens  est  Tiira- 
cica.  Porro  reserare  idem  e^l  quod  aperire  :  reserare 
enitn  eontrarium  est  seris  :  sicut  clando  ei  recludo, 
veh  ei  revelo^  lego  et  relegOy  suiit  conlraria  :  serae 
auiem  sunt,  quibiH  remotis  fores  panduntur,  ut  ait 
Varro,  vel  ut  aii  Festiis,  fusles,  qui  opponunlur  fori- 
biit:Ovld.  I.  VI  Amw.,  Excute  pcite  seram.  Ilinc 
Vifg.  iiiifin.,  V.  584: 

Urbem  alii  reserare  jobeDt,  et  pandere  portas. 

0.  Phoebus.]  Phoebus  sive  Apolli  fertur  Jovis  et 
LatuD.nc  lilius,  eodem  partu  cum  Diana  editus  iu  in- 
sula  Deio.  Medicinx  inventor,  diviiiandi,  canlandi  et 
versiQcandi  adeo  periius,  ut  banim  artinm  Deus  lia- 
bitus  sit.  Poctis,  ut  nuur,  s:i'pius  solem  signilicat,  ut 
ipsius  iiominis  inlcrprelaiio  probat :  ^oe^oi:  eiiim 
Graece,  Latine  est  splendidus^  biuc  dicitur  emicare  et 
suHto  vibratus  lumine  :  emicare  (|uidein  dicitnr,  qua- 
tenus  fulget :  mico  enim  est  a  mtcci,  quaienus  b«e  di- 
citur  de  arenuli';  fufgentibus  :  ai  dicitur  ttt6ffo  vibra- 
tui  lumine,  quatenus  sol  contintiaio  lumiM  ad  lerras 
usque  euiiltiiiir.  Sic  Virgil.  i£n.  viii.  v.  52i  : 

Namqne  improviso  vibralus  ab  aptbere  fuigor. 

10.  Mirantes  oculos.]  Admiratio  iioii  nisi  mentis 
eat  :  qiiandoquidein  admiratio  iii  quadam  mcntis  co- 
giiatiouc  versatur  :  sed  liac  nieiitis  affeciione  fui 


vero  recipere  idem  quod  animum  erigere :  respirarc 
enim  proprie  corporis  est,  qiiatenus  lioc  pulrnouiim 
ope  per  asperain  nrleriam  spiriliim  aiieruis  excipit 
l^  ac  reddit :  sed  propter  quamdaiu  simiiitiidinem  di- 
^  cilur  eiiam  de  inenle,  qiialenus  notioiniui,  qiias  a 
rebus  coguoscendis  accipit,  cotiscia  assensioiieiii  el 
qiioddam  votuiii  einitlcre  videtur :  sic  Tullius  pro 
Sest. :  Respirasse  homines  videbantur^  nondum  re^  sei 
spe  reipublicw  recuperandce. 

*  intuUum  defixi.]  Attenta  cogitatione  consideravi : 
iit  eniin  cognitio  clara  et  distiiicta  qiixdam  est  verts 
taiis,  cui  invenieiid»  vacnt  pliilosopbia,  norma;  ita 
iicc  pbilosopbiras  res  nec  ipsain  pbilosophiaui  co- 
gnoscendo  assequi  possiimus,  iiisi  aileniiori  eaqoo 
frequenti  mentis  meditatinne :  qiii  secus  feccrit,  iiic 
in  prxcipitationeiii  et  iHXjudiciuui,  prxcipu;i  crro- 
rum  viiiorum(|ue  capita,  bbniur  tiecessc  est. 

'  Respicio  nutricem  meam.]  Meai  iiimiruui  mentis  : 
curo  enim  vila  bumaiia!  iiieiitis,  sit  cogiiatio;  pro- 
pterea  philosopiria,ciijiis  ope  cugita*io  fovetur  auctis- 
que  viribus  adolescit,  uon  iiiiiiierito  ineiiiis  bumanai 
nutrix  vocatur  :  sic  Ovidio  nox  diciiur  eurarum  nu- 
ttix. 
C  ^  iit  m/tif...  laribus.]  Id  est.  scholis :  lar  enim  fo- 
cus  est :  biiic  Lares  poelis  siint  dii  palrii  sive  do- 
mestici,  el,  si  cred:iinus  Apnleio,  mentes  parentum, 
qui  qiiod  oiim  domi  btunareiitur,  stiam  putabantiir 
sempercurare  familiara  :  unde  Tuiliiis,  />i},  inqiiit, 
quos  Craci  Sac/xovec  appellant ,  nosri,  opinor^  Lares. 
Atqui  scholcp  piiilosopbicx,  nou  abs  re  dicuniur « ji|$^ 
deiii  pbilo.««opbi:i!  focus  :  quaiid«>quideiii  iibi  liiiiieti 
iiaturale,  quod  potest  dici  qu.Tdam  mciitis  ltuiiiau:i> 
viia ,  ab  ipsis  prxcipitaiionis  prxjiidiciii|uc  incursi- 
biis  tutuin,  curantibiis  optiinis  prscccptoribiis,  fovc- 
tiir.  Quarc  cum  Boetius  iiifaus  missiis  fuerit  Athcuas, 
iibi  iinnos  decem  et  ocio  cuiii  aliorum  pbilosoplio- 
runi ,  lum  Platonls  pncserlim  ct  Aristotelis  iertioni 
vacavit,  recte  dicilur  Laribus  philosophiw  ab  adoles- 
centia  obversatus :  proptcrea  Pliilo.sopliia  suprA  acgre 
ferebat  Mui^as  poeticas  eidem  Boctio  assiderc. 

'  In  exsitii  nostri  sofitudines.]  Ttic<Hlericiis  Osiro- 
golborum  rex ,  cui  fioetius  anira  fiierai  dileciissiinus. 


oculi    etiam   mirari  dicuntur.  Scilicet  arguti  nimis  D  L'  f  "hi  i?S    ii^^^^^^^^^^  •  ^'^  acrnsaoii- 

oci./i,  inquit  Tullius,  quemadmodum  animoaffecti  5«.      ^?;' 1*^  "'*f^^^^^  \"*«^  ';" 

mu^  /nnJ»*i«r  rianH?«n    ^orm  ^JL  v   fio  •  P'«"»  relegarit ,  laiiquam  III  exsiliuni :  quam  in  solr- 


mus,  loquuntur.  Claudian.  carm.  ^4,  v.  69  : 

Ouaalum  profuei  is,  quaatam  servaveris  urbeiu 
Altoailis  melire  oculis. 

'  Haud  aliter.\  Non  sccus  ac  niibibus,  afflatii  Bo  - 
reas  dissolutis  ,  sol  ein'^cat,  suoiiue  luniiue  oculos 
spectaiilium  in  sui  admirationeui  convcrtit,  ego 
lioetius  nebulis  perturbatiouum ,  praesertim  vero  tri- 
Btitiae  iiieae,  instinctu  Pbilosopbix,  fugatis,  coepi  pau- 
lulum  respirare,  aiiimumque  erigere  ad  contemplan- 
dam  eam ,  quae  quod  exirahut  errores  et  vitia  radici- 
Ins,  medici  officium  exercere  videiiir,  'Pbilosopbiam. 
Siia  autem  hsec  vcrba  Boetius  videtur  mutuatus  a 
Vlrgil.  JEn.  X ,  v.  808  : 

C  inlra  Tyrrlienus  ul  auras 
Svscipiens  liaiu>it  cu'luiii,  uieiitonK|ue  rccepit. 

Vbi  haurire  ojclum  idein  quod  respirare;  mentcm 


tudinem  idcirco  accedit  Pbilosopbia.  quod  in  soliiu 
diite  prsesertim  inens  ab  onini  bominiiin  coininercio 
liberata,  suis  cogiiationibus  formaiidis  nuice  vacare 
possit :  sic  Plaio  pbiiosopbatunis  uoii  Atbcnas,  m;<I 
Academiam ,  suburbaiium  Gymna^ium ,  eicgil :  S  c 
llusa!  desertissimos  monies  iucolere  flngunlur. 

'  Omnium  ma^istra  virtutum.]  Pbilosopbia  enim  , 
auctore  Tuliio,  vtrtuis  conlinet  et  officii  et  bene  vivendi 
disciptinam^  quam  qni  pro/itetur,  gravissimam  susti^ 
nere  personnm  v  detur,  Ei  cei  te  virtus  generatitn , 
iuxia  ipsius  Aristotdis  niontcin,  defluiri  potest  af- 
fectio  mentis  ul  voluiilaria  sic  recia.  Duplicis  est 
generis,  nempe  dianoetica  et  moralis,  Prior  cst  af- 
feclio  mentis  noiioni  clar.t^  et  disiinctai  conseniien- 
tis.  PostiTior  aflectio  eiiisilem  incniis  mcNliocritaiiMir 
lauilabilcm  iu  buiiianis  c:>gitaiionibus,  locutionibus 


m 


DE  CONSOLATiONE  PlilLOSOPllli£  LIB.  I. 


m 


iiiiiiiii ,  *  *  ftupero  cardiiie  delapsa  venistiT  an  ul  lu  A  rer,  ei,  qnasi  novum  aliquid  acciderii,  perhorresce- 


i|uoque  32  *  mecum  rea  falsis  criniinaliouibjs  agi- 
icri&?  An,  iiiquii  illa  ^  ;  te,  aliimiie,  desercrem,  nec 
«  sarcinam ,  quam  inei  nomiuis  invidia  suslulisU , 
coromuiiicaio  lecuin  labore  parlirer  ?  Atqui  Phiioso- 
phia;  ^  fas  iioii  erat,  «  iiicomit:Uuiu  relinquere  iter 
iiiiioceniis.  Meam  scilicet  ^  criminalionem  (5)  verc- 

•  A  caelo, 
^  Philosophia. 
«  Onus. 
^  Non  tkebat, 
«  Soiuni. 

NOTiE. 

operibusqiie  constitiieniis  :  quan^  prior  p'uiienlia; 

postcrior  temperantia  a  Cicerone  vocatur  :  uiriiisipie 

autem  prjpcepla  pr:i*scribit  Pliilosophia  adeoque  om-         Lacessitur  tameii  :  quoniain  diclis  factisve  impro- 

nfHfR  est  miufittnt  virtutum.  B  h  s  prnTncatur :  (|uod  lacessiri  esl :  unde  Virgit.,  ccL 

*  Snptro  cardine  deiapsa.]  Divinitut  dala  :  luiiteii      3,  v.  51  : 


rem  ?  *  Nunc  cnim  «  primnm  censes  apiid  improbos 

morcft  lacessitam  periculis  sapieniiam  ?  ^  Nonne  aptid 

veieres  quoqiie,  33  '   ^"'®  nostri  Piafun.s  aetnieni, 

magnum  sospe  cerfa<iren  cura  stultilias  teineriiate  cer- 

taviiniis  **?  eodeinquc  supcrstiie*  prasceptor  ejus  So- 

crates  injustx  victoriam  mortrs,  luc  asiaute  ^  prome* 

INTERPaETATIO. 

'  Accntntionem. 
^  Putasne  nondum. 
''  NosPhiiosophia. 
i  Pliilosophii. 


Prelium  sibi  solaque  lalc 
Fortuns  secura  nltet. 


enim  naluraie,  ut  pole,  quod  ab  ipso  nieutis  liu- 
maiia*  rouditore  ortum  est,  divluitus  est  daium.  Phi- 
lotophia  aiitcui  nihit  est  aliud  qiiam  lumen  n  tiirale 
raoJilicatuiii  :  lumen  quidein,  hoc  cst  nolio,  qu£  sola 
est  ineiitis  lumeii :  naturaie  veio,  id  est  ab  orlu  di- 
viniius  datum  sive  a  n  'iiira  insiiinu  iiiijcuitumque  : 
modificatum  denii|ue,  quateuiis  esl  priiuuin  claruin 
el  distiiicium;  deinde  paiiio  lon$;ius  difTusuin;  pos- 
tremo  veri  certiqtie  jiidicii  norma.  Sic  Socrates, 
rerereiiie  Thcmistio  orai.  I ,  philosophiam  fii  homi- 
nnm  genns  divina  duntaxat  iorte  delapsam  fuisse  tes- 
tatus  est,  Sic  Cicero  pa^sim  :  /Vn7osop/ua ,  iiiquil , 
donum  et  inventum  deorum ;  quo  bono  nutlum  opta- 
bHiua^  nuiium  prcestfmtius^  neque  dntum  est  morta- 
tinm  yeneri  deorum  concessu  atque  munere^  neaue 
dabitnr. 

*  ilecum  rea  falsis  crintinationibus.]  Gaudentius, 
Opilio   et  llasilius 
acru  arunt  Boetium 

miniis  seiiaius  hrs:e  majestatis  couvincereiur ;  2' 
qiiod  de  vintlicanita  iii  lihertaiem  Italia  scripsissel; 
5*  quod  ad  ohiiiiendas  (lignitatcs  sufTragia  corrupis- 
set ,  quod  crlmen  Laliiiis  ambiiusj  (ir;rcis  Sjj^AoxoTrue 
voc:ihatur,  latis<)iie  Irgibiis  puuiuliat'  r;  aul  salieiii 
quml  ad  hiiiic  fineui  iinpil*  artlius  iisus  (uisset. 

Atqiie  h:i'c,  testo  ipsa  Piiilosophia,  sunt  larci/m, 
quani  Bot*lius  noininis  ph  losophici  mi«i(/fa  stisiii/il, 
qu:imque  propteiea  eadem  riiilosophia  comii}iiiti^</o 
cum  Boetio  tabure  partiri  cupit,  ejiisioodi  criminatiO' 
nibus  assueia.  Suut,  inqiiaiiiy  ti:c  i Tiiiiiuatioiies  sar- 
cina :  iiam  sarcina  oiius  est  quod  hoiiio  ad  vestem 
%ictumqiie  secuin  solet  deferre  iirofectiinis  :  ex  qiio 
factum  e-t,  ut  quodlibet  oiius  iiiulile  ct  luolcdium  sitr- 
cina  dicereiur  :  unde  Ovid.  ep.  5 : 

Non  rgo  sum  classi  sarcina  magaatu». 


Efliciaro  posihaec  ne  quemquam  voce  lacessas. 

Sicqiie  lacessit»  fiiit  primiim  quidem  apiid  veteres, 
deiudc  apud  recentiorcs  philosophos. 

^  Nonne  apnd  veteres.  ]  1.  Sapientia,  qux  ab  ipsi» 
Pythagor»  temporibus,  diei  ca;pit  Pliiloftopbi.i,  aptid 
veteres  sapieiites  et  pliilosophos  ex  eo  lacessila  Tuit^- 
quod  prx*stanlissimi  liiter  illos  exsilio  et  morie  ipn»! 
a  siultis  iiuprobis()ue  hoiiiinibus  MfTecti  rueriiit.  Nn- 
tari  potest  bic  loqiieiidi  modus  :  ceriamen  certavimus: 
iion  enim  id  Gra^cis  duulaxat  ramitiare  est,  iit  iioii- 
miili  aiuiit,  sed  cliaui  L:*tiiiis :  s^ic  Tetentius  dixit 
rtoer^  titam;  gattdere  gat^dium;  Ciccro  Am*tre  sflrvt" 
tutem ;  Hor:iliiis  ludere  Ittdttm  :  tit  nm^ter  aiicior  infn» 
dicei  iudere  ludum ,  vrnare  ornameraig. 

^  Ante  nostri  Platonis  cctatem.  )  Plaio  naiiis  esl 
Atheuls  circa  aniium  mundi  5626.  Hic  tn  omui  doc- 


w  \aisis  crinnnatwmous.\  uauoeniiis.  irj.arum  cenere,  sed  in  phil  sopliia  pr;^S(Mtim  cxcel- 
ilius  apud  Theodcnciiin  rcgem  fatso  q  jy-j  .  ^^^^  pi,iiaso)»hi:«  i.unc  vorat  lutt.»!,  iltumqiie 
lellum,  i   quod  hic  impcilsvisset,  qiio-      ^^^^^•^^  lanqiia  n  notissimdui  philosophum,  in  quo^ 


anie  quein,  et  post  qiiem  sapiei<li»  sive  phihisopliia 
luale  excepta  fuit.  lu  i|)so  qiiidem  Platone  sapieiiti» 
inale  excepta  fuit :  naui  i))se  1'lato  iniqiiitaie  Dionysii 
Sicili»  tyrauiii,  rui  se  ille  commiscrat,  inqiiit  Ci- 
cero,  in  maximis  periculis  insidiisqiie  versaius  est. 
Ante  eumdcm  IMatonem  sapieotia  lu.ile  eiiam  ex- 
cept:)  fuit :  si  quidem  Solon  Athenieiisis,  Anaxago* 
r.is  et  Pythagoras  in  exsilium  acii  fuerant :  Zeti«> 
vero  Eleaies  aliique  optiuii  viri  morle  damuati :  seii 
eiiisdciu  Plaioiiis  prspceptor  S«»crates  :  ut  statim  di* 
cetiir,  eodem  supplicio  afTcctus  fuil.  Denique  i>ost 
euiudem  Platonem  sapientia  male  excepia  hi»t  iii 
Caiiiis,  in  Senecis,  in  Soran  s,  iii  ipso  Boeiio :  qiu» 
outui;i  seorsum  probaud;!  suni. 

*  Prwceptor  ejus  Socrates.]  In  Socraie,  iiiqiianv» 
anie  Piatonis  astaieiu  s:ipieiin.i  niale  exci*pta  fuit : 
iiam  Socrates,  ciijus  lauia  sapieutia  fuit,  ul  hiiic 


At  easdem  crimiuaiioiies  Boeiitis  philosophici  no-  „  .        . 

iiiiiits  tnpi</m  «ttsltt/t< ;  qiiod   )diilos4>phios  pnpceptis  ,x  pr«ceptor  Platonis  lueril,   inde  vero  hpicurei  ae 
addicti  siuius,  talis  essei,  qualis  ab  Horatio  descri-  ^  Stoici  ab  illius  pariibus  slare  glonarcniur,  ob  suam 

siipiciitiam  inorte  damnatus  esi.  Pnmum  quideiii  So- 
cratcs  circa  aniiiim  mundi  56U0  natus  adeoqiie  anie 
Platonis  setatem  tt(»rens,  fuit  sa^uentissimiis  :  nam  a 
rebiis  occuUis  ei  ab  ipsa  iiatura  involutis  avocavli 
pliiloscptiiam^  ut  de  virtutibus  et  vitiis  qiucreret,  caiK 
satus  qii£  supra  iios,  nitiil  ad  nos  f>eriinere  :  is  iiei« 
soluni  verb<i,sed  exeinplo  eliain  ad  lionesle  vivendum 
stios  audiiores  hiHrtabatiir :  tanlain  «luippc  iii  oniiii 
vita  servavit  aequ:ibiliiatem ,  ut  hive  in  pnisperi!<, 
sive  iii  adversis  rebus,  eumdeui  seinper  vultuiu,  iiec 
tiilareiii  magis,  nec  iiiagis  turbatuiu  osieiideril.  Brindo 
idem  Socrates  praceptor  fuit  Piatonis :  uiide  Tul- 
liiis,  111  de  Orat.,  Socrates^  iiiquit,  cujus  ingenimu 
vuriosque  sermoues  immortalitaii  seriptis  suis  Piaio 
tradidit,  titteram  nullum  retiquit.  Postea  ideiii  So«- 
crates  accusatus,  quod  de  diis  inale  sciitirct ,  eapiie 
daamalus  est ;  SQd  injnstissime  :  si  quidem,  aucioie 


bilnr  Carm.  1.  iii ,  od.  3  : 

Juslum  et  tenacem  |)ro)K)siti  virum 
Nou  civiuni  ordo  )irdva^benUuoi, 
Noo  vuttus  instantis  tyranui 
Menlo  quatit  solida  :'fieque  Austcr. 

Quare,  contiiiiiatis  ejusdcm  Pliilosophias  prxcep- 
tis,  eo  niajori  cuin  patieniia  Uoelio  b»  criminatiunes 
ferendie  suut,  quo  antiquior  est  illa  pbrlosopltia:  et 
philosopborum  sors. 

'  iVttiic  eiimi  primum  censes.'^  lutcrrogatio,  quasi 
dical,  Censesne?  modus  loquendi  Latinis  iion  inusita- 
iiis.  Noiaiidum  non  cxstiiictam,  sed  tacessitam  dun- 
tixat  dici  sapientiam  :  exsiinctis  eniin  8.«|)ieniibus 
fion  propicrea  exstinguitur  sapicntia,  quippc  quce 
versatur  in  cogitalionc,  cui  vel  lyianiiorum  furor 
nocere  iioii  poiest :  in  hoc  simiiis  viriui,  qtiac,  ut 
ait  Claudian.,  carm.  17,  v.  1 : 


ii07 


AN.  MANL.  SK\.  BOETll 


oos 


ruit?  Cujiis  *  liaerediiaiem  ci:in  deiiiceps  Epicureum  A  eorum  «  profanx  muUitudlnis  errore  pervenit.  34 


▼ul^,  ac  Stoicum ,  caeierique  pro  (5)  sua  quisque 
parie  rapluni  ire  molireniur,  meque  reclamanlem , 
renitentemque,  velui  in  parlem  praedx,  traherent, 
▼esiem»  quam  meis  texueram  manibus»  discide- 
runt,  abreptisque  ab  ea  paiiniculis,  toiani  me 
sibi  ccssisse  credenies,  abiere.  In  quibu^,  quoniam 
quxdaiii  nostri  habltus  vestigia  videbantur,  meos 
esse  ^  ramiliares  ImpruJentia  rata,  (10)  nonnullos 


Qiiod  si  nec  ^  Anaxagorae  fugam,  nec  *  Socralis 
venenum,  nec  '  Zenonis  lornienta,  quoniam  sunt  ^ 
peregrina,  novisti;  at^Canios,  35  "^^  ^  Senecas» 
'at  Soranos,  qu(»rum  nec  pervetiista,  nec  'incelebris 
niemoria  est,  scire  poiuisli.  Quos  nibil  aliud  in  cla- 
dem  detraxit,  nisi  qiiod  nostris  moribus  s  inslituti , 
^  stiidits  improborum  dissimillimi  videbantur.  liaqiie 

INTERPRETATIO. 

«  Seneram  el  Soranum  phiiosopl 

f  Indicla, 

t  Pliilosophicis. 

NOTiE. 

ipso  Tullio,  I  de  Or,^  omnium  $apienti$simut  tauctis'      tatem   vindicnre  conaretur,  Nearchi  tyranni  jussu 
mmeque  vixit :  propterea  populuH  nKirtein  ejus  iia  p  cruciatum ,  inter  turinenti  rnigtiam  deiiiibiis  prarci- 

),  partiin  "  disse  et  iii  Gyprii  regis  interrogantis   raciein   ex- 


■  Docrinam. 

^  Domeiiicot, 

«  Alienw, 

^  Htmota  loco  et  tempore. 


doluit,  utejusdeiii  accusatores  pilriiin  niorie 
ex>ilio  iKiniiTit,  ipsiqiie  Sncrati  statiiuui  aereain  po- 
nncr  t :  o^ftl  taineii  attante  philotophia :  nam ,  ut  ait 
Tiillius,  ibid.,  elegantistimam'  Lytias  orationem,  qua 
pro  te  in  judieio  uieretur^  retpuit ,  et  iia  in  judicio 
cainiit  pro  »e  ipte  dixit,  ut  nom  tupptex  aut  reut,  ted 
Mt  maqitier  aut  dominus  videretur  ette  judxum.  In 
i^uo  ric.oriam  mortit  promeruit :  quo<t,  judicio  ipsiiis 
Cieerouis,  inors  illa,  quae  uatiir.i:  debita,  noii  solum 
pro  patria,  i^ed  eii.im  pro  v«ritate  est  poiissiinum 
reddita,  aut  ineliorem  qiiam  qui  est  in  viia,  aut 
certe  noii  deteriorem  alTert  siatum.  Deniqiie  ipsiiis 
Soeratis  doclrinain,  quae  quoniain  inslar  pecuniae 
ejoa  iiiorte  ad  aliqtios  perveiiit,  iilcirco  vocatur 
C||«adein  kcsreditat^  partitt  siint  Epicur^  ac  Stoid , 
quoruiH  illi  E|iicurii,^i  Zenoiieduce  philosophantur. 
fiam  diMB  |>raecipu;e  sunt  philos«>phorinii  antiqiionim 
teeie,  a  qiiihus  ca-ters  proin:inaruiit :  iieuipe  lonica^ 
cujuf  stucior  dicitur  Thales  Milesiiis;  el  liatica^  cu 


spuisse.  Amucarc/iiim,  Democritum  a  Cyprio  tyranno 
exearnificatum  accepimut^  inqiiit  Tullius,  Zenonem 
Eltatem  in  tormentit  neeatum^  nempe  a  Neaicho  ty- 
ranuo.  Sicque  apud  veteres  philosophos  lacessita  est 
sapientia. 

^  At  Caniot.  ]  II.  Eadem  sapieniia  etiain  apud 
recentiiires  philosophos  lacessita  luit :  itam  Julius 
Canius  sive,  ut  vult  Lipsius,  Canus  eodem  quo  Se- 
neca  saxulo  natiis,  pras^tantissiiiius  philosopiius,  a 
Caio,  cuin  quo  diu  altercatus  luerat,  mone  damna- 
tus,  hanc  cum  incredibili  animi  consiantia  subiit,  ut 
refert  ipse  Seneca  1.  de  Traiiq.,  r.  14. 

*  At  Seneeat.  ]  Seneca  philos<>phu<,  S.  l'aiiIo 
aeqiixvus,  primo  a  Cbristi  natsvitaie  sxciilu  floruit, 
prascetitor  Neroiiis,  a  quu  cuui  ingeiitibu.s  divitiis 
cumulatus  fiiisset,  mortc  damnaiUN  e»i :  Quamvis^ 
ut  ait  Suetonius  in  Yita  Nerouis,  sa^pe  commeatum 
petenti^  bonitque  cedenti  perhancle  lurattet^  tuspectum 


jiis  capui  fuit  Pythagoras.  lomcre  dnH!  celeberriinx  G  ^  frutira,  periturunujue  poiiust  quani  nociturum  ei. 

ijcorum  et  Peri-      liic  philosophns  tibi  venat  prcotecans^  inquit  veiiis 


exsiiteruiit  raiiiiliae,  ueiii|ic  Acaden 
|MteliC(iruui ;  ItalictB  pariier  du:i\  iiiniiruni  Sioico- 
rum  et  Epiaireorum »  qui,  iii  lN|uitiir  S.  Aiigust.  I. 
viii ,  dt»  Civ.  Dei ,  c*  7,  posnerunt  judieium  verttatit  in 
tensibut  corpurit,  eorumque  infidtt  et  fatlacibus  regu- 
/tf  oninia  qnce  ditcuntur,  metienda  ette  eentuerunt; 
quiqiie  proptfrtra  redamaulem  renitentemque  pbi^o- 
i<»pliiani  cxperii,  philo^^ophicam  vcstein,  id  est  dic- 
liones,  quibns  trgeieutiir,  diseiderunt  verosqiie  phi- 
loaopbos  inentiii  suut. 

*  AnaxagoriB  fugam.  ]  In  Anaxagnra  etiam  anie 
Plaionis  setatem  sapienin  niale  i^xcepti  fuit.  Auiixa- 
goras  enini  ipso  SoiTate  autiquior,  doccute  Tiillio, 
di\i(  iiiaieriaiu  iufinitam,  bcd  eju>  parlicuias  siinilcj 
iut»*r  ^e  niinut:i8,  eas  primum  confu&as,  |»ostea  in 
MrdiniMii  adducuis  iiicuie  diviiia.  Ex  qiio  coulecit, 
soieui  iion  csse  Deuui ,  sed  lampadem  ardeiiiem  : 
ac  propierea  iu  oxsilium  pulsus,  :iut  pntiii^  libeiiier 


interpres  Juvcnalis,  sat.  5,  crurumque  venas  abrum- 
pentt  et  durante  iractu  lentitudiueque  mordt^  hausto 
veneno^  ct  pottremo  calida:  aquce  ttagnum  inlroient^ 
exammatus  ett,  Niminim,  ut  ipse  Seneca  amicos  ad- 
mirabili  constantia,  antequam  nioreretur,  jiliocutus 
ait :  Pieroni  twrienti  mhil  aliud  tupererat^  posl  ma- 
trem  fratremque  int.rfeetos^  quam  ut  educatoiis  prce- 
ceutorisque  necem  adjtetret, 

*  At  Soranot.  |  Bareas  Soranus,  pnrstantissimus 
item  philosophiis,  Senec»  a;qiialis,  justitia  atqiiiv 
indtistria  offeiisioucs  ejusdem  N«  ronis  ila  auxit,  iii 
ad  mortem  actus  fueritab  eodeiii  tyrauno,  qui  niag- 
iiitudiuem  iinperatoriam  caedt;  iiisigttium  viroruiii, 
qiiasi  regio  tacinore  osteiilaie  videbatur,  ut  ait  Cor- 
iieliiis  Tacit.  Antial.  I.  xvi. 

Ne  putes  hicCan tos,  Senecat^et  Soranos  signili- 
care  imitatores  et  sequaces  ejiisinodi  philnsophtrutii . 


prorectus  e^t :  fertur  quippe  agros  et  patiiinonia  sua  |v  queiiia<tmoduni  arl)itr:iiur  Tlionias  Aiiglicus  :  ipsi 
relii|iiisse,  iit  disceiidi  qua:rendiqoe  diviii%  delecta-  ^  sunt  philosotihi ,  qui  pmpter  majoreiu  sfifourtyf  nii- 


iiotii  toto  6e  aninio  dederet.  Consuie  Diogeiiem  Liaer- 
tium. 

'  Socratis  venenum,  ]  De  Socrate  jam  dictum  est : 
supere^i  genus  iiiurtis  illiiis :  decesstt  aiitem  hausto 
sttcco  cicuue  vi'nen:ito,  quo  Atlieuieiises  ail  publicuiii 
iiioris  supplicium  uietiantur :  hinc  Socratet,  iuquit 
Cicero,  cum  pene  jam  in  manu  mortiferum  iltud  tene- 
rtt  poeulum,  tocntut  ita  vst^  ut  non  ad  mortem  trudi, 
verum  in  ccelum  videretnr  ascendere :  ei  Sen''(:» ,  ei^ist. 
(>7,  CMx^  iiii)Hii ,  venenatus,  qui  Socratem  transiulit  e 
carcere  in  ccelum. 

'  Zenonis  tormenta,  |  iii  Zenone  etinm  nntii  Pla- 
loni»  :i  lati^ui  sapienti:i  iiiaie  excepta  fuit.  Zfuo  oiiiin 
ipiMi  i|iio  (iie  Socnite  autiquior  multa  propier  fciiaiii 
hapieu  iaiii  tonueiiia  pas»iis  e^t :  sed  qu:rnam  ilia 
fiirrini,  qui^vc  tlhiniiu  ati<t<r  uou  coiistat.  PiohaUi* 
iitts  vu  Zeiioneniy  duni  hic  Elcaiii  fiatriam  in  lilKr- 


niero  pturali  expriuiuniur  :  Sic  dicimus  Aiexandros^ 
Augustinos,  etc. 

^  Studiit  impiorum  dissimillimi,]  Idcirco  eniin  iin- 
probi  odto  habeni  probos,  eisque  nocent,  quia  horum 
illorumque  cogiiationcs,  locutioues  et  opera  iuter  se 
sunt  contraria  :  queniadmodum  docemur  Sapienti;r, 
II :  Circtimv^niafiiRt  crgojustum,  quoniam  iuuni,s  ei 
nobiSf  et  contrariut  eti  vperibus  nostris,  et  improperat 
uobis  peccata  legis,  et  diffamatinnospeccaiadisc.pliua' 
nohirce.  Promittit  te  tdentmm  Dei  habere,  et  filnnn  Uei 
te  uominat.  Faciut  est  nobit  in  traduciionem  cogiiaiio- 
num  nostrarum,  Gravis  cst  nobis  eiiam  ad  vvlendum , 
quoninm  di^simitis  est  aliis  viln  iltius^  it  iunnulan* 
tunt  riie  ejus,  Tauquam  nugaees  (Tstimali  sumus  ab 
itlo  :  et  abbtinet  se  a  viis  notirit  lantjuam  ab  immundi' 
tiis^  et  prwfert  novittima  justorum  ^  et  gloriatur  patrnt^ 
te  habere  ueum. 


600 


DB  CONSOLaTIONG  PHILOSOPUIi£  LIB.  I. 


610 


nihil  esl  quoil  adinirere,  si  iii  hoc  ^  vit£  (5)  ^  salo,  A  vilissimareriimqHaeqiic  rapientcs,securi  lot'us  fnriosi 


rircumflantibusagilcmurproceHis,quibusliocmaiime 
propositum  est,*  pessimis  displicere.  36  Quoriim 
quidem  tametsi  '  iiumerosus  eiercitus,  spernendus 
tamen  est,  quoniam  niillo  duce  regitur,  sed  errore 
tantum  teinere  ac  passim  ^  lymphante  raplatur.  Qui 
81  quando  contra  nos  «  aciem  struens  valenlior  incu- 
buerit ,  nostra  qiiidem  dux  <^  copias  suas  iii  arcem 
contrahit;  (5)  illi  vero  circa  diripiendas  inntiles 
« sarcinulas  occupaniur.  At  nos  desuper  irridemos , 


•  MarL 
^  Bacchante, 
«  BlUitaiH. 
^  Halio, 


NOT2E. 

*  y%t(B  $alo,  ]  Salum  est  mare,  sic  dictum  a  salis  B 
snpore  :  hiiic  Satacia  poetis,  quod  saluin  ciet,  etiN- 


tuinuliiis,  eo<iue  vallo  muniti ,  quo  grassanli  stuititias 

aspirare  fas  non  sii. 

37  MRTRUM  •  JV. 

Argumentoii.  —  Homo  melus  tpeigue  liber,  hiqkit 
k^hHoiophia^  non  movetur;  aut  periculi$  ntarit^  tet' 
lof  et  coeli;  aut  lyrannorum  furoribu»  ;  quibus  hpH 
meivtque  servuSf  oppressus  jacet. 

Quisquis  couiposito  sereiius  aevo , 

38  Fatum  sub  pedibus  dedii  superbuni, 

Foi  tunamque  luens  utramque  recius, 

INTERPRETATIO. 

•  Onera, 

Quicunque,  composita  sua  Vfla,  tranquiUui  contm- 
psit  mortem  imperiosam ,  et  inspieiens  constanter  foT' 
lunam  prosperam  adversamque ,  valuii  servare  faciem 


tfi/a,  quasi  fit  salOf  dicitur.  Cies.ir.,  I.  111  Bell.  civ., 
MuUiludine,  inquit,  naDtnm  perierriti  et  salo  naicsea- 
queconfecti,  Vita  aiitifin  hominis  quoddam  mare  est, 
qimd  ut  hoc,  sic  illa  circumflmitibus  agitetnr  proceUis. 
l*ropt<*rea  Cicero,  orat,  in  Pisonein,  A/ios,  iiiqitit, 
ego  vidi  veniosj  alias  prospexi  animo  proceUas :  aUis 
impendentibus  tempestatibus  non  cessi. 

*  Pessimis  dispUcere.  J  Philosophorum  enim  pro- 
positiim  sive  voiuiu  in  boc  versatur,  quod  virtuti 
smdeant:  virtiis  aiitein,  ut  pnte  qiia  iniproborum 
vita  d:imnari  videtiir,  pessiinis  displii*et. 

'  Numerosus  exercitus.  ]  Siuttorum  niajor  est, 
qiiam  pliilnsophorum  numerus,  juxta  illnd  Gccl.  1 , 
l^erversi  d  ffictle  corrignntur^  et  stuUorum  infinitui  est 
tiuwerus.  Niiiiirum  pliilos<»pborum  est  vitaie  prsci- 
piiatidtirm  et  prvjndicium  ad  inveniendain  verita- 
tein ,  qnod  ut  difncile,  sic  paiicorum  est.  Siulioruro 
vero  prsRcipitatione  ct  prrejiitlicio  iii  errorein  pri-  p 
niiim,  deiiide  in  vitia  labi,  quod  ut  infiniiis  fere  ^ 
niodis  fieri  pntest,  w  et  racilliinum  et  plnrimorum 
est.  Sed  inulliiudu  non  absolvit  stultitiam,  nec  niinus 
•iint  viiuperabiles,  quod  plures  sint  stulti. 

Ilinc  illa  slultorum  lurba  spernmdaest:  nuUoditce 
regitur,  sed  errore  temere  lymphnnte^  ndeoque  cirra 
diripiendas  inutiles  sarcinu^ns  occupatur.  l^  Spernmda 
est :  nawi  viriiis  v^thr  sap  eiiti:v  coiiics  individsin 
ei  seinper  et  s  ta  tibern  ost,  quie.  eiininsi  corpora 
cnpt:i  siint  arniis  et  vincuiis  constrcia,  jus  tamen 
Siiuiu  atqiie  oinnuin  femni  impunitam  lil>ert:item 
tenet.  T  SuUo  duce  regitur :  in  hoc  eniin  viiii  et 
virtuiis  asseclx  dilDerunt,  qiiod  hi  ceriis,  illi  iiuilis 
teneantur  legibus,  quod  virliis  nno  inoilo,  vitiuin  in- 
linitis  liabtTi  possit :  norma  cnini  unica  sit,  necessc 
rst.  3**  Errore  lymphanie  raiHatur;  hoc  est  errore  in 
nirorein  agenie  :  /t/mp/ia/tis  eniiii  dicitur,  qui,  ceu  a 
Nympliis  lyinpharum  prscsidibus  ;ictiis,  in  furorem 
abrepius  esi :  ita  Virgil.  vii  iEii.,  v.  577  :  ^ 

ImmeHsam  siae  more  furil  lymphala  per  urbem. 
4«  Circa  inutiles  sarcinulas  occupatur  :  suis  qiiippe 
nbsecuta  pertiirbationibiis,  oiniies  suas  curas  cogita- 
tiones(|ue  iionit  in  cadiicis  rebns,  qiix  velut  pondiis 
inHiile  raentem  it»  0|»priiRunt,  liaiic  nt  non  sinant 
verita^ein  virtiitemque  colire.  Contr.i  vero  sapien- 
iia,  qiix  ralione  tanquani  duce  regitur,  spretisca- 
ducis  rebus,  veritnti  virlutiqiie  sic  vac^i,  ut  non 
ni«*do  iii^tar  bidcri;}  emieeti  sed  r.iirris  instar  inex- 
piignabilis  ab  omnibus  stuliiiix  telis  sil  tuta. 

*  Quod  vocatur  phaleucum  a  poeta  qiit  diceb*tur 
^«^exof.  Esi  antera  cnrmeii  constans  cy  uno  gencre 
versiiuiii  ,  qiiornm  qiiiltbet  eudecasyUabus  cuuiitat 
sp  ndeo,  dnclylo  et  tribns  trocli»is. 

{.  Serenus.^]  Serenus  dicitur  a  Gneco  Sij^oc,  qiiod 
est  siccus.  Iliuc  a  semm^  est  sereo;  a  quo  sereseere, 
lyiod  esi  siccari  :  utide  Lucretius  I.  1 : 


Deniqoe  fructifngo  suspensn  in  littore  vestes 
Uvesciint,  esdem  dispausas  in  soie  serescunt. 

Propterea  qux  nubes  in  auras  vanescentes  tcrrain 
siccari  sinunt,  bae  vocantunerenae  Yirgilio,  1  Georg., 
serenas  ventus  agit  nubes.  Ex  quo  ractiim  esl,  ul 
frons  excussis  rugis  tfrena  dlcereiur  Martiaii  et  alilB. 
A  fronte  deniqiie  voxilta  translaia  estad  ipsam  niefi- 
tem,  qualenns  h«c  libera  est  a  periurbationibifiy 
q  iibus  turbari  solet.  Sic  nunc  •ccipiior :  sicqoea 
Latifis  auctoribus  accipi  solet.  Lucret.  lib.  11  : 

Qii»  placidum  ducunt  aBvom,  vitamque  sereoam. 

i.  jEvo.]  M  est,  vita.  ^vumenim  dicitur  aGraeeo 
acddv,  hoc  aiitem  qiiasi  iiti  dv  semper  existene  :  sed  res 
vivens  non  censemr  exislere,  nisi  quatenus  vita  siia 
anicitur  :  hinc  pro  diverso.  genere  vitn»,  «vum  allnd 
est  perpeiuuni,  qiiod  mentiiioi  est :  afiud  certo  Mb- 
nitum  temitore.  Ilic  tgiUirde»vo8ive  viia  bomini»: 
quemadmodum  ab  Horatio  dlcitur  homd  asvi  breeie  : 
et  a  Yirgiliodc  apibus,  iV  Georg.,  vers.  206 : 

Ergo  ipsas  quarovis  angnstos  terminds  »vi 
Kxcipiat :  oeque  enim  plus  septima  dudiur  aettas. 

iEvnm  autem  sive  vita  hominis  tum  dicitur  compomu 
c  m  secnndum  ipsani  Dei  vnluntatem,  qiiae  prima 
C8i  nioriim  regnla,  regitur  :  ex  qiio  sumiiia  orilur 
aniini  tr.iiM|nillitas. 

j.  Fatum.  ]  Id  esi  mortem  :  fntum  enim  a  fandc 
videinr  d  ci,  f|iiasi  voluntas,  decretum,  jussumet  di^ 
cium  Dei  :  nain  quidaUud  est  fitum,  inquit  Minntios 
Feiix  iii  Oct.ivio,  quam  quid  de  unoqnoque  nostrum 
Deus  (atus  est?  qu.iiitoWn^in  cuin  diviiia  volnntate  s  t 
statutum  omuibus  hominibus  mori,  Hebr.  ix  ;  idcirco 
mors  etiam  Ciiristianis  vocari  poiest  ftum:  iit  imiiic 
vocatiir  :  futnm  auiein  sive  innriem  snb  pedibus  dare 
videiur,  qui  cnmmissus  Dei  arbitrio,  nec  petilvivere 
neciiieiiiii  inori  :  Libera  te.  inquit  Seneca,  ep.  80, 
primum  metn  mortis;  iUn  nobis  primum  jugum  iiwiw- 
nU ;  deinde  metu  paupertatis.  Sic  Yirgil.  11  Giiorx.  . 
V.  490  :  '^ 

Felix  qui  potuit  rerum  cognoscere  causns, 
Aique  meiiis  omnes  Pl  inexorabfe  raiuin 
Subjecil  pedibus  strepitum<|ue  Aciiuroniis  avari. 

3.  Fortnnamque  tuens  uiramque  rectus.  ]  Fortnna 
cthnicis  erat  iiumMi,  n  quo  illiid  omiie  piitabant  pro- 
ccdere,  cnju8  cansani  ignorab.int ;  nani  Fortuna^  in- 
qiiit  Tullius  1  Acad.,  efficU  multa  improvisn  nobis 
propter  obscuritatem  ignorationemque  caHsarum.  Hinc 
illam  saxi  ii^star  glolmsi  priedicabaut  volubilem,  qiiod 
glolMisi  circuilns  non  citius  quaiii  eventus.  qimruni 
caii8;is  ignoraniiis,  s -se  excipiant.  Niiic  illam  reccro 
duplicein,  scciindaoi  s«*iUcet,  a  qua  tmiia  sJtein  ex- 
leriora ;  et  adve-  sam ,  a  qiia  m.i1a  contraria  pruflcl- 
scercntur  :  qiiod  i^^norata  causn  ji;ep  iis  ali  un  1  tni 
alieruin  statuin  transeamiis.  iiejecio  auleinralsoillci 
nuinine,  liic  intelliguuiur  rcs  prosperxel  advertur, 
qiias  qui  virtntein  colit,  sic  intnetur  reclus  ut  iicqtic 
deprimaiur  afaiciaruin  pondere,  ncqtie  veiito  prusi>e- 


ii07 


AN.  MANL.  SKV.  BOETU 


oos 


ruit?Cujii8«  liaerediutem  c;iin  deiuceps  Epicureuni  A  eorum  «  profanx  muhitudiuis  errore  pervertil.  34 


▼ulgus,  ac  Sloicum ,  caelerique  pro  (5)  sua  quisque 
parie  raptuni  ire  molirentur,  meque  reclamanteni , 
renitentemque,  velut  in  parlem  praedx,  traherent, 
▼esiemy  quam  meis  texueram  manibus,  discide« 
runt,  abreptisque  ab  ea  pauniculis,  toiani  me 
sibi  cessi88e  credentes,  abiere.  In  quibu^,  quoniam 
quxdain  nostri  habitus  vestigia  videbantur,  meos 
esse  i>  raniiliares  impruJenlia  rata,  (10)  nonnullos 


■  Docrinam. 

^  Dometticot. 

«  Alien(e, 

^  Hemota  ioco  et  tempore. 


Quod  si  nec  ^  Anaxagorae  fugam ,  nec  '  Socratis 
venenum,  nec  '  Zenonis  tormenta,  quoniam  sunt  * 
peregrina,  novisti;  at^Canios,  35  ">t  ^  Senecas» 
'  at  Soranos,  quorum  nec  pervetiista,  nec  '  incelebris 
memoria  est,  scire  poiuisti.  Quos  nihil  aliud  in  cla- 
dem  delraxit,  nisi  qiiod  nostris  moribus  s  instituti , 
^  studiis  improborum  dissimillimi  videbantur.  liaque 

INTERPRETATIO. 

«  Seneram  et  Soranum  pbilosopl 

t  Jndicta, 

t  Pliilosophicis. 


NOTiE. 


ipso  Tullio,  1  de  Or 
mmeque  vixit 


omnium  iafnentissimns  sancdi-      talem 


vindienre  conareiur,  Nearchi  tyranni  Jussu 
tornient.i  lliiguain  deniibus  prtt;ci- 


;  propterea  populuH  m«>rtein  ejus  iia  |^  crucialum ,  inier  l 
doliiit,  iiieiusdein  accusaiores  i)^riiin  morte,  partini '' disse  et  in  Cyprii  regis  interrogantis   raciein   ex- 


ex^ilio  punicrit,  ipsiqiie  Si»crati  statuuni  aereain  po- 
Kufr  I :  otiit  tamcii  astante  philosophia  :  nam ,  ut  ait 
Tttllius,  ibid.,  elegantissimam'  Lysias  orationem^  qua 
pro  se  fn  judido  uieretur^  respuit ,  et  iia  tn  judicio 
cuiriiis  pro  se  ipse  dixit^  ut  nom  supptex  aut  reus,  sed 
mt  ma^ter  aut  dominus  videretur  esse  jud.cum.  In 
i^uo  ric.oriam  mortis  promeruit  :  quo<t,  judicio  ipsiiis 
Cieerouis,  inors  illa,  quae  natiir.i!  debita.  non  solum 
pro  patria,  t^ed  eii;im  pro  veriiato  est  potissimuin 
reddiia,  aut  ineliorem  qiiam  qui  esl  in  viia,  aut 
certe  iioii  deteriorem  alTert  siatuin.  Denique  ipsitis 
Socratis  doctrinain,  qiiae  quuniam  instar  pecunia! 
eitts  iiiorie  ad  aliquos  perveuit,  idcirco  vocaiur 
^aadeiu  hasreditae^  partiti  siint  Epicurd  ac  Stoici^ 
quoruiii  illi  E|iicur«>,^i  Zenoiieduce  philosophaniur. 
nam  diue  |>raecipu;e  sunt  pliilosop1i«>ruiii  antiquoruin 
aeeie,  a  quihus  ca-ters  prouuinaruiit :  neiupe  loniea, 
cujus  auctor  dicitur  Thales  Milesiiis;  et  Lalicaf  cu 


spuisse.  Anaxarc/iiim,  Democritum  a  Cyprio  tyranno 
exearnificutum  accepimus^  inqult  Tiillius,  Zenonem 
Elvatem  in  tormentis  neeatum^  nempe  a  Neaicho  ty- 
ranuf».  Sicque  apud  veieres  philosopbos  lactssita  est 
sapieutia. 

^  At  Canios.  1  11.  Eadem  sapieniia  etiam  apud 
recentiores  philosophos  lace.^^sita  luit :  nam  Julius 
Canius  sive,  ut  vull  Lipsius,  Canus  eodem  quo  Se- 
neca  sa^culo  naius,  pras^lamissiiuus  philosophus,  a 
Caio,  cuin  quo  dlu  altercatus  luerat,  mone  dainna- 
tus,  hanc  ciim  incredibiti  animi  coiisiantia  subiit ,  ut 
refert  ipse  Seneca  1.  de  Tranq.,  c.  14. 

*  At  Senecas.  ]  Seneca  philos<*phus,  S.  1'aiilo 
aeqiixvus,  primo  a  Cbristi  nativitaie  saeciilo  floruit, 
pReceplor  Nerouis,  a  quo  cuiii  ingeiiiibu.s  diviiiis 
cumulatus  fuisset,  morte  damnatu^  e»i:Quamvis^ 
ut  ait  Suetonius  in  Vita  Nerouis,  irrpe  commeatum 
petenti ,  bonisque  cedenti  perhoncte  iurasut ,  suspectum 


jus  caput  fuit  Pytliagoras.  lonicte  dtia:  celeberriiiiae  G  ^  frusira^  periturunufue  potius,  quani  nociturum  ei. 


exstiteruiit  rainiliae,  iieuipc  Acadeiiiicitrum  et  Peri- 
pateiici>niin ;  Italicas  pariier  dua',  iiiniiruni  Sioico- 
rum  et  Epicureorum ,  qui^  iit  |tN|uitiir  S.  Aiigust.  I. 
viii ,  de  Civ.  Dei ,  c*  7,  posnerunt  judieium  veritatis  in 
eensibus  corpuris^  eorumque  iufidts  et  fnllacibus  regu- 
lisomnia  quce  discuntur,  metienda  esse  eensuerunt; 
quii|iie  proptfr»*a  rec'>n*nantem  renitenlemque  phi-o- 
ti»pliiain  <*xperh,  pliiiOMyphicam  vestein,  id  est  dic- 
liones,  quibus  ifgeieiitur,  disciderunt  verosqiie  plii- 
loeopbos  mentiii  sunt. 

*  AnaxagorcB  fugam,  j  In  Anaxagnra  eliam  aiite 
PlaioniK  aetaiem  sapientn  niale  excepti  fuit.  Au;<xa- 
goras  enim  ipso  So<Taie  aniiquior,  doccute  Tiillio, 
di\i(  iiiaieriaiH  infinitam,  hcd  eju>  parlii-uias  similcs 
inu^r  >>e  niinutsLs,  eas  primum  confubas,  postea  in 
priliniiiii  adductas  iiicute  diviiia.  Ex  qiio  cunfecil, 
so!eni  iion  csse  Deuui ,  sed  lampadein  ardentem  : 
ac  propterea  iu  oxsilium  pulsiis,  aut  potiiis  libeuter 
proreclus  e^t :  fertur  quippe  agros  et  patiimonia  sua  |v 
reliqiMSse,  iit  discendi  qua:rendique  diviii%  detecta-  ^ 
lioiii  toio  fte  auinio  dederet.  Consuio  Diogciieiii  Liaer- 
tium. 

'  Socratis  venenum.  ]  De  Socrate  jam  dicium  est: 
supere^i  genus  iiiortis  illiiis :  dece.sstt  niitcin  hausto 
succo  ciciiue  vrnenaio,  qao  Athenienses  ad  publicuui 
moris  supplicium  uiehantur :  hiiic  Socnttes,  inquit 
Cicero,  ctim  pene  jam  in  manu  mortiferum  itlud  tene- 
rtl  poeulum^  tucutus  ita  est^  ut  non  ad  mortem  trudi^ 
verum  in  coelum  videretur  ascendere :  ei  Sen<'c» ,  e)'ist. 
(>7,  Calix,  iiii)Hii ,  venenalus,  qui  Socralem  transiulit  e 
carcere  in  ccelum, 

'  Zenonis  tormenta.  |  lii  Zeoone  etiam  niitt*  Pla- 
loniii  ;ii;iieiii  sapicnlia  iiiale  excefita  ruit.  Z<Miti  i^iiiin 
ipiMi  (|iio  |iie  Socraie  aniiquior  luulta  propter  kuaui 
►apieu  iniii  itirnieiiia  pa>6iis  e^t:sed  qu:rnain  illa 
fii<*rini,  <|ui^ve  illtiriiiu  a:iit*r  iiou  constat.  Piohalti* 
iius  c4  ZiMioiiein,  duin  hir  Eieaiii  patriatn  in  libcr- 


iiic  philosophiis  sibi  venas  prwsecans^  inquit  veiiis 
interpres  Juvenaiis,  sat.  5,  crurumque  venas  abrum- 
pens,  et  duranle  iractu  lentitudineque  moriis.  hausto 
veneno^  cl  postremo  ealida:  aquce  stagnum  iutroiens^ 
exammatus  est,  Nimirum,  ut  ipse  Seneea  amicos  ad- 
mirabili  consiantia,  aniequam  moreretur,  allocuius 
nit :  Seroni  swrienti  nihil  atiud  supererat^  post  ma- 
trem  fratremque  int.rfeeios^  quam  ut  educatoiis  prce- 
ceiHorisque  necem  adjtctret, 

*  At  Soranos,  |  fiareas  Soranus,  pmpstnntissimiis 
item  philosophus,  Senecse  xqualis,  justitia  atqiicy 
industria  offeiisioncs  ejusdem  N(.'ronis  ita  auxit,  ui 
ad  mortem  actiis  fuerit  ab  eodem  lyrauno,  qui  niag- 
iiiiudiiiem  iinperatoriam  caede  insigiiiuni  vironuii, 
qiiasi  regio  faciiiore  osteiitaie  videbatur,  ut  ait  Cor- 
iieliiis  Tacit.  Aniial.  I.  xvi. 

Ne  puies  hic  Canios^  Senecas^  et  Soranos  signili- 
care  imitaiores  et  sequaces  ejiisinodi  phihisophtrutn , 
queniaitmodum  arhitraiur  Thouias  Anglicus  :  ipsi 
sunt  pliilosophi ,  qui  propter  iiiajoreiu  ififam  nii- 
iiiero  piuraii  expriniuniur :  Sic  dicimus  Alexandros, 
Augustinos^  elc. 

^  Studiis  impiorum  dissimillitni,]  Idcirco  eniin  im- 
probi  odio  habeiit  probos,  eisque  nocenl,  quia  horuiii 
iilorumque  cogitatioiics,  locutiones  et  opera  inter  se 
sunt  contraria  :  quetnadinoduni  docemur  Snpienii;<', 
II :  Cireumveniamus  crgo  justum^  quoniam  inutiits  e>t 
nobis,  et  cohlrarius  esi  vperibus  nostris^  et  impropcrut 
nobis  peccala  tegis^  et  diffamatinnos peccata dihc.pliwv 
nohtrce,  Promittit  se  sdentmm  Dei  hnbere,  ct  filinm  Uti 
se  Mominat,  Factus  est  nobis  in  traductionem  coyitatio- 
num  nostrarum,  Gravis  c»t  nobis  eiiam  ud  vvAendum , 
quoninm  di^hiinilis  est  uliis  riln  illius,  it  innnuta.ii^ 
sunt  rhe  ejns,  Tanquam  nuffaces  (Tstiniati  sumvs  ab 
illo :  et  abbtinet  seaviis  nvsiris  lanquam  ub  immundi- 
tiis^  et  pra:fert  novissima  justoruni ,  et  gloriatur  patrnt^ 
se  habere  Deum, 


600 


DB  CONSOLaTIONG  PHILOSOPUii£  LIB.  I. 


610 


nihil  esl  quoil  adinirere,  si  iti  lioc  ^  vitoe  (5)  ^  lalo,  A  vilissimarenimqiiaequcrnpientes,securi  lot'us  fnriosi 


rircumflantibusagilemurproceliis,qnibusliocmaxime 
propositum  est,*  pessimis  displicere.  36  Quorum 
quidem  tametsi  *  iiumerosus  exercitus,  spernendus 
tamen  est,  quoniam  nullo  dnce  regitur,  sed  errore 
tantum  teinere  ac  passim  ^  lymphanle  raptatur.  Qul 
81  quando  contra  nos  «  aciem  struens  valentior  incu- 
buerity  nostra  quidem  dux<^copias  suas  in  arcem 
contrahit;  (5)  illi  vero  circa  diripiendas  inntiles 
«  sarcinulas  occupaniur.  At  nos  desuper  irridemos , 


b 

e 
d 


Mari. 
Bacchanle, 
MiUlani. 
Hatio, 


NOT2E. 

*  y%t(B  talo,  ]  Salum  est  mare,  sic  dictuin  a  salis  B 
sapore  :  hitic  Salacia  poetis,  quod  saluin  ciet ,  et  im- 


tuinultiis,  eoi|ue  vailo  muniti ,  quo  grassanli  stultilias 

aspirare  fas  non  sil. 

37  MRTRUM  •  IV. 

Argumentoii.  —  Homo  metu$  speique  liber,  hufkit 
k^hilosophia,  non  movetur;  aut  periculis  fiians,  /«r- 
ro!  et  coeti ;  aut  lyrannorum  furoribm  ;  quibut  ipei 
meintque  servus,  oppresiut  jacet. 

Quisquis  coinposito  sereiius  aevo , 

38  Fstum  sub  pedibus  dedii  superbum, 

Foi  tunanique  tuens  ulramque  reciusy 

INTERPRETATIO. 

•  Onera, 

Quicunquet  comjfosita  sua  vita ,  tranquiUui  contem" 
piit  mortem  impertotam ,  et  impieient  eonttanter  foT' 
lunam  protperam  advertamque ,  valuU  tervare  ftickm 


tula^  quasi  m  talo,  diciiur.  Ciesnr.,  I.  iii  Bell.  civ., 
Multitudine,  inquil,  navium  perierriti  et  talo  nautea' 
que  confecti,  Vita  autiMn  hominis  quoddam  mare  est, 
quod  ut  hoc,  sic  illa  circumflmitibut  agitetur  proceliit. 
ProptiTea  Cicero,  orat.  iii  Pisonein,  Atiott  iiiqiiiiv 
ego  vidi  veniot^  aliat  protpexi  animo  procellat :  aliit 
impendentibut  tempettatibut  non  cetti, 

*  Petsimit  dispUcere,  ]  Philosophfirum  enim  pro- 
positiim  sive  voliiiu  in  hoo  versatnr,  qtiod  virtuli 
SMideant:  virius  autein,  ut  pme  qtia  iuiprobonim 
vita  d.imnnri  videtnr,  pessiitiis  di<iplicet. 

'  Nnmerosut  exercitus,  ]  Stultorum  niajor  est, 
qu.im  pldlosophoriim  numenis,  juxta  ill:id  Grcl.  1 , 
l*ervers%  d  ffictle  corrignntur^  et  ttultorum  infinitut  est 
nuwerus.  Niiuiruin  philoS'»pborum  esl  vitaie  prsci- 
piiaii(in<*m  et  prapjudiciuni  ad  inveniendain  verita- 
tein ,  qnod  ut  diflicile,  sic  paticorum  est.  Siulioruro 
vero  pnrcipitntione  cl  prrejtidicio  in  errorein  pri-  p 
ninm,  deiiide  in  vitia  labi,  quod  ut  infiniiis  lere  ^ 
nmW*  fieri  potest,  %\c  et  racillimum  et  pltirimornm 
«sl.  Sed  intiltitudo  non  absolvit  stultitiam,  nec  mtnus 
simt  viiuperabtles,  qiiod  pluressintstulti. 

Ilinc  illa  stultorum  lurba  tpernenda  est :  nulfodnce 
regitur,  ted  errore  lemere  lymphnme^  :iileoqiie  cirea 
diripiendat  inuiites  sarcinu'ns  occnpatur,  l^  Spernenda 
est :  nn'n  virtiis  Vr^rnc  sap  eiiti»!  coincs  individsia 
ei  setiip^ret  s  la  lihern  ost,  qu:e.  eiininsi  cor^iora 
ciptn  siiiit  arniis  et  viiicuiis  consir<cia,  jus  lamen 
siiuiii  atqiie  otnn  uin  leruni  iinpunitam  iil>ert:iiem 
lenei.  2"  Nullo  duce  regilur :  in  hoc  eniin  vitii  et 
viriuiis  assechB  dillerunt,  qiiod  hi  certis,  iili  iiuilis 
teneniitur  legibus,  quod  virlus  uno  inodo,  viiiinn  in- 
linitis  habtTi  possit :  iiorma  cniiii  unica  sit,  necessc 
rst.  3"  Errore  lymphanie  raptatur;  hoc  est  errore  in 
riiroreiii  agt^iile  :  tymphatus  eniiit  dicitur,  qui,  ceu  n 
Nympliis  lyinplianim  prxsidibus  :icitis,  in  furorem 
abrepius  esi :  iia  Virgil.  vii  y£n.,  v.  577  :  ^ 

Immensam  &iQe  more  furillymphala  per  urbem. 

4^  Circa  inutiles  tarcinulat  occupatur  :  suis  qtiippe 
obsecuta  pei  tiirbationibiis,  oiniies  suas  curas  cogita- 
tiones(|iie  iionit  in  cadiicis  rebiis,  qua;  veiut  pondiis 
inHtile  raenicm  itn  oi»priiRunt,  haiic  iit  non  sinaiit 
verita^eiii  virtuienique  col«re.  Contr.i  vero  sapien- 
lia,  qnx  raiione  tanqiiani  diice  regilur,  spretis  ca- 
ducis  rebus,  veritnli  virtiitiqiie  sic  vacai,  ut  noii 
niodo  iii^tar  ^ideris  emicei,  sed  Mirris  instar  inex- 
pugnabilis  ab  omnibus  sluliitix  telis  sil  tuta. 

*  Quod  vocatur  phaieucum  a  poeta  qiii  dicebitur 
^fic^fttxoc.  Est  antera  cnrmeit  constans  cx  uno  gcncre 
versiiuiti  ,  qnoruni  qiiilibei  eudecatytlabut  con^itat 
sp  ndiio,  dnclylo  et  tribns  trocliaiJS. 

1.  Serenus.']  Serenus  dicitur  a  Gneco  iupbg,  quod 
est  ticcut,  lliuc  a  semm,  est  tereo;  a  quo  teretcere, 
lyiod  est  ticcari  :  un<le  Lucretius  I.  1 : 


Deniqne  fTuclilirago  suspensn  in  littore  vestes 
Uvesciinty  e»dem  dispansaB  in  sole  serescunt. 

Propterca  qux  nubes  in  auras  vanescentes  tcrrain 
siccari  sinunt,  hae  vocanturserenaeYirgilio,  1  Georg., 
terenat  ventut  agit  nubet.  Ex  quo  factnm  esl»  ut 
frons  excussis  rugisimita  dicereiur  Martiall  et  alilB. 
A  fronte  deniqiie  voxilta  translaia  estad  ipsam  nietF- 
lem,  quatenus  hnec  libera  est  a  pertnrbationibiiay 
q  libus  turbari  sotet.  Sic  niinc  accipiior :  stcqne  a 
Latifis  auctoribus  :«ccipi  solet.  Lucrel.  lib.  11  : 
Qii»  placidum  ducunt  aevum,  vitamque  serenam. 

i.  jEvo.]  M  est,  vita.  iEvumeniro  dicitur  aGraeeo 
atwt^  hoc  antem  qitagi  aiti  6v  semper  exittent  :  sed  res 
vivens  non  censeiur  existere,  nisi  quatenus  vita  siia 
aflicitur  :  hinc  pro  diverso.  genere  vit;i>,  «vum  alind 
e&t  perpeiuuni,  qiiod  meniium  est :  afiad  certo  daft- 
nitum  temtiore.  Ilic  agitnrdeaevosive  viia  homliiis»: 
quemadmodiim  ab  Horatio  dicitur  homd  mi  brevie  : 
et  a  Virgiliodc  atdbus,  iV  Georg.,  vers.  206 : 

Ergo  Ipsas  quamvis  angnstus  terminds  »vi 
Kxcipiat :  neque  enim  plus  septima  dudiur  aestas. 

iEvum  auiem  sive  viia  hominis  tnm  dicitur  compomi^ 
c  m  seciindum  ipsani  Dei  viduntatem,  qnae  prima 
csi  nioi  tim  reKula,  regitur  :  ex  quo  sumiiia  oritur 
animi  ir.iiM|uillitas. 

j.  Fatum,  ]  Id  esi  mortem  :  fatum  enim  a  fando 
videtur  d  ci,  i|iiasi  voluntas.  decretum^  justum  et  di^ 
ctum  Dei  :  nain  quid  aliud  ett  filum,  inqnit  Minntios 
Feiix  iii  Octivio.  quam  quod  de  unoqnoque  nottrum 
Deut  (atut  ett?  quaiitotir<'in  cuin  diviiia  voluniates  t 
ttatytum  omuibut  hominibut  mori,  Hebr.  ix  ;  idcirco 
mors  ftiam  Ciiristinnis  vocnri  polest  ftum:  nt  iiuiic 
vocatiir  :  futMn  auiein  sive  innriem  tnb  pedibut  dare 
videinr,  qui  comniissMS  Dei  arbitrio,  nec  petitvivere 
nec  iiieiiiii  mori  :  Libera  te,  inquit  Seneca,  ep.  81^, 
primnm  metn  mortis;  ittn  nobis  primum  jugum  impo- 
nit ;  deinde  mctu  pauperiaiis,  Sic  Yirgil.  11  Giiorx.  . 
V.  490  : 

Felix  qui  potuit  rerum  cognosc«re  causas, 
Aupie  meiiis  omnes  Pl  inexorulii^e  fatuiii 
Subjecil  pedibiis  slrepilumque  Acheroiiiis  avari. 

Z,  Fortnnamque  tuevt  uiramque  rectut.]  Fortuna 
cthnicis  erat  iium-Mi,  n  quo  iihid  omne  piit;ibant  pro- 
ccdere,  ctijiis  caus:iiii  ignortb.int ;  nani  Fortuna^  in- 
qnit  Tullius  I  Acad.V  efficit  multa  improvita  nobit 
propter  obscuritatem  ignorationemque  causarum,  llinc 
ilhim  saxi  iHSlarglobosi  prfledicahaiit  volnbitem,  qiind 
globosi  circuitiis  non  citius  quam  eventus,  qiioriiin 
cans:»signoraniiis,  SKe^xcipiant.  Iliiic  illam  feccro 
duplirein,  secundain  s«iUcet,  a  qu.i  boiia  sdtein  ex- 
leriora;  et  ndve^snm,  a  qiia  m.i1:i  conlraria  prulici- 
scerciiliir  :  qnod  i^ttornta  causa  .««^ep  ns  .ili  un  1  «d 
alieniin  statuin  iranseamus.  licjecio  nuleni  rnUoillo 
niiinine,  hic  intelliguuiur  rcs  prospcraeel  adverti.*r, 
qu:is  qiii  virtutem  colit,  sic  intiietnr  rectut  nt  iicqtie 
deprimaiur  :tfiliciarum  pondere,  iie(itie  vento  orosi^e- 


611 


AN.  MANL.  SEV.  BOETII 

A         AiU  celsns  soliii  ferire  lurreis 


612 


5 


iO    Ardeniis  via  fulminis  movebit, 

40  Quid  tnntum  miseri  reros  (yr.uinos 
Miranlur  sine  viribus  furenteis  ? 


Invictiun  i)oiuii  leiierc  vuliuin  ; 

Non  illuni  rabies  minaeque  ponli 

Versum  funditus  excilanlis  aeslum , 

Nec  ruplis  qiioiies  vagus  caminis 

39  Torouct  fmiiiQcos  Vesevus  ignes, 

INTERPRETATIO. 

fndomitam ;  huiie  non  $oUieitabU  aul  furor  terrorque  percutere  aUa  iVdificia,  Cur  infelices  ita  itttpml  lyrau- 

mari$  agitantis  summo$  imoaque  fluetus  suos,  aut  mons  nos  crudeles,  accensos  furore  innni.  Nih^t  optes,  nihit- 

Vesuvius,  cum  inconitans  emittit  ftammas  fumantes  fn-  que  metuas,  luiiuine  exarmabis  furorem  effrenaii  inftr- 
cto  exitu ,  aut  iter  fulminis  accensi  ,   quod  consuevit 

NOTiE. 

Ilincqni  mni.T  conscienliae  siimulis  sive  poiius  fuiii^ 
a<;it.inUir,  hi  fiilmina  pr»;cipuo,  adeor|ue  hiliniiiiim 
prrsasia,  fulgura  ei  loniirii.i  motuiiiit .  sicut  C.  Cat»- 


rarum  cri:4aiur  :  legilurex  ru/m,  qui  cum  ncc  Iri- 
slioradversis,  ncc  bilarior  secundis  fiat,  invictus  m  <- 
net.  Ni»n  possum  tacere  verba  lloratii,  iii  Carm., 
.od..  5,  quaiuvisoiuiiibus  nota, 

Jiisium  el  Usnarem  proposiii  virum, 
Non  civium  ardor  pra\a  jiibentium, 
Nun  viilius  inslantis  tyramii 
Meoie  qHatitsoliiia,  nequc  Auster 
l)ux  inquieii  turbidiis  Adri^, 
Nec  fulmiuantis  ai9;;na  Jovis  manus  : 
Si  fracius  illalialur  orbis 
•  Iinpavidum  ferieut  ruiuse. 

5.  Non  illum  rabie»  minccque  ponti.  ]  I.  Mare  yen- 
tU  pnc^ertim  agiiatum  turb.itumque  adeo  lerribile 
etl,  ut  viris  etiam  /ortissimis  metum  incujere  posse 
videAlur  :  unde  Uoratius,  Carm.  1.  i,  od.  o  : 

Illi  robur  et  aes  iriplex 
Circa  peclus  eral,  qui  fragilem  truci 

Commisit  pelago  rateni 
Primns,  nec  timuit  prsecipilemAfiricam 

Deceriantem  aquilooibus 
Neetrisies  Hyadas,  uoc  rabiem  Noti. 

Hinc  dicunliir  rabies  minofque  maris  :  rabie$  qui^ 
iem,  quod  more  rtbidi  fiiremisve  canii  Imc  et  illuc 
rapiatur  :  minte  vero,  ^ nod  sublimes  flnctiis  mortem 
ialentent.    Sic  enim  Virgil.  i  M%}.,  v.  166  : 

llinc  atque  hinc  vast»  rupe«  geminique  minantur 
In  cx]*lnm  scopuli. 

Alqtii  oiit«gNts  pedibit»  subjecit  fatum^  ille  his  maris 
periculis  iion  mo\ei<ir  :  quod  li£C  itihil  alitid  sint, 
t|ttain  praRsagia  mortis,  qiiam  ille  contemnil.  .Marc 
ittleNi  vocari  pontum  j:iin  diximus   met.i,  v.  14. 

8.  Vetevu».  j  II.  Terra  eiiam,  e^i  praesertim  qu9e 
e  ftuo  sinu  emiilit  igiies,  terribilis  esi :  neque  tamen 
lianc «  prop«er  praediciain  rttionem,  meiuit  qui  sub 
pedibu$  dedit  fatum.  llujusinodi  est  Vesevus.  Vese- 
vun  tuieni  qui  et  Vesuviiis,  mons  est  Campanix  pro- 
|ie  NoUm,  ex  cujiis  caciimine  s«piu<«  erumpunt  ignes, 
morie  pra*sertim  Plinii  infames  :  aiunt  enim  celeber- 
rimum  bunc  auclorem ,  qui  cognoscendi  hiijus  ignis 
«imlioeo  se  co  iiulerat,  fumo  flammisque  inde  emis- 
<if  exitinciiim  fuissf*.  Hujus  moniis  meminil  Virgi- 
lins  11  Ceurg. ,  v.  Sii ,  ubi  ejus  fertilitatem  com- 
mendat. 

Talem  divrs  aral  Capua  el  vicina  Vcsevo 
Ora  jugo. 

Ignes  qiiiilem  Vescvi  sunt  fumifici  :  qiiia  oriiintnr 
o\  torresiri  exhai.itioue,  qu:e  quundiu  terris  inclusa 
rou^iriiigitur ,  fuiniis  est,  at  liberius  per  aera  iler 
nacta  flammam  concipit,  statim  proptermajorem  par- 
lium  concretionem  prisiinam  lumi  formam  resum- 
pliira  :  propierea  ex  co  monte,  ut  aiunt  Conimbrir. 
Meieor.  tract.  li,  cap.  3,  aliquando  nube$  n$cendere 
ti$a  e$i ,  quoe  pini  similitwiiHem  ei  formam  referebat. 
At  Ignes  hi  non  einioaut,  ni^i  rNii(ff  ^aminis,  sive 
cxhii  sibi  factn :  quoniam  ti  evhalaiio,  pnedicia  ignis 
£ttbterr:inei  materia,  viam  Invenisset  faciam;  in  au- 
rts  poiiiis  nbiisscl,  qiiam  in  iguiMU  :  qiiod  cum  fiat, 
interru.itis  vicibus,  propterea  mons  illc  nunc  vocatur 

M^NS. 

10.  Via  fulminis.  ]  III.  Cnelum,  pr.'eserilm  fulmi- 
ntiit,  tdeoqiie  fulgiir.ins,  et  lonans  maxime  terribile 
est;   qiiod  praescntcm  intentare  mortem  videttur. 


sar  Caligiila  ,  qui^  ut  loqiiilur  Sueionius.  deot  tanto- 
pere  contemneret^  adminima  tonitrua  et  fnlguraconni- 
II  vere,  caput  obvolvere ;  ad  vero  majora  proripere  se  e 
8tra:o,  sub  tectumque  condere  sotAat  :  sicut  etiam 
quililict  impiiis,  judicio  Juvonalis  I.  v,  snl.  13,  (iit- 
mine  terretur  : 

Hi  sunl  qui  urepidant  et  ad  omnia  fulgura  paflenl 
Com  tonat :  exanimes  primo  (|Uoque  murmure  vjcbW  : 
Non  quasi  fortoitus  nec  venlorum  rabie»  led 
Iratos  ctJatin  tftrras  eijudicet  ignis. 

Fulmen  autem  ci  fnlgur  non  solum  origine,  venim 
etiam  natura  conveniuul.  Conveniunt  quidem  origi- 
ne,  quod  iitrumque,  Varrouig  arbitrio  in  iv  de  I.  I, 
a  fMlgore  dicatur.  Convenitint  eiiam  natura ,  quod 
ulriimque  sit  exhalatio  acconsa.  At  difTenint,  quo<l 
fulgur  vix  tiaium,  perit :  fnlmen  non  prius  exsiin- 
guitur,  qu:im  ad  terras  iisque  pervenerit,  simile  his 
stellis,  quas  inquit  Vlrgil.  i  Georg.,  v.  365  : 

Ven'o  impendeute  videbis 
Pnecipites  Ctrlu  labl  ooctisqiie  per  umbras 
FJammaruro  lungns  a  tergo  albcscere  iractus. 

r  Propterea  nominatur  bic  via  fulminis  ardentis^  di- 
citurque  fulmen  $olitum  celta$  ferire  lurre$.  Nimiruin 
aceensa  iila  exhalaiio  nubibiis  exciissa,  aut  per  nii- 
biiim  latcn  cmitiiiur,  aut  per  inferioreni  nubis  sul>- 
jectx  prtein.  Si  primum  :  fulminis  via  sic  obliqun 
est,  illuil  nt  subliinia  potius  quam  hiimilia  sibi  ob- 
viam  habeai.  Si  veroalterum  :  qui*madmodum  mcn- 
sa  corio  siipimsiia,  corium  rcddit  perforaiu  facilius, 
sic  corpiis  sublime  nubi  subjecium,  nubcm,  qua  il- 
lud  huic  respondet ,  roddit  fragiliorem,  adeoipie  viam 
sibi  par.1t,  qua  fulmiiie  riieiite  percuti  'lur.  Vrriim 
ikk:  fulmen  illud  potest  maluminrerregraviiis  m<»rte, 
qiiain  ciim  ntm  inetuat  ille,  de  quo  nutic  agitur  ;  id- 
circo  ncc  fulmincmovelur.  Senec.  in  Thyesl.,  v.  347 : 

Rex  estqui  potuilmetua... 
Quem  non  conciitiet  cadeiis 
Obliqiii  vit  fulminis... 
Qui  lulo  posiius  loco, 
Infra  se  viJel  oiiinia, 
Ocrurriiqoe  suo  litiens 
Q  Pato  :  nec  querliur  mori. 

il.  Quid  fero$  tyranno$.]  T)eriiqiie  qiii  neque  flu- 
ctuiim  marinorum  furoribiis,  nei|iie  ignium  stibterrn- 
neorum  incendiia,  neque  Jovisfiiiminantis  ictibus  tc  - 
reiur,  bic  iniilto  minus  metuit  tyrannos,  qiioruni  ini- 
nor  «*sse  videtur  n<H;endi  poiesia«.  Tyr  mnu$  apud 
veteres  idem  erat  quod  rex  sive  princeps  :  aque  ii.i 
forte  vocatus  a  turribus  sivc  siihlimibiis  .'ediliriis,  in 
quibus  manere  solent  reges  :  unde  lloratius  paiipc 
ruin  labernas  regumque  turres  oppouit  I.  i  Carm., 
od.  4  : 

Pallida  mors  aequo  pulsat  pede  pauperum  tabpruas 
Regumque  lurres;  obeate  Sexli. 

Sic  Virgilin^  de  tyraiino  loquitur  vii  i£n.,  v.  266: 

Pars  inihi  pacis  erit  dextram  teligisse  tyranni. 

Sed  apud  reccntiores  auciores  tyrannus  ille  solum 
didtor  princeps  qui  suprom.i  ^ua  poteslale  abulitur  ' 
qito  modo  idem  Virgil.  ix  ^n.,  v.  363  . 


€13 


DE  CONSOLATIONE  PIIILOSOnni*:  LIB.  I 


Oil 


Nor  s|)  res  iili<|ul(i  noc  cxiimcsc.is, 

l!]x.irmnveriF.  imiiolciilis  iraiii  : 

i5    4^1  ^^  qnisqiiis  Irepidiis  p:ivcl,  ve!  oplai , 

Qiiod  non  sil  stabilis,  suiqiic  juris, 

Abjccilclypcum,  locoque  moius 

Neclit,  qua  valeat  trahi,  caienam. 

42  PROSA  IV. 

AiiGUMENTiJM.  —  Boetius  de  iiitcUigenUa  pradictoruin 
snotiuc  vulnere  a  Philosophia  interrogatns^  memoralis 
primnm  (\uidem  loco^  habitn  et  vuttn,  quibus  non  itn 
pridnn  c.iciperc  so^ebnt  Phitosophiam,  deinde  vero 


prcFceptiSy  qucp  et  a  Philosophia  acccpcrat,  et  di/i- 
genter  exsecutus  fueraif  injmtas  refert  sui  exsHii 
causas, 

*  Senlisne,  Inquil  <^,  h;ec,  nlque  animo  illabunlur 
tuo?  Esne  *»  ovo?  Ivpagt  Quid  fles?  Quid  lacrymis 
manas  <?  'EgauSa  ino  xsOOz  v6&> :  Si  operam  medicantis 
exspectas ,  oporlct  vulnus  detegas.  43  '^^^  ^  ^^ 
collecto  in  vires  animo  :  ^  Anne  adliuc  egel  admoiii- 
lione,  ncc  per  se  satis  eminct  rortuno;  in  nos  saevien- 
lis  asperiias?  Nihilne  te  '  ipsa  '  loci  facies  movel? 


i};iV]fM(?  lyraniii  :  sed  qnicnnque  metuit  trcmens^  autspc' 
rat,  is,  fiuoniam  non  est  conslans  et  compos  sui,  depo- 
siiit  scntum ,  et  sua  sede  disjectm  componit  vincuta, 
tfuibtis  rapi  possit. 


INTEKPlltTATIO. 

Asinui  lijrcc, 

Ihc^  neque  mentc  tegat, 

Roeliiis. 

Kespondoo. 


Philosoptiia. 


b 
c 

d 
f 


0  Philttsophia. 


NOT/fi. 


Conveniuttt,  qfiilm^  aiit  odium  cru  leie  lyraniii, 
Au(  melus  aL*er  er<it. 


B  inscnlptis  rnpjntur  imaginihns ,  et  ad  piignnin,  Ixvam 
iniiitis  parieni  icgit  :  iinde  n  corpoc  ad  iiientein 
translatum  id  nonien  ,  nunc  mngniiuilincai  fortitudi- 
nemqtic  aniini,  ni  iliciinn  esl,  signilicni. 

*  Sentisne  hwc»]  I.  Roeiius  inlerro^aiur  a  Phili>so- 
p1»ia  de  intelligeniia  pra>diciorum  :  cnm  cnini  aiieiOfe 
Tullio,  1  Acad.,  neque  hoc  quidquam  iit  turpius,  qttam 
cognitioni  assertionem  approbationemque  prwcurrere; 
propierei  Roeiins  non  anle  dehui?  dc  pr^vdirtts  ferro 
jndiciiim  ,  qunm  illn  animo  illnpsa  sno  peroe|>eril : 
hinc  Philosophia  ro{(at  Roeiium,  sitno  isiuruin,  si  iit 
asinus  esi  iyr<B,  aiidiior  lautum,  ovoc  ).u^af  ?  Ninilriiin 
lant:i  tsi  tamque  noia  nsi  i  sinpidiias,  hic  ni  GriPcis 
Lilinisi|ne  liominibiis  in  pniverbiu  s.i*i*i<i^  Mieril  ad 
signili<*anda  11  liomiiiis  ixKorationeni.  Sic  diritur  ovoc 
8v  rrcdiixof;,  asinus  imer  simi^s ;  ovo;  iv  fitkirrcrti^  aunus 
inter  apes^  dnm  stnllns  inter  callidos,  ant  pi)>eriiiier 
sednlos  occiif  rit.  Sic  ovou  xc^^iqv  uyi  Tclrrvtirj  vct^, 
asini  eapni  ne  luves  nitro,  duiii  protiiheris  operani 

p  perdere  iti  docndis  rudibus  :  quemadmodum  llora- 

^  liiis  ait  1. 1  Sat.,  sat.  i: 

Inrelix  operam  pprd.ns  :  ut  si  qnis  asollum 
In  caiiipo  doceai  parenlem  currere  fronis. 

Sic  ovo^  npo;  u\i\w,  asinus  ad  tibinm;  ovo;  Xvjc».a;, 
asinns  IgrcCy  suppl.  anditor;  sive  nl  alii  teghnt,  ovoc 
Tiphg  Xupav,  asinus  ad  hjram  :  prior  leciio  non  soluni 
e»t  nosiri  iiiictoris ,  scd  ipsius  eUaiii  Varronis  in 
satyrn  q<i:e  lestanieiitnni  inscrihitnr  ni  iid  Agcllium, 
1.  111,  c.  i6  :  Liberi,  inqnii,  it  ernnt  ovot  /vpa>,  ejliO!' 
redes  sunto,  Alterntrum  aiitem  cx  his  dicilur  ad  sicni- 
licandnin  honiineiii,  qui  quanivis  voces  paluiis  aurilius 
excipiit,  veib u niii  lameu  significa  iiheni  ii  n  per- 
cipit. 

Piscteren  idom  Roeiius  inlerrogniur  de  cansn  siio- 
riiiii  ftetuum,  suarnni  lucnjmarum  :  Quid  fles  ?  Qnid 
lacnjmis  manas?  qnoii  vocaliir  ejus  vutiius^  quodqui; 
meuicanti  philosnphnv  oportet  det  gere  :  inorbns  enun 
non  sanatur  indicia  ignoralaqiie  cjus  causn.  liinc 
Philos'>phia  Roelium  ad  loineniiuin  horl.iinr  his  llo- 


Ncijne  vcro  ejnsmodi  tyraniios  limct,  qni  inngni- 
tudiue  el  fortitudine  animi  pnediius,  nihil  a  rchus 
crentis  aiii  sperat  nuimetnit :  llarum  enim  virtutum, 
inquit  Cic.  iii  de  Oriic. ,  est  proprium  nil  exiimescere^ 
omnia  humana  dapicere ,  nihil  quod  homini  accidere 
possit  intulerandtim  putare,  E\  qno  id.'m  ornior  con* 
ficit  fortiludinein  esse  dolorum  Inborumque  contemptio- 
nem,  Qnare  inagnanimis  viris  feri  lyranni  iial)Oiitur 
stiff  viribus  fttrentes.  Igitur 

15.  Mec  speres  aliquid  nec  extimescas.  ]  ILccest 
senlentin  Platouis,  quam  sibi  deinceps  nsurpaverunt 
Sloici,  iinanimiqne  consensu  approbarunt  onines  cum 
oratores  tum  poetas.  Plaio  enim  iii  Philebo  ait  opor~ 
tere  eum,  qui  intelligendi  sapiendique  vitam  elegit,  uul^ 
taienus  gaudere  vel  dolere.  Seneca  illeStoicus,  deliea- 
ta  Vita  c.  5,  potest,  inijnit,  beutus  dici  qui  nec  cupit 
nec  limet^  beneficiorationis.  Ciccro,  versii  11,  et  Vir- 
gilins,  versu  2,  hrjiis  inelri  citnlus  ;  quibu<^  addi  pot- 
esi  Martialis  1.  x,  ep.  47  : 

Quod  sis,  esse  velis,  nihilqne  malis  : 
Suminuui  ui  c  ineluas  diem,  oec  optes. 

Scilicet  mens  caducaruin  reruin  spei  melnsque  li 
bera,  hinca  corpore  errornm  vitioruniqne  fome  libe 
miur,  iiide  vero  Deo  veritatis  virtulisque  principio  con- 
jtingitur :  qunre  exarmat  fram,  cujiis  est  duniaxat  ai  t 
auferre  boimm  quod  Oi>tes ,  nut  inferre  maluin  quo  I 
liroeas  ;  quiqne  tibi  irascilur,  hic  impotcns  esi  :  sive 
quia  quo  ira  libidoque  rapinnt,  .s'eqniiur,  talis  eniin 
homo ,  eiiain  Ciceroni  impotens  dicilur  ;  sive  qnia 
nocere  noii  potest. 

15.  Quisquis  .  .  .  pavet  vel  optat.  |  E  contrario 
quicunque  melu  nut  specaducarum  leruni  ailicitiir, 
is.  1*  iion  eststabiiisy  quod  vel  supplicio  vel  pruiinio 
niens  ejus  a  priina  veritatis  virluiisque  nornia  rece- 
dere  sit  paratn  ;  V  sui  juris  non  est ,  qiiod  inancipin 
non  inm  servi  dominorum  ,  quaui  illc  cupiditatnm 
vel  timorum  ;  5"  abjecit  clypeum  ^  quod  mngnitudo 
fortitudoque  animi,  quam  ahjecit,  sit  ipsius  animi  D  meri  verbis,  'E;avda  ari  xevCi  vom,  Fare  nec  occuUes 


robur  et  tutela ;  V  loco  motus ,  ut  miles  cxtra  suu  n 
agroen  ;  qiiod  tranqnillilas  animi ,  a  qua  rccessit , 
propria  sit  ejusdem  animi  sedes;  ^^  nectit  catenam 
qua  valeattrahi;  quod  spem  metumqiie,  quibus  ut 
c:eteris  pcrturbationibns  niens  humana  rapiiur,  con- 
ccperit  conceptosque  fovere  studuerit. 

Neque  aliud  nohisbic  videlur  adnotatioiie  digntim, 
nisi  forti;  interpretalio ,  ct  usus  biijus  vocis  c/^- 
pens  ,  v.  i  7.  Ctypeus  autem ,  clupeus  ,  citpeus  , 
clypeum,  c/upctmt,  ei  c/fpeum,  neque  origine  neque 
u^u  nobls  dilTerre  videntur.  Origine  quidem  cltjpeum 
(idem  dicas  de  caet<ris),  judice  Salmasio,  dicitHr 
xara  arraO^a^tv  ex  xux><ov  tn  orbem  actum  sive  ovalum ; 
qiiod  ea  sit  figura  hiijiis  corporis.  llsu  vero  clypeus 
si\e  clypeum esi  textum  rotundum,  quod  nd  ponipam, 


anmo, 

*  Loci  facies,]  II.  Roeiins  meniiuit  adjnnctorum, 
qnibuscum  aiile  et  tunc  excepit  philosophiam ;  ut  ex 
utrinsquu  status  discriiniiie  fortunce  in  ipsnm  scBvitutis 
nsperitaxcognoscatur  ab  ipsn  philosopitin,  ciijus  na- 
tura  et  species,  quibiis  Roelius  instructus  fuernt, 
proponuntur.  Primuni  quidem  adjnncla  bner,  snnt 
locus,  habitus  et  vultus  Roeiii.  Locus  nnte  fnit  biblio^ 
theca  sive  locus  iibrorum  cujus  parieies,  nt  infra  di- 
ce  ur,  eranl  ebore  ac  vitro  compti  :  qnales  esse  cmi* 
sueverant  xdes  divitnni,  leste  lloraiio  I.  ii  Cnrro  , 
od.  i8.  Locus  tunc  est  sordidus  el  ohscnrus  rarcer. 
Uabius  ante  bo..a;  luiic  inala  corpori^  aiiimiqiie 
alTeciio.  Vultus  qui  ut  incniis  sic  reliqui  corpoiis 
scrmo  qnidam  tnci  ns  esl,  ame  hilaris,  lunc  tristls. 


015  AN.  MANL. 

Ildsccine  esi  l)ibliotliccn»  qiinm  ccrlssiinam  tibi  st'- 
deiii  noslris  iii  '^  Laribus  ipsadelegeras?  iii  qua  (5) 
mecum  sxpe  resideas,  dc  divinnrum  humnnaruuique 
rerum  scienlia  disserebas?  ^  Tatis  ^  babitus,  lalisque 
vollus  eral,  ciiin  lecuin  ^  naiurt*  secrela  rimarer, 
cum  mibi  •  sideruni  vias  radio  describrres,  cuiii 
'  roores  noslros  toiiusque  vitx  rationem  ad  coelesiis 
ordinis  exeroplnr  formares?  44  ^  lla^cciiie  prxmia 
referimus  tibi  obsequentes?  Aiqui  tu  hanc  senien- 
tinro  Plalonis  ore  sanxisti,  bealas  fore  respublicas, 


SEV.  BOETII  CIC 

A  si  K  ens  vel  siudiosi  snpienlias  regereiit,  vel  earuin 
reclores  ^tu  !erc  snp  entix  coiiligisset.  Tu  ejiisdem 
viri  ore  baiic  snpieiitibus  ^  capessciidie  reipubllca! 
uecessaiiain  (5)  causam  esse  iiionuisti,  ne  imprubis 
Uagitiosisque  civibus  urbium  reticta  gubernacula, 
pesieu)  boiiis  ac  iierniciem  iurerreni.  Ilanc  igitiir 
auctoritatem  seciilus,  quod  a  te  ^  iulcr  secreUi  otia 
didiceram,  trausferre  in  aciuui  public»  administratio- 
nis  opuvi.  *  Tu  nilhi»  et  qui  te  sapieniiuni  mentibus 


b 

e 
d 


Domo  nomra, 
An. 

Uubitudo. 
Phy$ica  n, 
AstroHomiam, 


INTCRPRETATIO. 

'  Uoralem. 

«  Philosophi  rtgtrtnt,  aut  rtgti  philosophareutur, 

^  Administraudcs, 


Studendo. 


NOTiE. 


Deinde  nttura  philo^opbi»  aperitur,  antiqua  hac 
philosop!  i4S  dellniiioiie,  divinarum  humaitarumqut 
remm  scitntia :  Philosophus  eiiiin,  inquil  Tullius,i  de 
Ortt.,  is  tst  qui  omnium  rerum  ditinarHm  atqut  huma- 
narum  naturam  eausasqut  noscii,  Sed  non  uiit  est  tpiid 
•iictores  horiim  vocabulorum  intsrpretatio :  iiosiro 
judicio  hic  rts  dttiito;  sunt  mentes ;  rts  vero  humfintB 
sunt  corport  :  cam  enim  roens  omnis  sit  aut  Dous 
aot  lK*o  similis,  non  abs  re  vocabilur  rts  divina :  si- 
fliiiliter  curo  corpus  orone  tit  aut  huroauuro  aut  hu- 
inaiio  simile,  poterit  eiiam  diri  rei  humana,  Omnis 
auiero  piiilosophia  versaiur  in  scientia  roeniis  et 
corporit ,  eorumqiie,  quibus  du«  ill»  res  affici  pos- 
snnt,  modoruin.  DeirKJiie  pbilosophiae  species,  qui- 
biis  Uoeiius  iiibtriictus  dicitur,  hic  numerantur  tres, 
iierope  physka^  (\uxnaturm  stertta  rimatur^  lioc  est 
wUdtquwrit  vel  m  rimk  quoqut  :  sicut  lioc  verbum 
inerpreittur  Festus;  astronomia^  quae  sidtrum  vias 
radiit  deuribit ;  hac  cst  virga,  qua  descriptis  quibus- 
dtin  fli^uris  vari  e  terrarum  coelique  p!irtes  ob  oculos 
ponuntur;  et  eth^ca  sivc  moralis,  qu:e  morts  noslros 
lotiusque  vitie  ratiunem  ad  cagltsiis  ordinis  extmplar 
form  t;  ho  *  est  nd  voluntalein  divinam,  quxsicui  est 
priina  oiiini  ini  cnusa,  sic  prima  esl  aciionuiu  liuina- 
narum  regu!a.  Iliiic  prophela  rei,  psal.  cxlii,  Doce 
mtfacere  votuntaiem  tuam^  quia  Deus  meus  es  tu,  Hinc 
S.  Paiilus  Aci.  IX  :  Domint^  quid  mt  vis  factre  ?  Hiuc 
eiiam  nosler  aiicior  I.  ii^  met.  uliiino  :  0  (elix  homt- 
9tum  genus^  si  vesiros  animos  ainor^  quo  calum  regitur^ 
rtgat. 

*  Hwccine  prtrmia,]  III.  Boelius  meminit  prxcepto- 
nim  pbilosopbicorum,  quorum  tant^i  est  ad  rempu- 
blicnni  opiime  adminisirniidaui  ulililas,  ut  idem 
Uoeii  is  ciiiii  i  isn  Philosophia  merito  conqiieri  videi- 
tur  «ie  &ui%  calamita.ibus  :  hteccine,  inquii,  privnua 
refcrimus  tibt  obscquetites?  Suinma,  inqiiniu,  est  pri*- 
ceptoriim  pbilosophicornm  ad  renipublicain  oplime 
re;;<*nilain  uiiliias,  quod  bis  veluii  priucipiis  niialur 
virliis,  ui  pra*seiiii<  sic  fuiiirx  ft;licitniis  seinen.  Hiiic 
Plnto,  I.  v  de  Repnh.,  sii^gereuie  ii>sa  pbilosopliia, 
ait,  beaias  (are  respublicus ;  si  ea%  vel  studiosi  sainemiie 
rrg  reni ;  quntcniis  phiosuplii  iii  uiagi^lraluiu  ve- 
niiiiii,  vel  earum  rectores  tludere  sapientiie  contigisset; 
quaicuiis  qiii  in  mngistraium  veiierunt,  pbilosoplii 
fiuiit.  Ilinc  ejusdein  v  r/,  niiiiiruin  Plaionis  dialogo  6 
dcRcpiib.,  nre  hanc  sapitntibmi  canessendas  reipitbtico! 
necessariam  causam  esse  monitit  pliil  sopliia,  n^iiupro- 
bis  payitiosisque  civibus  urliiuin  rJicta  gtibcrnacula^ 
pesiem  bonis  ac  pernicirtn  inferrent  :  ul  ciiim  opiiini 
moderntores  suis  pr.i;cep  is  exciiipliNi|ii>  subiiiios  ad 
▼irunein  ducuiit  :  sic  iiiali  suo  saliein  exemplo  ad 
▼iiium.  Nam  ita  profcclo  est,  'i\u\ml  Lipsiiis  in  prcfa- 
tione  Poli<icoruiii,  arcta  qitadain  calt  na  devincti  sumus, 
qui  iinp. ramur  cain  iuperanie.  Et  itl  in  corport  mens 
sana  aui  inMua  es^t  non  poles',  ni*i  nt  par.icr  vige  nt 


B  aii(  langutant  ejus  (unctiones :  iion  ilem  in  hac  societait 
princtps.  Ad  vntuttm  illt  pra^t  ?  Stquimur  :  ad  vitia  ? 
indinamus,  Btnt  htatequt  agit?  floremus  improsptre? 
labimur  aut  rttimics  cum  illo,  Atque  ut  a  solt  in  subjecto 
hoc  orbt  lux  aut  ttnebra; :  sic  a  principt  apud  subditos 
prava  pteraqut  aut  recta,  Cassar  itte  non  animou  magis^ 
quam  vert  dixt : 

Procerum  molns  h«c  cuncta  sequuntur. 
Uumanuin  |»aucis  vivil  geous. 

Uinc  ipse  Uoelius  hane  aueioritaltm  steutus  qnod  a 
philosopliia  inter  secrelt  oiia,  sive  cx*teroriim  homi- 
nuin  colloquiis  et  interpellttionibus  non  iin|iedittts, 
didietrat,  trans(trre  in  aetum  publiciB  administrationis 
optavit^  t  thtoria^  uti  loquuntur,  td  praxim  progres- 
tiis. 

*  Tu  mihi,]  IV*  Boeiins  addii  se  prxcei»ia  philoso- 
phica  diligeiiter  exsecutuni  fuiiisc,  s  Miue  eo  duuiaxtt 
fiiie  ad  magistratum  acCKSsisse.  Vtlliniis  intuiet  scri- 
C  liendum  hic  esse  magisteriaiuin ;  quod  Bo«!iius  fuerit 
magister  ofnciorum,  *|u:r  digoiias  iMSsini  magisttria' 
tus  appellatiir,  qnod  iue  ea,  qu:c  Boetms  prwcltre  a  se 
facta  inox  iccensel,  in  en  (ligniiaie  (oiisliiutus  fece- 
rit.  Sed  h:i*c  ita  fueriiit,  niliil  liic  mulanduiii  arbiira- 
niur,  quod  genernlis  bic  loqiieiiiii  iniMlus  npiior  sitad 
probamluin  Boeiium  praxepii-  plii!osopliicis  semper 
fiiisse  addiciissiuium,  ita  ui  iie  ad  unam  qnidem  di- 
guiiaiem,  niit  communi  boiiorum  omnium  siudiu  im- 
pulsus  perveiierii  :  qiii  de  re  ut  uullus  superesset 
diihiuiuoi  locus,  jusjtirtiidum,  nflirmaii  >iiein  religio- 
sam  adbiliel  :  Tu  niihi  et  Ueus  conscii,  Sic  S.  Pauliis 
Rom.  1,  ei  ad  Pbilipp.  i,  jiirat :  Testis  mihi  est  Dtus. 
Sic  jurat  Nisus  ALtitul.  ix,  v.  428: 

0  Ruloli,  niea  fraus  omnis  :  iiibil  iste,  iie<^  ausos, 
Nec  potuil :  ciuloin  boc  ei  coiiscia  sidera  lesior. 

Optime  taiidem  Deus  dicitur  phtlosophiam  sapttn- 
D  tium  menlibus  inseruisie :  nam  philosopbia  coguiiioiie 
cl  aiuore  opliin.irum  reruui  couiinetur :  sicut  auteni 
Deus  creando  materiam,  eidem  figuram  el  motum 
sic  impressit,  ui  quidquid  subinde  buic  maieriae  ac- 
cedit  figiira*  et  inotiis,  id  iiibil  aliud  sit  quain  quidnm 
piioris  figurn  et  motiis  inodus,  sive  ut  loquiintur  de' 
terminatio  :  haud  aliter  Detis  creando  mcii:ein  huma- 
naiu,  eiilem  nottonem  et  inclinatioiieiii  de  eo  quod 
tst  sive  de  ip<»o  Deo  iia  impressil,  ul  qiiidquid  poslea 
in  eadeiu  nieiile  oritur  notionis  et  inclinniioDis,  snl- 
tem  optimnrura  r<  rum,  id  iiibil  aliud  sil  q  lam  quidnin 
prio:  is  notionis  et  iucliiiaiionis  modiis,  >ive,  ui  tiuul, 
dettrminatio.  Uinc  Liicreiius  lib.  v: 

Nain  si,  ut  ipsa  petit  riia!esi.is  eo^niia  reruin, 
Dicenduin  esi :  Dcut  ille  fuii,  Deiis,  liicluie  Memml, 
Oui  prlucsiis  vil»  rulioiieiu  iiiveiiil  eaui,  (|u«s 
Nuiicappellaiur  sapitMitia  :  quiipie  per  arlein 
Fbiciibiis  e  lau  is  vitain,  i.tuiiSi|ue  leneiMris 
In  taiu  tranquillo  ei  tarn  clara  luce  luciut. 


617 


DE  CONSOLATIONE  PHlLOSOPHliE  LIB.  V 


648 


inseroit  Deas,  *  conscii,  nullam  me  (10)  ad  ^  magi-  A  nita  s  barbaroram  semper  avaritia  veiabat,  objecta 


tlratum»  nisi  commime  l)onorum  omnium  sludium 
detulisse.  45  *  ^^^^  ^^^  improbit  grayes' «  inexo- 
rabilesque  discordix,  et  quod  conscientiae  libertas 
babet,  pro  tuendo  jure,  spreta  poteniiorom  semper 
^  offensio. '  Quoties  ego  Gonigaslum  in  imbecillis  cu- 
{usque  fortunas  impetum  facientem  «  obvius  excepi ! 
'  Quoties  Triguillam  '  regi»  (5)  pracpositum  domus, 
ab  incepta  perpetrataque  jam  prorsus  injuria  dejeci ! 
46tiooties  miseros,  quos  Inflniiis  calumniis  ^  impu- 


periculis  auctoritate  proiexi!  Nunquam  me  ab  juro 
'.ad  injuriam  quisqoam  detraxii.  Provincialium  forto- 
nas  tum  privatis  rapinis ,  lum  publicis  ^  vectigilibas 
pessumdari,  non  aliter  (5)  quam  qui  paliebantur,  in- 
dolui.  47  ^""^>  accrb»  famis  tempore,  gravis  atque 
inexplicabilis  '  indicla  <  coemptio  profligalura  inopia 
Campaniam  provinciam  viderclur,  certamen  adver- 
sum  i  prxfeclum  prxtorii ,  communis  commodi  ra« 
tione  suscepi,  rege  ^  cognoscenic  contendi,  et  ne 


•  Tntei  estis. 


c 
d 
e 
f 


Procuratwnem  muneri»  publiei. 

Imptacabilet. 

Inimicilia, 

Occurrens. 

Yulgo  iniendaut  de  li  maison  royale. 


INTERPRETATIO. 

8  Gothorum. 

^  Tributis  iuiquis. 


B 

NOTiE. 


Vulgo  monopolc. 
i  Yulgo  capiiaine  des  gardes. 
^  Tlicoderico. 


^lnde  cum  improbis,]  Quod  videlicet  prxcpptis 
pbilosopbicis  addictus  non  nisi  communi  bonorum 
omnium  studio  ad  mngistratum  accesseril  Boetius, 
eidem  tuerunt  cum  improbis  graves,  inex4)rabilesque 
discordiae :  liinc  enim  diversne  Boelii  et  improborum 
cogitationes  :  liinc  pro  tuendo  jure  spreta  potenliorum 
semper  offensio  :  qiix  est  conscientios  libertas  :  con- 
scieniia  ciiim  liic  nihil  est  aliud  quam  mens  veri  bo- 
nique  ut  conscia  sic  convicta  :  lanla  e.^t  autem  litijus 
conscienii.ne  liberiAS,  nt  ab  omnibus  hominuni  injuriis 
sit  luta.  Kinc  pluriina  fuerunt  Boetii  iii  suos  cives  be- 
neficia,  de  quibus  seorsum  dicendum  est. 

'  Quoties  ego  Conigastum.]  Primiim  Boelii  in  suos 
cives^  merilum.  Conigastus,  sive  ut  scribit  Cassiodo- 
ros  Cunigastus,  vir  fuit  potens  apud  regeni  Theoderi- 
cum ,  quod  vei  ex  eo  patei ,  qiiod ,  rererente  Cassio- 


pendiarii.  Nimirum  riim  provincia  proprie  sit  regio  a 
poptilo  Romano  ul  dislans  sic  armi<  devicla  aut  quo- 
modocunque  in  poteslatem  adducia  quam  mngisiraiui 
suo  admiiiisiraiulam  subieccrat  ^provincia  eniin  sic 
dicitur  quasi  rcRio  procul  vincenoa  aiit  poiius  victi), 
propferea  Romani<^  alii  erant  socii,  alii  provinciales ; 
soeii  suis,  provinciates  alienis  vivehnnt  legibus  :  iiude 
Cicero,  Verr.  6et  iu  Maniliana,  hos  merito  distinguit: 
Beltum,  inquit,  grave  et  pericutosum  vestris  vectigalibus 
atgue  sociis,  Atque  bos  provinciates  Boetius  lanU 
animi  magnitudine  protexit,  ut  nemini  nllam  passos 
fnerit  inlerri  injuriani  :  Nunquam  me,  inquit,  nb  jure 
ad  injuriam  quisquam  detraxit;  aul  si,  non  ohstanta 
ejiis  diligentia,  contigerii,  provinciatium  fortunas  tum 
privatis  raplnis  (ut  a  Conigasio  et  Trigiiilla),  tum  pit. 
bticis  vectigatibus  (ut  ah  ipso  Theoderico,  qui  npud 


doro,  I.  VIII,  ep.  28,  Aibalaricus  rex  ad  eum  scripse-  Q  Cnssiodoruni,  Var.  v,  e[f.  39,  ad  sttum  commodum 

fit     4kiimflommia  illiictrAm  anf\Al1*a>ii      IIim  n.itA*¥i  fnmtt^  />mn/«MC   i^tlinnl  ffinorr^  nfittunt/lnvi     m/im   /•/•!..«   ^m^.^^ 


rlt,  eumdemque  illustrem  appellaril.  Ilic  auteni  Coitt- 
goitus  ea  qiia  apiid  Theodehcuin  pollebat,  auctoritale 
abusus ,  iu  imhecillis  cujusque  fortunas  faciebat  im- 
pelum,  quem  Boeiius  pro  sua  virtute  sxpius  repressit 
magisler  orflciorum  obvius:  hujiis  qnippe  niagisiraius 
erat  prxfecios  provinciarum  judicare,  et,  qnerelis 
proviiicialium  acceptis,  de  iis  ad  principem,  cujus  iii 
aula  versahatur,  referre. 

'  Quoties  Triguiltam.]  Secundum  Boelii  meritum, 
primo  tanio  majus,  qiianto  Trignilla  Conigasto  non 
impar  improbilaie,  eodem  erat  Coiiigasto  potentior: 
Triguilla  enim  erat  regiae  Theoderici  domus  prsfe- 
ctus. 

*  Impuniia  barbarorum  avaritia.]  Tertium  Boetii 
meritum  prioribus  eo  majus,  quod  plus  sit  turb«, 
qaam  unius  improbi  malis  consiliis  resisiere.  Uarba- 
rui  autero  aniiquitus  ille  cuilibet  genti  dicebatur  qui, 
quod  extraneus,  vnlgarem  h»quendi  inodnm  non  tam 
pronuntiare  qnam  murinurando  confundere  videba- 


amplius  festinat  exigerc)  pessumdari,  non  atittr  quam 
qni  patiebantur,  indotucrit :  vclut  Joh,  qui,  cnp.  xxix, 
pater  fuit  pauperum  et  causam  quam  neiciebaty  ditigen- 
tissime  invesiiqabat:  conterebat  molai  iniqui  ei  de  denti" 
bus  ittius  auferebat  prcedam,  Denique  veciigal  sic  di- 
clum  quod  e  vectnra  peiidatnr,  tributum  crat  quod 
provinciales  Roniaiiis  solvebnnt  pro  commercio,  pro 
agris,  pro  siivis,  nec  non  etiam  pro  sale  :  tinde  qiii* 
tuor  erant  vectigalium  genera;  nempe  portorium^  de^ 
cunue,  scriptura  et  satinttrum  reditus, 

*  Indictacoemptio.]  Qiiartum  Boetii  meri^um  prx« 
diciis  idcirco  majus,  quod  Boelio  tunc  piignandum 
fnit,  non  solum  adversus  quosdaih  privaios,  verum 
eliam  adversus  prcefectum  pratorii^  el  adversus  ipsum 
principem;  siue  cujus  auctoritate  h:ix  coemptio  non 
flebai.  Coemptio  antem  Romanis  certa  er<t  connubii 
forma,  qua  uterqiie  conjux  alterius  hona  ita  cinehai, 
ut  alter  allerius  hxres  fleret  :  JurisconsuUorum  inge- 
nio^  inquit  Cicero  pro  Miir.,  senes  ad  cocmpiions  fa» 


tur :  hinc  noniiulli  conjiciunt  vocem  hanc,  barbarus^  D  ciendas  interivtendorum  sacrorum  causn  reperti  sunt. 


esse  de  nnmero  eorum  vocahulorum  quae  quod  rem 
a  se  signiflcatam  aemulari  videantur,  mnotriiiiva.  sive 
faelitia  vocari  solent,ui  batare,  boarejimnire  :  ilii 
ejps  originem  inferunt  ex  Arabico  barbar  murmuro. 
Hinc  GrafCis  qnicnnqiie  Graeci  uon  eranl,  barbari  di- 
cebautur  :  sicut  Lalinis,  quicunque  non  erant  Lalini. 
I3nde  Horatius  Epod.  ix : 

Sonanle  mistnm  tibiis  carmeo  Ijra, 
Hac  Dorium,  Ulisbarbamm? 

Quod  autem  extranei  illi,  ut  pote  moribus  dissimiles, 
in  cives  suam  criideliiatem  exercere  consueverant , 
fleri  potuii  usu,  ui6ar6artts  idem  esset  quod  crudetis : 
bic  autem  barbari  et  extranei  et  crudeles  suiit :  si 
quidem  inlelliguntur  Go(^f,  quorum  impunila  avarilia 
cives  semper  vexabat^  nisihxc  Boetii  curis  reprimere- 
tiir  :  cives  autem  illi  dicuntur  prownda/et,  quia  alienis 
vivebant  iegibus  ac  instiper  vectigales  erant  sive  sti- 

P4TB0L.   LXIII. 


Hinc  coempiio  dicitur  etiam  illud  commercinin  quo 
provinciales  etiam  inviti  urbi  vel  cxercitui  nnnonam 
parvo  nullove  prctio  suppeditare  coguniur.  Sic, 
auctore  Suida,  onus  illud  quod  Juttinianus  Dit/tyniw 
Phrygioi  et  Thracice  incotis  frumciti  Byztmtitim  per" 
ferendi  conditione  durissima  imposuit^  coemptio,  Grjc. 
cis  7VVWV1Q  vocatum  fuit.  Ex  quo  rursns  lieri  pomit  ut 
commercium  illud,  quo  omnibus  speciebiis  ab  uno 
coemptis  omnes  species  uon  nisi  ab  uno  vendi  pos- 
sunt,  coemptio  diceretur,  vulgo  monopotium.  Constat 
hic  non  inteiligi  coemptionem  conjngum  :  scd  uou 
aeque  constat,  inquit  Siizinaiius,  ti/rr(m  provinciales 
a  fisco  species  annonarias  emere  cogerentur?  an  eas  fi" 
sco  vendere  forensibus  pretiis  competieremur?  Vcruin 
cuin  coemptio  hasc  indicta  ftierit  acerba*  famis  tempore; 
cum  dicatiir  gravis  atque  inexpticabitis ;  cum  profHga- 
tura  inopia  Campaniam  provinciam  rideretur;  cum 
cotnmune  commodum  liac  Isdcrelur;  propterea  artti- 

90 


619 


AN.  Hkni»  SEY.  BOCTIl 


m 


eoemptio  eiigerelur,  e?ici.  48  *  I^MUDmn  •  consu-  X  videor  (5)  •  exacerlMiiise  discordias?  Sed  esse  apod 


farem  Tirum,  cujus  opes  ^  Palatini  canes  Jam  spe 
atque  ambiiione  detorasseni,  ab  ipsis  «  hiantium 
faiicibus  iraxi.  Ne  Albinum  consularem  virani '  prae« 
Judicaiae  aecusationis  poena  corriperel ,  odiis  me 
Cypriani  delatoris  opposui.    Saiisne  in  me  magnas 


caateros  '  lutior  debui,  qui  mihi  amore  jusliiiaa  nihil 
apud  anlicos ,  quo  *  niagis  essem  IntiOr,  reSenraTi. 
49  '  Quibus  autem  deferentibus  s  persulsi  surous? 
^  qnorom  ^  Basitios,  olim  regio  ministerio  depulsM, 
in  deliitionem  rosiri  nominis,  *  alieni  aeris  Bteessi^ 


INTERPRETATIO. 


*  Qui  alias  contul  fuit. 

^  Aulici  canibus  impudentwres , 

c  Virorum  cupidius  optantium. 

d  FalscB. 

«  Exacuisse, 


'  Eos  praesoriim  quibus  opein  tuleram. 
K  Exsulavimus. 

^  Viris  scilicei  iniqnt^,  inter  qtto^m 
i  Vulgo  accable  de  deties. 


NOTiE. 


tramur  hac  coemptione  utrumque  signiflcari ,  et  pro- 
vinciales  praedictas  species  fisco  Yendere  minori  pre- 
tio,  et  ab  ipso  easdem  majori  prelio  emere  cogendos : 
binc  B<*etius  adcersus  prcefeclum  prcetorii  certamen 
suscepit,  r^^eTheiderico  coqnoscente  contendit,  et  >ie 
eoemptio  exfgeretur,  evicit,  Sed  quid  Campania  ?  quid 
prwftclus  prcetvrii?  Campania  rcgio  Italiae  firtilis- 
sima  :  hanc  post  Plininni  de>cribit  Florus  I.  i,  c.  16: 
Omnium^  inquit,  non  modo  Itnlia^  sed  toto  orbe  terra- 
rtim,  pulcherrima  Campania  plaga  est,  Nihtl  mollius 
cctlo  :  denique  bis  floribus  vernat,  Nihil  ubcrius  solo : 
ideo  Liberi  Cerens^fue  certamen  dicilur.  Nihil  hospita- 
liusmari:  hic  illi  nobiles  portus^  Caieta^  Misenus  et 
tepenies  foniibus  Baiof :  Lucrinus,  et  .Avernus^  qucedam 
maris  otia.  Hie  amicti  vitibus  mtmte»  Ga'(rus,  Falernus^ 
MaMsictts,ei  pukherrmus  ommum  Vesttvius/Etncei  ignis 
imitator.  IJrbes  ad  mare^  FormicB^  CumcB,  Puteoli, 
Neapolis,  Berculaneum,  Pompeii^  et  ipsa  »:aput  urbium 
Capua^  quondam  inter  ires  maximas^  Romam  Carthagi' 
ne.qne  numerata,  Prsrfeclus  auiem  pr.neiorii,  ut  ait 
Hosiiiiis,  dicitur^  qui  miUlibus  iis  prceerat^  quos  impe- 
raiores  in  >u(  custodiam  allegerant.  Niiuirum  .'ipiid 
Komanrvs,  regibus  exaciis,  iiitem  qui  qiiod  consule- 
rent  senaium,  consules;  quod  jndicarent  judiccs, 
sunt  appellaii ;  praetores  quoque  sunt  dicli ,  quod 
popub»  praeircnt :  sed  cresceiite  populi  Komani  inipe- 
rio,  m:tgisiialus  iia  multiplicali  sunl,  ut  qui  in  urbe 
praees^icni,  consules,  qni  vero  in  exercitu,  prxtores 
dicereniur  :  a  prastore  autein  est  prcetonum, 

^  Paulinum  consularem,]  Quintum  Boeiii  merilum 
omnibiis  pniHlictis  lanto  prnelerendum,  quiinto  apud 
Romauos  sncii  praestabaiit  provincialibus  :  non  enim 
hic  de  provincialibifS  ianium«  sed  de  sociis,  Imo  et  dc 
consularibu^  viris  Paulino  ei  Albino^  qiios  Palalini 
canes  et  Cgprianus  detator  impugnabant,  bene  meri- 
tus  est  Boetius.  Pfimum  quidcin  Paulinus,  qui  quod 
ex  Decioruin  ramilia  fuerit,  vocatus  est  Decius,  c  >nsat 
fuit  atino  Christi  198,  unde  iiunc  appellatur  eonsHta- 
ris :  consu!aris  eiiim  vir  esl  qui  atiquando  consul  fuit, 
apud  Tullium.  Deinde  Atbinus,  qui  quod  ex  eadem 
Deciorum  fami!i:i  fueril,  etiam  (ilctus  est  Decius, 
coiisul  fuit  aniio  Christi  i95,  quare  nunc  quoque  di- 
citur  vir  consuiaris  :  huiic  Albinum  oderat  Cyprianus 
frater  Opilionis,  de  quo  statiii)  dicelur  :  quamobrem 
ipsum  accusitvit,  dictusque  proplerea  delator :  deferre 
quippe  in  foro,  accu8;ire  est.  Ai  PauHnum  insecta- 
baniur  quidam  aiiiici,  qui  nunc  vocatitur  Palatini  ca- 
nes :  Palatini  quideiii ,  qnod  palaiium  siTe  domum 
principis  liabitent  aul  saitem  frequenteiit  :  domus 
aiitem  principis  ex  eo  dicta  fuit  palatium,  quod  ab 
Octavii  Augusti  letnporibus  imperalores  omnes  Ro- 
maui  babilariiit  in  monte  Palaiino,  Canet  tero  ?o- 
cantur,  sive  quia  pra:fecti  custodias ,  instar  canum, 
ad  fores  assistunt :  sive  quia,  canibos  impudentlores, 
eos  a  quibus  Isesi  non  sunt,  mordent,  eorumqtie  epes, 
si  non  rcipsa,  saltem  spe  atque  ttmbitione  detcrant 
hiantes,  Posiremo  utrumque  hunc  consularem  tirum 
Boetius  a  taniis  periculis  liberavil,  in  «|U0  praeseriim 
prfficepta  puiloiiophica  exsecutus  est  :  qua.nobiem 
roerito  nunc  suas  exaggerat  discordias  hac  inierro- 


gatione  :  Satisne  in  me  magnas  videor  exaeerbasse  dis' 
cordias?  ubi  non  legendum,  ut  plures  legunt,  exa" 
|.  cervasse :  quandoquidem  verbuin  hoc  (quod  S(  iam) 
^  Latinum  non  esl  :  sed  poiius  exacerbasse^  iit  legunt 
Valdericus,  Bernartius,  Siizmanns,  qui  ait,  in  ma- 
nuscriptis  Ritiershiisii  It^gi  exacuisse :  quod  verbum 
idem  est  quod  exacerbasse. 

*  Magis  essem  tutior.]  Plennasmus,  quo  usus  est 
Plautus  cuin  di\it  :  Magis  majores  nugas  agere  :  hoe 
magis  est  dulcius;  Valerius  Maximus  :  Maqis  invidia 
qua'n  pecunia  locupletior ;  Cicero  :  $e  ab  omnibus  de- 
sertos  potius  quam  abs  te  defen^os  esse  malunt  :  et 
auctor  cuiicis  apiid  Virgiliuin, 

Quis  magis  optaio  queai  esse  beatior  sevo. 

Ni^i  tamen  magis  constriiatur  cum  optato  potios 
qiiam  cum  bfatior,  Ex  bis  omnibus  constat  qiianta 
dili^^emia  Boeiius  exsecntus  fuerit  prsecepia  philo- 
sophica. 

*  Quibus  autem  deferentibus,]  V.  Boetina  injusias 
referi  sui  exsilii  causas.  Eiisiiii  quidem  sui  nieininit 
his  verbis ,  percuUi  sumus :  neque  enini  legenduro, 

p  nt  quidam  receutiorcB  legunt,  pfrctctti;  sed  potins, 
^  tit  veteres,  perculei :  sic  antem  Cornelius  Tacitus, 
Annai.  I.  xiv,  n.  57  :  Perculso  Seneea,  promptum  fmt 
Rufum  Fenium  imminuere,  At  injustas  memorat  ejus- 
dem  exsilii  causas ;  primum  quidem  ex  parle  tccu- 
saniium,  qiios  nunc  tocat  deferentes :  defero  quippc 
iii  foroidem  est  quod  aecuso,  in  causa  capilali ,  juttice 
Tnllio  :  deindeex  pnrie  criminis,  quod  aut  non  alle- 
gatiir,  aiit  .illrgatiim  nullatenut  probaiur  :  sicut 
deinceps  probabilur. 

^  Quorum  Basilius,]  Primum  igitur  delator  sive 
accnsator  in  causa  capitali,  ipsius  Ciceronis  judicio, 
verus  esse  dcbet  :  quaniobrem  si  aliqno  prnRjudicio 
actus  videatur,  omnino  audieiidus  iion  est :  liiiic  Tul- 
lius  pro  Mnr.,  Nolo^  inqiiij,  accnsator  injudicium 
potentiam  afferaty  mn  vvm  majorem  aliquam,  non  aa- 
ctoritatem  esceHentem^  n§n  nimiam  gratiam  :  cuiii  igi- 
tur  judiciiim  ex  ipsa  perturbaiione  anle  cupiHm  sit 
pr^»ju«liciuin  veritati  niaxime  contrarium,  quieumque 
non  nisi  quadam  perturbatione  actus  vidiebilur  de- 
D  ferre  sive  accusare,  ille,  iit  pote  falsus  delalor  aceu- 
satorve,  iia  rejici  debet,  utquse  indesequeietur  poe- 
na  ,  haec  iniqua  habenda  esset.  Alqui  delaiores  Boetii 
ita  se  liabverntit :  Hi  enim  ires  duntaxat  numeran- 
tur,  nimirum  Basiliut,  OpUio^  et  Gaudentiue^  qiioruni 
Basiiim  alieni  aeris  necessiiate:  OpHio  et  Caudentms 
fraudibus,  ob  quas  m  extUium  irejussi  sacrarum  sese 
wdium  defcmione  tuebaiitur,  Boeiium  detulerunt. 

Basilius  apud  Cassiodorum  modo  iaudatur,  modo 
viluperatiir.  Laudatnr  quidem  I.  ii  Variar.  et  epi- 
siola  decim:i,  in  qua  dc  ejus  uxore  Agapita,  qiiae  dicl- 
tur  tptctahUis  femina^  agiiur,  et  epistola  uiidecinia, 
in  qua  legitur  :  Basitius  vir  spectabitis  datis  precibus 
intimavit  A^pitam  conjugem  suam  de  propriis  penati^ 
bus  a  quibnsdam ,  vitio  solticitationis ,  abductam,  Et 
eerte  in  his  versata  rebus  firmum  doeetur  perdidisse 
eonsHium,  Quid  enim  facere  potuil  probum^  quce  nutlis 
ctttpis  exstamibus  retiquit  marttum?  Viiuperatur  vero 
Variar.  1.  iv,  tum  epist.  Si,  ubi  ipse  Theodericos  di- 


m  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHIiE  LIB.  I.  m 

taie  compaYsas  est.  *   Opilionem  vero  ,  atque  50  A  P^llerentur.  Quid  huie  severltati  posse  aslrui  via^ 


*  Gaudentium,  cum  obinnumerasmuUiplicesquefrau- 
des  ire  in  exsilium  «^  regia  censura  decrevisset,  cum- 
f|ue  illi  parere  noleiiles,  '  ^  sacrarum  sese  aedium 
defcnsione  tuerentur,  comperinmque  ^  id  regi  «  fo- 
rel,  '  edixit  ut  ni  intra  praescrlptum  diem  '  Raven- 
na  urbe  decederent  (5),  *  «  noias  insigniii  frontibut 


tur?  Alqui  codem  die  deferentibus  eisdem ,  nominit 
nostri  deIatio|  suscepta  est.  Quid  igilur?  nostraene 
artes  ila  meruerunt?an  illos  accusalores  ]ustos  lecit 
praemissa  damnatio?  Itane  nihil  forlunam  puduit,  si 
minus  accusat»  innocentiae,  al  accusantium  ^  vilita- 
tis?  51  ^  At  cujus  criminis  s  arguimur  gummam 


INTERPRETATiO 


•  Ediftum  principis. 
^  Tempiis  vtiut  asylU. 
«  Theodorico. 
^  StaluiL 


»  Stiqmatici. 
'  Infamim* 
s  AiCNsamnr. 


NOTi*:. 


cil  Batilium  et  Ptcetextatum  arti$  sinistrtejam  diueon- 
lagionn  polluto^^  tum.  cp.  25,  ubi  idem  princeps 
Prcefectum  urbis  dcclarasse  Basilium  atquc  Prcetexia  - 
tum  maqicis  artibus  involutos  scribit.  Si  anlem  Rasi- 
lius  hic  idem  fucriiqni  nnnc  a  Roetio  nominainr,  po- 
tail  propter  magicB  crimeu  regio  mimsterio  depeiii  : 
tnde  alieni  ceris  necessitat,  qua  Boetium  injuria  de  • 
luliu 

^  QpUionem,]  Fnit  0|  ilto  pater,  et  Opilio  filins. 
Prior,  ul  ait  Sirmomius,  come^^^acrnrnm  largitionMii» 
fi;eral  sub  Odoacre.  quod  indicare  videtnr  Tlieode- 
ricus  apud  Cas^iodorum  Variar.  I.  v,  ep.  41  :  Gioria- 
fur,  inquit ,  Cyprianus  etiam  non  extrema  ince  naia- 
Hum  :  nam  pater  huic.  sicnt  meminisiis,  Opiliofuit^ 
rir  quidem  nbjeetis  (^mporibus  ad  excubias  tamen  Pnla- 
Unax  electus,  Qui  multo  ampiius  erescere  potuil ,  nisi 
fdezMub  avidissima  remnnerationis  sferiiitate  jacuisset. 
Posi^rior  vero ,  fraier  hnjns  Cypriani  non  secns  ac 
paier  frtlerqne  ad  idem  sacrarum  lar-jitionum  cutmen 
evecius  esl ;  sed  post  moriem  Boetii ,  nimtrnm  snb 
Albalarico  anno  Clirisli  5^8.  Unde  idem  Athalariciis 
apad  Cassiodorum,  Var.  I.  viii,  ep.  46,  (pi:e  inscri- 
biiur  Opilioni  eomiti  saerarum,  sic  loquiiur  :  Seeure 
tibi  eredhnus  quod  toties  tuo  generi  commissum  fuisse 
gmtdemus.  Pater  his  faseibui  prcefuit,  sed  et  frater  ea^ 
dem  respleiiduit  ciaritate :  quod  non  ohsiat  quin  liic 
Opilio  filiu<;,  a  Theoderico,  ob  innumeras  muitipliceS' 
fne  frnudes  ad  exsiiium  damnatns  fuerit ,  una  cuin 
uauaentio. 

*  Gaudentium,]  Gaudentius  homo  vix  notiis  nisi 
suis  fraudihns,  suaque  hac  iniqua  Boetii  deiatione. 

'  Saerarum  (pdium  defemione.]  l't  qu:edam  npiid 
elAntVos,  sic  omnia  apud  Christianos  lempla  seniper 
fiierunl  asyla;  loca  scilicct  adeo  sar-r:),  ut  nemo,  ijni 
a4  ea  confugisset,  indead  siippiicium  trahi  posset : 
*'A9vXov  qiiippe  dtcilur  qiiasi ,  ubi  spoliare  nefas, 
Nonnulla,  iiiquam,  lempla  npnd  ethnieos  a<-yla  fue- 
nint :  Nam  Virgilius  cinil  ii  ^flii.,  v.  7()i : 

El  jam  portiribns  vacuis,  Jiinonis  asylo, 
Cuttodes  lecti  PhcpnU  et  durus  Ulysses 
Praedam  assenratiani. 

Similiterifln.viii.v.  5i'i  : 

Hinc  iucum  ingeDt«>m  quem  Romulus  acer  asylum 
Rettulit  et  gelida  monstralsub  rnpe  Lupcrcal. 

Al  omuia  apuil  CAristiafioi  lempla  asyla  semper 
rticruiit,  ul  consiat  ex  codice  Theod.  1.  ix,  tit.  47, 
De  his  qui  ad  ecciesias  confugiunt,  el  concilio  Tolcia- 
no  1,  can.  1:2.  Ilini:  Cassiodorus,  Var.  I.  ii,  ep.  II, 
ei  lib.  in,  ep.  47,  eoruin  raeminit  qui  contcii  facti 
sui  intra  ecciesice  septa  refugientcs  declinare  se  credi^ 
derunt  priEscriptam  iegibus  ultionem :  non  seciis  ae 
Opiiio  atque  Gaudentius^  de  quihus  nunc  agilur. 

^  Id  regi  foret,]  Theoderico  regi  llaliae  post- 
quam  enim  hic  Odoacrem  Italorum  regem  vicissec 
interfecissetqtie»  llaliae  rei  factus  est,  anno  Cliri- 
tti  409. 

*  Barenna  urbe,]  Ravenna  urbs  esl  Itali» :  in  ora 
lilloris  Adriaiicif  qu£  exundante  mari  non  m«:dio- 
ereinaccipil  coeni  palustrjs  partein.  Cnde  Silius  I.  viii: 


Lenta  paludosx  proscinduul  stagna  XavennaD. 

Ilinc  orli  feruntur  piures  illustres  viri,  ulCatsio- 
B  doriis  senator;  sancti  Apollinaris,  Vitalis,  Cervasins 
et  Proiasins,  ner  non  Peirus  ille  Ravennas  in  sacra 
tlieologia  celeherrimns.  In  hnc  autem  uibe  regni  sui 
sedem  Theodericus  post  Odoacrem  consfituit,  eam- 
demque  8ucce<snres  quoqne  reges  Gollii  incolueruni : 
sed  in  eadem  urbe  Opilio  el  Gaudendiis  manere  sie 
consliiueMni,  ut  hinc  notarum,  quas  Threicias  vocaf 
Cic.y  poetna  excedcre  jnssi  fuerint. 

*  Notas  insigniti  frontibns,  \  Suppliciurfi  hoe  pri« 
mtim  qnidem  fuit  servoruin;  deinde  qiiorumlibel 
reoruni  intamium  vilinmqiie.  Snppliciufn  fuit  9er\'0- 
riim  :  cum  enim  Domini  in  servos  tanquHm  in  honii- 
n«*s,  quosocridcre  potnisscnt,  servatos  ju»  viioi  ne- 
cisqiie  habere  .se  puiarent,  proprerea  in  eosd^m  ^er- 
vos  qiiod  placni^set  supplieium  exercere  se  posse 
arbilriib:intur.  Unde  Juvenalis  I.  v,  sat.  14,  v.  21  : 

Tiim  felix,  qiioties  aliquis,  loriore  voealo, 
Uriiur  ardenli  duo  propler  lintea  fdrro. 

p      El  Mariialis  I.  ii,  epig.  20  : 

Et  nnmerosa  linnnt  siellantem  splenia  firontero  : 
Iguoras  quis  sil?  splenia  lolle,  leges. 

At  snpplicium  idem  reorum  postea  infamium  vi. 
liumque  fuit;  Seneca  enim,  I.  iii  de  Ira,  cnp.  3,  Va- 
rifl,  iiiquil,  vinculorum  genera^  vana  poenarum^  iace- 
rationes  membrorum,  inscriptioncs  frontit,  et  bestianm 
immanium  cavece  :  infer  h^s  Cnjaciits  Observ.  1.  vii, 
cap.  45,  recenset  caiumniatores,  lli  porro  dicunuir 
notas  insiqniti  :  sicut  Horatio,  Quodiibet  indutus;  et 
Virgil.,  fiiores  inscripti  nomina  regum ,  more  Graeco- 
riim  iiiielligendo  xara,  secundum,  per,  etc. 

Ilx  his  anleiii  omnibus  patet  delatnres  Boelii  in- 
jnsios  audiendos  nf>n  fnisse  :  unde  nddit  :  Qiiid  Intie 
severitati  pos*e  astrui  videtur?  quasi  dicat  :  Cuni  iii 
ejusmodi  homines  tam  severe  artnm  fneril,  cognitig 
eorumdem  vitiis,  lisdem  deferentibus  Odes  non  de- 
bnii  adhiberi,  et  lamen  quo  die  nos  detuierunt^  inqiiit 
Uoetius,  eodem  nostri  nominis  deiatio,  veluti  jiislissi- 
D  ina,  suscepta  esl,  Kottrcene  artes  ita  mnuerunl?  non 
cerle,  ciim  veritaiem  virtulemque  semper  colere  stii- 
duerimus.  An  iiios  accusatores  justos  fecil  priPmissa 
damnatio?  Nullatenus  :  imo  vero  damnati,  suocii- 
mine  id  sallem  meruernnt,  ul  ipsis,  etiam  verum  di- 
centibns,  fides  nuMn  adhiheretur  :  quare  si  fortima 
cxca  non  foret,  hane  puduisset  si  mimis  accusatce  m- 
nocentice^  at  accusantium  viiitatis,  InjnSta  ergo  Utve 
exsilii  causa  ex  parte  accusantium. 

^  At  cujus  criminis  argttimur  ?  \  Dein<fc  injnsta  est 
praedieiiexsilii  ciiusa  ex  parie  criminiS;  qiiip|>e  quod 
aui-  altegaiiim  non  est,  aut  noii  probatum  :  Summa 
enim  sive  nnmenis  criminum  quse  Boetio  ohjicieb:in- 
tur,  in  his  versatur :  1*  quod  senatum  voiuerit  esstr 
satium;  i*  qnod  ejusdein  unatus  deialorem  impedire' 
rit ;  y  qiiod  ad  reuituendam  rempubiicam  Romanam 
litteras  composuerit ;  4*  cpiod  sneriiegio  conscientiam 
poiiuerit.  Sed  hffic  oinnia  aut  crimina  non  simi ,  aut 
a  Boetio  aliena  :  sicul  deinceps  demonsirabitur. 


625 


AN.  MANL.  SEV.  BOETU 


624 


fluieris?*  Senalam  dicimnr  galvom  esse  voluisse.  A  tcm ,   vel  concessisse  mcndacium.  53  Verum  id 


52  Modiim  desideras?  *  delatorem,  ne  documenta 
dererret ,  quibus  senalum  majestatis  reum  faceret, 
impedisse  criminamur.  Quid  igiiur,  o  magislra  *,  cen- 
ses?  ^  inQiiabimur  crimen,  ne  tibi  pudori  simus? 
ACTolui,  nec  unquam  velle  desistam.  Fatebimur? 
ted  impediendi  delatoris  «  opera  (5)  cessaltit.  An 
opiasse  illius  <^  Ordinis  salutem  nefas  vocabo?  llle 
qudem  suis  de  me  decretis,  uii  hoc  nefas  esset, 
efTecerat.  Sed  sibi  semper  mentiens  imprudentia,  re- 
rwn  merita  non  potesl  immutare  :  nec  mihi  Socrati- 
co  decreto  fas  esse  arbitror,  vel  occnluisse  verita- 


quoquo  ^odo  sit,  tuo  Eapieniiiimque  judicio  aesli- 
mandum  relinquo.  Cujus  rei  seriem  aKjne  veriia- 
tcm  nelaiere  posteros  queat  •  stylo  ctiam  memo- 
risque  mandavi.  Nam  de  *  coniposiiis  falso  litteris, 
quibus  libertatem  arguor  sperasse  Romanam  ,  quid 
altinct  (5)  dicere?  Quamm  fraus  aperu  patuisset ,  si 
nobis  ipsomm  confessione  delatorom,  quod  in  omni- 
bus  negotiis  maxima»vire8  habet,  uU  licuissot.  Nam 
quae  tperari  reliqua  libertas  potesi?  Atqne  utinam 
posset  uUa !  Respondissem  Ganii  vcrbo ,  qui  com  a 
^  C.  Caesare  Germanici  filio  conscius  contra  se  fact« 


INTERPRETATIO. 


•  Philosophia. 
^  Negabimusne. 
c  Cura  objecta. 


<t  Senatttf 
•  Calamo, 


miM. 


Senalum  dicimur  tatvum  cue  voluisse.]  Primum  B  Q«<m*  «"*?»"  ^^?^^/  ^"i"*  "J^J^***  «**  quaedam  pari 
-      -  -  —  ^        •••  —      sive  species,  sil  lionorantis,  reverentia  vero  circa 

qiiam  eadein  mnjestas  versatnr ,  iionorati  principis ; 

Sropterea  poet»  (iiixerunt  Majest>ieni  filiain  esse 
lonoris  el  Rcverenliae :  audi  Ovi<linm,  I.  v  Fast. : 


Boelii  crimen.  Senains  apud  Roinanos  erat  cnnsilium 
constans  ex  senioribns  :  nnde  Tullius  in  Catone  : 
Coniilium  et  ratio  et  tententia  ni$i  ettient  in  senibut^ 
non  summum  consilium  majores  nostri  senatum  oppel- 
Utssent.  Apud  Lacedtemoniox  guidem  li,  qui  amptissi^ 
mum  mayistratum  gerunt,  ut  sunt,  sic  etiam  appellan" 
iur  unes :  quare  Ovid.  v  Fastorum  : 

Magna  fuit  quoudam  capltis  reverentia  cani 

loqae  soo  pretlo  niga  senilis  erat. 
Mirtlsopusjuvenes,  aoimosaque  bella  gerebant, 

El  pro  diis  aderaot  iu  slaiione  suis. 
Viribus  ille  senei,  oec  baboiidls  uiilis  armis, 

Consilio  patrii;  saepi*  fereliat  opem. 
Nec  nisl  post  annos  patuii  tunc  curia  seros, 

Nomen  et  staiis  mile  senatus  habet. 
Jura  (Jabat  popiilo  seoior  iinilaque  eeriis 

Legibus  esl  a?las,  unde  petatur  honor. 

Scribit  auiem  Plutarclius  Romulum  ex  optimatibus 
cenluin  creasse  senatores ,  eorumquc  collegium  ex 


Donec  Honor,  placidoque  decens  ReTereoiia  vuito 

Corpora  logiiimisimposuere  loiis. 
Hiocsata  Majestas,  quu;  n.uodum  temperat  omoem, 

(}uai)OC  die  pariu  est  edita,  mAgna  fuit. 
Nec  mora,  consedii  medio  siiblimis  Olj-mpo, 

Aurea  purpureo  ooospicieiida  sinn. 

Crimen  ergo  majesiaiis  illud  d  ciiur,  (|iiod  est  ad- 
versus  honorem  principibns  debiium  :  quare  ctim 
formt  imperii  Romani  aliquando  ftierit  populi  status, 
ideo  crimen  maje^tiiiis  apud  jurisconsiiltos  est  quod 
adversus  populum  Romanum  vel  securitatem  ejus 
conimiititur :  et  rei  majestaiis  d.  1.  1.  ff.  ad  lej;.  Jul. 
maj.  dicunlur  qui  ejusmodi  crimen  cominittnnt  : 
quanquaiii  enim  honor  sit  geiius  mnjfstatis,  aermone 
tamen  communi,  ut  loquiior  Vives,  honor  c>  ma- 


xiate  senatum  appellasse  :  qiiod,   forma  salieni  con-  q  jesias  ita  disiinguontur,  ut  maiesias  dicatur  persona 


tinuata,  usque.  ad  ipsa  Roetii  lempora  perseveravit : 
primumque  Boelii  criinen  dicitur,  quod  voluerit  am- 
pjissimum  liunc  ordinem  esse  salvum ,  tuin  scilicet, 
cum  innoceniem  senatiim  majestatis  crimine  accusa- 
tum  defcndit  ac  liberavii  :  quod  non  nesat  Boeiiiis  a 
se  facluiii  :  Volui^  inquit,  nec  unquam  vetle  desistam  , 
sed  negal  e>se  criinen  :  aii  optasse  iltius  ordinis  sa/ii- 
tem  nefas  vocobo?  qnanquam  eiiini  ipse  senalns  «iitf 
de  Boelio  decretis  effecerit  ut  qui  pertnrbiitione  jiidi- 
caret ,  is  nefas  putaret  optasse  illius  ordtnii  salutem  : 
fioeiius  tamen,  ratus  aliorum  in  se  peccaiuin  sibi 
non  dare  peccandi  licenliam ,  nefas  pniavil  sibi ,  vel 
occuluisse  veritatem,  silcndo  bona  qii£  in  senatu  no- 
verat,  vel  concessisse  mendaeium^  loqnendo  mala  quae 
de  senatu  flngebaiilur.  Oplime  Socrates  apud  Plato- 
nem  I.  vi  de  Repub.,  oporiet  odisse  mendacium^  dili' 
gere  veritatem, 

Detatorem  ne  documenta  defcrret^  quibus   senO' 


i^.ga  quain  supremo  honore  aflicimns  :  sicul  Cirero 
II  di^  Natura  denrnm,  Sustincndi,  inquii,  mtifierta 
propter  imbecitlitatem  difficuttas  minime  cadit  in  mu' 
jestatem  deorum  :  sicut  etiani  nos  Galli  loquendo  de 
rege  dirimus :  Sa  Majesti.  Scnatus  porro  Romaniis 
leinporibiis  Boetii  acitnsaius  hiil,  quod  adversus 
Theodc.ricum  lialise  ri-gcm,  honoremqiie  illi  deliitum 
aliqnid  molitus  fnf*rit  :  sed  hunc  innocentem  defen- 
dit  liberavi.que  Boelius,  quod  crimini  eidem  verti- 
tiir  :  Detatorem^  inquit,  ne  documenta  deferret^  ^tu- 
bus  senatum  majestatis  reum  faceret,  impedisse  mmt- 
namvr. 

*  De  compositis  falso  titteris.]  Terliiim  Boetii 
crimen  in  hoc  versatur,  quod  feratur  compnsnisse 
litlerns  quibus  Romanam  libertatem  snerasset  :  sed 
littcras  is'as  non  a  Boeiio,  sed  ab  ejiis  inimicis  scrip- 
las  probasset  vel  Ipsa  delatorum  confessio,  si  eidcm 
Boeiio  data  fuisset  delatorum  interrogandorum  fa- 


tum  majestatis  reiim,  eic.]  Secnndum  Bnctii  crimen,  -.  cultas. 

quod  tamen  cum  primo  ita  conjnnctum  est,  ut  si  il- 1>     *   c.  Casare  Germanici  /i/io.]  Germanicus,  ex  Sue- 


lud  crimen  non  luerit,  quemadmodum  crimen  non 
fuisse  dictnmcsi,  hoc  etiam  crimen  esse  non  possii : 
quare  si  faiebimur^  inqnit  Roelius ,  nos  votuisse  sena' 
tum  esse  salvum ,  impediimdi  delatoris  opera  cessabit. 
Sed  ui  hoc  perci|)iaiur,  dicendum  quid  inajestas ,  et 
quid  majfStatis  crimen. 

Miijeslisest  snpremus  hono«,  qiio  populus  lenelur 
afficere  principem,  velut  spiraniem  Dei  imagiiiem  : 
Subjecti  estoie^  inquit  S.  Peirus  epist.  1,  cap.  ii, 
onmt  humanw  creaturce  propter  Deum  :  sice  regi  quasi 
prcBcellenti;  sive  ducibusJanquam  ab  eo  missis  ad  vin- 
diciam  maiefactorum,  laudem  vero  bonorum :  quia  sic 
est  volnntas  Dei.,.  Deum  timetet  regem  honorificale. 


tonio  in  Caiigula,  Dnisi  et  minoris  Antonim  /Hius,  om" 
nes  corporis  animique  virtutes  habnit^  et  quanias  nemini 
cuiquam  contigisse  satis  eonstat.  A  Tiberio  patruo 
adoptatus,  qutBsturom  quinquennio  antequam  per 
leges  liceret^  et  post  eam  consutaium  statim  gessit.  Ha- 
buit  in  matrimonio  Agrippinam ,  ex  qua  novcm  tiberos 
tulit^  inter  quos  fuit  Caius  Ccesar,  qui  quia  maniputario 
habitu  inter  mitites  educabatur,  Caliguliv  nomen  cas- 
trensi  loco  traxit.  Ilic  aulem  tion  mitiore  tirore  ac  ma' 
lifnitate^  quam  superbia  scevitiaque  pene  adversus  oM" 
ms  cevi  homines  grassatus  est:sei\  eum^em  bacchmtem 
atque  grassantcm  non  defuit  plerisque  animus  adoriri : 
wna  vero  atteraque  consphraiione  detecta^  aliis  per  tno* 


025  DE  CONSOLATIONE 

conjuraiionis  fuisse  diceretur  :  Si  ego  (iO),  inquit, 
scissem ,  lu  neBcisses.  *  Qua  in  re  non  ita  sensus 
nostros  uioeror  hebetavit ,  ut  impios  scelerata  con- 
tra  virtutem  querar  molitos  :  sed  quae  speraverint^ 
effecisse  vehementer  admiror.  Nam  deteriora  -velle , 
'  nostri  fuerit  fortasse  defectus  :  potse  vero  contra 
innuceniiam ,  quae  sceleraius  quisque  conceperit  , 
'  inspectante  Deo,  monsiri  (15)  simile  «  esi.  54Unde 
^  haud  injuria  ^  luorum  quidam  familiarinm  •  qux- 
sivit :  si  quidem  Deus ,  inquit,  e$t,  unde^mala? 
lM>na  vero  unde,  si  non  ^  est?  Sed '  fas  fuerit  *  ne- 
farios  bomiues ,  qui  bonomm  omnium,  totiusque 


PHlLOSOPIlli£  LIB.  1.  6i6 

Asenatus  sanguinem  petunt,  nos  etiam,  quos  ^  pro 
pugnare  bonis  (5)  senatuique  viderant ,  *  perdilum 
ire  voluisse.  Sed  num  idem  *  de  '  pairibus  quoqua 
merebamur  ?  Meminisii ,  ut  opinor»  *  quoniam  me 
dicturum  quidjfaciurumve  praesens  semper  ipsa  diri- 
gebas.  Meminisii,  inquam,  55  ^*  Veronae  ^^  cum 
^rex  avidus  communis  exiiii,  "  niajestaiis  crimenin 
Albinum  delatum,  ad  cunctum  senatus  ordinem 
transferre  moliretur,  universi  innocentiam  senaiut 
"  quanta  mei  ^  securitate  periculi  defenderim.  Scis 
me  haec  ei  vera  proferre ,  et  in  nulla  unquam  mei 
(5)  laudc  jaciasse.  Minuit  enim  quodam  modo  '^  s« 


*  Et  veluti  paradoxum. 
^  Non  immeritOm 

*  0  Philoiophia. 

^  Quippe  qiiae  a  Deoesse  non  possunt. 

*  Gum  bonu  sine  Deo  esse  nequeant. 


INTERPRETATIO. 

'  Senaioribui\^]$» 
I  0  Philosnphia. 
^  Theodericus. 
^  Contmplu, 

miM. 


pam  oceasionii  cuneiantibui^  duo  coniilium  eommunl"  B  nntilitudine^  patrei  appellabantur,  iEtate  quidem  , 


caverunt  perfeceruntque, 

^  Qua  in  re.]  Accusatione  sive  nominis  delatione 
in  Boetium  facta. 

*  Nottri  defectui.]  Cur  bonum  meliusve  velimut, 
causa  quaereiida  exira  nos,  quippe  qui  II  Corinth.  ui 
non  iumui  iufficientei  cogitare  aliquid  a  nobii ,  quaii 
ax  nobii :  ied  iufficientia  nonra  ex  Deo  eit.  At  cur  ma- 
Jum  deteriusve  veiimus,  causa  est  in  nobis,  quorum 
iilpoie  inflrmorum  esi  posse  peccare. 

'  Impeciante  Deo.]  Qiiod  Deus  sit  sumnie  bonus, 
admiralione  videtur  dignum,  probos  ab  improbis, 
Deo  inspectante,  oppriini  :  unde  id  momtri  iimile  vi- 
detur,  quasi  pneter  ordinariuni  naturae  ordinem. 

^  Tuorum  quidam  famiiiarium.]  Plato  quidem,  z 
de  Leg.,  ei  post  illum  Seneca  hoc  argumentiim  trac- 
lavit.  Quisquis  autem  fuerit  auctor  hujus  dilemmatis : 
Si  Deui  eit,  unde  maia  ?  at  st  non  esi,  unde  bonaf 
inelior  videiur  conditio  ejus  qui  ex  bonis  ait,  quam 
illiut  qui  ex  malis  negat  Deum  existere  :  quoniam 
quot  bona,  tot  sunt  Dei  exi>tenlis  arj$umenla  :  nullo 
aulem  inalo  conjici  potest  Deuin  nun  existere. 

"  Fai  fueritJ]  Id  est,  liceai  :  fai  eniin,  inqiiit 
Fettus,  dicilur  a  fando,  quasi  fatum  a  diis  vcl  sal- 
lem  a  deorum  minisiris  sacerdotibus :  sicul  jui  a 
jubeo^  quasi  jussum  a  magistratu  ;  unde  Virgil.  i 
Georg.,  V.  268  : 

Ouippe  eiiam  fesiis  quaedam  exercere  diebus 
Fas  et  jura  sinunt. 

Cum  igiiur  nihil  magis  licitum  sit  quam  quod  a 
De<i  jussuin  dictumque  fuerii,  idcirco  /oa  fuerii  ideoi 
quod  liceai. 

*  Nefarioi  hominaA  Improboi.  Nefandum,  inquit 
Asconius  Pedianiis  iii  5  contra  Verreni,  est  non  fan^ 
dum :  nefariuin ,  quud  sacra  poiluii  farre  pio  sulita 
celebrari  :  ergo  nelarii  sacrilei^l.  At  puiaveriin  nefa' 
rium  ab  eadem  esse  origiiie  a  qua  nefandum,  quod 
vir  improbus  digiius  noii  sit  qui  fando  celebrelur  : 
sic  diciturdetestabilisquem  te^tari  nefas. 


quod  iiistar  pairum  sint  naiu  grandes  :  sic  qu'ppe  ab 
aeiate  senili  dicii  sunt  senatores ,  ut  jam  monuimus. 
Officio  vero,  quod  sicut  patres  filios  tuos,  ita  illi 
rempublicam  curent :  hus  enim ,  inquit  Festus,  iniiio 
urbii  eondiice  Romului  eenium  deiegit^  ut  agrorum 
partei  attribuerent  ienuioribui  proinde  ac  iiberii,  ac 
jecuniai  dividerent.  Vide  ut  crescat  injuria  Boetio 
illata  :  nam  magna  est  injuria  innocentem  Boetiuni 
odio  haberi  ab  improbis,  major  eumdem  ib  his  re- 
vera  opprimi ;  maxima ,  ab  iis  qui  et  aetate  et  officio 
tenebantur  ipsum  lueri :  ted  IncompreheDsa  et  inef- 
fabilis,  ab  iisdemj  de  quibus  ipse  Boeiius  dictii  fac' 
tiive  oplime  meritus  fuii. 

^*  Veronai.]  Verona  est  civitas  Venetiae  quae  a 
Gallis  condita,  duce  Brenno,  a  quo  Brenona  primum^ 
deinde  Verona,  auctore  Justino,  I.  xx ,  dicia  esi.  Ex 
hac  urbe  praestantes  viri  orii  suni;  ut  Catullus,  Jn- 
lius  Scaliger  et,  utquibusdam  placet,  Pliiiius. 

^^  Cum  rex.]  Theodericus,  qui  erat  rex  Italiae. 
^      **  Maietiatii  crimen  in  AlbinumA  De  criinine  ma- 
jestatis  dictum  est  in  bac  prosa  aduotatione  19,  de 
Albino  vero  adnoi.  10,  sicut  ei  de  senatu  adnol.  20. 

**  Quania  iecuriiale  periculi,]  Securitas ,  inquiunt 
philosophi ,  est  recta  placidaque  meniis ,  mala  im- 
pendentia  nou  curantis,  constiiuiio  :  ulen  in  a  cura 
dicilur  curiosui  qui  cura  prater  modum  utiiur^  tesie 
Varrone,  v  de  L.  I.,  sic  a  cura  est  securus,  qui  eif 
iine  cura,  Hinc  securiials  hicest  periculi  incuria  sive 
conteinptiis.  Sic.  Viig.i£n.  vii,  v.  3Ud  : 

Quid  Syries,  aut  Scylla  mihi,  auid  vasta  Charybdis 
Profuii  ?  opl;ito  condunlur  Tibridis  alveo. 
Securi  pelagi  alque  inei. 

*^  Se  probaniit  contcienitce  secretum,  \  Conscientia 
generatim  nihil  aliud  videlur  quani  mens  cum  sui 
tuin  suae  cogiiaiionis  sciens  :  unde  Tullius,  ui  de  Off., 
Cum  jurato,  inquit ,  dicenda  tenlenlia  tit ,  memineril 
Deum  se  habere  iettem^id  ett,  utego  arbitror,  men- 
tem  iuam  :  unde  etiain  ut  clara  diblinctaque  co%t\\r 
Pro  pugnare  bonii  ienaiuique.]\{l  esi   pro  bonis  D  lioiie,  sic  conscientia  convinciinur  :  quare  Quiiiiil., 


et  pTo  tenatu  :  Sic  Tereniius  :  Mini  peccat^  ti  quid 
peccat :  sic  vulgalum   illud ,  Tibi  miliiat  anher. 

•  Perditum  ire.]  iVoM  perditot  ire  :  quoniam ,  ut 
grammat.ce  loquar,  tupina  sunl  nomina  iubtianiiva^ 
-quare  nec  genut  mulanl  pro  diverso  genere  alierius 
iioniinis  <ai^s<an/ii;t  ;  ail  eniui  Tuliius  madefactum  iri 
Craciam  tanguine;  nec  eiiam  numerum  :  cuiu  Li- 
vius  dicat,  tatrocinia  iri  sublatum  :  sed  iieino  haec 
iietcit. 

*  De  ^/rt6tts.]  Senaioribut  :  senatures  enim  di- 
cunlur  patres  et  xtaie  et  uflido,  ut  docet  Sallusl. 
initio  Belii  CaiiliDarii :  Ui  \  inq*uit,  ve/,  aiaie  vel  curm 


Inst.  oral.  1.  v,  contcientia^  ait,  milie  tettet  :  ientut 
inierprete  non  eget.  Hinc  autein  cunscientia  duplicis 
generis  est,  nempe  boiia  et  mala  :  Conscien.icB  in 
utiamque  pariem  magna  vit  etty  ait  Cic.  pro  Mil.,  ti( 
neque  timeant  qui  nihii  commiterunt,  et  poenam  «em- 
per  anie  oculot  vertari  puient,  qui  peccarint,  Conscien- 
tia  buna,  recte  factnrum  convincimur  :  unde  recor- 
daiio  jucundissiina,  quae  nuuc  dicilur  contcienti(e  te 
probantii  tecretum,  quod  ul  laude  sui  coinmunicalur 
sic  minuitur,  uipoie  miiius  secretum  :  propterea  sta- 
luunt  Sloici  ne  te  quaiiiveris  extra  :  et  Mucrobius, 
in  Somnt  Scip.  i.  u  c.  10»  Virtutiif  inquit,  fructum 


n?  AN.  Ums.  SEV.  BOETU 

probaiiUs  conscieniiae  secretuno,  quoties  osteDtando  ^  cerdojLes  inpio  jnguiare  (5)  gladio;  si  boois 


quis  factum  ,  recipit  famaeprelium.  Sed  iunoceoiiam 
nostram  *  quis  ^  exceperit  evenius,  vides.  Pro  verae 
Tirtuiis  praemiis  faisi  sceleri«  poenas  subirous.  gg 
Et  cujus  unquam  ^  *  facinoris  manifesla  conft^ssio 
ita  judices  babiiit'  In  severiiaie  concordes,  ^  ui  ^ 
Don  niiquos  vel  ipse  bumani  error  ingejiii ,  vel  fbr* 
tUMX  conditio  cunciis  mortalibus  iiicerta  subuuite* 
ret? '  Si  inQammare  sacras  aedes  voluisse;  si  sa- 


bus  necem  struxisse  diceremur  :  *  praeseDteni 
lamen  scnlentia  confessnro  eonvictumYe  pHoisset. 
37  ^'""c  ^  quingeotis  (ere  passuum  millibas  pro* 
cul  moii,  ^  aiQUC  Lodelensi,  ob  studium  propensiof 
io  senntum,  *  morli  proscriptionique  damnamur. 
*  «0  meritos  de  simili  crimine  neoiinem  posse  con- 
viDci  I  cujus  digoitaiem  reatus  ipsi  «iiam,  qui  detu- 
lere,  viderunt :  quam  (5)  uii  alicujus  sceleris  idmi- 


INTERPRETATIO. 

■  Quiinam  fuerU  exilus  et  fim$  nottrce  inlegritalis, 
k  Gmvtorfs  offcttftis  sceieris. 


*^  Vtne  unus  quidem  judex  a  communi  reliquQrum 
tenlenlia ,  aut  humano  errore^  aut  misericordia  disce^ 


derel. 


^  Ab  iis  judiclbus,  a  qutbus  damnamur. 

•  0  noslri  judices  :  nullus  vestrum  potest  convinci 
mmHi  crimine;  quod  nimirum  ipss  etiam  detaioribus 
nuUum  ita  vidctur,  illud  ut  ficto  sacrilegii  scelere  lar- 
vatum  proponere  siuduerint. 


NOTiE. 


sapiens  in  conscientia  ponit,  minus  perfettut  in  ghria.  B  cilitaicm  et  misericordiam   qiiibus  severitas  judicis 

Sed  divine  niagis   Si  iritus  sancius,  cum   Proverb.  '" ■'-->:•         •->  »■ 

XXVII  :  Laudet  te  alienus^  et  non  os  tuum;  extraneut 
et  non  labia  tuu;  tiim  ctiam  Matlhxi  vi  :  Cum  facis 
eleenmynaw,  n^li  tu^  CQxwr^  9Ute  U,  tkul  bypocriim 

iaciunt  in  synago^^  el  u  vicit^  ut  hoMrificemtwr  db 
\ominibuis,  Coiiscientia  vero  maia  ,  miilefaeiorttni 
convinciimir  :  uiide  reoordaiio  irisiis :  Summ  eiMii 
quemque  sceitis  ^giiat  amentiaque  aficii ,  inqiiit  Tul- 
lius  pro  Sext.  ^.,  sua  mMlce  cogita^un£t  cMtden' 
tiesque  animi  lerretitj, 

»  Exceperit  eventut,  ]  InUreeperit  exitus  :  nam 
excipere  inier  piures  aiias  gignilic;iiiones  idem  esi 
atque  iucautum  comprekendere :  ut  tpud  Cieeronem 
ad  Att.,  Adiioniu  mtnus  ^  inqttii ,  mt  ceneremut  ne 
exciperemur  a  Qesare,  qu^  it  m  eedem  loca  quee  not 
petebamut ,  celertMs  etiam^  fiiarn  not  postemut ,  eo 
quo  intenderat  venturus  estet,  El  apud  Virgii.  Mn,  x, 
V.  586 : 

Nam  PaUas  anie  nieiiiein, 
I)um  f4iril,  ioQiuUiDi,  crtM^eli  niorie  sodalis 
Eicipii:  atquo  eoftem  iufoido  in  pulwMie  reeondft. 

EveniH#  ameBi  CieerMi  i  de  iuv.  est  alieujus  exi- 
tus  negoiii  :  nnde  ii  de  Orai..  Contilia,  inquii,  pri- 
tniim,  deinde  nete ,  poeiea  eveniut  :  propierea  quid- 
qiMil  siAe  boui  sifemaii  casu  accidii,  id  eventussolei 
dici :  quare  idem  oraior  :  Qiii  sciunt ,  aii ,  quid  aliis 
aeciderit,  faciie  ex  nliorum  eventihut,  tui§  ralienibut 
pomnt  twovidere :  Virgil.  ALh,  i,  v.  159  : 

Hie  magoui  sedvt  ^aets,  seeumque  voluui 
fiveauif  tieUi  varios. 

Ct  Ovid.  H  de  Ponto  : 

Nam  ilmor  evenius  deierloris  abesi. 
Facinoris.]  GranUioris  alic^jus  criminit :  faotnut 
enim  a  verbo  facio  deducitur:  quamobrem  CKt  insi- 
giie  aiiquoil  factum  sive  Itonum  sive  maluia  :  in  bo- 
mrn  quiclem  partem  accipiiur  a  Sallustio  in  Bello 
Jugur.  Mtt/fa,  inquii,  et  praclara  rei  mililarit  faci' 


mutari  poiest.  Facililas  quidem  notatur  humani  erro^ 
re  ingenii,  quod  innaia  sua  inririniiato,  errantis  in- 
star,  modo  liuc,  modo  illuc  inclinatur  :  error  enini 
proprie^arum  esi  qiii  via;  ignari  extra  instilutum 
iter  detleitunt:  uiide  Virgil.  v  i£n.,  v.  590  : 

Mille  viis  babuisse  dolum,  qua  signa  sequeodi 
FalIeretinde|Tensus  el  irremeabilis  error. 

Misericordia  vero  notatiir  fortume  condilioue  cunc- 
U$  mortalibus  incerta  :  nam  misericordia  esi  afTectin 
bominis  adversas  alierius  res,  ceu  casua,  quibiis 
propter  maximam  fbrtunae  incoostaotiam  ipse  obno- 
xius  sit,  doleiitis. 

'  Si  tu/7ammare ,  elc.]  In  enumerandis  sceleribus 
Nec  crescit  oratio  :  iiam  grave  scelus,  inflammare 
tacraseedes;  gravius.  sacerdoies  imfdo  jufulare  gla- 
dio;  gravissimum  ,  bonit  omnibus  necem  ttruxitse. 

«  PrcBsentem  tamen  sententia  confeetum  cmutictum^ 
vepuntfse/.]  Homo  judex  senteniiaa  uoa  feri,  nisi 
G  auctontate  Dei,  cujus  vices  agit  :  qimmobrem  ille 
sententiam  Deo  dignam  ferai  necesse  est :  sicui  ergo 
Deus  neminem  uisi  couvicium  damnat :  sicbomo  pa- 
rlter  nemiuem  nisi  convicium  damnare  debei.  Cou- 
vincilur  autem  reus  vei  sua  conCessione,  vel  aiiis 
lestimoniis,  quibiis  saiisfacerenequii;  quod  cum  non 
possit  ficri,  nisi  reo  praesente,  propterea  reus  impri- 
mis  citandus,  deinde  inierrogandus,  audieiidusque, 
q<iod  tameii  Boeiio  negatur  :  usque  adeo  injusiA  e^t 
ea,  qua  afHcitur,  poeua. 

^  Quingentis  fere  passuum  millibus,]  Tanium  ab 
urbe  in  qua  damnatusest  Boeiius,  disiabai  Ticioum, 
nbi  idem  Boetius  indusus  deiiiiebaiur.  Esi  autein 
Ticinuin  Insubriae  civiias,  quam  recenlioies  l^apiam 
vocant ,  a  Ticino  fluvio  prxterlabeoie  nomen  ba« 
bens. 

*  Mortif  prouriptionique.]  Proscripiio  duplicis  ge- 
neris  eliam  apud  Ciceronem.  Alia  esi  proscripiio  re- 
Tum,  quateniis  ba;,   inscriptis  quibus<iam   tabul.s. 


i.oriiffi:^al;in  inalam  vero  a  Tuliio  «i  0^^^^^^^^  siguiftcantur.  Sic  Tullius  pro  Flacco   d.xil 

Aoc,  ait,  nuUa  fraut,  nuUum  AidnW  XiS    i^^^^ 

boc  ultimo  modo  nunc  accipitur.  ^  qoatenus  h»  scriptura  in  exsilium  ita  relegantur,  ui 

•  In  severitate  eoncordes,  \  Severitas  proprie  judi* 
cis  est,  quaienus  bic  nibil  de  suppiicio,  aut  leviiate 
aut  affectu  anlmi  remitiii :  prupterea  severitaii ,  et 
facllitas  et  roi^ricordia  opponuniur :  propicrea  etiaro 
qui  in  sua  sementla  permanet ,  ii  perseverare  diciiur. 
Ai  concordes  ii  babentur  qui  inier  se  conseniiente» 
unlus  videntur  esse  animi  :  quud  eiiim ,  judice  Tullio 
I  Tusc,  quibusdam  cor  ipsum  animus  videatur^  ex  hoc 
exeordes,  vecordes ,  eoncordesque  dicuntur,  Sic  Virg. 
ed.  IV,  V.  46  : 


Talia  ssclasuis  dixeranicurrile  fusis 
CoQcordesslabili  tatorum  numine  Parcae. 

^  U.t  uon  a/tfiiof«j  Voluit  aucior  bic  uotare  et  fa- 


ul 
bic  tuta  non  sit  earum  salus  :  sic  idem  Tuil.,  pro 
Bosc,  Cavele,  inquit,  per  deos  immortales,  ne  nova 
€t  multo  crudelior  per  vos  proscriptio  instaurata  esse 
videatur,  Cum  auleni  liic  Boeiius  mortis  proscriptio- 
'nisque  meminerit,  idcirco  locutus  videmr  de  ulliino 
lioc  proscriptioiiis  genere.  Ex  quo  patet  Cniiodiuin 
in  Panegyrico  regis  Theoderici ,  oratorie  magis  lixc 
quam  vere  dixisie  :  yuUus  incommoda  proscriptionis 
ingemiscit, 

•  0  meritos ,  de  simili  crimine  neminem  posse  con- 
tfinei.]  Qdasi  dicat  *  0  senatores  bujus  in  nos  latx 
senlentix  conscios  (vos  eiiini  jain  mistra  compellat 
oratio),  o  meritos  neminem  vesirum  posse  convinci 
ftittlli  cHmiue;  quod  nimirum  propcnsiut  babuerii 


629  DE  CONSOLATIONE  PfllLOSOPHLE  LIB.  I.  6Se 

stione  fuscarent,  ^   ob  ambitum  dignitaiis  sacrilegio  A  rum  me  spirituum  (5)  prsesidia  captare,  quem  tu  io 

hanc  excellentiam  componebas ,  ut  consimitem  Deo 


me  conscienliam  polluisse  mentiii  sunt.  58  Atqui  et 
'   tu  *  insiia  nobis,  omnem  rerum  niortalium  cupi- 


dinem  de  nostri  animi  sede  pellebas,  et  sub  tuis  ocu- 
lis  sacrilegio  iocnm  esse  fas  non  erat  :  instiilabas 
enim  aurihus  cogilationibusque  quotidie  uieis  Pytha- 
goricum  illud  ^  cttou  e^u.  Nec  conveniehal  vilissimo- 

INTERPRETATIO. 


faceres.  59  '  Practerea  «  penetral  innocent  domaSt 
honestissimorum  ^  ccetus  amicorum  ,  socer  ettam 
Symmachus  sanctus,  et  geque  ac  tu  ipsi  reverendus, 
ab  omni  nos  hujus  criminis  suspicioue  defendunt* 


•^  OPhilosophia. 
^  Sequere  Deum. 


^-  Locus  interior  secretiorque . 
<*  Societas. 


NOTiE. 


itudium  in  nnatum  :  quo  nihil  elegantius  esse  possit 
ad  exaggerandani  hinc  magnanimilalem  Boelii,  inde 
onininm  senalorum  ignavi^im. 

*  Ob  ambitnm  diqnitatit  &acrilegio,]  Quartum  Boe-  B 
lii  crimen  est  sacrilegium;  sed  in  quo  versetur  lioc 
sacrilt^iiium^  non  ila  iiianireslum  est.  Gallicns  Boeiii 
interpres  de  la  Boucherie  id  vitii  iii  hoc  versari  arbi- 
tratiir ,  quod  Boeiius  suflTragia  ad  magistcatnm  con- 
seqiienduni  necesitaria  (inlo  sibi  conciliaverit.  qiiod 
Latini  crimen  ambitus^  a  circumenndo  snpplicando- 
qiie,  Gr.Tci  ^nuoY.oniaj  vucani,  qnodque  laiis  legibus 
puniebaiur.  Alii  vcro,  ui  Thoinas  el  As(ensius  ,  i  I 
vitinm  pulant  fuisse,  (|nod  vulgo  dicimns  sortilegium^ 
quo  noinine  videlur  uti  ipse  Plinius  1.  xvviii«  c.  ^i, 
ad  significandas  qnasdani  mngicas  snpersiiiioiies  : 
unde  iorte  pro  sacrilegio  legendum  sortilegio  :  qu:e 
quidem  opiuio  his  raiionihns  connnnari  poiest  :  !<> 
enim  ipsis  Boeiii  temporibus,  quiarte  qnadam,  ut 
pr:t*stabat  Boeiius,  caeteris  prsest<ire  videbnnlur,  hi 
non  raro  ariis  magicce  accusabantnr,  testis  Cassiodo- 
rns  I.  IV  Yar.,  cp.  ^^  et  i3,  ubi  Basilii  et  Prriextali 
hiijus  criminis  :iccusatorum  causa  quinque  senatorum 
judicio  commiititur,  ut  nec  opprimantur  mnoxii,  nec  p 
leges  evadant  crtmtriott ;  i"  qu.biis  argiimenlis  se  Boe- 
tius  de  ejusmodi  crimine  pnrgat,  haec  tantam  non 
habeut  pro  democopia^  «luantain  pro  soriilegio  virtu- 
tem,  ut  siaiim  videbiiur;  5""  non  tam  am^itMtquain 
soriilegH  crimen  iii  phiiosophiam  refundi  potest  : 
quandoquidem  prius  etiam  ignarorum,  posterius  non 
nisi  dociorum  dicehatur  esse.  Atqni  hoc  ipsOf  iuquit 
Boelius  postea,  videbimur  af/ines  fuisse  maleficio^  quod 
tuis  imt}uti  disciplinis,  tuis  insiituti  moribus  sumus. 

Yerum,  inquis,  criinen  ambitus  recle  dicitur  sacri^ 
legium  :  quod  lioc  violentur  leges,  et  sicramentum, 
Binequo  ad  magisiraius  antiqui  non  pervetiire  sole- 
bant.  Crimen  Vf  ro  magite  nou  ita  bene  dicitur  sacri- 
tegium.  At,  inquam,  primum  si  legendum  fnerit  pro 
Bocritegio  sortUegium^  ut  forte  legendum ,  haec  diffi- 
cultas  nntla  est.  Deinde  sortilegii  non  minus  quam 
am^lus  erimine  violantur  leges  et  sacramenium,  qiio 
nimirum  aquis  lustralibus  initiati  malos  genios  ejii- 
ravimus  :  hiuc  Cassiodorus,  prxHlicta  epist.  2:2,  Ver- 
Mri,  inquit,  uon  ticel  in  magicis  artipus ,  temporibus  yv 
Chrislianis.  Postremo  sacrilegus,  undc  sacrilegiuiii, 
dicitur  quasi  sacra  legens  sive  furaiis  :  legere  eoim 
etiam  furari  Cht  ;unde  Virg.  ecl.  9,  v.  21  : 

Vei  quae  bublegi  laciius  libi  carmina  oiiper. 
Sed  qui  pra^dict»  superslitioni  vacat,  is  cuUum  Deo 
debiium  fnratur.  Nunc  videnda  argumenta   quibus 
illud  crimen  Boetius  purgat. 

*  Tu  insHanobis.\  Priinum  argumentum  quo  Boe- 
tius  se  a  praedicto  purgat  criuiine.  desumiiur  ex 
parte  ipsius  philosophiae  quae  menii  huinanae  iusitai 
hanc  ita  scjnngit  a  rebus  c.tducis ,  ut  eamdem  con- 
jungat  cum  rehus  perpeiuis,  non  iis  qnidem  vilissimis, 
sed  earuui  uni  ei  prim;r  ,  lumirum  Deo,  cujus  simili- 
tudinem  habet.  Est  qnidem  philosophia  menli  hii- 
roanx,  id  est  nobis  iusiia^  qnia  lola  versaiur  in  co- 
gilatione,  cognitione  scilicei  clara  et  distincla,  et 
judicio  quod  hac  co^niUonc  fundatiir  :  cogitatlo  au- 
len  optime  dicitur  qualitas  mcntis  humanae ,  sive 


nobis  insita.  Eadem  philosophia  mentera  humanam 
sejungit  a  rebus  caduci^,  hoc  est  omnem  rerum  mor» 
tabum  cupidinem  de  nostri  animi  sede  pellit :  qnouiam 
onmihns  moderatnr  m>'nli8  a(r<'clihns,  adeoqne  huic 
pr:rseriim  rernm  (adncarnm  cnpidiiati,  qnie  et  h%* 
mines  reddit  ca^c§s  apnd  Ciceronem  ,  ct  radix  omnium 
malorum  Cbt  apud  Aposiolum,  I  Tim.  vi.  tpsa  ph  lo- 
so|)hia  meiitcm  hnmanani  ronjungit  cum  rehus  per^ 
petnis  :  ulviddicet  u  rte  illa  cnm  qua  loens  humana» 
instinctu  idiilosophise,  socieiatem  iiiit,  xiernuni  per- 
severante,  .T.ieriins  esse  possit  ainor,  reterii:ique  id- 
circo  \\\a,  qn.T  illins  anions  conies  est  iudividua,  vo- 
liiptas.  *Vt  pliiIo>ophia  non  sinit  mentem  humanam 
sc  adhxrere  rebiis  perpetn  s  crealis ,  (|nas  malos 
genios  vocamns,  ui  sub  ejus  ocnlis  sacrilegio  locus 
sii  :  inslillal  enim  auribns  cogiiationibusffue  quotidie 
uostris  l'ytlingoncum  .llnd  Ittov  0£w,  sequere  Deum, 
qiiod  etiam  habetur  Denteron.  xiii  :  Dominum  Deum 
vesirum  sequimini^  et  ipsum  timete^  et  mandata  illius 
custodiie,  et  audite  vocem  ejus  :  ipsi  servietis,  et  ipti 
adha;rebitis,  Denique  cum  piiilosophia  hominein  fU" 
ciat  Deo  consimilem.  non  quidem  corpore,  queuiad^ 
modum  expiessii  Yirgilius  :  Os  humerosque  deo  si- 
miliiy  Dens  quippe  est  corporis  expers  .  sed  menie, 
efnciens  scilicet  nt  mcns  nosira  instar  Dei  cogitius, 
nec  erroribiig  nec  vitiis  indulgeat,  prop'erea  eadem 
philosophia  meniem  nostram  ita  conjuugit  cuin  Deo 
lanquam  cum  primo  veritatis  virtuiisqiie  ma$i;istro, 
11 1  non  conveniai  vilis^imorum  itos  spirituum  prcesidia 
captare.  Yiiissimi  auieni  illi  spiritus  sunt  niali  ge* 
nii ,  quortini  ope  homines  quidain  perditi  mira  praa- 
siare  creduntur,  noii  solum  a  Chri^tianis,  docente 
SiTipius  sacro  texiu;  sed  etiam  ab  ipsis  paganis.  Unde 
Yir^j.  ccl.  «,  V.  69  : 

Carinina  vel  cado  possunt  deducoro  luoam  : 
Carininihns  CirGe  soeios  mulavil  (jlYSsei  : 
Frigidiis  in  praiis  cauiaudo  rumpilur  auguis. 
Horat.  Epod.  od.  17  : 

An  qnae  movere  cereas  imagtnes, 

Ut  ipse  nosii  curiosus,  el  Folo 

Deripere  lunjni  vooihus  possim  mcis. 

Possim  crcmatos  excitarc  moriuos 

Desiderique  temperare  poculuin. 

Ovid.  et  alii. 

*  Praterea  penetral.']  Altcrum  argumentum4|uo 
Boetius  se  purgat  a  praedicto  crimine ,  acripitur  ei 
virtule  praestanti  domesticorum ,  amicorum  et  afB- 
nium,  cum  quihus  idem  Boetius  antiquam  habuit  ne- 
cessitudinem.  Cum  enim  virtus  et  viiium  ita  sint 
contraria,  ut  nulla  esse  possii  virtiitis  vitiique  socie- 
tas,  si  arcia  fnerii  iiiter  quemdam  viruin,  et  probos 
domesticos,  amicos,  affine>que  ^ocieias,  certe  vir 
ille  non  debet  esse  suspectus  illius  pr.esertim  crimi* 
nis  quod  illis  familiaribus  nec  ignotum  esse  potuit 
nec  irreprehensum.  Cum  ergo  crimen  sortileqii ,  ut 
poie  quod  utgravins,  sic  et  frcquenlius  et  manife- 
stius  estcrimiue  nmbitus,  noii  possit  non  cognosci  et 
iion  reprehendi  a  saiiciis>imis  familiaribus,  si  Boe» 
tins  arciissimain  habuerit  familiaritaleni  cum  prohit 
domestiris,  amicis  et  affinibus,  is  certe  reus  esse 
nequit  crimiuis  sortilegii :  hahuilautem  Boetuis  haiic 
famiiiaritatem  :  i*'  quidem  cum  probis  domesticis  : 


651  AN.  MANL.  SCV.  BOETIl  CS 

00  ^^^  0  nefas!  illi  vero  *   de  te  *  tanli  criminis  A  prima  omnium  deserat  infelicet.  Ql  Qui  nunc  po« 


fidem  capiunt ,  aique  hoc  ipso  Tidebimur  afQnes 
fuisse  maleficio,  '  quod  tuis  imbuli  disciplinis,  tuis 
insliiuli  moribus  sumus.  lla  non  est  satis  nihil  mihi 
profuisse  tuam  reverentiam  ,  nisi  ultro  tu  mea  po- 
tius  ofTensione  lacereris.  (5)  At  vero  hic  eiiam  no- 
stris  malis  cvmqlus  accedit ,  *  quod  ^  exislimatio 
plorimorum  nun  reruin  merita «  sed  forlunse  spectat 
evenlum,  eaque  tantum  jiidicat  ^  esse  provisa,  quas 
feliciias  commendaveril.  Quo  fit,  utexistimatiobona 


puli  rumores, «  quam  dissonae  ^  multiplicesque  sen- 
teniiae,  piget  reminisci.  Hoc  tantum  dixerim,  ulti- 
mam  esse  adversae  fortuns  ^  sarcinam ,  quod  dun 
miseris  aliquod  crimen  afflngltur,  qu»  '  perferunt, 
meruisse  creduniur  :  et  ego  si  quidem  bonis  omni- 
bus  (5)  pulsus,  dignitatibus  exutus,  existimation« 
foedaius,  ob  beneflcium ,  supplicium  tuli.  Yidere  lu- 
tem  videor  nefarias  ^  sceleraiorum  [  officinas  ^  gao- 
dio  lx'litiaque  fluitanteis  : "  perdilissimum  quemqoe 


INTERPRETATIO. 

*  7» ,  0  Philosophia ,  noslras  e$  crmlnationis  oe-         ^  De  Boetio. 
auio,  ^  Aliis  datnnantibus  defendentibus  aliis  de  plelM 

^  Plures  fortuno!  veluti  assentientes,  non  ut  judican'-  viris. 
dtim,  sed  ut  a  foriuna  judicari  videtur,  judicant  de         ^  Onus. 
merito.  ^  Domos. 

NOTifi. 

nam,  ut  dicilur  prosa  3,  lib.  ii,  felicissimus  fuit  cum  B  nemo  dici  possit  ex  eo  este  affinis  crimini  ambitus. 


conjugis  pudore  tum  masculce  prolit  opporlunitate^  ila 
iit  duo$  pariter  contules  liberos  suos  domo  provehi  sub 
(rtquentia  patruni,  sub  plebis  aiacritate  viderit  :  liinc 
nunc  dicitur  peneiral  innocens  domus :  peneiral  quippe 
est  locus  inlerior,  dicius  a  penu  :  penus  auieiii,  in- 
quit  Festiis,  vocatur  locus  iniintus  in  asde  Yesta ,  tege» 
tibus  septus :  unde  Virgil.  i  Georg.,  v.  379  : 

Saepiuset  tecl  s  pencuaUbus  extulil  ova 
Augastum  formica  tcreositer. 

2<^  Cum  probis  amicis  :  adfuit  enim  semper  illi 
honestissimorum  ccetus  amicorum  ;  3"  cum  probis  affi- 
nibus  :  naiii  socer  ejus  Symmachus  sanctuSf  et  ceque  ac 
ipsa  Vhilosophia  rtverendus  fuit,  Quaiitus  auleni  fue- 
rii  ille  socer  Symmachus,  colligi  poiestium  ex  Gas- 
siodoro,  qui  ail  Var.  1.  iv,  ep.  6,  Theodericum  regcni 
ad  ipsuin  ut  viruin  pairiciuin  scripsisse,  petenti  non 
concedatur  licentia  recedendi  de  urbe ,  et  ep.  2!£,  eum- 


quod  sii  eruditissimus  ,  sicot  de  crimine  sortitegii  di- 
cilur.  iiide  conciiidilur  Boeliii»  non  ambitus.  sed  <or- 
tHegii  crimiixe  accusaius  fuisse;  sed  immeriio,  «icul 
f!X  praediciis  demonslralur  :  hinc  lamen  non  desinit 
ipsa  Boeiii  exisiimatio  apud  plurimos  minui. 

'  Quod  existimatio  plurimurum^  elc.]  Scilicet  plu- 
rimi  judicando,  iion  cogniiione  clara  et  disiincia, 
qiiae  in  nobis  est  prima  veri  judicii  reuula,  sed  prae- 
cipitaiionc  et  praejudicio  feruntur  :  sic  quod  amore 
ilivilias,  odio  paupertatem  prosequantur,  de  diviii- 
bus  bonam ,  de  pauperibus  vero  inalaiu  habent  exi- 
stimatioiiem  :  sic  amici  Job,  quod  huitc  viderent  ca- 
laniiiatibus  oppressum  ,  cuindem  judicaruni  impro- 
bum  :  quo  fit ,  ut  existimatio  bona  prima  omnium 
deserat  infelices  :  hinc  vulgus,  quae  felicitas  commen- 
daveril ,  ea  lantuin  judicat  esse  prudcniis. 

^  Este  provisa,]  Ab  homine  :  Solet  quippe  vulgus 


dem  regcm  voluisse  ul  idem  Symmachus  cum  qiia-  r  ab  cventu  prudenliam  bominis  ita  inferre ,  ut  cujus 


tuor  nliis  senaloribus  de.  causa  praediciorum  Uasilii  et 
Praetexiati  judicium  ferret;  et  cp.  51,  eumdem  re- 
gem  S\mmacho  iterum  scribentem  dixisse  Symma- 
chum  liomam  decorasse  domuum  pulchritudine ;  lum 
eiiam  ex  Prisciano  Gaesariensi,  I.  de  Pondeiibus  et 
Mensuris,ei  Ennodio,  quibus  dicilur  ille  Symmachus 
omni  virtuiis  luce  fulyere^  et  OBteris  tanquam  vlrtutum 
exemptar  proponi  potse.  Proplerea  Phildsophia,  iiifra 
1.  II,  pnis.  4,  viget,  inquit,  incolumit  pretiosissimum 
generis  humani  decus^  Symmachu*  socer, 

*  De  te  criminis  fidem  capiunt,\  Id  est ,  propter  te, 
0  Phiiosophia ,  tantum  illud  crimen  de  me  credunt : 
sic  enim  Seiieca  :  Majora  monstra  veris  vix  capiunt 
fidem ;  sic  i;isc  Virgil.  JE\u  v,  v.  604  : 

Ilic  primum  foriuna  fidem  muiala  novavit. 

*  Quod  tuis  imbuti  disciplinis.  ]  Solent  nimiruiii  ii 
qoi  aut  praecipitulione  aut  praejudicio  judicant,  leme- 


videt  exiluin  inlelicem ,  hunc  male  adeoque  impro- 
denter  incoepisse  negoiinm  concludai  :  id  quideni 
sibi  objicit  Ovidius,  sed  idipsum  statim  refutat. 

Exilos  acta  probat :  careat  successibus,  opio 
(juisqois  ab  evealu  lacta  notanda  putat. 

'  Qua^  perferunt ,  meruisse  ereduniur.]  Quod  nimi- 
rum  praedicli  homines  vidcrint  quosdam  propier  sua 
scelera  joste  puniios  fuisse ,  idcirco  hoc  priejudicio 
ducti,  quoscunque  vident  propier  delalum  crimen 
affligi,  bos  judicant  qua:  perferutit^  meruisse,  Sed  id 
lemeriiatis  e<t  :  cum  enim  homo  judex  tam  injiisti- 
li£  quam  justiliae  possit  esse  pnrliceps ,  idcirco  siisti- 
nenda  assensio  de  causis  niiseriarum ,  ne  praecipiiei 
judicaturus. 

*  Sceleralorum  officinas.]  Officina,  sic  dicta  quasi 
opt/fcjna,  quaedam  est  domus  pars,  in  qoa  opns  flt  : 


ririvm  de  iis.  qu«  ipsi  igiiorani,  proferre  judicium  :  D  onde  differt  ab  apotheca ,  in  qna  servatur,  el  a  u- 


quemadmodum  S.  Jndas  in  sua  Epist.  his  expre^sit 
verbis  :  Qucecumque  ignorant,  blasphetnani.  Sic  igiiara 
plebecula  in>olit08  inoius  eorum  quos  aui  soriiarios 
tut  lycanthropos  vocai,  qui  saepius  perturbati  cere- 
bri  aut  lo^sae  imaginationis  sunt,  malis  geniisrefert 
acccptos.  Sic  nonnulli  exislimarunt  artem  confl- 
ciendi  auri  a  daemonibus  esse,  ut  ait  belrio  Disquis. 
roag.  1. 1.  Sic  Galenus,  ii  de  Diff.  fcb.  c.  7,  et  cap. 
10  de  Siinpl.  med.  fac,  de  senietipso  locutus  ait  se 
propier  singularem  suani  eruditioncm  posilum  fuisse 
in  nnniero  eoroni  qni  nialoruin  geniorum  artibus 
adjuii  morbos  depellant.  Sic  ergo  Boetius,  qui,ut  lo- 
qoilur  Theodcricus  rex  apiid  Ga$siodoruin  I.  i  Var., 
ep.  45,  muUa  eruditione  sacjinatus  fuit,  ut  arteSy  quas 
exercent  vti/yart/cr  nescientes,  in  ipso  disciplinarum 
fon  €  potaverit ,  propicr  suminain  suaiu  erudili<>iiem 
visut  cst  huic  affinis  fuisse  nialeficio*  Qunre  cum 


berna,  in  qua  vendiur  opus  jam  factum.  D  miis 
igiiur  vel  eiiam  mentes  impiorum  hominum,  iii  qui- 
bus  caijsa  adversus  Boeiinin  per  summam  inaliliain 
ficta  est,  noii  abs  re  vocantur  officinas. 

^  Gaudio  ta^titiaque  fluitantes.]  Sicnt  enim  vas  prae 
liqiioris  cupij  effluer^  sivc  exuiidare  dicilur,  ^ic 
mens  prae  gaudii  copia  fluitare  dici  potest :  nam  ani' 
mus,  inquit  Terentius,  luxuria  et  lascivia   di§wt; 

3uodque  latius  aique  uberius  excrescit,  id  eifluere 
icitur  Virgilio,  ii  Georg.,  v.  367  : 

lade  ubi  ]am  validis  amplexae  stirpibus  ulmos 
Kxierint,  lunc  slringe  comas,  luuc  bracihia  tonde; 
Ante  rerormidaat  ferrum  :  tunc  denique  dura 
Exerce  imperla  et  ranx»  compesce  flueates. 

<*  Perdiltsstntttm  fraudibus  imminentem,]  Impuiiilaf 
cuiro  perditorom,  similium  liominuni  fraudes  parit« 


635 


DE  COMSOLATIONE  PHlLOSOI^HIiS  LIB.  I. 


634 


notis  (lelaiionum  fraudibus  *  immincntem  :  *  jacere  A 

bonos,  nosiri  *  discriminis  terrore  prosiratos  :  fla- 

giiiosum  quemquead(iO)  audendum  quidem  facinus 

impuniiate,  ad  efficiendum  vero  prxmiis  invitari  : 

^  insontris  auteni  non  modo  securitate ,  verum  ipsa 

eiiam  defensioiie  privatos.  Iiaque  libet  eiclamare. 

63  METRIH  *  V. 

AICUMENTUM.  —  Boettus^  comiderola  leffe  conttanthn- 
ma^  qua  Deut  alternat  luna^  Veneritt  dierum^ 
tempetta:unique  tices  regit,  miratur  tolum  hominem 


iia  tfideri  tegibut  totutum,  ut  profpottero  velutt  ardi- 
ne  et  impiit  protpera,  ei  piit  adrerta  eoniingant : 
tum  rogat  Deum  ut  hit  landem  dare  velit  fineni, 

0  stelliferi  conditor  orbis, 

Qui  perpetuo  nixus  solio, 

64  Hapido  coelum  turbine  versas 

Lcgcniqiie  pati  sidera  cogis, 

5  Ut  nuiic  pleno  lucida  cornu, 

Totis  fratris  et  obvia  flammis, 

Coudat  siellas  luna  minores ; 


INTERPRETATIO. 


■  Intentum, 

^  Innocentet, 

0  Deus,  creaior  cceli  tiellati,  qui  contident  in  tolio 


tempiterno^  converiit  ipsum  ecetum  vertigine  celeri,  ei 
adigit  attra  tuhire  tuum  imperium^  ita  ut  tuna  moda 
integro  orhe  iltuminata  cunctitque  ignihut  fratrit  sul 


NOTifi. 


*  Jacere  honot.  \  Quia ,  ut  dicitur  Lucs  ixiii ,  si  in 
vhridi  tigno  hac  faciuntj  in  arido  quid  fiet  ?  si  tantus 
tantaque  virtuie  pnrdilus  Boetius  tain  male  eicipia- 
tur,  qiiid  sperare  possint  caeteri  virtutum  cultores? 

*  Ditcriminit  terrore,]  Discnmeii  idem  est  quod 
perieulum  :  siciit  eniin  crinis  cst  a  Grxco  x/stvciv, 
quod  proprie  est  diriniere ;  sic  discrimen  est  a  ^m- 
xcivtcv ,  qiiod  etiam  dirimere  est  sive  62  f^P^tu^e  : 
unde  capillos  a  se  invicem  distinctos  vocamus  diteri- 
minatot,  Claudian.  de  Nupt.  llon.  : 

Hec  niorsa  numerosi  dentls  cburiio 
Maltiflduin  discriinen  aral. 

Atqui  quo  periculo  aliquis  jactatur,  lioc  a  caelero- 
rum  hoiuiiium  ccetu  videtiir  sejungi. 

Cxterum  Boetius  paucis  bic  resumit  suas  calami- 
tites,  earuni  causam ,  et  qux  ei  his  consequuntur 
maia.  Calamilates  sunl,  i^  quod  honit  omnibut  tit 
pultut ;  2^  quod  diqniiatibut  exutut ;  5'  quod  existi- 
matione  fcedatus,  Laiisa  calamitatum  esl  inultiplei 
ejusdem  Boetii,  in  seiiatuin  pnccipue  beneficium,  pro 
quo  tuppticium  tulit.  Mala  qux  ex  his  consequuntur, 
sunt  primiiin  quod  sonles  impumtate^  noii  modo  ad 
male  deferendum ,  sed  ciiain  ad  audendum,  iino  ad 
efficiendum  quodtibet  facinut  feraniur  :  ins<iiues  vero 
ei  teveritate  et  defentione  privenlur.  liaque  tibei  excta- 
mare, 

*  Quod  a  Pindaro  vocatur  Pindaricum.  Est  auiem 
carmen  constans  ex  uno  genere  versuuin,  quoruin 
quiliDet  tetrameter ,  sa^pius  spondeuni,  aiianxstum, 

,     dactylum,  et  spondenin  liabet :  sod  his  lt>gihiis  ne- 
glectis,  id  unum  curat  Boctius,  ut  sint  qu;itnur  pedes. 

\,Siettiferi  orhit,]C(rti :  coeluni  eniin,  eti.im  judice 
Tuliio,  duplicis  est  gfneris  :  nllenim  amuin,  in  quo 
nubes,  imbres,  ventique  cognntur;  alieinin  stellife- 
rom,  quod,  a  domiciliis  nostris  altissimum,  omnia 
cingit  et  coercel,  eitrema  ora  etdeleriiiinatio  inundi. 
De  boc  autem  secundo  coeli  genere  ideo  nuiic  loqui- 
tur  Boetlus,  quod  dicturus  sit  de  legibus  qune  cum 
in  ioferiuribus  corporibus,  tuin  ciiam  in  aslris  obser- 
▼antur,  quas  quidem  leges  Deus  ipse  staiuil  a  prinio 
momenio,  quohsec  corpora  condidii :  proptcrea  Deus 
nunc  cogilaiur,  ut  conditor, 

2.  Qui  perpeiuo  nixus  t"tio.]  Soliuiii  generatim  est 
sedes,  in  qua  plures  siinul  considere  iieqiieunl :  Solia^ 
enim,  inquit  Festus,  appettaniur  teditia  in  quibut  non 
pturet  siiiguli  potsunt  tederc  :  quasi  soliuin  dicatur 
quid  6oluin  uiiuni  capit.  Speciatim  ver»  soiium  est 
sedes  regia,  vulgo  un  irone;  sicaccipilur  aVirgil.  sae- 
pius,  ut  VII  ^iieid.,  v.  109  : 

Imperal  ei  solio  mcdius  consedit  avito. 

I)eu8  autem  nunc  spectalur  quatenus  J  est  rei : 
unde  versu  27  dicilur  meriio  rector  cohihere  modo ;  et 
f ers.  46,  Rapidos  rector  comprime  fluctut.  In  hoc  aii- 
tcin  rcgnum  Dei  dilfert  a  cxleris,  quud  lixc  mula- 
tioni  tint  obnoxia,  illud  vero  xternum  sit  et  immuta- 


B  bile  :  quare  nuiic  dicitur  perpetuum:  cui  favct  illa 
vocis  interpretatio,  qua  totium  dicitur  tedet  totida  ; 
ut  terra,  quod  solida  sit,  appellatur  totum, 

3.  Rapido  turhine.]  Turbo,  Gallice  un  tourbitlon^  a 
turbando  dicitur,  quod  facto  quodam  circuitu  materia 
sic  lurbetur,  ui  suinma  imis,  anteriora  posterioribus, 
dextra  sinistris  succedant.  Sic  ventus  quidam»  qui 
Lucretio  vocatur  vertahundut^  quique  corpora  obvia 
circumagit,  vocatur  iurho  :  unde  virgil.  ii  JEn,,  ▼• 
410: 

Adversi  rupto  ceuquoudam  turhine  venti 
CoDfligunt. 

Sic  trochus,  vulgatum  puerorum  ludibrium,  appeU 
iatur  turho,  Virg.  Sic  fusi  pensilis  circuitio  Catullo 
dicitUr  turbo  Sive  autem  coelum  credaiur  solidum, 
sive  liquidum,  ibi  perennis  esi  materiae  motae  circui- 
tio,  adeoque  /tir6o. 

4.  Legemque  paii  tidera  cogit.]  LU  eorpus  primum 
non  movetur,  nisi  ab  ipso  Deo,  a  quo  conditum  est; 

C  sic  idem  corpus  non  movetur  nisi  secundum  eas  quas 
ipse  Deus  statuit  immotasque  servat  piotus  leges  : 
optime  enim  Ovidius, 

Nil  iia  subliroe  est  supraque  periciila  tendit; 
Non  sit  ul  inferius  suppositumque  Deo. 

Sic  corpus  quod  movetur,  ab  aliquo  alio  moveatur, 
necesse  est  :  sic  corpus  immotum,  non  movet,  etc., 
ejnsuiodi  de  qiiibus  in  philos.  Hinc  Sapicntia  aeterna 
Proverb.  viii :  Quando  Deus,  inquit,  pritparQbat  coetot^ 
aderam  :  quando  ceria  tege  ei  gyro  vattabat  abyhtot : 
quando  asthera  firmabai  turtum,  el  tibrahat  fontet  aquU' 
rum  :  quando  eircumdahat  mari  ierminum  tuum^  et 
teyem  ponebai  aquit^  ne  iransireni  finet  luot,  etc. 

Cuiii  igitur  sidera  corpora  siiit,  hxc  non  solum  i 
Dco  suiit,  sed  legibus  ab  ipso  Deo  coiistituiis  senra- 
tisquc  nioveutur,  adeoque  Deus  cogittideia  tegempa' 
ii :  propierea  Deus  nunc  dicilurregere  alternas  Lun», 
Veiieris,  Dierum,  Teinpestatumque  annuarum  viceti 

..  sicut  deinceps  explicandum. 

^  H.  Ui  nunc  p!eno  tucida  cornu.]  I.  Qiiidem  agitur 
dc  luna,  cujus  vices  in  hoc  versantur,  quod  modotit 
pleiia,  modo  curvaia  in  cornua.  Pleiia  est  luna,  sive 
plenotucida  cornu^  cuin  soii,  iiitcrjecta  terra,  e  dia- 
iiietro  opposita  lunien  solare  media  sui  parte  ad  not 
reniittit :  lioc  esl  iotit  fratrit  obvia  ttammit :  poetis 
enim  Diana,  qux  :ilio  noniine  diciiur  Luna,  et  Apollo» 
qui  alio  qiioqiie  nomine  diciiur  Sol,  sunt  soror  frater- 
que  ah  Jove  ex  Laion:i  eodein  partu  progeuiti.  Tunc 
aiitein  luna  condii  tiettat  minoret :  qiiia  minus  iuiiien 
obscuraiur  offunditurque  majori  luniine  :  quanivia 
aiiieui  stell(£,  maxiiuani  partem,  magniiudine  lunam 
supcreni,  slellx  tainen,  ut  pole  magis  dissitae,  minus 
Juininis  qiiani  luna  ad  nos  diffundunt  :  hinc  tuna^  ut 
ait  Varro  iv  de  L.  1.,  dicitur  quasi  tucinfi^  quod  tola 
noctu  lucct :  hinc.  etiam  luna  vocaiur  majus  sidus,  el 
stelise  ffliiiora  sidera,  aon  toium  in  tacro  teitu,  teU 


655 


AN.  MANL.  UV.  fiOETd 


C3G 


Nanc  obsouro  ptllida  coriiu« 
Pboebo  propior  luroina  perdat. 
iO  65  E^  Qui  primae  lempore  noctis 
Agit  algentes  Hesperus  orlus, 
Solilas  iieium  miitet  babenas, 
Pboebi  pallens  Lucifer  ortu. 


Tu  frondiflux  frigore  brumas 
15  Stringis  lucem  breviore  mora  : 
Tu,  cum  fervida  venerit  aestas, 
Agiieis  noctis  dividis  boras. 
ffj  Tua  vis  Yarium  temperat  annum, 
Ut  quas  Boreae  spirilus  aufert, 

INTERPfeElTATiO. 


solis  opposiia  occuHet  parm  t^dera;  mado  obducto  orbe  eoniueta  in  ortu  totu  pullidut,  Tu  contrahit  diem  ra 

pallent  amjtlat  lucem  vicinior  soli,  Ut  etiam  Hetperut^  minu$  tpalium  frigore  brumm  detondentit  fromdft :  tu 

ifui  orlus  primo  noctit  tpatio  ducere  videtur  aginen  dittinguit  horat  nociis  promptas  tuin,  cnm  cettat  calida 

Mtellarum  frigidarum^  idem  lucifer  mutet  rurtut  frena  acc£i$it,  Virtut  tua  sic  moderatur  annum  divertum,  ut 

NOTiE. 


etiam  vulgo,  et  apud  Latioos  luctoret.  Herat.  Carm» 
1. 1,  od.  1%  : 

Cres-^it  occullo  velut  arbor  jdvo 
Faina  Marcelli  :  micat  iiiler  oiDDes 
Juliuni  sidus,  velul  loler  igaes 
Luna  roiDores. 

Eadem  vcro  luna  curvalur  in  comua,  sive  obteuro 
est  paliida  cornu,  cum  a  prsedicto  plenilunii  loco  re- 
cedens,  .id  soiem  iia  :iccedit.  ut  binc  decrescendo  ad 
interlunium,  inde  crescendo  ad  plenilunium  redeat : 
pcopterea  Phoebo  propior  himina  perdit :  non  omnino: 
81  quideiu  semper  ineJia  hinasparsa  sole  illuminatur, 
ted  qua  nos  respicii :  unde  melius  homo  quam  liina 
dieeretur  lunien  solare  perdere. 

10.  El  qui  printfP  tempore  noctit.]  IL  A(;ilur  de  Ye- 
nere,  cujus  vici*6  'm  eo  consistnnt,  4|uod  raodo  Bubse- 
quatur  solein  occideiitem,  Hetperut,  modo  eumdem 
solem  orientem  antegrediatur,  Lucifer  :  sed  ad  cla- 
riorem  hujus  sideris  intelligentiam  sua  ad  grammati- 
cns,  bistoricos.  poeias  et  pbilosopbos  de  bac  steili 
ida  eat  doctrina. 


Fatentur  aiitem  hanc  sii^llam  niodo  antegredi  orten* 
tem,  modo  subsequi  occideniem  solem  :  scd  id  di* 
verso  modo  explicant,  pro  diverso  mundi  sysiemaie, 
de  qiio  dicf^re  non  vacat. 
B  Constat  ergo  apud  omncs  Ilesperum  subsequi  oc- 
cidentem  soleni  :  unde  nunc  iiieriio  dicitur  primce 
tempore  noctie  agere  aigente$  ortus ;  sive  ducere  iio- 
cturna  sidera,  qoibus  regnaiitibus  terra  frigescit. 
Gonstat  pariter  Liicireruni,  (|ui  idem  siiius  esi  quod 
HcKperus,  aiitegredi  orientem  golem  :  unde  iuinc 
optime  dicilur  $olita$  iierum  mulare  habena$  in  ortu 
phmbi  sive  solis.  Pallel  tamen  propter  niajus  s<'li8 
orientis  lumen. 

U.  Tu  frondiflum  frigore  ^rtfvmr.l  111.  Agitur  de 
diebus,   quorum  praecipii:e  vices  in  lioc  vcrsaiitiir. 

3uod  hieiiie  breviores,  aestaie  longiores  sint.  Nimiruni 
ies  bic  esi  mora  solis  suiira  noslrnm  borizoiiiem  ab 
ortu  ad  occasum  proj;redienii$ :  quare  nox  biiic  diei 
opposita  est  mora  ejusdem  solis  iiifra  nostrum  bori- 
zontem  ab  occasu  in  ortum  regreditMiiis.  Cuin  igiiur 
sol  non  seqiiali  semper  iniervallo  a  diiobus  polis  di- 
Grammaiicis  Hesperus,  Hesperugo;  Vesper,  Ves*  slsns  lerrnin  circuineat,  sed  nonnunquamadaustnitn 
perngo;  Liicifer,  ♦Gi>7»o/>oc;stella  taro  serotina  qiiam  magis,  aliqu.miio  magis  ad  aquilonem  accedat,  iiecti- 
roatutiiia,  id^m  sunt  Vcueris  sidus  :  nam  Cicero,  n  n  lusorbeni,  qiii  zodiacus  dicitur,  propterea  dies  niodo 
da  Nat.  deor.,  /fi/fma  e$t ,  inquit,  guinque  errantinm  breviorest,  modo  longior.  Brevior  est  sole  accedenie 
terrmqueproxima$teUaVenerit,quie^<»af6pos.Latine      ^d  auslruin,  qiiod  (it  ab  aequinoctio  auiumuali   ad 


Lucifer  dicitur^  cum  antegrediur  $olem.  cum  ^ubsequi" 
tur  aufem,  He$peru$:  undeM:iriialis  Kpig.  I.  vni,  ep. 
21,  Pho$phore,  ftdde  diem.  Et  Virgil.  ecl.  10»  v.  77  : 
Ile  domum  salur»,  venit  Hesperus,  iie  capellx. 
Historicis  Hesperus,  Ailantis  peritissiini  astronoini 
frater,  astronomiae  pariier  studiosissimus,  qui  rum 
althiimum  montem,  eum  forie  qiiem  a  Craire  Atlaii- 
tem  nomiuaTeruni,  eonscendisset,  ut  indesidera  di- 
Kgentius  contemplaretur,  seu  morle,  sen  morbo,  seu 
qoodam  alio  caso  im|i«ditus,  in  patriam  nunquam 
rediic :  unde  ptebecula,  soperstitioiii  dediia,  Ipsiim 
inter  astra  in  coelo  collocatom  fuisse  existimavii,  ipsi« 
mie  propterea  divinos  honores  exhibuit :  hinc  diiae 
Hesperiae.  aitera  Hispania,  altera  Italia.  Prior  He- 
spe ria  dicitur  a  sidere  cognomine,  quod  regnum  hoe 
Grmcis,  instar  hujus  sideris,  sit  ocGidentale  :  de  hac 
loquitur  Horaiius  i  Garm.,  od,  56  : 

Qui  DUDc  Hesperia  sospes  ab  ultima. 
Posterior  Hesperia  vocatur  a  prxdicto  Hespero 
Atlantis  fratre,  qui  a  germano  pulsiis,  Italiam  tenuit, 
eique  nomcn  sive  a  se  sive  a  siia  palria  desumptum 
imposuit.  De  hac  Virg.  JEn.  i,  v.  534  : 

Est  locaSf  Hesperiam  Graeci  cogDomine  dicuau 
Poetis  He<iperus  in  stellam  conversus.  qux  quibus- 
dam  Venus,  aliis  Aurorx  liiius.  Gum  auteni  iisdem 
poetisSol  quadrigis,  Luna  bigis  veliaiur,  Hesperus 
vno  seorsum  equo  utitur,  sed  bunc  ita  aliernat,  ut 
roaiia  album.  sero  fuscum  ascendat :  propterea  He- 
sperus  nuiic  diciiur  <o/i(af  iterum  mutare  kabenae. 

Philoiiopliis  denique  Hesperus  sive  Venus  est  pla- 
seta,  qui  per  ccelum  liquidum,  ui  palea;  per  aiiuas 
thripi  soleiit,  rapius  iiiodo  supra,  inodo  infra  soleni 
sicmovetur,  ut,  emendicatosolisluuiine,  relucens  eas- 
dkm  fere  quM  luaa  Ittminis  vicisAitiulines  subeat. 


solsiitium  bibernum ,  scilicei  a  vigevinio  lertio  S"- 
ptembris  ad  vigesiuium  secundum  Dt>ceinbris  :  quod 
lempus  vulgo  appellatur  bruma^  a  brevitate  dierum, 
ui  ait  Vossius  post  Varronem  ct  Festuin  ;  quae  profiter 
recessum  solis  ei  frigida  est,  et  arbores  frondihus 
exiiit.  Hinc  dicitur,  Tu  frondiflute  frigore  brumce^ 
Strinm  lucem  breviore  mora,  Lougior  autem  esi  sole 
nccedente  ad  aqnilonem,  qiiod  fit  ab  aequinoctio  ver- 
no  ad  solstitium  ae>tivuin,  videlicet  a  vigesimo  primo 
Martii  ad  viges-mum  secundum  Junii,  quo  lemtiore 
incipit  aestas  calida,  adeoque  noctes  brevissimae  sunt : 
propterea  nunc  dicitur :  7«  cum  femida  venerit  ce$ta$^ 
AgiUi  nocti$  dividi$  hota$.  Sic  Ovidius  Trisl.  1.  v,  el. 
11 : 

Nec  mfbi  solstiUam  quidqua  n  de  noctibus  aufert, 
£fficit  angusios  nec  niihi  bruma  dies. 

Hic  duo  observari  poteruni.  Primum  quidem  vocem 

^  hanc,  frondifluee,  quamvis  noU  ita  fuerit  in  usu  apud 

antiquos  auctores,  aptissimam  lamen  esse  ad  signh* 

llcandum  id  quod  pluHbus  expressit  Virgii.  IDneid. 

VI,  V,  509  : 

Qiiam  multa  in  silvis  aulumni  frigore  prlmo 
Lapsa  caduni  folia. 

Delnde  boras,  ex  quibus  sive  dies  sive  nox  brevior 
componitiir,  vocari  agile$  sive  prompta$  :  qiiia  bo^ae 
dupiicis  sunt  generis  :  aliae  aequales,  aliae  inaequales 
inter  se.  iOquales  dicuniur  illae  quae  sive  hieme  sive 
aestate  sexaginta  semper,  ut  aiunt,  mintffis  seqiialibiis 
consUnt :  qua  raiione  dicimus  solem  per  viginti  qiia- 
tuor  horas  ah  uno  coeti  puncto  ad  idem  regressnm 
totam  circuivisse  lerram.  Inapquales  vero  dicuntur 
qos,  cum  sini  duodecima  taniuni  sive  diei  wive  noctis 
pars,  cresceniibusdecresceniibusque  sive  diebussive 
noctibus  crescere  debent  et  decrescere. 
18.  Tua  m  fMuium  temperat  annnm.]  IV.  Agitur  d« 


637 


DE  CONSOLATIONE  PllILOSOPHliE  LIB.  I. 


638 


20  Revehai  milis  zepliyrus,  rroudeis ; 
Quaeque  Arcluros  semina  ▼idil, 
SeiriiiS  altas  urai  segetes. 
Qg  Nihil  aniiqua  lege  solutum 
Liiiquit  propriae  stalionis  opus 

25  Omnia  certo  fiiie  giibernans, 


A  llominum  solos  respuis  actus 

Merito,  reclor,  cohihere  modo. 
Nam  cur  lanlas  lubrica  versat 
Fortuna  vices?  premil  insontes 
30  Debita  sceleri  noxia  poBna. 
69  At  perversi  resideiit  celso 


IMTERPRETATIO. 


ifiUB  fotia  fiatu$  borees  tollit^  hxc  zephyrns  lenii  reddat, 
et  quas  $egeie$  Arcturu$  sidtis,  in$pexit  safcu,  eMdi^m 
canicula  sidus  nlterum  comfmrai  me^ses  aduttn$,  Ni- 
hit  libemm  ii  veteri  tege  omittit  operam  $u(e  eonditionis. 
Tu  moderatH$  omnia  $tabili  modo,  dedignari$  Hmmm 
continere  a€^iane$  k0minum:ut  decet,  instar  sapientis- 


simi  moderatori$  :  quare  enim  fortuna  iH$tabHi$  alter* 
nat  tam  magnas  varietates  ?  supplicium  crimini  debitum 
vexat  iunoeenies.  Sed  mores  improbi  $edent  in  $ummo 
tribunali,  et  sontes  iniqua  vicissitudine  vroterunt  capila 
pia.  VirtHs  $!  lendida  delitescit  abf^condiia  catigine  ona" 
ca,  et  pius  habet  infanumm  impio  debitam.  Perjuria  non 


NOTiC. 


ipsis  anni  tempestailbus,  quarnm  vices  in  hoc  ver- 
Miiitur«  quod  ul  ver  reddit  frondes,  quas  auluniniis 
abstulerat,  sic  xsias  maturel,  quashit-ms  vidit  teri, 
segftes :  duae  priores  teiiipestates  sigiiiftcantur  temis, 
qui  tiiiic  lemporis  regnare  sotent,  auiumnas  quideiii 
borca,  ver  vero  zepliyro  :  duae  aut^m  aliiK  tem|>esta- 
tes  F.ignis  eihibentur  coelestibus  ;  hieins  Arctur<s 
xstas  Seirio. 

Boreas  dcTro  t^c  ^^  dietus,  qnod  «^it  tiirbulentus 
ae  MHiorus,  ventus  est  (apud  eos  quidem  qui  ocio 
diinlaxat  ventos  agnoscebant,  quonim  unus  a  meri- 
die,  aiter  a  sf  ptviiirioiie,  ires  tb  urtu  lotidenique  ab 
oecMu  flareni)  ab  ortu  spiraiis;  sed  (apud  eos  qiit 
duoileciin  vel  plure-»  ventos  posuerunt)  sepientriona- 
lis  :  quare  propter  accessuin  solis  ad  septentrionem 
per  «statem.  quam  excipit  autumnus,  ventus  illeper 
autamnnm  flare  consuevit,  adeo  ut  illi  referri  iMtssit 
tecoptitm,qiiod  arbores  frondibus  exuxntur,  quodqiie 
tuiie  orianlur  procellai :  unde  Virg.  i  Georg.,  ▼.  51 1  : 

Quid  tempestat'.  s  aulumui  et  sidera  dicam  ? 

Zephyrussic  diclus  quasi  ^wfopoesist  ro  inv  ^pwv» 
vitam  fertu$;  quod  oo  plaiit»i  rcdivivaegeruiineiit  pul- 
lulenlqHe  :  uude  Ptinio  iiicitur  genitalis  mundi  $piri' 
lu$;  esl  venlus  ah  oocasu  aequiiioi'tiail  flans.  Hic^  in- 
qiiit  PHiiiiisl.  xviii,  c.  3i,t»fr  inckoat  aperitque  terrat^ 
tenui  frigiMre  saluber,  Uic  vite$  pHtandi,  fruge$que  cu* 
randi^  arbores  urendi^  poma  imerendi^  olea$  iractatuli 

I'iis  dabit,  afltMtuque  nuiritium  eiercebit  :  |iropterea 
^aiiiiis  vocatur  favooius,  a  favendo,  quia  iavett  geiii- 
turae  :  Lucrelius  I.  iii : 

Viget  geniiabilis  aura  ftivoDl. 

El  Caiullos  carm.  de  Nupt.  Pelei  el  Thet. : 

Quos  propter  flumuiis  undas. 
Aura  parit  flores  tepidi  lecunda  lavooi. 

AretiinJS  quasi  apxrou  ou^a,  Mrt<F  cauda^  est  stella 
in  signo  Bootis  prope  caudaui  majoris  Urs;e.  Obser- 
vtnt  tuiem  sidut  iliudortusuocoiuitari  solem  orien- 
ten  a  mense  Octobri,  quo  lempore  terra  seniina  suo 
sinu  infiisa  fovere  solei  :  propiei  ea  iiiinc  dicilur  : 
qumque  Arcturu$  §emina  vidit,  Sic  Virgilius  i  Georg., 
V.  i7 : 

At  si  non  (iierit  tellut  (ecaoda  snb  iptum 
Arcturaiu  leuai  stt  erit  sutpeodere  suko. 

Et  tersa  204  : 

Prsterea  tam  sunt  Arrtiiri  sidera  nobis 
Haedortimque  dies  servaridi. 

Seirius  denique  sive,  ut  alii  scribunt,  Sirtns,  sic 
diciiis  a  ctipti,  ex$icco  :  unde  et  sol,  teste  Suida,  velp 
vocatur,  est  stella  fulg*'ntissinia  in  ore  majoris  C:iiiis,- 
qua9  ortu  suo  solein  orientieiin  comiiatur  a  niense  Ju- 
lio,quo  tempore  SQges  matura  arcscerevidelur.  Quod 
tuteni  stella  haec  iii  ore  niajoris  Cuiis  apparcat,  id- 
circo  vulgo  appeUatur  Canicuta  :  sed  quod  tunc  sol, 
cujus  orieniis  comes  esi,  majori  suo  aesin  terras  ural, 
propierea  sidus  hoc  lanti  caioris  accusaiur,  ita  utS«*i- 
riut  a  poetit  dicatur  jE$tifer,  Sic  nosier  auctur :  Sei* 


B  riu$  alta$  urat  $egete$.  Sic  Virgtlius  iv  Georg.,  ¥• 
425: 

Jam  rapidus  torrens  sidenies  Seirius  Indos 
Ardehat  ccpIo,  et  niedium  sul  Ikoc^os  orbem 
Haoserat  :  arebantheit)»,  el  cava  numiiia  siecit 
Fauoibiis  ad  liiiium  radii  tepefacta  oo()uebtot. 

Et  ^ncid.  iii,  V.  M  : 

Tum  steriles  eiurere  Seiriiis  agros  : 
Arebant  liert>ae  et  vklum  seges ftgra  negabat. 

Opliine  autem  notai  Gassendtis  canicutam  falto  te- 
ousari  ejusmodi  aestiis  :  qiiemadinodtim  canities  falso 
accnsaretur  snortis  qtiam  obicnint  senes  csittse  Sii- 
sannae  delatores.  Soilicet  tantum  abest  nt  canicult 
causa  sit  hiijus  xstus,  ut  poiius  tpnd  poriilos  quibas 
per  nostraiii  a^statem  imminet,  frigus  iiiagis  vigeat : 
quare,  ait  idein  philosophus,  meliori  jure  populi  illi 
caniculam  accusare  possent  sni  frigoris,  quam  not 
no>tri  caloris  :  si  virtnsde  coelo  lapsa,qtiniii  l»trbari 
influentiam  vocant,  id  effecti,  ut  vulgo  praesttre  cre* 
C  diiur,  reipsa  prxstaret. 

23.  iVi/ii/  antiqua  leqe  eotutum,]  Pnpdict  i  corport» 
ad  qnorum  exemplum  de  caeieris  judicandani  ett, 
certis  iia  coniineiitur  legihus,  ut  quo  modo  legimut 
sese  habuisse  apud  majores  nostros,  eodein  haec  nane 
videanius  se  habere  :  Deus  quippe  omnia  hscc  certo 
finegubernat :  sive,  uldicitur  Snp.  viii,  attingitafine 
ad  finem  fortiter  et  disponit  omnia  $uaviter. 

26.  Uominum  $olo$  re^puie  actu$.  \  Qunsi  dictt : 
Cum  cxteni  divina  providcntia  ita  administrentiir, 
ut  siiae  siiigiilis  vinbiis  respimdeant  vices,  unus  tamen 
lionio  ila  videiur  n  Deo  derelictus,  ut  res  hamaiiat 
lemere  ac  forluito  agi  videanlur,  ^i  quidein  cuni  bo- 
nis  prospera,  malis  ndversa  debeantur,  contrabonit 
advcrsa,  nialis  piospera  accidont  :  unde  nonnulll  de 
divina  providenlia  ttubiltnt  :  Claudianus  lib.  i  in  Ru'« 
linum,  V.  i  : 

S»pe  mihi  dubiam  Iraxit  senteniia  meiitem, 
Cararcntsuperi  lerras,  au  nuUus  inesset 
£)         Kecior,  et  tnserto  tluerent  mortalia  casu. 

Hinc  nosier  auctor  :  Nam  cur  tantas  lubrica  ver$at 
fortuna  vice$.  De  fortuna  diciiim  est  metro  1. 

29.  Preiuit  imontet  drbita  hceleri  noxia  p^ena,]  Ut 
suprenms  omniuin  moderalor  Deus  inriiiitejnstugest» 
sic  sua  quibuslihet  viiiis,  Deo  iia  stauienle,  debcntur 
supplicia,  qua^  quia  iioceni  scu  corpori  seu  menti, 
propterea  vocantiir  poina  noxia.  At  poena  h:ec  inson- 
tes  premit,  qiiaienus  bi  nocenlinm  iinperii»subdiii, 
ab  iisdeni  injusla  paiiuntiir,  it;i  ut  eorum  virtus  popii/j 
viiiis  debiu  veluti  invoiuta  lateat.  Sic  Claudian.  loco 
cil.  : 

Sod  ciim  res  hominum  tanta  caligme  volvi 
Aspicerem,  la^tosque  diu  florere  ooeenies 
Ve\.-iri(iue  pios :  rursus  labefacla  cadetNit 
Relligio 

Z\,  Perversi  mores.\  Modus  hic  nomiiintur  pro  rc 
modiricula  :  iioii  enim  lam  niores  perveisi,  quain  qiii 
inorihus  perversis  aKiciunlur  htmiines  in  celsosulio 
rcsideiity  oriiati  iiiiuirum  priiuis  dignitttibus 


659 


AN.  MANL.  S£V.  BOETIl 


640 


Mores  solio,  sanclaqoe  calcaiU 
Injusta  vice  coUa  nocentes. 
Laiet  obscuris  condita  virius 

55  Clara  tenebris,  justusque  tulit 
Crimen  iniqui. 
Nil  perjuria,  nil  nocet  ipsis 
Fraus,  mendaci  compta  colore. 
70  ^<'  <^uin  libuit  viribus  uli, 

40  Quos  innunieri  meluunl  populi, 
Summos  gaudent  subdere  reges. 
Ojaro  miseras  respice  lerras, 
Quisquit  rerum  foedera  nectis. 


A  Operis  tanti  pars  non  vilis 

45  Homines,  quatimur  fortunae  salo. 
Rapidos,  reclor,  comprime  fluctus, 
Et,  quo  coelum  regis  immensum, 
Firma  stabiles  foedere  terras. 

71  PROSA  V. 

Argumentuh.  —  Philotophia  cum  Boetio  parthn  dis- 
tentienSf  consentien$  partim,  hunc  arguit^  quod  ct  se 
extuiem  dixerit,  et  fortunam  adnersum  fuerit  coH' 
quettus :  laudat  vero,  tjuod  ut  locutut  ett^  tie  bene 
egerit ,  remedium  intmm  ad  perturbationet  tedandat 
qwstitura. 

Ilxc  ubi  continuaio  dolore  '  '^  deblateravi,  *  ilia  ■> 
INTERPRETATIO. 


n§eint  iptit  nocenlibus ;  fraut  velaia  tpecie  fallaci  non 
nout  iisdem.  At  ubi  placuit  fpsts,  uti  tuit  viribut,  lum 
gttHunt  tubjicere  sibi  prinetpet  magnot^  quot  gentet 
tnnumerabilet  timent,  0  Deus,  qui  moderarit  necetii- 
tudinet  rerum^  nunc  intuere  terrat  calamitotat,  Not 
hominetf  portio  non  abjecta  operit  tui  tam  magni^  ja-  B 


ctamur  cettu  fortunas :  competce^  moderator,  procellat 
violentat  foriun»,  et  qua  lege  gubernat  ingent  ccslum^ 
eadem  confirma  firmatat  terrat. 

«  Stulte  locutut  tum, 

^  Pbiiosopbia. 


NOTiE. 


5S.  Sanctaque  colla,]  Similiier  pars  bic  ponitur  pro 
toto:si  quidem  sanctos  potius  boniines  quam  illorum 
coUi  calcani  nocenles.  Scd  ul  poslerior  bic,  sic  ille 
prior  loquendi  modus  poeiis  prxsenim  usitatissimus 

L*tt. 

35.  Injutla  vice.]  Quod  injustum  videatur  prolmt 
•b  improbis  premi  :  vicem  enim  dicimus  quod  al- 
ternis  facimus  patimurve  :  biuc  vicitsim,  et  vicarius, 

34.  Latet  obscuris  condita  virtut  clara  tenebrit,]  Pa- 
radoxum  videtur  virtutem  claram  obscurit  conditam 
tenebrit  latere  :  haec  lamen  ex  eo  possunt  conciliari, 
quod  virlus  obscura  sit  aliis  bominibus ;  clara  vero 
cum  menli  ejus  qui  virtutem  cotit,  tnni  Dco  qui  vir- 
tiilem  ipsi  menli  infiidit.  Sic  virtut,  ait  Tiillius  pro 
Seai.,  in  tempestale  quieta  est,  et  lucet  in  tenebris,  et 
pulta  loco  manet  tamen  atque  hcsret  in  patria  tplendet- 
Que  per  tete  temper^  nec  alienit  unquam  tordibut  obtO' 
ieteU.  p 

^  35.  Justusque  tulit  crimen  iniqui,]  Crimen  bic  non  ^ 
ligniflcal  culpam,  quippequ.i*  solis  inest  iiocenlibus  ; 
^ed  potius  infamiain,  gu;!"  culpam  sequi  deb*'ret,  ut 
hoDOS  viriuiem.  Sic  Tuilius  iii  Yerrem  ait  laudem 
imperatoriam  criminibus  avariliiB  obterl,  Niinirum  cri- 
nien  generatiin  id  omne  esl,  quo  aliquis  a  cxteris 
disiinguitur  separatiirve :  nnde  ditcrimen,  Cuin  auiem 
infamia  hxc  improboruui  esse  deheret,  hiBc  probo- 
rum  nunc  esse  diciinr,  addilurque  modos  quibiis 
noceutes  cxteros  affligere  soleiit ,  videlicet  perju- 
rium^  fraudem  et  vim,  iiibit  ipsis  nocentihus  nocere. 

57.  Nil  perjwia,]  I.  Perjiiriuin  est,  aut  falsum  ju- 
rare,  aut  quod  ex  aiiimi  senlentia  juraveris,  id  iion 
facere  :  hinc  in  perjurio,  auclore  Tullio,  (ides  jusju- 
randumqiie  ncKligitur :  hinc  sua  est,  eodein  auclore, 
II  de  Leg.,  perjurio  poena,  diMiia  quidem,  exitiuiii  ; 
haiiiana  vero,  dedecus.  Nocentibus  lanien,  inquit 
Boetius,  uil  nocent  perjuria :  usque  adeo  injnttoi  suiit 
licet,  |v 

57.  /Vi/  noe^t  iptis  fraus,]\\.  Fraus  dicitur  adulntio 
dolosa  :  propierea  iiunc diciiur  mendaci  compa  colO' 
re.  Scilicet  hunio,vulpeculain  imilatus,  quod  vi  ohti- 
iiere  ncquit,  id  iiiendacibus  Caclis  didisvc  assequi 
coiialur  :  quod,  inquiebani  velcres,  odio  dignuin  nia- 
jorc  :  adeoque  suo  arflcienduin  supplic  o  :  nihiloiui* 
iius,  ait  Uoeiius,  ordo  reruiii  iia  pnfposterus  videlur, 
utipsis  frauilulenlis  fraus  nil  nnceat. 

39.  Ctim  libuit  viribus  uti.]  III.  Vis,  iiiquil  Roina- 
nus  or:iti»r,  pro  Oc,  est  qiise  periculo,  niii  decedere 
nos  alieunde  cogit,  aut  pn  bil>et  arcedere  :  ct  hoc  a 
raUone  eo  niagis  alienum  est,  quod,  niuiaiis  reruin 
▼icibus,  etiam  illi,  quihisdebclur  ohsequinm,vi  sub- 
{iciantur,  ut  nunc  diciiur :  Qtiot  innumeri  metuuni 


populi^  tummot  gaudent  tubdere  reaet  :  quamobrem 
neque  id  crimen  impunitum  esse  debeat :  cum  tamen 
praedietis  nocentibus  nihil  videatur  nocere. 

42.  0  jam  miterat  retpice  terrat,]  Ad  Deum,  a  qoo 
carmen  incoeperat,  revertitur  poeta,  ipsumque  rogat, 
ui  miterat  retpidat  terras,  quasnimirum  incoluntbo- 
mines,  indigna  ferentes. 

45.  Quisquisrerum  foedera  nectit.]  Prxdictas  scilicet 
causarum  effeciorumque  naturalium  vicissitudines. 

4i.  Operit  tanti  part  non  viUt  hominet,]  Homo  qui- 
dem  part  est  rerum  a  Deo  conditarum,  si  quidem 
neque  a  semetipso,  neque  a  nihilo  fleri  potuii  :  sed 
idem  homo  pars  est  rion  vf7u,  quod  ei  etiam  a  quibus 
cogitari  non  potett,  ipse  cogitet. 

45.  Quatimwr  fortunas  talo.]  Ut  poetis  sic  oratoribus 
talum  est  mare,  quod  nimirum  in  mari  multiis  sit 
salis  sapor ;  binc  talada  et  venitia  apud  poeias  usi- 
tanior  ad  signiflcanda  ea  maris  decrementa  et  incre- 
menta,  quihus  bis  in  die  deiumere  et  turtiere  solet 
Oceaniis.  Salacia  quippe  sunt  fluctus  maris  a  littore 
ad  salum  redeuntis;  venilia  auiem  flucius  ejusdem 
maris  abalto  salo  ad  littus  vcnientis.  Non  iinmerito 
auiein  diciiur  fortunce  talum  cum  ab  aliis  aucioribus, 
quod  sicui  a  inari  sic  a  foriuna  plura  sunt  bona  et 
mala,  sed  inconstantissime :  tum  praesertim  a  no>tro 
auciore ,  quod  hic  amaros  experiaiur  foriunae  casus. 

46.  Rnpidot^reetor^  comprime  fluctut.]  Idest  violen- 
tot  motut  foriunx,  qux  est  veluti  insanum  mare. 

47.  Quo  c(elum  regit  foedere,  firma  terrat,]  Hominet 
tic  moderare^  ut  quemadinodum  noii  solum  in  coelo, 
sed  in  reli<iuis  operibus  iiiis,  suae  suis  respondent 
vicibiis  vices,  sic  apiid  homines,  et  virtutibus  prxniia 
et  viiiis  supplicia  reddantur. 

*  Deblateravi.]  Alii  legunt  delatravi^  slve  dilatravi; 
sed  vox  qua  utimur  lain  apla  est  ad  significandain 
eam  quain  nunc  Boetiiis  babet  de  praedictis  cogita- 
tionem,  tamque  facile  potuil  propier  similem  proiiun- 
liaiionem  iii  vulgatas  voces  muiari,  ut  h;e  illaifi  obli- 
lerasse  videantur,  quod  atlendenii  paiehit.  Nimiruni 
deblaterurCt  inquit  Fesius,  est  ttulte  bqui^  nain  |3Xa* 
Ttai  siultos  vocanl  Graeci  :  hinc  hlaierones  sunt  ho- 
minet  in  verba  projecti,  inquit  Agellius  1. 1,  c.  15, 
imporiuni  locutores^  qui  nuUo  rerum  pondere  innixi 
verbit  humidit  et  laptantibut  diffluunt,  Normani  vocant 
bavards;  nec  ita  inepie  :  qui  enim  iiraecipites  sic  lo- 
quuniur,  bi  inlantium  instar,  saliva  efflueute  buccas 
ei  vestes  aspergere  solent ! 

*  Illa  vuliu  placido.]  Philotophia  scilicet;  quippe 
quas  oinnium  renim  moderatrix  est.  Hinc  tapiens  si\x 
philosophus,  Ciceroni  iv  Tusc,  itett  qui  moderatione 
et  contlantia  qmetui  animo  ett » tibigue  ipte  placatutf 


641  DE  CONSOLATIONK  PHILOSOPHIiE  L1B.  L  Ui 

Yulta  placido,  nihilqae  meis  qaestibas  mota :  ^  Com  A  existimari  mavis,  te  potias  ipse  pepolisti.  Nam  id  « 


te,  inqait,  «^  moesium  lacrymantemque  vidissem,  il- 
lico*  misenim,.72  •  eisulemque  cognovi.  Sed  ^» 
quam  id  longinqutim  esset  exsilium ,  nisi  tua  prodi- 
disset  oratio,  nesciebam.  Sed  ta  procul  a  patria  non 
quldem  pulsus  es,  sed  aberrasii.  At  si  te  pulsum 

INTEIIPRETATIO. 


quidem  de  te  nunquam  cuiquam  fas  fuisset.  (5)  Si 
enim  ^  cujus  oriundus  sis  patriae  reminiscaris,^ '  noPy 
uti  Atheniensium  quondam,  multitudiiiis  imperio  re- 
gitur ,  sed  *  il;  xoipoeyoc  c9T(v  ,  ci;  jSao-cXiuc ,  qui  frO" 
quentia  civium ,  non  depulsione  laetatur  :  73 '  ^"j"* 


•  0  Boeti. 

i>  Qwmtum  hoc  exsUium  di$tareL 

e  Nemo  potuisset  te  pellere 


^  Tua  patria  non  regitur  imperio  muUitudim$ ;  mut 
olim  Athenm  regebantur :  ied  hujvi, 
*  Unui  eti  domtniii,  tintM  rex. 


NOTiE. 


ut  neque  tabeteat  mole$tiit,  neque  frangalur  timore^  nec 
tiiienter  quid  appetens  ardeat  detiderio,  nec  alacritate 
futili  gettient  deliquetcat.  n 

*  Ciim  le  mcettuin  lacrymantemque  vidittem.]  Inquit  *' 
Philosophia.  Lacrymae  quidem  seipsas  produnt :  tri- 
stitia  aiitem  et  lacrymis  et  oculorum  situ  noscitur : 
OeuU  enim  tunt,  inquit  Orator  iii  de  Or.,  quorumtum 
intentione^  tum  remittione^  tum  conjectu,  mm  hilaritate 
motut  animorum  tignificamut. 

*  Miterum  cognovi,]  Miser,  ui  Ciijacio  pluribusque 
aliis  placet,  dicitur  a  yitrrS»,  odi,  quod  misera  conditio 
omnibus  sit  exosa.  Miseram  autem  illain  Boeiii  con- 
ditionem  Philosophia  cogiioyisse  poiuit  ex  lacrymis 
et  trisiitia  praedictis  :  liae  enim  sunt  miseriae  co- 
mites. 

>  Extulemque.]  Exsul  sive ,  at  TCteres  legebant , 
extol  ille  dicitur  qui  ex  solo  deturbatus  abest :  hinc 
aiimt  scribeiidum  exsul,  non  exul :  sed  id  tanli  iion 
esi,  cuin  liuera  x  ex  litieris  c  eit  componatur.  Co- 
gnovit  autem  Philosophia  hoc  Boetii  exsilium  non  ex 
tristiiia  et  lacrymis  tantum  :  his  quippe  non  exsilium 
poiius  quam  quaelibet  alia  miseria  siffnificatur;  sed  ex 
ipso,  in  quo  Boetios  lacrjmabatur,  Inco,  qui,  ut  poie  C 
Boetio  eonjunctus,  potuit  et  ab  auctore  reticeri  et  a 
lectore  facile  intelligi. 

Verum  cum  exsilium  dicalur  patriae  privatio,  cum- 
quc  bominis  pairia  alia  dicalur  corporis,  alia  mentis, 
propierea  exsilium  non  soliim  de  corporibus  a  natali 
solo  expulsis,  sed  etiam  de  meniibus  a  coelo  sive 
potiiis  a  Deo  rcihoiis  inlelligi  potesl  :  unde  quamvis 
Boetiiis  in  pracdictis  suis  carminibus  de  priori  dun- 
taxat  exsilio  locutus  fueril ,  Philosophia  tamen ,  oc- 
casione  accepta,  de  posleriori  exsilio  loquitur,  si- 
mulalaque  sua  ignoratione,  innuit  extilium  non  adeo 
longinquum  esse;  quod  nimirum  mens  hominis , 
qiiamcunque  is  incolat  terrarum  regionem ,  iiec  lon- 
giori  propterea,  nec  breviori  iiitervailo  a  coelesti  pa- 
tria  distet :  bene  quippe  Anaxagoras  quaerenti  niil- 
lane  pairiac  ipsi  essetcura :  Mihi,  inqiiil,  patriae  cura 
et  quidfm  summa  e>t,  digiiiim  in  coelum  intendens. 
Optime  S.  Paulus,  II  Cor.  v,  monet  nos  habere  do- 
mum  celernam  in  ccelis  :  quod  apud  Chri>iianos  esl  j^ 
vulgalissimum.  Propierea  ab  hac  paliia  nemo  pelli- 
tur  :  tu  procul  a  patria  non  quidem  pulsus  et :  nam 
hoc  est  discrimen  inter  patriain  corporis  ct  patriam 
mentis,  quod  eliam  inviti  possimus  a  patria  corporis 
expelli :  a  pairia  vero  mentis,  nimiruin  a  ccelo  sive 
potius  ab  ipso  Deo,  iion  nisi  volentes  recedamus  :  huc 
enim  lendiinus ,  hic  commoramur  affeclibus  meniis, 
quorum  sumus  domiiii.  A  patria  tamen  coelesti  ab- 
erramus  aliqiiaiido^  sed  aberrasti :  quatenus  libere 
voluntas  nostra  deficit  a  divina  voluntate,  quae  ut  est 
prima  rerum  omnium  caui>a,  sic  prima  esi  actuuni 
humanoriini  regiila  :  qiiamobrem  ti  te  pulsum  exitti- 
mari  nuivts,  te  potius  ipse  pepulisii,  tua  scilicetvolun- 
late,  tuo  consensu,  cujus  ita  dominus  es,  ut  id  de  te 
nunquam  cuiquam  fas  fuissei.  'I  anla  quippe  est  mentis 
hiimanae  libcrtas,  ipsa  ul  nec  errore  uec  viiio,  qiii- 
bns  a  coelesti  patri:i  arccmur,  nisi  eadein  libere  vo- 
luerit.  coiiLiminari  possil. 

^  Cii;ms  oriundus  sis  pf(lxi(e  reminiscarit.]  Incoeptus 


de  patria  coelesti  sermo  coniinualur  :  hujus  auiem 
patriae  reminisci  duntaxat  Boeiium  oportet  :  quii 
Boeiius  sive  a  Oeo ,  sive  suo  Marte ,  sive  etiam  roa- 
gistrorum  adminiculis  instruclus,  muitis  abhinc  annis 
noverat  coelum  suam  esse  patriam  :  sed  notio  haec  af- 
fectibus  forie  obscurata :  hinc  illud  non  tam  scire 
primum  quam  reminisci  debebat. 

'  Non  uti  Athenientium.]  Triplex  est  patria  re- 
gendae  modus,  sive  triplex  imperii  forma,  videlicet 
principatus,  statiis  optimatiim,  et  status  populi :  nim 
eunetat  nationes  et  tir^et,  ait  Cornel.  Tacit.  I.  xi,  pO'- 
pulus^  aut  primores,  aut  tinguli  regunt.  Aihenienses 
quidem  ab  opiimaiibiis  priuium ,  a  populo  deinde  !e- 
ges  acceperunt ,  unde  non  solum  depultlone  einum 
bene  meritorum  leetati^  sed  mori  eos  aliquando  coe- 
gisse  feruntur.  At  coelestis  nostra  patria  neque  po- 
pulo,  neque  opiimatibiis ,  sed  uno  duntaxat  principe 
rcgitur  :  at  enim  ait  Homeriis  lliad.  B  : 

tU  xoipavo;  coTu 
cc;  /Sao^cXiv;. 

Herus  unicus  eslo 
Uiiicus  et  princeps. 

Scilicet  ut  solus  Deus  est  mentis  humanx  conditor , 
sic  solus  Deus  est  ejusdem  mentis  moderaior  :  pro- 
pierea  Deus,  I  Timoih.  vi  et  alibi,  dicitur  Rexrt' 
gum  et  Dominut  dominantium.  Rex  auiem  illc  supre- 
mus  icBtatur  frequentia  civium ;  propterea  enim  huma- 
num  genus  condidit,  perditumque  Uiiigcniti  Filii 
morle  reparavit :  hinc  Chris^us,  Joan.  x^  Aliat^  in» 
quit,  ovet  habeo,  qute  non  sunt  ex  hoc  ovili ,  et  Hlat 
oportet  me  adducere;  et  vocem  meam  audient  et  fiet 
unum  ovile  et  unut  pattor,  Idem  Rez  siipremus  non 
lcetatur  depultione  civium  :  nam  I  Timoih.  ii.  Salvator 
noster  Deut  omnes  homines  vult  salvos  fieri  et  ad  agni^ 
tionem  veritatis  venire,  Vivo  ego,  dicit  Dominut  Deue^ 
Ezcchielis  xxxiii ,  nolo  mortem  impii ,  ted  ut  converfa- 
tur  impius  a  via  sua  et  vivat.  Convertimini  ^  converti" 
mini  a  vHs  ve^tris  petsimis^  et  ijuare  moriemini ,  domut 
Jsrael.  llujus  denique  summi  Re|;i8  voluntate  regi, 
summa  libertas  est :  sed  id  longiori  quadam  interpre- 
taiione  videiur  indigere. 

'  Cujus  aqi  frenis  atque  obtenrperare  justitia^  iKmnui 
libertas  est.]  Libertas,  iiiquit  Tulliusi  de  OfT.  el  Pa- 
rad.,  5,  est  potestat  vivendi  utvelit;  non  soliim  ex- 
trinsecus,  inquam ,  moiibus  scilicet  corporis;  sed 
eiiam  intrinsecus,  niniirum  cogitalionibus  mentis. 
Duobus  aiitem  modis  homo  potest  velle,  adeoque  vi* 
vere.  Primuin  quidem  seqiiendo  divinam  voluntaiem, 
quae  ut  prima  causa,  sic  prima  est  nostrae  voluntatii 
regula  :  et  bacc  est  summa  libertas,  quae  est  in  nobiSy 
dum  volumus  esse  felices,  quae  fuit  in  Christo,  cnm 
acterni  Patris  mandata  vialor  implevii ,  quae  erit  in 
omnibus  beatis  Deum  aeierna  felicique  necessiiate 
amaturi^.  Deinde  deflectendo  a  divina  voluntaie  sive 
peccando :  et  haec  est  infima  liberias,  quam  ojftaremai 
felici  quadam  iiccessiiale  Dei  semper  amandi  permn- 
tari.  Quoniam  autem  divinam  volunlatein  sequi  pos- 
sumus  et  vitando  malum  ei  faci^ndo  t>onum,  juxta  il* 
liid  psal.  XXXVI,  Declina  a  malo  et  fac  bonum^  hinc 
Bunima  libertas  hominis  est  non  solum  in  hoc  quod 
declinei  a  maio,  sivo  Dei  frenit  agatur^  sed  iq  hoc 


915  AN.  MANL.  SEV.  BOETn  614 

agi  *  frenig,  atqna  obtemperare  ^  jastitiae,  snmma  11-  A  tis  sedem  reqniro.  Tn  qua  non  libros,  sed  id  qnod  li- 


bertas  est.  An  ignoras  illain  *  tnx  ^  civitatis  anti- 
qoissimam  legem ,  qua  sancitum  est ,  ei  jns  exsnlare 
non  esse,  qm^^qiiis  in  ea  sedem  fundare  malneritY 
74  Nam  *  qui  ^  vallo  ejus  ac  munimine  coniineiur, 
nullus  meius  est,  ne  exsul  esse  mereatur.  At  *  quis- 
quis  inliabilare  eam  velle  desierit,  pariter  desinii 
eiiam  mereri.  ^  Itaque '  non  tam  me  loci  hujus  * 
quam  tua  facies  movet.  '  Neft  biblioibecae  potius 
comptos  ebore  ac  vitro  (5)  parieieB,  quan  tti»  men- 


bris  pretiuut  facit,  librorum  quondam  '  meorum  sen- 
tenlias  collocavi.  75  Et  lu  quidem  ^  de  luis  in  com- 
mune  bonnm  meriiis  vera  quidem ,  sed  pro  niullUii- 
diue  gesiorum  s  libi  «pauca  diKiaii. '  De  objeciMiim  ^ 
tibi  vel  honestate  vel  falsilate,  cunclis  nota  memorasli. 
*  De  sceleribus  fraudibusque  delatomm  recie  tu 
quidem  ^  strictim  attingendum  putasti,  (5)  quod  ea 
melius  uberuisque  i  recogjwacttniis  Mmia  viilgi  ore 


INTKRPRETATIO. 


^  Habeniin  id  cit  imperio, 
b  Legibtti. 

•  Romof  et  cceli. 

*  Prcesidio, 

'•  Tieini^  ubi  le  dicis  eisnlare. 


B 

NOTiB. 


f  Philosophicorum. 

i  AU, 

k  Eorum  qum  vffio  vert^nttur. 

t  Comfreuiue. 

J  Coneiderantis. 


eiiam  quod  facial  bouum  i>ive  dimnce  JMiitm  obtem- 
peret^  servans  nimiruin  legem  Dei  honesta  imperantis 
et  prohibenlis  Ciuitraria.  Lex  Domini^  psaL  xviii, 
hnma  ulata  convertens  animan;  teilimonium  Domiid 
fidfle,  $apientiani  priettang  parvulis;  justiiix  Domini 
rectw. 

^  Tuce  civiiatis  antiquissimam  lefjem.]  IMiiiosophia 
duplici  sigiiincatione  hujns  voiis  civitas  uieus«  id  nu- 
tat  quod  et  Honisc  et  rcblo,  iiiute  oiiuiid»s  Boelius, 
poSBitconveiiire.  Stilicel  aniiquifisiiiiai  Roma:  leges 
neminem  ei>ilil  damiiabant :  uido  Tullius  pro  C;e- 
cinna  :  txsilium,  iiiqiiil,fian *u;;p/iciNm  est  sed,  perfu" 
gium,  portu^que  snpplicii :  nam  qui  voluni  pcenam  ali- 
quam  subterfugere  aut  lalamitatem,  eo  solum  vertunt; 
hoc  est  sedem  et  locttm  mntant  :  itaque  nutla  in  lege 
nostra  reperietur^  ut  apud  casteras  civitates  maleficmm 
uitum  eisilio  esse  muliatum,  M  coelestis  palriae  h^ges 


mullo  minus  quemque  exsilii  damnant .  quicunque  G  Sic  Virg.  1  i£n.,  v.  729  : 

enim  intra  legni  ccelestis  limites  voluerit  perm:inere, 

summo  illins  Regi  obseciiturus,  bic  nnnquam  exsu* 

labit :  siqiiidem  nemo  ab  illo  regno  nisi  voluntaria 

rerum  cadiicarum  contrariarum(|ne  afTectione  :irce- 

tur.  Porro  de  civittie  co^ti  passim  loqnitur  S.  Au- 

guBtiniis  in  lihio  qiiem  fnscnpsii  de  Civitale  Dei, 

'  Qiit  vallo  ejm<ac  mummine  continetur,]  Vallum 
est  muruB  e  terra,  ad  foss'.e  ntani  agge^ius,  crebris 
sudibos  sive  palis  inuniMts.  Munnnen  vero  generatim 
illud  onine  castrorum  praesidiiini  quo  hosti  adilus 
pr.i'cladatnr :  b;£e  antrm  nutic  acripiuntnr  non  so- 
lun  proprie,  qoateiins  itiielligiititur  dc  patria  corpo- 
ris;  ted  etiam  qiMMtani  lo«fue>i(ii  irmslaiione,  qnate- 
nu8  de  cflBlesti  mentis  patria  inttlligi  (lossunt.  Gum 
aiitem  Boetios  Cbrisiiauissimus  fucrit ,  is  nominato 
civitalis  cortestis  vallo  Chriittum  cntei  atlixnin ,  mn- 
nimine  vero  graiiani  quain  Christus  suu  morte  nobis 
promepiiil ,  potuit  intelligere  :  quicunqiie  enim  hoc 


I.  Boelius  qusesierai  :  Nihilne  te  ipsa  loci  facies  mo^ 
vei?  respondct  Philosophia  :  Non  tam^  iminit,  quam 
tua  facieStin  qua,velui  in  specnlo,  mentis  tux  dejeclio 
videtur  :  quod  tanta  Pbilosopliiae  non  sit  cura  ter- 
renae,  quanta  coelesiis  palriae;  nec  tanta  corporis, 
qunnia  mentis  a  uatali  solo  exsulantis. 

*  fiec  bibUothecw  poiius,]  II.  Boetius  qusesierat  : 
Heeccine  est  bibiiolheca  quam  ccrtissimam  libi  sedem 
nostris  in  Laribus  ipsa  delegeras  ?  Iteponit  Philosophia  : 
Non  tam^  ait,  bibrwtheca^^  quam  mentis  tuce  ornaiiicn- 
la,  ienientias  scilicet  philosophicas  requiro.  Conaiicve 
rant  auleni  olim  polentes  ornaic  suas  doinos  auro, 
ebore,  :)Ut  s:)ltein  vitro,  eo  scilicet  fine  quo  nunc 
plures  magniflcas  habcre  xdes ,  sumptuosa  parara 
convivia«  niimerosa  satelliium  inrba  comilari  stiident, 
ni  in  cxteris  hoininibus  admirationejn,  honorem,  ti- 
morem  et  r.tieriis  ejnsmodi  cogitationes  excilenl. 


Fit  Btrepims  teciis,  vocemqne  per  ampla  TokKaoi 
Atria  :  depeodeui  lyclini  laquearibus  aureis 
Inceusi  :  et  iiocteui  (lammis  fuiialia  viocuni. 

Sic  lloratius,  Carm.  1. 11 ,  od.  18,  seipaua  a  Po* 
lenlibtti  secernit, 

Non  f iHir.  neque  auFenm 
lle«  reniJtit  io  domo  laciioir. 

^  De  tatie  in  commune  bonum  meritiu]  III.  Boetiut 
dixerat  nuUum  ae  ad  niagistratnin  nisi  commune  bo- 
norum  oaniuia  sludinm  inipiiiiMe.  Tu  mihi ,  iRquif, 
ei  qui  le  sapienlium  mentibus  inseruU  Deus  ,  eonscH , 
nuUum  me  nd  magisiratum,  msi  eommune  bonorum 
omnium  nudium  deiuiiue  :  respondeiis  Phikisophia 
id  iion  fatetur  inodo,  s«Nd  eiiain  exaggerat :  De  tmis^ 
ait,  in  commune  bonum  meriUs  wera  quidem^  sed  pr9 
muUiludiue  geuorum  tibi  pauca  dixisti. 

'  De  objactorum  tibi  vel  honestate^  vd  fatataie,] 
IV.  Boeliii»  addiderai  sibi  objeeta  fuiase  ema  lienetts. 


IH-arsidio  munilur,  buic  non  est  metttendum  ne  patrias  ^  m,,,  fai«a  :  lionesta  quidem,  ut  quod  innocenlem  __ 
ceelestu  exsul  esse  mereatur,  Hac  fere  ratione  locutiis  ^  nalum  majcsiaiis  criinine  postulatum  defenderit  ae 

B.  Paulus  a<l  Epnes.  c.  vi  :  Confortamini ,  inquit,  in  

Domino  et  in  potentia  virtutis  ejns.  Induite  vos  arma- 
turam  Dei,  ut  possith  stare  adversus  insidms  diaboti. 

*  Quisquis  inkabiiare  eam  vetle  deaierit^  desinit 
etiam  merffri.J  Mon  eniin  putriam  ctrlestern  inhabita' 
mus  meremutqne  nisi  bona  volunlaie  :  totum  habet^ 
inqait  S.  Aiig.  1.  l  lloinil.,  Iioiuil.  8,  qui  bonam  ro- 
luntmem  habet.  Ip.a  est  quas  potest  suflicere,  si  castera 
non  i  nt.  Si  autem  hola  desit ,  mhit  prodest  quidquid 
/10^11/«  m  fuerit.  Sola  kufficil^  si  adsit :  cwtera  omnia 
nikil  prosunt^  si  sola  charitas  desit. 

^  Itaque.]  Facta  montione  duplicis  patris,  dupU- 
eisque  propterea  exsiiii ,  positoque  hnriim  omnium 
discrimine.  Philosoplna  iis  omnibus,  dequ  hus  Boe- 
tios  prosa  4  hujus  lib.conqueiius  fuerat.responsura, 
nptiiiias  quasdiim  infert  conclusiones. 

'   Non  tam  me  loci  hujus  qnam  tua  faeies  movct,] 


liberaverii :  Senatum,  inqiiii,  didmur  eatmum  esse  v»* 
luisse :  iatsa  vero»  nt  quod  magicis  artibua  ituderet : 
Ob  whbitum^  ait*  dignilatis  eacrilegio  me  canscientiam 
poUuiese  mentiti  suni :  quibus  respondcna  Pbilosopliia 
asserii  neminem  iaicre  illa  et  honesta  ei  falaa  :  Cnih 
rlii,  inqiiii,  nola  memorasti» 

*  De  sceleribus  fraudibusque  delatorum.]  V.  Boetius 
dixeiai  se  iiijiiite  delaium  a  Basilio,  Upilione  et 
Gaudeniio,  quornin  priiniistN  delationem  atiem  tfrie 
necessitate  compulsus  est :  duo  alii  ob  innumeras  frau^ 
des  ad  exkUium  damnali  sacrarum  sesr  eedium  defeur 
sione  tuebantur :  reapondet  Pbilosopliia  recte  hcte  stri' 
ctim  attinqi ,  quod  ea  melius  uberiusque  reeognmcentie 
omnia  vutgi  ore  celebreniur.  Scilicet  cum  loquanint' 
iion  soliini  verbis,  sed  et  iiuiu,  eigeAiu  ,  et  caeieris 
ejusmodi  vocis  Immana!  adjunctin,  ipsum  eiiam  vulgi 
sileniiuin  aliquando  eloquens  plura  sigaiiicdt,  quam 


845  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPBTiB  L1B.  I.  046 

calebfentur.  •  Increpuisti  etiam  yehementer  *  injusti  A  ruerant,  ad  acrioris  Tim  medieamiais  recipiendam, 
factum  senaius.  *   De  nostra  etiam  ^  criminatione     tactu  blandiore  moUescaBt* 


di>Iuisti.  76  '  Laess  quoque  «  opinioiiis  damna  fle- 
risti.  ^  Postremus  adTersus  foriunam  dolor  ^  incan- 
duit,  conquestusque  es  non  aeqaa  meritis  praemia 
peiisnri.  «  In  extremo  Mus;b  saevienlis,  uti  qu»  cob* 
lum,  terras  quoqiie  pax  regeret ,  vota  posuisti.  Sed 
quoniam  plurimus  tibi  aflectaum  tumultus  (5)  incu- 
buit«  diversunique  te  dolor,  ira,  moeror  distrahunt, 
uii  nunc  meniis  es,  nondum  te  validiora  reniedia 
'  coniinguht.  Itaque '  lenioribus  paulisper  utemur,  ut 
ouie  in  tumorem  perturbationibus  influentibas  inda- 


77  METRUM  *  VI. 

Argumentum.  —  Philoiophia  inecentum  termonem  eon" 
linuans ,  ex  eo  probat  menlem  Boeiii  nondum  potse 
validioribus  remediit  curari^  quod  sua  tint  tingulit 
rebut ,  ut  metti ,  floribut  et  vindemiig  divinitut  png" 
teripia  tempora, 

Cum  Phoebi  radiis  grave  ^ 

Gancri  sidus  inaesiuat , 

78  '^^^  Q"i  ^^''S^  negantibus 
Sulcis  serowa  credidit. 


*  Redarguitli, 

^  Accuxalione  nottri. 
«  Existimattonis. 

*  Kfferbuit, 


INTERPRETATIO. 

^  Demque: 
'  Commovent. 

Quando  tignum  cmiette  Cancri  inardetcit  permeUmmm 
lumine  solari ,  tune  qui  numdavil  territ  tterilibut  te- 

NOTiE. 


mulia  loquacitas,  quac  tamen  his  de  rebus  vulgo  non  B  nuni  copia  eodem  afOoxerit   ibidem    perminsura. 


defujt. 

*  htjustt  factum  senatut.  ]  Yl.  Boelius  meminerat 
senatum  u^que  adeo  ingrati  aniuii  fulsse,  ut  sua  in 
ipsnm  Boetiuin  decrela  emiserit.  Suit^  inquit,  de  we 
decretit^  uti  hoc  nefat  esset^  effecerat;  respondet  Phi- 
losopliia  probatqiie  Boelinm  increpuitse  etiam  vehe- 
menier  injusti  factum  tenntus, 

'  De  not  ra  etiam  criminatione.\  Yll.  Boetius  con- 
questus  fuerai  quod  ciijus  matencii  ipse  accusareiur, 
idem  in  ips:im  Philosophiam  relanderelur  :  De  te^ 
inquit,  tanti  criminis  fidem  capiunt^  atque  hoc  ipso  vi- 
d(^bimur  affines  luitse  maleficio^  quod  tuit  imbuti  disci- 
pliniSf  luis  instituti  moribut  tumut ;  Pliilosophia  au- 
tem,  veliiti  nteinor  hiijus  Boetii  in  seipsam  afTertus, 
questum  probat :  Denntlra,  ait,  etiam  criminatione 
doluihti. 

*  Listaiquoquc  opinionitdamna  fliVitti,]  VIII.  Boe- 
tius  suhjuiixerai  se  iuimeriio  bonam  apiid  multos  /i  versibus 
existimationem  amisi^se  :  Quod  ,  inqiiit ,  existimatio 
plurimorum  non  rerum  merita,  ted  fortunm  tpectat 
eventum,  El  hoc  inimerito  Heri  aniiuii  Philosophia. 

^  Postremut  adtertut  fortunam  dolor.]^  IX.  Boetius 
pru!senim  con'iues(us  fuerat  de  iiijusiiiia  fortun», 
non  lequa  meritit  proemia  rcpendeinis  :  Videre,  in- 
quit,  videor  nefariut  tccteratorum  officinas  gaudio  /<r(i- 
tiaque  puitanies;  insontes  autem  non  mndo  securitate^ 
verum  ipsa  etiam  defensione  privatos.  Hinc  idein  Boe- 
tius  heum  coniposiiis  versibus  rogavit,  ui  qua  pace 
coelum  regil,  eadem  terns  regere  dignarelur  :  Musa 
autem  hu;c  nunc  diciliir  tcevient,  quod  ne  ip^i 
quidein  Deb  videatur  parcere,  dicens  metro  5  hujus 
libri, 

Omnia  cerlo  fine  guhernans 
Hominum  solos  respuis  actus 
Meriio,  rector,  cohibere  modo. 

Quibus  quereiis  deinceps  respondebit  Philosophia ; 
Bcd  antea  ipsius  Boetii  meiis  quibusdam  prs^udiciis 
exuatur  necesse  est.  Prxjudioia  antem  illa  nascuntur 
ex  affeclibus,  v.  g.,  dolore,  in,  m(Bror<^  et  caeleris, 
quibus  idirino  remediuin  aliquod  adhibendum  esl : 
Quoniam,  inqiiit  Philosophia ,  plmimut  tibi  a/fectuum 
tumultut  incubuit.divtrtumque  le  dolor,ira,mceror  dit- 
trahunt,  uti  nunc  mentit  «,  nondwn  te  vatidiora  re- 
media  contingunt. 

'  Lenioribus  utemur.]  Kgregia  coinparatio  ex  cor- 
poribus  desuinpla  ;  qiiemadmodum  eiiiin  corporis  lii- 
mor  ex  eo  accidit,  quod  hiimoribiis  alicubi  quiesceiiti- 
bus  corpus  iilic  diiresccndo  infleiur,  eoque  inagis  quo 
major  hnmorum  copia  illuc  aftluens  moiuin  quicte 
permutaverit  :  sic  luinor  inentis  ex  eo  cAiiliiigit, 
quad  periurhatioHibus  illic  insitis  mens  veluli  tlures- 
cendo  infletur,  eoque  magis,  quo  niajor  perlt.rbaiio- 


Quare  siciit  tumor  corporis  non  prius  anfertur  quam, 
lioc  in  moilitiem  quamdam  blandioribus  remediii 
rcdacto,  praedicii  humores  majori  corporum  subeun- 
fium  moto  abripianlur :  iia  inens  lanto  perturbatio- 
nnm  agmine  non  prins  liberatur,  quam ,  ipsa  cres- 
ceniibus  paulatim  argumentis  vetuti  mollita,  praB- 
dictx  alTectiones  majori  cogiiationum  sanctariim  vir- 
tute  procul  pellantur  :  hoc  et  illud  prudentis  est 
medici. 

*  Quod  ab  inventore  diei  solet  Glyeonicum.  Est 
auteni  carmcn  constans  ex  uno  genere  versuum,  qoo- 
rum  quilibet  trimeter  unum  spondeum  et  duos  dtc-* 
tylos  pedes  hahei. 

2.  Cancri  sidut.}  I.  Exemplo  messis  probatur  snnm 
cuiiibet  rei  tempiis  convenire  :  ut  negaiis  segeitbus 
ad  glandes  confugias.  Gancer  igitur  bic  est  unim 
e  duodecim  signis  zodi.ici ,  quae  exprimi  solent  his 


Sant  Aries,  Taoms,  Gemini,  Cancer,  Leo,  Virgo ; 

Libraque,  Scorpius,  Arciienens ,  Cfaper,  Amplion, 

[Places. 
Quxque  sol,  annuum  cursum  conficiens,  unum  qoo- 
libet  mense  percurrere  diciiur.  Cancer  auiem  in  ea 
est  cceli  parte  quani  uhi  sol  versus  seplentrionem 
profectus  atligit  exeunie  Junio ,  tum  nobis  dieiii 
aestatis  loiigissimum  iia  efGcit,  nt  noii  ulierius  versug 
septentrioiiem  progredicns,  ad  meridiem  deflectere 
incipiai  :  hinc  circulus,  qiiein  a^tronomi  ponunt  per 
priinum  hujus  signi  graduni  transire ,  vocntiir  Iro- 
picut  Cancri,  ubi  soTstitium  a>8tivuin  :  unde  Manil. 
I.  II : 

Gancrl  cum  Sidere  Phoebus 
Soistitium  fuii,  et  summo  versaliir  Olvmpo 

Atqui  hoc  Cancri  tidtu  nunc  dicitur  inattuare^ 
quod  lerrx  tunc  maximo  ignis  coelest'S  inotii  sive 
aestu  commoveantiir  :  Sic  Horat.  Epod.  od.  11 : 

Quod  si  meis  insesluat  praecordiis 
Libera  bilis. 

Dicitur  etiam  gruve  radiit  PhcRbi ,  quod  sole  illud 
ingresso  vix  ferri  possit  ciiin  corpore  propter  iii- 
iiiiuiii  aestum  ;  tum  etiam  mente  propier  eam  qiiaro 
urendo  segeies  staiiin  perhibebilur  afferre  sterilita- 
tem.  Silius  1.  i. : 

yEstifero  Ubye  lorqueiur  subdita  Cancro. 
Grave  eniin  {jcneratim  illud  habetur  quod  geri  vix 
(Hitesi,  sive  corpore,  sive  etiaiii  mente ;  exempla  sunt 
cuiqtie  obvia. 

4.  Sulcis  temina  cr«dii/fl.]Sulcus,  t<nsi7/on,  judicio 
Varronis,  dicitur  a  sutiotlo^  qiiod  arairi  vonier  ler- 
raiii  sustoliai :  sicut  arvum  ei  aralioiies  ab  arando ; 
et  porcu,  le  ranon  tur  tequel  on  teme,  quod  terra  por- 


Ul 

5    Elusns  Cereris  fide, 

Quernas  pergat  ad  arbores. 
Nunquam  purpureum  nemus 
79  Lecturus  violas  peias, 
Cum  ssvis  iquilonibus 


AN.  MANL.  SEV.  BOETII 

A  10    Stridens  campus  inliorruil. 
Nec  quaerts  avida  manu 
Vernos  stringere  palmiles, 
Uvis  si  libeat  Trui ; 
Autumno  potius  sua 

INTERPRETATIO. 


n{3 


iMfilm  eopiosam,  deeeptui  promi$so  Cereris  numinis  turbatus  fuerit  crepitans  aquiionibus  crudelibus.  NequM 
frugum ,  is  teniat  ad  quercus  glandiferas.  Nunquam  lentes  verno  tempore  vincire  aut  putare  vites  manu  ve< 
adeas  silvam  pulchram  ad  coUigendas  violas^  ubi  ager      liUi  cupida,  si  possis  potiri  racemis  :  nam  Bacchus  dedit 


NOTiE. 


recia  sive  jacla  utrinque.  Quidquid  aulem  sit  de  in- 
lerpretalionibus  nominum  istorum,  poelfs  agricola 
qui  serit  dicilur  seraina  sive  anni  spem  sulcis  vel 
tcrrae  crederc :  adeo  ui,  si  semina,  injuria  temporum, 
aiite  messein  evanuerint,  dici  possit  elusus  Cereris 
(ide  sive  promisso.  Sic  Virg.  ii  Georg.,  v.  221 : 

Anle  tlbi  Eoae  AUanlides  abscondanlur 
Gnosiaque  ardentis  decedal  siella  corons , 
Debita  (|uam  sulcis  commiltas  sf^mina,  quamqae 
Invil»  properes  anni  spem  credere  terr£. 
Mulii  anle  occasum  Maiae  CGspere  :  sed  illos 
Exspectata  seges  vanis  elusit  avenis. 

Sic  Tibullus  1.  ii,  eleg.  ult. 

Spi's  sulcis  credit  aratis 
Semina  quae  magno  fa^nore  reddal  ager. 

Sic  ergo  propter  nimium  Cancri  imesiuantis  ar- 
dorem  qui  larga  negantibus  sulcis  semina  credidit^ 

liic 

5.  Etusus  Cereris  fide.]  Ceres  poeiis  est  Saturni  et 
Opis  filia ,  ex  qua  Jupiier  Proserpinam  suscepisse 
fertur :  sed  banc  Cereris  filiam  Pluto  posiea  rapuii : 
ODde  Ceres  accensis  in  JEinz  monie  tacdis  totum  or- 
bem  peragravit  filiam  qux^ilura :  in  laborioso  autcm 
lllo  iiinere  Triptolemuin  Eleusii  regis  filium  seren- 
dorum  seminum  raiionem  docuii :  hic  vero  orbem 
pariter  paragrans,  eamdem  artem  cxtoris  bominibus 
communicavit.  Philosopbis  auiem,  si  Tulllo  ii  de  Nai. 
deor.  Credamus.  Ceres  nihil  est  aliud  qiiam  ipsa 
terra,  sic  dicta  vel  »  gerendo  quasi  Geres  immutata 
lillera,  a  gerendis  fnigibus ;  vel  a  creando^  quasi 
friigum  crcatrix.  Qui  porro  id  vnluerit  aiteniius  con- 
siderare ,  is  caiisam  inveniet  cur  terra  dicatur  Sa- 
turni  et  Opis  filia ,  et  ciir  Jove  fecundala  genuerit 
Proserpinain  ,  a  Pluione  posteu  rapinm.  S(.'d  ha:c 
nostri  non  sunt  instiluti. 

6.  Quernas  pergat  ad  arbores,]  Iloc  est  ad  quercus 
glandiferas,  lanquam  ad  primas  bominum  alurices 
confngial.  Quercus  arbos  cuique  nota.  llxc  ante  in- 
tentas  fruges  populis  quibusdam  dicitur  victum  sup- 
pediusse  :  unde  Virgil.  i  Georg.,  v.  159 : 

Concussaque  famem  fn  silvis  solabere  quercu. 

Quare  cum  glans ,  hujus  arboris  frucius,  non  nisi 
post  segetum  uiesseiu  adolescat,  baec  diversis  teiii- 
poribus  ita  astricta  simt,  ut  si  le  seges  exspeciaiu  fe- 
fellit,  a  quernis  arboribus  olim  glandiferis  fruges 
sperare  possis.  Sic  ergo  cxemplo  niessis  prob.iiur, 
9ua  essc  singulis  rebus  tempbra ,  divinitus  prae- 
scripia. 

7.  Nunquam  purpureum  nemus.]  II.  Exemplo  (lo- 
nim  protiatur  ctiam,  suuin  cuique  rei  convenire  lem- 
pus  :  significatur  enim,  flores,  qui  sponle  nasci  con- 
sueverunt,  quiqiie  nuiic  nominatis  violis  intelliguntur, 
non  esse  quxrendos  tempdre  hiemali ,  quo  sseviunt 
aqutloncs ,  per  purpureum  nemus  :  quare  aliquid 
diceiidum  de  purpureo  iiemore,  de  violis  et  de  aqui- 
lonibus. 

Purpureum  dicitur  a  purpiira.  Est  vero  purpura 
conchxgenus,  cuju^  liquore  olim  ve&tcs  tingebantur. 
Qumi  autem  jain  a  lon|;o  teinpore  vcierum  purpura 
ilcsierii,  proptcrea  iiiducta  liiijus  vocis  ambiguitaie, 
purpureus  v(>€ntur  onnc  quidem  nigror^  ul  apud  Ci- 
ceronem  mare  nigricans  p  irpureum  \  apud  Ovidium 


\i\x  nigrae,  purpurese ;  ct  apud  Homerum  mors  atra 
dicitur  purpurea:  nunc  candor^  sicut  lloratio  olores 
purpurei,  et  Ovidio  nix  vocatur  piirpurea  :  nunc 
rubor,  ut  omnibus  poeiis  genae  purpurene,  et  sanguis 
purpureiis  :  nunc  color  cwruleus,  iii  apud  Virgiliiim 
n  violw  sublucet  purpfura  nigrce :  nunc  color  quilibet , 
quique  ex  illo  nasci  solet  decor :  pulchritudo  enim» 
judice  Tiillio  iv  Tusc,  esl  qua^dam  apia  figura  mem 
brorum  cum  coloris  quadam  suavitate,  Sic  Vireil.  ecl. 
9,  V.  40  • 

Hic  ver  purporeom,  varios  hic  flumlna  circum 
Fuiidit  bumus  flores  :  hic  candida  populus  aniro 
Imminet,  et  leniae  lexunt  umhracula  viies. 

Atque  hoc  ultimo  modo  credimus,  nemus  nunc  vo- 
cari  purpureum, 

Violarum  duo  sunt  genera,  ut  colligitur  ex  Plinio, 
1.  XXI,  cap.  G.  Alise  intiira,  ali»  arle  nascuniur:  po- 
sieriores  in  honis ;  priores  eliam  iii  silvis:  de  iis  ao- 
tem  agitur  quae,utait  idem  Pliniiis,  sponte  apricis 
et  macris  locis  proveniunt  purpurew  latiore  folio, 

Aqullo  denique  esl  ventus  qui,  lesie  Plini  >,  1.  ii, 
c.  47,  inier  seplcntrionem  et  orlum  solstilialem  e 
regione  Cauri  fiat.  Ventus  autcm  ille  frequens  esl 
hieine  :  quare  hiems  Plinio  dicilur  aquilonia^  et  poe- 
p  tis ,  rigidis  aqwlonibus  horrens  :  unde  stevis  aquiloni" 
^  bus  nuiic  significaiur,  violas  in  silvis  non  esse  qu.'e- 
rcndas  liieme :  iisque  adeo  exemplo  florum  probatur, 
suum  cuique  rei  convenire  tempus. 

ii.  Nec  quceras  avida  mafiu.]  III.  Exemplo  vindc- 
mm  probatur,  sua^ingulis  rebus  lem^iora  convenire: 
'  cum  enim  vindemia  autumno  fiat,  fruslra  hoc  tein- 
pore  qiiceras  vernos  stringere  palmites :  quibus  verbis 
distincta  veris  et  auiumni  oflicia  proponuniur.  Pri- 
mum  iiiiidein  venio  tempore  alii  palmites  ainputim- 
lur,  alii  vinciuntnr  tantuni  :  quod  ulrumqiie  dum 
praesiat  agricola ,  stringere  diciiur  :  stringit  enim  el 
froudes  qiias  colligit,  ui  i  Ceorg.,  v.  305: 

Sed  (amen  et  quernas  glandes  tunc  su^ingere  tempus 
£l  lauri  baccas,  oleamciue  crueniaque  myr.a. 

Et  ramos  quos  ligai,  ut  ibid.,  v.  517 : 

Agricola  el  firagili  jam  stringeret  bordea  culmo. 
Alque  idipsum  dicitur  fieri  avida  manu  :  cum  enini 
homo  aliquid  valde  appetit  quadura  sui  corporis  parie 
D  exseqiii,  tum  translaia  quadam  significatione  pars 
illa  Uici  solct  avida,  Sic  aures  Ciccroiii  dicuntur 
avidx :  Demoslhenes^  inquit  de  Orat.,  non  semper  im" 
plet  aures  meas  :  ita  sunt  avidte  et  capnces^  et  semper 
uliquid  immensum  infinitumque  desiderant,  Sic  manus 
ipsuc  Horatio  dicuntur  avids,  Garm.  I.  iv,  od.  7 : 

Cuncta  manus  avidas  fugient  hsredis,  amico 
Qus  dederis  aniino. 

Qiiicunque  autem  vernos  palmiles  siringit ,  hic  ita 
appeiit  siringere,  ut  \ideatur  timere  iie  desinat 
siringere.  Deindc  aulumnus  sic  uvis  colligendis  ac- 
commodatur,  his  ul  ille  a  poelis  soleat  describi, 
qiiod  vulgaiissimum  est,  Lucret.  i.  i  : 

Preterea  cur  vere  rosam,  frumeuta  calore, 
Viteis  aulumno  Tundi  siidanle  videmus, 
^i  nou  ceria  suo  quia  iciupore  seniina  rerum, 
Cum  confliixcrunt,  palolii  (|uodcuiique  creaiur. 

Ui.nc  atilunfNO  sua  Bacchus  mnncra  conlulisse  dici** 


649  DE  CONSOLATIONK  PHILOSOPHIiE  LIB.  L  6S0 

15    naccfiiis  munera  coiilulii.  A     eumdem  co§H  faieri  $e  Deum,  «'  «f 7«'«,';*«J||^!^*»^ 

SO  Signat  icmpora  propriis 


Aptans  ornciis  Deus, 
Nec  quas  ipse  coercuit, 
Miseeri  patitur  vices. 
20    Sic  quod  prxcipiti  via 
Certuni  deserit  ordinem, 


Laeios  non  habet  exitus. 

82  PHOSA  VL 

AiiGOiisiiTUii.  —  PhilMophia  Boetium  interrogam  ^ 

INTERPRETATIO. 


cogno$cere  parlimqtie  ignorare  :  unde  illo  lumine  ad 
peltenda$  has  animi  tenebrat  se  deincept  usuram 
monei^ut  sciliceta  notis  ad  ignota;  a  persuasissimit 
ad  non  persuasa  fiat  progressu», 

Primum  igitur  paterisne  me  •  pauculis  ^  rogationi* 

l^us  siaium  tuae  mentis  attingere,  aique  tenlare,  ut, 

(\tki  modus  sit  tuse  curationis  ,  inteiligam?  ^  Tu  vero 

arbitratu,  inqnam,  tiio  ^  qu»  voles,  ut  re^poiisurum 

rogato.  ^  Tum  illa,  83  *  Hunccine,  inquit,  mundum 

temerariis  agi  roriuilisqtie  casibus  putas,  an  ullum 


stia  haec  dona  aulumno  potius  quain  verno  tempore. 
Deus  notai  momenta  omnia,  j»ua  iingulis  muneiibus 
aecommodans ,  neque  smit  ordinem ,  qucm  ipse  in»ti- 
tuit^  turbari,  Propterea  quidquid  inconsideraia  ralione 
linquit  ordinem  prasscripium^  iit  non  obtinei  jucundos 
evaitus. 


"  Quibusdam  quces  vucutit. 
^  liiqiiit  Phil()So;)l)in. 

<  Quoere  quod  ptacucril,  inquil  nocliii?,  tibi  respoth 
debo. 
"^Tunc  Phtlosophiauii. 


NOTyE. 


aissentj  si  quid  videretur,  diceret;  qui  mos  cum  a  pore- 
rioribus  non  esset  reientus,  Arcesilab  eum  revocarit : 
insiituitque,  ui  ii  qui  se  audire  velleni,  non  de  se  quas* 
rerent^  sed  ipsi  dicerent  quid  senlirent^  qued  cum  dixis^ 
fen/,  ilte  contra,  llac  arte  nitnc  Philosophia  statum 
menlis  Boetii  uiiingit  et  tentai,  ipsiim  videlicet  revo- 
candoad  pnin.is,  i|u:ts  in  so  experiri  possil,  iiotiones; 
qunrum  benencio  el  ab  errore  veteri  iberari  et  iii 
novain  veriiatoin  introdnci  qu>.'al  :  qui  modus  esi  cu- 
rationis  :  Sed  liutc  arii  c<>nscntii  ipse  BocliuH :  arbi" 
tratu,  inquit,  tuo  quw  voles,  ut  responsurum  rvgato. 

*  tlunccwe  mundum  temerariis.]  II.  Philosopbia 
cogit  Boctium  fateri,  se  Deum  paitim  cogiiosctire, 
viso  saliem  ordine  quo  hic  mundus  regitur.  Scilicet 
quemadmodum  amici  aliascoguiii  rct  ordamur,  .iu- 
dita  ejus  voce,  viel  visa  ejus  scriptura  :  non  quod  vox 
vel  scriptura  hujus  ainici  nolioneu)  inrerat,  sed  p  « 
^  lius  qiiod  adjuncia  ha^c  veierem  amici  ideain  veluti 
^  sopilain  excilando  renovent :  ita  Dei  natur.ili  liiinine 
jaiii  cognili  reminiscimur  viso^  hoc  mundo  sp^eciai^i- 
qiie  ordine  quo  imiversa  ctiam  corpora  reguntur : 
hinc  nutlo  existimaverim^  inqiiii  Boetius,  modo,  ut 
foriuiia  temeritate  tain  certa  m  veautur :  verum  operi 
suo  conditorem  proisidere  Deum  scio  :  liinc  quoil 
evidens  ejusmodi  noiio  optiina  siiverilaiis  sivejudi- 
cii  veri  ceriiqiie  norma,  proptere  i  nec  unquam  fuerit 
dies,  ailiiit  Boelius,  qui  me  ab  hac  senteniia:  veriiate 
de  etiat :  liinc  pau  o  inile,  iiiciro  scil.  5,  v.  25,  ccei- 
itil  Buciius  : 

(luiiia  cerio  fi.icguberuuu^ 
iloiiiinuui  s  lus  resjiuis  ;icUh 
Meriio  reciorcoUil)  rc  moUQ 

Hinc  Philosophia,  prolata  honiins mira  subito  aiv 
cipientis  interjeciione,  vehenienler  .ndmiratur ,  cur 
posiiis  ejusmoili  principiis  Boelius  in  crroris  tene* 
bras  prxcipilet,  aut  insiar  lanKiieut'S  in  veram  sou- 


lor,  potius  quam  verno  teinpore:  qund  eiiim  Bacchus 
Inventor  \iiii  habeaiur,  munus  Bacchi  est  vinum,vi- 
num  autem  non  vere,  sed  auiumno  coinpresi>is  ovis 
effluere  consuevit :  usque  adeo  mc>se,  floribus,et 
iriiidemia  constat,  sua  bingulis  rebus  prx^scripia  esse 
diviiiitiis  tempora. 

16.  Signat  tempora  propriis  aptqns  officiis  Dcus] 
Deiis  cnim  esl  prinia  causa  non  soliiin  reruin  caelera- 
rum,  sed  niodorum  eiiaiii  oinnium  quibiis  res  illac 
recte  se  habeut,  adeo  ut  nihil  eorum  contingat,  nisi 
secundum  leges  divina  voluntate  stalutas :  propterea 
Ecdesiast»  iii :  Omnia  tempus  habent  ei  suit  spatiis 
transeunt  universa  sub  cxlo.  Tempus  nascendi  et  (em- 
ptii  moriendi,  Tempus  planiandi  ei  iempus  evellendi 
qwd  ptantatum  esi,  elc.  liiiic  quas  vices  Deus  coercuit 
8ua  nimiriiiu  coustantissiiiia  voluulaie ,  iias  non 
patilur  misceri  sive  lurbari  :  Sic  Phxdrus  1. 1,  fab. 
Zy  loquitur : 

Atheo»  cum  florereot  aequis  legibus, 
Procax  libertas  civilatem  niiscuit 

Hinc  pbilosophi  eruere  potuerunt  quaedam  princi- 
pia  quibus  innitaniur  demonsiraiiones  quas  de  mate- 
ria  pbilosophise  suhjecta  conficiant. 

iO.  Sic  quod  pra!cipiti  via  ,  etc.]  Prxcipiiatio  alia 
esteorporis,  alia  meniis.  Praecipitaiio  corporis,  in- 
ipiit  S.  Tbomas,  i-i,  q.  53,  a.  3,  in  hoc  versalur, 
qnod  corpos  a  superiori  in  ima  pervenit  secundum  tm* 
peficni  quemdam  proprii  motus  vel  alicujus  impeltentis 
non  ofdinate  descendendo  per  gradus,  Praecipitatio 
vero  roeniis  est  inconsideraium  de  iguoto  judicium  : 
interior  quippe  veri  ceriique  judicii  regula,  est  evi- 
dentia :  sine  81  Hua  si  senieuiiam  ferat,  aut  errabit 
aut  errandi  periculum  subibit  philosophus:  adeoque 
preecifnti  via  eertum  deserens  ord,nem  lceios  non  habe- 
bit  exitus.  Ilic  porro  agitur  non  de  priori  sed  posle- 
ri«*ri  doniaxat  pr.Tcipitaiioiie  :  quaerit  eniin  pliiloso- 
phia  remedia  quibus  hxc  mederi  possit  menii  Boetii  D  ieiiiiaiu  ire  dubitet  de  D»-o  rebus,  eirain  humanis, 


laboranti :  laborat  autein  errore,  qui  sanar  i  non  p  i- 
t«st,  uisi  veritaic  coniraria.  Gum  igitur  primum  ve- 
ritatis  inveniendae  impedimeniuin  ,  adeoque  priina 
erroriscausa  sit  pr?ecipiiatio,  oiitime  monel  Philoso- 
pliia  non  esse  prsecipitandum^sed  a  levioribus  pri- 
luum  remediis  incipieudum. 

^  Rogqiionibus.]  I.  Philosophia  interrogat  Boetium : 
quia  bomo  intcrrogans  (  nisi  hic  fuerlt  prxceps  et 
aroentissiraiis,  qiiemadroodiim  loquitur  Cicero )  ani- 
ino  atiendit  ad  oam,  qiiam  habet  de  inaieria  propo- 
siia,  notlonero,  suamque,  cu;us  ipse  conscius  est, 
h  c  de  re  senteniiani  proferi :  unde  audiior  potest 
qiia^dain  alia  conlicere.  Sic  Socrates,  quiparens  philO' 
sophiee  jre  dici  potest,  ut  lo  luiiur  Tullius  ii  de  Fin., 
percontando  aique  interrogando  elicere  sot^bat  eorum 
ofriniones  quibuscum  disserebat^  ut  ad  ea  qua:  ii  respon- 

Patrol.  LXIII. 


providenie  :  Papce,  Ii.tc  esi  interjeciio  hominis  inira 
suhito  accipienlis,  vehementer  admiror^  cur  in  tam  sa* 
lubri  senteniia  tocatus,  de  Deo  res  cxieras  regente, 
(pgrotes,  aui  negando,  aut  salteni  duhitando  circn 
ipsum  Dcum  res  humanas  suniina  sui  providentia 
adininisirantem.  Nimirum  cum  dux  aut  pluroi  sen- 
tentiaearcia  quadam  necessitiidine  conjungiinturcuin 
priori  qiiadam  ^enienlia,  qiiac  propterea  habere  pos- 
sil  ration  m  priiicipii,  iniruniest,  honiinem  prsesianli 
in|^eiiiu  pr.eUilum,  cujusmodi  erat  B  eiiiis,  coiicessa 
priori  iila  sententia,  po^icriores  in  duhium  levo- 
carc. 

Qui  enim  convenil,  inquitTullius  ii  de  Nat.  deor., 
signumaut  iabutam  piciam  cum  aspexeris,  scire  adhibi-' 
iam  eise  arlem,  cumque  proctd  cursum  tvtvigii  videris^ 
non  dubit  ire  quin  id  ratiiine  atque  urie  movejtur :  am 

21 


Gflt  AN.  MANL.  SEV.  BOETIl  C5i 

credis  ei  re^meii  iiiesse*  raiionis?  Atqui,  inquam^t  A  ioquisita  respondere  quearo.  Num  mcviiiquit^,  (5) 


iiullo  existimaverim  inodo,  ut  foriuiia  temeritate  tam 
certa  moveantur.  Verum  operi  suo  conditorem  pne- 
sidere  Deum  scio,  nec  uiiquam  fuerit(5)  dies,  qui  me 
ab  hac  senicnti»  veritnte  depellat.  Ita  est,  inquit  ^, 
naro  id  etiam  paulo  ante  cecinisti  <*,  hominesque  tan- 
tum  divinae  exsories  cur»  esse  deplorasii.  Nam  de 
cxteris,  qiiin  ratioiie  legerentur,  nihil  movebare. 
Papae  autem  veheinenier  admiror,  cur,  in  tam  * 
salubri  sententia  locaiusaegroles.  34  Verum  '  aliius 
perscrutemur  ;  ^  nescio  qnid  abesse  conjecto.  Sed 
dic  mihi,  quoniam  a  J)eo  mundum  regi  non  ambigis, 
quibus  etiam  gubcriiaciilis  regatur,  advertisff  Vix, 
inquain,  rogationis  tua&  senicniiam  nosco,  ne  dum  ad 


fefellit  '  ahesse  aliquid ,  per  quod  velut  J  hiante 
valli  robore,  in  animum  tuuro  perturbationum  mor- 
bus  ^  irrepserit?  Sed  dic  mibi,  meministine  quis  sit 
rerum  fliiis?  quove  toiius  naiurae  tendat  Intentio? 
Audieram,  inquam  ^  sed  memoriam  moeror  hebeia- 

vit.  At  °>  qui  scis^  unde  cuncta  processerint  ^  ?  Novi, 
inquam  «^,  Deumque  (10)  essc  respondi.  Et  qui  fieri 
poiest,  ut  principio  cognito,  quis  sit  rerum  finis, 
ignores  p?  Verum  lii  perturbationum  moressunt,  ea  4 
valentia  est,  ut  movere  quidem  loco  hominem  pos- 
sint :  Gonvellere  autem,  sibique  totum  exstirpare  non 
possint.  85^^  ^^  quoque  respondeas  velim,  *ho* 


*  Mcnhs  ratione  praaita!. 
•>  Ipsc  Roeiiijs. 
«  iMiilosopliia. 
^  Lib.  I,  met,  5,  r.  25. 
'  Satia  opinione  versaius. 
'  Penitus  inspicinmus. 

B  Taitum  atftst  ut  tntequasfoni  respondere  posiiin, 
ut  qumtionrm  vix  intelligaiii,  ijiquii  B^iclnis. 
^  VWi.o  Oi*lii  I. 


INTKRPRETATIO. 
B 


*  Nonne  rectejudicavi, 
i  Itiiuas  agente, 

^  Error, 

*  hgo  Hoeiiiis. 
■"  Quomodo 

"  liiquil  IMiilitsophJa. 
^  Kgo  Itoetius. 
r  Iiiqiiii  lliilosophia. 
<t  \irtus. 


NOTiE. 


eum  solarium  vel  descriptum,  aut  ex  aqua  eoniemplerA, 
inteltig^re  dec'arari  horas ,  arte  non  casu  :  mundum 
auteni,  qui  et  has  ipsas  artes^  et  earum  artifices,  et 
cuncta  compteciatur,  eonsilii  ei  rationis  esse  expertem 
putare.  Quodsi  in  Scythiam,  aui  in  Britanniam  sphcB- 
ram  atiquis  tulerit  ha-ic^  qunm  nuper  familiaris  noster 
fffecit  Posidonius,  cujus  singuite  conversiones  idtm 
vficiunt  in  sole  et  luna  et  in  quinque  stettis  errantibus^ 
^uod  efficitur  in  c(Bi)  ungulis  diebus  el  noctibus  :  quis 
in  itta  barb  rie  dubitet  quiu  ea  sphtsra  sii  perfecta  ra* 
lionef  Hi  autem  dubiiant  de  mundo,  ex  quo  oriuntur^ 
et  fiunt  oiiinia,  casune  ipse  sit  e/fectut  an  necessitaie 
aliqua^  an  raiione^  an  mente  divina  :  ei  Archimedem 
ari  ilramur  ptus  raluisse  in  imitandi*  sphctrcB  conver- 
Monibus,  quam  vaturam  iii  effieiendis,  prasertim  cum 
muUis  partibus  sint  ilta  perfecta^  quam  hcpc  simulata 
soleriius,  eic. 

Quid  tam  furiosufu  est,  ait  S»lviniins  I.  iv  de  Gu- 
heni.  Dei,  quam  ut  aliquis,  cnm  Deum  creatorem  om^ 
tiitufi  non  neget ,  gubernaiorem  n  'uet^  et  cum  factorem 
esse  fateaiur,  dicai  negt  gere  qum  fecit? 

*  iVescfo  ^Nfd  abesse  conjerto,\  III.  l^hilosophia  cogit 
riimileiii  ISociiuui  laieri  ^e  Deiiiii  partim  ignorare. 
X^iniiru  n  iiieiis  noslra  Deum  iiitcr  ctcorpus  nostrum 
iiicdia,  ei  a  Deo  et  a  corpore  nosiro  quibusdam  co- 
giiationiliu^  informatur.  A  Deo  quidiMu  accipit  pri- 
main  noiionem  veritnlis,  priinuiiique  felicitatis  appe- 
titum,  ita  ut  Deus  priuius  sii  ineiitis  liuinan:e  niagi- 
ster  et  moder.itor.  A  corpore  vero  accipii  cuin  sen- 
sum,  tuni  pertiirbaiioiics  quibus  i:ieiis  ipsa  ita  ali- 
i|U.indo  occoicatur,  haec  ut  iliis  iii  errores  el  viiia, 
qu£  volunlarii  sunt  mentis  hum:in;c  iiiorhi,  deduca- 
tur.  Propierea  hi  perturbationum,  ut  iiiinc  dicitur, 
fiiorejsun',  ea  valentiaesi^  ul  motcrequidem  loco  lio- 
minem  potsint^  olKcuraiido  praedicias  cig.iatiooes, 
com)ellere  autem  sibi'iue  totum  homiiicui  exstirpare  non 
possini^  exstliiguendo  oiniiiiio  praedicus  rogiiatio- 
nes  :  quandiu  enim  mens  hutnana  a  Dcu,  a  quo  pri- 
mum  coiidila  iiirormaia<|iie  fuit,  conservabimr,  tan- 
diii  nnlurali  et  lumnK!  ct  appeiitu  nnicietur.  Hinc  Boetiiis 
aDeomundumregi^  nt  eiiam  dicilur,  non  ambigit^  vi- 
genieadhuc  illo  liimine;  noii  advertii  veroquibus  guber- 
fiacif/tsmundus  regaiur^  perturbalioiiibustenebrasiii- 
dnceiitilHis :  idemscif  nndecunctaprocesterint^Deum-fU?. 
merespondit:  aniulgciiie  pnvdiclo  iiaiurali  luuruie:  non 


meminit  quis  sit  rerum  finis,  quove  ioiius  naturtB  tendai 
titfdfil/o,  perliirhatione,  praesertim  vero  moerore  me» 
moriam  hebetanie,  Propterea  fiescio  quid  abesi,  clara 
sri  icetet  di^tincia  cogniiio  Dei,  quatenus  Oeus  ulii- 
mus  est  ut  caeterarum  sic  humanarum  renim  finis, 
cojiis  quidem  finis  maximum  est  in  moribus  monien- 

Q  inm  :  quod  quidquid  estvirtuiis  aut  Vitii  In  nobis, 
illud  a  bono  vel  inalo  fine  cujus  gralia  aftimiH  oria- 
tur:  atq'ue  pcr /loc^ttoda^csf,  veluiihiante  vaili  robore,  nt 
eliam  Uiciiur,  tnanitnifmBoeiii,  pcrfifr6afioniffil  tnor^iff 
hrrepsii.  Ille  enim  animi  morbus  nihil  est  aliud  quam 
error  et  vitium,  quae  ex  his  lenebris  slve  ignoraiione 
nascunln  . — Oe  hoc  nomine,  vo^cnfiay  dictum  estprosa 
1 ,  iiot.  3(co/.  587). 

*  Hominemne  te  esse  fncmtittsf i  .^j  IV.  Philottophia 
addit  Boetiuui  semetipsum  pariiiii  cognoscere,  ipsum« 
que  ad  hanc  sui  ipaius  memoriam  revoiat,  quod 
homo  impriinis  de  semetipso  convin^i  debeat  :  liinc 
praeceptum  Apolllnis,  quo  monei,«f  sc^ifis^  fioscaf. 
Verum  id  ultro  pra*siat  Boelins,  non*  dubiians  se 
esse  raiionale  animai  atque  mortaie  :  qnaR  quidem  ho. 
minis  definitio  etveterum  et  recenrmrum  philosopho* 
riim  esi :  nihilominus  ut  aiiiinndverti  potest,  i^ic  a 
nustro  auctore  videtur  reiici.  Animadverti  quidem 
poiest  illa  hominis  definiiio  non  Sfdum  quod  ohscu« 
rissima  sii,  ut  aiiendenli  palet  .  sed  etiam  quia  si 

D  beKti;e  C4)gitare  dicantur,  queinadmodum  dicuntur  ab 
ipsis  biijus  definiiiouis  patronis,  quippe  qui  putaiit 
bestias  n  n  inadaquate  soiuiii  sed  adeequaie^  uti  h»- 
quuntur,  senlire  adeoque  cognoscere,  ejusmodi  de- 
finilio  etiam  bestiis  conveniet :  «anis  enim,  v.  g., 
faientibus  istis  phiiosophis  est  animale  moriale  :  si 
vero,  ut  volunt,  ideni  canis  sentiendo  cignoscai, 
iiogari  non  poiest,  quiii  raiionis  sit  particeps  proin- 
de  vocandiis  rationalis  :  siquidem  ratiociiiari  qiii- 
dam  est  cognoscendi  inodus,  et  quidem  ininiis  per- 
fecius,  quain  clare  et  distincie  percipere  :  proptcre  i 
eiiini  Deus.  qui  clare  et  disiincte  percipil,  negatur 
ratiociiiaii  :  quamobrem  cognitio  canlna,  ut  pote 
quae  divinii!  similior  erii,  humana  erit  i>erfeciior,  si 
propugnandae  praediciae  definitionis  causa,  dicatur 
canis  cognosccre  quidem,  iicc  tamen  ratiorinari.  At 
vero  eadem  himiiuis  definiiio  a  nostro  auctore  vide- 
tnr  rejici;  aut  pothis  ah  ipsa  Philosophin,  qnae  Boe- 
tiivn  nunc  alloquitur:  postqoam  enim  Philosophia 


655  DC  CONSOLATlONE 

inineaine  (e  esse  meminisii?  Quidni,  inqiiam  *, 
memlnerim?  Quid  igitur  homo  si(,  poierisne  pro- 
ferre  ^?  Hoccine  inlerrogas  «,  an  esse  me  sciam  ra- 
lionale  animal  aique  mortate?  Scio,  et  id  me  esse 
eonftleor.  Et  illa  ^  :  Nihilne  te  (5)  aliud  esse  novisti  ? 
Nihil  *.  Jaro  scio,  inquit ',  morbi  (ui,  aliam  vel  maii* 
mam  causam ,  ^  quid  ipse  sis,  nosse  desisli.  flQ 
Quare  *  plenissime  vel  aegritudinis  tu»  rationem,  vel 
adiium  reconciliandx  n  sospitatis  inveni.  Nam  '  quo- 
niain  tui  oblivione  conrunderis,  et  exsulem  le,  et 
exspoliatum  propriis  bonis  esse  doluisti.  ^  Quoniam 
vero,  quis  sit  rerum  finis,  ignoras,  nequam  homines 
aique  nefarios,  (5)  potenies   felicesiiue  arbiiraris. 


fniLOSOrillifi  LIB.  l  G&i 

A  Qttoniam  vero  quibus  gubernaculis  mundus  regiitur, 
oblitas  es,  has  ^  fortunaruni  vices  existimas  sine 
rectore  fluitare.  Magnx  non  ad  morbum  inodo,  ve- 
rum  ad  Interitum  quoque  caus».  S^d  *  Sospit^tis  aiH 
clori  grates  i ,  quod  te  nondum  totum  ^  natura  desii- 
tuit.  '  Habemus  maximum  tu»  ^  fomitem  (10)  sa« 
lutis,  veram  de  mundi  gubernatione  sententiam, 
quod  eam  non  casuum  temeritati,  sed  divinx  rationi 
subditam  credis.  37  ^*^''  igitur  pertimescas.  Jam 
tibi  *  ex  hac  minima  scinlillula  vitalis  calor  ">  illuxe-. 
rit.  Sed  quoniam  firmioribus  remediis  nondum  tem« 
pus  est,  et^  eam  mentium  constat  esse  n»turam,  ut 
quoties  abjeceriiit  veras«  falsis  opinionibus  "  indiian* 


<*  Ego  Boeliiis. 

^  liiquit  Philosophia. 

**  liiquam  ego  Boetius» 

«!  Aii. 

*  lni|iiam  o,^o  Boeiiu^. 

'  IMiilosopliia. 

K  Salutis, 


INTERPRETATIO. 
B 


^  Forlunv  pro»per(vet  n  Iver  «;. 

i  Salun. 

I  Habend»  snnl. 

^  AuctoT  naturoi  Deu$, 

1  lindimentum, 

"*  Exorietur, 

**  Imbuantnr, 


NOT/E. 


a  Boetio  quaesivisset :  NiHUne  te  aliud  es$e  novittif 
et  Boetius  respondisset :  Nihil  :jam$cio^  inquit,  mor' 
bi  tm  aliam  vel  maximam  cauiam,  quid  ipte  ns,  nosse 
de$i$ii,  Igitur 

*  Quia  ipxe  sis,  nosse  desisti.]  V.  Philosophia  cogit 
Doettum  fateri  se  semetipsiim  pariim  ignorarc  :  iiam, 
ut  eleganter  ait  Tullius  i  Tusc,  Est  illud  quidem  vel 
maximum,  animo  ipso  aiiimum  videre  :  et  nimirum 
hanc  habet  vim  prceceptum  Apoliinis^  quo  monet,  ut  te 
quisque  noscat :  non  enim  credo  id  prcecipit,  ut  mem' 
bra  nostra  aut  staturam  figuramve  noscamus  :  neque 
nos  corpora  sumus  :  neque  ego  tibi  dicens  hoc^  corpoti 
tuo  dico,  Cum  igitur,  Nosce  te,  dicit;  hoc  dicit,  Nosee 
animum  tuum  :  nam  corpus  quidem  tjuasi  Visest,  aut 
ali^uod  animi  receptaculum  :  ab  animo  tuo  quidquid 
agttur,  id  agitur  a  te :  hunc  igitur  nosse  nisi  divinum 
esset^  non  esset  hoc  acrioris  cujusdam  animi  prcecep' 
iicm,  st£,  nt  tributum  Deo  ti/,  hoc  ex/,  seipsum  posse 
eojgnoscere.  Atqui  Boeiiu!(,  qiiod  quibusdam  prsejudi- 
dis  occtipatus  sese  a  bestiarum  co  diiioiie  ncffl  sa- 
tis  seceriielfat,  animum  sive  mentem  su  im  non  satis 
videbatur  rognoscere :  hinc  in  varios  lapsus  est  erro- 
res,  q  os  Phil(AM»phia  hic  suscipit  enumerandos. 

'  Plenisnme  vel  mgritudinis  tuee  raiionem,  vei  adi" 
tum  reeonciliandce  sospitatis  invetU.  ]  VL  Philosophia 
ex  e«»,  qMod  Boetius  Deum  etsemelipsum  p:irtimci»- 
gnoverii  pailimqne  ignoraverit  colligii,  primum  qui- 
dem  caiissis  aegritudinis  Boetii,  deindo  modum  recn- 
perand.'c  sanitatis  ejusdem  :  causae  morbi  Biini  igno- 
raiio;  modus  vero  recuperandje  salniis,  notio  cum 
Dei  tHni  siii  ipsius  :  sicul  jam  dicendum. 

'  Quoniam  tuioblivione  confunderis,]  Primum  eiiiin 
quod  lioelius  suam  meniem  parlim  ignoraus,  hujus 
siiae  mentis  veluii  obtitus  fuerii,  pr<  pli-rea  se  et  €X- 
siii^fii  et  ejcspoliatum  propriis  bonis  esse  doluil^  prosa 
4,  qui  eniin  mentem  suam  opiiine  iiovii,  hic  et  men- 
tis  patriam  coelum,  a  quo  nemo  exsnlai  iiisi  volens, 
etejasdem  mentis  bona,  scieniiam  et  viiiutem,  ho- 
tUbiis  tnaccessa  esse  i  ognoscit. 

^  Quoniam  quit  tit  rerum  finis^  ignoras,  ]  Deinde 
quod  idein  Boeiins  Denin  partiin  ignorans,  Deumnon 
cogitet  ultimum  reniiii  omnium  fl  em;  idcirco  n^- 
quam  homines  a^que  nefuriot^  potentes  felicesiue  arbi» 
trntnr :  qui  enim  sui  flnis  iiicmor,  Deiiiii  jnstuiii  cogi- 
tal,  hicprosperam  impiorum  forlunaminise  i:c:eieriiffi 
|iotiiis«  quam  ullius  fcliciiatis  ar^umentum  esse  non 
dubiiet.  Ignorato  aulem  ultimo  rerum  omniuin  (ine, 
igoorentur  necess^  est  mo4i,  quibus  Deus  resomnes 


ad  soos  fines  destinat :  qui  vero  modos  illos  ignurat, 
hic  perspicoa  negans  quod  obscura  animo  non  coni  • 
prehendat,  ipsum  mundi  rectorem  necai :  propterea 
nunc  additur:  Quoniam  vero,  quibus  gubernacuHsmun' 
dus  regatur^  oblitus  es,  ha§  fortunarum  vices  eanstimas 
sine  rectore  fluitare, 

Verum  illa  cum  mentis  humanae,  turo  etlaro  Dei 
igiioraiio  principium  est  erroris  et  vitii :  non  secn^ 
ac  clara  distinctaque  meniis  humanae  el  Dei  cogniti» 
principiiim  verilatis  et  virtnlis  :  unde  tenebraB  illae 
nunc  dicnntur  magnte  noh  ad  morbum  modo,  videli- 
cet  errorem,  verum  ad  interitum^  nimirom  viiium, 
Q  quoque  causa, 

"  Habemus  maximnm  twe  fomitem  salutis,]  Postremn 
quod  Boelius  meniem  siiam  praesertimque  Deum  su- 
premum  mundi  muderatorem  agnoscat,  ideo  modum 
recuperandae  salutis,  sive  ui  minus  Latine  diciiur, 
sospitatis  obtinet  :  quod  optime  explicatur  exemplo 
fomitis  :  nam  fomes  est  materia  ignescere  sic  apia, 
uinna  ejus  parte  ignita  caeierae  facillime  ignesc^nt  : 
sicut  expressil  Virgil.  i  i€n.,  v.  178  : 

Ac  primum  siticis  scintillam  excudit  Acbales, 
Suscepiique  ignem  foliis,  aique  arida  circum 
Nutriuieula  dedit,  rapoiique  in  fomite  flamniam. 

Gum  iJiur  menshiimanaal  qua  notionesiveluroine 
affecta,  facillime  poSsit  pervenire  non  solum  ad  per- 
fectiorem  scieniiam,  qnac  nihil  estaliud  quam  lumeii 
naiurale  paulo  iongius  diffusum,  verum  etiam  ad  ve- 
rtiaiem,  virtutemque  excolendam,  in  quo  loia  ejus- 
r|  dem  mentis  hiimanTe  salus  versatur,  i<icirco  vera  de 
mundi  gubematione  seyiffnlJariaturalilumine  fundaia 
maximus  est  salwis  humana  fomes, 

*  Ex  hac  minima  seintillula  vitalis  calar,]  Ex  hoe 
minimo  menlis  luae  lumine  veritas  virtusque ,  qu.u 
priina  sunt  xternae  vit»  semina. 

^  Eam  menttum  constat  esu  naturamf  etc.]  Modus 
enini  sive  corporis  sive  eiiam  menti>  iion  ni.si  con- 
trario  mo  io  fugatus  oblitleratur  :  quamobrem  itt 
vera opinio a  menle  nosira  nnn  recedit,  uisi  falsa  acce- 
dente,  &lcralsa  oplnioiie  receden  e,  ver  >  mentem  subiU 
Kaauiemest  niierperlurbationeset  falsas  opiniones 
necessitudo,  ui  sicut  falsse  opinionesexperlnrbationi- 
bns,  iia  perlurbalioncs  ex  faUis  opinioniljus  oriantur  : 
propterea  nunc  diciiur  ea  mentinm  natura,  ut  quotiet 
abjecerint  veras^  falsis  opinionibus  induantur,  aui,  ut 
alii  lcgunt,  imbuaiitur  :  ex  quibns  orta  perturbationum 
caligo,  Quoruni|iie  auiem  inoilo  oriitniur  perturb:itio- 
nes,  his  iiiens  humaiia  olfnndi  ur  :  ita  iit  recie  n*|!ie 


G55 


AN.  MANL.  SEV.  B0GTI1 


656 


lur»  ei  quibus  orta  perlarbaiionuoi  caligo  (5)  \eroin  A 

illuin  confundil  iuiuitoni  *,  ^  banc  paulisper  lenibos, 

me^Jiocribusque  ^  fomentis  attenuare  tentabo,  ut 

dimotis  fallacium  aflectionum  lenebris,  splendorem 

yene  lucis  possis  agnoscere. 

88  METRUM  *  VII. 
Argumcntum. —  Ut  lumen  ^derum,  nubibut;  perspi- 
euitas  aquce^  cceno ;  el  cunus  /fttmi ni<,  rupe  oppo^la: 
sic  cognitio  veritatis  i^npeditur  perturbationibus^  qnce 
ideirco  pellendtg, 

Nubibus  atris 

Condita  nullum 

Fuudere  possunl 

Sidera  lumen. 

5      89  Si  ■^^''C  volvcns 
Turbidus  ausier 


Misceat  xstum, 

Vitrea  dudum, 

Parque  serenis 
iO    Unda  diebus, 

Mox  resoluto 

Sordida  ciBno 

Visibus  obsiat. 

Quique  vafptor 
i3    Montibus  altis 

Defluus  amnis, 

Sxpe  resistil 

Rupe  soluti 

Objice  saii. 
20    90  Tu  quoque  si  vis 

Lumine  claro 


INTERPRETATIO. 

•  Meiilis.  B  puctum^   aqua  prins  perspicua,   et  nmilis  lua  uaree, 

>»  liemediis.  slatim  disperso  tuto  impura.  impedit  aspectum.  £2  qut 

Astra  involuta  caliqine  nigra  nequeunt  miltere  ullam      fluvius  discurrit  e  locis  sublimibus  ftuens ;  bic  non  raro 

lucem,  Si  atsier  turhulentus ,  venans  a^quora,  turbet      sistilur  scopnlo  opposito  montis  fracti.  Similiter  <i  tu 

NOTiK. 


dicaiur  perturhationum  caligo  verum  mentis  intuitum 
confitndere, 

*  Hane  panlisper  lenibus.]  E  anescenle  quidem 
perturbatioiium  caligine,  vera  lux  menti  affulKebit : 
sed  ut  in  corporibus,  sic  in  mentibu<  mediocria  pri- 
mum,  deinde  firniiora  reiiiedia  adbibcnda  sunl :  sicut 
jam  diclum  esi. 

*  Qiioil  ab  Adone  filio  regis  Gypriorum  vocatur 
Adoniam,  Est  auiem  carmeii  coiislaiis  ei  ono  genere 
versuum,  quorum  quilibct  dimeter  componiiur  ex 
daclylo  et  spondeo. 

Mcns  nostra  veriatem  assecutura,  primum  ab  ali« 
quo  veluii  sole  infurinetur,  necesse  esi,  quod  ipsa 
sui  lumlnis  origo  essc  nequeat :  deinde  bujus  infor- 
mationis  eadem  sit  proxiine  conscia ;  quod  auctor 
hujus  lnforni:itionis  non  informet  nisi  monendo  ;  po- 
stremo  ipsa  informationis  evidentia  convicta,  quo 
aactor  hujus  liiminis  diicii,  eo  proprio  nutu  feratur 
consentiens :  quod  iii  hoc  consensu  versetur  ipsius 
veritaiis  fornia.  Atqui  iteruirbationes  hxc  omnia  im- 
pediunt;  sicut  iriplici  eicmplo  deinceps  demonstra- 
bitur:q!iamobrem  recte  conclodlt  Philosophia,  veri- 
latis  .issequendae  causa,  mentem  eioendam  esse 
ejusmodi  penurliationibiic. 

1.  Nnbibus  atris.  ]  L  Igitiir  sicul  nubesatra  cnplum 
inter  et  lerras  inrerjectx  iinpediunt,  quominus  sidera 
suos  radios  ad  terras  usqiie  emitiant :  quod  niniirum 
nubes  illae  corpora  sint  opaci,  quorum  est  lumeii 
remitlere :  ita  perturbatioiies  Deiim  intcr  ei  meiiteni 
humanam  veluti  interjecta;  impediunt ,  quominus 
Pater  ille  Inminum  Deus  snos  radios  ad  menlem  us- 
que  humanamemittat :  qiiod  praRdictx  pertiirbationcs, 
ceu  opaca  quaedam  corpora,  lucem  ceeletem  remit- 
tanl.  Huc  referri  potes(  quod  dlciiur  Sap.  ix  :  Eiti 
quis  erit  consummatus  inter  fiiios  hominnm,  si  ab  illo 
abfueritsapientia  tua,  in  nihitum  computabitur,..  Mitte 
iltam  de  calis  sanctis  tuis  et  a  tede  magnitudinis  fii/r, 
Ht  mecum  sit  et  mecum  laboret,  ut  sciam  quid  acceptum 
sit  apud  te.„  Quisenim  hominum  poterit  scire  eonsi' 
lium  Dei ;  aut  quis  poterit  coghare  quid  veiit  Deus  f 
cogitationes  enim  mortalium  timidrn  et  ineertte  provh- 
dintias  nostrce :  corpus  enim  quod  corrumpitur^  aggra' 
vat  animam^  et  terrena  inhabitatio  deorimit  sensum 
multa  cogiiantem. 

5.  Simare  volvens.]  11.  Sicut  aquamarina.priusin- 
star  vitri  pellucida,  cceiio  posiea  veniis  resoluio  iia 
sOrdescil,  ut  lumliii  sit  impervi;i,  proindcque  immi- 
sta  corpora  occultet :  non  aliter  mens  humana  coe- 


lesli  prius  lumini  penetrabilis,  commotis  postmodum 
perturbationibiis  ita  obscuriiiur,  ut  nullo  se  lumine 
videat  perfundi,  et  ramiliaria  proinde  ignorel. 

Neqne  vero  abs  re  el  aqua  nMrina  coeieris  aquis,  el 
auster  reliquis  veniis  bic  pratfertur ;  namaqna  marina 
ut  pote  quti!  salsa,  rectam  luminis  trajeciion^m  magis 
qiiam  dulcisaquajuvnt,  cxleris  paribus,  est  quacnn- 
que  alia  aqua  pellucidior.  Auster  vero  venius  a  me- 
rtdie  flans,  quod  calidior  sit,  aquam  marinam,  com- 
rooio  coeno,  magis  videiur  perturbare. 

il.  Quique  vagatur.  ]  III.  Qiiemadmodum  flumen  e 

C  mtintibus  allis  pr^eclpiians,  opposiia  monlis  solnti 

rupe  sistitur :  ita  mens  humana  magno  quodim  na- 

turje  impetu  ad  assensionem  verilatis  propensa,  op- 

posita  perturbatioiie  reiardalur. 

llicautemgrainmaiicisobservari  possiint  hae  voces, 
amnis,  defluus^  ohex,  etsaxum.  i<>  Enim  amii»,  le^te 
Varrone  iv  de  1. 1.,  est  flumen,  quod  circuit  aliquid: 
qnasi  dicatur  ei  ufiffi  et  viu,  vel  potius  ex  am^  circum, 
et  no,  hoc  est  nato  :  quam  forlc  obcausam  Oceanus, 
quod  brbem  ambiatuniversuro,  poeiis  vocatur  amnu. 
Sic  Tibull.  I.  111,  el.  4  : 

Jam  nox  felhereum  nigris  emensa  quadrigls 
Munduin,  csruleo  laverat  amae  rotas. 

2®  Deftuun  idem  quod  labens  :  antiquiorem  tamen 
aiiciorem,  qui  hac  voce,  defluus^  usus  fiierii,  iiivenire 
non  poiui :  hanc  excitare  potuit  Virgil.  iii  Georg., 
v.4'i(i: 

Udis(|ue  aries  lA  gdrgHe'  vjDis 
Mersatiir,  mlssusque  seculido  d<moil  amni. 

*^  5*  06exdicitur  ab  objiciendo^  quiaforibus  objiciatur: 
liinc  apnd  poetas  s.-ppirs  scribiiur  objice^  ei,  mutala 
eliam  hac  srriptura,  prima  syllaba  proUucitur,  ut 
apud  Virgil.  iv  Georg.,  v.  4^  : 

Intus  se  vasli  Proleus  legit  obice  saxi. 

Et  Claudian.  1. 1  de  Raptu  Prtfserpinae  : 

Sive  quod  obieibus  discorreos  veotus  opertis. 

4®  Saxum  hic  montem  signiflcat  :  ut  ii  ^neid., 
V.  S07|: 

Accipiens  soiiitum  saxi  de  vertice  pasior. 

20.  Ttt  quoque  si  vit.  ]  Cuni  ergo  praedictae  i^ertar- 
b  iliones  tanlum  sini  impedimentum  ut  clarae  dislin 
ci:L*que  cogniiifinis,  sicetiam  verx  senteniiaehabendae 
si  cupias  ct  evidenti  cognitione  verilatem  percipere, 
et  quo  cvideutia  illa  recti  ducerc  potest,  judicando 
sequi,  lu  meiitem  prxjudiciis  sic  cxue,  ut  nc«|uo 
gatidio,   neque  timore,  ncque  spc,   neqiic  dolore, 


657 

Cernere  verum, 
Tramiie  recto 
Carpere  callem : 
25    Gaudia  pelle, 
Pelle  limorem, 


DE  CONSOLATIONG  PHILOSOPHIi£  LIB.  II 

\        Spemque  fugalo, 
Nec  dolor  adsit. 
Nubila  mens  est, 
30     Vinctaque  frenis, 
Hsc  ubi  regnant. 


658 


INTERPRETATIO. 

cuftis  intueri  verilatem  nolinne  eHdenlit  e/^fener^judi-  mentem  :  cum  enim  hce  perturbationes  dowinantur 
cando  iter  tritum  semita  reeta^  remove  ItBtitiam^  remove  menli,  tum  eadem  men»  obscuratur,  et  detinetur ,  ve- 
metum,  expelle  spem^Heque  agritudo  pertineat  adtuam      luti  totidem  vinculis, 

NOTiE. 

neque  qualihel  nlia  perturbaiione  duclus  sententiam  ]}  futurift,  segritudinem  praesentibus.  SicHoratiusEpisl. 
fer:«s:  utenim  liis  affectionibus,  veluti  quibusdam      l.i,  epist.  6: 


nebulis,  mens  percepiura  obscuratur,  sic  iisdem 
tanguam  rrenis  recte  judicutura  coliibetur.  Propterea 
Virgilius  significatunis  animum  bis  affectibus  obscu- 
raluin  siiae  etiam  originU  oblivisci  ,  caoit  vi  i£n., 
V.  753  : 

Hinc  metuuni,  cupiuulque,  doleui,  gaudentque  :  nec 

[auras 
Respiciunt  clausx  lenebr is  et  carcere  csco. 

2S.  Gaudiapelle.  ]  Perturbatio  versatur  inquadam 
eommoiione  mentis  a  corpore  oria  :  quainobrem  ciim 
comniutio  illa  infinitis  prope  modis  lieri  possit,  defi- 
jiitus  esse  non  potest  perturbationum  nuinerus.  Hic 
tamen  nunierantur  quatuov  perturbaiionum  genera, 
quod  novum  noiK  est  :  nam  Cicero  passim  docet  per- 
lurbaiioiies  esse  qualuor,  nempc  latitiam^  libidinem^ 
metum  et  tpgritudinem  :  ex  quibiis  duas  priores  ait 
nasci  ex  duubus  opinatis  bonis,  lotiiiiam  quid*  m  ex 


Gaudeat^an  doleat ,  cupiat,  meiuatve  : quid  ad  tem1 

Ejusdem  numeri  meminit  S.  Augustinus,  S.  Hiero- 
nymu»,  pluresque  alii  post  Yirgilium  loco  mox  citato. 
Elcertequemadmodum  quatuor  principalibus  ventis, 
retiqui  venti ;  sic  quatuor  principalibus  perturbatio- 
nibus  reliqux  perturbationes  possunt  siguiflcari ; 
qiiod  noii  nemo,  testimonio  Conimbricensiumy  gic 
expressit : 

Spes  leval  arreclos    meius  alto  a  vertice  fluctus 
Dejicit :  hiae  animum  piils :>t  furibunda  voluptas : 
Inde  dolor  :  flnctus  ceu  fracli  fluctibns  altum 
Clamorem  inKeminant :  piceis  abscondila  nimbis 
Nec  radios  fundit  ratio  iiec  vel-4  gubernat. 

29.  Nubila  mens  est,  ]  Mens  enim  humana  praedi^ 
ciis  perturbationibus  commota  aut  veriiatem  non 


percipit;  aut  si  illam  percipiat,  ab  a^sensione  verilali 
percephe  danda  prohibeiur :  quaniobrem,   veritiitis 
prssttntibuii,  libidiiiem  ex  futuris;duas  vero  poste-  ^  ejii>deui  gratia,  niens  humana  ejusmodi  pertuibatin- 
riores  ex  duobos  malii  opinatis,   melum  ouidem  ^  nibus,  ut  reliquis  prafiuOiciis  liberettir  necesse  est. 


LIBER  SECUNDUS. 


nem  meam  modcsia  laciturnitate  cellegit,  sic  exorsa 
est :  92  Si  penitus  *  spgritudinis-  iux  causas  babi- 
tumque  cognovi» '  fortun»  priorts  affectu,  desiderfo* 
que  tabescis ;  ea  lanlum  ^  animi  tiii  statum,  sicuti  lu 
tibi  fingis,  mutaia  perveriit.  Intelligo  c  multirormes 
illius  ^  prodigii  fucos,  "  ^  ei  eo  usqiie  cum  iis,  qoos 
eludere  nititur,  (5)  blandissimam  familiaribtem,  dom 

INTERPRETATIO. 

c  Varioi  hujus  monslri  prantigias, 

^  Novi  [ortunam  eo  usque  biandiri  famiUariter. 

NOTiE. 

^  Atlentionem  meam  coltegit.  \  Quiciinque  eiiiin  ^Pi^iii^tt/tt^^os.lProdigiuint  sicre<?amusCiceroni , 
▼oloerit  mentem  non  solum  prxjudiciis  exuere,  sed  id  vocaiurqiiod  pr.«'dicit  fiiiuruiit :  priedicdones  euiin, 
etiamTeris  informare  disciplinis,  is  nnimo  aitendat  inquil  ii  de  Nat.  deor.,  et  pra^sensiones  rtrum  futura- 
necesse  est :  primnm  quidem  ad  causas  praejudicio-  nim,  quid  aliud  declarant  nisi  homiuibus  ea  quas  §int, , 
mm  i  deinde  ad  viam  vcritatis  inveniendae  :  liae  enifn  D  ostendi,  monstrari,  portchdi^  pradici :  exquo  itla  osten* 
attentione,  velnti  prece  quadam,  Auctorein  luuiinis      <a,  monstra,  portenta,  prodigia  dicuntur.  Cuiu  igiiur 


91  PROSA  PRIMA. 

^RGUMCNTUM.  -^PhHosophia,  prwfata  causam  a^gritu- 
dinis  Boeti"n(e  esse  fortunce  prioris  affecium^  rhelo- 
rieo  more  Boetium  persuadere  conatur,  ipsum  non 
debere  affHgi  de  inconstanlia  foriun(t,  quam  noverat 
naturaliter  inconstantem^  qnamque  ut  dominam  sibi 
proposuerat,  quo  ipsa  ducere  vellet  sequendam. 

Posthxc  paulisper  obiicuil  >,  alque  ubl  *•  attenlio- 


•  Phihsophia. 
I»  FortuDa. 


veritatisque  Deum  rogamus,  ut  iueiitem  nosiram,  qiia 
in  nos  propendet ,  benevolenlia  instruat.  Hncc  auiem 
mentis  atlentio  non  auditoris  solum,  sed  ipsius  eiiam 
loqueotis  silentio  excitari  solet  :  modestUf  ut  iiuuc 
dicitor,  taeiturnitate. 

*  jEgritudinis  causas  habitumque..  ]  Hoc  esi,  id  a 
qoosii,  idqoe  in  quo  versetur  illa  aegriludo,  qiia 
mens  Boetii  alflicia  jacet. 

'  FortuncB  prioris  a/fectu  desiderioquelabescis,]Cniu 
jam  constet  ex  prxdictis  causani  hujus  xgriiudinis 
esse  perturbationem ,  superest  duntaxat  dicendum 
qnncnaro  sit  illa  perturbatio.  Optimeautem  profertiir 
forlun»  prioris  affectus  et  desiderinm.  Bueiiiis  enim 
▼idetur ,  hacrenus  forlunaiu  prosperam  experuis, 
banc  lemere  credidisse  iminuiabilcm  :  uiide  tanio 
nunc  illiiis  desiderro  lenelur,  ut  dissipalis  soliilioris 
ejiis  corporis  partibiis,.  ut  ineialtum  igiic  solci,  li(|jue- 
ficri  et  s<»lvi  videatur,.  quod  tabesrere  es\. 


foriuna  ita  sa  incoiistans  tit  prospera  adversam,  ad- 
ver*:i  prosperam  veluti  praedicere  vide^ilur,  idcirco 
foriiiiia  pnluit  hic  vocari  prodigium.  Fucus  vero 
herb:e  ip^irina;  gonus,  quo  vestes  tinguntur  :  unde 
Iioraiius<'^unn.  1.  iii,oil.  5  : 

Nci|ue  amissos  rolores 
Laua  relcrt  ine  .icala  luco. 

Quod  autem  mulieres  prsesertim  illius  herb:e  colore 
uii  soleaut  ad  meiitiendum  oris  colorem,  iude  fi<'ri 
potiiii,  ui  qiiodcuuque  meudacium  vocari^tur  fueus  : 
siciii  simulaia  apis  fucus  appellatur.  Varia  autem 
sunt  meiiiacia  fortunae,  qoippe  qvt^R^  hominis  flalleiidi 
causa  in^tar  Protei,  formas  se  veriit  in  omnes :  quo- 
circa  Philosophia  dicere  merito  polest  hic  muttifor' 
mes  fortuniE  fucos. 

'  Et  eo  usque^  etc.]  Locushic  nonnuliis  iia  videtiir 
obscurus,  ui  gratia  hiijiis  intelligendi,  putaverintad- 
demium  e^isey  exercet,  aut  salteoi  exercere.  Sed  iiihlL 


(r59  AN.  M/^NL.  SE^.  BOETII  060 

iniolerabili  dolore  confiindai,  qui>8  •  Insperaia  reli-  A  i"  quoqiie  paunspcr  (5)  a  tua  iranq«Hi:uie  dlsccfr 


qnerit.  Cujus  si  *  naiuram,  mores  ac  merilura  remi- 
niscare,  nec  habuissc  ic  in  ea  ^  polchrum  ailquid, 
nec  amisisse  cognosces.  Sed,  ut  arbiiror,  haud  inul- 
tum  libi  hac  lii  memoriam  revocare  laboraverim. 
93  Solebas  enim  praesentem  quo4]ue,  blandieniem- 
quc  «  virilibus  <*  incessere  verbis,  eamque  •  «  de 
nostro  adyto  prolatis  inseciabare  seiilentiis.  Verum 
•  omnis  subiti  mutatio  rerum,  non  sine  qtiodam 
quasi  floctu  contingit  animorum.  Sic  ractuin  est,  ut 


"  Ex  inopinato 
*»  Crande, 

*  Generosis, 

«*  Keprehendere. 

•  Philosophicis, 
'  Aninio. 

c  Meniis. 
-'  Itemediis, 


scris.  Sed  ^  tempus  esl,  hautire  '  te  aliquid  ac  degu- 
sl-ire  inolle,  aique  jucundum,  quod  ad  inleriora  s 
iransmissum,  validioribus  haustibus  ^  viam  fecerit. 
Adsit  igilur  rhetoricae  suadela  dulcedinis,  qu«  tum 
lantum  ^  recio  calle  proeedit,  cum  nestra  instiiuta 
J  non  deserit;  cumque  hac  ^  musica^<°  Laris  nostri 
TernulJ,  (iO)  nunc  leviores,  nunc  graviores  ■>  modos 
succinat.  94  Quid  est  igitur  "  o  homo,  quod  le  in 
moesiitiam  luctumque  dejecit?  '  novum  ^  credo  ali- 

LNTERPRE  r  ATIO. 

>  Recte  disserU, 

i  l*hilo$ophica. 

*  Rhetoricn, 

^  Ar»  componendi  canfndique  carminis. 

n  Mancipium  philoiophice^ 

"  Carniina  cantet, 

«  Forte, 

NOTiE. 


addeiidum  putamus  :  sx  eniin  reddi  polesl :  Intelligo  B 
fortuncB  fucos^  el  famitiaritatem  cum  iis  quos  eludere 
uititur,  eo  usque  btanditsimam,  dum,  eic  Blandiis 
autem  ille  dicitur  qui  suavibus,  sed  fallacibus,  ut*tiir 
verbis  :  quo  nomine  nuilum  aptius  Imponi  potuit 
foriunae,  quippe  quae  si  iion  verbis,  saliem  iactis 
nou  miiius  l^fllacibus  quani  suavibus  uti  coiisiievit: 
lit  iniolerat^ili  dolore  confundat,  quos  imperata  reti- 
uuerit. 

*■  Naluramy  mores  ae  meritum,  ]  Philosophia  adbuc 
lo(|uiiiir  de  fortuna,  etlinicorum  luore,  veluti  de 
qiiodam  nuinine  :  iiiMle  quemadmodum  de  quadam 
meiit*^  diccrKt,  sic  de  fortuna  nunc  dicit  naiuram^ 
more»  et  m  ri'.um,  Natur  i  hujus  falsi  numinis  esset 
res  cogitaiionis  particeps  ;  mores  ejiisdem,  modus 
cogitandi;  merifiim  deniqne,  bonum  vel  malum  quod 
abnocnumine  sit :  qiieui  enimfortuiia  erigit  prospera, 
euffldem  adversa  depriinit. 


Toxiea  ne  possent  saeva  nocere  sibi. 
Tn  quoqiie  cavisti  ooenando  tam  male  semper, 
Ne  posses  unquam,  Cinna,  perire  faroe. 

Sic  mens  humana  and  tis  primiim  levioribus  argn 
mentis,  aplior  redditumd  percipienda  graviora  argu 
menta ,   qulbus  ab  crroribus  suis  possit  liberari 
Propterea  Philosophia  firmiora  deinceps  argument.i 
proposUura   nunc  incipit  a  levioribus,  quae  soluta 
partim,  partimque  siricla  oraiione  eiponit.  Leviora 
autem.hspc  arguinenta  dicit  esse  et  suadetas  el  rhe* 
toricce  dutcedinis  :  suadelas  quidem  :   suadela  enim 
sive  suada  esl  virtus  persuasionis,  qunp  antiquis  dice- 
biitur  Dea :  hiiic  Gnecis  vocatur  TrjtOw,  id  est  per- 
siiasio;  rhetoricas  vero  dulcedinis  ;  quia  rbetores,  iit 
pole  qui  latius  loquuntur  ad  discriinen  dialecticornm, 
qut  conipres>ius,  praesertim   i  lacere  siudeni  :  nco 
persuadent,  nisi  clara  distinciaque  notione,  quain 
philosophicis  prxceplis  accepum  rererimus ,  iiiantur : 


■  De  nostro  adyto  protuiis,  ]  1d  est  philosophicis.  q  iijnc  Tullius  ait  sine  philosophia  non  posse  fieri  eum. 


Adyiuin  enim  est  sacer  locus  quo  nulli»  practerqii^tm 
sacerdoii,  adire  fas  est :  adytum  quippe  noiiien  Gnr- 
nim  ah  a  quod  vocant  privativum  et  ij(a,  quod  e^t 
ingredior,  ortuin  :  (|uaiiiobrein  eihiiici  lociini  ex  quo 
«»r.icula  reddebantur,  vocabanl  oc3\)tov  :  i£n.  ii, 
V.  114: 

Siispensi  Eurypiluro  sriiatum  oracula  Pbcebi 
MitUmus  ;  isqui^  adylis  hxc  tristia  dicta  reportat 

Cuin  igitursuum  dicaiur  esse  Philosophiae  lemplum, 
bua  oracula;  suuin  eliain  erit  Philosophiue  ady*um^ 
t»xqui>  sua>  seiiientias  proferat  :  quiiius  sententiis 
Uoetius ,  dum  prusperitatem  haberet ,  Cielerorum 
iiratoruni  more,  uti  solebat  adincessendam  prmentem 
biandientemque  fortunam, 

'  Omnis  ^ubita  mutatio^  etc.]  M^ns  huniana  tanta 
necessitudiae  coiijuncta  est,   primum  quideni  ciini 


quem  qucerimus,  eloquentem:  hinc  ipsa  Philosophia 
nunc  asserit,  suadelam  liim  tontum  reclo  catle  proce^ 
dere^  eum  philosopliica  tns(t/ufa  noit  deserit,  Denique 
quod  PhilOKophia  rheiorica  h.-ec  argumenu  proposi- 
tura  sit  stricta  oratione,  idcirco  mtittca  Laris  philoso* 
phici  vernula  modos  succinat  ^  necesse  est.  Music& 
enim  est  ars  non  soluin  canendi,  sed  eiiam  compc»- 
iiendi  carminis :  musica  quippe  non  secus  ac  muuum 
dicitur  a  musis;  at  musica  est  Laris  philosophici 
vemula :  quoniam  vernula  sive  verna  est  mancipiuin 
ex  mancipio  nalum  :  in  quo  diflert  a  servo,  qui  non 
nascitur,  sed  t!t  al  erius  juris :  musica  autem  dici 
potest  mancipium  ex  roancipio  philosophise  natum  : 
si  quidem  musica  orta  est  a  Musis,  quae  philosophix, 
veluii  ancillx  quaedam  famulantur.  De  Laribus  vide 
1. 1,  prof.  3,  noi.  4. 
■  0  homo,]  Modus  iste  luquendi  est  sunerior.s,  aut 


■■v%^«o>»uw£ia««   vv..jM.i«..«i    ^«.,    |> •>■■■  «|uiu^ii.  v.*»B  o  ^  fiof|io.|Aioaus  IS16  luqueiiui  csf  aupciiui  «9,  au» 

humaiio  corpore,  deinde  cuiii  rebus  externis,  his  ut  pjyg  MUem  qui  significat,  se  nullam  cum  eo,  quem 
iiiutatis  illa  muietur  coguando ;  sic  corpore  iiiale  D  nlloquitur,  ramiliariutem  habere.  Sic  Terentius : 
alTecto  mens  dolet;  sic  non  sine  quadain  animi  Pro/t  JtipptVfr ,  inquit,  tuhomo  adigisme  adiruaniam, 
agritudine  avellimur  a  pairia,  ab  ainicis,  ab opibus ;      sic  Petni» Lucae  xxii :  0  homo,  nonsum^ Mon  anu,  je 

«kiniiA  li<«»n  miilalifi  l«iiff%m«karie  AMnliiiir     nii  iitiik  ■■«Qnia  «  •         ....     vi* .....^    nL.:i^««.^u:»   S..M:i%St   o..«a 


aique  h.nec  mutatio  tantomagis  sentiiur,  qu  >niu  inagis 
Kubita  :  nam,  ut  ait  S.Gregor.  honiil.  55,  minusjacula 
feriunt  qua  prasvideniur  :  gravius  nocet  quodcuiiqiie 
iiiexperium  accidii.- 

^  Tempus  est,  ]  Coniiniiata  ca,  quam  Philosophia 
aupra  adhibuit,  comparaiione,  a  curporibus  notis  ad 
meotes  cognoscendas  eadeiii  Philosophia  nuiic  pro- 
greditur.  Scilicet  quemadmodum  gusius  organa, 
Eaustis  priinum  tenuioribus  inollioribusque  cibis, 
ip»o  usu  ita  disponuiitur,  ut  gr^iviuribus  postea  'us- 
linendis  liant  apta,  juxta  illiid  Martialis,  Ep''graiii. 
!.  V,  epigr.  77 : 

Profecit  poto  Miihriditet  sarpe  veuenov 


u^en  suis  point,  Hinc  autem  Philosophia  incipit  siias 
ratiunculas  rhetorice  proponere,  quas  si  ad  dialccti- 
cam  formam  revocare  conatus  fiieris,  nonnulias 
animadveriere  poteris  repeiiiiones  :  nec  mirum  :  nn- 
lumquippe,  quod  Zeno  dixit,  rhetoricam  palma*, 
ilialecticam  pugno  similem  esse,  quod  latius  loque* 
rentur  rhetnres,  dialectici  aulcm  compressius  :  sic 
loquilur  Seneca.  Quidquid  sit,  duas  prescrtim  bis 
adverlimus  ejusmodi  raliuncuias. 

•  Novum  credo,]  Prima  rhetoricx  ratiunciila,  qu;c 
sic  videtur  possecouiralii.  Gum  niens  bumana,  quein- 
admodum  et  corpus  veteribus  usitaiisqiie  non  com- 
moveaiur,  tua  men«,  o  Boeti,   non  debuit  fortunx 


66i 


DE  C0N90I.ATI0NE  PIHLOSOPHIilt  LIB.  II. 


(K)*i 


quid,  inusilalumquc  vidisii.TuJorluiiam  pulaserga  Au»ro  muUbWiias,  iiec  forinidandas  forrunae  roinas, 


te  esse  mutaiam  ?  erras.  Hi  semper  ejus  mores  sunt, 
isia  natura*  Servaviteirca  le  propriam  potius  inipsa 
8ui  mutabiliiateconstaniiam  (5).  Taliseratcum  blaii- 
diebatur,  cum  tibi  falsae  illeoebris  felicilatis  allude- 
ret.  Deprebendisti  *  caeci  numitiis  ambiguos  vultus. 
Quae  seseadhuc  aliis  velat,  tota  tibi  prorsus  innoluit. 
Si  probas  ^,  uiere  moribus  «,  ne  querarls.  Si  perfi- 
dam  perborrescis,  sperne  afque  abjice  perniciosa 
ludentem.  Naiii  quae  nunc  libi  estlanti  caiisa  mceroris, 
(10)  hacc  eadem  tranquillitaiis  esse  debuisset.  Reli- 
quitenim  te,  quam  non  reiictiiram  nemo  unquaro 
poterit  esse  «ecurus.  An  vero  lu  preiiosam  aestimas 
abituram  felicitaiem?etcara  libi  est  fortuna  praesens 
nec  manendi  fida,  et  cum  discesserit,  aliatura  moe- 
rorem  ?  Quod  si  nec  ex  arbitrio  retineri  potest,  el  B 
calamitosos  fugiens  facit,  quid  est  (15)  aliud  fugaz» 
quam  futurae  quodJam  calamitatis  indicium  ?  Neque 
enim  qnod  aiiie  oculos  situm  est,  suflTecerit  intueri. 
Uerum  exitus  prudeniia  metltur :  eademque  in  alter- 


nec  exoptandas  facit  esse  blanditias.  95  *  Postremo 
aeqno  animo  toleres  oporiet,  quidquid  infra  fortunae 
^  aream  geritur,  cum  semel  jugo  ejus  colla  submise- 
ris.  Quod  «i  manendi  abeundique  scribere  Icgem  velis 
ei,  quam  tu  dominam  sponte  elegisti ,  nonne  •  in- 
juriu>  fueriSy  et  impalieutia  sortem  ezacerbes,  (5) 
qoam  perroutare  non  possis?  Si  '  ventis  vela  rom- 
mitieres,  npn  quo  volunias  pelerei,  sed  qiio  flatus 
impellereni,  promovereris.  Si  arvisseminacrederes, 
feraces  interse  annos,  sterilesque  pensares.  Fortunas 
te  regendum  dedisti,  dominae  moribus  oporte^i  obtem« 
peres.  96  Tu  vero*  volventis  rotae  iinpeti«ni  reti- 
nere  conaris?  At  omnium  moptalium  stolidissime:  si 
maiiere  incipii,  *  fors  esse  desistit. 

97  METaUM  "  PRIMUM. 

Argomentum.  —  FoTluna  tMtar  Eiiript,  itutabilis  non 
tolum  plures,  ted  eumdem  homiuem  uniu»  horafspa" 
tio  erigit  deprimitque, 

II.TC  cum  superba  verterit  vices  dextray 

Exxstttaiitis  inorc  fertur  Euripi ; 


INTERPRETATJO 


*  Fortunce  farias  formas. 
^  Forluiiain. 

^  EjiiNdem  fortgnjp. 
^  Regnum. 

•  Injuriosus. 


'  Navignres, 

B  Forluna, 

llbi  haec  forliina  aUernaverit  vices  manu  imperiota 
eadein  rapitur  instar  Euripi  exundantis ;  forluna  cru^ 
de'As  conculeal  subito  principes  metu^^ndos^  et  statini 


NOTiE. 


evenlu  commoveri,  nisi  hic  novus  fucrit  et  inusiu- 
tiis.  Aiqiii  nihil  hic  novi,  nihil  iHusitati :  ciiin  seinper 
et  ubique  fortuna  fiierit  in  sua  muiabilitate  consiang, 
ut  nunc  experiris.  Quare  lantum  abest,  ut  fortuna 
baec  debuent  tibi  esse  laiiti  causa  moeroris,  ut  pollus 
eadem  iranquillitaiis  causa  esse  dfbuisset :  r«/i^r 
entni  ip,  quam  non  reHciuram  nemo  unquam  poterit 
esMsecurus:  imo  quam  esso  abiiuram  cerius  esse 
deb<t  prudens,  qiiippe  qui  eliam  fulurn  prospicit. 
Hic  porro  addenduni  duntaxat,  rur  Pliilo^ophia 
uunc  dicat  caci  numinis  ambiguot  vultus  ? 

Foriuna  nimiruin  antiquis  cnt,  1*  qiiidem  numen, 
quod  ignoratis  pliirium  eflectorum  causis,  h»x  noii 
nisi  a  fortuiia,  quam  propiere.i  nitmen  vocnbani, 
iirirl  pi»sse  arbitrabaniur.  2«»  Nuinen  ca^cuni,  sive 
qiiod  temere  nunc  probos  iiialis,  nunc  improbos 
bonis  alTiceret ;  sive  eiiam  qund  eos  plcruinque  efii- 
ceret  csecos  qiios  complecterciur.  5°  Numeii  gerens 
aroblgiios  vulius,  quods»zi  instar  gloliosi.cui  idcirco 
insistere  flngebatur,  voiubilis  qtios  paulo  ante  beni- 
gno  vullu  erexerat  ad  glori^iin,  eosdem  severo  ad 
infamiaiii  traducerci.  Sic  Horai.  de  Gyge  eecinit 
Carm.  I.  ii,  Od.  5  : 

Quem  si  puellariim  iosereres  cboro 
Mire  sagacesfaliifnlhospiles, 

Disrrlmeu  ui)S.'urnm  soliiiis 

Criuibus  ambiguoque  vuliu. 

•  Postremo  aquo  animo^  etc.]  Allera  rh  loricae 
ratiuncula,  qu3e  sic  videtnr  posse  expriini.  Ouicun- 
que  sese  alterius  jugo  sponte  submisit,  is  mores  ejiis 
patienter  feral,  uecessc  csi  :  injurius  alioqui  fiiertr 
ciim  sibi,  tum  siio  principi :  principi  qiiidem,  si 
eidem  manendi  abeundique  legem  velit  scribere  :  sibi 
vero,  si  impatientia  soriem  exacerbnt,  quam  permutare 
non  possii,  Sic  navii;auies  ei  seminatores,  quod  se 
siiaque  eiementts  conimiserini,  adnuium  uon  »ppel- 
hint,  metunlque.  Cuiu  igilur,  o  Boeii,  te  (ortunx  jugo 
sponte  subntiscris ;  rtim  lu  fortunam  dominam  tponte 
elegeri$;cum  fortunas  te  regendum  dederis,  aquo  animo 
loleres  oportet,  qnidquid  i.itm  forlunw  aream  geriur  ; 
domina:  moribus  oyor  et  GOtemperis, 


Area  aurem  dicitur  locus  vacuiis  :  quasi  exaruerl 
nec  possit  quid  iiiam  generare.  Sic  vicinitas  aedium 
a^dibus  vacans  dicitur  area,  Sic  etiiim  lociis  frumenrii 
C  terendis  destinaius  vocainr  area,  Potuii  autem  Philo* 
sophia  propier  hujus  ultimi  loci  similitudinem,  mun- 
dum  huiic  api  ellare  fortunae  aream  quod  sicut  in  area 
frumenium  a  tritore,  ^ic  in  mundo  homines  a  fortuna 
ntinc  buc  nuuc  ilhic  prosperiiat»;  vel  adversitate 
versenttir. 

*  Volveniisrotas,]  Fortuna :  Veteres  quippe  ftirtii- 
nam,  non  modo  cxcam  et  furenti  siinilein,  vernni 
eiiam  volubiii  saxo  pendentfm  efllnxere,  quod  for- 
tiina  iisdem  videretur  omuia  non  solurn  teroere  el 
Cicco  impetu  adroinistrare  bonis  adversa,  inalis  ho- 
niinibus  prospera,  sed  instar  globl  vaga,  necessitale 
qiiadam  naiuras  volvi  :  adeo  ut  non  ininoris  esset 
8iultiti;e,  fortun.T,  qua'm  siderum  reluctari  conver- 
f ioiiibus.  Propterea  Bapiista  Mantu^in. : 

Fidiie  virliili,  fortuoa  fugacior  uoJis 
Non  manet. 

*  Quod  vocant  iamhiciim  Hypponaclium.  Bst  auieni 
r:irnien  constans  ex  uno  geiiere  versiinni,  quorum 
D  quilibei  sex  (ledibus  cousians,  paribus  quidem  iaro- 
bum,  imparibu&  vero  spondeum  saepius  babet. 

i.  Verterit  viees,]  Quae  aliernis  fleri  soleiit,  lixc 
appellamiis  vices  :  liiiic  vicssim  idem  quod  alternie. 
Fortuna  autem  propter  nativam  suaiii  iiicoiistaniiam 
oinnia  alteriiis  muiat,  modo  pluribus,  modo  uni  pro- 
spera  et  adversa  :  quod  ita  frequens  el  iioium,  ut 
Latini  foriunam  aiipelient  vicem  :  ita  Cicero  passim, 
fiiiAt,  iiiquit,  necesse  est  et  meam  et  aUorum  vicem  per- 
limescere :  valde  ei  meam  et  vestram  vlcem  doleo, 

i.  Dexira  superba.]  Pars  pro  toto  :  fortuna  autem 
lloratio  et  aliis  diciiur  superba  ;  quod  hominibus 
:tliior,  hos  adnutum  videaiur  regere.  Sic  Scneca  iii 
Mftd.,  V.  203  : 

Sceplris  superbas  quisquis  admovit  roanos. 

2.  ExcBsiuantis  Ettnpt.]  Euripus  vox  Graeca  signi* 
ficans  fretum.  Duplicis  est  geiieris  :  alius  artc,  alius 
iialura  factus.  i*  Euripus  nrtifl-iosus,  aiveusestnia- 


665 


AN.  MANL.  SEV    BOfcTII 


GG4 


DQdum  iremendos  sxva  proterit  reges, 
llumilemque  vicii  sublef  ai  fallax  vuilum ; 
Nou  illa  miseros  audit ;  haud  curat  fleUis, 
Ultroque  gemitus»  dura  quos  fecji,  ridet. 
Sic  illa  ludit,  sic  buas  probat  vires, 
99  Suique  magnum  monsirai  osteutum,  si  quls 
Visatur  una  siraius  ac  felix  hora. 


100  I^i^OSA  II. 


AtGCMENTUM.  —  Pltilofiophia  ititroducit  forlvnam,  qnm 
opeSf  digniiateique  sni  juris  esse  causota,  exemplo 
cceiit  terrce  et  maris  probat^  se  potuisse  hcec,  absuuti 
hllins  injuria^  ad  arbitrium  ut  CrctsOf  ccctirisque^  sic 
Boeiio  et  dare  et  auferre, 

Vellem  auiem  pauca  tecura  *  fortunx  ipsius  vtThis 


liNTKRPRETATlO. 

mendax  erigii  capul  abjtctuni  lioininis  suhacti,  llasc  fortuna  ludit^  sic  vrobal  vires  suns,  et  ostentat  ingens 
mm  audit  afflictos  :  non  flectiiur  lacrymis,  et  ridet  miraculum  suoe  vniutis,  quando  liac  ngciiio,  idem 
iponte  questuSy  qtorum  ipsa  crudetis  est  causa,  Sic      hom»  videtur  siuiul  miser  el  beatus  eadem  hora. 

KOTiE. 

gntnco  opere  aquas  in  morem  (Invii  deduc^ns,  qui  in      cum  igiiur  fortuna  oltro  rideat  miseros,  quos  ipsa 

Inc  differt  a  Nilo  pariier  ariiiicioso,  quod  Nilus  liic  ^  fecit  inique,  merlto  nnnc  vocaiur  dura. 

nt  major,   Cnripus  vero  minor  :  de  utroqne  loqnitur  ^     7.  Sic  illa  ludit.]  Lndere  ille  dicitur,  qui  temere 


»it      .  . 

Tulllus  11  de  Leg.  Duclus,  inqnit,  aqnarum,  qno%  isti 
Niloi  et  Euripos  vocant,  quis  non^  cum  hcec  vidcat^ 
irHierit?  i"  Cuiipus  naiurali^  est  pars  maris  inle>* 
Aulidein  Baeotia:  portum,  et  Eubceaui  iiisnlam,  cnjus 
nieminit  Sirabo  I.  ix,  et  Plin.  I.  ii.  Iloc  roare  non 
instar  Oceani  a^siuat,  sed  sepiies  ssDpiusque,  unius 
tliei  et  noctis  spatio,  laiito  impetu  recurril,  iit  ventos 
tliaiii  ac  plenis  velis  navigia  frusiretur  :  qnod  niini- 
rum  aquas  huc  prancipites  objicihus  insulis  undique 
rffflittantur :  prnpterea  nunc  dicitur  exassiuans,  Aique 
iude  factum  est  ut  rortuna  ,  cogitatio  humana,  aut 
quaelibet  alia  res  mutationi  valdc  obnoxia  ,  diceretur 
iiisiar  Euripi  inconstans. 

rbilosophia  demum  earo ,  qnam  soluta  oraiione 
liicoRperal,  fortnnas  inconstaiitis  probitionem  versi- 
1)118  continuans,  cjusdem  inconslantiam  osteudii  etiam 
iii  rt^ibus. 


huc  illucque  discurrit :  verbum  etiiin  a  Lydis^  qni  ex 
Asia,  Tyrrheuo  duce,  in  tletruriam  coucessere,  ibi- 
que  extraordinarios  illos  moius,  quos  postea  ludos 
sivecircenses,  sive  thea<rales  vocaverunt,  invexere. 
Hinc  ludiones  sive  ludUt  nimiruni  pueri  puberes,  ele- 
gantibus  tunicis  induli,  galea  insuper,  ense,  ei  parnia 
armati,  qui  circensihus  et  theairalibus  pompis  ince- 
dere  solebant,  veluti  po^upae  duces,  Saliis  similes  : 
quorum  roeminit  Ovid.  i  do  Ari.  : 

Dumque  rudem  praebente  moduiu  Ublcine  Thusco 
Ludius  squalam  ler  pede  pulsai  humiam. 

Propterea  lloraiius  bellum  vocat  iudum  Martis  1. 1 
Carm.,  od^  2  : 

Heii  iiimis  longo  satiale  liido, 
Oucm  juvat  clamor,  gale»que  laeves, 
Arer  el  Mauri  pediiis  crueutum 
Vuiius  !■  faostem. 


3.  Proterii  regeMJ]  Fortuna  aliquando  i|>sos  etiam      /\..*«»AK.i*».«  ^..»«  r...t..r.»  «^«  «^i  -.  jt*^^»    ^   « 
reges  et  imperatoreL  imperio  et  fiotestale  exuit.  Sic  r  ^^X^^I!^' ^TJT^^J^^  ^^^T ^^^^\J^ ^''l 
Liiceicmonii,  ut  «it  iElianus,  cim  Thebanorum  do-  ^  ^a^^^,ZT\^^^^  *^''*  """^  ""'i*" 

mim  essent,  adeo  rursus  ab  illis  fueruni  subacU.  ui      t^^l'T,'Z^'^^^^  "L^i^.  *^' 

T4.i.-«.-  „nl  .«/-«.  P./n«o«»-.««'«pr«^«.r.«i  ^unt     ^^^^*  <>»'*»«"e  perhibriiir  ludere.  Sic  fortuna  tcces- 


TMmni  non  solum  Peloponuesum  pervenirent^  verum 
eiiam  Eurotam  transirent^  et  Lacedcemoniorum  ierram 
devasiareni.  Sic,  referenie  Amimano  Marceilino,  D  o- 
iiysius  gentinm  qiiondaiu  terror,  Corinthi  liiterario 
ludo  pra^feclus  fuii. 

4.  Victi  sublevat  vultum,]  E  tdem  rorli.na  victos  n^n* 
Nunquam  erigii.  Sic  Amyntas  Macedo ,  ex  praedicio 
^liano,  cum  ab  aceoUs  finiiimisque  barbaris  victus 
reytsum  perdidiesei^  staiuebat  apnd  animum  suum  re- 
§ionem  etiam  la  univcrsum  relinquere^  tantum  ui  vitam 
ealvam  et  incolumem  servare  possel.  Diim  in  his  anxiub 
ageret,  quidam  ad  eum  dictum  Jlellopidce  protulit, 
itaque  occupuio  illo  loco  coUectisque  militibus^  recnpe- 
ravit  imperium.  Sic  ex  eo.ieiii  auctorc,  Dion  Hipparihi 
ftlius  in  cxsilium  missus  a  Dionyf>io  cum  bis  mille  mi- 
iiiibus  eum  rursus  expuguavit,  ita  e/fecit,  ui  in  quo 
sliUu  ipse  fuisset  antea^  in  eum  jam  suce  calamitatis 
auctorem  detruderet.  Aiquc  hxc  forliinae  vicis^iiudo 
lantuiii  ni;i|nin  videlur,  lianc  ui  ii'ter  caeteras  cala- 
iiiitatestiiipruceuir  MegxTa  apudSeuecam  iuThyedl6, 
V.  33: 

Dubia  violenta  domus 
Foriuna  reges  iiiler  iucertos  labet. 
Miser  ex  poiente  lial,  ex  inisero  potens, 
Fluctuque  regnuin  casiis  ussiduo  ferat. 

5.  Non  ilta  miseros  audit.\  Fortunam  quippe  insa* 
iiam  esse  ei  (xcam  et  brutam  perhibeiit  pbilosophi, 
ex  Ciceroiie. 

6.  UUro  gemitus,  dura  quos  fecit,  ridel,]  Durum  est 
le  ridere  euni  praesertim  qui  ex  beato  factus  est  mi- 
ser  :  tuam  enim  misericordiam  poiius  quam  risuin 
ilie  deberet  provocare  :  durius  eum,  cujus  miseri:p. 
Injustus  auctor  fueris  :  taiiti  enim  criminis  te  poliiis 
oporterel  poMiitere  :  sed  duri&>imuin  id  spoute  exsc- 

3ui  :  necessitas  enini  qua  aliquaud^»  etiaiu  iuviii  ri- 
cmus^  poiset  ejusmodi  risus  atrocitatem  miiiuerc  : 


D 


sum  reressumque  idem  Uoratius  vocavit  ludumGariu. 
1.  II,  od.  1  : 

Motnm  ex  Metello  consule  civicum 
Bellique  causas,  el  vitia,  et  modos 

Ludumque  fortunae  graves.iue 

Pi  iocipum  amicilias  et  arma. 

Sicut  Yirgil.  iEn.  xi,  v.  426,  cecinil : 

Mullos  a  terna  revisens 
Lusit,  et  iii  soiiUo  rursus  foriuna  locavit. 

.  Sic  iuas  pro'at  tirei.] Continuaiur  pra^dicta  simi- 
litudo  :  qui  enim  ludunt,  hi  snas  certaiido  experiuu- 
tur  vires. 

K.  Ostentum.]  Opiis  taiitum  ut  dignum  videatur, 
quod  veluti  admirabiie  digilo  o^iendatur. 

9.  Una  stratus  ac  lelixhora.]  Maxiniuin  sane  levia 
inconstantisque  foriuiix  argunieniuui.  Put;iiit  iiuii> 
nulli  horam  hic  sigiiificare  cfiem ; sed  qiio  brevius  leni- 
1'oris  spatiuin  hora  notabit,  eo  magis  meutem  loquen- 
tis  Philosophijc  roanifestabit. 

'  Fortunteverbis.]  I.  Pliilosophia  loquent'  m  fortn- 
nam  introducit :  naiu  in  omnibus  rebits,  inqnii  Ciccm 
I  de  Inv.,  simiUtudo  est  satieiaiis  mater  :  quare  Pliilo- 
sophia  varietate  occnrrens  saiietati,  deincei>s  utiinr 
illo  loquendi  iiiodo  qiiem  rlietoies  voeant  conforma- 
tionem,  quac  tuiic  est,  cuin  aliqua,  quae  non  atlcst 
I>er6(tua,  coiilingitur  qua^i  ailsii.  Et  rerte  cum  inju- 
stuiii  videatur,  quempiam  dainnari  inaudiinm,  non 
imuierito  fortuna  nunc  ihtroducilur,suain  in  boetinni 
de  ipsu  fortuna  graviier  coinpiestum  cansain  dereii- 
sura  :  at  Philosophia  vult,se  pra*side,  verba  foriunx 
a  Boelio  atlenlius  considerari,  ne  hic  aut  praecipiia- 
tione  aut  pr;ejndiciu  actus  sententiain  iniquam  de 
ipsa  fortuna  ferai.  Potest  autem  hic  rortuna*  seruio 
sic  contrabi.  St  iniqnuiu  est,  inquii,  le  de  eo  cou- 
qneri  nuniinc,  a  qiio  uou  mqfio  nullain  iiijnriam,  $e<! 


m  DE  CONSOLATIONL  PIIILOSOPHli£  Ufi.  W.  GC(i 

;igitare.Tu  igilur  an  '^  jusposlulet,anifnadverie.Quid  A  ca^leraque  lalia  mei  &unl  juris.  Dominam  famulae  co- 

gnoscooi;  mecum  veniunf,  me  abeunte  discedaiil. 


lu«  '  0  burao'!»,  leani  nte  *  «olidianis  agis  uiierelis? 
Quam  libi  fecimus  injuriam?  Qux  lua  libi  delraiimus 
bona  ?  101  *  Qiiovis  judice  de  opum,  dignitatuinque 
inecum  ^  possessione  contende.  El,  "  si  cujusquam 
mortalium  proprium  qvid  bonim  esse  monsiraveris, 
ego  jam  tua  fuisse,  qu»  repeiis,  sponte  concedam. 
Cum  te  matris  ex  uteru  naiura  produxit,  *  nudum 
rebus  omnibus,  inopemque  (5)  suscepi,  me  s  opibus 
fovi,  et,  quod  te  nunc  impaticntem  nostri  facil,  ^  fa- 
vore  proiia  indulgentius  etlucavi,  et  omnium,  quae 
niei  sunt  juris ,  ^  afOuenlia  et  splendore  circumdedi. 
Nunc  milii  retraberc  manum  •  libet,  ^  habe  gratlam, 
'  velui  usus  alienis  :  non  babes  jus  querelx,  lanquam 
prorsus  tua  peniideris.  Quid  igitur  ingemiscis?  nulla 


Audacler  aUirmem,  si  tua  forent,  quae  amissa  con- 
quereris,  nullo  modo  perdidisses.  102  ^^  ^"  ^o 
sola  raeum  jus  exercere  probibebor  ?  ^*  Licet  co&lo, 
proferre  lucidoi  dies,  eosdemque  tenebrosis  noctibus 
condere.  *'  Licet  anno,  terr.i:  vultum  nunc  floribus 
friigibusqiie  redimire,  nunc  nimbis  frigoribusque  cor- 
fundere.  "  Jus  est  mnri,  nuue  '  strato  aequore  blao- 
d  ri,  (5)  nunc  procellis  ac  (luclibus  inhorrescere.  Nos 
ad  consiantiam  noslris  moribus  alienam,  s  inexpleia 
bominura  cupiditas  alligabit?  Haec  nostra  vis  est, 
bunc  conlinuum  ludum  ludimus.  Rotam  volubili  orbe 
vcrsamus,  infima  summis,  summa  innmis  mutare 
gaudemus.  Ascende  si  placet,  sed  ea  lege,  uti  nft, 


(10)  libi  a  nobisestallata  violentia.  *  Opcs,  bonores.  B  cum  ^  ludicri  mei  ratio  poscei,  descendere  (10)  inju* 

iNTEltPUETATIO. 


•  /Eqnum  si7. 
•>  Diret  fortuna. 
«  OfficiosUsima. 
^  Abuudantia. 


«  Pi-ceL 

f  Placido. 
R  Insniiabiiii. 
^  LudL 


NOiiE 


quodcunque  babueris  bonum,  accepisti,  injustae  sunt 
prorsus  e(  iniquae  illae,  quibiis  me  quotiiie  afllcis, 
querelas  :  si  quidero  non  modo  nullaro  libt  10« 
tuli  injuriam  ;  opes  et  dignitales,  ut  poie  meas,  au- 
ferendo  :  Terum  ciiam  quidquid  habueris  boni,  opum 
fideiicet  et  dignitatum,  illud  totum  mihi,  lanquam 
illaruiu  domin;e  debes  :  quemadmodum  ccelo ,  uude 
noi,  dehetur  dies ;  terrae,  unde  sterilitas,  debelur 
fertililas;  mari.unde  tempestates  tranquillitas ;  Jovi 
ipsi,  unde  mala,  bona  debentur.  Sic  Croesuro,  sic 
ri'gem  Persarum,  a!»8que  ulla  eorum  injuria,  excepi. 
Tu  mtur  anjus  poslulet,  animadverle. 

^  0  homo.]  Jam  monuimus,  iios  sic  compellare  eog 
cnm  quibus  volumus  videri  nullam  nos  habere  fami- 
liariiatem.  Pros.  i  hujus  libri. 

*  Cotidianis.^  Alii  scribunt  quotidianis  :  pro  di- 
versai  scilicet  uujus  vocis  interpretatione  :  si  eniin 
quotidianum  dicatur  a  quot  sive  singulis  diebus,  ut  pla- 
cet  Gomulo  apud  Cassiodorum ;  queinadmodum  dici- 
tiir  quot  calendis,  quot  mensibu$,  quot  annis,  optime 
Bcribitur  quotidianum  :  si  vero  dicatur  a  cominenti 
die^  sicut  dici  putatMarius  Victorinus  1. 1,  scribendum 
erit  cotidianum. 

*  Quovis  judice.]  Cum  nemo  judex  fuerit  in  sua 

cansa ,  bene  fortuna  ad  judicem  provocal  :  sed  ad 

queiulibet  melius,  ne  ulia  sit  antcoccupationis  sus- 
picto. 

^  Possesnone.]  Possessio  hic  jus  est  possideiidi. 
Sicnt  Tull.  pro  Quin.  bonorum  possessio  spectatur^  in- 
(fuit,  non  in  atiqua  parte^  sed  universis  quce  leneri  et 
^isideri  possunt, 

'  5i  cujusquam  morto/ium.]  Fieri  possel  ut  quae  Boe- 
tii  non  suni  bona,  ha>c  (|Uorumdam  aliorum  homi- 
Dum  esseiit ;  tamen  ne  ulius  supersii  roiiquerendi 
locos,  furtuna  ponit  nullius  hominis  propria  esse,  qiiaB 
deinceps  eniimerabit  bona. 

*  Nudum  rebus  omnibus,]  IL  Fortiina  caiisatur,  sua 
esse  bona,  quae;Boetius  conqueritur  se  ainisisse.  Cum 
homo  ex  duplici  parie  consiet,  lueiiie  niuiirum  el  cor- 
pore,  propierea  bonum  hominis,  quod  vulgo  deflni- 
tur  id  quod  fiomini  est  conveniens,  dtiplicis  est  geue- 
ris :  alterum  meiiiis,alterum  corporis.  B4>nuin  mentis 
v«Tsatur  in  cogitatioiie,  ea  praesertim  cujus  homo 
dominus  est  :  atqiie  in  ejusmodi  bouum  fortuna  nibii 
potest.  Bouum  vero  corporis  in  hoc  praesertim  cim- 
Ai>iit,  quod  homo  ex  utero  suscipiatur;  susceptus 
fuvealur  ;  fotus  educetur;  educatus  opibus  et  digni- 
latibus  cmnuletur  ;  qu»  omnia  lortun»  esse  dicun- 


tur  :  unde  fortuna  hic.  Cum  te,  inquift,  mafni  ex  uter% 
natura  produxitj'nudum  rebus  omnibus  inopemque  su$ 
cepi,  meis  opibus  fovt,  indulgentius  educavi^et  omnium 
quof  mei  juris  sufU,  affluentia  et  splendore  circumdedi, 

'  Habe  gratiam.]  Habere,  agere,  et  referre  graf iam 
anopius  sicdifferunt,  ut  habere  sitcogitationis,  agere 
sit  verbt',  et  referre  sit  operis  boni  in  eum  a  qub  be« 
nenciiim  accepimus.  Propterea  Tullius,  pro  Corn., 
OmnibuSf  inquit,  amtcts  saluti  mece^  si  minus  ad  refe-^ 
rendam  gratiam  satisfacere  po ftft,  ad  prcedicandam 
Q  eerte  et  habendam  $atis  sum  facturus,  et  aiibi  passim. 

'  Velut  uius  alienii.]  Bona  enim  aoimi,  ut  jam  dixi« 
mus,  nostra  sunt ;  caetera  aliona ,  et  ipsis,  si  placet» 
fortunae  nutibus  subjecta.  ^ 

'  Opes^  honoreSf  cceteraque  talia  mei  sttntjuris.]  Jam 
fortuna  probat,  praedicta  corporis  bona  sua  esse  :  id 
autem  probat  argiimenlo  viilgari :  efTectum  censetur 
illius  causae,  qua  accedente  aut  recedenie,  effecium 
illud  adest  aut  abesl :  propterea  dies  censetur  effe- 
ctus  solis,  quod  prnsente  aut  abseme  so!e,  dies  est 
aut  non  est :  sed  iila  est,  inquit  fortuna,  iuter  me  et 
praedicta  bona  necessitudo  :  si  quidem  mecum  veniunt^ 
me  abeunte  discedunt.  Adde  quod  hacc  bona  aut  iiui 
sunt,  inquit,  aut  mea  :  sed  tua  non  cs»e  ex  hoc  ett 
evidens,  quod  si  tua  forent^  eadem  1111//0  modo  perdi^ 
disses :  quandoquidem  bonoriim,  quae  tua  sunt,  ita 
dominus  es,  haec  ut,  nisi  prius  volueris  perdere,  non 
perdas  :  haec  aulem  bona,  quae  amissa  conquereriSt 
nunqiiam  voluisti  amiitere. 
^  **  Au  ego  sola.]  ill.  Fortuna  probat  exemplis,  se 
■^  praedicta  corporis  bona  jure  posse  dare  et  auferre  : 
quod  deierior  esse  non  debeat  fortuna:,  quam  caeie- 
rarum  causarum  conditio.  Exempla  autem  ista  sunt 
qualuor. 

^^  Licet  ccelo.]  Primum  foriunaR  exemplum.  Coelnm 
sole,  quem  continei,  prxsenie  diem  lucidum  facit; 
sed  idem  coclum,  sole  absenie,  noctem  facii  tenebro- 
sam  :  de  die  gratulantur,  de  nocte  non  queruntor 
homines. 

*'  Licet  anno  terrm  vultum.]  Secuiidum  fortunas 
exeniplum.  Terros  vuitus.  juv.iniibus  asiris,  nune  flo^ 
ribus  frugibusque  redimitur ;  nunc  nimbis  frigoribuique 
confunditur  :  de  floribus  frugibusque  gratias  bomines 
habent :  de  nlmbis  et  frigoribus  querelas  non  profe- 
ruiit. 

»»  Jus  est  mari.]  Teriium  forlunae  exemplum.  Ifai;« 
nunc  stralo  mquore  blanditur  :  hunc  proceUis  ac  flueti* 
bus  inhorrescit,  tranquillitatein  homincs  arbitiantur 


6G7  AN.  IIANL. 

rUin  putes,  An  tu  '^  mores  ignorabas  meos?  *  Ne- 
sciebas  Croesom  regem  Lydorum  Gyro  paulo  anle 
formidabilem»  mox  deinde  miserandum  rogi  flammis 
traditum,  misso  ccelilus  imbre  dcfensum?  ],03 
*  Num  te  prsRterit  Paulum  Perses  regis  a  se  capti 
^  calamitatibus  pias  impendisse  lacrymas  ?  *  Quid 
tragoedianim  clamor  aliud  deflet,  nisi  indiscreto  ictu 
fonnnam  felicia  regna  verientem  ?  Nonne  adolescen- 
tolus  «  *  3uo  Touf  tri9ovf,  Tov  |xiv  cva  xaxcjv,  tov  5i 
irtptr»  xa).wv,  in  Jovis  (5^  limine  jacerc  didicisti? 
Quid  81  uberius  de  bonorum  parte  sumpsisti?  Quid  sl 


SEV.  DOETII  G6S 

A  a  te  non  lota  discessi  ?  Quid  si  hxc  ipsa  mei  mutabi- 
liias  justa  libi  caosa  est  sperandi  meliora?  Tamen 
^  ne  animo  coniaboscas ,  et  intra  commone  omnibus 
regniim  locatus,  proprio  jure  vivere  desideres. 

METRUM  *  W. 

105  Argumentum. — Quo  major,  inquit  fortuna^  opum 
honorunufue  acce$$io,  eo  magis.  crctcenle  eorumdem 
cu{nditate,  homo  videtur  egere, 

Si  quanias  rapidis  flaiibiis  ineitus 
Pontus  versat  arenas. 


ILNTERPRETATIO. 


•  Meam  ludendi  consuetudinem, 
*•  Mi$eria$  flevi$$e  non  tine  pietate,  ^^ ,„ „^^ 

•  Dno  dolia,  ununiquidem  malorum,  alterum  autem  B  manu  nunquam  ce$$anie  fimdcre,  quam  mulia$  arena$ 
bonorum,  mare  commotum  vehemenlibu$  venti$  volvii ;  aul  qtuNn^ 


^  QuidqHid$it. 

Quamvis  maxima  uberta$  afferat  lam  multa$  ditilun^ 


NOTiE. 


favorem  :  sed  procellam  non  putant  injuriam  :  quare 
ergo,  inquit  fnrtuna,  no$  ad  con$tantiam  nobtris  mori- 
bu$  atieHaniy  inexpleta  hominum  cupidita$  altigahiif 
De  ludo  et  de  rota  foriuii:»  jam  dictiim  est  hoc  tibro. 
Ilic  autem  forluna  dio.itur  ludum  ludere ;  sicul  Teren- 
tins'dixit  gaudere  ^oui/tum,  Cicero  $ervire  $ervilutem; 
vulgus  vivere  vitanu 

^  Ne$cieba$  Ctasum.]  Croesus  ullimus  rex  Lydi», 
ditissimus,  a  Cyro  rege  Persarum  victu<i  fuit;  cuin- 
que  iterum  rebcllasset,  iteruinqite  viclus  esttet,  igni- 
bus  addictus,  de  pyra  clamavit,  o  Solnn,  Solon, 
8o!on  ;  interroganie  Cyro,  qnis  ille  Solon  esset ,  aii 
itroRsus  :  Solon  vir  sapieiitissiinns  oliin  me  inonuit 
neminem  esse  in  liac  vila  reliceni,  qiiod  nunc  expe- 
rior.  Tudc  Cyrus  vnrietatein  fortuiix  cngilaus.  ignem 
quein  ju>serat  exsiingui,  vidit  coslo  fainulanle  rt^- 
primi  :  quod  Ausoiiius  sic  exj^ressit  lib.  de  Ludo 
septem  sap. 

Clamore  magDo  ter  Solonero  nnncupat. 
Qua  \o  -e  Cyrus  moius  exslingui  jiihet 
Gyrnm  per  omncm,  et  destrui  ardeniem  pyram  : 
Ktconmioduin  protusus  Imber  nubibus 
Repressil  ignem. 

*  /Vtcm  te  pranerit  Paulum  Per$e$  regit»]  Perse  Plii* 
lippi  filius,  ullimiis  Macedonum  rex,  viclus  fuitapud 
Samotbracas  a  Paulo  iOmilio,  Roiiiano  consule,  et 
cum  liliis  in  Iriumpliuni  duclns  :  huiic  ut  caplum  ad 
se  rapi  vidisset  Paulns,  ejus  forloiiam  niiseratns  fle- 
vit,  et  asidere  sihi  jiissit  riiiiarchiis  iu  vi*a  iOinilii 
addit,  victuni  Perseii  iiiedia  se  confecisse  ,  aui  certe 
Ob  erHpiuin  somiinm  interiisse. 

'  Quid  tragaediarum  clamor,]  Tragoeilia  est  carmen 
gravissimuiii,  qiio  principnin  virorum  c.ilainilatcs  4ii- 
rtiioso  qiiodam  exiiii  lerininaisc  drpingnntur :  qiia- 
nfnbrem  traj^oedia  diffcrl  a  cuinnedia,  qn:c  Iraiiqnillo 
la:t(i<|ue  exilu  coiitineiur  :uiide  llorai.  ii  Carm.,od.  i: 

Paulum  severe  Husa  tragonJix 
Desit  Ibealris. 

Hinc  tragoedias  movere  dicuniur  illi  qui  lumiiltus 
quo&dam  excitant :  cui  favel  iiomin  s  intcrpretaiio  : 
aiunt  enim  noiinulli  tragoediam  «lici  qnasi  T/saxu^iava 
rpax^i  a$per,  quod  agat  de  rebus  duris  iit«|ne  asperis, 
uti  de  ca^dibns  ac  mortibus  lieronin.  Pro|iterea  nnnc 
luerilo  diciiur  iragoediamm  ctamor  nihil  aliud  deftere^ 
nisi  ittdi$creto  ictu  fortunam  felicia  regna  vertentem. 

^  Auo  Tov;  Tri9ou?,  elc,  duo  dolia^  unum  quidem 
ma/oriim,  altertm  auiem  bonorum.  Nimirum  Plalonici 
vtdenies  hominum  menies,qua8conditaslongeprius, 
quani  corporihus  conjunctas  arbilrabanlur,  miseraiii 
unas,  alias  felicem  vitam  agere,  flnxe.unt,  duo  ante 
fores  Jovis  esse  vasa  plena,  imum  quidein  bonorum, 
alterum  malorum,  qiiorum  alterutro  potx  mentes  iii 
eorport  infuiiderenur,  feic  -m  propterea  aut  mise- 


ram  in  lerris  sortem  habitune  :  quod  llomems  Iliad. 

M  sic  expressit  : 

Pr«ierea  posiiisse  Jovem  duo  vasa  loquonua 
Ante  fores  primoqoe  domos  in  limine  co;li. 
Ouae  sint  muneribus  dandis  mortallbus  xgri^ 
Plena,  bonis  aliud,  pejorjbus  illud  ahundet 
E  quibos,  ut  voluit,  Deus,  omnia  soriibus  aeqnls 
Dlstrihiru  generi  bumano,  simnl  omiiia  miscens, 
Nuoc  bona,  nunc  roala;  nunc  l«va,  nnnc  lance  seeun* 
Cui  mala  conligerint,  cnm  hiinc  exponilini(|ua>.  [da: 
Trislibus  aprumois,  niiserique  laboribus  evi : 
104  ^ivet  enim  aeque  diis  gratus,  ueaue  gentlhus 

[ullis. 

Docirinam  lianc  didicerat  Boetius  adoletcentulus  : 
sive  quia  Aiheiiis  ,  uhi  ab  adolescenlia  sluduerai, 
vasa  ha^c  iii  templo  Jovis  descripta  proponebanlur : 

Q  sivequia  placiia  Phionicorum  docius  fuerat. 

Quarium  porm  illud  esi  exemplum,  quo  fortuna 
uiitur  ad  probandum  se  merilo  potuisse  Boetio  pro- 
spera  et  advers:i  inferre  :  ex  quo  conchMii,  se  pro- 
pier  bona,  graiia  potius  quam  propter  inala,iiijuriis 
debere  alfici.  Prjeserlim  cum  nulluin  sit  tempus,  qiM> 
foriuna  non  videatur  Boelio  magis  favere  qiiam  no- 
ceie :  pr.Tterito  cnim ,  quo  opibus  et  dignitatihus 
donatus  fiiii,  plus  boni  accepit  quam  mali :  (JberiuSf 
iiiquii  rortuna,  de  bonorum  parte $ump$i$ii :  praesenti, 
quo  coiisiantes  .«altem  amicos  hahet,  etiam  aliquid 
boiii  obiiiiet :  A  te^  inquit  eadein  fortuna,  non  tola 
di$ce$$i :  futuro  denique,  quo  pristinas  suas  opes  di- 
gnitaies<iue  recuperare  potest;  felicior  forte  erit  : 
iloic  ip$a  mei  niutabilita$f  inquit  fortuna,  jusia  libi 
cau$a  e$t  $perandi  meliora,  Quanqiiain  aiiiem  niliil 
horum  esset  durandum  :  quselihei  enim  socieiatis 
alicujus  pars  communibiis  tenetur  sn»  socielaiis  le- 
gibus  :  ne  igilur  animo  contabe$ca$  et  intra  commung 
omtiibu$  regnum  locatus^  proprio  jure  vivere  non  desi- 

^  dere$» 

*  Carmen  consians  dnplici  gcnere  versuum  alter- 
norum.nuoruiupror.4sc/fpiidfiis  spoiideo,  dactylo 
runi  syllaha,  et  duohiis  dactylis  consiai,  posterior 
P/i4>rfcraftiis  spondfo,  Uactylo.  et  spoudeo.  Excipitiir 
laineii  versiis  decimiis  octavus,  ciijus  primus  pes  est 
anapaisius :  $iti$  arde$cit  habettdi;  nisi,  iit  conjicit 
Asceiisiut,  lcgi  debeat,  vi$  arde$cit  habendi. 

1.  Pontu$.]  Speciatini  Euxiniis  est ,  gencratim 
niare,  (|uod  rreqiteiitissimum  est  apud  poetas  :  vide 
nietr.  2  lib.  i,  v.  ii. 

i.  Arena$,]  Quid  sit  areiia,  nemo  nescit :  sed  aVii 
arenam^  alii  harenam^  pro  duplici  iiominis  hujiis  iii- 
t<*rpretatione,  scribunt  :  vel  enim  vox  isia  ontur  ab 
arendo^  quod  arida  bibulaquo  sit :  sicut  Horatius  are^ 
na»  sxpius  vocatarfiirei;tumquescribitur  arvtta;  vel 
orilur  ah  hrrendo,  quod  aqiias  hauriens  hxreat»  fu- 


CC9 


iO 


Aut  quot  stelliferis  edita  noctibus 

CcbIo  sidera  fulgent ; 
Tantas  fundat  opes,  nec  reimhat  manum 

Pleno  copia  cornu : 
106  Humanum  miseras  liaud  ideo  genus 

Cesset  flore  querelas. 
Quamvis  vota  libens  excipiat  Deus 

Multi  prodigus  auri, 
El  claris  avidos  omet  honoribus, 

Nil  jam  parta  videntur  : 
Sed  quaesita  vorans  sxva  rapacilas 

Allos  pandit  hiatus. 
Qux  jam  praecipitem  frena  cupidinem 

Cerio  flne  reteiitent, 
Largis  cum  podus  inuneribus  fluens 


DE  CONSOLATIONE  PlllLOSOPIIIiE  LIB.  IL 

A 


670 


Sitis  ardescit  habendi  ? 
107  Nunquam  dives  agit  qui  trepidus  gemens 
20       Sese  credit  egeuleni. 

108  PROSA  111. 

AnGiiMEKTUM.  —  PhUosophia,  quidquid  hactenus  nve 
toluia^  sive  stricla  oraiione  dirium^  illud  leve  quod" 
dam  esse  doloris  remedium  confessa,  bona  eomme» 
moral^  qua,  duce  fortuna,  Boelius  a  curatoribus^ 
popiilo^  uxore,  ei  liberis,  puer^  adotescens^  marius^ 
ei  pater  aecepit^  quceque  propter  fortunm  varietatem^ 
quod  abierint,  abiturtg  pariter  hujus  miserce  argU' 
mentum  esse  possunt, 

llis  igitur  *  si  pro  se  tecum  foriuna  loqueretur, 
quid  prufecio  conlra  ^  ^  hisceres  non  haberes.  Anl  si 
quid  est,  quo  querelam  luam  jure  tueari.«,  proferas 
opottet ,  dabimus  dicendi  locum.  Tum  ego  <  :  *  Spe- 


INTERPRETATIO. 

muUa  astra,  producta  noctibus  stellatis,  in  ceelo  micant :  B  tineant  siabili  termino ,    avaritiam  tnconsineralam  : 


liomines  lamen  non  proplerea  desistent  queri  misere, 
Etiamsi  Deus  plurima  pecunice  largus^^annuat  libenler 
hoiiiinum  preeibus^  decoretque  homines  cnpidos  hono- 
ribus  iltustribus ;  bona  nihitominns  anle  acquisiia  fiocci 
penduniur.  Quin  cupiditas  crudetis^  absumens  parta^ 
apeiii  profundas  voragitus,  QuaUs  nunc  haberuB  eon» 


quandoquidem  ardor  habendi  amplis  donis  cumulalus 
crescil  magis  ac  inagis.  Quicunque  pavidus  et  suspirans 
sese  ejcistimat  pauverem  hle  nunauam  vivit  dives, 

*  Vcrbis. 

^  Reponeres. 

^  Uoeiius. 


NOTif:. 


poto  nimirum  liquido  alio  corpore,  quo  insito  molle- 
scebat:  ct  lunc  scribitur  harena  :  queinadnioduro  in 
veieribus  libris  legitur. 

3.  Sleltiferis  edita  noclibus,]  Nox  poetis  maier  side- 
ruin  habetur :  siciit  Tibullo  lib.  ii,  el.  i  : 

Ludile  :  jam  nox  Jangit  equos,  carrumque  seqauntur 
Maths  laseivo  sidera  fiilva  choro. 

Propterea  sidera  nunc  dicuniur  edita  sive  producta 
noctibus  stettiferis,  id  est  slellas  ferenlibus 

6.  Pteno  copia  cornu,]  Comu  copi»  idpoig  a/uiaXOctac, 
est  summa  uberias.  Nimirum  Diodorus  scribit, 
Hammonem  perambulanCem  juxta  Cerannios  montes  Q 
conspectam  a  se  virginem  forma  pulclierriuiam, 
Amaltheam  nomine,  adamasse,  iiliami|ue  ex  ea  kc- 
nuisse,  specie  ac  robore  corporis  insignem ,  Amal- 
iheain  vero  propinquae  praefecisse  ora;,  qii^e,  quia 
referebat  cornu  bovis,  occiduum  cornii  nomiiiaia 
fuit.  Uuoiiiam  vero  regio  illa  vineis  &jeteri8que  fru- 
ctiferis  arboribus  referia  erai,  factum  e-t  ut  ager 
omnis  fruKum  abutidaiis,  meiisa  variis  cupediis  in- 
structa,  liber  multo  docirinae  gencre  refertus,epistola 
plurimi  commodi  pareiis ,  honio  ipse  niuliiplici  vir- 
tuie  praeditus  dicaiiir  comu  eopice.  Horatius  passim, 
ut  Carm.  1. 1,  od.  17  : 

Di  me  tuenlur  :  dis  pietas  mea 
Et  musa  cordi  est.  Hioc  tibi  copia 

Manabit  ad  pleoum  livnigno 

Ruris  boDorum  opulenta  comu. 

8.  Flere  querelas.]  Nova  phrnsis^  inquit  Sitzinanus, 
9iiam  noii  facite  apud  atios  tnvenias  auctores,  NeutrUm 
aetive  ponitur,  addito  nomine  cognatce  significationis. 
Sed  nihil  hic  novi :  iteuirtim  enim  semper  regere  po-  D 
test  aectiscuivumnominis  eognatas  significationis  :quem- 
admodum  dicitur,  vivere  vitain,  gaudere  gaudium ;  tu- 
dere  ludum;  servire  servitulem;  peccare  peceata.  Quin 
eiiaro  nomina  haec  quoties  suppnmuniur ,  loties 
debeot  veluli  eipressa  intelliffi. 

12.  Nitjam  varta  videntur!]  Tantusest  mentis  hn- 
manas  in  consors  corpus  amor,  ut  divitias  et  dignita- 
les,  quibus  veluti  lotidem  propugnaculis  mutua  cor- 
poris  mentisque  conjuiiciio  videtur  servari  posse, 
tnens  ipsa  cupiat  non  modo«  sed  verbis  cogiiationem 
rerereniibus  Deom  sa^pius  roget :  quare  virtutis  fuit, 
ft  quidem  Deo  gralissinia;;  quod  Salomon,  optione 
ejuAmodl  bonQrum  sibi  delata,  iisdem  contemptis 
^apieotiam  a  Deo  petierit,  III  Reg.  cap.  iii,  quare 


etiam  Christiis  Dominus  pluribus  argiimentls  lllud 
desiderium  reprimit  Matlh.  vi.  In  toto  Evangelio^  in« 
quiuiit  interpretes,  nuttus  animi  affecius  tanto  sludio 
ac  tot  argumentorum  machinis  a  Christo  oppugnaXwr  ei 
eveltitur,  At  amor  ilie,  adeoque  bona  existimati6  ho- 
minis  in  diviiias  et  dignitales  non  versaiur  nisi  eirca 
ejusmodi  bona,  quae  nondum^habenlur  :  postqoam 
enim  homo,  facio  experimenio,  novit,  haec  bona  aiN 
gere  potius,  quain  minuere  miserias,  habita  temnit, 
inutataque  subjecta  sme  exisiimaiionis  suique  amoris 
materia,  nondum  habiia  siniili  desiderio  prosequitur: 
niljam  parta  videntur.  Juvenatis  : 

lolerea  pleno  dum  crescit  saoculus  aerp, 

Crescit  amor  nummi,  quanlum  ipsa  pecunia  cresoit. 

Proplerea  avar.tia,  quac  nunc  dicitur  sisra  rapacUae^ 
instar  ciijusdani  monslri  insatiabilis^perhilietur^iMr- 
sita  vorare  et  attos  l.iatus  pandere.  Propierea  etbm 
Rti//a  frena  possunt  prcecipiiem  cupidinem  certo  fine 
retinere ;  quod  nimirum  sitis  habendi,  acceplis  munO' 
ribus  crescens  ardescat. 

i9.  Nunquam  dives  agit.]  Fortuna  ex  dictis  infert, 
eos,  qui  haberi  soleni  diviies,  revera  divites  non  vi- 
vere  [a^ere  eniin  hic,  ut  apud  Terentium,  idero  est 
quod  vivere)^  quod,  inquit,  ejiismodi  dives,  prfter- 
qu;iin  quod  sese  credit  egentem^  el  gemit  amissas  opes, 
et  timet^  ne  praesentes  amitiat  :  irepidus  gemens*  Id 
prius  exposuerat  Claudianus  libro  i  in  RuflT.,  v.  196  : 

Quo  vesaoe  ruis?  teiieas  ulrumque  licebit 
Oceanum,  laxet  rutilos  libi  Lydia  fontes, 
Junganiursolium  Croesi  ('yrique  liara  ; 
Nunquain  dives  eris,  nunqiiam  saiiabere  questu : 
Semper  iuops  quicnoque  cupit. 

Scilicet  cuin  dives,  nt  ait  Yarro  iv  de  I.  1.,  a  divo 
dicalur,ille  lantnro  dives,  qui,  tanquani  Deus,etalii6 
et  sibi  nihil  ind  gere  videlur. 

^  Hisceres,]  Hiscere  dicitur  ab  hiare  :  hiare  autem 
proprie  est  spirilum  aperto  ore  emitiere  :  quare  Ats- 
cere  is  proprie  dicitur,  qui  loquendi  gratia,  diductis 
tabris,  os  aperit.  Hinc  Tullius  v  Philip.,  Responde- 
rene  ad  hcec  aut  omnino  hiicere  audebis  ?  et  Virgil.  iii 
i£n.,  V.  315: 

fmplevit  clamore  locum ;  vix  paaca  furenti 
Subjicio,  et  raris  turtMtus  vocibus  hisoo 

*  Speciosa,]  Qiiae  scilicet  a  fortuna  introducta,  slvo 
soluta  sive  stricta  oratione  dicta  sunt,  baec  si  non  vera 


671 


AN.  MANL.  SEV.  BOETII 


67i 


ciosa  qaidem  isU  sunt,  inqiiain,  «  oblilaque  rlielo-  A  affiiiitatem  principum  clvitMis,  quod  preti.osissimum 


ric»  (S)  ac  ^  rousicae  melle  diilcedinis ;  tum  tantum, 
Gum  audiuntur ,  oblectant.  Sed  miseris  malorum 
altior  sensus  est.  Itaque  cum  haec  auribus  insonare 
desierint,  insitus  animoruin  mcBror  praegravat.  109 
Et  illa  «,  *  ita  est,  inquit.  Haec  enim  nondum  rooroi 

« 

iQi  remedia,  sed  adbuc  coniumacis  adversiis  curatio- 
nem  doloris  fomenta  quxdam  sunt.  Nam  quae  in  pro- 
fandum  sese  peneirent,  cum  tempesiivum  fuerit, 
admovebo.  Verumlamen  ne  le  e\i:iiimari  miserum 
velis,  *  an  numeruno  (5)  modumque  tuae  felicitatis 
oblltQS  es?  Taceo  quod  ^  '  desolatiim  parente,  sum- 
rooram  te  virora  ii  cura  suscepii ;  ^  deleciusque  in 


•  Fa  iltUa. 
k  Poeseos. 
«  PhUoiopliia. 


snnt,  saltem  quamdam  veri  speciem  liabent.  Sic  llo 
rallus  de  Arte : 

Interdum  speciosa  locis,.rooralaque  recte 
Fabula. 


Et  Ovid. : 

Speclosaque  nomina  culp» 
fmponis  Medea  luae,  quin  aspice  quantum 
Aggrediare  nefas. 

Spieioius  enim  est  a  ipecie  :  ipeeies  ab  anliquo  verbo 
ipeehvideo  :  unde  aspieio^  inspido^  etc,  quamobrem 
tpeeiei  Laiinis,  Graecis  cSta ,  nibil  est  aliud  quam 
nollo.  Hiiic  ^uod  obscura  confusave  allf  rius  noiione 
propoiiitur,  id  aliena  specie  proponi  dicilur :  scut 
philosophl  aiunt,  roalum  specie  boni  amari  :  sicut 
eliam  dicta  fortunae  j}unc  dicuntor  oifUla  rheioricm  ac 
mmiea  melle  duic^vm  :  ita  ut,  ut  pote  voce,  nutu, 


propinquitatis  genus  est,  prius  carus,  quam  proxirous 

Case  coepisti.   ]  \Q  Quis  non  te  felicissimum  cum 

tanto  splendore  socerorum,  '  cum  conjugis  pudore, 

tum  *  roasculae  quoque  prolts  opportunitaie  prxdica« 

vii?   f^rxiereo   (libet  enim   prxterire  commnnia) 

^  sumpias  in  adolescentia  negaias  seiiibus  dignitates : 

ad  singularem  relicitalis  tuse  cumulum  venire  (5) 

deleciat.  Si  quis  rerum  mortalium  fructus  ullum 

beatiiudinis  pondus  habet ,  poteritne  illius  memoria 

«  lucis  quantalibet  ingruentiuro  roalonim  mole  de- 

lcri  ?  cum  duos  pariter  constiles  liberos  tuos  domo 

provelii  sub  frequentia  '  patrum,  sub  plebis  alacri- 

INTEKPRETATIO. 

^     ^  Defuncto  patre, 
•  Diei. 

^  Senatorum. 
NOTiE. 

riis  in  Ghronico  :  Aetlo  el  Sludio  consuUbui,  Aetiut 
patriciui  in  Pdlatio  manu  Vftlenliniam  imperaiorit  ex- 
iiinctui  eit :  Boetiui  vero  prcefectus  pra^torU  amicii  ejus 
eircumstanlUms  interemptus.  Pater  vero  eodem  Boelio 
puero,  oblit.  Hinc  noster  Boetius  dicitur  desolatus 
parente  :  al  ejiismodi  aroicorum  cura  puer  lioetius 
ediicatus,  et  Athenas,  disciplinarum  omnium  noiiiiam 
adepturus,  missus  esi. 

^  Deleetus  in  affinitatem  principum  civitatis.\  Deinde 
BoetiiiS  dicitur  felix  soceris,  Festo  niroirum,  et  Sym- 
roacbo,  principibus  civitatis.  Festus  qiiidem,  et  Sym- 
machus  fuerunt  principes  civiiatis  Koroanoe  :  nam 
Patricii  Festus  et  Symmaehus^  inqiiit  Ennodius  Parae- 
nesi  didascalica,  omnium  discipUnarum  materia  et 


constantes  forma  sapientias,  ab  urbe  sacratissima  non 
recedunt.  In  fpsis  est  nobilis  curias  principatus,  quos 


geslu  caeterisque  adjunctis  grata,  tum  tantum,  cum  C  ^»'^'"*'  ^«^irj  «Midem  fuerunl  soceri  Boetii,  quippe 


audiuntur,  obleclent,  siatim  propter  graviorem  moe* 
roris  scnsum  e  memoria  pcllenda  :  nam  malorum 
a/lior  sensus  est :  insilus  animorum  moeror  prce^ratat. 

*  Ita  esf,  inqnit.\  1.  Pbilognphia  fateiur,  quidquid 
hactenus  sive  soluta  sive  stricia  oraiione  dictum  esi, 
lllad  nullnin,  aui  leve  qtioddam  esse  doloris  reme- 
diuro  :  iVondiim,inquii,mor6t  remedia^  sed  adhuc  con- 
lumacis  adversus  curationem  dolorit  fomenta.  Ubi,  I* 
Hemedium  esi  corpus,  quod  morbo  contrariuro,  nior- 
baro  expellit :  propterea  remedium  dicitur  a  re  quod 
est  eontra  ei  mederi :  propterea  etiain  Ciceroni  nti//a 
remiedui  quce  vulneribns  adhibi  ntur,  tam  faeiunt  dolo- 
r€M,  quam  quce  sunt  salutaria.  At  remedium  a  corpo- 
ribus  transfertur  etiam  ad  menlcs,  quae  conirariis 
qiibque  fcanantur.^**  (ontumax  dicltur,  quod  contracto 

3uoaam  sive  animi  sive  corpuris  tumore,  et  difflcill^iis 
itjlcitur,  el  majorl  iiupeiii  incurrit  coromolum :  sicut 
eniln  ab  audeo.audax ;  a  teneo,  tenax;  sic  a  conlumeo, 
contumdx :  hinc  eiiam  oHtur  contumeUa,  quod  }i:r.c  sit 
injaria  ab  animo,  qui  fastu  tumeat  ac  tnrgcat,  pro- 
fecta.  Z^  fomentum  illud  appellatur,  qmtd  doloris  cau- 
saro  leviter  movendo,  tumorcm  videiur  foverc  ac 
roollire.  Hic  auiem  Pbilosophia  fidcm  suam  liberai  : 
promiserat  enim  fore  ut  Boetio  curando  leviora  pri- 
mum,  delnde  graviora  adbiberei.  Propierca,  qua  in 
profimdum  sese  penetrent^  inquit,  cum  tempestivum 
fuem,  admovebo, 

*  Annumerum  modumque  tuas  feUdtalis.^^  II.  Philo- 
•ophia  enunierat  bona  qu»  Boeiiiis,  vehili  duce  for- 
UiMiv  videlur  accepisse ,  afferens  eoruin  numerum  ct 
MOiftim ;  slve  ut  loquuntur,  ^uanlilaleiti  et  qualiiatem  : 
nimiram  qiiot,  et  qualia  fuerint. 

*  Desotaium  paren  e.]  Primum  quidem  Bociius  puer 
porhibetur  felix  fuisse  curatoribus.  Niiniru  n  Boeiins 
hajus  noslri  Boetii  alius  fu  t  avus,  alius  paier.  Avus, 
cum  pnefecturam  prartorii  gererei,  a  Vaieniiniano 
imperatore  una  cum  .Aetio  pniricio  innoccns  in  Palaiio 
interfectus  est  autio  Ghrisii  455  :  ait  enim  Gassiodo- 


qui  duxerat  Glpidem  filiani  Fesii,  ei  hac  defuncia  Ru- 
sticianam,  Symmachi  fiiiam  ;  quarum  uxorum  prior 
dicitur  iion  probitatis  tantjim,  sed  etiaiii  litteraiuin 
laude  celebris,  imprimisque  Musaniro  amaus.  Tnntis 
demum  soceris  Boetius  fuil  felix  :  siquidem  felicitatis 
est  honorari  ab  honoratissimis  virls  :  majrima  fucun- 
disshnaque  laui  eif,  inquil  Tullius  pro  Mur.,  quo!  ab 
iii  proficiscitur,  qui  ipsi  in  laude  vixerunt.  Boelius  au- 
lem  ex  eo  bonoraliis  fnit  praesertim  ab  his  honestis- 
simis  viris,  quod  ab  iisdem  primuih  fuil  dileclus.  de- 
inde  deUclui  in  affinitatem  :  prius  carus,  quam  proxi- 
mus  :  quis  ergo  Boelium  noii  praedicel  fe/ictfsimitm 
cum  tanio  splendore  socerorum. 

'  Cum  conjugis  pudore.]  Praeterca  Boetius  dicitwr 
felix  conjuge  :  quod  utra^iue  ejiis  conjux,  Elpis  vide- 
licet.  et  Riisticiana ,  sumnia  fuerit  virtute  praBdiia  : 
qiiod  pudore  oplime  significainr :  pudor  enim,  aii  TnU 
liiis  II  de  Fin.,  est  moderaior  cupidiiatis.  Gum  autein 
Pbilosophia.quae  numero  plurali  dixeratsoctfros^nunc 
D  singulari  tanlum  dii  at  conjugem^  idcirco  crediderim, 
non  fieri  liic  mentionem,  nisi  unius  ex  uxonbus  Boe- 
tii,  nerope  Rusticianae,  quae  sola  tunc  supersies  erat, 
cum  haec  scriberentur. 

*  Masculw  proUs  opportunildte.]  Insuper  Boeiiiis 
rommemoralurrelix  liberis ;  mascula  praescrlini  prole. 
Filil  enim  Boetii,  si  non  Pairit  us  et  Hypaiius,saliein 
Symmachus  ei  Boelius  consules  facti  sunt :  proptere.i 
hic  eonsules,  etinfra  contulares  liberos  voc^ii  Phi'oso- 
pliia  :  propierea  eadem  Pliilosopbia  nunc  addit,  Me" 
moriam  hujus  diei^  quo  nimirum  Boclius  vidU  duos 
pantrr  consules  liberos  domo  provchi  sub  frequentia 
patrum^  sub  plebis  alacritate^  quo  idem  regiw  laudis 
oralorjngenii  gloriam  facunditeque  meruU^  quo  circum- 
fusa  muUHudinis  ex$pectationem  triumphaU  largitlone 
satiavit^  non  posse  quantalibet  ingruentium  mulornm 
mote  deleri. 

"^  Sumpias  in  adoltscenlia  dignitates.]  Boeiius,  atile 
qiiam  videret  suos  Ivberos  consulcs,  ipse,  adhuc  ado- 


675  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHI/£  LIB.  II  674 

lale  vidisli;  cum  eisdem  in)  coria  *  curules  *  insi-  A  euni.  112  An  lu    in  lianc  ^  vitn  «  scenam  nune 
deniibus  tu  regix  laudis  orator,  ingenii  (10)  gloriam, 
facundiaeque  meruisli :  IU  cum  *  in  circo  *  dno- 


rum  medius  consulum  circumfusae  muhiludinis  ez- 
spectationem,  triumphali  largitione  saiiasti.  Dedisti  ^, 
ut  opinor,  verba  forlunx,  dum  le  illa  demulcet,duni 
ie,  ut  delicias  suas,  Tovet.  ^  Munus,  quoJ  nulli  on- 
quam  privaio  commodaverat ,  abstulisti.  (5)  Visne 
jgiiur  cum  fortuna  *  calculum  «  ponere?  *  Nunc  ^  (o 
primum  liventi  oculo  perstrinxit.  Si  numerum  mo- 
^dumque  Ixtorum  tristiumve  consideres,  adbuc  te 
felicem  negare  non  possis.  Quod  si  idcirco  te  fortu- 
natum  esse  non  existimas,  quoniam  qu»  tunc  iaeta 
videbantur,  abierunt ;  non  est  quod  te  miserum  poteSy 


primum  subilus,  bospesque  venisti?  ullamne  humanif 
rebus  inesse  consiantiam  reris,  cum  ipsum  saepe  bo- 
niinem  '  veloz  bora  dissolvat  ?  Nam  etsi  rara  esl  for- 
tuitis  manendi  fides ,  ultimus  tamen  vitae  dies  mors 
qnapdam  fortunae  est  etiam  s  (5)  manentis*  Quid  igi- 
lur  referre  puias  ?  Tune  illam  moriendo  deseras,  an  la 
illa  fugiendo? 

113  METRUM  '  m. 

Arguventum.  —  Philosophia  ,  ¥iltemantibu$  die  ei 
nocie;  zephyro  etautiro;  tranquimiate  et  tempe^ 
itale  marU,  probat  nihil  genitum  e$se  conttan$. 

Gum  polo  Pbcebus  roseis  quadrigis 

Lucem  spargere  coeperit , 

Pallet  albenteis  hebelata  vultus 


quoniam,  qux  (10)  nunc  credunlui  moesta,  praeter- 

INTERPRETATIO. 

*  Sellas^  supra  qua$  in  eurru  insideren'.  B      ®  Theatrum» 

^  Fortunam  tum  tibi  faventem  taudavkti.  t  Brevissimum  tempu$, 

c  Repetere  ralione$  a  fortuna,  conipter  avec  ia  for-  >  Conitanti$. 

luiie.  Vbi  primum  $ol  rubeo  eurru  quadrijugo  veciu$  iih 

^  Jncipii  te  iniquo  oculo  intueri.  coepit  diffundere  diem  per  cce/um,  nocturna  sidern  ftf- 

NOTiE. 


lescens,  luit  palriciii$«  et  forle  eliam  consul :  quA 
dignitas  raro  ante  annuin  trigesimum  conferebalur  : 
quamobrem  populi  eiiain  suffragiis  felx  iiunc  signi- 
licatur. 

*  Curti/fs  tnitdenftfrtis.JCnruIesvocanturnon  solum 
homines,  qui  jus  babebant  ponendae  imaginis ;  sed 
eiiam  sellae,  supra  quas  illi  in  currn  insiderent,  qu<e 
seilae  propterea  videiitur  a  onrru  dictie  cnrulet ;  sicul 
ab  ebore  caelalo  vocanlur  a1iqu:indo  ebur :  unde  Ho- 
rat.  I.  I  Epist.,  ep.  6 : 

Cailibet  bic  fasces  dabli :  eripietque  curule, 
Cui  volet,  iin(K>rtuDus  ebnr. 

Et  Ovid.  IV  de  Poni.,  el.  9  : 

Signa  quoqpe  in  sella  ncssem  formata  curuli, 
£t  toiuin'Kumid»  sculplile  deniis  opus. 

*  In  circo,\  Circus  Gr^ece  xux^oc  generaiim  est 
omiiis  ambitus,  g7ru*i,  oi  bis,  circu  us  :  unde  Cicero 
in  Aral.  : 

Vidisii  ma^num  canJentem  serpere  circu'n 
Lacteus  hic  nimio  serpens  candore  nolaiur. 

Ilic  auiem  circus  est  locus  ovaius,  in  quo,  aactore 
Tarquinio  prisco,  Romani  ludos  faciebant  :  quam- 
obrem  ludi  illi  a  loco  dicii  siini  circen$e$»  Usu  vero 
receptum  erat,  ut  quicunque  consul  creatus  fuisset, 
hic  profusis  opibus  e)usiiiodi  ludos  institueret :  alio- 
qni  nec  popnlo  gratus  nec  ainplissimi  magistratus 
personam,  ut  par  est,  sustinere  videbatur. 

'  Duorum  medius  comutum,]  Nempe  filiorum*  Pri- 
mtis  apjid  Romanos  locus,inquilLip8ius,est  medius  ; 
proximus,  dexler.  Intcr  consulares  vero  non  qui 
^aepius,  sed  qiii  prius  fuerat  consul,  alteri  praefere- 
baiiir :  qnare  Boetius  non  solum  ut  pater,  sed  etiain 
ut  consul  medius  sedere  debuiu 

^  Munu$  quod  nulli  privato,]  NuIIus  enim,  ellam 
princeps,  eo  felii-itaiis  pervenit,  ut  eodem  anno  duos 
lilios,  aeiate  solita  nonduin  proveclos,  consulum  dig- 
nitaiibus  ornatos  videret:  quemadmodum  vidit  Boe- 
lius.  Vidit  quidem  Roma  eodem  anno,  videlicei  595, 
Oiybrium  et  Probinum,  duos  Probi  fiiios,  in  consu- 
latu  coliegas :  sed  hi  puerum  exuerant :  unde  pos- 
suinus  exclamare  cum  Claudiano  carm.  i,  v.  7^  - 
Qois  Deos  ambobus  ianti  sii  muneris  auctor? 

'  Catculum  ponere,]  Calcnlus  generaiim  Inpillus 
est :  speciatim  vero  signum  notissimum,  qtio  compu- 
tuites  utimur  :  binc  Plinius  Jun.  I.  ii  Ep.,  epist.  ii, 
Jn  condiiionibus^  inquit,  deligendis  ponendus  e$i  cai* 
culuM  :  Juvenalis  sat.  9  : 


Ponaiur  calculus,  adsint 
Cum  labula  pueri 

Cum  fortuna  igitur  calculum  dicitur  pcnere,  qui  facia 
bonorum  malorumque  a  fortuna  acceptorum  compa- 
ratione,  digitis,  ariiculis,  lapillis.aulquibuslibet  allls 
notis  compulat,  utrorum  major  sit  summa. 

*  Nunc  te  p.imum  liventi  oculo  per$trinxit,]  fnnuil 
Philosopbia ,  adversitatem  prasseniem  Boetii  longa 
minoreni  esse  praeieriia  ejusdem  prosperitate  :  quasi 
dicat :  foriuna  a  teneris  antiis  prospera,  nunc  advers^ 
esse  inciplt,  eaque  non  factis,  sed  ociilo  tantum  in- 

p  videnie,  nec  graviier  quidem,  sed  porstringendo  levi» 
^  ler ;  quin  si  quid  intolerabile  videatur,  illtid  cilius 
evanescet :  qiiare  $i  numerum  modumque  lostorum  tri" 
$tiumve  con$idere$,  adhuc  le  felicem  negare  non  potiii, 
^  VitcB  $cenam.]  Scena,  Gr.-ecis  otqqv^  ,  tiot^racii* 
/utfT,  priiiium  fuit  cnmera  ex  arborum  in  se  cuban* 
tium  ramis  ac  frondibus  sive  natura  sive  arte  com- 
pusila,  in  qua  vemo  prseserlim  lempore  a  pasioributf 
caruiina  diversis  sonis  cantabantur  :  unde  Virgil.  i 
JEn,,  V.  466. 

Ilinc  .'iiquc  hinc  vast»  rupes,  gemi^ique  minantur 
In  coeluin  scopuli :  quorum  sub  veriice  laie 
ylilquora  iuta  sileni :  ium  sllv.sscena  coruscis 
Besuper,  horreutique  airuui  nemus  imminei  utubra. 

Deinde  scena  fuit  occulius  tbeatri  locus,  in  quo  ac« 
iores  sive  aulaeis  sive  aliis  quibusdam  velis  lecii  latera 
solebant :  posiremo  brevis  sed  iiiiegra  theatri  actio^ 
in  oua  saepius  idein  homo  diversas  personas,  Iristes 
modo,  modo  Ixtas  agtt  :  qna  ratione  vita  hominum 
dici  potest  $cena  :  cum  ip$um  stepe  hominem  veiox 
]|  iiora  dis$olvat^  et  in  viia  liuinana  la^tis  succedant 
tristia;  ui  in  inundo,  diei  nox,  zepbyro  ansier, 
tranquillitati  tempestas  succedit :  qui  d^c  re  sequiiur 
carmen. 

*  Carmen  constans  duplici  genere  versuum  alier- 
norum,  quorum  prior  Sapphuu$  ex  coreo,  spondeo, 
daciyio ,  et  duobus  corcis  :  poslerior  Glyconicus  ex 
spondeo  saepius,  ei  duobusdaciyliscomponiiur. 

i.  Polo.  J  Polus,  GraeceTroXoc,  generatiin  esi  omnis 
circuitus  :  n:im  diciturdnro  toO  iroXtcvy  quod  esi  i^r- 
tere  :  speciatini  vero  esi  coelura ,  quod  coelum  verla- 
tur  :  quare  immota  axis  exiremitas ,  non  ni^i  x«r* 
wTifpadtv  ab  asironomis  vocari  potuit  poius. 

i.  Phcebu$,  ]  Sol  :  de  Pboebo  I.  i,  met..3,  v.  9.  Sic 
liucretius  lib.  v  : 

Dum  rosea  face  sol  inferrct  lumina  ccelo. 
i.  Ho$ei$  quadrigi$,  1  Sol  a  poetis  fliigitur  curm 


575 


At^.  MANL.  SEV.  BOLTH 


67« 


10 


Flammis  stella  prementibus : 

114  ^um  nemus  flatu  lephyri  lepentis 
Vernis  inrubuit  rosis, 

Spiret  insanum  nebulosus  auster, 

Jam  spinis  abeat  decus : 
Saepe  tranquillo  radiat  serenc 

Immotis  mare  fluctibus ; 

115  ^P^  ferventeis  aquilo  procelias 


Verso  con  ilal  apquore. 
Rara  si  constat  sua  iornia  mundo, 

Si  tanlas  variat  \ices» 
15    Crede  fortunis  hominum  cadncis, 

Bonis  crede  fugacibus. 
Constat ,  aeterna  posituinque  lege  esi 

Ut  coDStet  genitum  iiiliil. 


INrERPRETATIO 


iuia  ignibus  imtantibm  solis,  contracto  candore ,  pal' 
lent :  Ubi  silvaipiriiu  zepliyri  placide  calt^niii  purpU' 
ravit  rosi$  vern<e  lempe>t:ilis ;  si  auster  caliginoiut  flel 
petulanter^  statim  ornameittmn  a  rosariis  recedat^  ne- 
cesse  esi.  Non  raro  pelagns  qniescenlibus  undis  tplen- 
det  serenitate  irauquilla ;  nec  raro  aquilo  exdtal  tem- 


pestates  vehementet.  turbato  mari,  Si  ergo  in  univers» 
terrarum  orbe  endem  forma  est  infrfquens,  si  iiMindus 
mnlat  tantas  viciuitudines^  ilo  nuiic,  confide  diviiiis 
fragilibus  mort  ilium ;  conjide  boni$  fluxis,  Statulum 
est^  et  sempitemo  Dei  decreto  stabiliium^  ut  nihii,  quod 
getiitum  fuerit,  constanler  perseveret. 


WTJE, 


vehi  quadrijiigo  ,  sive  qiiem  rapiant  quatuor  equi : 
nempe  Pyrois,  Eous,  iOihon  et  PhlcKon ,  quibiis  ig- 
nis,  lui,  ardorel  flamma,  qoatuor  prwcipua  solis  ef- 
fecia ;  nec  non  eliam  quatuor  pru;cipuae  diei  hor.e 
significenlur.  Ovidius  ii  Melam.,  v.  153  : 

loterca  volucres  Pyroeis,  Kous,  ei  i£ihon 
Solis  eqiii,  qu.>riiisiu6  Phlegon  liiunilibns  aiiras 
Flammiresis  implent,  pedilmsque  repagula  iiulsaut. 

Sol  autem  orien-i  niajori  luniine  stio  diciiur  hinc 
diem  spargere,  inde  vero  sicli:i8  minores,  quac  per 
noctem  regnabant,  fugare  :  propiere:i  sol  niinc  per- 
hibetur  lucem  spargere ;  et  stelia  secundum  albentes 
SQOS  vuttus  hebetaia  jtrementibus  solis  ipsius  flammis 
paiiire:  qiiac  est  vicissiiudo  noctis  et  diei;  de  qiia 
blc  primum  agitur. 

5.  Zephgri,]  Secunda  vicissitudo ,  de  qua  hicagi- 
tur,  est  veniorum,  zephyri  nimirum  et  aiisiri ,  quo- 
lum  hlc  illum  ita  excipit,  ut  quod  prioris  flatu  oriiur, 
hoc  spiraiite  posteriore  iiitereat. 

Zephyrus  ergo  est  ventus  flans  ah  occasu  xquino- 
ciiaii :  unde  lenis  est  ettepeas,  lerrasque  prnpte- 
rea  dicitur  fecundare  :  liiuc  Graicis  dicitur  i;ifvpog 
quasi  (on^opo;  vilnm  ferens  ;  Laiinis  verofavouius, 
quasi  genitalis  mundi  spiritus,  a  fovend»,  inqiiit  Pii- 
niiis  1.  XVI,  c.  25.  Virgil.  ii  Georg.,  v.  330  : 

Parluiit  almusager  zepliyrique  lepeotibas  auris 
Laxani  arva  siuus. 

Propterea  nemus  niinc  dicitur  vernis  rosis  irrubuisse^ 
flatu  tephgri  tepentis, 

Ausier  vtTO  esi  ventus  a  meridie  flans :  unde  qui- 
bnft  popiilis  mare  est  ad  meridiem,  his  an&tiT  voca- 
Uir  iransmarinus .  Hic  autem  ventus  et  liumidiis  ct 
ealidus  bahelur.  \^  llumidus  habetur,  qiiod  l.uino- 
reSy  qaos  septentrio  disjicit,  colligat  :  Sic  Virgilio 
Aiiiii|i/iia;  lloralio  tidu< ;  Ovidio  aquaticus;  Cliiidiaiio 
madidus;  S.  Augustino  pineerna  piuviarum^ei  Boetio 
fK^iiioatfs  est.  2*>  Calidus  liabetur,  qiiod  a  meridie 
flet.  Sive  auiem  liuinore  suo ,  sive  calore,  sive  liiro- 
que  ventiis  hic  animalibus.  plantis,  praeserlimque 
floribus  dicitur  nocere:  uude  Virgil.i  Georg.,  v.  444: 

Arboribusque  salisque  nolus  pecorique  sinister. 

EtEcl.  II,  V.  38  : 

Ebeu  quid  voloi  misero  mihi;  floribos  austrum 
Perditus  et  liquidis  immisi  foniibus  apros. 

Prgesertim  vcro  rosis  auster  noxius  :  hinc  Staiius  iii, 
sylv.  3  : 

Put>eDlesqae  ros»  prlmos  moriunlor  ad  anstros. 
Propierea  auster  hic  dicitur  spirare  insanum  ,  hoc 
est,  insano  niodo ;  et  hoc  eodem  venlo  spimnte  per- 
hibeiur  decus  abirespinis  :  hocest  rosa  interire  :  ro- 
sa  enim  ,  floruin  regiiia ,  spinarum  ut  progenies  sic 
decus  est  :  i|uamobrem  Antoniiis  ll:illx*us  nostrn 
universitali j  Morin^in.c  quondain  decus  ,n  carmiue  de 
rosa  cecinit,  ut  sotebai,  elegaiiiUsiiiie  : 


B  Ortus  t^mnn  ipsi  mpmento 

0  rosa  piilcbra  tui :  informis  le  spiiia  creavit. 

9.  Setpe  tranquWo,  ]  Tertia  v.cissitudo,  qoafi  hic 
addiicitur  in  exemplum,  est  tranquilliiatis  tempeslas 
tisque  maris.  Primumquidem  tranqu  llitaS  m^ris  de- 
scribitur.  1*  serenilate  tranquitla  sive  iranquillitaie 
serena  (tranquiitum  enim  ei  serenum  grammaticis 
8<int  noinina  substaniiva)  quod  mare  tranquillura  sit 
ventorum  expers ;  2<»  immotis  fluaibus :  quud  absen- 
tibus  venils  mare  solito  duntax:>t  motu  acium  non 
turbetur ;  3**  radiis,  quos  mare  tranquillum  remitiat: 
mare  enim  pro  diverso  modo,  quo  radios  praesertim 
solares  remiuit ,  unnc  luminis,  nunc  eoloris  et  qui- 
dem  varii  videtnr  particepS :  unde  Tullius  Acad., 
Jfare,  iuquit,i7/tid  quod  nunc  favonionascentef  purpu^ 
reum  ifidetur^  nobismetipsis^agruleum  videbatur^  mane 
flavum ,  quodque  nunc  ,  quia  a  soie  coilucet ,  aibescif^ 
et  vibrat,  dissimiieque  est  proximo  H  continenti,  Lu^ 
nien  igitur  incurrens  in  fluctus  tranquitlos  sivequie- 

G  tos,  ab  biseo  fere  modo,  quoa  speculo  remiiiitur  : 
quare  sicut  spcculum,  ita  aqua  placid.i  potest  et  ocu- 
los  perstringere  et  adversis  oribus  ori  referre  pra 
diversa  raiinne,  qoa  lumen  Hia  corporibus  remissuin 
octf los  afiicit :  bieautem  non  agitur  nisi  de  radi.ttione : 
qnippe  qu9^  longius  qnam  alter  eflectus  s^ieculi  dtf« 
fuiidi  potesu  Ita  describitur  tranquilliias  maris. 

ii.  Saspe  ferventeis,]  Deindc  ejusdem  niaris  tem- 
pastas  versatur  iii  vehementi  motu,  qiio  mare  a  ven- 
tis,  praBsertim  ab  aquilonc,  cieiur.  Aqnilo  autem,  Gr.fs 
cis  boreas,  venlus  est  abortu  a*stivo  spirans.  Hie 
ventus  vehemcntior  est :  fo^te  quod  eodcm  qiio  aer 
ab  ortii  in  occasum  ferri  solet ,  motu  feratur  :  hinc, 
aiiciore  Festo,  Aquilo  vocatur,  quod  instar  aquiice  ve^ 
hementissimo  voiaiu  feretur :  biiic  judice  S.  Augusli- 
no,  terrarum  scopa  est,  Notari  poiest  haec  anticiiesis 
marins  tranquillitatis  et  fempestatis  :  iteraia  enira 
hac  voce,  saspe  aquiio  opponitur  tranquiilo  ;  ferventes 
proceiia!,  sereno;  versum  wquor  ^  immoiis  fluctibus, 

|\  i3.  Constat  mundo.  1  Sic  Piinius  Jun.,  t.0Rslaf  ma- 
gistfotibus  reverentia,  Et  Virgil.  i£n.  v,  v.  748  : 

«  Uoae  nunc  aoimo  seoieniia  oonstet 

15.  Crcde  foriunis.  ]  Faceta  et  eiegans  dissiroulan» 
tia,  qiiam  Grxci  itpwiiKv  vi>c.int,  qua  Philosopbiay 
aliud  quam  senliai  dicens ,  eo  magis  de  bonis  cadii« 
cis  delrahit«  qiio  inagis  eisdem  videtur  tribuere  lldei 
Sic  Seneca  in  Medea  v.  2il  : 

Conflde  regnis.  cum  levia  magnas  opes 
Huc  (erat  ei  illuc  casus. 

i7.  Constat,  csterna  positumque  lege  est,  ]  Lex  esi 
voluntas  principis  honesia  imperantis  el  prohibentii 
contraria  :  quamobrem  quot  voluntatum  principum, 
tot  leguiii  genera  esse  possunt.  Duplex  aiiiem  esl 
ejusmodi  voluntas,  divina  scilicet,  et  humaua  ;  quare 
etiam  duplcx  est  lex,  nimimm  divina,  et  humaua* 
De  humaiia  hic  non  agitur»  At  lex  divina  pro  triplici 


B77 


OK  CONSOLATIONE  rHlLOSOPIIIiE  LIB.  M  078 

117  PROSA  IV.  A  opmionis  sapplicium  luis,  U\  rebus  jare  ImpuUre  non 


ARGUMEifTUM.  —  Phiiosophia  rurtus  proposilit  socero^ 
uxore ,  libiris ;  animo  quoijue,  quorwn  Boetiui  »eit 
eompoi,  probat  eumdem  [elieem  magi$  quam  tnfe/t- 
cem  es$e  habendum. 

Tum  ego  *,  vera,  inqiiam,  commcmoras  o  '  yirtu- 
lum  omnium  nutrii,  nec*  infitiari  possum  prosperi- 
latis  meae  velocissimum  cursum.  Sed  lioc  cst  quod 
*  b  recolentem  veliementius  «  coquit.  Nam  in  omni 
adversitate  fortuiiae  infelicissimum  118  ^  Rcnus  est 
inforlanii,  fuisse  felicem.  Sed  quod  tu,  inquit', '  falsas 


possis.  Nam  si  te  Iioc  *  inane  nomen  foriuit»  felici- 
tatis  movet ,  quam  plurimis  maximlsque  abundes, 
mecum  reputes  licet.  Igitur  sl  quod  *  in  omni  for- 
tunae  (3)  tuae  censu  pretiosi^simum  po^sidebas,  id 
tibi  divinitus  illaesum  adhac,  inviolataroque  servator, 
^  polerisne  meliora  qaxque  retinens,  de  infortunio 
jure  '  taussari  ?  Atqui  viget  incolumis,  illud  prelio- 
sissimum  generis  humani  decus,  ■  Symmachus  socer, 
et,  quod  vitae  pretio  «  non  segnis  rmeres,  vir  toius 
ex  sapientia  virtutibusque  factus,  ^*  (10)  suarum  ae- 


*  Boetius. 
I>  Memorem, 
«  Alfligil. 
^  PUilosophia. 


INTERPRETATIO. 

•  Intrr  omnia  fortuna*  tua;  bona, 
f  Accu»are  ealamilaiem. 
K  Lubem. 
B      ^  ^ihil  injuriarum  $ibi  limens- 


modo,  qno  consiJerari  potest,  iriplicis  rursu<t;est 
generis,  videlicet  xterna,  naturaiis,  qnacque  vnlgo 
vocatur  post<tra.  Lex  xterna,  est  divina  volnnlas, 
quatenus  haec  non  secus  ac  Deus,  cujns  est,  ex  omni 
ciernitate  (uit :  de  hac  \e%e  locutus  Cicero  ii  de  Le- 
gibiis  :  Nanc  mdeo^  inqiiii,  sapientissimorum  fuisse 
sententiam^  legem  neque  hominum  ingeniis  excogitatam, 
nec  seilum  aliquod  esse  populorum^  sed  cBlernum  quod- 
dam^  quod  universum  mundum  regeret,  imperandi  pro- 
h^bendique  sapientia.  HQ  Lex  naturalis,  esteKlcni 
divina  voluntas,  quatenus,  insita  alqne  innata  specii*, 
hominibus  innotescit :  de  hac  loi|niiur  idem  Tulliiis 
ide  Leg.  Lex,  inquil,  est  ratioinsila  in  nalnra,  qum 
jubet  ea  quas  facietida ,  prohibetque  contraria.  Lex  quus 
yulgo  dicitur  positiva  est  eadem  Dei  vohintis,  qna- 
tenus  hnec  siKno  manifestata  innoiescit :  s*'d  hasc 
Christianis  alia  cst  vetus,  alia  nova.Cnin  igitnr  niiiil 
fiai,  nisi  tlla  Dei  aeterni  voluntale,  nihil  eiiain  fii, 
nisi  aeterna  lege.  Sed  apud  philo^ophos  eornin  quae 
finni  qiiaedam  dicuniur  crearit  qu.rdam  generari. 
Creauturen,  qoorum  nulki  esi,  nisi  evlerior  caiisa; 
nimirum  res.  Generantur  vero  ea  quoruin  pr.xler  ex- 
leriorem  causam,  qnxdam  estmaieria  ;  neinpe  modi. 
Res  perseveranl ,  sed  modi  routanlnr  :  ieterna  posi* 
lumque  ieqe  est ,  ut  constet  qenitum  niliil.  U  de  Se- 
neca  in  liercule  OEtaeo,  v.  1099: 
Quod  natum  est  poierit  roori. 

*  Virtutum  ommum  iiiflrix.]  Philosophia  :  ciim  enim 
pliiloso|ihia  sit  cognilio  cl.ira  distinciai|ue  eoruin, 
qu.vad  opliinam  vita!  moruinqiie  raiioneni  pertinenl, 
cumque  eviJentia  sit  veri  et  ccrti  jndicii  n  »»0» , 
propierea  eaitem  philitsophia  insi:«r  prudeiilissiiDae 
inairis  ad  beiie  judi&indiim  primo,  deinde  m\  honesle 
vivendum  aiidit(»res  «lumnos  indiicit.  Hinc,  jiidice 
Tullio,  pliilosnpliia  est  nmter  omnium  benffnclorum 
et  benedictorum ;  est  cultura  animi^  quas  extrahil  vitia 

I  radicitus  :  viriutis  conlinet  et  officii  el  bene  vivendi  dis- 
ciptinam. 

*  Infitiari.]  Vel  ul  alii  malunt,  in/irtari,  prodiversa 
nimirum  iioniinis  iiiterpreiatione,ideiii  csi«|Uod  negare. 
Inficior  eniin  oriinr  ab  in  et  facio^  qmisi  fecisse  iie- 
gein  :  lumque  scriliendum  per  c  inficior;  aut  potiiis 

forilur  ab  in  el  fateor^  quasi  non  faieor  :  Lniini  enlm 
,dixerunt  aliquando,  infiteor^  sicut  eliam  hodie  di- 
;  cunt ,  confiteor  :  tuncque  scribendum  per  t  infitior  : 
roallem  hoc  uUimnm. 

'  liecolentem  vehementius  coquii.]  Memorem  magit 
Mffligit :  recolere  enim  dicitur  a  eolere  :  colere  aiilem 
proprie  est  drare  :  sed  quod  lerra  arando  versetur, 
facliim  est,  ut  verbum  illnd  translaium  fucrit  ad 
significandam  eam,  qna  mens  nosira  velnti  comroo- 
vetnr,  cogilaiionem  :  jiinc  cultus  pareninin,  qui  in 
cogiiatione  prxsertim  versatur  :  hos  quippe  ex  eo 
dicimur  colere,  quod  eosdein  meiite  prcserlim  vcne- 
rvinur :  bioc  eii^m  recolere  idem  cst,  quod  itera'ja 


meditaiinne  cogitare,  in  memoriam  revocare,  reml- 
iiisci.  Exempla  pas^im  occurrunl.  Coquere  vero  idem 
qnod  angere  sise  etiam  co^ere:  similitudo  siimitur  a 
corporibus;  quod  qnemadmodum  corpora,  quas  co- 
quunlur  coguntnrve,  partibus  ad  sese  invicein  acce- 
deniibus,  magis  comprimi  adeoque  ad  minores  loci 
anguslias  redigi  soleani,  ita  inens  irisli  sua  cogiia- 
tione  iia  coiisiringt  videtur,  ui  cxteris  rebus  cogi- 
tandis  minus  apta,  ulierius  diffundi  nequeat  cogi» 
lando. 

^  Cenus  infortunii  fuisse  feiicem.]  Non  qiiidem  re 
(quod  enim  prxMeriit,  id  noii  ehi  ampliu^,  ade(»qUp« 
ceu  nibilnin,  te  non  pntest  reipi^  afflij^ere),  sed  co- 
gitalione :  sicni  enim  nietnoria  m  klorum  pr.Tteritorum 
recreamur  :  Hasc  oiim  meminisse  juvabit,  Virg.,  qiiod 
hac  de  quadam  nostra  potestate,  industria  aut  qua- 
dam  alia  bona  qualitate  admonemur :  sic  bonoruni 
praeieriiorum  memoria  affligimur,  qiiod  hac  nostras 
G  infirmiiaiis  convincamur :  quemadmodum  enim  placet 
poiuisse ,  sic  displicet  homini  gloriae  avido  non 
posse. 

'  Faisce  opinionis  suppHcium.]  E&t  qnidem  suppli- 
cium  sive  poena  memis,  memoria  praeierilae  ))rospe- 
ritatis  :  siquidem,  ul  ilicunn  e>t,  nwM  hac  memorla 
afnigitur  :  sed  suppiiciuni  illnd  falsae  opi  ionis  est : 
cum  ex  hoc  oriaiur,  quod  mens  praecipitaiinnc  ei 
praejudicio  acu  falso  judicaverit  praeieritam  illam 
prosperitatem  conslaniia  alicujus  l»oni  rationeni 
obtiiicre.  Quamobrem  id  supplicinm  relfus  jure  im» 
putare  non  poisis  :  nemo  quippe  errat  nisi  volens. 

*  Inane  nomen  fortuita  felicitatis.]  Cnm  mt* tus  aroil- 
tend:c  ejiis,  qu  n  inconstaiis  foret,  feliciiatis  fit  vera 
iniseria,  idcirco  niilla  reipsa  est  felicitas,  nisi  eoii- 
sians  :  quod  igitiir  fortuit:i  felicitas  instar  fortuna*,  a 
qu.i  orirt  dicitnr,  sit  inconsians,  propterea  h-AC  iiibil 
habei  feiicitatii  iiisi  inane  nomen* 

^  Poterisne  melioru  retinens  de  infortunio  jure  eaui' 
D  sari.]  Sed  csio,  iiiquit  Pliilosophia ,  qn:e  fortuita,  sK 
vera  felicitas  :  cnm  maximam  parteni  bonoruni,  qu:e 
fortunae  accepta  referri  debere  arhiiraris,  reiineaa, 
felix  poiius  qiiam  i  felix  de  infortunio  jure  non  poiet 
caussari.  Causstri^  vel  ut  nunc  a  i  lurihus  acribitur, 
causari,  proprie  nihil  csi  aliud  quam  c-insam  alicujm 
eflTecii  qutrere  aut  aflcrre  :  Sic  Virgil.  eclog.  9, 
V.  50 : 

Caussando  nosiros  in  longum  ducis  amore^. 

Quare  Boeiius,  qui  bactenus  de  adversa  fortuna  con 
questns,  ab  ea  viiletiir  lanlae  inconstanli.e  causaa 
qn;csivi>se,  non  male  nunc  dicilur  caussari :  quamvis 
iinmerito  caussetur  :  ut  jam  PliilogMpliia  dpmonstra- 
bil,  ennmerando  liona  tneliora,  quae  BMelio  super- 
snni,  nempe  socerum,  uxoretn,  liberos,  ipsum  quo- 
qne  anirnum. 

'  Symmachus  soeer.]  I.  Philosophia   commendat 
Symroachum  soc  .*rum  Boetii.  Plures  fuerunt  Symma- 


77J  AN.  MANL.  SEV.  BOETIl  780 

ciirus.iui*  ingemiivcit  injurijs.  \\^  >  Vivit  uxor  A  fortuna,  1203  f>^  ^i^i  nimium  valida  ^  tempeftUs 

incubuit,  quando  tenaces  h  i  rent  ancorx,  quae  nec 


ingenio  modeita,pQdicUi3(  pudore  praeccllens,  et, 
ut  omnes  cjus  dnfes  brevitcr  includam,  ^  pairi  sinii- 
lis.  Vivit,  iiiqiiain,  tibique  lanlura,  vitae  hujus  exosa, 
spiriium  servat»  quoque  uno  felicitalem  minui  tuam, 
vel  ipsa  concesserim,  tui  desiderio  lacrymis  ac  dolore 
(5)  tabescit.  *  Quid  dicam  liberos  «  consuiares,  quo« 
ruro  jam,  ut  in  id  ORtatis  pueris,  vel^^  paterni,  vd 
*  aviti  tpeciinen  elucet  ingenii  ?  *  Cum  igitur  praeci- 
piia  sit  mortalibus  vitae  cura  retinendae,  o  te  si  tua 
bona  cognoscas,  felicem,  cui  suppeiunt  eiiam  nunc 
quae  yiia  nemo  dubitat  esse  cariora?  Quare  sicca  jam 


praesentis  solamcn,  iiec  rituri  speiii  teniporis  abesse 
patiantur.  Et  hxreant,  inquam  s,  precor ;  illis  naroque 
manentibus,  utrumque  res  se  habeant,  ^  enatabirous. 
Sed  '  qu:inuiin  decus  (5)  ornamenlis  nostris  deces- 
serit,  vides.  Et  illa, '  promovimus,  inquit  ^,  aliquan- 
tuin  i ,  ^  81  le  nondum  totius  luae  sortis  pigei.  Sed 
*  deticias  ^  tuas  ferre  non  possum,  qui  abe^se  ali- 
quid  tu»  beatitudini  tam  lucluosus  atque  aniius 
conqucraris.  Quis  est  eiiim  tam  i  compositx  felici- 


lacryroas.  Nondum  est  (10)  ad  unum  omnes  '  exosa  6  tatis,  ut  non  alioua  ex  parie  cum  status  ^ui  qualitaid 


INTERPRETATIO. 


•  Ru$ticiana. 
^  Symmacho, 

«  Qui  jam  con$uUs  fuerunt. 
^  Boetii. 

*  Symmaehi. 
'  Ancoras. 


s 
h 

i 


Fgo  Boeiins. 

Evademus, 

Philusophia. 
J  Aliquem  fecimus  progressum. 
^  MoUiiiem  tui  aninu. 
*  Perfectce, 


NOTiE 


chi,  quorum  st(>mma,  si  placet ,  legere  poteris  apnd 
Jacob.  Sirmondum  ad  vii  Lb.  epist.  Ennhdii.  Hic 
9Utem  agitur  de  Symmacho  qui  consul  fuit  sine  col- 
lega  sub  Odoacre  anno  Chrisii  485,  quique  a  Theo- 
derico  rege  inier  alios  delectiis  est  judcx  in  causa 
Basilii  et  Praetextati,  qui  iiiagicarum  artium  accnsa- 
baniur  :  ui  refert  Cassiodor.  I.  iv,  Var.,  ep.  22.  Hujus 
eniro  Symmachi  duse  fuemnt  filiae,  neinpe  Galla,  de 
qna  praeter  Fulgeniium  loquitur  Gregor.  Magnus  iv, 
dial.  15,  et  Rusticiana  Boeiii  uxor,  ex  qua  alter  Sym- 
roachus  natiis  esl,  Boetii  parentis  collega  in  consu- 
latu,  et  prnDdicii  Symro:ichi  nepos.  Neque  vero  prae- 
stantissimus  ille  vir  suarum  injuriarum  securus  ita 
erat,  tit  videhalur  Boetio  propicr  eam,  ((ua  apud 
Theodericuro  valere  videbaiur,  gratiam  et  auctori- 
tatero  ;  inconstans  eniiii  illc  rex  impiis  (lelatorom 
criminationibuB  incilalus,  Symniachuin  soceriim  nna 
curo  Boeiio  genero  occidi  jussit,  auctore  Procopio 
1. 1,  de  Bello  Goth. 

*  Vivit  uxor,]  II.  Philosopiiia  laudat  uxorem  Boetil, 
eam  seilicet,  quae  vocnb;itur  Rusticiana,  Symmachi 
filia.  DnaB  qiiippo  rueriint  allernis  Boetii  uxores  : 
priroa  Fesii  lilia,  dicta  Elp  s;  inulier  doctissima,  quae 
alisque  liberis  decessit :  aliera  filia  Symmachi ,  vo- 
cata  Rnsliciana;  ingenio  modesta,  pudicitice  pudore 
frwfdlens^  uno  verbo  palri  Symmacho  similis, 

*  Quid  dicam  liberos,]  111.  Philosophia  celebrat 
liberos  Boetii,  memor  cuni  digniiatis,  ttim  eiiam 
Ingenii ,  quo  iiraediii  fuerunt.  Meminit  quidem  digni- 
latis  qiia  insirucii  fuere;  nimirum  cousulatus  *  nain 
consularis  apud  Laiinos  diciiur  vir  qui  aliquando 
consul  fuit :  lios  autem  Boetii  liberos  niinc  Pliiloso- 
pliia  voeat  consulares,  Meminit  etiam  ingenii,  qiiod 
in  his  etiaro  puoris,  tanlum  erat,  ut  in  his  vel  paterni 
vldelicet  ipsius  Boetii,  vel  aviii  nimimro  Symroachi 
speeimen  eluceret  ingenii.  Quod  deroutn  dicitur,  in  id 
maiis  pueris,  modus  est  loquendi  Tullio  etiain  rami- 
liaris  :ila  viximus^  inquit  1.  vi  Epist.,  ep.  20,  et  id 
eetaiis  jam  sumus^  ui  omnia  quas  non  nosira  eulpa 
nobis  accidani^  foniter  ferre  debeamus, 

^Cum  igitw\  etc.J  Ex  pra-dictis  Philosophia  con- 
cludlt  Boetium  adhuc  esse  felicem;  quasi  dical:cui- 
cunque  suppetunt  ea  qune  vita  nemo.dnbitat  esse 
cariora,  il!e  felix  haberi  potest  :  felix  eniin  qui 
siiromo  fruiiur  bono ;  quale  esse  videtur  illud  quod 
est  ipsa  vita  carius :  si  quidem  vitne  retinendae,  ut 
pote  praestantissimo  bono  pruscipua  est  inortalibus 
curai.  Alqui  tibi  Boetio  suppetunt  ea  quae  vita  nenio 
dubitat  esse  cariora;  socer  videlicei,  uior  et  libcri 


oroni  virtutum  genere  praestantissimi.  Crediderlm 
haec  verha,  o  te  si  tua  bona  cognoscas^  non  fuis^o 
dicta  virie  meinoria  istorum  Virgilii,  ii  >£iieid.. 
V.  458 : 

0  roriiinatos  nimiam,  sua  si  bona  norint, 
Agricolas  I 

^  7«mpei/as.|  Allegoria  ipsi  Ciceroni  usitatissima: 
ubi  noroinata  tempenau  intelligi  debei  fortunae  sas- 
vientis  impeius,  qiiod  utroque  bomines  videantiir 
obrui :  nominatis  ancoris  ienaeibus ,  familiares  con^ 
stantissimi,  quod  utrisque  et  pngeentis  sotamen ,  et 
C  futuri  spes  temporis  adesse  poesit,  Quaroobrem  sicut, 
manentibiis  ancoris,  nauiis  reroanet  spes  enaiandi; 
sic,  remanentibus  praedictis  familiaribus,  Boeiius 
meliorem  sperare  potesi  fortunam. 

'  i2itanfuin  deeus  ornamentis  nostris  deeesserit.] 
Amissis  videlicet  opibus  dignitatibusque  nostris. 

'  Promovimus  aliquanium.]  Ali  luem  in  lui  conso- 
tationeproiectumfecimus,inquit|PhiIosophia :  promo* 
vere  eniin  aliquando  idem  quod  proficere  :  ut  apud 
Terent.  in  Hecyr.,  abibo  hinc;  prcesens  quando  pro" 
maveo  parum, 

"  Si  te  nondum  totius  luce  sortis  piget.]  Si  nondum 
te  omnino  infelicero  putas  :  dilTerunt  pudet  et  piget; 
quod  prius  turpiiudinem,  posterius  noxam  rei  videa* 
tur  potius  significare  :  unde  Cicero  pro  Doro.,  me  non 
solum  piget  stuliitUe  mece^  sed  eiiam  pudet. 

*  DeliciaM,]  lloc  est,  ant})ii  moUitiem.  Deliciae  enini 

ab  co  videutur  diciac,  quod  animus  his  alliciatur,  di- 

j)  cuiitur  eiiim  ab  de  et  iacio,  traho  :  inde  tactat^  iHe- 

eiat,  delectat,  obleclat,  allicit,  illicit.elicit,  Sic  Lucrei. 

lib.  v: 

Qu9  lacere  in  fraudem  possent  vinctosque  tenerent 

Unde  forie  nostriim  Gallicum  lacer^  un  lacet.  Ilinc 
quod  aniiiius  qualibet  periurbatione,  sed  amore  prae- 
sertim  et  voiuptaie  alliciaXur,  propterea  quaclibet 
perturbntio,  sed  umor  praeserlim  ei  voluptas  deliciae 
vocantur :  quo  fit  ut  deliciae  modo  in  bonam ,  modo 
in  roalam  partem  accipiantur  :  sicut  ergo  moUiiies 
corporis  iii  hoc  versatur,  quod  illud  facile  possit  iii 
quemcunque  locuin  versari ;  sic  delicatus  dicitur  illo 
animus.qui  contrariae  alfectioni  obiioxius  undique 
potest  facile  flecti :  qualis  Philosophiiu  videiur  B  e- 
tius,  utpote  qiii  abesse  aliquid  suce  beatitudini  tam 
luctuosus  attfue  anxius  conaneratur. 


C3^i  DE  CONSOLATIONE  riULOSOlMIIiE  Lln.  11.  ORl 

*  •  rheiiir?  •  *>  Aiixia  (10)  enim  res  esl  hnmanoriini  A  felix,  orbus  libcri^,  alleno  '  censum  nnirii  licrcili. 

122  ^  Alius  prole  lxtaiiis,filii,  niiscTe  s  deliclismae- 
stus  ilUcrymaL  lilcirco  nemo  facilecum  foriunae  sua 


condilio  bonoruin,  et  qux  vel  nnnquam  tota  prove- 
nial,  vel  nunqiiam  perpeiua  suhsistat.  121 '  ^  ''"i^ 
censua  exuberal,  sed  est  piidori  degener  sanguis. 
^  <*  llunc  n(ibilit:>s  notiim  facit,  sed  aiigustia  rei 
familiaris  inclusus,  esse  lualiet  igMOiiis. '  llle  *  ulro- 
que  circuiiifluus,  viiaui  csulibeiu  dcAet.  *  lile  nnptiis 


condiiione  concordat  iiiest  enim  singulis,  qiiod  inex- 
pcrtus  ignoret.experius  exborreat :  Adde  qiiod  r^licis- 
siml  cujusque  delicatissimus  sensus  est ,  et,  nisi  '  nd 


INTERPRETATIO. 


•  DhcefiUt, 

*  Acerha. 

c  Lnus  opibut  abundatf  ied  eum  pudet  suie  ignobi' 
lUaiis. 


^  A'ieT  nnb\h%  est^,  xra  paupertate  premitur, 

"  Tertiu$  ei  dive$  ei  nobil  i  u  conjuge  carcve  dciet, 

f  0)»csi  pa.ui. 

K  Vttiis, 


NOTiC. 


*  Hixetur.]  Disceptet.  Rixa,  lis  est  sivc  contentio 
inter  duos  plurcsve  homines,  quoruiu  alier  repeiit  _  _ 

qiiod  alier  reddere  renuil :  quare  nisi  lux  divina  af-  B  expers    vocatur  c(Blehs  :  forie   qoia  coRlesli  similis. 

im  cenere  perpeinse  sunt  •  lUe  nuptiis  felix.]  Qiiarlum  exemplnm  esi  de  en 


hoc  se  putant  infelices ,  qliod  vitam  ducant  conjugi? 
eipertem  :  vitam  ctElibem  deflent :  viia  enim  con/Ugi' 


(ulgeat,  in  omni  hominum  genere  perpetnx 
rixse :  qiiod  homo  ei  s!atus  ejus  ceu  qusedam  partes 
ita  oppoiiantiir,  ut  ille  homo  quxdam  videatur  a  suo 
staiQ  re()eiere,  qu.n  status  hic  renuit  reddere :  neroo 
hic  ex  omni  parie  beatus. 

**  Anxia  res  e$t  humMHornm  eondiiio  bonorum,] 
Aniium  dicitur  illud  quod  soHicitudine  moesta  pre- 
mit  :  anxiuin  enim  dicilur  ab  ango  :  hoc  a  Graeco 
Kyxu  sulfoco ,  conttringo^  primum  quidem  fauces « 
dcinde  mentem  :  binc  angustu$  et  anguttia^  cum  quis 
laniis  difficultatibus  premilur,  ut  quo  se  vertere  de- 
beat,  ignoret.  Atqui  liumanoruro  conditio  boDorum 
SMHrcitudine  moesta  animum  premil :  quod  euim  hu- 
mana  hxc  conditio  aul  nunquam  absoluta  fiierit,  aut 
nniiquam  perennis,  semper  locum  relinquit  aut  ap- 
petend»  absenlium  bonoriim  adeptionis,  aui  timeodse 
pr.'E8entiiim  jaclurae  :  undc  animi  anxictas :  ut  pluri- 
bus  eiemplis  deince(>s  confirmabit  Philosophia. 


qui  uxore  felii  est :  quod  pra^dictis  nuptvs  opiime 
signilicalur  :  quamvis  enim  nuptice  non  sint  sino 
Qtroque  conjuge*  melius  tamen  nupiice  dicuutur  dti 
uioreqiiaui  de  marito  :  quod  cnm  illa  sponsa  dedu- 
ceretur  ad  marituro,  facit^m  flameo  nuberet  sive  ve- 
laret :  hinc  nirp'a,  connubium,  etc.  Magna  porro 
felicitas  mariti,  ciijus  est  optima  uxor  :  donum  coe- 
lesie  est.  Proverb.  xix  :  Doirus  et  divitia!  dantur  a 
parentibui^  a  Domino  autem  proprie  uxor  prudent.  A  t 
felicita.s  hxc  sxpius  firbitate  turbatur  :  orbni  liberi§, 
alieno  cemum  nutrit  heredi  :  Seiieca  in  Hippotyio, 
v.  1248: 

0  iriste  fractis  orbllas  anuis  malom ! 

Heres  ab  hero  dictus,  ouasi  is  sit  bonorum  dominus. 
apud  jurisperitos  duplicis  est  (teneiis  :  nenipe  sous 
et  exieruus.  Stit  heredes,  ut  dicitur  Instu.  I.  ii,  til. 
1 9,  §  X,  ideo  appellanlur  qma  dometiici  heredes  sunt 


•'/"»?/«'»«!?«  exubfrat.]  Primum  exciiiplum  est  q  ^,  ^i\jq  quoque  patre  quodammodo  domini  exitiimantur^ 


de  divitibusy  iis  scilicet,  qnihus,  quod  hi  opibus 
abundent,  census  dicitor  exuberare.  Census  eiiiiu  a 
censendo  dictus  opes  siguificat  :  uude  Claudian. 
cariD.  17,  V.  251 : 

AdJictoque  bominum  cumulent  araria  censu 

Exuberare  aiitem  abundare  (St,quasi  extra  ubera 
proflutTc.  Sic  Yirgil.  i  Georg.,  v.  191  : 

Alsi  luxuria  fulioruni  exuberat  umbrae. 

EtGeorg.  ii,  v.  516: 

Nec  requie^  quin  aut  pomis  exuberet  annns, 
Aui  felu  pecorum. 

Aiqui  ejusmodi  divites  lii  hoc  sibi  videniur  infelices, 
quod  quibiis  sanguiite  coiijiincii  sunt,  hi  nobiles  non 
Bunt :  sed  est  pudori  degener  sangtris. 

^  Uunc  nobilitas  notum  facit.]  Secundum  exem- 
plura  est  de  noliilibus  viris  :  liic  ^uiem  Philosophia 
videtur  vim  facere  in  vcrho,  dum  dicit,  nobHkas  no- 
lum  facit ;  nobilis  enim  a  No/tim,  siciit  a  mofiim  mobi 


veluti  fHius,  filia^  nepos^  neptitve  ex  filio^  et  dcincepe 
cwieri  liberi^  Extraiiei  vero,  qui  hic  vocauiiir  oUeiii 
ht^redes  dicuntur  cceteri^  ail  Viunius,  qui  non  suntsui 
et  domestici.  At  quanlum  homo  se  siiosque  amauft 
suis  heredibus  Ixtatur,  tantumdem  de  extraneis  sive 
alienis  afflictatur.  Ecclesiastne  iv  :  Consideranh  reperi 
f/  aliam  vanitatem  sub  sole,  Unus  est  et  secundum  non 
habet,  non  /!/ifiiii,  non  fratrem,  et  tamen  laborare  non 
cessat,  nec  sntiantur  oculi  ejus  divitiii,  nec  reeogitat 
dicens  :  cui  laboro  et  fraudo  animam  meam  bonis  :  t« 
hoc  quoque  vanilas  est  et  afflictio  pessima. 

^  Alius  prole  lcetatus.  J  Quintiim  exemplum  est  de 
eo  qui  prole  nata  laBiatur.  Quo<l  hoiuo  ad  Dei  ima* 
ginem  condilus  aeternitaiem  nppelat,  quodque  hauc 
in  terris  assequi  non  valeat,  liinc  lil  ut  parcns  uierque 
orta  prole,  veluti  magna  sui  parte  sibi  olim  succes- 
sura  laetetur  :  Joan.  xvi.:  Mulier  nonmeminit  pressurm 
propter  gaudiumf  quia  natus  est  homo  in  mundum.  At 
quanla  Isciiiia   parenies  perfunduntur  uaiis  lilieris 


/iidicitur.  ut  uol>ilissit,quasi  nominisclaritatenolus.  ^  iisdemque  virtutem  cotentibus,  tanta  iidem  afficiun- 


Atiui  et  bis  uubilibus  sua  es^e  potest  paupertas 
Biippliciiim  :  angusiia  rei  familiaris  titr/usuj,  esse  mal- 
let  unbilis  quidaiu  ignotus  :  optime  auiein  paupertas 
vocatur  angustia  rei  famitiaris  :  Nam  sicut  dives  suis 

Silatiis,  agris,  vitibiis,  nummis^  arnientis  homini- 
iisqiie  sulNlitis,  quihns  veluti  circiimfunditur,  eo 
auctoritatis  poiestaisqtie  videtur  dilataius  nt  se 
facile  credat  ineipugnabilem,  juxta  illud  Proverb. 
viii :  Substantia  divitis  urbs  roboris  ejus ;  sic  paiiper 
siia  taberna,  agello,  viiicula,  et  pueronim  sarcina 
▼eluti  obrutus  coangiistatur  :  hinc  Horaiius  carm. 
1.  III,  od.  2,  pauperiem  vncal  angustam : 

Anguslam,  amici,  paupericm  (aii 
Kobuslus  aeri  uiiliiia  puer 
Coodiscat. 

'  lUe  utroque  circttmfluus.]  Tertium  exemplum  cst 
de  iis  qni  p.iriter  divites  siiiii  ct  iiobilcs ;  sed  qui  in 

Patrol.  LXIII. 


tur  tristitia,  si  hos  liheros  viderint'  viiiis  indulgere  :. 
parens  fHH  fiUceve  delieiis  moesius  illarrymat :  ut  nuiic 
dcitur:  Provrrh.  iiFiUus  sapiens  lanificat  patrem  : 
filius  vero  stulius  moestitia  est  matris  suce.  Niuiirum 
quod  liberl  videantur  sanior  perenniorqiie  pal*entuni 
pars,  lios  parentes  optant  semetipsis  meliores^ 

'  Ad  nttlum.]  Ad  voluntatem.  Nutas  a  nuendo  sivc 
movendo  dictus  proprie  motum  corporis  8'gnificat : 
sic  movendo  c:tput  ociilosve  dicimur  annuere  ei  aK 
nuere  vel  renuere.  Quoniam  vcro  ille  cnrporis  nostri 
miitiis  nostram  voluutatem  consuevit  indicarc;  hino 
fjctum  est.  ut,  signo  pro  re  significata  accepio,  nutiis 
non  modo  humanam,  sed  divinam  quoque  volu<  ta- 
tem  sigitificavent :  ex  qiio  eliain  numen  ipsam  I>ei 
voluntatem  notat,  ut  apud  Virg.  xi  Asn.^  y.  35(i: 

Numine  divum 
lo  nammas  ct  In  aruia  fcror. 

22 


%f(i 


^  nirtain  tuncHi  (^)  *  fiuppelant, 
<versii;iiis  insoleHS,  minimis  quibusqiie  prosier« 
iiiuir,  ^  adeo  perexigua  sunt,  qiiae  fortunaiissimis 
beatiludinis  summam  detrahunt.  123^  'Quam 
NMiltos  esse  ^  conjectas ,  qui  sese  «  cgbIo  proximos 
arbitrentur,  si  de  fortunae  tnae  reliquiis  pars  eis  mi- 
niina  coniingat?  Hic  ipse  locus,  quem  lu  exsiliuin 
vm^as,  incolentibus  patria  est.  Adeo  niliil  est  mise* 
riim,  nisi  cam  pu(^! ' :  contruriue^  beata  s  sors 
omnis  est  xquanimiiate  (5)  lo!eranli$.  Quis  est  ilie 
tam  felix,  qui  cum  *  ^  dederit  impatieiitiae  mauus, 


AN.  MANL.  SEV.  BOETII  '  C8i 

*  ^  omnis  ad-'A '  statutii  suuni  mutare  non  optctt  ^  Qu^m  mtiltisMna* 


ritudinibiis  humansc  reliciialis  dulccJo  r(*spersa  est ! 
qux  61  etiam  Trueiiti  jncunda  e.sse  videatur,  t«men, 
quo  minus,  cutn  vclit,  abeat,  reiineri  non  possit. 
124  *  Liquet  igitur  qnam  sit  mortalium  reruin 
niisera  beatitudo,  qusenec  apud  xqu.iiiimos  perpeiua 
perdurar,  necanxios  tota  deleciat.  *  Quid  igitar,  o 
mortalcs,  extra  petitis  intra  ^  vos  posiiam  felicitaiem? 
Brror  vos  inscitiaque  confiindii.  Oslendani  breviter 
libi  i  suminae  carilinein  felicilalis.  (5)  ^®  Esine  aliquid 
tibr  ^  le  ipso  pretiosius?  ^^  NiliiU  inquies.  '*  Igitur  si 


*  Ad  arbitrhnn  omwvadiint. 
^  NuUi  adver$itaii  assuetus. 

*  Vtque  adeo  parva, 

*  Non  dubitat, 

*  Beatos. 

f  Ali(|uid  in  eo  esse  iniseriu;. 


INTERPRETATIO. 
B 


^  Feiix  qua^libet  eouditio,  si  eequo  animo  feratur^ 
*»  Putaverit  impatibilem, 
*   Vestram  mentem, 
j  0  Hoeii. 
^  Tita  menie. 


NOTit: 


cuin  ainaro  conjunctum  :  qiiamobrem  de  quncunqiin 
corporis  voliipt.iie  dici  potesi  qaod  Lucreiius  de 
amore  disiit  I.  iv : 

ETtmia  vestc,  et  victu,  convivi.i,  ludi. 
•Focula  crcbni,an4iipnta,  cnronnp,serta  parantnr  : 

Neqnidqaam  :  quoniflm  medlo  de  foole  leporum 
^  Siirgil  amari  aliqiiid,  quod  iu  ipsis  floribus  angal. 

Quin  ipsa  etiam  liulccdo  in  hocamnra,quod  invitn 
ipso  bomine,  qni  illa  affici  videtur,  tibeai  irrevoca- 
l)ilis;  nec  retineri  possit  ad  nuluin,  7110  minus  abeat : 
ut  bic  dicitur. 

*  Liquet  igitur^  etc;]    Philosopliia  ex   prxdictis 

^^^^^ exemphs  concludit,  quod  probaodum  susceperat  a 

Atqiie  hio,  iil  niino  additur.  minimis  qnibusqueyro'  .^  iiota'l8,  felicitaiem  homlnum  pracsentem  nec  adt*o 
«/«rni/Mfa^lversiialibus;  (\noi\  mens  ejus  his  motihu^C  absoluiam  esse,  ul  non  anxios  tota  deteciet,  hcc  adeo 

•  perenoem,  ut  Bpudaquanimos  petpetua  perdurei,  Jnm 
ipsa  Philosopbia  ad  id,  undc  digressa  R^at,  reversa 
ipsum  Boetii  animuin  considerabit. 

>,*  Quid  igtftir ,  etc.]  IV.  Pbilosophii  commendal 
aniinuin  Boclii,  aiiquu  primuni  tnor/a^?f  frustra  eitra 
-se  petere^  ul  iii  amicis ,  uxore,  liberis,  uno  verbo  in 
corpore  qnain  hah>  nt  iiiira  le,  videlicei  iu  nienie , 
positam  felicitatem :  deitule  addit  eosdem  mortalea 
trrore  inscitiaque  confundi :  qtiod  iilmimm  cxlra  se 
quvranl,  quam  intra  sc  habent,  felicitalem  :ubi  no- 
landum  errorein  et  insciiiain  difTerre  cum  in  aliis, 
tum  in  lioc  qttol  error  oinnis  ab  inscitia  oriatur,  iia 
ut  possii  esse  inscitia  sine  eirore^sed  non  error  sine 
inscitia  :  poslea  promittit  se  osiensuram  Boeiio  sum- 
roae  cardinem  felicitatis;  dive  id  in  quopraecipne  ver- 
seiur  summa  felicitas :  qui*d  enim  cardo  sit,  in  qno 
jantia  veriitur,  in  usu  esi,  ut  id  in  quo  negotium  ali- 
quod  veriitur ,*  vocctur  cardn.  Virgil .  1  il^ueid. , v.  i> 7 6: 

I  Haild  t«?lo  cessabit  cardine  rerum. 

^'  Estne  aliquid  tibi  teipso  pretiosius?]  Quaiiqiiain 
Boelius,  ut  ooilibet  nliQs  bomo,  corpore  consiei  ei 
mente  conjiinctis,  nihiiominus  reliclo  corpore  Philu- 
sophia  Boeiium  ad  unam  ineniis  snx  considc^ati  n^Mii 
revorat,  qtiasi  :id  primuiu  bc:itiiudini«,  quam  qn.rrii, 
foniem  :  idque  vocat  totum  Boelium  :  Tibi  teipso : 
sicut  Aposlotus  Koman.  \u:  Infelix  Iwmo^  inqnii, 
^iiif  me  liberabil  de  corpore  mortis  hujus?  Estne  igi- 
tur,  inquit  Pbilosophia  iioetio,  aliquid  tibi  teipso  pre- 
'iioiius  ? 

**  Nihil.]  Inquit  Boeiiiis  :  quidqiiiJ  enim  diviuilus 
'^fttctum  nalurali  lumine  novi ,  id  aut  inea  luens  est, 
aut  corpus  quod  vulgo  dicitur  materia  :  sed  mea 
mens  vei'ex  ipso,  e^l  corpore  sive  mnieria  pretiosior, 
quod  inateriam  hanc,  a  qua  ipsa  cogitari  nequit,  co- 
-giiet  ipsamque  ad  arbiirium  huc  illiicque,  sxpius 
cogilando,  versel. 

"'  /i;f/iir  fi  (iti  eompos  fueris,]  Si  tuae  meiiils  taniam 


.1  versu  777 : 

Nou  hTC sine  numinc  dhuro 
Eveniunt. 

^  Suppetatit.  ]  Adsint :  qiiia  enim  quod  petilor,  id 
luepius  impelraiur,  usus  obtiuiru,'Ut  suppetere  idein 
lit  quod  ai/f5se,  quasi   peleiido   impclrulnni.   flioe 

Mppeticr^  quns-sibi  siippeierc  rebus  adversis  pcricli- 

•nies  expetniii. 

*  OiNNif  adveraitatis  insolens,]  Nulli  adversiiati 
/fisuetusj  Insolens  eniin  qaasi  nofi  solens  :  soletis  au- 
lem  is  diciturqui  id  in  quo  totus  esl  lacit;  qua«i  in 
soio  unoquc  -hoc  negoiio  versntus  :  quare  insolent 
adversitahs  i<  esl  qui  adver^it  ni  non  est  assuefarius. 


iion  n^snrla.  minimo  lurbeiur  .*  ul  enim  ab  assuetis 
noif^fit,  sic  ab  insuetis  /f (  passio  ;queinndmoduin  lo- 
^unnttir  philosophi  :  tisque  adeo  perexigua  sunt  quee 
fortunatisnmis  beatitudinis  summam  detrahutU,  Sumina 
arithmeiici*  cst  uuiversita^^  quj^djm  qu:p  ex  plnribns 
minorihus  addendo  c^iiflt.'i!ur,  aut  ex  qoa  tninorem 
stib  rahendo  quaedain  rcsiat  :  qtiamobrenr  ttffiima 
^faft/Mf/iffif  hc  nihil  esi  nliud  qiiam  bcatiintiinis 
fastigiuin,  le  combie  dn  bonheur, 

^  Quam  mtt//of.]  Sextiim  exemplum  rsfde  ipso 
Boelio,  de  cujns  fortuna!  reiiqniis  si'part'minima  plu- 
rtba^  aliis  hominihns  contingeret,  hi  felices,  sese  coelo 
proximos  arbitrarentur :  ctim  tamen  ipse  4)0011  ns  sese 
pu^ei  liifelicem. 

^'  Beata  sor4,\  Benttis  hoino  cti]a  mens  cogitando 
iuconstansest,  ui  instar  librx  x^iu.itis  ponderibits 
llrmata  nec  erigaiur  prosperis,  nec  adversis  depri- 
matar.  Sed  homo  ille  raru^  esi  in  terris  :  nain  quls 
tst  ille  tain  rcHx,  fjui  ctim 

'  Dederit  impaiitnticB  mimiis.]  Impatientia  vinei  se 
pMsus  fuerit :  sic  loquitur  Tulliiis  dt*  Ainic. :  Atque, 
inquit,  ad  extremum  dai  manus,  vinci  se  paiitnr :  iii- 
minim*  cuin^maiiilMis  pncsertim  homo  hcse  tiieri 
soleai,  ubi  primum  iiiielligrtur  vicias  inanus  dedisse, 
bic  iutelligitur  viclus. 

*  Statwn  snum  mutare  now  optet,]  iNSlar^hoiiiinis 
argri,  qui  ciijtishbei  sirus  impaiiens,  pa^tes  se  vct^tit 
in  omues. 

'  Qifam  multis  amaritudinibM,  elc.]  Jani  monui- 
mas,  menieoi  humannm  veluli  nifdiam  inier  Deum 
hamannmquc  corpus,  qtiatenus  est  opus Dii  el  foriiia 
hiijas  cor|iorts,  et  a  Deo  el  a  corpore  huni  iiio  coin- 
moveri  :  hiiic  aulem  putimus  onri  amariluiliuein  el 
dulceilineiH  hitinamc  feliei'alis;  dulcedinem  quidrm 
a  Deo*conimovente,  amaritudinein  vero  a  corpore: 
quare  <  uin''hoino  qiiandiii  perscverat,  ab  niraqne  liac 
cauia  «riieiaiar  :  nlcirco  Hthil  lK>iiii:ii  dulco  csi  nisi 


685 


DB  GONSOLATlOiNE  PmLOSOrill^  LIR.  11. 


m 


*  tui  compos  fueris,  '  possidebis  *  quod  nec  ta  A  lu  idein  es,  ciii  persuasum  atque  insitum  permultis 
ftmiitere  unquam  veiis,  125  '  ^^^  fortuna  possil 
nuferre.  ^  Atqiie  ut  agnoscas"in  his  fortuitis  rebus 
beaiitudinem  conslare  non  posse,  sic  collige : '  Si 
lieatiludo  est  suniinum '  nnturoe  bonum  ^  a  ratiohe 
degentis,  nec  illud  e^l  suminum  boniim  ,  quod  eripi 
ullo  modo  poie^t ;  qnoniain  pr.rcellit  id  quod  (5)  ne- 
queal  aufcrri  fnianife^lum  est  quod  «  ad  beatitudi- 
iieiii  percipi^ndam  lortunae  insiabllilas  aspirare  non 
'  possit.  *  ^  Ad  hscc,  *  quem  caduca  ista  felicitas  ve- 
'  liit)  velscit  eam,  vel  nescit  esse  muiabilem.  *Si 
nescit«  quxnam  beata  sors  esse  polest  ignoranliaB 
cxcitate?  Si  scit,  metuat  neccfsse  esi,  ne  amiitai  qubd 
amitti  posse  non  dubiiat  i^iuare  continuus  (10)  (iinor 


domonstraiionibus  scio,  menles  hominum  nullo  mmlo 
esse  mortates  :  cumque  clarum  sit,  forluitam  felici- 
tatem  corporis  morte  finiri :  dubiiari  neqult,  si  haec 
8  auWrc  beniiliidinem  potesi,  qu:n  omne  morialiuni 
(5)  genus  in  miseriam,  mortis  fine,  labatur.  Quod  si 
niultos  scimus  heatiiudinis  frucium  noioi  morte  solum, 
vcniin  eiiam  doloribus  suppliciisi|ue  quae^isse,  quo- 
nam  modo  prxscnV  viia  f;icere  beatos  potest,  quas 
misefos  iransacta  hbn  enicit? 


la^METULM*  IV. 

Argumr.ntum.  —  VhHofophla^  exemplo  cedium,  qun 
1  erenues  non  lunf,  st  aut  fublimiores,  ventis  percU' 
tianiur,  aut  depreuioret^areniiimmerqnntur^iUicet 
1100  sinit  esse  felicem.  An  '  vel  si  amiserit,  negli-  pari  prudentia.et  sinnimat  et  infimas  cond>tiones  ho" 
gendum  puui?  sid  qiibque  perexllc  bonum  est,  quod^B  *"*"*  ^*"  (ugiendat,  ut  quietut  tututque  rtia/. 
xquo  aniino  feratur  amissum.  126  ^  Et  qiioniam  ^uisquls  volet  pereunem 

*  INTlSUlf»nETATiO. 
■  Tu(e'mentis.      ^  ,  t  Elianiii, 

*>  Mentis  ratione  prasdtas.  '  b  Mort. 

*  Fortuna  inconatant  esse  non  possit  beatiiudo.  Quicunque  optat  tutus/\pcare  domum   perpetuam^ 

d  Prceierea  quiqne  studet  constans,  et  non  disjici  flaniinibus  itrC' 

«  Qut  hac  [elicitate  mortali  apcilur,  hic. 

'  NOTifi. 
habne|ris  e(  normcm  et  pote^tatein,  ut  iila  notione     iU  priori,  sed  tantum  do  posieriori  siimno    I.omi, 
M  .  .^ -.    .     '  f         quipp'?  quod  iWciUir  natutas  rutione  degentit^  Unt:  e»t 

iiientis  hnmanse  modiis. 

'  Si  beatitudo,  eic.J  Primnm  argumenlnm,  qnod 
poiesi  sic  proponi.  Quod  bonum  eripi  poiesi,  hoc 
est,  inviio  eo  ciijus  esi,  amiiti,  illud  non  esi  summum 
bohuin;  nc  quideiii  in  RCnere  .modi :  quando(|uideui 
in  Uoc  ip^o  geiierc  melius  est  illud  qiiod  <^ripi  non 
potest.  Atqiii  omiie  fortunoe  boi\um  eripi '  potest : 


ductus  hac  potciiiate  nunquam  abii^iaris  \compos  cniui 
et  impos  diciintiir  a  potis  :  unde  dicimiis  compotem  ei 
impoteth :  ^icut  ratiocinaiur  Yarro  :  potis  autem  diri* 
ivL^  vel  a  pdieo  qiiod  paie^U  illi  quidquid  velit,  vel  a 
Deiica  pra^ptis^itioiic  Trort,  {uzta^  qiiodqiia;  jiixia  nos 
sunt,  in  iiostra  ccnsentiir  potestate,  ui  placei  Yossio: 
nam^  inquit  Servius  ad  ecl.  9  Yir$?.,  Qnomodo  tictorcs 
'  dicimus  vo  i  (6mpofes[  qui  quod  volunt  [aciunt  ;'§i<;  ^ 
victos  e  pntrario  vocamus  impoteSf  qui  non  possunt  C  prnpterea  eiiiin  fortuna  iiistabjlis^  e^t. ',<^onlr.i  viTn 


[apere  quod  volunt. 

*  Possidebis.]  lii  tua  potestate  erit. 
'  QttoJ  nec  tu  amittere  unquam  velisJj  Crescente 

eniin  tuae  memis  adeoque  luae  originis  noiione, 
crescet  el  luus  in  tunni  nienteni  luamqu^  prigineni 
amor  :  cum  exieriora  bona  tanto'  mmiis  amentur  , 
quaiito  niagis  cognoscunlur. 

'  Nec  [ortuna  postit  au[err^.^  MeniB  cnim  lua  (iiaque 
proinde  co<!ii:iiio  iia  sunt  tui  jurts,  nihil  ui  iii  eas 
inconslaris  foruiua  possit.  Poiestquidem  fortunaquatn 
j:iciat  siiam  reiicitaiein  tibi  o^Uaiidaui  proponere  :  sed 
persaadenilo  te  fatlere  npn  poiest  nisi  volenlem  :  non 
prius  auiem  td  Voliidi  Is,'  qu^in  iininemor  tux  roentis 
ejiis<|ue  originis*  specie  caducoruin  boiiorum  Veluri 
ubc:t*c:i  us  fiiVris. 

*  Atque"  ut  agnoseas  i  eic,]  Pliilosoplna  (andciny 
proposiia  mente  huinana  bonisque  exCerhis,  quibus- 
dam '  a'rgtiineniis  probat  veram  felicitatrm  in  nieiite 


bonuni  inentis  ciijusmoiji  est  virtus,  nun  potest  cripi, 
huc  est,  inviio  eo  cujiis  est,  a^niiti. 

*  Ad  haic.]  Sticundum  argumi^|ituni,  qiiod  pntist 
sic  instiiui.  Q\|icuuque,  fortuna  daiite,  \'e\ix  habetar, 
hic  v.l  scit  ve)  nescit,'s.Q  inyj.to,  haiic  fortuna^  felici- 
latem  e<se  mutiibileiQ;  sed  quovis  niodo  se  habeai, 
revera  relix  noji  erit :  st  enim  nescit,  h.inc  forlunai 
felicita.tein  sjc  esse  muiabilem,  hic  versabiiar  in 
ignvraniii  ctecitate^  qiia  siante  niilla  beata  sors  essa 
piiiesl.  At  si  scii ,  hauc  fprtiin:e  felinitaicm  sic  esse 
iiiujabilem,  idem  lianc  fclicitatem  aui  linieliii  amii- 
teiidam,  aut  dolebit;  aut  saltem  neglig^et  amissam, 
seil  ut  (iinor,  sic  dolor  nou  sinit  e>sc  fe^jceui,  nec 
niiigni  lacieudam,^fio(/<ei7i(o  animo  [erqiur  amissum, 

^  Et  quoniam^  etc.]  Tertium  arguhientum  quoil 
si<'.  disponi  poicst.  QuA^cnnque  fclici(as  morie  finiri 
potest,  h.rc  non  nisi  iioinine  (eiius  felicius  est :  si« 
(luidem  felicitas  vera,  noii  secusac  ipsa  mens  ha- 


poiius  qiiam  iii  c.Tteris  boiii^  versari :  qua!  quidem  p  inana ,  cujus  es(,  (|uainqiic  ut  instuin  sic  multis 
^rrgiiiiiKnti  iit  lercipiahtur,  notanOuiii  apud  piiiioso-  demonstrationibns  per$uasum est  e€te  immortalem^  iui- 
'plios  moiales  suniiiium  bonuin  duplicis  eisegeneiis:  mortaiis  esse  debet.  'Atqui  felicitas  foriunae,  ut  poio 
alititl  quidein  iii  genere  rci  :  aliud  iii  g«*nere  modi.  qnx  corporis  e;5t,  niorle  iiniri  poiesl :  uude  pliires 
hm^  est  res  siiniiue  perfecta  :  unde  nihil  est  aliud  Miefii^s  veatitudinis  [ructum^  non  nvirte solitm^  rerum 
|iiam  Deus  :  quaie'propheta  rex  psal.  cxLiii  descrip-   'etiilm  doloribus  suppliciisque   quccsierunt;  idque  eo 


loiie  ImXa'  poteiituin,  (|iiorum  /i/it,  inquit,  sicut  no* 
^  los  plantationet  \n  juventute  sua,  filiiv  compositas^ 
'/ifcumorndtcB  sicut  simUiiudo  tempti  :,  'proniptuaria 
plenu  eructantia  ex  hoc  in  Hlud;  oves  fetptas  abundantes 
iii  igrestibus  suis;  boves  cratsas;  iri  quorum p!a.ieis  no  i 
tit  ritina  maceriai^neque irauttusnequeclamot;  quos 
■leniqiie  beahs  dixerunt,  addU :  Bedtus  populus  cujus 
Uoihinut  beus  ejus,  Posterius  vero,  quod  aiiter  voca- 
iiir  [ttiiitas  siye  6e(i^i<udo, '  nobis  videiur  posse  dell- 
iiiri  cogiiaiio  tnentis  Deo  constanier  adhxrentis: 
qiiod  huic  solutn  cb^^itationi  convenire  possii,  quid- 
quid  iiaiurali  luinihe  cognoscitur  convenire  felicitati : 
aicut  fusiiisartbi  probavimus.  Hic  autein  non  agitur 


,  potiiis  qiiod  vita  ti:ec  lemere  creil.iinr  felicitas :  si 
eiiiin  vita  haec  feliciias  vera  fuent.  necesse  est,  ul 

_mors,  quae  est  hujus  felicis  vitae  privatio,  vera  luiseria 
habeatur 

*  Carmen  constans  dpplici  genere  versuum  alUT 
norum,  quorum  prior  /lf((irre6n<ius  post  primuni  pt> 
dem,  qui  poiest  esse  vel  iambus,  vel  spoiideus,  vo^ 
ciiaui  aiiap;esius,  duos  ianibos  habet  cum  .sylJHba  si|r 
persiite ;  posierior  Phereeratius  spoiideiiiu,  daciy« 
luin,  el  spoiideiin  :  excipitur  iainen  versus  ociavus, 
cujus  prinius  pes  est  aiiapaestus. 

1.'  Pirennem  sedem.]  Oomiim  pef  ahnoi  pWe$)iis* 


€S7 

CaQtns  ponere  sedem, 
128  SiabilisqBe,  nec  sonori 

Sierni  flatibus  eurl, 
ft    Et  fluctibus  minantem 

Curat  spernere  pontnm ; 
Montis  cacumen  alii, 

Bibulas  vitet  arenas. 
lllud  protervus  ausicr 


AN.  IIANL.  SfiV.  BOCTII 

A  40       Tolis  viribus  urgct ; 

129  H^  pendulum  sohit» 

Pnndus  ferre  recusani. 
Fugiens  periculosam 
Sortem  sedis  amoenae, 
15    Flumili  domum  memento 
Cerius  flgere  saxo. 
Quamvis  tonet  ruinis 

LNTERPRETATIO. 


688 


ptntii  euri^  et  temneri  mare  exundans  veluti  intentant 
rtitnam  suis  cBitibut^  ille  pariler  (ugiat  veriicem  mon- 
tis  elati,  et  arena$  bibaces.  Auster  impetuosus  omni  co^ 
naiu  vexal  Ulum  verlicem  :  ha  vero  areuie  disjunctcg 


renuunt  portare  onns  sutpensum,  Sic  ta  vilant  iten^ 
tum  ineertum  conditioniSy  ut  videlur,  gratte^  recogiia 
stabilis  fundare  mdem  petra  depressa,  Tum  licet  r«n- 
tu$  reboet^  turbans  maria  naufragiit^  tu  abditut  muni- 


miJE. 


raiuram  :  tedet  enim  apud  Latinos  nuciores,  praeser- 
tim  poetas,  significat  domum  :  perenne  vero  a  pluri- 
bus  annis,  per  quos  diiral,  dicilur  :^liiric  perennare 
idem  quod  diu  perseverare :  liiiic  Aniia  Perenna,  cui 
vcteres  vota  faciebant,  ut  annnre  pereiinareque  com- 
mode  licerei,  aiiclore  Ovidio  iii  Fasl. 

2.  CaututA  7t<<tii;nam  cautut  a  eavere :  cavere  au- 
lem  judicio  Varronisa  cavo;  qtiod  prisei  f7/t,  inqiiit 
l*ontanus,  qui  Laiium  etium  ante  Aborigines  tenuere 
pterique  in  cavernis  habitabar.t,  quce  a  cavando  etsent 
dictee;  Us  autem  et  aisius  cavebant  et  frigora^  pleraque 
tiiam  alia  incommodUy  in  iltisque  se  et  sua  cautiut  lu- 
tabnnlur  :  hinc  cavere^  cantio,  cautor  a  iurisconsultis 
«licuntur  de  iis,  quibus  divitirR  tutae  fiunt  el  securae. 
Qiioniam  vero  vlr  pruUens,  cogitatioiilbus  suis  veluti 
prospiciens,  se  siiaque  tiietur,  iiicirco  cautut^  catuf 
ftce  vocari  solet.  Horat.  de  Arie : 

Anomnes 
Visuros  peccata  putem  mca,  tiilys  et  extra 
Spem  veoi»  caulus?  Vilavi  deniqne  culpam. 

Bt  lib.  1  carm.,  od.  iO  : 

Mercuri  raciinde  nepos  Allantis, 
Qui  feros  cuUiis  lioniinum  recentum 
Vocc  formasti  catiiii,  ei  decorx 
More  palastrsB 

5.  Stabilitque.]  Immotus  et  conttant,  stiis  videlicet, 
«edibus.  €nm  autem  corptis  quiete  semel  donaium 
aeternum  quiescat,  donec  ab  »lio  de  soa  quieie  di- 
moveatur,  ideo  duobus  duntaxat  modis  domus  fun- 
data  potest  ruere  :  primum  quidem  motu  sensili 
Gorporum  incurreiitiuin  v.  g.  vento  :  deinde  proprio 
pondere,  fluentibus  scilicct  iis  quibtis  domns  niti  vi- 
debaiur,  fundamentis  :  Hinc  nuiic  fit  menlio  vento- 
mm,  fluetuum  marinorum^  eacuminis  monlit,  et  bibu- 
inrum  arenarutn. 

i.  Flatlbus  euri.]  Eurus,  inqiiit  Agellios,  ventus 
ett  ab  oriente  verno,  id  esi  a^qninoctiali  venicns.  La- 
tinls  dicitur  snbsolanus.  Hic  iion  abs  re  diciiur  «o/io- 
ru$ :  qnod  enim  vehemenliori  impetu  feratnr,  soli- 
tum  aeris  ab  orta  ad  occasum  fluentis  cursuui  secu- 
tus»  propierei  sonum  ingentem  edit.  (jnde  Virgil.  ii 
Georg.,  v.  441  : 

Quos  ammosi  enri  assidue  franguntque  feruntque. 

8.  IPontum.]  Ponius  generatim  quodlibet  inare, 
•peciatim  Euxinum  :  forte  quia  utrnmqne  plenuni 
bboris  :  ttovoc  eiiim  labor  potuit  esse  origo  t«0  irov- 
lov  :  qiiidquid  sit. 

7.  Montit  cacumen  alti.]  Cncumen,  vertex  est  cum 
Jrboniro  tum  montium  :  quod  plures  ejusmodi  cor- 
porom  paries  surgendo  io  unum  acumen  coeant :  ca- 
eomen  autem  nunc  dicitur  montit  alti  :  qu  a  quo 
iBons  altior  est,  eo  praedictis  venioruro  flatibas  ma- 
Kis  impellitur,  adeoque  domus  bic  fundata  rninae 
iMgis  foret  obnoxia. 

8.  Bibulas  vitet  arenas.]  QtuB  videlieet  aquat  sorbere 
p$9$inl :  quod  eoim  bit  iirenis  intercipiatur  ter  vel 


B  quodlibet  aliuJ  corpus  quod  aquae  subeunti,  ut  pote 
graviori,  locum  cedat,  propierea  si  arenis  isiis  impo- 
naiitur  aedificia  ipsis  aqiiis  longe  graviora,  eadem 
n*dificia  falisccntibiis  fundnmciitis  stalim  corruent. 
Lncrelius,  I.  ii,  arenam  dixit  bibulam^ 

Liiloris  incurvi  bibulam  lavit  ^rquor  arenam. 

0.  Illud  protervus  auster  urgct.]  lUud  ntontis  cacu- 
men  auster  impetit.  /Vuster  est  ventus  ex  plaga  coeli 
meridiana  flans.  Quod  autem  anster  ex  terris  in  su* 
blime  srepius  flet,  qnemadmodum  l>oreas  oppositus  c 
contrario  ex  sublimi  in  terras;  idcirco  auster  recium 
iter,  qnoad  potest,  insistens  insummos  monliiun  ver- 
tices  sxpius  videtur  incurrere  :  et  proplerei  tiunc 
appellatur  protervus  a  proterendo^  quia  aitiora  cor- 
pora  sibi  objecla  solet  protercre.  Seneca  in  Agam., 
V.  90: 

Niibibus  ipslif 
Inserta  capal  lurris  pluvio 
p  VapuJal  auslfo  :  deosasque  neraus 

L<  Spargens  umbras  anuosa  vidci 

Robora  frangi. 

11.  H<e  pendulum  sotuiw  pondus  ferre  recusant.] 
i1<e  aren(B  a  se  invicem  disjunetas  imposiium  pondus 
tton  possunt  sustinere.  Nirairuin  siciit  librac,  dNa;  suni 
lanccs  allernis  sic  mobiles,  nt  si  altera  graviori  pon- 
dere  onusia  deorsnm  deprimaiur;  alten  s  'rsuin  at- 
tollatnr  iiccesse  sit :  iia  in  lerra,  aqua  et  aore  quem 
spiramus,  corpora  adeo  sese  'susiiiient  sequatis  pon- 
deribus,  ut  si  alterunrfiierit  gravins,  id  propendeal, 
aliero  depresso  :  sicut  inflnitis  e\emp!is  demunstrari 
posset.  Mile^  auiem  arenis  imposit»  longe  graviorea 
suiit  eo  liquore,  quo  inierposito  ai-pnas  niollescniit. 

IIoc  eodem  exemplo  usus  esl  Chfistns  Dominni 
Mattb.  VII  :  Omnis,  inqiiit,  qui  audit  verbn  mea  hwc 
et  non  facit  en,  <tmt/i<  erit  viro  siutto.  qui  (edificavit 
domum  suam  tuper  arenam  :  ei  deseendit  pluvia  ei  ve- 
nerunt  flumina  ^  et  flaverunt  ren/t,  et  irruerunt  in  do^ 
mum  tj/am,  et  cecidit^  et  fuit  ruina  ilUus  magnn. 
D  13.  Fugiens  periculosam  sortem  sedis  anueme.]  Haud 
alHer  qni  vitare  eupit  eventum  incertum  condiiionis^ 
quce  videtur  jucunda  :  Sors  quippe,  iiiqnit  Ttillins  I.  ii 
de  Divin»,  ta^m  propemodum  quod  micare,  quod  talos 
jacere^  quod  tesseras  :  in  quilfui  temeritas  et  casus^ 
non  ratio  et  €oruitium  valet.  Ilinc  sortilcgi  diceban- 
tur,  qui  diictia,  pueri  manibus,  soriibus  praedicerent 
futura.  Hinc  etiam  quod  in  unam  vel  oppositam  pnr- 
tem  flecti  potcst  inrertum,  illud  sors  dici  consuevit : 
hujiismodi  auicin  esi  sedes  amoena,  quam  idcirco 
Philusopliia  hic  vocat  pertcii/osam. 

15.  iiumili  domum  memento  certu$  figere  saxo.] 
Loca  domum  in saxo humUi:\n  saxo quidem,  ut  firino 
domus  nitatur  fundamento  :  humili  vero,  ut  teinpe- 
statibus  minus  sit  obnoxia. 

17.  Qicamris  lotiei  ruinis  mitcens  eequora  ventus.'\ 
Ventus  tonat^  cum  lonitruo  siinilis  magnuin  cxcitai 
sonitum.  Htscel  autero  aquora  ruinis,  cum  naufragas 
naves  csetarsque  corpora  mari  imposita  prosternit. 


Dfi  CONSOLATlOIfE  PHILOSOPHIiB  LlB  H.  ^ 

A  unquam  fieri  qiieat,  au.  non  perspeclum  coniiden- 
tumque  (5)  •  vilescat  ?  ^  Diviti«ne  vel  vestri  *,  vd 
8ui  natura  pretiosx  sunt?  132  Quid  earum  •  po« 
tiu8,  '  aurumne,  an  vis  congestae  pecunise?  Atqui 
h:vc  efTundeudo  magis,  quam  coacervando  melius  ni- 
teni :  siquidem  avariiia  sennier  odiosos,  claros  lar* 
gitns  facit.  Quod  si  manere  apud  quemquam  non  po- 
test,quod  transferturin^alterum :  tunc  estpretio8a(5) 
pecunia,  cum  trauslatn  iu  aiios,  largiendi  usu  desinit 
possideri.  At  eadem  si  ^  apud  unum,  quaiiia  est  ubi- 
que  geiiiium,  congeratur,  csteros  sui  inopes  fecerlt. 
Et  vox  quidem  tota  pariter  multorum  repiet  audi- 
tum ;  vestrae  vero  diviiiae,  nisi  commiiiutae,  in  plu- 
reis  transire  non  possunt.  Quod  cum  factum  esi, 
pauperes  necesse  est  facianl  (10),  quos  reiiquunl.  0 


689 

Mlseens  aequora  ventus 

Tu  conditus  quieli 

SO        Felix  robore  valli, 

130  Ouces  serenus  aevum, 

Kidens  aetheris  iras. 

131  PROSA  V. 

Argdnemtcii.  -^  Philosophia  jam  validioribu$  utem 
argumentis  probal,  generalim  diviiias,  speciaiim  pe- 
cuniam^  gemmas^  agros^  veties^  famulo^^  cateraque 
id  genus^  quamvii  constarent^  mentis  humanm  bona 
non  esse,  sed  potius  mala^  quibus  quanto  cupidius 
eadem  mens  fruitur,  tanlominus  felix  est, 

Sed  quoniam  rationum  ]am  in  le  mearum  fonienta  * 

de^cendunt,  paulo  validioribus  utendum  puio.  *  Age 

enim,  si  jam  *  caduca  et  '  ^  momentaria  fortunae 

dona  non  essent,  quid  in  eis  est,  quod  aut  vestrom 

INTICRPRETATIO. 

mine  constnnlis  aggeris,    eris  beatus^  contcwptisque  B      *  Sordescat* 
caili  furoribus,  afjes  vilam  tranquitlum,  i  Q  hoiuiiies. 

•  Mentem  subeuut.  «  Prctiosui. 

^tlujia.  'lauia. 

NOT>E. 


19.  Conditus,]  ii^scon</i7u<  :  qucmadmodiiin  Vir- 
il.  1  Georg.,  v.  441  : 

li!e  ubi  nasci^.nicm  maculis  variaverii  orluuu 
Condilus  iu  nubein. 

40.  Ffiix  robore.]  Robur  quainf uiique  corpors 
forliiudineiu  si^nilicat :  unde  qiuod  quercug  silvesins 
inter  cxlcns  arbores  fortissiuia  videaiur,  idclrco 
baec  robur  appeHatiir. 

•   iO.  Valli  quiei,]  Vallum  murus  esi  e  ferra  ad  fos 
sac  orain  aggcMus,  crcl^ris  sudibus  sive  palis  muni- 
tus :  quauiobrcm  duae  sunl  valli  partes,  neiiipe  agger 
iive  terra,  et  pali  sive  sudes,  quare  vailum  «luie'  C 
tom  est. 

21«  Duces  sereuus  a^um  ridens  atheris  iras,]  Vitam 
duces  tranquittam  contempto  coeliimpetu,  jEvum  eniin 
significat  viiam.  ui  apud  Virg.  iv  Georg.,  v.  206  : 

Ergo  ipsas  qoamvis  angusins  termious  mi 
Excipiat. 

Et  in/,  quippe  qunm  iiisoliius  corporis  moiua  comi- 
Uri  solei,  non  raro  \ioleiilos  noii  solum  boniinis,  sed 
ei  bestiarum,  inio  eliain  inaiiimatorum  corporum 
motus  significat. 

Et  hoc  etiain  exemplo  iisus  est  Cbristus,  praediclo 
cap.  yii  Mattb...  Omnit^  iiiqiiit,  qui  audit  verba  mea 
H  facit  ea,  assimitabiiur  viro  sapienli,  qui  adificavit 
domum  suam  supru  pelram ;  et  descendU  ptuvia^  et  »«- 
nerunt  flumina^  et  flaierunt  venti^  et  irruerunl  in  do- 
mum  ittam,  ei  non  cecidit :  fundata  enim  erat  supra 
petram. 

*  Age,]  Age  adverbium  dici  solet :  sed  uobis  vide- 
iw  imperaiivum  verbi  ago  :  nou  secus  alque  fac  verlii 
facfo :  proplerea  si  uiii  lanium  ioqiiamur,  dicimus, 
a<;e;  si  pluribus,  agite :  \i\nc  voce  liac  cxbortaiuur 
aiiditoreiu  ad  cogilandum,  loqiieuduni,  aut  facitn- 
dum.  Ad  cogitanduui  quideiu  ui  apud  Virgii.  Georg. 
Mi,  v.Ai: 

Te  bine  nil  aliuro  mens  incboat ;  eu  age  segnea 
Rumpe  morab. 

Ad  loquendum  :  ut  iEneid.  vi,  v.  343 : 

Die  age  :  namque  mitii  fallas  baud  ante  repertus. 

Ad  facieudum  :  ut  Georg.  i,  v.  63  : 

Ergo  age  lerr» 
Pingue  solum  primis  nxtemplo  a  meusibus  anni 
Foiies  invertant  laurl. 

*  Caduca.]  Cadncum  a  cadeudo  dictum. :  uude  id 
»ignifieai,  quod  :iu^  lapsiim  est,  aut  labilur,  aut  lap- 
surum  esl.  Sic  V^rgil.  JEn,  vi,  v.  481,  de  lapso, 


Belloque  cadud 
Dardanld». 

Georg.  I,  V.  368,  de  labente, 

Saepe  levem  paleam  ei  frondes  voliiare  caducas. 

Et  i£n.  X,  V.  612,  de  bipsiiro, 

Si  mora  prsseniis  leti  tempusque  caduco 
Oratur  juveni. 

*  Momentaria.]  Ftuxa :  bac  voce  utitor  S.  Ambro* 
8iiis  :  sed  eamdem  non  potui  invenire  apud  Latinoi 
auctores,  quos  vocant  ctassicos. 

^  DiviiitBne  vet  vesiri,  vet  sut  natura  preiioso!  ?]  I. 
Pbilosopbia  probat  generatim  divitias  non  esse  ali- 
quod  mentis  humanae  bonum,  non  solum  quod  oinne 
fortunae  boniim,  cuji^modi  sunt  divitiae,  extra  roen- 
lem  est  attentiusque  consideratum  sordescit,  ut  jam 
dixit;  sed  etiam  quod  nulla^  diviiiae  preiiosae  Sunt. 
Preliosum  ergo  nobis  id  dicitur;  quod  in  nostra  exi« 
stimatione  versntur  :  hac  eniro  nostra  existimatione 
fit,  ut  iliius  comparandi  causa,  quod  a  nobis  po8ci- 
lur,  pretium  s  Ivamu^ :  unde  pretiosum  dictum  est. 
Duobus  autem  modis  aliquid  versari  potcsi  in  nosira 
existimaiione,  pio  duplici  modo,  quo  sese  habera 
possuut  ideiR,  ex  qnibus  veluti  ex  qnadam  materia 
illa  existimaiio,  ut  poie  jodicium,  coiistat.  Primuro 
quidem  propter  itii  naturam  :  quando  scilicet  prss- 
d  ctoR  idem  ita  clarae  sunt  et  distinctae,  nibil  ut  iiivol- 
vaul  praeter  id  quod  a  rebus  cogitaiioni  subjectis,  ut 
pote  earumdem  causis,  acceperunt.  Deinde  vero 
propter  vestri^  o  liomiiies,  naturam  :  cuin  videlicet 
!-      illae  ideae,  prsDler  id  quod  a  rebus  cogitaiioni  objeciis 
li  ^  babent .    ipsum  judicantis  prapjudiciuin  involvuni. 
Uptime  igitur  Pbiiosopbia  qoaerit  an  dvitite  pretiosm 
B^ni  vestrif  vet  sui  naftira;  tum  pro  comperto  poneus 
divitias  siii>  natura  pretiosas  in  numero  lionorum  non 
esse,  sequenti  pecunix,  geinn*inrum,  agrorum,  vei- 
l'um,  et  famulorum  eiiumeratioiie  probat  easdero  di' 
viiias  nequidem  vestri  natura  pretiosas  inter  bona  esai 
recenseiidns. 

'  Atinimn^,  tm  vis  congeslce  pecunimf]  II.  PbiloS€ 
phia  speciatim  dictura  de  quibusdaro  divitiaruro  go 
neribus,  nimiruiu  de  pecunia,  gemmis,  agris,  vesti* 
bus  et  famulis ,  incipit  a  pecunia ;  quam  idcirco  dicit 
iion  haberi  posse  pretiosam,  quod  nec  di/fundi  possit, 
juxta  ejiis  inslitulum,  quin  targiendi  usu  desinens  po$' 
sideri  ipsuni  dantem  pauperet :  nec  congeri  aoart/ta, 
{\u\n  cceteros  suijnopes  faciat^  in  hoc  ipsa  voce,  reruni 
omnium  tenuissima,  tenuior,  cum  vox  tota  pariut 
muttorum  repteat  auditum  ;  nec  niirum :  quandoqui* 


6i|i:,,  AM.  UANL. 

igitur  angusU^,  inppesqu^  diviliag,  qaas  nec  babere 
lolas  pluribus  licet,  et  ad  quemlibel  sine  casierorum 
paupertate  non  veniunt !  133  *  An  gemmaruro  fuU 
gor  ocuIas  trahii?  Sed  si  quid  est  in  hoc  spleiidore 
pra*cipui,  gemmarum  est  lux  illa,  non  hominum : 
quas  quidem  roirari  bomines  vebemenier  admiror. 
Quid  est  enitu  careps  animae  mplu  atque  membrp- 
rum  compnge»  quod  animatae  rationahilique  (5)  na- 
lurae  pulcbruni  esse  jure  vidptur?  qua:  tametsi  couy 
ditoris  opera,  suique  distinciione  poslremae  aliquid 
pulcbr^tudinislrajiunt,  infra  vestram  tamen  excellen- 
liam  colhicaise,  adniiralionem  ve^lram  nullo  modo 
roerebautur.  *  An  vos  agrorum  pulchriiudodeleciat? 
Quid  ni  ^?  Est  eiiim  pulclierrimi  operi^  pulchra  por- 
lio.  Sic  quondam  sereiii  maris  fucie  (10)  gaudemus  :, 
sic  coelum^  sidera,  solem,  iunnmque  niiramur.  Nuin 
le  horum.  a^liqyid  atiingit  >>?  num  audes  alicujiis  ta- 
liuro  Bplendorc  gloriari?  An  vernis  floribus  ipse  dis- 
tingueris!  aut  tua  in  aesiivos  fructus  intumcscit  nber- 
las?  Quid  inaiiibus  gaudiis  raperis?  quid  exlerna 
bona  pro  tui  ampleiaris?  Nunquam  tua  faciet  esse 


SEV.  DOCTH  693 

A  fonuna,  qua;  a  te  (15)  natara  rerojn  fecil  aliena. 
Tenaruni  quidem  fructus,  aninaantium  procul  dubio 
debenlur  alimenlis.  Sed  si,  quod  naturaQ  satis  cst* 
replere  indigeniiam  veiis,  nibil  est  quod  (ortunx*  af- 
fluentiampetis.  Paucis  cnijp  minimisque,naiur.acun- 
tenla  est :  ctijus  satielatem  si  superOuis  urgere  velis, 
aut,  iii|ucundu|n,  quod  infuderis,  fiet,  aut  noxium. 
134  J^*"  ^'^^0  '  pulchrnro  variis  fulgere  vestibus 
putas? quarum si  grala  iniuitu  ^  speries  est,^ dutina- 
terioc  naturam,  aut  ingenium  mirabor  artifjcis./ An 
vero  le  longus  ordo  f.imulorum  facit  esse  feliceni? 
Qui  si  vitiosi  moribiis  sunt,  perniciosu  domus  ^  sar- 
ciua,  et  ipsi  doroino  vehementer  (5)  inimjca :  sin 
vero  probi,  quoiiam  niodo  in  tuisopibus  aliepa  pro- 
bilasnun[ierabitur?  Ex  quibus  onmibus  nihil  boruni, 

B  quae  in  luis  computas  l)onis,  tuum  esse  boni^in  li- 
quido  monstratur.  Quibus  si  nihil  inest  npj^elendao 
pulchriiudinis,  quid  est,quod  vel  amissis  doleas,  vel 
laileris  reteutis?  Quod  si  natura  pulchra  i^uiit,  ,quid 
id  tua  rererl  (10)?  Na^  haec  per  se  a  tuis  qupquo 


INTERPRETATIO. 


«  Dicit  noeiiust 
^  Ait  Philosopbia. 


«  Fornta. 
^  Ontt». 


NOTiC. 


dem  vox,^utpot^.sonvts«  vers^itur  iuquo(j[am  treroore 
aeris,  qui^quod  li<|iiidus  sil,  ab  uoo  homine  loquente 
undique  coinmoveri  potest :  pecunia  auiein  e^t  nuin- 
mus  .ex  a^re  primum,  deinde  ex  auro  argentove  con- 
fectus,  qiio  siatutis  Icgibus  res  i^ropier  facilius  com- 


siqtiideip  mqr^e :  qnod  nihilominus  tnnto  in  pretia  non 
esi,  duin  irnnquilli^ni  est  et  lere/ium,  aquis  .Tqu.iji 
pondei^e  librsiyiis^  non  .;solum  agro,  sedquolibet  alio 
cof |)Ore  plano  pl;ini^i,qsl^ :  quid  enim  tam  platiut^  vi- 
detur,  ait  Tullius  ji  Ac.id.,,  quam  niare?  ex  quo  eiiam 


inerciuin  permutnri  possuni :  licei  :iuiem  pliira  cor-  C  (^qtfor  iUud  poeim  vocanl,  Noii  deuique  suo  motu,  siva  ., 

pora  simul  rpoveri  possini,  idKUi  tnineu  corpus  nou  flo  ens,  siveeiiaiu  friic/uosus :  qiioni^n  flor^s  frucMiSr . 

poWsl.pluribus  simul  locis  circumscrihi.  qiie  agroruui  exlra  homiiiem  sunt;  aut  si  ho^un^ 

^'  Xnjgeiumarum  fulgor  oculos  irahii  ?\  III.  Philoso-  pars  quaedam  ipsuin  hominis  corpus  iiisiar  alij(neujii ,] 

phia  gerouias  dfcit/menti,  humanac  non  debere  &sse  subeai,  ha*.c  tniii  parva  esse  dehei,  nt  it  na/ura?  sa/iV- 

prelio^as,  qiiod  liiinen,  quo  geiiiiinse  ^plendeni,  Jioo.  tatem  superfluis  urgere  velis^  aut  t/i/ucundsim,  quod  in- 

fiit  hominum,  sed  illoruni  duntaxat  affectio  cofpo-  fuims, /fa/,  au/ ttoxt«m.  Lucretius  I.  v : 

••(■■M      ««■i<yk   i»iitii    fn/itifiM/il/i    Citil       Cl/«     liifrQ     ikiAiific    ln^  _  '     i\ i  -^ «_ •. _..? . 


rum«  qux  cjuu),  inaufrtm/a  sitit,  sic  iiifra  nientis  hu 
tmnst  excellenliHm  coUocata  stiti/,  ut  liominis  admi' 
raiionem  nullo  modq  mereqntur^  Niniinim  gemm:i  esi 
lapis  qui,  instar  viiri  pelluccns,  lumcn  ideo  traiismit- 
tlt,  qiiod  anie  liquatiis  fuerii,  quain  lapide>cere{. 
Uinc  si  aliquid  meialli,'  alteriusve  corporis  opnci, 
gemroae  adhuc  liquescenti  ipf^iidatur,  gemma  peilu- 
cerq  miuus  apta  coloraiur  :  iiinf  suus  cst  geroniaruni 
sive  pelluceniium,  sive  relucentit^m  fulgor,  quo  oculi 
ita  mov^piur,  ut  roens  fpsa  ad  gen^nnas  primuni  spe- 
ctaiidas,  deinde  admirandas,  et  ;ifiquaudo  etiaui 
aroand.is  excitetur,  donec  exuta  omiii  pra[^ju(|icipi^ 


Onod  si  quis  vera  viiam  ralioue  gub,efnf t 

Oiviti»  grafhde!^homiiii,suni,  vivefe  parc^, 

iE^uo  aiiimo  :  neque  eiiimyst  unquam  penuri^  p^rvL 

'  Pulchrum  variis  fulaere  veslibus,]  V.  Philosophia 
pr^bal,  neqpc  eiiaip  vestes  mcnti  nostrx  ha^eiidas 
es$.e  pre|ioisas;  .quo^  qiix  pestiiini  gratfl  intuitu  specie^ 
est,  lixc  nbn  .ad  .nOstr^m  meni^m,  sed  ;fiit  ad  mate- 
fi(B  naturanu  aut  ad  \ngeiffu%  specl.71  art\ficis.  Jmo 
pulcherrima  vesns  ne  a  mmiuia  qu^d^m  [ebre.te  po- 
terit  liberare.  Lucretius  1. 11: 

Nec  calid»  ciiius  deceduui  corpore  fehres, 
Texlilihus  si  in  picturis,  ostroque  rubenti 


idvertat  l)ic  iiihjl  aliud  essequam  motum,  nou  sohim  ^        Jaciarin.  quam si plebeia  in  vesic  cibandum  est. 
ipsa  mente,  a  qua  cogitatur,  inferiorero ;  sed  Jpsi  ^  ^>  4 


atiam  corpurufu  vit.-e,  qnne  in  perenm  continuaiaqne 
inotione  versuiur,  longe  postponendum. 

'  Anvos  agrorumpulchritudodeiectal?]  IV.  Philo- 
Bophiu  addit,  neque  eli:iui  agros  prxdict;e  menii  esse 
debere  preiiosos  :  quia  cuin  ager  dicatur  territorium, 
quod  diligentius  cultum  friiges  afTerl,  ager  preliosus 
luentt  haberi  heqiiil,  nisi  aul  sua  magiiitudine,  qua- 
lenus    lermiiiis    lougissimis    circumspribitur ;   aut 
sua  flgura,  quatenus  tumoris  expers,  ceu  cylindro 
:vqtialus  fuerit;  ant  suo  inolu,  quateiius  iibn   iiiodo 
lertilis,  sed  etiaiii  fructiiosus  fueril.:  Agro  bene  c^Uo, 
inquit  Tullius,  nil  poiesiesse  nec  usu  uberius^  nee.spc', 
eii  ornatius.  Aiqiii  nullo  ex  his  moilis  ager  menti  hu- 
inanas  prctiosus  esse  potest.  Non  sua  magnltudine  : 
nain  luna^  so/,  si-iera^  ccetum^  qii.i!  taroen  ipsi  roenti 
pretiosa  non  viileuur,  pufcherrimi  operis  portio  suiit 
qtwlibet  agro  major.  Non  (^tiain  j|ua  flgura  plaiia : . 


An  te  flongus  ordo  famulnrum,]  VI.  Philosophii 
parjier  demoiistra}  raniulorutn  lurbam  pr^fdiclue 
menti  nbn  essiei  pretro>,nni  :  qiiia  fauiuli  isii  vcl  im- 
probi  sunt,  vel  pri»hL  Si  iiuprobi,  taiituiu  ahest  nt  do- 
miiio  preiiosi  siiil,|utppiius  perniciosn  domus  sarcina^ 
et  domino  vehemet^ief  inimjca,  ((uippe  (|ui  lege  diviiia 
teuetur  fainuluni  el  a  yitio  rrtrahere  et  ad  virtutcui 
proiiiovere.  Ilebr.  xiii:  ]psi,enimMomini,  pervigilant, 
quasi  raiionem  pro  animabns  reddituri.  Si^ero  prohi  ; 
Quomm  modo  in  tuis  opibus  aliena  probiias  numerabi- 
/t<r  ?  Qtiare  Philosophia  meriiti  conciiniii  beatum  ho- 
niiu.eni  non  esse,  qtiod  pecunia,  gemuiis,  agris,  vcsil* 
bu^^t  famulis  abtindet.  Iliirai.  Cann.  iv,  od.  0  : 

Non  possidentem  multa  vocayeris 
ilecte  beainro  :  retrlius  occupat 
Nomeo  beali,  qui  deoruiu 
Muneribus  sapienier  uli, 
Duraoique  calle^  paupercm  |>ati 


G9S 


Dc^coNsetATioNf;  pnitoseiHiiif:  lib.  ii. 


694 


opibus  '  *  sequeslrftiai'  pUicuissent.  Neque  euim  id-  A  est.  ut  ^  diviniim  '  meiito  raiionis  animaL  nou  aliier 


circo  suBt  pretiosa,  quod  in  tuas  renere  divitias : 
wed  quoniam  pretiosa  videbantur,  tuis  ea  diviiiis  ani- 
nuroeraremaluisti.  135  Ouid  auiem  ^  taiito  furtunae 
strepitu  desideraiisT  '  Fugare,  credo,  indigentiam 
copia  quserilis.  Atqui  boc  vobis  in  contrariuro  cedit.' 
'  Pluribus  quippe  adroiniculis  opus  est  ad  tuendam 
pretiosae  ^  sopeliecUlis  varietatem  :  verumque  illud 
est,  permuliis  eos  indigere,  qui  (5)  permulta  possi- 
deanl;  contraque  ininimo  ^,  qui  abundanliam  suam 
naturae  necessitaia,  *  non  ambitus  superfluiiate  me- 
tiantur.  Itune  auiem  nuilura  est  proprium  yobis,  atque 
liisitum  bonum,  ut  in  exterols,   ac  seposilis  rebos 


sibi  splendere  (10),  nisi  inanimaije  supollectilis  pot- 
sessione  videatur  ?  136  ^^ "  ^^'^  quidein  suis  con^ 
teuta  sunt :  vos  auiem  «  Deo  mente  consimiles,  ab 
robus  inflmis  excelleiitis  natiirai  ornamenta  captiiU; 
nec  inlelligilis,  quanlum  condiiori  veslro  faciatis  iu- 
juriain.  *  llle  gcnus  humanum  terrenis'  omnibii!i 
[irxstnre  voluit :  vos  digiiitatem  vestram  (5)  infra 
indma  qu.rque  deiruditis.  Nam  si  oinne  ciijusqne  bo- 
nom,  eo  cujus  est,  constat  esse  pretiosius,  ciiin  vilis- 
sima  rerum  vestra  bona  esse  judicaiis,  cisdein  vos- 
ineiipsos  vestra  existimatione  submitiilis  '*  qiiod 
quidem  haud  iromerilo  '  cadit.  **  HumaiiM:  quippe 


bena  vestra  quaeratis?  *  Sic  rerum  versa  conditlo  -  natursB  ista  conditio.  est,  ut  tuni  tantum  cxieris  re- 

INTERPRETATIOi 

•  Srjuncta.  B      ^  Titulo, 

^  Fonunum  tuam  frequenter  -a^peUando,  tantoque  r       «  llomincs. 
eoncursu  qucerendo,  '  Contingit, 


*  lndigeie  c(»s. 


NOTiE. 


P(;iiisqiie  leto  flagilMim  Hinr t, 
Non  Hle  pro  caris  aiiiicis 
Aut  palria  -iimidus  perire. 

'  Sequestrata,]  Sejuncla.  Sequestratui  autem  di- 
ciiur  a  uquesirOf  hoc  a  sequester^  qui  est  arbitcr  iiiicr 
utramque  partein  sic  medius,  iit  neutrius  prxjudicto 
actus  judicet :  quemadmodum  AL.n.  xi^  v.  136  : 
Bis  senos  pepigere  dies  et  pa^e  sequestra^ 
Sed  ^iisia,  sequestratus,  qiia  Arnobius,  I.  v  Adv. 
gent.,.  et  Cassiodorus,  1. 1  Yar.,  cap.  3,  utuntur,  puri<>- 
ris  Lalinitalis  noii  videiur. 

*  Fugare  indigentiam  copia  quasritis.]  Id  unum 
prxtexunt  quicunque  vebenieutiori  prfdiciorum  stn- 
dio  aniciiiiitur.  Scilicet  nniisquisque  homo  susb  le- 
nuiutis  conscius,  pecunia,  gemmis,  agris,  vestibiis 
et  famulis,  veluli  totidem  satellitibus  circumdatus, 
his  putat  se  posse  ab  omiii  bostium  injuria  libcrari  *: 
sed  fallitur : 

'  Pluribus  quippe  adminiculis  opus  estJ]  Admmcw* 
tum  cst  auxiliuni,  quod  ad  manum,  siveprxsto  est : 
quod  aulem  praedicta.boiia  perpetuiesinl  corrup  ioni 
obnoxia,  ideo  quo  pliira  possidemns,  eu  ad  illa  con- 
servanda  plura  nobis  ad  iiianum  esse  debeiit  au- 
lilia. 

^  Supelleetilig.}  Supellex  proprie  est  ornanientiiin 
aula;,  cujusiHodi  snnl  aulxa,  sedilia,  linic:i,  vas:i, 
cxieraque  domiis  ntensilia,  quod  niiniruiii  ba!C  pe|ii- 
bus  involula,  «a  mililibus  et  forle  eliam  a  leg^ttis  :id 
suos  usus  poriarentur  :  bic  nulem  snpeliectilis  varie- 
las  esl  praedictorum  bonoriim  externorum  niultiludo, 
noiniiie  partis  ad  toiumitraifslato. 

'  Non  ambitus wperlluitatej]  Non  so'um  pra*sidii 
cnusa,  utdictum  esl,  sed  ambitu  etiam  praedictisdi- 
vitiis  sludemus  coinparandis,  ratt  nimiruni  nos  eo 
in:ijorein  de  nobis  cxisiimalionem  in  mente  ca.Mero- 
riini  lioininum  excitaiuros,  quo  pluribus  m»joribus- 
qiie  ejusmodi  bonis  frucmur :  alque  id  ex  eo  evidens 
C!»i,  quod,  si  arb:trnremur  fore  ul  a  nullo  unquani 
lioiiiine  videremur,  nec  gemmis,  nec  veslibus,  iiec^ 
ullis  ejiismodi  bonis  ila  inUinreiniis. 

*  Sic  reriim  tiers.i  rondilia^JMens  quippe  m«a  mm 
rorporis  forma  est,~sed  a  Dee  et  proptcr  ipsum  Deui» 
creata  :  quamobrem  veluti  inedia  inier  Deum  coiidi-. 
l«irein,  corpusque  coiisors,  ab  utroque  sic  informa- 
inr  notionibus,  ulab  utroque  insiias  irabatur  partes : 
scd  bcu !  cum  Deo  uiiice  diligendo  vacare  dcberet, 
intrlici  oumproprix  inflrmitati)»,  Inm  pcrturbationis 
pond^re  nd  corpus  piiinum,  deinde  ad  caetera  cor- 
|w)ri  famulanlia  trudiinr,  qua  quidem  in  re  liomo, 
tiiviinnn  merito  rationis  animal,  caeteris  rebiis  creatis 
i:  sihioniior,  injuriam  lucere  videtur  et  Deo  ei  sibi. 


Primuni  quidem  bomo  csl. ' 

'  Dtvtnttni  merito  rationis  animaL]  Ilomo  enlm  al 
nemo  nescil,  constat  cx  inente  et  corpore  mutuo 
conjunctis  :  mens  ratio;  c.orpiis  animal  iion  raro  ap- 
peliatnr  :  sed  mente  bomo  sin.ilis  est  Deo :  sicut  sia- 
tuiiHr€enet.  i,  Faeimuus^  inquit  Deos,  hominem  ad 
imaginem  et  similitudinem  nostram :  quateniis  videlicei 
mens  no<trn  les  est,  iostar  Dci,  cogitans  :  undc  lio- 
mineSy  II  Pctri  i^iiivintB  consortes  natnrce  dicnntiir: 
propterea  nunc  homo  vocatiir  animai  mcrito  sive  ti- 
tulo  rationis  divinum,  Homines,  inquit  Tullius  dn  un.y 
Deorum  immoriatium  quasi  gentiles  sunt^  et  divini  gene» 
ris  appellahiur,  *et  omnium  animantium  tenent  princi^ 
G  patum.  Dtflnde  ideni  liomo  est  CTteris  reiius  creaiis 
•   in»ipiciiiior :  quaudoquideni 

'  Alia  quidem  suis  contenta  sun!.]  Nam  corpora 
inanimnta,  planlae,  bestiab  ipsae  linibus  sibi  diviniius 
pracscriptis  •  iia  coiiiinentur,  ni  nec  pecuniae,  nec 
geBimanm),nec  agntruni,  iier.  vesiium,  nec  famulo- 
rum  dcsiderio  teneantiir.  Prjfterea  idein  boino  inju- 
riam  videtur^^acere  Deo  : 

*  llle  genus  hnmanum,  etc.]  Guin  enim  Deus,  iiC 
poie  ciijus  sapienlin  inrinili  i  esi,  iiuolibet  liomino 
etiani  sapieniis«imo  sit  sapienlior,  propterea  illf, 
bomo  injuriam  facil  DfO,  qni  aiisiis  snnin  jndiciniii 
diviiin  nnleponerc,  qiiniii  dignitntem  Deus  lerrenis 
omnibus  prxstnre  voluil,  baiic  infra  inlima  qiiaequo 
delrudii.  Alqui  bomo  pin>diciis  boiiis  inbims  iia  sh 
babet.  Bonuiii  enini  itn  in  perieciiune  vcrsntur,  ut 
qood  ruique  bonuni,  iliiid  eidem,  semctipso  videalur 
perfectins,  ni  pote  n  qiio  porflci  po^sit :  neiiiie  clcnini 
petlici  potest,  iiisi^a  p<'i*fcctiori.  Qiianiobrem  curii 
Dpretiiisum^ut  fHipra  dicium  est,  iilud  babeatnr,  quod 
innostra  est  cxistimali.me,  cumque  haec  exisiimalio 
noii,  iiisi  crescfnie  rei  snbjeciae  perfeciione,  cres- 
cere  debent,  idcirco  quidquiil  aliciii  boiiuni  videtur, 
illiid  eidem  pretiosius  videntur,  iiccesse  est :  quaie 
bonio  siiroii>o  ramulorum,  \e.Htiuin,  ngrornm,  gem-  ! 
in  triin),  pecuiiiae  ei  caMerarum  ejusmtidi  rerum  ab- 
jectissimariim  desiderio  occupuus,  rcs  i^tas  sua 
eiinin  menie  prelio^iores,  perfectioroque  esse  exis- 
tiniat,  adeoi|ue  suo  condiiuri  facit  i«ijuriam  »uo  illo 
falso  judicio. 

'®  Quod  quidem haudimmeritocadit. ]Qiiod(\mdem 
fiitsum  judiciuin  ncc  sine  aliqna  causa  est,  nec  siiie 
nliquo  eflectu  :  orilur  quippe  ex  voluniaria  bitmanu: 
nicniis  ignorntione,  qii»  ignoralio,  crescentc  illo  ju- 
dicio,  crc^ceiitibusqueadjuiictis  illi  perturbationibiis 
crescit. 

"  Humanoe  quippe  naturee,  clc.]  Homo  in  lioc  diP- 
^ort  a  cateris  nniuiantibus,  qiiod  ille  possit,  caeter»  <: 


«95 


AN  MANL.  8tV.  IJOETII 


696 


but,  Gum  se  cogDOScil,  excellat :  eadein  (10)  tamen  A  ptitni.  Tu  igiiur,  '  qui  nunc  "  ronium  gladiumque 


Infra  besiias  redigatur,  si  se  nosse  desierit.  Nam  cse- 
teris  animanlibus  scse  ignorarc,  natura  est :  bomi- 
nibus  vero,  \itio  venit.  137  *  Quam  vero  late  palet 
vesier  bic  error,  qui  ornari  posse  aliquid  ornamenlis 
exisiimaiis  alienis.  At  id  fieri  nequit.  Nam  si  quid 
cx  apposilis  luceat,  ipsa  quidem,  quxsunt  apposita, 
laudaninr  :  illud  vero  bis  tectum,  aique  velatum  in 
^ua  nlbiiomintis  foediiate  perdurat  (5).  *  Ego  vero 
nogo  illud  esse  bouum,  quod  noceat  babenti.  Nuin 
id  mentior?  Mininie,  inquies.  Aiqui  divitiae  possi- 
dentibus  persaepo  nocueruut,  cum  pessimus  quisque 
eoqiie  alieni  mngis  avidus,  quidquid  auri  usquain, 
gcinmarumque  est,  sc  solum^qui  babeat,dignis8imum 


soliicitus  -pertimescis  (iO),  si  vilae  hujiis  ^  callem 

vacuus  viator  iiitrasses,  coram  latrone  cnntares.  0 

praeclara  opum  mortalium   beatitudo,  quam  cum 

adeptus  fueris,  serurus  esse  desistis ! 

138  METRUM  •  V. 

Argumentuh.  —  PhUo$6phia ,  posHo  di$criinine  inUr 
vetera  vo-aque  tempora^  ait,  tdcirco  eetatem  majo^ 
rum  vo$tra  }ui$$e  feliciorem^  quod  illi  rritnort,  quam 
no$,  victu$,  vehtitus,  auri  et  regni  cupidilate  tene- 
rentur. 

Felix  nimium  prior  aelas, 

Coiiienla  lidelibus  arvis, 

139  Nec  incrii  perdita  luxu; 

Facili  qux  sera  solebat 


INTERPRETATIO. 

*  Longnm  fn$tem.  B  canteiila  suis  arvi$  fertilibu$,  neque  dt$$olnla  intempe* 

*>  Svmitam  rie  ignava,  quce  consueverat,  po$l  longa  jejunia,  pa$ci 

jEias  priiua  Iioiiiiiium  priscorum  crat  nimi$  beata^      gtande  expedita,  lii  nesciebant  vina,  Liberi  sive  Bacchi 

NOTiE. 


vero  animnntes  non  possint  cogitare  :  quare  quod 
cxVeTJ^  aiiiinaiite^  $ese  ignorent^  boc  illarum  naiura 
^.<i :  quod  vero  homo  sk  ignoret,  id  ejus  vitium  est, 
qtmtenus  prxcipitutioni  et  praejudicio  obsecutus,  ad 
Miain  menlcm  aniino  iiou  vuU  attendere  :  unde  justo 
l>ei  judicio  (it  ut  infra  be$tia$  redigutur  r  Nolite  fieri^ 
inquit  Oavid  p-nl.  xxxi,  $icut  equu$  et  mulu$y  quibui 
non  e$t  intellectu$  :  ut  nimirum  sui  immemor,  instar 
bestiae,  buc  fei'.-a  ir,  qiio  corpiis  rapit. 

*  Quam  late  patet  vester  hie  error,]  Est  quidem 
hic  error  sive  fal.Mmi  judicium,  quaienus  bomo  arbi- 
iralur,  meiitein  siiam  ornari  posse  omamentis  alie- 
nis  videl  cet  peciini»,  agris,  geniniis,  etc,  ip$a  enim 
qwB  sunt  apposUa,  laudanlur  quod  viro  hi$  lectum  a(- 
quevetatum  in  $ua  nihitominu$  feeditate  perdurat :  ca- 
«lavera  piiies  piiicbris  condiui  sepulcris  :  stercora 
nivibus  obdicta.  At  il!e  error  tate  patot^  non  solum 
rationc  multorum  Immuiuin,  qui  iVlo  inficiuntiip,  ve- 
rnm  eti^m  rniione  diversorum  motuum  cum  animi 
ttim  corporis.  qiioruni  error  illeest  caiisa  :  quamob- 
rem  bonio  boc  ipso  errore  non  modo  Deo  ,  ut  pro- 
batum  est,  s«ul  et  sihi  ipsi  fncit  injuriam. 

*  Ego  vero  nego  iltud  e$$e  bonum^  quod  noceatha' 
benti.']  Ha^c  Pbilosopbiic  raiiociiiatio  interpretatione 
t>oa  indig(*.i.  Quod,  inquit,  nocet  babenil,  illud  ba- 
li  ntis  boniiin  esse  non  potest :  bouuin  qnippe  favere 
«lcbet,  noM  nocere.  At<|iii  praedictse  divitise  nocent 
babentibns,  ciiin  inaliis,  tum  in  boc  pr.TScriim,quod 
pe$$imu$  qui$que  eoque  alieni  magi$  avidu$t  quidquid 
auri  u$quam  gemmarumque  enl^  ^e  $otum^  qui  habeut, 
digni$$imum  putat :  sua  videlicet  perlurbatfone  prsc- 
SKriinique  avaritia  obcecatus :  unde  per  fas  et  nefas 
tndbus  studet  acquireiidis.  Plautiis  in  Capiiv.,  act. 
II,  scen.  t : 

Odi  egoanruro  :  muha  mullis  suasit  perperam. 

*  Qui  nunc  contum^  eic.]  IMiilosopbia  alludit  ad 
bos  versus  Juvenal.  bat.  18,  I.  iv,  v.  19  : 

Pauca  licet  portes  argeiiti  vascula  puri 
Nocte  iler  ingressus,  ghidium  coatuinque  timebis, 
Ei  iiiot%  ad  luDaiu  trepidiihb  aruiidinis  umbram. 
Canlabit  vacuus  coram  lairone  vialor. 

Latro  auiein  nunc  ille  dicitur  qui,  vias  obsidcns, 
viatoribus  nufert  opes,  sa»pe  etiam  viiain.  fNiniirum 
latro  olim  erai  milos  conductus  sive  sntelles,  sic  di^ 
ctus  quasi  tatero,  quod  siipnret  principis  sui  latus». 
Quoniam  vcro  ejusmudi  bcuiioes  hua  apud  reges  nuc- 
loritate  abtisi,  vialores  ag};rcdi  pecuniaiiy|ue  auferre 
non  dubiiabaiit,  factuin  t^st,  uiquicunque  viarumob- 
sessores,  di.cii  fueriui  iatroiies. 

*  Carmen  c<'nstans  uno  gencro  versuum^  quorum 


quilibet  tribus  constat  pedibus  cnm  sylliba  super- 
stite  :  lertius  pes  seiMpur  anap:esius  :  priiiius  else- 
cundus  indiscrimjnaiiin  spondeus,  aut  anap:istus. 

1.  Prior  ceta$.]  1.  Pbilosopbia  poiiii  discriinen  in- 
ter  vetera  ct  nova  tempora.  poeiis  quip^ie  qiiatuor 
siint  mundi  xiates,  nt^mpe  aurea,  nrgentea,  aerea  ct 
ferrea,  qiiod  qur^madmodum  ferruin  ab  a^re,  ses.ab 
argenio,  argentuin  ab  auro,  s  c  nepotes  a  viriuio 
mnjorum  degenei^ant  :  uiule  llorat.  1.  iil  Carm., 
od.  6: 

Dtrooosa  qnld  non  imminuit  dies? 
^ias  parentum  pejor  avis  tulit 
C  JMos  nequiores  mox  daturos 

Progeniem  vitio^iiorem. 

Hic  autem  agiibr  de  xtate  aurea,  quae  ideirco  vocatur 
prior :  de  qiia  netate  quae  nunc  dicuntur,  baec  maxi- 
mam  pirtein  dicta  fuerunt  a  Virgil.  i  et  ni  Georg.* 
Tibullo  I.  1,  el.  5,  Lucrctio  I.  v,  lloratio  Epod.  od. 
16.  Ovid.  I  M^tain.,  Juvenali  sat.  6,  etc. 

2.  Contenta  fidelibu$  ani$.]  II.  Pbilosopbia  tracta- 
tnra  de  victu,  nimirum  cibo  potiique  aureae  illius  sive 
prioris  xtatis,  incipii  ab  ipsa  ejusinodi  victus  causa. 
nempe  ab  arvi$  fidetibui,  qtiibus  veieres  illi  contcnti 
crint.  Arvum  aiitem,  inquit  Festu^t,  aqer  e$t  necdum 
Batu$  :  (idele  vero  id  dicitur,  quod  votis  respondeus, 
exspccialionem  possessoris  non  friisiratur  :  aiqui  an. 
na  illa  .iMaie  agri  nec  araii  nec  saii  idipsuin  pru^sta. 
baiit.  Lm  ret.  I.  v  : 

Nec  robustiis  erat  curvi  moderator  ara'rt 
Quisquiiiu  :  noc  scib^it  ferro  molirlerarva, 
Nec  nova  defodcre  In  terram  virgulta,  neque  altls 
D         Arboribus  velerrs  decidere  falcilwiVamos  : 

QiKid  60l  aique  tmbres  dederant,  quod  terra  crearat 
Sponie  suu,  salisid  placabat  peciora  donum. 

Ovid.  1  Melam.,  v.  109 : 

Mox  etiaui  fruRes  tellus  inarata  ferebat. 

3.  Nee  inerti  perdita  tuxu.\  Luxus  bic  vitinm  csl 
dissoluti  aninii,  qiiod  bic  vnrii^  siiis  cogiiaticii  bus, 
in  contrarias  veluti  partes  dislractus,  instar  liqiiori!» 
luotu  evanesceniis  dilui  videatur  :  nt  eniin  a  /tuo  est 
fluxue;  sic  n  tuo  est  tuxu$ :  uiide  tuxurie$  :  sic  Te- 
leiitio  adole$cen$  dicilur  luxu  perditus.  lilc  autem  /u- 
a;ifs  non  abs  re  vocniur  iner$ :  naiu  iner$  qu4si  sine 
nrtegeneralim  siguilicat  leni  omneiii  (|uae  est  motiis 
expers  :  sicut  O.vidio,  nec  quidquam  nisipondu$iner$. 
Atqui  ille  aninii  luxus  priuium  quidciu  cogiintioiies, 
(leiude  corporis  ipsius  bumaiii  nK»iijs  rcctos  im- 
pedii. 


097  DB  CONSQL^TIONB  PfllLOSOPIlIiE  LIB.  U 

5     JeJunU  solYere  glande.  A  iO    Somnos  dabat  herba  salubreis, 
Non  Bacchica  munera  norant  Potum  quotiue  lubrious  amnis, 

Liquido  confundere  melle,  Unibras  aliissima  pinus. 

140  Nec  lucida  vellera  Serum  141  Nondum  maris  alia  secabat» 

Tyrio  miscere  veneno.  Nec  mercibus  undique  leclis, 

INTERPRETATIO. 


698 


dona^  permsetre  cum  melle  fluido ;  neque  inlieere  lanat 
eandida^  Serwn  populorum  sueco  purpureo  Tyri,  Gra" 
men  iiidem  tribuebat  soporem  saluliferum  ;  fluvius  /i- 
quidus  iribuebat  potionem;  pinus  procera  iribuebat 
umbras,  Nondum  ullus  homo  scindebat  navi  mare  pro- 


lundum,  neque  peregrihus^  opibusund^quaque  qumitis^ 
conspexerat  oras  ante  ignotas.  Tunc  cornua  belli  cm- 
/telia  silebant^  nec  sanguis  gravibus  inimicitiis  e/fusus^ 
consperserat  arma  horrenda  :  quare  etenlm  ira  hostilis 
tentasset  a  primis  illis  temporibus  iractare  uiium  fer» 


NOTiE. 


5.  Jejunia  solvere  ^lande.]  III.  Philosophia  com- 
niendans  cibum  prioris  illius  aetuis,  breviter  nolal 
ea  quae  nostram  inler  et  priscaia  viclus  raiionem 
stnimadverii  possunt  discrimina,  quorum  alia  ad  ipsa 
ribaria  ;  alia  ad  horum  moduin  pertinent.  Primum 
enim  nosira  cibaria  exquisiia  esse  soleni  et  arte  pa- 
rata  ;  prisca  eraut  facilia  ei  ab  ipsa  nalura  suppeJi- 
tala.  Deiude  iioslra  cibaria  frequeiiter  suinuuiur,  et 
fixpius  iiulla  instigante  fame  :  prisca  non  iiisi  post 
jejunia  eaque  sera  sive  ad  iiltimum  usque  diem  ser- 
vaia.  Posirenio  nostra  cibaria  esse  solent  carnes, 
pisces  it  opiimuin  ({uodque  fniciuum  lerreslrium 
iteiiiis  :  prisca  erant  i;/and«f ,  ignobile  fruguin  vulgus ; 
quod  pluritiiis  aliis  cuin  oraioruin,  tuiu  poeiaruin 
tesiimoiiiis  conflnnari  poiest.  Yirgil.  i  Georg.,  v.  8: 

Cbaoniam  pingui  glaadem  inutavil  arisia. 
Et  V.  159 : 

Coflcussaqiie  famem  iu  silvis  solabere  quercu. 
Lucretius  I.  V  * 

Glandiferas  inler  curabant  corpora  quercus... 
Ast  odium  coepit  glandis. 

Ovidius  1  Melam.,  fab.  3,  v.  103 ; 

ConteDtique  cibis  nullo  cogente  creatis, 
Arbuteos  felus  monianaque  fraga  legebant, 
Coroaque,  ei  in  duris  ba;rentia  mora  rubetis, 
£t  qu»  deciderant  patula  Jovis  arbore  glandes. 

ninc  primi  homines  vocabanturjSoXoevo^/ocxalvd/do- 
yroTcu,  glandis  edaces  et  aqute  potores  :  liiiic  etiam 
coinmuni  adagio  antiquitus  dicebatur  Kkte  Bprjog,  sa- 
tis  quercus, 

6^  Non  Baechica  munera,]  IV.  Philosophia  niemi- 
nk  potus  aureae  illius  sclaiis,  (|uem  dicet  versu  un- 
decimo  fuisse  aquam,  Potum  quoque  lubricus  amnis  : 
unde  praemiuU  hos  veteres  nec  vinum  Bacchici  mu' 
nerUf  nec  muisum  vinum  melle  mistum  novisse.  Vinuin 
eiiim  dicilur  munus  Bacchi,  quod  Dionysius  vini  in- 
ventor dicius  fuerit Ba.-^chis  sive  t^xo; ab iaxi},quod 
ciamorem  noiat ;  quia  forle  vinuin  ad  loquendum 
primuin,  deindc  etiain  ad  clamandum  potores  exci- 
tet.  Horat.  Epist.  1. 1,  ep.  5  : 

Quid  non  ebrietas  designat?  operla  recludii, 
Spes  jubel  esse  ralas :  io  prxlia  irudit  inermem  : 
Sollicitis  animis  onus  exiinit :  addocet  arlcs. 
Fecuudi  calices  quem  nun  lecere  diserluui? 

Mulsum  autem  est  potio  ex  vino  et  roelle  permistis 
facia  :  unde  Graecis  olv6{ji.ekt  et  /xsXtxpaTov  appeli.itiir. 
Nimirum  quemadmodum  vino  recens  invento  aqua, 
prior  hominum  potio,  infusa  fuit,  juxia  iliud  Virg.  i 
l^eorg.,  V.  9 : 

Poculaque  invenlis  Acheloia  miscuit  uvls. 

Sicrrescente  gulonum  libidine,  eidem  vino  mcl  fuit 
iiiiinistum,  sive  ad  voluptatem,  sive  etiani  ad  prodii- 
cendain  vilam  :  potus  quippe  ille  veiias  vacuas  sua 
ieniiale  mulcere  feriur  :  ex  qno  forie  a  mulcentlo  di- 
cilur  mti/sum.  Uinc  Caiius  apud  lloratiuin  rcprelien- 
dit  Autidiuin,  non  quod  mel  Faieruo  misceret,  sed 
quod  Faleruo  auslero , 

Anfidius  rorli  miscebat  niella  Falerno 
Meudosf » i|uoniani  vacuis  com.uilierc  veuis 


Nll  nisi  lene  decet,  leoi  praecordia  mulso 
Prolueris  melius. 


Hinc  etiani  Asinius  Pollio  centesimum  excedens  neta- 
lis  annum,  cum  ab  Augusto  hospite  ro^nretur  qua- 
j^  nam  maxime  ratione  illum  corporis  aiiiiniqiie  vigo- 
rem  servasset,  respondit,  Intus  muUo,  foris  oleo, 

S.Neclucida  vellera  Serum.]  V.  Philosopbia  trans- 
it  ad  primas  majorum  vestes,  qnas  designavit  no- 
ininalis  illorum  toris  et  tentoriis  :  tori,  erant  herbae; 
somnos  dabat  herba  salubres;  lentoria,  arbores,  ttm"* 
bras  altissima  pinus :  quamobrem  priiis  dixli,  hos 
veteres  non  novisse  vestes  sericas,  aut  purpuram,  qust 
tingerentur.  Seres  ergo  sunt  populi,  quos  inter  duo» 
amnes  Hydaspem  et  Induui  conscituios  Orosius  scri- 
bitl.  III,  c.  ^3.;Apudhos  quaedam  suntarbores  tenuls^ 
siina  quadam  iana  onusix  :  sicuiplurimis  gravissimo- 
rum  auctorum  tesiimoniis  probatur ;  ut  Virgilii  u 
Georg.,  V.  i21 : 

Velleraque  ut  foliis  depeciant  tenuia  Seres. 

SenecxinUct.,  v.  667: 

Nec  Maeouia  disiinguit  acu 
Qu»  Phoebels  subihtus  euris 
Legit  eois  ser  arboribus. 

C  Claodiani  carin.  I,  v.  179  : 

Staraine  quod  molli  toodeot  de  sUpite  Seres. 

Sed  gravis  est  disputaiio  de  origine  ejusmodi  lanae« 
an  h  i'c  ab  arboribiis,  an  potius  a  vermiculis  illic  de« 
geiitibus?  hoc  ultimuiii  videtur  probabdius,  ut  bom- 
byces  apud  istos  populos,  veluti  apud  nos  siainea 
ab  alyo  gravida  ducant.  £Ieganter  rugosuin  ac  sordi- 
dum  illum  vermeiu  descripsit  grande  nostrai  univer* 
siiatisdecus  Antonius  ilaliu:us,  his  ver^ibus  : 

Kst  oili  mater  sanies,  dat  froudea  nutrix 
Pabuia,  Thyi>ba:o  Morus  polluta  cruore. 
Queis  avidain  ut  clausus  laiebroso  in  carcere  pavit 
Ingluviero,  toioque  satur  jaui  corpore  lurget, 
Viscera  lutn  vacuaos  puulalnn  hiuc  molle  tlgurat 
Lanicium ;  illuviemque  modis  in  tciiuia  miris 
Net  lila,  et  teretero  glouierans  convolvit  iu  orbem. 
Lt  vero  eroeritus  perfecit  nobiie  pensum 
Exanimo  similis,  preiiosa  ui  couditus  urna 
Hic  jacel  :  al  tuci  mox  reddi;ur ;  iuduii  alas, 
l^         Jamque  avis,  et  vermis,  neuirumque,  ei  denique 
*^  [monslrum  est. 

Purpura  autem,  qua  vestes  sericas  tinguntur,  vocaftur 
venenum  Tyrium  :  venenum  quidem,  quia  liquor  esl 
e  concha  educius,  qui  lanas,  instar  veneni  viscera 
et  venas  subeuntis,  ingressus  has  inticit  :  Tyrium 
vero,  quod  Tyriis  nrbs  PhQenici»,  muricis,  pra.'diclaQ 
concha;,  piscaiu  fuerit  celebris.  Virg.  ii  Georg.,v.465 : 

Alba  oec  Assyrio  fueatur  laiia  veneoo. 

13.  Nondum  maris  alta  secabat,]  VI.  Philosophia 
commemorat  aurum,  quod  (uinmercio  prxscriim 
comparatiir  :  cominerciuiit  autem  fii  pro^ipue  opn 
fainiilantis  inuris,  dequo  nunc  agitur.  Sic  Liicrciiui 
I.  V  : 

At  non  multa  virum  sub  sfgnis  roillia  ducia 
Una  dies  dabal  exilio  :  uec  lurbida  |>oiiti 
i£quora  Isdebaot  naves  ad  saxa  viros^iue. 

Sic  Tibullus  1. 1,  el.  5  : 


C99 

l(  Nova  litlora  viderat  hospes. 
Tnnc  classica  sabva  tacebant , 
14S  ^i^s  neque  fusus  acerbi:» 
Crut>r  horrida  tinierat  arma. 
Quid  eniin  furor  hosticus  ulla  , 

20    Vellet  prior  arroa  movere* 
Cum  vulnera  sxva  videreut, .  ^ 


AN..MANh.  SEV,  BOETIf 
A 


im 


Nec  prnpinia  sauguinis  ulia? 
Dtinam  luodo  nostra  redirent 
In  morcs  lempora  priscos! 
ftS.   Sed  ssvior  ignibus  iEtiiae 
Fenrens  amcr  ardel  liahendi.' 
143  H^*>»  primus  quis  fuit  ille, 
Auri  qui  pondera  tecti 


INTERPRETATIO. 


mmf  quandoqufdem  primi  illi  hominet  anfmacfverrtf- 
batii  fore  ut  infligerenlur  plagce^erudeltt^  abtqne  mer- 
cerf«ulla  cruoris  e/fuci.  Vlinam  nostra  eetas  nunc  re^ 
vtrtatur  ad  aniiqunm  illum  modum  yivendi.  Verum 


mluam  Hbido'bonorum  caducorum,  atperior  fiammL 
Mtnm%  fervet  apud  nos.  Heu^  quisnam  ille  fuit  om- 
niuiii  primu$i  qui  eruit  pondera  auri  absconditi,  e( 


NOTifSr 


Nondum  raeruleas  pinus  eontefnpsersl  luidas  . 

EOusum  veutis  pr2ebueratque>inum. 
Nec  vagus  ignoiis  repelen^  cdinftendia  terris 

Presserui  exierna  iiaviiamerce  raiem. 

SijcOvidiiis  i  Metam.  * 

Nondum  casssL  suis  pprr(;nnum  ut  vlseret  «rbem 
Montibiis  in  liqiiidas  piiius  desceiiderai  undas  :. 
Nuliaque  mortale^i  praeier  sua  liltora  Qorant. 

Tris  super>unthic  noianda  vocabuln,  videlicet  alta^ 
mifcibus,  €t  hospcs,  Alia  maris  signili^anl  mare  pro- 
fuQduni  et  a  terri»  remotius.  Sic  Virgil.  i  /Eu., 
VooH  : 

y\x  e  oon«peciii  Siculs  telluris  in  alium 
Vcla  dabaut  leti. 

Er^n.  11,  v.  203: 

Ecce  aulem  genani  a  Tenedo  iranquilla  per  alia. 

Iferxsive,ut  antiquiloquebaulur,mfrd<atiMi!cafi(/o  di-i 
citur :  imderein  vetialem  signilicat  eamque  prjesertim 
quam  nostri  mobilem,  du  tiieffl>/e,  vocani,  quaiis  vendi 
emiqiie  solclin  nuiidini&  liinc  etjinde  lecui.  Propterea 
iiumen,  quoil  vcterl  suf^rsiitione  ciedebatur  lucro 


B 


Seilicet  ut  €Mit  Lucretius  I.  \: 

Sic  alia  ex  alio  peperit  discordia  iristis, 
Horribile  humaiiisquod  gentibos  esaei  in  armls^: 
Inque  dies  belli  lern.rlbas  addidil  angmeu.  ■ 

ItS.  Vtinam  nottra  redirent,  elc.]  Iia  qiiidem  prior 
aetas  modenia  iuit  circa  victum,  vestilmn,  aurum  et 
regnum,  sed  nostra  tu  liis  omnibus  eupiendis  nullnm 
videtur  moduin  tenere  :  hinc  miiius  felicem  vitam 
ducitHUS,justissimumqiie  esi  illud  Philosophiae  vo- - 
turo. 

%5i  Smmor  ignibm  ^tMcs  amor  ardet  habendi,] 
Mens  quippe  huiii:ma,  hinc  sui  suapque  perfcctionis 
amans;  inde  vero  sux*  lenuiiatis  couscia  nalurnlitcr, 
non  modo  suum  corpus,  sed  exiernas  etlain  rcs 
amore  proseiuiiur,  ade^  nl  cx  se  caeiensque  ejus- 
modi  rebusquxdnm  sibi  videatur  fieri  societas,cujus 
ipsi  sii  pnrs  iMm  nliiin:i.  Ili^ic  Cfiieris  hisce  rehus 
siiidet  aut  conservaudis,  si  liabeat;  uul.comparandis,* 
si  iisdem  carc.-ii«  iia  ut  si  <  oniiiigai,  hanc  -iiliqua 
ejusmodi  rcrum  aui  possessinuc  aiit  Spe  spoliari,  ve- 
luii  dc  parte  siijc  s.»ciet.itis  detracta  doleat,  magis 
aut  ininiis,  proutpars.iil;i>plfiris  aut  roinoiis  habe- 


rebusque  istis  emend.s  vendendisque.prajes^,  dlce-  c.baiur.  Nec  immerii^  amoriile  nunc  diciiur  ignib 


baiur  Mercurius^  iiec  aliawi  rorte.obcausam  hic  pin- 
gebatursiiiistra  virgnlaiu,  dextra  sncculiiin  numarium 
tebens,  nisi  quod  mercatores  hia  itisirucii,  prolicisci 
solent.   Hospes  deniqne  sive  ui  prinii  Latinitatis  aiir . 
ctores  d.ccbaui,  hostis  is  cbt  quem  nunc  peregriuum  . 
d  cimu«,  Gallice  un  hU'4 

16.  Tttfic  tiassica  sma  tacebant,']  VII.  Philosopliia 
agit  de  regno,  cujus  obiinendi  vel  ampliflcandi  causa 
liuccinx  indantur,  arma  sumuntnr,  mnltusqu^san- 
gi^s  funditur.  Classica  igiturquasi  calassica  abanli- 
qUQi  calo^  vocOf  inquit  Uidorus  I.  xviii,.  c.  4,  siint 
coriMia  quae  convocaiidi  causa  erant  facta  :  qiiemad- 
modum  classis  aborij^ineeadcm  dicta,eaiii  signilicat 
hciniinuiii  multiludinem,  quas  sive  mari,  sive  lerra, 
aive  domi,  sive  militix  signo  aliquo  solet  convocari : 
bio.  nnstrae  eliam  schola",  quod  sint  coeius  discipnlo«.« 
f  uro  coiivocati,  vulgo  elasses  appcllantur.  Ilic  auieiii 
classica  suut  signa  miliiia%  ut  apud.Virgil.  11  Georg.. 
v.^58:,  ft 

Aureus  hanc  viiam  in  terris  Saturnus  agebat, 
Necdum  pliain  audieraut  inflari  classica,  ne&hiin 
liiipohitos  duriscrepilare  incudibus  en^es. 

Cruor  vero  saiiguis  esi  non  Sdliiin  qui  corde  riiit,  si- 
ent  quihusd:iin  placct  (quandoquidem  sini^uis  omnis 
1;  cordc  egresstis  ruit),  sed  qui  exira  veiius  elTustis  iit 
qnie^cit  sic  friget :  eruor  quippe  dicitur  a  x/9vo;,  fri^ 
gus :  unde  xputjoof,  frigidus,  Quod  ciini  hnrrorem  in- 
cuiere  soleai«  sanguis  propierea  et  acer6/a/duniaxat 
oclfis  fiifi(/f ,  et  fusus  arma  qua  tingit^  facere  horrida 
iiuiic  perhibeiur  :  proplcrea  etiam  nemo,  sanguinis 
fuiideiidi  gratia,  arma  primum  voluerit  movere^  iu.<*i 
aliqiio.l  videatur  sanguinis  fuudendi  prcemium;  nt 
nunc  dicitur,  nou  fuisse  iu  illa  priori  actale  aun^a. 
Ovid.  I  Metam.  : 

Non  galese,  rb>n  ensis  eral. :  sineniliiis  iisti 
Uolla  securae  peragcbanl  oiia  cenics.  ^ 


jEiMe  saivior :  nam  i4:liiia  mons  SiciUae«  vuIgQ^mofti 
Cibei  perpeiuo  ciariis  inreiidin,  ffeqaenlique  siragC:. 
a  poetia  celebratu  .  Vicgil.  j  Georg.,  v.  i7i  : 

Vidimu4  undaotCtf»riifitKlbrnaeilMi8  i£tnam,».. 
Flaiuinaruuique^lolios  liquefaciaque  volviTC  saxa. 

Illa  au;ein  perturbaiio,  qux  non  minus  perennis  est,  ^ 
quam  igiiis  i£if)aeus,  longe  plures  gravioresque  in« 
diicit  calamilaies.  Virgil.  viii  i£n.,  v.  5^  : 

Aureaque,  ut  nerliibent,  illo  sub  rege  fuere 
S;ecula  :  sic  placida  popuics  in  paceregebat : 
Deierior  donec  paulatim  ac  decolor  slas 
Kt  belli  raiies,  et  amor  successn  habendi. 

Ovid.  1  Metam.,  v.  ii8  : 

Prolinus  erupil  venx  peioris  in  asvum 
Oinne  nefas  :  fugere  pndor,  vcrumque.  fideSque 
lu  quoriim  tSuUiere  loaim  fraudesque  dolique 
Iii9idia;qiM  ct  vis  et  amor  sceleralus  habeodi. 

:  27«  Primusufnis  fuit  ilie,]  Elegans  locutio  ad  signi^ 
ncandatii  vim  prxdictae  perturbaiionis.  Sic  Tibullui 
1.  I,  el.  10: 

Quis  fuil  iiorrendos  prlmus  qul  protuUt  eoses? 
Sic.lloratiiis  I.  1  Garni.,  od.  5 : 

lili  robur  el  aes  Irlplex 

Circa  pecius  erai,  qui  (ragilem  truci 
Coiiiin:8ii  pelago  raiem 

Primiis  uec  timuit  praecipitem  Arricum 
|)«'<erlanlein  aquilonibiis, 

Nec  iristes  14yadas,  neo  rabiem  noli 

S8.  Auri  qui  pondera  tecti,]  Recie  auriim  siio  noia- 
tur  pondere^  non  soluin  quia  anrum  omniu*n  mctat- 
lorum  estgravissimum  :  sed  etiam  qnia  est  oiiiniiin»  • 
prxstaniissimum,  recte  quoqiic  aiiruni  diciliir  lecium, 
prncsiTiim  inventori,  de  qiio  nunc  a{;iiiir  :  siquideni 
aurumintra.uiscera.ierrad  imlusuui  formaiur. 


701  «  DE  consoiatim^e; 

G^mnftqQe  Uiere  volenies» 

S0>   X^J^I^reXiOM  pericula  fofJii? 

145  PROSA  VL 

Argomentom*  —  Philotophia  iffectatura  polentiam  e% 
parte  pot^iiUis^  iubditi  et  ejusii^m  proprietatii^  videt 
poientiam^  V  in  improbo  magistratu  vitupeirii^  tn 
probo  non  laudit  majorii  eiu  cauiqm;  V  in  iola 
corpora  iic^  valere^  nt  potene  non  minui  ladi  ponit 
quam  Ued/ere;  3*  nec  vitia  fugare ^tone  nec  infirmi" 
latem  :  ex  quibui  concludit  poientian^f  nonniiiabtmi 
nommii,'  in  pumero  bonorum  poni 

Quid  auieip  *  de  digniiaiibus  poientiaque  ^jsser^ni, 

quas  ToSy  veraQ  digniiatis  ac  poiesiaiis  inscii,  *  coelp 


rUILOSOPllliE  LIIL  1!..  7U2 

A  exaequalift?  146  '  Q"®  ^>  ^^  improbissirouin  quem- 
qae  cecideriiit,  quae  ^  flaminis  iEtn»  eructaiitibus« 
quod  c  diluvium  lanias  strages  dcderim?  Cerie,  uti 
meminisse  le  arbiiror,  cojisulare  Jmperium»  quod  : 
liberialis  principium  fueral,  ob  superbiam.consulum  ^ 
Tcstri  veteres  abolere  cupieriint^  ^5)  qoi  ob  eamdem 
superbiam  prius  Tegium  de  civilate  nomen  abstole- 
rapi.  At  si  quando,  quod  perrarum  es^,  probis  l)ono« 

'  res,  deferantur,  quid  in  eis  aliud  quam  probitas  uten« 
tium  placet?Jta  fit  i^t  non.virtuiibus  ex  dignittte,  sed 
ex  .virtute  dignitalibus  honor  acieeidat,  147  *  U"^ 


INTERP^ETATIO. 


^emmat  abicondi  lu^oi;.  qo^  ambo  suni. pency'a 
cara?  U 

«  Ad  coslum  uiqu^  lau^ando  attoUitit..  ,  ^ 


b  lgnevof:aeioret. 
•  Aqua.rapj{diQrei, 


S9.  Gemmatque.latere  voltntet.j  Tngemmis,  ot  pote 
f|u;u  cogilationts  sunl  experies,  neque  voluntas  esl» 
neque  ullus  appetiius  :  Sed  si  gemmarum  originem 
iiaiuramqiie  advjerios  attentius,  liac  credideris  velle 
laiere.  Primo  quidei^  geromae  sua  origine  vldentur 
telle  latere :  bae  enini  orluntiir  in.  locis  abdiiis,  in 
aquis  sciiicet  ei  in  lerra,  ubi  instaf  viiri  liquescont 
primum,  deiiuJe  iii  fragilitatem  duralx  perluceni, 
Secundo  exdeni  gemiqu;  sua  nalura  videntur  velie 
latere:  liac  eiiiin  aut  transniisso  iuminepel|UQent,aut 
leinisso  eodem  lui^iine  relucent.  Si  pelluceant,  hsb 
nera,  queinjspiramus,  refeicenies,  minus  sunt  aspecta- 
biles.  Si  vero  reluceaut,  e:cdeni  oculorum.aci^m  ita 
persiringutit,utlixisoculisundi(]uejionpossinlaspici. 

30.  Pretioia  pericula.]  Aurum  ct  ^eminx  pretiota 


viro  polente,  sive,  ut  aiunl  philpsophit  de  tubjecta 
pousiatiii.  Polens  aulem  iile  recens  facius  vel  impro- 
biisesl,  vel  probus.  Si  improbns  fuerii,  lanlum  abest 
ut  hic  accedente  poiestaie  inelior  fiai  ut  poiiiis,  insiar 
ignis  veltemenlissimi  et  aqiix  rapidissimx,  idem  nia* 
gnas  ^trages  edat,  abusiis  nimiriim  sua  auctoritate  : 
tesies  siini  reges  coitsulcsque  Komaui.  Si  »utem  foe- 
rit  probus^  noii  propter  poteilatem  probitas  hujus; 
sed  propter  probitatem.potestas  lau  latur  :  veriim  ad 
iiitelligen.diiiu  id  quud  nunc  diciiur  de  regibut  eieon* 
iuUbuM  [iomatui,  aliquid  diceiidui^  dc  iiiipcrio  et  de 
varia  ejus  forina  apv4  Ijlomsuios.  . 

linDeriuin,  Gr!|:cis  iroXeTcia,  aticlore  Lipsio  I.  ii 
Polil..  cap.  i^fH.ceriui  ordo  in  jubendaet  parendo. 
Trtpkex  est,  inquit,  prineipaiui,  opiimatum  et  populi 
iialus,  Miscenturinler  S£,  faieor,  et  remiltunlur  aut  m- 


quidein  suni,salteui  propter  illud,  (juod  hoino  de  bis  ^  ,  .  ^    . 

habet  praejiidicium.   At  sunt  periatln,  non  modo  C /«?''""'«''•  *^^  "^  ^/ ^<^'!^''''^^*  *' K''^"^^^' ^ 
quaiidiu  inclusajatenl  in  itatali  sfde.ex  qua  i.oii  sine      «'W"»  part,  a  quajure  ex  nome^n.  Pnncipatos  est  im- 
magno  fodientis  periculo  possunl  erui :  sed  eliam      PCftum  U"»"8,  qui  proplerea  vocaiur  lex  ;iut  prin 


poslquam  efTossa  ab  hominihus  aut  tcneniur,  aut 
qu.Truniur :  quippe  qux  ut  corpori  sic  meiiti  inortem 
sa*pius  afTerunt.  Virg.  ni  iGn.,  v.  57  : 

Quid  non  morlalia  peclora  cogis, 
Auri  sacrfi  fame^? 

*  he  dignitalibm  potenliaque.]  Dig.nilalei  et  potentia 
sive  potenat  hic  conjuugiintur  :  quoni^M  non  dilfe-, 
ron.t  nisi  nomine  :  i)  gnitai  auiem,  inqoii  Tiilllus  ii  de 
Inv.,  cst  alicujui  l\offeiH{  auctoritat  qu/p  cultv,  honore 
et  vereeuigidia  digna  es^..Nimirum  df^iiitai  dicitqr  a  di- 
gno  :  dignut  sive,  ut  xeteres.sccibebani,  dicnut  a  iio- 
luine  Gruco  ^uqq  jui,  ut  ^ignus  sit  ille,  ciua^quum 
esi  obsequi :  cum  auiein  bom9,hominijsitpar,  a^q^ium 
nou.pot^st  esse  hominem  liomini  ubseiiiii,  nisi  De^, 
(tmiMi^n.,hominum.condilore  et.cege,  jubente  :  hin^. 
omnis  digiiiias  iia  a  Dep  est,,ut  regi  inagistratibiis- 


cep<i.  Staius  optimatum  est  imperiiim  pturium,  qui 
quo4  virt,ule  cxtecis  videiuur  pr:pstare ,    eleclione 
adipiscuntur  magistralus.  Slatus  denique  populi  esi 
imperiuui  plurium,  qui  sorie  solum  inagistiatus  ob^  . 
line^}!.. 

Ilas  orones.imperii  fofmas  experti  sunt  Uomaiii. 
Priinum  cnini  habueniiit  rcgcs,  qnoruni  posiremut^ 
inqu'\l  Florus  I.  i,  p.  7,  fuit  Tarqumut^  cui  cognomeu  ] 
Superbo  ex  ptoribus  datum.  Hi,c  regnum  aviium,  quod  i 
a  iSert  io  tenebatu,rt  rapere  maluit  quam  exspectare^  ;m« 
missitque  in  eum  p/sjfussorH^us^  scetere  partam,  potemia^^.^ 
lem  non  melius  egit  quam  acquiuerat^^Dejit^de  h^bue-. 
riint  coiisules  :  nuin,  inquit.iviein  cap.  d^Bruto  Collfl^  . 
tinoque.ducibun  et  auctcribns^  quibut  ultionesui  morienif, 
matroaa  mandaverqiy  populus  liomanus  ad  vindicandum  ., 
llbertaiif  gc  puiticitia?  decus^  quodam  quasi  ins  inctu  ;i 
deorum  conciialu^,  regei}i  repenle,  desiiluit^  bona  airi' 


qiie  imperanlibus,  tanqu.iiii  persoiiis  xict^s  D(M  geren-  Di^f,  agrum  Alarti  suo  comerrat,  imperium  in  eosdem  , 
tibo^k.subditi  tcneantu^  obsequi  :  Joannis  \\\  :  Ncn      liberiatii  suce  vindices  transferl^  mutato  tamen  etjure 
haberes  polestaleit^aduersumweuliam,  nisi.tibi  daium 
esset  desuper^  Omnis  anima^  inquit  Apo&tolus  ad  Koin. 
xii|,  pofgstatipus  sublimioribus  subdiia  iit :  non  es<  evim 


poffistas  uisi  a  Deo  :  qncs  auiem  sunt  a  D.ft  or^inata 
sutit,  Itaquequi  resisiil  polestali,  Dei  oxdinalioni  ren- 
siit  :^ui  autem  resislunt,  ipsi  sibi  domnationem  acquij, 
ruuty,eic. 

Diguilas  ergo  sive  potesias  esl  quxJam  veluii  for- 
lua,  qux  propierp9  ^^peptari  poiest  ex  parie  poleul  s. 


et  nomine.  Quippe  ex  perpeiuo  ,annuum  placuit,  ex  < 
singulari  duplex  ;  ne  poiesias  solitudine  vel  mora  cor^ 
rumperelur  .\coniutesque  appellatit  pro  regibus,  ut  con- 
sulere  se  civibus  suis  debere  meminitunt.  Iknique  ut 
iiiiperii  Koinami  fornta  ab  regibus  anie  ad  consuli^. 
vcnerai,  sic,  auctore  Liyio,  tieruin  inutatur  ab  Qip" 
siilibuH  ad  deceinviros.  Scilicetcrescente  prxdictornna 
consuluni  superbia,  aut  potius  noiiduin  domita  ilU 
popnli  Homani,  qiix  cx  pasloribus  originem  duxerat. 


c\  parljs^iibi^iti,  et  ex  parte  proprietatis,  quae  philo-  *    feritale,  tandeni  aliqiiandu  consulibus  successeruiil 


sophis  jiiinus  Latinc  loqueniibus  dic  tiir  effeclus 
formalis  :  ntque  ex.  triplici  hoc  capiie  pbilosophia 
ilcinceps  probabit  non  soluin  divitias,  dc  (|uibus  jain 
(*gil,  sed  ipsam  eliani  polenliam  noii  i^a  habcre  raiiu- 
iiem  hoiii,  ut  qiij  liis  caruerit,  iile  propierea  habcn- 
ilus  sit  hifelis. 
*  liua  si  in  improbissimum,]  I.  Pbilo-opltin  ngit  de 


deceinviri,  i|ui,  quod  niulta  tyraniiice  agerent,  dam- 
nati  suni,  eoruinque  pote&las,  teriio,  ex  quo  in  rem- 
pubiicam  inlroducia  fuidset,  aniio  sublala  esi 

*  Qua:  vero  est  isla  prascjiara  votentia?]  II.  Philoso-. 
pbia  tractat  de  subdiiis,  sive  de  materia  circa  quam 
pra*dicta  i  ote^las  exerccri  potest  :  qu(»d  pbilosophii 
vocari  »olci  objectum  po(ei<ff(Fs.Subjccia  autem  ill« 


705  AN.  MANL. 

vero  esl  ista  vestra  *  expettbrlis  ac  prxclara  poieii- 
tia?  Nonne  o  ^  itrrena  animaiia  consideralis,  quibus 
qui  praesidere  videamini?  Nam  si  inter  murcs  videres 
unum  aliquem  jus  sibi  ac  poteslatem  pne  caeteris 
findicaniem,  •  quanto  moverciis  cacbiuno!  *  Qiiid 
vero  8i  (5)  corpus  species,  imbecillius  homine  repe- 
rire  queas,  quos  saepe  ^  muscularum  quoque  vel 
inorsus,  vei  iii  secreta  quxque  reptanlium  necat  in- 
troiius?  Quo  vero  quisquam  jus  aliquod  in  queiu- 
piam,  nisi  in  solum  corpus,  et  quod  infra  corpus  esi, 
fortunam  loquor,  possit  exercere?  Num  quidquam 
unquam  libero  imperabis  animo?  Num  (lu)  mentcm 
lirma  sibi  ratione  cobxreniem  de  slaiu  propriae  quie- 
tis  amovebis?  148 '  ^um  liberum  quemdam  *  vi- 
rum  suppliciis  te  lyrannus  adaciurum  putarei,  ut 
adversum  se  factae  conjurationis  conscios  proderet, 
linguam  ille  momordilaique  abscidit,  et  in  os  tyranni 
saevientis  abjecit :  iia  cruciaius,  quos  putabat  tyran- 


SEV.  BOETII  7(U 

A  nus  materiam  crudeliia'is  (5),  vlr  laplens  fecit  esse 
virtuiis.  '  Quid  autem  est,  quod  in  alium  facere  quis* 
qu:im  poiest,  quod  sustinere  ab  aiio  ipse  non  possit? 
Busiridem  accipimus  necare  bospil^  solitum,  ab 
Hercule  bospite  fuisse  mactalum.  Regulus  plures 
^  Pcenorum  bello  captos  in  viuciila  conjecerat  :  sed 
niox  ipse  s  victoruro  catenis  manus  praebuit.  Vllamiie 
igilur  (iO)  ejus  hominis  poientiam  puia<i,  qui,  quod 
ipse  in  atio  polest,  ne  id  in  se  alier  valeat,  emtere 
non  possit?  149  ^  ^  Ad  bxc,  si  ipisis  dignitaiibus 
ac  potestalibus  iiicsset  nliquid  naturalis  ac  proprii 
boni,  ^  nunquam  pessimis  provenirent.  Neque  euini 
sibi  solent  adversa  sociari.  Nalura  lespuit  iil  contra- 
ria  quaeque  jungaiaur.  lia  cum  pessimos  plerumque 
digiiitatibus  fungi  dubium  noii  (5)  sit,  illud  etiam 

^  liquet,  i  nalura  sui  bona  non  esse,  qujs  se  pessimis 
lixrere  patiantur.  Quod  quideiu  de  cuiictis  fortunae 
muneribus  dignius  existimari  potesi,  quae  ad  impro- 


*  dexidcrabiUi, 
^  ilomiues. 
<  Quantum  ridire$. 
^  Musca  um  vel  minimarum, 

*  Zenonem^  ul  quidam  aiunt;  Anaxarchum,  ui  alii. 


INTERPRETATIO. 

'  Carthaginensiun 

s  Ab  ipsis  vicin  m  vincula  conj  ctiu  e$t, 

*•  Prceterea. 

f  H(r. 

i  !:»icundwn  $uam  naturam. 


NUT/E. 


potentiai  materia  ncque  aosolute  nibet  potenii,  no- 
qiie  tania  est,  ut  propterea  poloulia  sit  inaxiini  fa- 
<:ienda.  Non,  inquam,  mateiia  il'a  alsoUiie  hubest 
potenli ;  quaudoquidem  oiiiiie<  bdiniues,  utpote  ab 
eadem  causa  et  propter  eumdem  fiiiem  coiiditi.  ita 
iiunt  pares,  ut  seclusa  divina  voluiiiaie,  qua  :tlii  aliis 
praesunt,  noii  minus  sit  ridiculum  boininctn  sibi  ar- 
rogare  aiictoritaiem  in  alios,  quam  st  mu$  in  murem 
Kuum  videres  exercere  imperlum  :  quod  bic  dicitur. 
At  baac  subjecta  materies  tanla  nun  est :  licet  enim 
KObditus  ex  mcnte  et  corpore  coiis>el,  non  secus  ac 
vir  potens,  tamen  sicut  poieiis  suam  non  exercet  po- 
lentiaui,  nisi  corpore,  verbo  nimirum  aut  facto;  sic 
liomo  viro  potenti  noii  stilie^t  niAi  corpore  :  quemad- 
lAodiim  Cbrisius  docuit  Lucae  xii  :  Ne  lerreamini  ab 
hi$  qui  occidunt  corpus,  et  posi  hcec  non  habent  ampliu$ 
quid  faeianl  :  posse  auteni  in  corpus  bumaiium  tanii 
iion  esl  :  partim  quia  corpore  bumano  nibil  iinbeciU 
lius;  parlim  etiam  quia  qtiod  superior  potest  in  cor- 
pus  inferioris,  idipsum  inferiori  cssc  poiesl  maieria 
virtuiis;  aut  injuria  lamen  polesl  hiferlor  iii  iiisum 
Kuperioris  corpus  exercere. 

*■  Quid^  si  cvrpus  $pecte$t  imbecilUus  homine?]  Pri- 
mum  eniiii  corpore  bumano  imbecillius  iiibi!  reperiri 
liotest :  quaiiiluquidem  niusca,  exiguuiu  aniiiial,  bu- 
iiiano  corpori  morteni  aiTerie  polesl,  sive  pungeiido  : 
sicut  apes,  praeserlim  veru  crabroiies,  vulgo  frelons. 
Virg.  IV  Georg.,  v.  236  : 

lliis  ira  modnm  supra  est,  laesaeque  venenum 
Morsibus  iQspiraiil,  et  spicula  cieca  r«iliiu|nuiil 
Aflixae  venis,  animasque  io  \ulo(^re  pouuoi. 

Sive  etiam  viscera  subeundo,  ut  canttiarides,  de  qui- 
bns  Cicero,  Epist.  1.  ix,  ep.  2i,  Caius,  inquit,  ac- 
cusante  L,  Crasso  cantharida$  $umpsisse  dicitur, 

Noiari  possunt  hic  duo  baec  nomina,  expetibilis  et 
muicM/amm,  quoriim  testem  Laiinum  iion  novi  :  inibi 
dicerelur  desiderabilis  ei  muscarum.  Tu  videris. 

'  Cum  liberum  quemdam  virnm^  eic.J  l>ein(ie  cru- 
cialus,  quos  supcrior  iu  corpus  inferioris  exercet, 
quaedaiii  esse  possHiit  materia  virtulis  :  sicut  coiitigit 
Anaxarcbo  pliilosopbo,  Democriti  seciatori,  de  quo 
nunc  pliilosopbia  mentiouem  facit.  Aiiaxarcbus  eiiini 
ille,  ut  ait  Cicero  ii  TuscuL,  cuni  iu  maiiuii  Cyprii 


Nycareoniis  regi<i  incidissct,  nnlbim  genns  siipplini 
deprecatns  est,  neque  recusavit.  Hic  autem  in  pilam 
saxeam  conjectiis,  ibiqiie  ierreis  inalteis  contusus: 
Tiinde,  inquit,  tunde  An.ixarcbi  follem  :  Anaxarcbum 
enim  non  tundis  :  tyranno  porro  ampuiationem  iiii* 
Q  %ajt  miniiaiiie,  linguam  dentibus  abscissam  in  tyran- 
num  expuil. 

'  Quid  autem  est  qu  d  in  atium,  etc.]  Postremo  quod 
superior  pniesi  in  corpus  inferioris,  idipsinn  non 
raro  inferior  in  corpus  superioris  potesi  :  cujus  rei 
mulia  stint  exempla;  memiiiit  Pbilosopbia  Bustridis 
et  Reguli. 

Biisiris  Nepluni  ex  Libya  Epapbi  filia  natits,  cru- 
delissimus  fuit  i^gypliorum  tyrannus  :  bic  enim  bo- 
spites  suos  Jovi  iminolabat,  ne  illi  quidem  vati,  a  quo 
id  consilii  acceperat,  parcens  :  sed  cum  easdem  insi- 
dias  Herculi  pararet,  ab  eodem  Hercule,  una  c.im 
Ampbidamanie  filio,  praecone  Chalbe,  et  minislhs 
ad  ipsas  arus  interfectus  esl.  Virg.  iii  Georg.,  v.  5  : 

Onis  aut  Euryslea  (lurum 
Autiilaudali  [icscil  UusiriJi»araS? 

Claudian.  carm.  5,  v.  25i  : 

0  miles  Diomedis  cqni!  Uusiridis  ar% 
Oetnontes  I 

D  Idcro,  CTin.  18,  v.  159  : 

Sic  mullos  fluvio  va!es  arente  per  aniios, 
Haspiie  qui  csso  moouii  placare  lonaniem, 
Invenlas  primns  Btisiridis  iintiuit  aras 
El  cecidil  ssvi,  ({uod  dixerat,  hosHa  sarri. 
Regtilns  vero  ronsul,  qiii,  ut  ait  IMinins,  fusis  Si- 
lentinis  triumpbavit,  primiisqiie  rioiuatiornm  (Incnni 
in  Africam  classem  irajecit,  ab  ipsis  Curihnginensi. 
bus  (quos  bic  Philosophia  vocat  P(Piio>),  (pios  vicc« 
rat,  resectis  palpebris  Interfectus  esi. 

^  Ad  h(ec,  etc.]  IH.  Philosophia,  considcrntis  aub- 
jecio  et  objecto^  transK  ad  effectnm  formalem  polen- 
ii:K,  queui;nlmodum  loquuiitur  pliilosoplii.  Sic  antcm 
contrahi  polest  hxc  ipsius  Pbilosopliia^  ratiocinaiio. 
Quidquid  nalura  siia  bonum  est,  iliud  babentem  facii 
bunuui,  atqiie  adeo  ab  eodem  contrarium  inalum  fu- 
gat :  agit  enim  cujusque  rei  natura  quod  proprium  esi^ 
nec  contrariarum  rerum  miscetur  effectibvs,  et  ti//>o, 
qua:  $unt  adversa,  depellit  :  sic  foriitudo  fortem^  i  e/o« 


705  DE  CONSOIATIONE  PlllLOSOPniiE  LIB.  11.  706 

bissimum  quemque  uberiora  provGniiint.  De  quibus  A  facile  ipsarum  rerum  redarguumur  efTeclu  :  15Q 


illud  eiiaro  considerandum  pulo,  qnod  nemo  dubilal 
esse  forlem,  cui  rortiludinem  inesse  conspexerit  :  et 
cuicunque  (iO)  velocitas  adest,  maniresttim  est  esse 
velocem.  Sic  musica  quidem  musicos,  medicina  me- 
dicos,  rhetorica  rhetores  facit.  Agil  enim  cujusque 
rei  natura  quod  proprium  est,  nec  contrariarum  re- 
rum  miscelur  effeclibus,  el  uUro,  qnae  sunt  adversa, 
depellit.  '  Alqui  nec  opes  inexpletam  reslinguere 
nvaritiam  queunt,  nec  potestas  sui  compotem  (15)  Te- 
cerit,  quem  vitios»  libidines  insolubilibus  astrictum 
reiinent  catenis;  et  collata  improbis  digniias  noii 
modo  non  efOcit  dignos,  sed  prodit  (joiius  et  osten' 
lat  iodignos.  *  *  Cur  iia  provenit?  Caudeiis  enim  res 
sese  aliier  habenles  faisis  compellare  nominibus,  quse 


itaque  '  nec  illx  diviii»,  nec  il(a  loteniia,  nec  baec 
'dignitas  jure  appellari  potest.  Postremo  idem  de  tota 
concludere  fortuna  licet,  in  qna^nihrl  expetendum, 
nihil  ^  nativie  bonitatis  inesse  manifestum  est,  qdbu 
nec  se  bonis  semper  adjungit,  et  bonos,  quibus  fuerit 
adjuncta»  non  efflcit. ' 

151  METRUM  •  VL 

Argumentcii.  —  tiero,  inquU  Philosophia^  cujus  po- 
testas  innta  fuit^  ui  populos  ab  ortu  ad  occasHm,  d 
septentrione  ad  aiMiruift  diffutot  regeret^  eo  devenii 
improbitatis^  til,  Roma  inflammata^  pturet  tenat  - 
res,  fratrem^  matremque  ipsam  interfeeerit  :  usque 
adeo  exitiosum  est  improbum  fieri  potentem* 

Novimus  quantas  dederit  ruinas, 

152  ^rb^  flnmmala  palribusque  caesist 


LMERPRETATIO. 

*  Cur  res  ita  te  habet?  -g  imnwnis,  fuit  tJnctus  sangnine  sut*  mntrls^  quam  ipti 

^  Proprte,  occidit ;  et  tnnirnnt  orulis  cadaver  frigidum  matris,  non 

Scimut  quam  nmgnas  straget  Nero  fecerit,  qui  Roma      rigavit  genns  ullis  fletibus;  nt  non  erubuit  este  centor 

^rcentaf  senatoribus  interfectit,  it  fratre  occisOj  olim      majestutis  interempta,  ^fihitominus  hic  lyranntis  nto- 

NOT/e. 


citas  veioeem^  musica  musicum,  medicina  mcdicum^ 
rhetorica  rJietorem  facit.  Atqui  non  soUim  poteniia, 
dequa  nuuc  agitur,  sed  eiiani  cuncta  foriunoe  inu- 
nera ,  habelMem  nf^n  faciunt  boiium  ,  nec  nb  eo 
rontrariuin  malum  fugaiit  :  cum  pcisimos  plerumque 
dignitatibus  fungi  dubium  non  st/,  et  cuncta  fortunee 
munera  ad  improbistimum  quemque  uberiora  prove- 
niant. 

'  Atqui  nec  opet^  etc.]  Quin  eliam  prsedicta  fortunae 
bona  nequidem  iilud  ciijns^  speciem  nonien(|ue  impri- 
mis  gerunt,  prxstare  videniur  :  cuin  iiequo  divitiac  G 
divitem,  neque  potcstas  potentem.  neque  dignitas 
digniim  faciat.  Non  quidem  diviliae  faciunt  (iiviiem  : 
quia  b»  inexpletani  res.inguere  avaritiam  nequeunt : 
quippe  qii:c  avaritia  crescenlibiis  diviiiis  crcscit  :  ita 
ut  copia  faciai  inopem.  Non  etiam  potestas  potentcin 
facit :  quoiiiam  h:ec  eum  qiiem  puteniem  dicunt,  ut« 
pole  quim  sxpius  vitiosce  tibidines  insotubilibus  astri- 
ctum  retinent  catenis^  sui  compoteni  non  facit,  Non 
deniqiie  dignilas  dignum  facil :  siquidem  dignitas  im- 
probis  coltata  non  modo  non  efficit  dignos^  sed  prpdit 
polius  et  ostcntat  indignos,  Juvenal.  sut.  ^,  v.  140  * 

Omnc  anlmi  viiiiim  lanto  conspectins  in  se 
Crimen  liabet,  quanto  major,  qui  peccat,  babetur. 

*  Cur  ita  provenii?]  IV.  Philosopbia  ex  dictis  con- 
cludit,  prii^dtcta  niale  cum  peculiari,  tum  etidm  ge- 
nerdi  noniinc  ab  hominibus  donari  :  Gaudeiis/uiquxi^ 
o  hoinines,  res  sese  aliter  habentes^  faUis  compellare 
nominibuty  qux  faciie  ipturnm  rerum  redarguuntur  ef- 
fectu,  D 

*  Nec  iilce  divitiw,  elc.]  Primum  enim  prsedicta 
male  peculi.iri  siio  nomine  donnntur  :  quandoquidem 
f\\ix  vocaiitur  diviiiae,  potentia  el  dignitas,  conlrn- 
riis  poiins  nominibus,  ut  dicium  c^t,  noiari  deberent. 

^  Nihil  expetendum ,  niinl  natives  bonitatit,  etc.] 
Deinde  vero  prxdicia  male  qiioquc  generali  nomine 
vocantur  bona  :  ctim  nec  se  bonis  semper  adjungani, 
nee  eot^  quibut  fuerint  adjuncia,  bonot  efficiant^  sicut 
eliam  diclum  est. 

*  Quod  vocntur  Sapphicum  a  muliere  qunn  illud  in- 
yenit.  Carmen  est  cnnsiaiis  cx  uno  genere  versuum, 
quorum  quilibei  quinque  pedes  habeiis,  coreiim, 
spondeum,  daclylum  ei  duos  coreos  oblinet. 

i.  Novimut,]  Ncminem  quippo  lalet,  et  ut  ait  llo- 
rat.  u  scrm.  7  : 

c  Opi."or 

Omiiibus  etlippis  notum  ei  lonsoritjus  csse. 


1 .  Quantat  dederil  riitVias.'|  Nero,  Hic  Romanis  fm- 
pcravit  anno  a  nativitaie  Chrisli  circiler  quinquage- 
simo  sepiim6.  Quandiu  Seiiecx,  cujus  praeceptis  in- 
struclus  fuerat,  consiliis  usus  est,  tandiu  optiroiis 
habiliis  est  imperator.  At  prnpceplore  remoto,  in  oin- 
nia  probra  ac  dedecora  lapsiis  est  :  su.^e  quippe 
dignitaiis  immemor,  inaudita  dedit  infamiae ,  luxiis 
avaritiae  el  crudelitatis  arguinentn.  Primum  enim  in 
scenam  non  tragoedus  modo,  verum  etinm  citharoedus 
prodiii.  Deinde  nullam  vestem  bis  induii;  nunquani 
carrucis  minus  mille  iter  fecisse  traditur,  soleis  qui- 
dcm  mulorum  argenteis;  aureo  rete,  piirpura  cocco- 
qiie  funibus  nexis  piscabalur.  Praeteren  omnium  opi- 
biis  inbians,  soius  optabat  videri  diveS.  PostreuiA 
Roinai,  quam  iiicendi  jusscrat,  culpam  poenaroque 
transtulit  in  Christianos,  quorum  principes  Petruui 
el  Pnuliiin  aposloios  mortc  mult^vit  :  quin  Senecain 
magistrum,  Antnniam  amiiam,  Briiannicum  frdtrein. 
Ociaviam  conjiigem.  Agrippinam  mairem,  scipsuiu 
landem,  digiiuin  lant»  crudelitatis  fnciniis,  interfecil. 
Vide  Siieloiiiiim  I.  vi.  Prxcipua  hujus  tyranni  facinora 
deinceps  exponeniur. 

2.  Urbe.]  Urbs  est  oppidum  miiro  cinctum.  Sic  vo- 
catur,  inquiuni,  ab  orbe^  quod  urbem  condiluri,  taii« 
riim  et  vaccam  fulurx  feciindititis  spc  jungere  sole- 
rent,  et  aratro  circumducto  designnre  sulcum,  iiiira 
quem  urbeni  xdincnrent.  Sed  quod  intcr  omnin  op- 
pida  moenibus  cincta ,  Roina  qiiondam  priiicipeni 
locum  obtiniierii,  idcirco  Roma  r.ar  i^oxw  urbs  dicta 
fuit,  judice  Quinlilinno.  Virg.  ecl.  i,  v.  ^O  : 

Urbem  quam  dicunt  Romam,  Meliboee,  putavi 
Slulius  ego  huic  nostr»  sliiiileiii,  quo  s^epe  solemus 
Pastores  oviiim  teneros  depetie.  e  fcpiiis... 
Verum  liaeo  lantum  alias  inter  caput  extuliturbes, 
Quanium  lenta  solent  inier  vibunia  cupressi. 

2.  Flammata.]  Pars  accipitur  pro  toio  :  non  enim 
integra  Roma  flammis  absuinpta  fiiit,  sed  ea  tantuin 
urbis  istius  pars  quac  obscenis  asdibus  videbatur  in- 
forinis;  qunm  per  Iiiduin  nccendii  Nero,  ui  Troj» 
reprxsentaret  incendiiim.  Per  tex  dies,  inqu  t  Sueto 
nius  I.  VI,  septemque  noctet  ea  clade  tmvitum  ett  ad 
monumentorum  bustorumque  diversoria  plt-be  compulsa. 
Tunc  prteier  immensum  numerum  imularumf  domus 
priscornm  ducum  arserunt^  hostitibus  adhuc  spotiit  ad- 
ornatas;  deorumque  cedes  ab  regibus  ac  deinde  Punieit 
ac  GaHicit  betlit  vuta  dedicataque^  el  quidquid  visendum 
atque  memorabile  ex  aniiquitate  duraverat. 

2.  Patributque  ccetis,]  Sletla  enim  crinita,  inquil 


707 


AN.  MANL.  SEV.  BOET. 


70S 


Fratre  qui>  4<iondam  fcrud  iiilereinpto, 
Mairis  effu$6  madnit  cruore. 

8      1B3  Cor|^s'et  visu  gelidum  pererrans, 
(Ira  non  tiniil  lacrvmis,  sed  esse 
Censor  exfttinbd  potuit  decoris. 
Hic  taroen  sceptro  populos  regetKit, 
Qiios  videt  bohdens  radios  sub  nndas 

10    Phoebus;  ^xtremo  Teuieiis  ab  ortu  : 
Quos  pre^unt  septem  gelidi  triones : 
QuosMiusslcco  violenlus  aestu 
Torret,  ardenies  recoquens  arenas. 
1.54  ^^l^  num  tandeni  vahiit  {iotCsCSis 


'A  15    Verlere  insani  rabiem  NcronisT 

Heu  gravem  sortein,  quoties  iniqu\i# 
Additur  saevo  gladius  vciicno  l 

155  PROSA  VII. 

I^RGUUENTUM.  —  Boeiio  PhUotophiam  iestanti  de  modo 
quo  ad  dignitatet  ipse  pervenerat,  respondet  Pliiloio^ 
phia,  fHmam^  ^ua  optimus  quisque  niagittfatus  vide^ 
tur  duciy  quod  hwc  brevioribus  eum  loci,  tum  temporig 
angustiis  contineatur ,  flocci  esse  faciendam ,  animo 
prcesertim  hujusi  tui  exsilii ;  tudcque  immortalitatit 
conscio. 

'  Tum  ego  *,  *'8crs,  inquam,  ipsa  minimum  noBis 

ambitionem  tiioriitlhim  rcitrm  fuisse  domliiaiirm :  Sed 


1NTERPRETAT10 

derabatur  imperio  gentet  quat  tol  orient  occidentque  B  tuit  mutare  furorem  Nerbnis  amenlis  1  o  nfiseram  bb- 
cemit,  quas  teptem  Iriones  urgent  siio  ftigore,  quat^ue  niinuin  conditionem^  quando  auciofltas  ihjista  emtjlin» 
autter  catoriarido  tehemens  urit,  ma^s  acmngis  co-      gitur  cnm  crudelitae  feta! 


quent  ar^htii  Jervenies^  An  pdfro  poteniia  sublimit  pO' 


Boetius. 


NOfjE. 


Suetoni\i8/qrua?1nimiHts  potestatibusesdtium  portendere 
tulffo  puta(ur^'per'cohiinuas  nocles  &rri  cosperat,  A»* 
xiut  ea  de  ri\  ul  exBabilo  astrologo  didicit^  sotere  reges 
lulia.osientti  cdde  nliqua  itlnstri  eipidre  afque  a  semel 
in  capita  procerum  depelleren  nobUisiiinio  cnique  iditiihn 
destinavit,  Coniitat  quosdnm  cum  pcedagogis  et  capsiriis 
uno  pramlia  pdriter  necatos  :  alios  diurnum  victumpro' 
hUntos  qnferere,  Nuitus  poslhac  aitfiibit^iis  deiectus  aut 
modut  interiinendi :'"quotcunque iibuisset,  qnacuu^ueiie 
cauta^  elc. 

3.  Fratre'  interempto,]  Britatinico  scilicct,  qtieVn 
CUudius  ex  Ness^lina,  iit  Nerdhemex  Agrippina  siis- 
ceperat  ,  qiiein(|ue,  ni  ail  Siieionius,  non  minus  temu-' 
laiionevocisiquce  Hlijiicurtdior  suppetebat,  quam  metu, 
ue quandocfuettpud iwniinum  gratiam paterna  menioria 


.  (tic  vir,  hic  psI,  libi  qaem  promilti  ageplos  audis, 
Auguslus  Caesar,  diviiin  genus:  aurea  coude' 
Secula  qui  rursus  Laiio,  regnala  per  arva 
Sauirno  quoniinm  :  super  el  (»aramaniaH  el  lodoa 
Profercl  imperium  :  j;icct  exlra  sidcca  tellCs, 
Extra  aiini  SDlisque  vias,  ubi  gfleliler  4^llat 
Axem  humero  lorquet  sieliis  ardeuiibus  apium. 

Hffi  auiem  qiialuor  inundi  paries  htc  optime  iiotan 
lur  :  orlus  quidem  et  occlisiis,  Phcebo  qui  veniens^ab 
extremo  ortu,  coniit  vadiot  sub  undas.  Sic  Vtrgir.  i 
Georg.,  V.  45^  : 

Sol  qnoqae  el  eKoriens,  et  cum  se  cqndet  in  amias 
Signa  dabit  1  ^olem  ceriissima  sigha  s^uenlur. 

Seplenlrio  yero  et  meridies,  Septhn  trionibut  et  mto 
torr^nte  arehas  :nam  Seplemtriories,  f^uni  consiellat^io 


prciviterei\  veneno' aggressus^ est.  Et^cum  ad  pnm»i)*i  C.horealis,  qii»  vn'go  Ma]or  Vrsq  dicitur,  qudRque.ex 
gustum  cbncidisHft ,  comitiaii  mdrbo  ex  coiiiuetudine  >eptcm  pr^cfpuis  sl^llis  cpnsfans,  referre  vid^tur 
correptUm  afyud  concivas  imentitus^  postero  'die  faptiin    '  phii^strum,  boves  tralient(<s,  et  bubiilcuin  dncenlen^  : 


inter  mbximq.s  imbres' trnHslutitio^exiuiii  funere. 

4.  Matris-effuso  rrt(or<>.]  Matrem  dicta  fuctaque  'i^iia 
exquirentem  acerbius  et  corrigentem,  ait  idem  bueto- 
iiiiis,  ita  gravabatur  ut  rtrinis  ejus  aS  violentia  territut 
tiane  perderi  ttauerit,  Et  dhm  vcneno  pertentattet  ten^ 
tiretque  antidotis  prceihtiniiam^  iacunaria^  quce  noHtu 
super  dormientem^  laxata  mactiina'^  decidhent^  paravit^ 
quod  piuraquf!  hliti  ciim  vnldiet  voHs  non  respondete^ 
pugione  matfem  occidit :  unde  iiH  versus  : 

•Quis'hetfal'iEue£  magha  de  siii^pe  Neronem? 
SustViiithiC^tnatrem,  sustulit  irie  |)atrem. 

5.  Corpus  ei  visu' gkiidwn  pererrans,]  Addiintur\>TX' 
dictis  atrociora,  iiiqiiil  Suetoiiihs,  nec  ineertis  aucturi^ 

'  but,  NerOnein  sciliceC  ad  vitendum  interfecnemalris  ca- 

daver  dccurrisse,  cdntrectasse  mentbra,  alia  viiuperaste^ 

nlia  iaudasse^  sitique  interim  oborta  bibisse.  Ilinc  niiiic 

dicilur  cen  or  exstincti  deeoris^  qnod  quemadinoduni 'n 

'  censor  de  inuiisciijusqiie  racullutibus  f^cerr'.  solebai, 

^Nero  singiilas  lifiaterni  corporis  partes  liistrare',  ei  de 

'  singulis  senteiitiam  feiTe  nou  dubiiaverit;  non  lacry- 

mattis,  quod  mirum  :  conscientia  enim  illa,  qua  con- 

fessus  esi  exagitari  se  veluti  verberibus  furiarum  ac 

txdis  ardentibus,  quaque  ageiiie  siiis  prapdicta  oborta 

luit,  eumdem  ad  lacrymas  fundcndas  cogere  debuis- 

"set :  sed  vox  coiiscientiae  tiinc  propter  ni;ijorein  per- 

"t^rrbationis  impetum.  credo,  ab  ipso  vis  audieb.itur. 

H.  Uic  tameuj  eic.]  Scelcsiissiiiius  tamen  ille  Nero, 

btpOle  Romanorum  imperaior,  populos  ab  ortu  ad 

oVcasum,  et  a  sepientrione  ad  austruin  rcgeb.il.  Ni- 

miruin'Komanum  imperium  longe  laieque  didusuin 

ad  quatuor  pi*ecipaas  inundi  partes,  ortum,  occasum, 

septenirionein,  ei  ineridie:ii  pervenerai :  undo  Virg. 

•i£ii.  VI,  V.  781  : 

£ii  hujus,  Nale,  iusniciis  illa  inclyla  Roma 
'  luiptA^kiiu  lerris,  auiiuos  ae()uabit  Olyiuiio. . . 


boves  quippe  ab  ofricio  oliin  dicebantur  terionits^  qtiia 

'  solum  teriinl,  aut  terriones,  qiiia  terram  arani^X"^ 

striones^  quia  siriain  faciunt.  Nutus  aulem  ventus  est 

a  meridie'fians;iqui  ided  ci^m" magnd  bafore  conj^i^n* 

'  cluii  diciiiir.  ,    ,    ,-  ,   -    - 

H,  Ceisa  num  tandimvaiuit  potestas  ?]  \t\c  prae- 
seriiiii  Neronis  exemplo  probniur  poiestas  habeniem 
iion  etfic^re  meliiii-em,  quod  pncsens  ^4  philnsopbias 
iiislituium  :  si'qu:i  enim  niagna  unqiiam  fuerit  inier 
bomines  polestas,  quxque  adeo  potuerit  poteniem 
reddero  meliorem,  baec  fiiit  po  esias^Neronis,  quippo 
q^ii  iiniversum  terrarunriorbem  imperiosuo  reeebat; 
lisc  tainen  {kilestas,  qHanta  quaiila  fuil,'ifts^iti  Nero^ 
nis  rabiem  non  potuit  vertere.  Rabies  proprie  morsus 
caninus,  quo  scilicet  can^s  huc  illucqiie  raptus  obvia 
qiijpque  aggredilur  :  iic  Nero^omnium  lyraunoruni 
crndelissiii^iis. 

10.  liengr.iverntoriem,]  Sic  Virgil.  ^iieid.  vn,  v. 
295,  dixii : 

II  cu  siirpcm  invisam  et  fatis  conlraria  noslris 
Fala  Phrygum ! 

Sic  opiinie  diciiur  :  0  me  perditum!  Proh  deum  atque 
liominum  fidem! 

ib.^Quoties  iniquus  additur  savo  giadins  veneno!\ 
Qiioties  poteitas  ^niqita  cum  crttdeti  voluntate  repentur 
conjuncia  :  nam  sigHum*bic  accipitfir  pro  re  signin* 
cata.  8  c  prpyerbii  insUr  dici  solet  VGiadium  acutum 
avertat :  Ne  puero  gladium,  ui  ostendatur  potesias  lia 
quibus  noceat  non  eisse  comihitlcnda. 

*  Scitjnquam,  ipta.\  I.  Quidem  Boetitis  lestatuf 
Pbilosophiain  ,  ut  poie  c^nsciam  omnium  cogitaiio- 
num  ,  qiias  Boelius  hahuerit ,  de  uiodo  quo  boelius 
ipse  ad  diguitates  perveiierit,  aitque  se  optasse  matc 
riam  gerendit  rebus,  non  ambitione^  ted  ne  virtut  tacita 
coruenetceret. 


^M  DB  CONSOLATIONE:  PHItOSOPHlifi  LlB.  n.  7!0 

inateriarin  geren  lii  rehiis  optavinius ,  qiio  «  ne  \irtus  A  sicui  Plolemaeo  probanle  (fidicisti  •  qua  ^  a  noblt 


tacila  conseiiescerel.  Et  ilia  ^  :  \^B  Atqui  *  boc 
uiium  est  c,  quod  pracsiantes  quidfOn  natura  mentct, 
sed  nondum  ^  ad  \e\iiciiiam  manum  virtutum  perfe- 
ctione  ^perducras  allioere  possii,-  gloriae  scilicet  cu- 
pido;  et  opiiniorum  in  rempublicam  fama  meritorum  : 
qu;e  quain  sit  exilis  ,  et  tcktiut  vatua  ponderis ,  'sic 
considera  :  (5)  *  Omnem  terrii^  «  anibitnm  ,  sictiti 
'  asrologicis  demonsirationibusaccepisii,  ad  coeli 


coguitis  animantibus  incolalur.  *  Huic  ^uarttD  ^  si 
quantum  maria  paludesque  'premunt ,  quaniuih<|lie 
i  siii  vasU  regio  distenditur,  cogiiatione  subiraxerity 
yjx  (5)  angustisslma  inbabiUndi  hominibus  area  re- 
linquetur.  In  hoc  igitur  minimo  pnncii  quod:im  puii- 
'cio  circumsepti ^tqueconclusi, de pervnlgaiida fainflv 
de  prorerendo  noiirine  cogitaiis?  At  quid  habetam- 
plujD,  magnifictnDque  gloria,  tam  angustis  exiguitqte 


f  spaiium,  puncli  consiui  obiinerd  rat  oiiein  :  Id  est,  'liiniiibus  arclata?  Adde  quod  *  hoc  ipsum  brcvis  ba^ 

ut  si  t  ad  coelesiis  globi  magnitudinem  conferatur,  bitaciili  septtim  plures  incolunt  (10)  nationes,  lingui, 

uibilspatiiprorsnsbaberejudicetur.lS7Hiijus^jgitur  moribus,  lotiiis  vilae  raimne  distantet :  ad  quat  tnlii 

iain  exigua:  tii  muiido  regtnni&quarla  fere  portio  ett,  difficulrate  itinerum ,  tum  lo^endi  diverdilate*  tum 

LNtERPRETATIO. 
B 


Ut  non. 
I  liilosophia 

tlii|li:|. 

Perfecta  virtuie  prasdhas, 
*  Circumscriptiotiem, 
f  Magnitudinem, 


a 
b 

c 
d 


K    TeiT.'». 

i^  Quof  liubitetur  ab  iis  airimelHbutt  tluce  a  nobis  eth 
jnohCHntur, 

*   Porlinni. 
'  J  Loca  deieria  pateni. 


NOtiC. 


Aipbiiin  ei  amhiius  ab  eadem  origine  prOdcuni, 
)i  iniruin  ambe  circum  ^  et  itiaitusque  a  Terbo  eo  : 
riuaiiiohrcm  de  corporibiis  primuni ,  poslea  tJe  mcMi- 
libns  pro;i(er  qtiaindam  siinililudinem  dicuiilur  : 
ambi  us  sive  nmbitio  in  cnrrf)oril)iis  est  lorus  diiioriim 
pediim  et  scni<pcilis,  q\iu  iolcrjeclo  vicifia  aeilificia  ad 
circnnieunili  iacultatem  iiilei*  se  disinnt :  in  nieiitibus 
vero  cst  circumducti  quoidam  i ogitationum  primum, 
ilcinde  verboruu)  ,  facioriiniqiie  S^eries  ^d  conse- 
quendnm  hooorem.  H(ec  etit  ambitio^  inquit  Tcrlul- 
r.aniis  de  !l;b.  miil.  c.  4,  uirde  el  tiomen  ejus  inter- 
pntaudum  ,  quod  conCup  scentia  apud  animum  um-, 
biente^  natcatur^  ad  ifloriw  volum,  llaiic  amhiliol^eni 
Boelius  ait  sihi  iiunquain  fuisse  doininatnm. 

Veruiii  cuoi  virtiis  iii  hona  pru^seitim  vei^seiur 
cogitalione,  quniii  ca:ieri  hoinines  iion  videol,  quam- 
qoe  lamen  alii|uando  decet  ca-leros  honiincs  cogiio- 
scere;  Matth.  v  :  Sic  luceut  lux  vestra  coram  homi- 
nibus,  ut  videant  oper>i  vestra  bona ,  et  (jlorificent  Pa- 
tretn  vestrum  ,  qui  in  coslis'  esl ;  propierca  i  nlavit 
Boeiius  slbi  optandam  tnatcriam  gerendis  rebus ,  he 
virtHs  taciia  eonsenesceret. 

*  Hoc  unum  esi  ^  eic.]  II.  Philosophin  respondet 
hac  faina  du(  i  inenies,  ({iia!  iiainra'  vidchlnr  prxstare, 
sed  quae  pcrfecta  virliiie  iiondnm  l^ridil.i!  snni. 
Pr.T8lanl  qnidem  naiura  ilh;  nienlcs  :  i|noiiiain  cnr- 
porum,  quilius  conjuiiguiHur,  moiihus,  instar  vohi- 
ptariarum,  non  obseqnuntur.  Al  ^rcdein  ineuies  iion- 
dum  prfecia  virtiuc  siiot  pndilx,  nam  Blaith.  vi : 
AtienditCy  ne  jusiit^am  vestratn  fttciatis  coram  homim^ 
bus,  ut  virieamini  ab  eis  :  alioquti  mercedem  non  habe^ 
bitis  apud  Patretn  restrum  .  qui  in  'c(B'is  est ;  iinde 
Apostnlus  ad  Gal.  i  :  Si  tidhuc  lio.tiinibus  piacerem^ 
Christi  servus  non  tstem, 

*  Omnem  terrce  ambitumleic.]  III.  Philosophia  isld- 
dit  fainam  banc  flocci  faciendam  esse  propler  brV 
viores  loci,  quo  coniiueri  possit,  iingustias.  Nimirum 
ciiin  fama  haec  nihil  sit  aliud  qnain  optima  alieriut 
hominis  in  tua  inerita  cogiiaiio,  diciio  aut  aciio, 
propterea  fania  h^c  latins  diflundi  nonpolesi,  quam 
hominuin  sic  cogitantiuin  ,  loquenlium  et  agentinin 
genus.  Aiqui  illud  hoininum  genu9  angnsiissimis 
coarctatur  loci  liimtibus  :  non  eiiioi  diCTuniiilnr  ult/a 
lerrarn,  qnae  collata  cuin  cceio  insiar  puiicti  csl :  iion 
nlira  terrain  habitabileni ,  qii:i;  esi  quarta  duniaXal 
pars  illins  puiioti :  non  nlira  eam  hiijiis  qiiartx  par- 
icin,  iii  qua  mores  nostri  vigeiil  :  iion  denique  uiira 
eain  morum  noslroruin  poriioneni ,  ail  quani  tuuin 
noiiicn  tiiaque  ineriia  pervcnerini,qn;G  quaiii  sit  cxigtia 
ex  co  putcris  conjicere ,  quod  ipsuin  Romnnuiii  iio- 


nien,  ^Ood  tamen  lonp  luo  celebriuS  est,  pluribu^ 
ignotum  sit  ,'quain  noliim  cjusmodi  terrae  portioni* 
bus  :  qnae  quidem  omniil  seorsnm  prObnnda  sunt. 

'  Astrologicis  demonstroiionibns  aceeptsti,]  Primafii 
qnidem  globus  cx  terrn  ei  aqna  consians,  non  modo 
cum  exlrema  ora  ar:  determinaiione  coeli,  sed  ettatn 
cnin  illo  eoelesti,  cui  stellae  lixne  iuhnerere  vulgo  cogi- 
tanlur,  oibe  cullatiis  iiifstai*  pubcti  ad  f^nsum  se  ha- 
hei  :  qnia  cum  punctimi ,  uHiciore  Euclide,  dicatur 
itlud  ,  cujns  pars'  nulla  c>t ,  iJeo  ille  oVbis  insliir 
t^uncii  se'  batiebii ,  cujiis  diameifri  imm^oKe  iitmquii 
extremitas,  ei  niedium  ahunO  extranei allerius glohi 
|[)tinclo'xqnsililer  distahlmt :  iste  quippeglobus  sirft- 
plex  videbiiur  ct  cuji^sciinqiie  parlis  cxpers.  Atnltii 
pr.'edictl]s  rcrra*  el  aqu:e  glohus  ciim  pr.n^dicto  stelh- 
rntn  fixarum  orbe  comparalus  ita  se  babehit :  cogita 
eiiiin  diametrum  Iinjiis  lerrestris  globi,  quae  a  nostils 
pedibus  ad  antipodas  per  cehtrnm  ducatnr,  qiio  spa- 
tio  observabimiis  a  nosiris,  eodeni  observabunt  ah- 
tipOdcs  a  suis  pedibus  dislare  stellas  lixas,  et  utrigao 
videhimns  hiijus  coelt  medietaiem,  non  seciis  ac  si  in 
ceiitro  orbis'icrrarum  vcr^areinnr.  Propterea  Cicero, 
lib.  1  Tusc,  Persuadent ,  inqnit,  mathematiei  terrttm 
in  medio  mundi  sitnm  ud  univer>>i  cmli  complexum^ 
qttasi  puncti  \mstnr  obtittere ,  quod  xevTjoov  iili  voeant. 
*  ^  Hujus  regionis  quarta  fere  porlio,]  Deinde  quaiA* 
vis  ista:  lerfx  et  aqux  globiis  ita  exiguus  sit,  ut  puA- 
cti  rationem  hnlicat,  iniegruni  tamen  fama  non  polCist 
occupare  :  siquidem  noii  ni:ijor  quam  quarta  ejDs 
portio,  Piolern.FO  prolianie,  ah  iis,  quae  a  nobis  cii- 
gnoscantur,  animalibus  terrcsinbus,  hominibus  vid^ 
licet  ct  bestiis  incolitur.  Aiit  si  major  quam  qiiarla 
pars  hujns  orhis  iucolatiir,  nt  iiantis  longius  in  difts 
progredicntibus  liovac  terra;  hahitaiJles  deffrebendtHi* 
thr  ;"hxc  tanien  poriio"non  di^ilnit  minima  hhberr : 
nam 

^  Huic,  si  qtitsntum  mana ,'etc.]  Praererea  pahs  il^a 
noii  pot^si  integra  ah  hoininibiis  incoli  :  sunt  enlin 
ihi  maria  pluta;  sunf^plures  paludes;  suht  plbra  lofa 
de>crla.  ^  . 

*  Hoe  septumplures  incolunt  ndtiones,  etci]  Ailde 
quod  brevissimnni  iiliid  lcrrac  habilalae  pniictum, 
lantum  esi,  ui  ad  illnd,  ne  nrbium  quidem  celeberri- 
maniin,  fania  pcrvenire  qneat.  Nam  exhis  ipsis  eulffs 
noiisijue  terris ,  iiiquit  Tulliiis  in  Somnio  ScipiOnis, 
num  aut  tuum  aut  cujusquam  nostrum  nomen  uithi 
Cnucasum  hiinc ,  quem  cernis,  transcendere  potuit^  m 
illuni  Ganijem  transnaiare?  Efii  autein  Caucasus  moAt 
Asi:(^ ,  iiiicr  niare  Kuxinum  et  Caspium  ,  vulgo  moki 
dc  CircasJe, 


7il  AN.  MANL. 

€X)iDinercii  insolenlia,  non  modo  fama  tiominum  sin- 
(iilorum ,  sed  ne  iirbium  quidein  perrenire  queat. 
iGiate  denique  Marci  Tullii ,  sicut  ipse  quodam  loco 
*  signiflcal ,  uondum  Gaucasum  monlem  Roman.ii 
refpublic»  fama  ^15)  Iranscenderat ,  et  erat  lunc 
adulta  ^,  Partliis  etiam  c^terisque  id  tocorum  genli- 
bus  formidolosa.  Videsne  igrtur  quam  sit  angusia, 
qnam  compressa  gloria ,  quam  ^  propagare  ac  dila- 
tare  laboraiis  ?  *  Quid ,  quod  diversarum  gentium 
mores  inter  se,  atque  inslituta  discordant ,  ut  qiiod 
apud  alios  latide ,  apud  alios  supplicio  dignum  judi- 
celor.  Quo  fil ,  ui  (20)  si  quem  famx  prscdicaiio  de- 
lectat ,  liuic  ,  in  plurimos  populos  nomen  proferre, 
nnllo  modo  conducat.  Crit  igitur  pervagata  iiiter  suos 
gloria  quisiuc  contenlus,  et  intra  unius  genlis  ter- 
ininos  prxclara  illa  famaQ  immortalitas  coarclabilur. 
158  S^^  *  quain  niuUos  clarissimos  suis  temporibus 
yiros  scriptonim  inops  delevit  oblivio!  Qnanquam 
qoid  ipsa  scripta  proficiant ,  qu:e  ^  cum  suis  aucio- 
ribiis  premit  longior  alque  obscura  velustas  ?  Vos 
aaiem  immortalitatem  vobis  propagare  videmini, 
cum  futnri  famam  leroporis  (5)  cogitaiis.  Quod  si  ad 
Rternilatis  inflnita  spatia  *  pertracies ,  quid  babes, 
qood  de  lui  nominis  diuturnitate  ixteris  ?  Unius  ete- 


SEV.  BOETfl  7*% 

A  nim  mora  momenti ,  si  decem  millibu»  conreraurr 
annis  ,  quoniam  iitrumque  spaiium  definilum  esl, 
roinimam  licet ,  babet  tamen  aliquam  '  poriionem. 
At  bic  ipse  numerus  annorum,  ejusque  qnaniumlibet 
miilliplex,  (10)  ad  «  interminabilem  d  uiurnilatem  no 
comparari  quidem  polest.  Elenim  Hnilis  ad  se  invi- 
ccm  fuerit  quaedaro,  inflniti  vero  alquc  flniti,  nulla 
unquaro  poterit  esse  collatio.  Ita  fit ,  ut  ^  quainlibcft 
prolixi  temporis  fama,  si  cum  inexbausia  xlernitaio 
cogitetur,  non  parva ,  sed  plane  nulla  esse  videatur. 
Vos  autem,  nisi  ad  populares  auras,  inanesque  (15) 
rumores  ^  recte  facere  nescitis,  et  relicta  conscien- 
tix  virtiitisque  praestantia  de  alrenis  pr.Finia  sermuii- 
culis  postulalis.  Accipe  in  biijusmodi  arrogaiiti;c 
leviiate  quam  festive  aliquis  illuserii.  Nam  ctim  qui- 

B  dam  I  adorius  esset  hominem  conlumeliis  ,  qui  non 
ad  verae  virtutis  usum  ,  sed  ad  superbiam  gloriam 
falsum  sibi  pbilosopbi  nomen  induerat ,  (20)  adje- 
cisselque  jam  se  sciturum,  an  ille  philosopbusessei^ 
siquidem  illatas  injurias  leniier  patienterque  tole- 
rasset.  llle  patientiam  paulisper  assuropsit,  accepi:i- 
que  conturoelia  velnt  insultans,  jam  tandem,  inquii, 
intelligis  me  esse  pbilosophum?  159  1'"'"  ille  ni- 
mium  mordaciier,  intellexerain,  in(|u'it,  *  si  lacuisses 


INTERPRETATIO. 


1n  somnio  Scipionis 
Roniana  respublica. 
Vo8  bomines. 
Non  secus  ac  suo$  auctores. 
Proferas  conferendo. 


^  Proporiwnem, 
B  Infinitani, 
^  Quanlnmlibei  iongk 
^  Cnnciiaiidos. 
i  A/fecisseU 


NOTiE. 


^  Qvid  ^uod  diversamm  gentium  mores,  clc.]  Dcni^ 
que  quainvis  tnntum  forct  aliciijus  nomeu ,  boc  ut 
pervenire  posset  ad  omnes  mundi  populos,  non  pro- 
pterea  ejiisdem  gloria  tanta  esset  :  qiioniam  quod 
apud  alios  laude,  id  apiid  alios  supplicio  di)^num  judi- 
catur  :  quod  nimirum  populi  pr;i>jiHliciis  potius  et 
praocjpitatione,  quam  evidenii  ratioiie  ducti  jiidicent : 
sic  quae  nobis  placent  vestes,  epulu:,  cx*ieraevu  ageiidi 
patiendique  formae ,  ba*  exteris  natioiiibus  displicent 
aaepius. 

*  Quam  tnti/fos ,  etc.]  IV.  Pbilosophia  snbjungit, 
pranlictam  famaro  nihili  piiiandain  esse  propter  bre- 
viores  temporis,  quo  durare  possii,  liniites.  Ciim  enim 
fama  baec  ab  aliena  de  tuis  meriiis  exisiimatione 
]|>eDdeat,  tandiu  duntaxat  isia  fama  durabit,  quandiu 
in  aliis  hominibus  vigebit  meritorum  tuorum  memo- 
rla  :  atqui  bacc  inemoria  perennis  esse  nequit :  nam 
Tcl  deerunt  scriptores,  quibus  cercbrum  monieinque 
liominum  idenlidem  commoveniibus,  impressa  tuo- 
rom  roeritorum  vestigia  renoventur  :  vel  aderunt. 

Si  defuerint  scriptores ,  te «  non  secus  ac  plures 
suia  temporibus  ciarissimoi  viros  delevit ,  oblivio 
delebil.  Sic  Romanorum  merita  veluti  sepiilta  jacue- 
runt ,  auctore  Salliistio  in  bello  Catilinario ,  quod 
prudentissimus  quisque  maxinie  negolio&us  erat :  inge" 
ttiwn  nemo  sine  corpore  exercebat  :  optimus  quisque 
facere  quam  dicere  ,  et  sua  ab  aliis  benefacta  taudari 
qumn  ipse  aliorum  narrare  matebat,  Sic  viroriiin  for- 
lium,  qui  anie  Agaroemnona  Yixerunt,  quod  hi  carue- 
rnt  ^cripioribus  poetis  ,  virlus  celata  laiet ,  judicio 
Horatii  lib.  iv  Carro.,  od.  9  : 

Vlxere  fortes  ante  A^amemnona 
Mulli :  sed  omnes  illacrymabiles 
iTffeiitur;  if^notitiue  louga 
Nocte  :  careiit  quia  vain  sacro. 


Si  vero  adriierint  scriplores,  qiiod  eofum  libri  anl 
iiijuria  temporuin,  aiii  bominiim  ipsorum  negligenii.-i 
saepius  pereant,  nomlnm  consiare  poicrit  tlbi,  tiiain 
famam  horuin  beneflcio  fore  |ierpetuam.  Sed  ni.i^ 
ncant  libri,  maneatque  scriptoruni  memoria ,  ita  ui 
de  tuis  meriiis  ciicerc  possis,  quod  Ovidius  ceciiiit  dc 
suis  carminibus  xv  Meta^.  : 

Jamque  opus  exegl,  quod  nec  Jovis  ira,  nec  ignes, 
Nec  poteril  fen'um,  oec  edax  abolere  vetusias. 

Tua  nihilominus  fama,  ipsi  eiiam  mundoaeqiixva, 
brevior  esset ,  quam  iit  prop?er  eam  obiinendam 
agere  possis  :  prxseriim  si  illa  famae  diiiturnii:is 
conferaiur  ciini  seternitate,  quain  mens  huin:ma  du- 
ralura  est.  Nam  si  brevissima  nnius  inomenli  mori 
cum  decem  millibus  annis  collata,  parva  esi  diutin  - 
nita<«,  certe  integra  non  roodo  viiae  hominis  senioris, 
j^  sed  ipsius  quoque  miindi  diuturnitas  cum  aeternitnie 
compiairata,  roinima,  imo  nulla  est  diuturniias  :  quan- 
doquidem  inier  priores  diuturnitates,  ut  pote  amluis 
(initas,  est  aliqiia ;  sed  inter  posleriores ,  quarum 
altera  infinita ,  nulla  est  proporiio;  sive  ut  nuuo 
dicitur  portio  :  sic  enim  loqifitur  Curlius  :  PrtBmiuw. 
inqiiit,  erit  ei  qui  primut  occupaverit  veriicem^  talentn 
decem.  Uno  minus  accipiet  qui  proximus  ei  venerit, 
eadem(jut  ad  decem  homines  servabilur  portio,  Vo\ 
intermmabilis ,  quam  non  semel  adhibet  Roctius ,  mi- 
nu8  Laiina  videtur  :  Cicero  diceret  interminatam ; 
sicut  I  de  Nat.  deor. :  Si  immensam,  inquit,  et  inter- 
minatam  in  omnes  parte$  magnitudinem  regionum 
videretis. 

*  Si  tacuisses,]  Simile  est  illud  Ciceronis  pro  Arrli. 
Pkilosophi^  inqiiit,  in  libros^  de  contemnenda  gloria 
scribunt,nomen  suum  inscribunt^  et  in  eo  ipio,  in  quo 
prtedicutionem  nobilitatemque  despiciunl^  pradicun  Ue 
se  ac  nominari  volunt. 


m 


DK  CONSOLATIONE  PHILOSOPHL€  LIB.  il. 


14 


159  Qui<^  aulein  est,  quodad  *  |)rxcipuosvirus(ile  K 

kh  eiiim  sermo  esi)  qui  Tirtiiiegloriain  peluni ;  quid, 

Inquain  ,  esi ,  quod  ad  lios  de  fama  post  resoliiuim 

morle  siiprema  corpiis  altineat?  Nam  si,  quod  *  no- 

strse  rationes  (5)  credi  veiant ,  toti  inortuiitur  lioniU 

iies,  nulia  est  omnino  gloria,  cum  is,  ciijus  ea  esse 

dicilur,  non  exstet  oinnino.  Sin  vero  beiic  inens  sibi 

conscia  ^  ,  terreno  carcere  resoluta  ,  coelum  llbera 

petit,  iionne  otnue  lerrenum  negolium  spernet,  quae 

se,  coelo  Trueiis,  terrenis  gaudet  exeinpiam. 

161  METRUM  '  VII. 

Abgumentum.  —  Philosophia  stricla  oration€[quod 
tlaihn  diierai  soluta  repetens^  exempiis  probai  fa* 
mam,  qtt(e  per  vitam  non  nm  exigua  esse  poiest^ 
tnorte  finiri :  iia  ui  quibus  fama  haic  videtur  aitera 
vita,  his  gemina  mors  subeunda  sit» 


10 


Quicunque  solam  mcnte  praecipiti  petit 

Summumque  credit  gloriain, 

Late  pateiites  sctberis  cernat  plagas, 

162  Arctumque  terrarum  situm  : 
Brevem  repiere  iion  valentis  ambituin 

Pudebil  aucii  nominis. 
Quid  o  superbi  colia  mortaii  jugo 

Frustra  ievarc  gestiunt  f 
Licet  remoios  f;ima  per  populos  means 

Di»rusa,  linguas  explicet, 
El  magna  tilulis  fu^geat  claris  domus, 

Mors  spernit  altam  gloriam, 
involvii  humile  pariter,  et  celbum  caput, 

i£quaique  summis  infima. 


INTERPRETATIO. 


•  Prmstantes. 

^  Suarum  cogitationuiu. 


Q      Quisquis  inconndetato  animo  tendit  tantum  ad  glo* 
ffam,  et  illam  putat  esse  summum  i)onum ;  is  eonsid§* 


NOTiE. 


*  Nostrte  rationes  credi  vetani.  ]  Plnres  enim  saiit 
raiiones.  quibus  Pbilosopbia  probatinentem  humanam 
esse  iminorti«lem,  adeoque  hominem  lotum  non  mori : 
unicam  prorerimus  ex  tpsa  mentis  natura  desuinpiam. 
Oinnis  res  sive  substantia ,  ciijus  nulia  est  nisi  exte- 
rior  causa,  est  perennis  et  perpelua,  Deo  uiinirum, 
a  quo  est ,  suuin  agendi  modum ,  quo  illa  siibstaniia 
cotidita  e^t,  cooiinuaiile  :  sic  genios  tam  inalo.4  quam 
bonos  perpeliios  fore  crediinus ;  sic  ipsa  materia,  quas 
Tttlgo  dicitur  prima ,  ab  omnibiis  babetur  perpetiia. 
Atqui  mens  buniaiia  ila  se  habel.  Esl  quidem  sub- 
stautia,  quia  aUeri  iioti  IQQ  inbaerens,  suis  subjaeet 
qualiiatibus  :  at  ejusdcm  nulla  est  iiisi  exterior  caiisa , 
efficieiis  ei  fini;!,  quaudoquidem  ex  niateria  nou  Q 
pendei.  Atqui  bujus  suae  immortaliiaiis  ineus  humana 
iia  conscia  est,  hanc  ut  seinper  appetat,  quamque  sibi 
tantum  deberei  aaribuere ,  hanc  temeraria  quadain 
assuinpliune  caducis  e>i:iiii  rebus,  cum  <|uibus  se 
qiiamd-^m  pulat  liabere  necessitudineni,  tribuat :  sic 
pareiiies  iu  liberis,  auctores  iu  scriptis,  omnes  iu 
superbioribu;»  sepulcris  immortalem  quamdatn  vitani 
habituros  sperant ;  quare  Tullius,  de  Senect.,  Optimi, 
inquit ,  eujusque  animus  maxime  ad  immorialem  5/0- 
riaiN  nitiiur, 

*  Carmen  cinstans  duplici  genere  versuum  alter- 
noruni,  quorum  prior  iambicus  sex,  posterior  pariter 
iambicus  quatuor  ha)>ei  pede^,  sospius  iocii»  imparibus 
spoodeos,  paribus  iainbos. 

1.  Mente  prcecipiii.]  ^ive  prceeipitatione.  Est  autem 
praicipitatio  inconsideratum  de  i^noto  judicium : 
prina  erroris  adeoque  viiii  ori'^o. 

f .  Petii.]  Peiere  aiiquo,   proprie  corperis  esl  ab 
una  iii  alteraiii  vieiniuin  translati :  sed  propter  quam-  f) 
dam  siiiiiliiudinem  dicilur  etiam  de  inenie,  quatenus 
haDC  voluntate  sua  aliquo  inciinal. 

2.  Summumque  credit  gloriam.]  Summum  8«  ilicet 
bonum:  cum  eiiiin  omiiequod  exptaiiur,  id  qiiamdain 
babeat  boiii  speciem,  propterea  necesse  esi,  ut  quod 
prae  omniitus  expetitur,  illud  sumini  boni  specieui 
habeat :  lieri  auiein  non  poiest  ut  gloria  mortalis 
videatur  summum  bonum,  iiisi  iis  qui  praecipites,  no- 
lione  obscura  aut  confusa  ad  juditandum  ducuniur : 
iis  niuiirum,  qui  innaia  notioiie,  qua  omnes  voluinus 
esse  fciices,  inducii,  falsa  assumpiione  bomiuipolius 
quam  Deo  uiiice  adhxrenl. 

3.  Late  patentes  eeiheris  cernat  plajas.]  Tanta  est 
xlberis  sive  cceli  undique  difTusi  niaguiiudo,  banc  ut 
imaginatione  assequi  non  possimus,  quo  fit  ut  cuelum 
a  quibusdam  pbilosophls  oon  infiniium  quidem,  sed 
indefiuiium  vocetur  :  hoc  esl,  iatius  diffusuin,  qaam 

Patrol.  LXIU. 


ut  mensnostra  imaginando  illud  possit  definire.  Ilitie 
coelo  attenlius  considerato,  homo  po  erit  su»  iufir- 
miiatis  convincl,  roaxime  si  cuin  ccelo  veluii  immenso 
conferat  exiguau,  cujus  ilie  sit  miiiiina  portiu,  ter- 
ram,  sive 

4.  Arctum  tcrrarum  situm.]  Ut  enim  inleger  terr» 
et  aquae  globus  cuui  ccelo  collatus  ralionem  puncti 
habei,  quemadinodurodiximns;  sic  lerrae  habitabilii 
porii»,  in  qua  privati  alicujus  horoinis  merita  cogiio- 
ftcantur  laiidenturque  ab  bomiuibus,  comparaia  cum 
reliquo  terrarum  orbe,  in  quo  idem  liomo  nec  coguo* 
sci  nec  laudari  potest,  exiguum  est  puncii  iilius  pun^ 
rtuin  :  quare  hunc  liOininem  tum  pudebii  aucti  nomi^ 
nis^  quod  tamen  non  valet  replere  brevem  ambiium.  Sie 
Alexandrum  magnum  puduit  ex  mundis,  quos  puta? it 
innumerabiles,  ne  unicum  quidem  8ubegi>8e. 

7.  Superbi  coUa  moriali  jugo  levare.]  Immoriafitsh 
tem  sui  nominis  sibi  in  ietris  eomparare ;  hoc  enim  de- 
siderio,  ui  dictum  e&t,  tenentiir  illi  qui  famae  apyd 
posteros  acquirendje  studeiiL 

9.  Fama  per  populos  means  lingnas  explieet.]  PMa 
poetis  fingitur  habere  raiionem  personae,  qiiae  pennis 
instructa  per  loca  etiam  remotissima  citisstime  fara* 
tur,  et  solutis  ore  liiigiia(|ue  populi,  hnnc  ad  loqueiH 
dmn  excitet.  Virg.  1  i£neid.,  v.  4(ii : 

Bellaqoe  jam  fama  totum  vulgata  per  orbem. 

il.  Titulis  fulgeai,]  Titulus  idem  quod  honer : 
oritur  eniin  a  Grxco  nrog,  hoc  ino  tou  tucv,  Aano* 
rare :  unde  Tifi:^,  honor,  liiiic  stemmaia,  imaglnei, 
aut  quaecunque  alia  honorum  signa  fitiid'  solent  ap- 
peHari.  Claudian.  carm.  26,  v.  444  : 

Et  duplices  sigaat  titulos  commane  iropeum. 

12.  Murs  spemii  altam  gioriam^  etc.]  Nain  stalutmn 
esi  hominibus  semei  mori^  ad  Hebr.  ix.  Horatiua  1.  1 
Garm.,od.28: 

Sed  omnes  una  manet  nox, 

Etcalcand»  semel  via  letbi. 
Dant  alios  furia  lorvo  spectacula  Martl  : 

Exiiio  esi  avidis  mare  nauiis. 
Mis  a  seiium  ac  )uveoum  densantur  funera :  nuUum 

S«va  capui  Proserpina  fiigit. 

Et  eodera  lib.,  od.  4  : 

Palllda  mors  »quo  pulsat  pede  pauperum  tabemas 
Regunique  turres,  0  beaie  Sexti. 

Quod  feliciter  vertit  noster  Malberbxus,  lib.  ti  : 

La  mort  a  des  rigueurs  ^  nulle  aalre  pareilles  : 

On  a  beau  la  urier, 
La  cruelle  qu*elle  eai  se  booche  les  oreilles, 

Et  nous  laisse.crier. 
Le  pauvre  en  sa  cak>anc,  oh  le  chaume  le  couvre 

as 


145 
15 


AN.  MANL. 

163  Ubi  nanc  fidelis  ossa  FabrlcU  jacenl  ? 
QTiid  Brulus,  aul  rigidus  Calo  ? 

164  Signai  sopersies  fama  lenuis  pauculis 
Inane  nomen  iiileris. 

Sed  quod  decora  novimus  vocabula 

Num  scire  con&umpios  dalur? 
Jacetis  ergo  prorsus  ignorabiles, 

Nec  fama  notos  efficit. 
Quod  si  putatis  longius  viiam  trabi 

Morlalis  aura  nominis, 
t5    Com  sera  vobis  rapiet  hoc  etiaro  dies, 

Jam  vos  secunda  mors  manet« 


SEV.  BOETII 
A 


na 


to 


165  PWOSA  VIII. 

ARGUNENTeii.  —  Adversa  [urtuun,  inquil  Philotophtay 
in  hoc  prospera:  pra:$lal,  quod  pro$pera  mtntem  tn- 
volvent  tenebrit,  eamdem  inducat  cum  ad  errorem, 
lum  ad  vitium;  adversa  vero  meniem  exuent  prasju- 
diciis,  hanc  veluti  manu  ducat  et  ad  veritateia  el  ad 
virtutem, 

Sed  ne  me  «  inexombile  contra  fortunam  *  gercro 
belluni  putes,  est  aliquando  cum  de  bomiuibus  fallax 
illa  nonnibil  *  bene  mereaiur,  tum  scilicel,  cum  se 
aperit,  cum  fmnteni  detegil  moresque  profiteiur. 
Noiidum  forle  quid  loquar  intelligis.  Mirum  esi, 
quod  dicere  gestio,  (5)  ^  eoqiie  sententiam  verbis  ex- 
plicare  vix  queo.  Etenim  *  plus  bomin  bus  *  reorad- 


INTEIIPRETATIO. 


rel  bmc  quidem  ipatia  cceii  ingentia ,  inde  vero  posi- 
tionem  terrce  angustam^  ccrte  enmdem  pudebit  rumorit 
dispersi,  qui  non  polest  occupare  parvam  eircumscri' 
ptionem  lerramm.  Prohlquare  homines  arrogantes 
(onbiunt  incassum  Uberare  corpus  suum  a  servitute  mor- 
lit?  Quamvis  fama  undique  dispersa  per  gentes  dissi' 
lat  explicet  linguns  omniuin  istarum  genlium ;  gran- 
ditque  famiUa  sptendeat  illustribus  honoribus^  mvrs 
ta'ien  lemnit  lianc  summam  gloriam^  inctudit  eodem 
timiiiter  tumulo  abjectat  sublimesque  cervices^  et  ctquat 
imatupremit.  Ubi  otsaFabricii  fidi  nune  jacent?  Quid 
nune  est  Brutus,  aut  Cato  severus?  Levit  eorum  memo* 


B  ria  notat  vanum  nomen  paueit  litterit,  At  quia  cogno- 
teimut  nomina  hxc  puUhra^  nonne  ex  eo  fat  est  no* 
bis  nosse  bomines,  qnonim  sunt  ista  nomina,  ^(m- 
ctos?  Ergo,  bomiiies,  ja^etis  omnino  incoghitiy  nec 
fama  reddit  vos  cognitos.  Quod  si  existimatis  yitam 
vt.'8train  magis  produci  favore  humance  exislimatiori^t ; 
quandoquidein  cetat  tahdem  aliquando  ventura  abripiet 
vobit  hanc  quoque  exittimationem ,  nunc  aUera  mort 
vobit  ett  exspectanda. 

•  Implacabile, 

b  Ideoque. 

«  Puto. 


NOTiE. 


anno  Urbis  cnnditx  570  et  ad  extreroam  usqne  sene- 
ciuieni  pervenit.  Cato  autem  Minor,  qul  vocatus  est 
Prsetorius,  vivebat  ipso  belli  Cxsariani  tempore  :  de 
hoc  Lucanus  impudenter  cecinit, 


Est  sojet  ^  ses  lois ; 
Et  la  garde  qut  veille  aox  barri^resdu  Louvre, 
N*eu  d6fead  pas  nos  rois. 

io.  Fidelis  Fabricii.]  Fabricius  consul  Romanus 
apiid  plurimos,  cum^oratores,  tum  poetsis,  suaro  pr^p- 
sertim  ob  fidem  celeberrimns,  roerito  nunc  vocatur 

ftdelis.  Primumquiaa  PyrrhoEpirotarumregemagnis  p  Et  Horatins  I.  u  Carm.,  od.  1  : 
rouneribus,  etiam  qnarta  regnl  parie  promissa  lenta-  ^ 
tus,  adiluci  non  potuit  ut  patriam  desereret,  Deinde 
qiiia  medicum  Timocharem  conira  ejusdem  Pyrrhi 
regis^ui  caput  spe  prsemii  venenum  deferentem  ad 
dominum  suuni  reduci  curavii,  quod  admiratus  rex 
ail  Fabricium  difficilius  ab  bouestate  quam  solem  a 
tuo  cursu  averti.  Unde  Claudian.  carm.  26,  t.  470 : 


Victnx  causa  diis  piacuit,  sed  viita  Caiool. 


Andire  magnos  jam  videor  ducei 
Non  lndi*coro  pulvere  sordidos 
Et  cuncta  terranim  snbacia 
1'rxter  alrocem  animnm  (2a*oni«. 


El  nnlli  pervla  culp» 
l^eclora  Fabricii  donis  invicta  vel  armts. 

t6.  Quid  Brutus,]  L.  nnilus,  sic  diclus  propfer 
fttnpiditaiem,  quam  melu  Tarquinii  simulabat.  ille 
Tarquiniis  ob  violatam  Lucreiiam  expulsis,  liberta- 
teiD  Rotnanis  asseruit,  una  cum  CoUatino  :  unde  p  >- 
pulus  Romanus  imperium  in  eosdem  libertaiis  suae 
vindices  transtulit,  mutato  tamen  ei  jure  et  nomine : 
quippe  ex  perpeluo  aniiuum  placuit,  ex  singulari 
iluptex ,  iie  potestas  solitudine  vel  mora  corrumpe* 
retur,  consiilesque  appellavit  pro  regibus,  ut  consu- 


47.  Siqnat  superttes,  etc.]  Mortuo  boroine  superest 
hujus  cadaver ;  quo  c  rrupio  fiotnen  superstes,  paucis 
litieris  comprehetisum  scribitnr  ab  iis  saltem  qui  me* 
rooria  praestant,  sed  nl^que  iillo  defunciorum  sensu 
aut  coiniiiodo :  quare  boc  non  immcrilo  inanevocalur. 

19.  Sed  quod  decnra,  f tc.J  Quod  nomina  hac  su-* 
perbis  aepulcris  inscripia  videamus,  argiimenta  sunt 
Don  esse  ampliitseos,  qitorum  sunl  noinina :  pnv&cri- 
plum  quippe  legiiur :  hic  jacbt.  Unus  est  Chrisii  lu- 
uiulus,  cui  fas  fuerit  inscribere :  ron  iacet  uic : 
Matib.  XXVIII. 

23.  Quod  si  putatis^  etc.]  Si  in  superstile  illo  no- 
mine  viiaro  aliquaro  ver  ari  exisiiinaiis,  cum  illiid 


eliam  nomen  taiiili-m  aliquando,  inducia  obiivione, 
lere  ae  civibus  siiis  debere  meminissent.  De  boc  Hruio  d  perire  debeal,  secunda  morle  afflciemini.  Sic  Sulpi- 
taepissime  ioquitur  Claudianiis,  ut  enrm.  22,  v.  522 :      lius  Carthaginiensis  de  Virgilii  iOneide,  quai  ab  au- 

ctore  flammis  destinata  fuisse  fertur : 


Sit  trabeis  ultor  StiKcho,  Bmtnsaue  repertor. 
Liberias  populi  primo  tunc  consnle  Bruio 
Reddiia  per  Tasces  :  hic  fascibos  expulil  ipsis 
Servilioin  ;  instituit  sublimem  Brutos  bonorcm. 

i6.  RigidusCalo,\  SicutBric<«f  a  simulala  slnltttia, 
aic  Cato  a  Vf  ra  prudenlia  cognomentiiro  est  :  catus 
quippe,  iinde  Calo,  est  sapiens.  Ausonius  iii  Mosella 
legumque  catos  fandique  potentes.  Proplerea  plures  a 
tua  sapientiadicti  sunt  Catonet.  Juvenal.  sat.  2,  v.40 : 

Terlius  e  ooelo  cecldit  Cato. 

Duo  tamen  sunt  praestanttssimi  viri,  qui  hoc  co- 
gnomtne  donati  fuerint,  quosque  Philosophia  hie  po- 
tuit  intelligere;  Major  videlicet,  et  Minor.;  arofoo,  sed 
difersis  tem|Y>ribu6,  e  Portia,  genie  Tusculi  obscura 
orti.  Cato  Major,  qui  Censoriut  dictus  est,  Oorebat 


Infelix  gemino  cecidit  prope  Perg:imoQ  igni, 
Et  pene  est  alio  Truja  cremata  rogu. 

'  Cerere  bcllum,]  Deciamaiido  in  furtunam. 

*  Bene  mereatur.]  Mereri  cst  id  ag*  re  propter  quod 
praemium  aut  poena  rependi  debet :  hinc  cibus  pran- 
dio  postcrior,  coena  auiem  prior,  quod  hiC  debeaiur 
mercenari>iruni  laboribiis,  merenda  appellaliir  :  hinc 
eiiani  qui  propter  crimeu  aliqiiodpuiiitur,  poenas  di- 
cilur  dare,  quasi  debitum  rrddeus.  Sic  Cic  ,  iii  de 
Le^.,  Perniciote^  inquit,  merenrur  de  repubtica  vitioti 
prindpet, 

'  Plttt  hominibut  reor  advertam  qnam  protperam 
prodette  fortunam,]  Ilomo,  ut  sa^pius  dittum  esi, 
consiat  ex  roente  e|  corpore,  quorum  ilhi  hoc  longo 
nobilior  esi :  quare  quod  roenti  prodest,  illud  prxsiat 


717  DE  C0NS0LAT10ME  PIIILOSOPniifi  LIB.  II. 

versam  quam  prosperam  prodesse  forlunam.  *  llla  A 
•  enim  semper  specie  felicitati^,  cum  videtur  blanda, 
mentiiur ;  1^6  *  ^^^  ^  semper  vera  est,  cum  se  in- 
tubilem  mutatione  demonstrat.  Illa  «  fallit,  haec  ^  in- 
struit ;  ilU  *  mendacium  specie  bonomm  mentes 
Iruentium  ligat,  haec  '  cugnitioue  fragilis  felicilatis 
ibsolvit.  Itaque  iliam  t  videas  ventosam,  flueniem, 
luique  semper  ignaram ;  hanc  ^  sobriam,  (5)  succin- 
ttaroqua,  et  ipsius  adversitatis  exercitatioiie  pruden- 
lem.  Poslremo  >  felix,  a  vero  bono  devios  Mtndiiiis 
trahit ;  adversa  plerumque  ad  vera  bona  i  reduces 
^  unco  retrabit. '  An  hoc  intcr  minima  xstimandura 
putas,  quod  amicorum  libi  fidelium  meutes  haec 
aspera.  bsc  horribilis  fortuna  deieiit ,  baec  libi  cer- 
tos  sodaliiim  vultus,  ^  ambiguosque  (10)  secrevit; 
discedens,  suos  abstulil,  tuos  reliquit"?  Quanti  B 
hoc  ^  iiiteger,  et,  ut  videbaris  libi,  fortunatus  emis-  .g 
BfsT  Desine  nunc  et  amissasopesquxrere,  quod  pre- 

tiosissimum  divitiarum  genus  cst,  amicos  invenisti. 
167  METUUM  *  VIII. 

Abcdmentdm.  —  Philo$oph:a  a  iimulacro  amorii  ad 
verum  amorem,  humanum  primum^  deinde  divinum^ 
progreua^  ouendit  mundum^  eUmenla^  rce/tcm,  miir^,      20 


718 

populos  .  conjuges  et  sodales  amore  ionitnen :  umde 
concludit  feiices  fore  homines^  si  anufre  divmo  re- 
gantur, 

Q.iod  muiidus  stabili  lide 

Concordes  variat  vices , 

168  Q^od  pugnansia  senii  la 

Fcedus  perpeiuum  lenent , 
5      Quod  Phoebus  roseum  diem 

Curru  proveliit  aureo, 

Ut  quas  duxerit  Hespenis 

Phoebe  nociibus  imperei , 

(Jt  fluc.lus  a\idum  mare 
iO    Certo  fine  coerceat, 

Ne  lerris  liceat  vagis 

Latos  tendere  terminos, 

Manc  rcrum  seriem  ligat 

Terras  ac  pelagus  regens, 

Etccelo  imperiians  amor. 

Hic  si  frena  lemiserii, 

Quidqtiid  nunc  amat  invicem 

Belluin  conlinuo  geret , 

Et  qaam  nunc  socia  fido 

Pulcbris  moiibus  incitant 


INTERPRETATIO. 


•  Prospera  fortuna. 
^  Adversa  jorluna, 

•  Prospera, 
^  Adversa, 

•  Prosp'  ra. 
'  Adversa, 

«  Prosperam, 
^  Adversam, 

•  Prospera, 
I  Redeuntes. 

^  PedOf  sive  baculo  retorto. 


1  Jncertoique. 
"  Familiares, 
"  Incolutms, 

Amori  debetur  quod  mundus  eonstanter  mutai  wkn 
eoneordes;  quod  eiementa  contrnria  habent  inter  se  pa* 
eem  eeternam;  quod  sol  defat  lucem  splendidam  curru 
uureo ;  quod  luna  dominatur  tenebris^  quas  Hesperus 
p  egit;  quod  mare  cupidum  aquarum  contineat  fluctus 
^  /tmi;e  prcescripto  :  ne  iisdem  diffusis  ticea  per  terras 
tatius  extendi.   Amor  imperans  coelo,  mari  et  terrm. 


NOT^. 


alteri,  quod  alterum  ti  menti  non  noceat,  soli  dan- 
taxat  corpori  prodest.  Alqui  fortuna  adversa  menii 
prodest;  prospera  vero,  si  menti  non  noceat,  ipsi 
tantom  corpori  prodest :  quod  deinceps  probandum. 

*  lila  enim  specie  felicitatis,]  Prospera  enim  for- 
tuna  nniione  obscura  confusaque,  qua  inentem  infor- 
mat,  eamdem  nirnlem  inducit,  primum  quidem  ad 
errorem.  qiio  jndicet  bona  caduca  summi  boni  raiio- 
nem  liabere,  deindc  ad  vitium,  qiio  eadem  meiis, 
conlempto  Deo,  iisdem  bonis  unice  adhaereat. 

*  UcBc  semper  vera,]  Adversa  aiiiem  f<>rtuna  no- 
tione.  quam  aut  iuvenit,  uut  facit  evidentem,  ment^^m 
ipsam  indiicit,  primiim  quidem  ad  veriiaiem,  qiia  jii- 
dicet  solnm  Detim  habere  rationem  summi  boui ; 
deinde  a  I  virtiitem,  qoa,  coeieris  posthabiiis,  Deum  0 
unice  diligit.  Sic  diciiur  Proverb.  xxix  :  Virga  atque 
correptio  iribuil  sapientiam :  puer  autem,  qui  dimittitur 
voluntati  6tt(r,  confundit  matreni  suam, 

*  An  hoc  inter  mtntma,  etc.]  Qiiemadmodum  inter 
bona  cxteriora  amici  pra.*cipiium  locum  obiineut,  sic 
()und  amicorum  inentes,  alias  libi  occiiUas,  detegit, 
id  bonorum  saitem  exterionim  preiio-issimnni  po:est 
haberi;  hoc  quippe  veri  a  falsis  aniicis  secernuntur. 
Atqui  foriuna  adversa  id  pra^sfat :  quandoquidem, 
fortiina  favente,  falsi  una  cuin  veris  amicis  adsunt ; 
sed  eadem  forluna  in>iignante,  amicis  veris  remancn- 
tibas,  faisi  recedunt.  Nolissimum  illud  Ovid.: 

Donec  eris  felix,  mullos  nomerabis  amleos  : 
Tempora  si  fueriai  nubila,  solus  eris. 

*  Quod  vocatur  Glyconicum,  Est  auiem  carmen  con- 
stans  ex  uno  genere  versunm,  quontm  qnitiliet  ex 
uno  spondeo  ei  duobus  dactyii^  compoiiitur. 


Occasione  accepti  ex  ultimis  verbis  prosee  snperio. 
ri«,  quibus  Philosophla  significavii,  amicos  Boetti 
foriun  I  adversn  probaios,  ipsi  Boctio  adesfie,  eumdem 
Boeliiiin  excitatad  spectandiim  amorem,  ejiifque  af" 
fect:i.  Amor  autem  nbn  secus  ac  qu.Tlibet  liominia 
aiTcctio  speciari  potest  duobus  inodis.  Primo  quidem* 
III  loquiiiitiir  phi'osophi,  inadcequate,  quatcnus  qai- 
dam  corporis  modus  esi,  v.  g.  cominotio  8aiigniDis« 
spiriluum,  caeterarumque  cnrporis  humani  partidm 
ad  cnnservandam  societalem  naturnlitpr  instiiata. 
Secunilo,  ut  aiunt  iidem  philofophi,  adirquale^  quate- 
nus  prieter  pr.Tdicium  cnrpnrls  modiim,  vtrsatur  in 
voluntiite  hominis  ndh.trenlis  rei.  velut  alteri  socie- 
taiis,  cujus  ipse  hnnio  reliqua  pars  sit,  parti.  Ilinc 
pro  triplici  genere  opinionis,  qiiam  hoino  liabere  po« 
testde  parie  iila  (pluris  scilicei,  tanti,  vel  minoriii, 
qu.im  seipsum,  faciendo  hanc  p.irtem),  amor  tnplicis 
est  generis,  videlicet  pietas,  amicitia  et  amor  sim- 
pliciier  diclus.  In  corporibus  non  est  amor,  nisi  qua- 
terius  hic  est  modus  corporis.  In  Deo  non  est  amor« 
nisi  quaienus  est  modus  mcntis.  In  homine  est  amor, 
qualenus  est  modus  et  corporis  et  mentis.  Agiiur  bic 
pritno  dc  anoore  corporis,  qul  non  tam  amor,  quam 
amoris  simubcrum ;  secundo  de  amore  hominis ; 
teriio  de  amnre  Dei. 

I.  Quod  mundus  stabiii  fide^  etc.]  \,  Agilur  de  ai- 
mnlacro  ainoris,  quod  in  corporibus  animadverti  po- 
lest:  huicque  refenur  accepium,  i*  quoil  mundiis 
qui  nihil  est  aliiid  quam  universiias  corporuin  inate- 
ria  quidem  convenientium,  forma  autem  discrepan- 
linm,  in  sua  varietate  concors  peritevcret;  i*  quoil 
elemenui,  quae  nihil  siint  aliud  qiiam  corpora  primn 
fomiaia,  ex  qnibas  c«tcra  constent,  foedas  perpetuutu 


719 


2.> 


Certent  solvere  inacliiiiam. 
llic  sanclo  populos  quoqiie 
Juiicios  foedere  coniinet ; 
Hic  et  conjugii  sacruni 
Castls  neciit  amoribiis ; 


AN.  MANL.  SEY.  BOCTII 

A         llic  lidis  etiam  sua 

Dictat  jura  sodalibus. 
169  0  ^<Blii  hnn.innni  genii.«, 
Si  vestros  animos  amor, 
50    Qiii>  ccelum  regilur,  regal! 

• 

INTERPRETATIO. 


726 


neclit  hanc  seriem  rerum :  hoc  cetsanle,  qua  conteii' 
tiunt  nunCf  statim  dissentient,  et  tentabunt  destruere 
machinamy  qnam  nunc  constanier  cient  prceclarit  moti- 
but,  Amor  continet  popnlot  iulcr  se  conjunctot  pace 


inconupta ,  amor  confirmat  tacramentum  eonjugude 
flummit  pudicis  :  amor  denique  reddit  fidelibus  amicit 
quod  suum  est,  0  vos  beatot  homiiiet^  ti  idem  amor 
Dei,  quo  ccelum  gubernatur^  guberntt  vettras  mentet. 


NOTiE. 


teneaiit,  sive  inlrn  sive  extni  corporn,  quae  quod  ex 
eteineniis  c(Histenl,  vocaniur  mitta;  5"  quod  cosluni 
sider»  ^uis  lempMiibus,  et  mare  fiucius  suis  iocis 
contiueat.  Dc  l^hceboei  // esp^ro  jamdiximus. 

ia,  Hic  sancto  populos,]  II.  Agilur  de  auiore  hu- 
mauo.  Hic  multiplicis  esi  generis  :  triplicis  duniaxal 
nunc  meiiiinit  Philnsopbia,  nenipe,  i"*  amoris,  qui 
esi  inter  populos,  qno  populi  sftenia  in  pace  conli- 
neniur;  2"  amoris,  qui  esi  inlerconjuges,  qno  sacrum 
live  sacrameniuiu  coiijugiaie  confirmatur ;  5^  ainori<:, 
qui  esl  iiiter  amico^,  quo  aniicus,  amico  tanquam 
nlter  idem^  indiicilur  ad  benefacienduin  amico,  cogi- 
laiione  ,  verbo  et  opere  :  b;ec  quippe  sunt  Jiot/a/tum 
jura. 


S8.  0  felix  hominum  genus^  elc.]  111.  Agitiir  de 
amorc  divino,  qnu  non  modo  coeluui,  scd  omnia  etiam 
corpira  sic  regunliir,  ut  ba^c  a  divina  voluntale  ne 
f{  latiiin  quidem  ungiiem  discedani.  Una  est  luens  liu- 
mana  qiiae,  quo^l  ab  ipso  Dco»ic  ruer>t  dilecia  ul  li- 
bertaiis  sit  parliceps,  a  ptima  volendi  anaudique 
norma,  voluniate  diwna,  recedal.  Qnare  id  iiniini 
esse  debet  Philosopbias  votum,  ut  eaUem  mens  bu- 
mana,  contempia  propiia  voluutate,  proprioque 
amore,  ad  voluniaieiu  amoremque  Dei  sese  accom- 
modet,  ut  sanctos  viros  imiiata,  voce  cngiiatiOKeqiie 
submissa,  dicat  cum  propbet.i  rege  :  Doc§  me  facere 
wluntatem  tuam,  et  cuni  Apostolo:  Domine,  quid  me 
vit  facere  ? 


LIBER  TERTltJS. 

170  l'I^OSA  PBIMA.  quae  panlo  acriora  esse  dicebas,  non  modo  non  per» 

MRGUMEMTUM.  —  PhHotophia  rurtut  o  levioribut  ad  va-  borresco,  sed  audiendi  avidus  vehementer  efflagito. 

lidiora  argumenta  progredient  Boetium   prtedictit  ^y^  Tum  illa  •,  Sensi,  inquit,  cum  verba  nostra 

rattombut  ad  maiora  verciptenda  commotum  para-  7  -         .      .  •  ..        • 

tumque  monet,  fore  ut  iptum  ,   initio  a  notioribut  Q  ^^""*  aUenlusque  rapiebas,  »  eumque  tufle  meniis 

tumpto,  ad  veram  felicitatem  ducat,  habilum  vel  exspectavi ,  vel,  quod  est  verius,  ipsa 

Jam  «  canlum  ilia  finierat,  cum  *  nie  audiendi  avi-  perreci  :  ulia  sunt  quippe  quae  resiant,  ut  degustata 


quidem  mordeant,  interius  autem  recepta  dulcescant. 
^ed  quod  lu  te  audiendi  cupiduro  (5)  dicis,  quanto 
ardore  flagrares,  si  quonam  te  duceFe  aggrediniur 
agnosceres.  Quonam,  iuquam  ^  ? '  Ad  feram,  inquit  v, 
feliciiatem,  ^quam  tuus  quoque  somniat  animus,8ed« 

occupato  ad  imagines  visu,  ipsam  illain  non  pote.t 

INTERPRETATIO. 

*  Pbilosophia. 
'  Ego  Boeiins. 
i  Pliilosophia. 

NOTiE. 

^  Me  audiendt  avidum^  etc.]  1.  Boetius  prxdictis  sensim  tolluntur  prxjudicia ,  propter  qu»,  dicenda 
rationuro  pbilosopbicarum  momeniis  commotus  dici-  ^  ingrata  displicerent,  uon  secus  ac  palato  maleaflecio 
tur  cuin  cor|K)re,  tum  etiani  menie.  Corpore  quidem :  ^  cibus  etiam  suavissimus  displicet :  taUa  sunt  qUippe 


dum,  siupentemque  arrectis  adbiic  auribus  carminis 
inulcedo  deiixerat.  Itaque  paulo  posi:  0,  inquam  ^, 
sufumum  lassorum  solamen  animorum  ^\  quantum  ine 
¥el  sententiarum  pondere,  vel  canendi  etiam  jucun- 
ditaie  refovisti  1  (5)  adeo  ut  jam  me  posthac  ^  impa- 
rem  foriuiiae  iciibus  non  arbltrer.  Iiaque  remedia , 


•  Carmen, 
^  Ego  Boetius. 
«  Philosopbia. 
d  Yinci  posse. 


quod  carnien  instar  muisi  suave  eum  defixerat  ttu^ 
lenlm  arrectit  adhuc  auribut ,  hoc  est  immotis  et 
leliquo  corpore  et  auribus,  ad  facilius  audiendum  ; 
|in  toquendi  modus  a  canibus ,  leporibus ,  aliisque 
liestiis ,  qiiarum  aures  sponte  moventur,  translaius 
estad  hominem,  cujus  aures  non  iia  movenlur:  prae- 
ilictsB  euiin  besti»  ad  sonum  meliiis  excipiendum  et 
si!»tere  et  aures  erigere  cousueverunt.  Mente  etiam ; 
quod  hcc  vei  tententiarum  ponder^  vel  canendi  etiam 
JHCunditate  iia  recreata  sit,  ut  jam  te  potthae  imparem 
fortunas  ictibut  non  arbitretur :  quo  Qi  ut  remedia  quce 
fhilotophia  tupra  dixit  ette  acriora ,  non  modo  non 
perhorrescat ,  ted  audiendi  avida  vehementer  effa^ 
gitet. 

*  Etttn  tua  mentit  habitum,  etc.]  II.  Idem  Boetius 
pnedictis  raiionibus  paratus  dicitur  ab  ipsa  Pbiloso- 
phia.  Parattts  quidem  est  prxdiciis  ratiuntbus,  quibus 


qvuB  rettant ,  ut  degtutata  quidem  mordeant ,  interiut 
autem  recepta  dulcetcant.  At  ab  ipsa  Pbilosopbia  pa- 
ratus  est :  cogniiio  enim  philosophica,  uipote  qux 
clara  et  distincia,  principium  e.st,  a  qiio  onine  non 
roodo  judicium,  scd  eliam  desiderinm  legiiimniii  ori- 
lur :  eumque  tuce  mentit  habitum  vel  extpectavi,  «e/, 
quod  ett  verius^  ipta  perfeci^  iuqnit  Piiilosopbia. 

*  Ad  veram  felicitatem,  J III.  Plulosopliia  promittil 
fore  ut  Bo  lium  ducat  ad  felicitatem;  cuni  enim  hic 
agatur  de  moribus  institncndis ;  cumnue  oplima  mo- 
rum  instiiutio  a  line  praesertim  pendeat,  propierea 
Philosophia  traciationero  sascipil  de  feliciiate,  qux 
roorum  recte  formandoriim  linis  cst :  bujus  autem  fe* 
licitatis  notio  animis  bominum  insita  est :  idcirco 
eadem  Philosopbia  addit 

^  Quam  tuut  quoque  tomniat  aittmifi.]  Mens  cnira 
tuiii  dititur  aoirniare;  cum  sopilis  exterioribua  orxa- 


72! 


DE  GONSOLATIONE  PHlLOSOPHIiC:  L1B.  111. 


m 


liitueri.  Tum  ego  ■ :  Fac,  obsecro,  et  qa»  illa  vera  A 
sii »  sine  ^  cunclatione  demonstra.  Faciam,  inquit 
illa  «,  (10)  tui  causa  libenter:  172  ^  '  Quae  tibi 
causa  notior  est,  eam  prius  designare  verbis,  atque 
informare  conabor :  ut  ea  perspecta,  ciim  in  contra- 
riam  partem  fleieris  oculos  ^^  verae  specimen  beati- 
tudinis  possis  agnoscere. 

173  MCTRUM  *  PRIMUM. 

Argdmemtum. — Pliilosophia  exemplo  corporum;  mmt- 
rum  agri^  palati,  nec  non  aerii^  male  et  bene  alfemii 
a/feetorum ,  probat,  mentem  humanam  priui  exuen- 


dam  eue  faiia,  quam  induatur  vera  opiuione  bih 
norum, 

Qui  serere  ingenuum  Tolel  agnim, 

Liherat  arva  prius  fruticibus, 

Falce  rubos,  (ilicemque  resecai, 

Ut  nova  fruge  gravis  Ceres  eat. 

i    174  l^ulcior  ^st  apium  mage  labor, 

Si  malus  ora  prius  sapor  edat. 

Gratius  asira  nitciii,  ubi  notus 

Desinit  imbriferos  dare  sonos. 

Lucifer  ul  tenebras  pepuleril. 


INTERPRETATIO. 


*  Boeiius  repono 

*  Uora» 
'  Philosophia. 
^  Meniis. 
Quicuuqne  cupit  ieminare  eampum  iiberum^  llla  m- 


ipinai  et  filicem^  ut  Cera  recem  proeedat,  onuita  fru- 
ciu.  Mel  opui  apum  videiu\muUo  iuaviui,  ti  paialum 
ante  imbuatur  iapore  ingrato.  Sidera  fulgent  jucundiui^ 
cum  notui  venius  meridiaiius  ceuat  edere  fragorei 
pluvioi,  Poitquam  itella  referem  lucem  fugavit  no* 
primii  purgat   fundum  arbuHii\  reicinditque  falce  B  ctem^  diei  formota  ducit  equoi  rubentei  solia.  Sic  fti, 

NOTiE. 

Non  minus  ingenaa  est  el  mibi,  Marce,  goia. 

2.  Liberat  arva.]  Anum^  inquit  Fesius,  dicimui 
agrum  nondum  iatum  :  in  agro  autem  nnndum  saio 


nis  sensuum ,  spiritibus  impressa  cerebro  vestigia 
relegeniibus  commovetur,  juxta  illud  Claudian.carm. 
27,  V.  l  : 


Omnia  qus  seosa  volvantor  vota  diorno, 

Pectore  sopllo  reddit  amica  qoies. 
Venator  defessa  toro  cum  menibra  reponit, 

Mens  tamen  ad  silvas  et  soa  losira  redit. 

Qtiare  in  somniis  hominum,  nt  ssepe  esi  aliquid  falsl, 
ita  semper  est  aliquid  veri.  In  his,  inquam,  saepe  est 
aliquid  falsi ;  quod  saepe  mens  somnians  exterioribus 
corporibusiribuat  qnodillisnonconvenit.Atiniisdem 
semper  aiiquid  veri  est,  v.  g.  somniantem  cogitare : 
sicut  ergo  homo  non  somniat  nisi  ante  capiis  ab  ipso 
corpore  speciebus ,  sic  mens  qu%  nullum  peculiare 
bonum  appelit,  nisi  duce  feliciiatis  notione,  ab  ortu 


nasci  solent  fiiix  ,  rubi  H  frutices,  de  la  foughre,  de$ 
roncei  et  toutei  iortetde  brouisaillei ;  quae  propterea 
resecanda  sunt. 

4.  Ut  nova  fruge  gravit  Cerei  eat,]  Ut  terra  iit  fe- 
eunda.  Ceres  cnim  lerra  est,  quod,  ut  omnes  sciunt« 
frugum  inventrix  habeiur  et  nulrix.  Yirg.  i  Georg., 
V.  i47 : 

Prima  Ceres  ferro  mortales  veriere  terram 
Institoit,  com  jam  glandes  atqoe  arbuta  sacrae 
De6cerent  silyae,  et  viclom  Dodona  negarei. 

5.  Dulcior  ett  apium  mage  labor,]  II.  Philosophia 
utitur  exemplo  palati,  aut  cujusliliet  alterius  gusius 


divinitus  insita ,  non  male  dicitur  hanc  felicitatem  p  organi,  cui  dnlce  eo  magis  arridei,  quod  amarum 
^ : -..^...-.1 «:^... .:-.-:.   ^  gusiaveHt :  ulnimirum  signiflcet,  verilatem  fiigato 

errore  fieri  gratiorem.  Hic  autem  tabor  apium  est 
mel :  apes  enim  liquentia  mella  stipant,  auctore  Vlr- 
gilio.  Non  modo  dicitur  aptim  ;  sed  etiam  apium: 
quandoquidem  illud  est  ex  hoc  coutractum  :  sic  di- 
citur  Owritium  et  Quiritum  ;  loquentium  et  loquen" 
tum,  Sed  labor  mage  dulcior  modus  est  loquendi,  quem 
grammatici  vocant  pteonaimum  ;  sic  Plautus  dixit 
maaii  majoret  nugas  agere. 

6.  Si  malui  ora  priui  iapor  edat,]  Forma  elocuiioiiis, 
quae  Gnecis  vTraXXocyvi  vocatur:  qua  propter  mutuam 
partium  necessitudinem ,  quod  de  una  dici  solet,  id 
aliquando  de  altera  quoque  dicitur.  SiC  Virgilius  dixit 
dare claisibui  austros :  alius  dicere  potuisset  darecia»' 
iei  auitrii,  Ea  autem  est  inter  saporem  et  ora  neoetti- 
tudo,  ut,  sicut  sapor  parles  oris  penetrans,  has  velull 
partitur,  ita  eu^dem  oris  partes  saporem  admittenies 


somniare:  quamobrem,  sicut  per  somnum  contingii, 
illa  insita  felicltatis  noiio^alienls  imaginibus  ita  ob« 
scurainr,  ut  ipsa  felicilas  ab  ipsa  mente,  ctii  est  in- 
sita,  clare  et  distincie  non  percipiatur  :  hinc  falsa 
assumptione  in  divitias,  aot  quodliBet  aliud  a  Deo 
diversum,  velut  in  summum  bonum  suumque  ulti- 
inum  finem,  inclinata  tendit.  Propterea  quaerenda 

*  Quw  tibi  cauia  notior  eit,]  IV.  Eadem  Philoso- 
phia  monel  sibi  initium  sumendum  esse  a  notiori- 
bus  :  in  omni  quippe  methodo  semper  fii  progressos 
a  notioribus  ad  n  inus  noia :  ut  nimirum  hac  evidenti 
iiolione  ducamur  et  ad  investiganduni,  et  ad  discer- 
nondum  id  quod  quaeritur,  ab  eo  de  quo  non  est 
quaestio. 

*  Quod  vocatur  Phaliuum.  Est  autem  carmen  eon- 


aiaiis  ex  uno  genere  versuum,  quorum  quilibet  ex 

tribus  dactylis  et  uno  pyrrichio  componitur.  Quare      r,.„^  Ai'«iA^^»  ,  ..«i  /  .1  ^    ii*^      w  "» r '• 

observari  poterit  quartus  versiis,  in  qbo  contra  com-     ^"  .„«  J,^??c    ^a^  (»' ^"«n  P«"'?s«Ph»s  N"ar)»  " 

munem  usum  ultima  syllaba  hiijus  nominisCeres  con-  ^  S?nirtr.f..  «^J^nli^?  '''''!'•  5""  '^'^/*'  ^'" 

trahitur,  ul  horum  mtii,  segei.  pedei.  ^  ganis  guslus  modiflceniuriOptime  tandem  postamara 

.    -  *     y    *  i""  mel  dicitur  dulcius  :  quemadmodum  m  musica  con- 

cordia  brevem  discordiam  eicipiens  videiur  suavior: 


i.  Sererevolet  agrum.]  1.  Philosophia  utitur  exem- 
plo  agri,  qui  non  prius  potest  esse  ferax,  quam  ex- 
tractis  virgultis  cultus  fucrit. 

I.  Ingenuum.\  Ingenuui  flt  ex  praepositione  met 
verbo  geno^  qiio  usi  sunt  Varro,  Lucretius,  pluresque 
alii  pro  gigno :  quare  ingenuui  Idem  videlur  esse  quod 
ingemtui :  qiiemadmodum  ingenium  saepiiis  usurpatur 
pro  natiira  ciijusque  rei  :  sicut  Virg.  ii  Georg.,  v. 
177 :  Nunc  locui  arvorum  ingeniig.  Sic  fontes  dicun- 
tur  ingenui  sive  iiativi  a  Lucretio  1. 1.  Sic  homo  dici- 
lurtfigtfiiuui,  cum  a  primoortu,  nullo  servitntis  jugo 
pressus  liber  est.  Siroiliter  ergo  ager  ille  dici  potest 
ingenuui.  qui  nullis  plantis  consitus  aic  liber  est,  ut 
nd  quodlibet  semen  concipiendum  videatur  aptos ; 
quemadmodum  a  primo  oriu  fuisse  crediderim.  Sic 
gula,  quam  nulli  sapores  praeoccupavaront,  ingenua 
vocatnr  Martia!i  Epigr.  I.  vi,  ep.  1 1  : 


quod  nimirum  ingrato  illo  motu  quoddam  organo 
sensifero  infligatur  vulnus,  quod  excipiente  grato 
alio  moiu  reparatur. 

7.  Gratiui  astra  nitent^  etc.]  III.  Philosophia  utitur 
exemplo  aeris,quatenus  hic  contrarias  vices  duplicisge- 
neris  alternis  subit.  Primumquidemquatenuspluviam 
excipit  tempus  serenum  :  ubi  notui^  idem  ^ui  auster, 
ventus  est  a  meridie  flans ,  qui  quod  cogat  nubes  iu 
aquam  abituras,  idcirco  imbriferoi  sive  pluvios  sonof 
dicitur  emittere.  Atqui  quod  cadenie  pluvia  lumaQ 
impeditum,  sit  minus  iitque  interruptis  vicibus  ocu- 
los  feriens,  nativam  oculorum  teinperiem  turbei ;  Id* 
circo  lumen  cessantem  notum  excipiens  turbaiam 
oculorum  complexionem  sic  reparat,  ut  idem  Iume« 
gratius  videatur.  Deinde  qnaienus  dies  succedit  nocli : 
ubl  Lucifer  est  stella  matotina,  quae  vocatur  Venat. 


701 

iO    Piiicbra  dies  roseos  agU  equos. 

175  '^u  quoque  (jUa  luens  boua  priu8« 

Incipe  colla  jugo  retrabere ; 

Vera  debioc  auimum  subierinU 

176  PROSA  II. 

Abcumbntom.  —  Philosophio^  frropoiita  tttmmt  bbni 
noiione^  osUiuiii  generaiim  homines  euilibet  bono 
ereato  unice  sludenies  fatsa  assumptione  decipi. 

Tum  ^  defixo  paululum  visu,  et  veiut  *  in  •  au- 

gttstam  8US  menlissedem  recepta,  sic  ccepit : '  Omnis 

mortalium  cura  quam  multiplicium  studiorum  labor 

•xarcettdiversoquidem^calleprocedit,  sed  ad  unum 


AN.  MANL.  btY.  BOETII  7*^ 

A  tsmen  beatitudinls  fiiiem  nititur  pervenire.  ^  Id  au- 
tem  (5)  est  boiium;  quo  quis  adeplo  nihil  ultertus 
desiderare  queai.  Quod  quidem  esl  omnium  summuni 
bonorum,  cunctaque  intra  se  bona  couiinens  :  cui  si 
quid  <  abforei,  summum  esse  nou  posset,  quoniam 
relinqiieretur  extriusecus  quod  posset  opiari.  Li- 
quet  ^  igilur  esse  bearuudinem  statum  bonorum 
oinnium  congregatione  perfectum.  177  'Hunc, 
uii  diximus,  '  diverso  iraniite  niortales  omnes  co- 
naiitur  adipisci.  *  Est  enim  mentibus  homiuuin  veri 
boni  naturaliter  '  inseria  cupiditas,  sed  ^  ad  falsa  f 
deviuserror  abducil. '  Quorum  quidem  alii  sumnium 

INTERPliETATIO. 


•  Boeiii  ^vi  antea  animo  attendebas  ad  bona  ementita^ 
tJidptMtandem  subducereanimum  ab  eorum  tyrannide^ 
imnvera  bona  intrabunt  saitem  iiotioiie  mentem  tuam.  ^ 

•  Regiam.  *• 

^  Uivena  quidem  viii. 


'  Abessei, 
^  Palef. 

•  Variis  modis, 
'  Insita, 

*  A6errafti. 


NOTifi. 


Snlima  esi  quinque  errantium.  Inquit  Cic.  ii  de  Nat. 
deor.,  terrmque  proxima  stella  Veneris^  quee  ♦<uo'fo- 
^c  Greece^  Lueifer  Latine  dicitur  eum  antegrediatur 
fo/em,  eum  auteni  subsequitur^  Hesperus.  Virgil.  ecl. 
viii,  V.  17  :  Nascere^  prceque  diem  veniens  age  Lucifer 
almum,  Sol  porro  diei  parens,  poeiis  fiogitur  vebi 
quadrigis  equis,  quos  dies,  utpote  solem  antecedeoSf 
nunc  fliigitur  ducere. 

il.Ttt  quoque,]  Qux  cum  ita  se  habeant,  cum  arva 
Don  serantur  uberes  frucius  allatura,  nisi  prius  fru* 
licibus  avulsis ;  cnm  mel  posi  saporem  amarum  sit 
dulciu^ ;  cum  sidera  cessantibus  veiitis  pluviisque 
iucundius  fiilgeant ;  cum  denique  diefi  non  orialur. 


'  Omnis  mortalium  cura,  etc.j]  Haec  est  proposiiio 
quam  Pbilosophla  nunc  suscipit  probandam,  videlicei 
omnes  homines  ad  beatitudinem  lendere  sed  diversa 
via,  quod  ut  exsequatur»  primam  proponit  sumnii 
boDi  notionem. 

^  Id  autem  est  bonum,  ]  Bonum  generailm  voca* 
tor  iilud  qiiod  beare  videtur  :  bonuiii  quippe  ut  cen- 
set  Uipianus,  a  beando  dlciiur  :  unde  anliqui  pro  bo^ 
niis  dixere  6entti;  ex  quo  in  usu  remansit  tene  et 
bellut.  Sed  quod  beare  videtur,  philosophis  duplicis 
eat  generis  :  unum  dicitur  rei,  alteruro  vooatur  mo" 
dus  :  prius  ^eaitittdo  objectiva^  posterius  beaiitudo  for- 
maUs  iisdem  appellaiur :  utrumque  hic  definit  Philo« 


nisirugaiis  tenebris;  propterea  tu,o  Boeli,  non  nisi  c  sophia.  Prius  5c;  bonum,  quo  quis  adepto,  nihil 
depositis  pr»judici  s  assequi  poteris  de  bono  verita-  ^il^^^  desiderarequeat;  atque  hoc  dicit  ittmmum  bo^ 
leai :  sed  h«c  eo  Ubi  gratior  erit,  quod  errorem  ex-     num ;  nimirom  in  genere  rei.  Posterius  vero  sic  :  sla. 


dpiat :  trgo 

li.  Incipe  colla  jugo  retrahere,  ]  Ut  corporis ,  sic 
oUam  meniis  qusedam  eat  captiviias  :  sed  in  hoc 
ni6Dt  differt  a  corpore ,  quod  corpus  possit  •  meus 
varo  iion  possit,  inviio  homine,  eujiis  est,  quibusdam 
irlncolis  detineri :  propterea  noo  abs  re  Pbilosophia 
hortatur  Boetium,  ut  Incipiai  coUa  jugo  retrahere: 
Jocum  enim  illud  m«?ntls  est. 

Yerum  duobus  inodis  mens  huroana  intelligi  po- 
tett  vinculis  detineri.  Priroum  quidem  ratione  no- 
tionit,  quatenus  haec  ol»cura  est,aut  confusa ;  deinde 
rttione  su»  voluntatit,  quaienus  ignoraiione  ducta 
in  errorem  aut  vilium  labitur.  Nonduin  agitur  de  po« 
tteriori  lioe  vinculorum  genere ,  sed  tanium  de  priori. 
Coin  autem  eadem  inens  ita  sit  particeps  cogiiationis, 
hac  ut  nequeat  exui  oliscura,  quin  clara  notione  in- 


Ittm  ^ORorttm  omnittm  congregatione  perfectum  :  et  hoc 
\ocat  beaiitudinem.  Prius,  iiobisdicitur  Deut ;  poste- 
rius,  cogiiatio  roentis  Deo  constanter.  adhaerentis. 
Sed  de  kiis  pottea. 

*  Hunc  dlverso  iramite  mortales.  ]  Deinde  Philoto- 
phia  probat  bomints  diverta  via  tendere  ad  l)e.itiiu- 
dinero;  quod  innataro  tummi  k>onlnotionem  male  ap- 
plieeiit, 

*  Esl  enim  mentibus  AomiAttm,  etc.  ]  Ut  enim  Deut 
roentem  humanam  propler  semeiipsnro  condidit;  tic 
eidem  menti  ttatim  ab  orto  indidit  non  solum  noticH 
nero,  ted  etiam  voluniatem  tummi  boni ,  quod  nihil 
ett  aiiod  quam  ipte  Deus. 


'  Ad  fttlsa  devius  error  abducit,  ]  Qoandiu  roenshu* 

mana  Deuro  et  magittrum  audit ,  et  ducem  sequitur, 

dnatur ,  proplerea    Philosophia  nunc  ait  fore  ut  ^  land  u  et  erroris  et  vitii  est  expert :  sed  vix  eadeni 

ment  Boetii,  ti  hxc  bona  falta  detinat  intueri,  vera  ^  mens  dlvina  illa  lege  soluUesi,  cum^consort  corpus. 


intpiciat. 

To  qooque  (Usa  loens  bona  priut, 
Vera  deuinc  anUnum  subleriot. 

*  Defixo  vti».  1  Slcut  oculi  huc  iliocque  voluti  in- 
eonttJintem,  sic  lixi  constantem  meotitad  aliquid  at- 
ttndentit  cogitationem  tignificant. 

*  !n  augustam  sedem.J  Quod  enim  Phiiotophia  sit 
qovdam  regina,  idcirco  hanc  decet  oii^ttsia  sive  regia 
tedet.  Yerum  Philotopbia  inttar  philutophi  tive,  ut 
loqoontur,tfi  concreio  contideraia  etcorporeet  mente 
Tidetur  conttare.  Quandiu  autem  ment  corpore  ab- 
repu,  pro  hujut  tuasione,  cogitat,  landiu  errat,  aut 
taftem  errandi  periculo  tubett,  qood  praecipiiatione 
ant  praejudicio  ducatur.  Quamobrem  si  ment  philo- 
topliica  volueritopiime  cogitare,  necette  ett  ut  ipta, 
corpore  veluii  valere  jusso,  ad  ta  redeaii  suatqut 
cogltationet  attentiut  meditetur* 


imperari  impatient,.in  ipsa  mente  ptures  excitat  per- 
turiMitlones,  qoibut  obtcuritas  prironm  et  confusio ; 
delnde  roultiplex  error  ejusdem  nientit  oritur.  Ille 
autero  error  dicitur  devius :  non  soluro  quod  ille  sit 
cogitatio  mentis  a  vera  judicandi  norroa  aberrantis  : 
sed  etiamquod  idem  eauta  tit,  curappeiiiio,  judicii 
antecedentit  coroet,  a  tua  etiaro  lege  al>erret :  binc 
dicitur  abducere  ad  faita ;  falta  tcilicet  assuioptione : 
ut  jaro  probandum  est  de  diviiiis,  bonoribus,  poten- 
lia,  gloria  et  voluptatibut ,  primum  qoidemseorsum, 
pottea  comparaie  speetatis.. 

*  Ottofttm  quidem  a/tt ,  eie.  ]  I.  Agiiur  de  divitiis  : 
qii  hit  inhiani,  sie  argumeniari  videntur  :  sumrouro 
bonnm  ett  nihilo  indi^ere  :  quae  pro^Hisiiio  est  verit* 
tiim  :  sed  qui  divitiit  affiuuni ,  hi  nihilo  indigent  : 
qne  ett  assuroptio  falsistiroa :  iroo  quo  ditior  ctl 
hoao,  eo  piuribut  indiget. 


725  DE  CONSOL\TIONE  PHILOSOPIIIili  LIB.  III.  726 

essebonum  iiihilo  indigcre  creilenles,  ul  di?iliis  af-  A  numeratnr.   Reliquum  vero  vei  potenliaB  caosa,  fel 


fluant,  (5)  elaborant  :  '  alii  vero  bonun»,  (|Uod  sit 
dignittsimum  vencrationey  judicanles ,  adeptis  liono- 
ribus, '^  reverendi  civibus  suis  esst  nituntur.  *  Sunt 
qui  summum  bonum  in  summa  poientia  esse  consti- 
tuant  :  bi  vel  regnare  ipsi  voiunt ,  vel  regnantibus 
adbaerere  conantur.  178  '  ^^  quibua  optimum 
quiddam  claritas  videtur;  bi  vel  belli,  vel  pacis  ar- 
tibus  gloriosum  nomen  propagare  fesiinani.  ^  Piu- 
rimi  vero  l)oni  frucium  gaudio,  Ixlitiaque  metiun- 
lur  :  bi  felicissimum  putant  voluptate  difOuere. 
'  Sunt  etiani ,  qui  borum  finels,  causasque  alterutro 
(5)  b  permutant :  ut,  qui  divitias  ob  polentiam»  vo- 
luptatesque  desiderant;  vel  qui  potentiam  seu  pe- 
cuniae  causa,  seu  proferendi  nominis  petunt.  *  In  bis 


dclectationis  assumitur.  Jam  vero  corporis  bona  • 
promptum  esl ,  ut  ad  supcriora  referanlur.  Robur 
enim  magnitudoque  videntur  '  prxstare  valentiam; 
pulcbritudo  atque  (i5)  velocitas  celebrltatem;  sala- 
britas,  vohiptatem.  Quibus  omnibus  solam  beatitu- 
dinem  desiderari  liquet.  Nam  quod  quisqiie  prae  cae^ 
tcris  petii,  idsummum  essejudicatbonum.  Sed  sum- 
mum  bonum  beatitudinem  esse  deflnivimus.  Quare 
beaium  esse  judicat  statum,  quem  prae  caeieris  quis- 
que  desiderat.  Habes  igiiur  ante  oculos  v  proposi- 
lam  Tere  (iO)  formam  felicitatis  bumanae,  opes,  bo- 
nores,  potentiam,  gloriam,  voluptates.  179  ^  Qu^ 
quidem  sola  considerans  Epicurus,  consequenter  sibi 
summum  bonum  voluptatem  esse  constiiuh  ;  quod 


igiiur  cxterisque  talibus  bumanorum  actuum,  voto-  B  cat^tera  omnia  jiicunditatem  aniino  vidcantur  afferre. 


rumque  versatur  <  intentio ;  veliiti  nobilitas,  favor- 
que  popularis,  quae  videntur  quamdam  claritudinem 
comparare;  uxor  ac  liberi,  qui  (iO)  jucundiiatis  gra- 
tia  petuniur.  Amicorum  vero,  quod  ^  sanctissimum 
quidem  genus  est,  non  in  fortuna  ,   ^ed  in  virtute 


Bonorahile$,' 

Ex  praedictit  bonis. 
•  Summa. 
^  Bonorum. 


Sed  ad  bominum  studia  revertor  :  quorum  animuft, 
et  si  ^  caligante  memoria  ,  tamen  bonum  summum 
(5)  repetit,  sed  *  velut  ebrius,  domum  quo  tramite 
revertatur,  ignorat.  *  Nuui  enim  videnturerrairebi 
qui  Dihilo  indigere  nituntur  ?  Atqui  non  est  aliud» 

INTERPRETATIO. 

*  Onmibu$  patet, 
^  EHicere  ut  vatea$. 
s  Menlis. 
^  Ob$curata, 

NOTiE. 


*  Alii  bonum  quod,$ti  digmuimum  veneratione^  etc. 
IL  Agitur  de  diguitatibus  sive  honoribus,  quibus  qui 
student  sic  videntur  ratiocinari  :  summum  bonum 
est  veneratione  digni$$imum  :  vera  propositio  :  sed  C 
veneratione  dignissimus  homo  non  est,  nisi  is  ina- 
gi&tratu  decoretur  :  falsa  assumptio  :  sl  quldem  ipse 
magistratus  non  coliiur»  iilsi  fuerit  cum  virtute  con- 
junctus. 

*  Sunt  qui  $ummum  bonum  ineumma  potentia^  etc.] 
IIL  Agitur  de  poientia,  quam  qui  appcHt,  sic  videtur 
argumentari :  summa  poientia  est  individua  comes 
summi  boni :  vera  proposiiio  :  sed  bomo  non  habet 
summam  potentiam  nisi  regnando ,  aut  regnantibus 
adhaerendo  :  (alsa  assumptio  :  quandoquidem  ipsi  re- 
gesnon  sunt  potentes ,  nisi  suis  imperent  perturba- 
tionibus. 

'  At  quibu$  optimum  tjuiddam  clariUu^  etc.  ]  IV. 
Agitur  de  liiina,  quam  qui  dtrsiderant,  sic  videntur  ra- 
tiucinari.  Sumini  bonl  est  esse  clarum ;  quod  veruin 
est :  sed  clarus  bomo  esse  nequit  nisi  vel  belli  vel 
|)acis  artibus  ;  quod  falsuni  est :  cum  hae  artet  sae- 
piiis  sint  vitinrum  maleries. 

^  Plurimi  bonifructum  gaudio,  etc.  j  V.  Agitur  de  r\ 
voluptatibus,  quibus  qui  Indulgent,  bi  vere  propo- 
nunt  summum  bonum  non  esse  sine  laetitia  :  sed  fal- 
80  assumunt  banc  laetitiam  accipl  posse  a  rebus  ca- 
ducis.  Sicqiie  acium  est  seorsum  de  bnnis  caducis. 

'  Sunt  etiam  qui  horum  finei$^  etc.  |  Vl.  Agitur  dc 
praedictis  omnibus  iniersecoinparaiis  :  quibus  modo 
piuribiis,  modo  paucioribus ;  nindo  his ,  modo  illis 
homo  adhaeret,  pro  diversa  assumpiione  quam  facit : 
quod  ex  solo  orationis  contexiu  videtur  nob.s  ootis- 
simum. 

*  /ft  lu$  humanorum  actuum  votorumque  ver$atur 
intent^.  ]  Summa  $we  quidquid  e$t  de$iderii  operi$que 
hunumi :  sicul  enlm  opus  humanuin  seqtiitur  huma- 
num  desiderium ;  sic  desiderium  bumanum  sequitur 
praedictam  nientis  assumptionem  propositioneuique : 
siquidem  non  agimus  extr^nsecus ,  nisi  (|uod  iiitrin- 
secus  volumus,  nec  volumus ,  nisi  qiiod  judicavimus 
praestare;  nec  Juilicamus  uisi  quod  sic  visuin  esi si.c 


obscure,  sive  evidenier :  quod  Pbilosopbia  conflrmat 
exemplis  primum  quidem  quotidianis ;  deinde  anti* 
qnioribus,  ut  Epicuri. 

^  Qucr  quidem  $ola  conuderan$  Epieuru$^  etc.  ] 
Epicurus,  philosopbus  satis  notus.  ille  in  Physica 
quidem  docuit,  corpora  ex  atomis  et  inani  componi : 
in  Etbica  vero,  summuin  bonuin  in  volupiate  versa*! 
statuit,  quasi  sic  argumentatus  :  cum  nulla  alia  slnt 
bona  praeter  ope$^  honore$^  potentianu  gloriam  et  vo- 
luptate$,  quod  bonum  inter  haec  omnia  cxteris  prae- 
stat,  illud  sumnium  censeri  debet.  Atquivoluptasin- 
ter  tnec  omnia  cacteris  praestat :  quod  haec  oronia  non 
quaeraniur ,  nisi  quia  jucunditatem  anuno  videantur 
afferre.  Hinc  homines  volupiarii  dici  consueveruut 
Epicurei, 

*  Velut  ebriu$,  ]  Optima  similitudo  ad  exponen- 
dam  praedictam  uniuscujusque  hominis  bono  caduco 
adbflercntis  ratiocinationem.  Sicut  eniin  ebriiis  ho- 
mo,  1*  quamdam  habet  suae  domus  ideam,  quam« 
antequam  egressns  fuiss^t  vinum  bibiturus,  ab  Ipsa 
domo  acceperat ;  V  bujus  idex  semper  memor  do- 
mum  suam  caeteris  praefert,  etiam  sepultus  viiio : 
unde  eamdem  repetere  studet ;  5*  vino  turbante  me- 
inoriam,  viam  solummodo,  qua  revertatur,  l|;nnrat; 
i°  tenebris  sensim  crescentibiis ,  alienis  sedibiis,  ut 
suis,  adhaeret  immotus:  iia  mens  humana,  1*  quam* 
dam  habet  sui  principii  suique  finis ,   nimirum  Dd 
ideam,  quam,  antequam  abeo  reeessisset,  corporeas 
voluptates  hausiura,  ab  ipso  suo  Auctore  acceperut; 
2''  bujusidei*  nunquamomnino  immemor,  Auctoren 
suum  osLteris  rebus  praeferendum  putat,  etian  vo- 
luplatibus  corporis  indulgens  :  unde  ad  eumdem  re- 
verti  cupit ;  5*  corpore  impediente  notioneifi  olOciit 
viam,  qua  ad  Deum  redeat,  nescit;  4<>  caligine  leii- 
sim  aucta  externis  cadncisque  rebus,  nt  suo  princi^ 
pio  suoque  proinde  fini  adhacret  immoia :  quamob* 
rem  nt  ebrius,  sic  mens  bumana  non  errat  nisiasauoi- 
piione  pr;ecipiti. 

'  Num  emm  videntur  errare  /ti,  etc.  ]  Pbilosophia 
deniqiie  seorsiim  expendit  praedictas  proposltiones  de 
opibus ,  bonoribus ,  potcntia ,  gloria  et  voIuptatibus« 


717  AN.  MANL. 

quod  uM|ue  perflcere  bcaliluiliiiem  po.ssii,  quain  co- 
piosus  bonoruin  oinnium  siaius,  nec  alieni  egens^ 
sed  sibi  ipse  sufGciens.  Num  vero  labuuuir  *  hi  qui 
qood  sil  opliinum,  ideliam  reverenliac  (10)  cuUu  di- 
gnissimnin  pulanl?  minime.  Neque  enim  vilequid- 
dam,  contemneiidumque  est,  quod  adipisci  omniuni 
fere  mortaiium  laborat  inteniio.  An  in  bonis  non  est 
nomerandaj[)Otentia?  Quid  igiiur?  Num  imbecillum 
ac  sine  viribus  aestimandum  est,  quod  omnibus  re- 
bus  constat  ess'?  praeslantius  ?  An  cljritudo  nihili 
pendenda  est  ?  Sed  '^  (15)  sequesirari  nequit ,  quin 
oinne  quod  excenentissimnrn  hi,  id  etiatn  vidcatur 
esse  ciarissimum.  Nam  non  esse  aiixiam  tristemque 
beatitiidinem ,  nec  doloribus  molesiiisque  subjectam 
qatd  atliiiet  dicere,  qiiando  in  minimis  quoque  rc- 
bus  id  appetiiur,  qnod  habere  fruique  delectet?  180 
Alqui  bxT  sunt,  qnsadipisci  hoininesToIunl,eaque 
de  catisa  diviiias,  dignilates,  regna,  gloriam  volupla- 
Iteque  desiderant,  quud  per  ha^c  sihi  suflicientiam, 
reverentiain,  potentiam  ,  celehriiatem ,  laciiliamque 


S£V.  BOLTll  7«S 

/^  credunt  esse  venluram.  Donum  est  ijiiiiir  quod  lam 
diversis  (5)  ^  studiis  homines  petunt  :  in  quo  quanu 
sit  *  naturse  vis ,  *  facile  nionsiraiur  ,  ciim  '  licet 
variae  dissidentesque  senleniiae,  tartien  ^  iu  deligen- 
do  '  boni  fine  consentiuni. 

ISlMeTRUM.MI. 

AnGiNEfiTUM.  —  Quamvis  naturalem  leonum^  avium^ 
planiarumque  indolem  espella»^  haic^  initar$oli$ai 
occasu  ad  orlum  remeantis,  recurrit ,  finem  principio 
junctura, 

Quantas  rerum  flectal  habena;* 
Natura  poiens,  quitius  iinmeiisuin 
Lcgibus  orhem  provida  servt;t 
Stringaiqiie  ligans  irresoluio 
5    Singula  nexu,  placet  argul«i 
g         Fidibns  lentis  promere  caniu. 

182  Quaiiivis  Poeni  putchra  teonet 
\incula  gestenl ,  manibusque  dat;it 
Captenl  escas,  metuantque  iruccin, 
lU    Soliii  verbera  ferre,  niagistruin, 


INTERPKETATIO. 


Judicando,  id  ett  erranl. 
Negari, 
Alfectionibux, 
Summo  boiio. 
Volo  argute  canere  chordis  tardis,  quanfai  tnc/ina- 


tiones  rerum  natura  potens  vertat,  etqnibuslegibust^' 
dem  iiaiura  prospiciens  tutetur  mundum  mgeniem^cmk* 
tineatque  omnia  connectens  vinculo  indis$olubiti,  Licel 
Uones  Africani  gerant  eatenas  splendidas^  et  eapioHt 
cibos  porreclos  manibus  dumiiii,  et  limemt  ipsum  dO' 


NOTiE. 


hasqiie  probat  esse  veras  :  ex  qoo  conlicil  homines 
liic  non  errare  nisi  assumptione.  De  verbo le^uMlran 
tupra  dicium  est. 

*  Vis    naturte,]   Nempe    ideof  nalnratiter  i  sita^  C 
inenlibus  humanis  :  in  qoa  unusquisqiie  videt  coni- 
prehensum,  qiiod  pnediciispropos>tionibusasseritur. 

*  Fadte  monstraiur,  ]  Saitem  a  consequentibus, 
tlve  ut  philotophi  loquuntur,  a  posteriori, 

'  Lie*'t  varite  dissidentesque  untentia.  ]  PrxdicUe 
nimirum  assumpliones. 

^  in  detigendo  boni  /ineconsentiunt,]  Propter  prsp- 
dictam  summi  boni  ideaniunicuique  insitam,ratione 
cnjus  praedict«  propositiones  fiunt:  ut  satpius  dictiiin 
ett :  utque  adeo  ut  in  caeteris,  sic  in  homine  finisad 
orium  debet  recurrere. 

*  Quod  dicitur  Pindaricum,  Est  autem  carmen  con- 
ttant  ex  uno  genere  versuum ,  quorum  quilibet  qua- 
luor  pedes  habel,  sed  tauta  libertate  dispotitos,  ut 
unutquisqiie  nunc  spondeos ,  niinc  dactylus ,  nunc 
anapotttus,  nuuc  trochaBus  esse  possiL 

1«  Habenas.  ]  llabenae  proprie  dicuntnr  de  equis, 
^nippe  quos  his  instrumentis  ad  nuluni  habemus  tra- 
rtamutque.  Quod  auteni  equi  habenis  huc  iltucqne  D 
flectantur,  factum  ett  ut  haben»  dicantur  modo  de 
iegibus ,  quihns  ret  caeierae  reguniur;  modo  de  iptis 
rerum  inclinationibiit,  quibus  tanquam  frenis ,  res 
Iptae  flectuntur.  Sic  Tullius,  de  Amic,  commokissi- 
mum  Bst^  inqiiit,  quam  laxissinia%  habenas  habere  amt- 
citim  t  Quas  vel  adducas  cum  vetis ,  vel  remittas,  Sic 
ellam  Virg.  i£neid.  xii,  v.  498 : 

Terribilis  ssvam  ftnlto  discrimine  caedem 
Soscitat,  iranimqQe  omnes  effundit  hahenas. 

9.  Natura  potens,  ]  NaiuM,  quod  dicatur  a  nasci^ 
idem  ett  quod  princi^inm  :  quare  V(i  principium  sic 
naiura  inuitiplicit  generit.  Hic  Deut  est .  a  qno  pri- 
mm  rerum  omoium  inclinationet,  ut  a  primo  princi- 
pio  oriiinlur.  Sic  Tiiilius  ii,  de  Nal.  deor  :  JSaiura, 
inquit ,  est ,  qute  conlineat  mundum  omnem  eumque 
fffM/ur.  Sic  Lucrel.  I.  i : 

Penii^uc  i^i  oiiiKiinas  in  jj^stitM  cuncta  resolvi 


Cogere  coQsuessel  rerum  naiura  creatrix. 

2.  Qiif^iii  tegibus,  ]  Ut  enim  corporibat  ad  ro^ 
venduiN,  sicmeniibutad  cogitandDmsuoe  tunt  leges, 
ab  eo,  a  qu<>  res  iiiae  habent  primum  ut  rooveaiitur 
el  cogiient,  Condiiore  con^litutae  :  quare  ut  Dent  esl 
immutabllit,  tic  leget  ittae  firm«  tunt,  dignae  pro- 
pterea,  quae  tanquam  propria  philosopbicae  medita- 
tionit  materifs,  ab  ipsa  Philosophia  consideren  ur» 
tuisi|iie  auditorjbiit  seu  ttricta  teii  etiam  toluia  ora- 
tione  proponantur.  Arauto  autem  hoc  camu  Philotf^ 
phia,  ad  pn»bandum  id  qiiod  sibi  proposuit,  quatuor 
adhibet  arguinentornm  genera  :  primum  a  leonibns, 
secundnm  a  volucribut,  tertiiim  a  planiis,  quarturo  ab 
ipso  tole  detumitur. 

7.  Pcsni  Uones,  1  I.  Philosophia  probalura,  per- 
pelnum  e.*se  cujustibel  rei  ad  suuin  principium  re- 
meantit  circniium,  argumentatiir  a  leonibus ,  quot 
vocjI  Pcenos  tive  Africanos,  qiiod  ut  populi,  tic  leo- 
iiet  Africae  ferociores  esse  soleant.  Virg.  i  iEneid  » 
V.  306  : 

Et  Jam  jossa  facil,  ponuntque  ferocia  Pteni 
Corda,  volente  Deo. 

Sencca  in  llippol.  v.  347  : 

Porai  quatlunt  colla  leiines, 
Cum  iiiovit  anior;  lum  stlva  gemit 
Murmure  aaevo. 

Quati  dicat:  quemadmodum  leonet  ferocet ,  vin- 
culit,  escit  et  verlieribiis  maiisueracli  statim  atque 
tanguinem  missuni,  ociilis,  praRserlim  naribut«  per- 
ceperunt,  veUiti  imuiemoret  siiae  captiviiatis,  prioris 
vero  siiae  indolis  memores,  fieinunt,  vincula  rum- 
punt,  el  ipsuin  domitorem  laceranl :  sic  homo  sii.^ 
«riginis  meinor  ad  buum  principium  conaturregredi. 
Sic  MiM^tiaL  epigram.  75,  lib.  ii,  ail,  leonem  cicureiii 
sanguiiie  ferarum  gladiatornmque  in  arena  arophi- 
tiieaiii  etluso  cominoiuin  pueros  invasiste  et  iniscnir 
b.Iiier  io  ccnspectu  omnium  laceravisse. 

Vert>era  securi  solitns  leo  ferru  magistri 

Insertunque  pati  tiliindiis  ia  ora  maiiom, 
Dcdi<*i(-il  vai  tiii«^su.tiiio  ferij^tt  reversa^ 


719  DE  CONSOLATIONE 

Si  cruor  horrida  liiiieril  ora , 
Uesidcs  olim  redeuntaniini, 
Freiniluque  grsTi  meminere  sui\ 
I^axant  nodis  colla  sulutis, 
15    Primusque  laccr  dente  crucnto 
Domitor  rabidts imbuit  iras. 

1S3  Qu®  ^^^^  ^^^^^  garrula  rami^ 
Ales,  caveae  clauditur  aniro  : 
Hulc  licet  illiia  pocula  melle  , 
SO    Largasque  dapes  dulci  studio 
Ludens  liominum  cura  ministret, 
Si  taroen,  arcto  saliens  iccto/ 


PniLOSOPHLE  L]B.  IH. 

A        Nemorum  gratas  Tiderit  umbras , 
Sparsas  pcdibus  proterit  escas, 

25    Siivas  tantiim  moesta  requirit, 
Silvas  dulci  voce  susiirrat. 
184  Validis  quondam  viribus  acta 
Pronum  fleciit  virga  cacumen  : 
Hanc  si  curvans  dextra  remisit, 

50    Recto  spectat  vertice  coelum. 

Gadit  Hesperias  Plisebus  in  undas  ; 
Sed  secreto  tramiie  rursus 
Currum  solitos  vertit  ad  ortus. 


730 


INTERPRE  TATIO. 

tiifniim  terribilem,  soliii  abeodem  vapulare  :  n  tamen  B  e$ea^  copiosas  ^  animi  causa;  eadein  niliilonunus  vo- 


sanpiis ,  Vf rberibus  praesertim  fusus,  imbuerii  vulius 
eonim  korrendos^  spiriius  jam  pridem  oliosi  reeurrunt^ 
rt  leoiies  memores  citi,  murmiirtf  ingenti ,  tiberant  sua 
colla,  vinculis  ruptis^  et  ipse  dominus^  primus  discer* 
ptus  ore  crudeii,  satiat  furores  scevoi  eorumdem.  Si 
ro/ticrit,  qwB  loquax  cantare  soleitn  summis  arboribus, 
hncluditur  cavea^  vcluii  carcere  :  quamvis  homo  diU» 
^ens  illic  suopeditet  eideni  poficm  melle  conditum  et 


liicris ,  si  angusta  in  domo  sua  satlans^  eonspexerit 
umbrasjucufidas  silvarum^  eoncutcat  daoes  dispersas^ 
tristis  repetit  solum  sUvas^  et  suavi  garrulitate  mHrmv- 
ratsilvas  easdem.  Qttiramuso/im  coaclu<for<tro6ore, 
demittii  ad  terras  verticem  curvatum ,  bie,  statim  atque 
manfit  fteciens  laxavit  illum,  respicii  ccetum  cacumtna 
erecio,  Sol  tabitur  m  aquas  vesperlinas  :  at  iierum  de» 
torquet  plaustrum  ad  orientem  consuetum   occulta  ma. 


NOTiE. 


Quanta  nec  in  Libycis  debnlt  esse  jugis: 
Naro  duo  de  teoera  poerilia  oorpora  turt» 

Sanguiiieam  raslris  qae  renovabat  liunium, 
Sxvus  et  inrelix  furiali  dente  pereroit : 

Martia  non  vidit  majus  arena  nefas. 

19.  Resides  olim  redeunt  animi.  ]  Illa  scilicet  cor* 
puscula,  qu»  sunt  pars  sanguinis  subliliory  qiiaeque 
cerebrum  ingressa  nervos  b  nc  exorios  sabeunt,  ut 
venlHS  organa  mustca  :  baec  quippe  corpuscula  pro- 
pter  qiiamdamsimilitudinem,  quain  babentcum  vento 
ejusqiie  motu  ,  animi  vocantur  et  spiritus.  Virgil.  i 
Ceorg.,  V.  415  : 

fiaod  eqoidem  credo,  quia  sil  divinitns  illis 
In;<eoioin,  aiit  reruni  falo  pruilentia  major  : 
Verum  ubi  tempesias  ei  creli  mobilis  biimor 
Motavere  vias :  et  Jiippiter  bumidus  aostris 
Oensat,  erant  qu»  rara  modo ;  et  quie  densa,  relaxat, 
Veriuoiur  species  aoimorum,  ei  peciora  motus 
Nunc  alios,  ali(  s  dum  nubila  \enius  »gebat, 
riMHipiunt :  binc  ille  avium  ooncentos  in  agris, 
Et  lcta  pecudes,  et  ovaotes  gutlure  corvi. 

Stmiliter  ergo  illi  spirilus  in  ieonibus  cicuribus  pro- 
ptervincula  ,  escas  et  verbera  a  soLto  itinere  Ha  de- 
flectuntur ,  ut  otiosi  et  quasi  resides  videantar.  At 
novo  sanguiiiis  fu»i  seu  colore,  seu  odore,  seu  utro- 
que  viae  har  tenus  obstructae  aperiuntur  :  unde  hi  spi- 
rilus,  qua  data  porta  rueutesliler  a  natura  sibi  pr»- 
scriptiimienent,  leonemque  insolito  quidem,  sednon 
roinus  naturali  roolu  cowmovent :  hinc  leones  fre- 
iiiunl,  rumpunt  vincula ,  el  ipsum  domiioreni  lace- 
ranl:  iia  ai  hic  dicaturillorum  tras  inibuere  :  Sicut 
Virgil.  aitvii  Aineid..  v.  541  : 

Promissi  dea  facla  potens,  ubl  sanguine  belluro 
Imbuit  et  prim«e  commisitfunera  pognse. 

17.  Qua  canit  . . .  ales,  ]  II.  Pbilosopbia  propter 
praedictum  fluem  argumeniaiur  a  volucribiis«  que 
caveis  inclusae,  quamvis  ibi  suroma  boroinum  cura 
nuiriantur,  omni  qao  possunt  modo  silvas  requirunt. 
Ales  ergo  bic,  ut  pote  quae  ab  alis  vocaiur ,  e>l  avis 
alis  utens;  quippe  quae  ad  altissima  usque  loca  ascen- 
dere  soltia,  diltieilius  capteris  roores  alienos  induit. 

18.  Caveo!  clauditur  antro,  ]  Cavea  generatim  est 
qoilibet  locus  cavatus  obscurusqae ,  bic  autem  eavece 
sunt  carcercs ,  quibus  aves  praesertim  incliidere  so- 
lerous,  vulgo  des  cages  :  voluit  vero  Philosopbi.i  ro- 
mtf  a/i/f ,  iii  qiiibus  aies  garrire  solet,  opponere  cavem 
animm,  quo  ales  iiicluditur,  ut  roagis  deiiotarel» 
quanium  bic  aMis  staius  a  naturrfli  disiet. 


22.  Arcto  saliens  tecto,  ]  In  lecto»  inquaro,  noiT  e 
tecto&alieiis  :  alioquin  nec  sparsaspedibusproterere 
escaSf  nee  maesta^  nec  silvas  voce  susurrare,  sed  potiui 
deseruisse  escas  ,  laeia ,  et  silvis  adesse  dicereiur.' 
Nimiruro  cavea  casteraqiie  corporn,  qiiibus  afes  in- 
clusa  circiinidalur*  sic  mulant  vias,  quibus  animi 
sive  spiritus  difliindi  soleiit,  ut  hi  spirilus  oiiosi  vi- 
deantur.  At  ubirecens  aiit  color,  autsonus,  autodor 
umbrosi  nemoris  ad  cerebrum  usque  diflTiisus  aot  ra« 
rum  densavit,  aiit  relasavit  densum ,  tiiiic  mutatis 
C  meaiibiis  vertunlur  cursus  animorum ,  ita  ut  his  el 
alae  ad  saltanduin ,  et  pedes  ad  proierendus  escas,  ei 
fames  ad  siisurrandas  silvas  comiboveantur.  Ovid.  1. 
II  de  Ponto,  eleg,  4 : 

Com  bene  sint  ciausae  cavea  Pandione  natap, 
Niiitur  iB  siivas  qnaeque  rcdire  suas. 

27.  Validis  friribus  acta^  virga,  ]  lU.  Philosopbia 
prasdicii.m  ob  linem  argumentatiir  a  piantis,  quibus 
inest  vis  illa,  qiiam  philosophi  elasticam  vocant,  vertu 
deressort;  quaeque  in  iioc  vcrsalur,  quod  corpus 
compressum  lensumve  ullro  citroiiue  qua  minus  re- 
sistiliir,  facta  libertate  resiliat.  Haec  virlus  occurril 
non  Sdlum  inquibAsd  m  melilllis,  veruin  etiam  in 
pliiribus  piantis  :  quaro  si  vitga  hiijus  generis  reeta 
spectans  vertice  calum,  ad  terraiii  inajori  dextrte  vir* 
tuie  curvetnr ,  eadem ,  facia  redeundi  facultate  »  ad 
coeluni  reeurrlt. 

51.  Cadit  hesperias  Phcsbus  inundas^  eic.  ]  IV. 
^  Pbilosophia  hmic  ob  causam  argumentaiur  a  solOt 
quem  poetae  fabulantur  occidentein  sese  in  undas  ae- 
qubreas  condere ,  iit  pulvere  cafeterisque  sordibus, 
quas  per  diem  contraxerit ,  porgatus,  roane  purior 
oriatur.  Hesperia;  uiidae  sive  vespertinae  dicuntur  ab 
Hes^iero,  sive  stella,  (luaepriina  post  occasum  solis 
nobis  apparet.  Pboibus  vero ,  sol  dicitur  a  Graeeo 
foiBoSt  splendidus,  ut  sa^pius  diximus. 

ii,  Secreto  tramite,  }  Via  quippe,  qna  sol  ab  oc- 
ca&u  ad  ortum  reroeai,  ignoia  esi,  ominbus  quidem 
hominibus,  quos  sibi  ex  adverso  stantes  antipodas 
caeteri  bomiues  habent  :  quod  sol  his  et  illis  homini- 
bus  simul  iion  appareat,  sed  praesertim  poetis,  qui  el 
occidemem  soleui  iu  aquas  praecipitare,  et  orlentem 
ab  iisdeiii  aquis  coiisuri^ere  meniiuntur. 

55.  Currum  solitos  vertit  ad  ortus,  J  Nam  sol  ab 
iiMlein  p(ietisvebsfingiiurcurru,cujussiniaxis,  rolxi 
eqiii.   Uvid.  i(  Metam.  i^  v.  65  : 


7S1 

185  Repelunt  proprlos  qusque  recursus, 
S5    Rediiuque  suo  singula  gaudenl. 
Nec  manet  ulli  iraditus  ordo, 
Misi  quod  fini  junxerit  orlum , 
Stabilemque  sui  Tecerit  orbem. 

186  PROSA  III. 
Argomentum.  —  Pliiloiophia,  quod  hactenutgeneratjm 
probatfit ,  id  deinceps  speciatim  probatttra  ae  divitiis, 
dignilaiibus^  regnOy  gloria  et  voiuptatibus^  tam  so- 
luta  quam  stricta  oratione,  de  his  scilicet ,  y^^om 
vropositionem ,  ut  falsam  assumptionem  fieri ,  incipit 
adivitiis,quas  demonstrat  non  esse  summum  bonnm, 
propter  anxietatem,  timorem^  cceterasqne  perturbatlO' 
nes  quibus  comitantur, 

Vos  quoque  o  *  *  lerrena  animalia ,  *  ^  lemii  licet 
imagine/*  ▼esirum  tamen  principium  «  somniatis. 


AN.  MANL.  SEt.  BOETU  731 

A  porvenire?  Si  enim  vel  pecunla ,  vel  lionores,  co^tera- 
que  (ale  quid  afferuut,  cui  iiihil  bonorum  abcsse  vi- 
deatur,  nos  quoque  (5)  faieamur  fieri  aliquos  liorum 
adeplione  felices.  Quod  si  neque  id  valent  efficere 
quod  promillunt,  bonisque  pluribus  carent.nonne 
^  liquido  falsa  in  eis  beaiitudinis  species  depreh^ii- 
diiur? "  Priinum  igitur  te  ipsumy  qui  paulo  inie  divi- 
(iis  affluebas,  interrogo.  *  Intcr  illas  abuudaniissimas 
opes  numquamne  aniinum  tuum  coucepla  ei  qua* 
libet  (10)  injuria  confudit  anxietas?  Aiqui,  inquam, 
tam  libero  me  fuisse  animo  ,  quin  aliquid  seraper 
*  angeret,  reminisci  nequeo.  Nonne  quia  vel  aberat, 
quod  abesse  non  velles;  vel  aderat,  quod  adesse  no- 
Iui8se8?l(a  esi,  inquam.  Illius  igitur  praesentiim» 


^  verumque  illum  beatitudinis  finero, '  licet  roinlme  ^  hujus  absentiam    desiderabas.  Gonfiteor,  inquam. 


perspicaci,qualicunque  tamen  cogitatione  prospicitis 
eoque  vos,  ei  *ad  verumbonuro  naturalis  ducit  inten- 
^^«187  e^  *  *^  eodem  multiplez  error  abduciu  Con- 
•Idera  namque  an  per  ea  qiiibussehominesadepturos 
beatitudinem  putant ,  ad  destinatum  iinem  valeant 


Eget  vero,  inquit,  eo  quod  quisque  (15)  desiderat. 
Eget ,  iiiquam^  Qui  vero  eget  aliquo,  nuiti  esi  usque- 
quaque  sibi  ipse  sufficiens?  Minime,  inquam.  Tu 
itique  banc  insufficientiam  plenns ,  Inquit ,  opibus 
sustinebas?  Quid  ni?  inquam.  Opes  igitur  nibilo  in- 


INTERPRCTATIO. 


Omnia  requirunt  regressns  suos,  et  euneta  deleetantur 
reemsu  suo.  Ordo  unicuique  rei  preescriptus  non  servo' 
tur^  nUi  hme  conjunxerit  suuin  finem  cum  suo  prtifci- 
ptoel  fecerit  eircUlumsui  constantem» 
*  Homines, 


^  Obseura  quamvU  eogiiatione, 
«  Cogitatis, 
^  Evidenter. 
*  Crudaret* 


miM. 


Ardua  prima  via  est,  et  qua  vlx  mane  recentes 

EnitODiur  equi;  medioest  altiasima  cuelo... 

UltUna  prona  via  est,  ei  eget  moderamints  certo.  Q 

Tunc  etiam  quae  me  suljectis  excipit  iindis 

Ne  ferar  in  prseceps  Tetbjs  ttolet  ipsa  vereri. 

i4.  Repetunt  proprios  queeque  recursus^  etc.]  Sln- 
gula  conaniur  ad  eum ,  unde  digressa  sunt ,  stalum 
recurrercbocquesiaiu  recuperato  veloti  gaudent:  ^ic 
bestiae  priores  mores,  plantae  priores  situs,  sol  ipse 
priorem  locum  appetere  et  quanium  iii  se  est  repe- 
lere  videiiir.  Horatius  Episu  I.  i,  ep.  10 : 

Natnrata  expellas  forca,  tamen  usque  reeurret. 

S8.  StabUemque  sui  fecerit  orbem,]  Ut  onus  sit  cu* 

iuftlibet  rel  in  suuni  principiuin  reroeamis  circuitiis. 
Mc  Ecclesiastae  i :  Oritur  sot  et  occidit ,  et  ad  locum 
9uum  revertitur  :  ibiqne  renaue^ts  ggrat  per  meridiem , 
it  flectitur  ad  aquilonem,  Lustrans  universa  in  circuitu 
pergit  spirltusf  el  in  circulos  suos  reveriitur,  Omnia  ftU" 
miim  intrani  in  mare^  et  mare  non  redundat^  ad  locum^ 
undeeieunt^  flumina  revertuntur^  ut  iterum  fluant, 

At(|ue  ex  his  omnibns  Pbilosopbia  concludendum 
relinquit  bomines  a  Deo  lanquam  a  principio  onos,  ^ 
Quemdam  sui  orltero  facturos,  instar  casteronim ,  ad 
Oeom  lanquam  ad  suum  inem  recurrere. 

*  terrena  animalia,  ]  Homines  rebus  terrenis  ad- 
lUcli. 

'  7efiiit  tma^tne.  ]  Sperie  s've  idea  ittgenUa^  qu£ 
corporis  consoriis  impressioiiibus  oltscuralur. 

'  Vestrum  princifnum  toniM/afi«.]  Deum  obscure, 
Instar  somnianiiuui ,  percipiiis,  sicut  jam  explicui- 
mus. 

^  V«rH»i^ice/Snm.lUthomoinstar  cxteranim  rerum 
MHbilcm  sui  faciat  orhem  ^  necesse  est  ut  quod  fuit  illi 
prtndpiuin ,  idein  sit  finis  cogitindi :  quamobrem  si 
lionio,  ob^cure  sallem,  suuin  agnoscat  principium, 
idem  liomo,  ubscure  pariter,  suum  fiiiem  cognoscat 
necesseesi. 

*  Lieet  minime  perspcaei^  qualleunque  tamen  cogi- 
tAtione.]  Praedicta  scilicet  obscuraque  specie  »ivc  idea, 


quse  quod  sit  in  nobls  et  hujus  prozlme  conscii  su* 
mos,  meriio  vocaiur  eogitatio. 

*  Ad  terum  bonum  naturalis  ducit  tiilenlio.]  Qiiod 
enim  mens  nostra  divinitns  informetor  praedicu  spe- 
cie,  in  qua  qusdnm  ailributa  naioraliier  videt  com- 
prehendi,  propterea  eadein  nosir»  meiis  judicando 
veras  naturaliler  format  de  sumnio  bono  propositio- 
nes,  quas  propter  nccessitnitinem ,  quae  est  inier 
judicium  appetitumque  l>oni »  naturalis  intentio  se- 
quitur. 

^  Ab  eodem  multipjex  error  aMncti.l  Nimirum  dum 
eadein  mens  praedictis  proposiiionibus  convicu, 
praejudiciis  iia  defleciitur,  ot  falsis  assomptionibus 
judicium  inientionemque  babeat  de  eo  cui  ante  capta: 
summi  boni  proprieiates  non  conveniunt  :  sicut  de 
unoguoque  seorsum  probandum  est,  videlicet  de  di- 
vitiis,  dignitatibus,  regno ,  gloria  et  voluptatibus ; 
nc  primo  quidem  de  divitiis. 

*  Pnmicm  fe  ipsum  qui  paulo  anle  dititiis  affiuebas^ 
interrogo.]  Boetiiis  quippe,  priosqoam  apudTheoderi^ 
cum  malis  audirel ,  dilUsimus  fuit :  unde  experlus 
novit »  quomodo  homo  afficiattir  erga  amissas,  amit- 
tendas  et  pr.Tsenles  quoque  divitias»  potestque  pro- 
pterea  interroganti  Pbilosophiae  re^ndere,  divites 
nec  anxieiate  animi»  nec  metu,  nec  pluribiis  aliis 
nflectibus  vacare. 

*  Iwer  illaSf  elc.]  I.  Ergo  argumeniatur  Philoso- 
phia  ab  anxielaie  animi.  Anxietas  quasi  anctieias  a 
supino  amrltmt ;  hoc  autem  ab  ango,  quod  est  con" 
stringo.  Qtiamobrem  anmetas  hic  idem  quod  ammi 
angor :  sed  angor,  leste  Tullio,  est  segritudo  pre- 
niens  :  iia  ut  animus,  insiar  partium  corporis  com- 
pressi ,  videatur  confundi  propter  aliquani  injuriam  : 
unde  sic  arguinentari  videiur  philosophia.  Ubi  e»t 
animi  anxieias,  Ibi  felicitas  non  est :  anxietas  eniin 
illa ,  ut  pote  animl  xgrilodo,  est  feUcllati  coniraria. 
Alqui  in  divitibus  semper  quxdaro  est  animi  anxie- 
las  :  quf^dhis  vel  absit,  quod  abesse  non  velleni, 
vel  ad&it  t|iiod  adesre  nolknl :  sicut  Boeuus  expertus 
faieiur.  /  su$cient'iu  vox  L.atiiia  nou  videtur. 


735  ^     DB  CONSOLATIONB 

digentem ,  sufAcienlemqu^  sibi  racere  nequeunt,  e( 
boc  erat  quod  promiilere  videbantur.  |;9S  Aiqui 
*  bocquoquemaximeconsiderandiim  puYO;  qnod  nibil 
babeat  suapte  natura  pecuiiia ,  ut  liis,  a  quibus  pos- 
sidetur,  invitis  nequeat  auferri.  Faieor»  inquam. 
Quidni  rateare,cum  eam  quotidie  valentior  aliquis  eri- 
piat  irtviio?  Unde  enlm  *  rorenses  querimonlae,  nisi 
quod  (5)  vei  vi,velfraude  a  nWentibus  pecuniae  repe- 
luntur  ereptae?  Ita  estyinquam.  Egebit  igitur,  inquii, 
eitrinsecus,  petito  praesidio,quo  suam  pecuniam  quis- 
que  tueatur.  Quis,  inquam ,  neget  ?  Atqui  non  egeret 
eOy  nisi  possidertt  pecuniam »  quam  posset  amiitere. 
Dubiuri,  inquam,  nequit.  In  contrarium  igitur  re* 
lapsa  res  est:  nam  quae  sufOcientes  (10)  ^  sibi  facera 
pulabantur  opes,  alieno  potius  praesidio  faciunt  indi- 
gentes.  *  Quis  autem  modus  est ,  quo  pellatur  diviiiis 
lndigentia?Num  enim  divitese8urirenequeunt?num 
sitire  non  possunl?  num  frigus  hibernum  pecanio- 


PHILOSOPUIiE  LIB.  IH.  754 

Asorum  membra  non  sentiunt?  sed  adest,  Inquies, 
opulentis,  quo  famem  satient^  quo  sitim  frlgusque 
depellant.  Sed  (15)  hoc  modo  '  consolari  quidem  di- 
vitiis  indigeiitia  potest»  auferri  penitus  non  poiest. 
Nam  si  haec  «  hians  semper,  atque  aliquid  poscens» 
opibus  non  expletur,  maneat  necesse  est,  quae  possit 
eipleri.Taceo  quod  ^  naturaeroiiiimum,quodavaritiae 
nihil  satis  est.189  Quare  si  opes  nec  submovere  iu* 
digentiam  possunt,  et  ipsae  suam  faciunt,  '  quid  esi 
quod  eas  safOcientiam  praestare  credatis? 

190  METRUM  *  111. 
ARGmi  EifTOir. — Copia  pecnnite,  gemmarum  et  agrorum^' 
inquU  Pluloiophia^   homine$  nee  tupetsUtee  cwru 
exindt,  nee  defunctoe  solatur» 

Quamvis  fluente  dives  auri  gurgiie 
B  Non  expleturas  cogai  avarus  opes» 

Onereique  baccis  colla  Rubri  littoris, 
191  Raraquecenteno  scindatopimabovet 


•  Lites. 

^  Homtnibut. 

•  liidigentia. 
Etianui  dives  auri  flumine  mamnte  avidus  eongreget 


INTCRPnETATIO.  • 

divitias  non  satiaturas  ipsum;  etiam^i  idem  gravei 
suum  collum  unionibus  maris  liubri ;  etianui  colat  agroi 
pingue*  bobus  innumeris ;  hx  divitice  ut  mordaces  an' 


^OTJE. 


*  Hoc  quoque  maxime  eomiderandum  pulo.]  II. 
Eadem  philosophia  arguinentatur  a  timore,  cujus  di- 
vites  uunquam  sunt  experies,  hac  fere  ratione.  Ubi- 
cunque  est  timor»  ibi  non  est  felicius  quod  timere 
sit  malum ;  fellcitas  aulem  omne  maluin  expellat.  At- 
qui  in  divitibus  semper  est  timor;  saltein  ne  ipsi  a 
poteniioribus  spotientur  inviti :  cum  peeunia  vel  vi  vel  q 
fraude  invito  dominoquotidieeripiatur^  ut  forenses  que- 
rimomtt  probant,  et  ipse  Boetius  cxpertus  est :  quare 
Untum  abest,  ut  divitiae  satisfacere  possint,  ut 
oHeno  potius  prmsidio  faciant  indigentes. 

*  Quis  autem  modus^  eic.]  111.  Pbilosophia  argu- 
menutur  a  pluribus  aliis  afletUbus,  quus opes  impe- 
dire  nequeuiit.imosaepius  exciiaul»  augenU|ue :  quod 
potest  sic  conirahi.  Ubi  est  fames,  sitis,  frigus,  cae^ 
teraeque  ejusmodi  affecliones  inenti  incominod» ,  ibi 
non  est  felicitas  :  quod  bonum  his  malis  conlrarium 
absil.  Alqui  in  divitibus,  non  secus  ac  in  pauperibns, 
est  fomes,  sitis,  frigus,  et  caetera  hujusmodi ,  quae 
quamvis  opibus  possint  differri ,  opibus  Umen  om- 
niiio  auferri  non  possunt. 

*  Consolari.  ]  Verbum  boc  saepius  aciionem  si* 
gniOcat :  sed  in  contrariam  eti.iin  partem  dictum  in« 
veniesapiid  optimos  auct<res.  Asinius  in  episi.Cic, 
Consolabar  ob  ea  quoi  timui. 

^  Naturm  minimum ,  avaritia  nihit  satis.]  Natura  -. 
hic  corpiis  e>if  avaritin  est  mens  appetens:  corpori  *^ 
autem  minimuin  sufficere  potest:  sicut  minimus  cibus 
famem,  miniinus  potus  sitim  ;  mininius  calor  frigns 
eipellere  potest:  at  menti  appetenti  nihil  satis  est: 
nain,  ut  ait  Juvenalis, 

Cresdt  amor  oummi,  quantum  Ipsa  pecooia  creseiu 

*  Quid  est,  quod  eas  ,  etc.]  Quare,  o  homines  t 
arbitramiiii  divitias  instar  suinmi  boni  vobis  posse 
sufficere:  vere  quidem  proponitis,  illud  esse  siim- 
iiium  lM)nnin  quod  snnicere  polest:  sed  falso  asso- 
initis  divitias  posse  sufficere. 

*  Carmen  consians  ex  dupliri  gcnere  versuum 
alternorum,  quorum  prior  iarobicus  senis  pedibus , 
d')niiiianie  tanien  iambo,  consiat:  posierior  est  pen- 
lameter  elegiaciis. 

1.  Flu  nte  dives  auri gurgite.]  I.  Agitur  depecunla. 
liic  auiem  primus  versus  laiita  iadusiria  compositus 


est:  utduplex  esse  possit  legitima  llliiis  signlficaiio. 
Pritnum  enlm  recte  intelligitur  dioei  auri:  sicutapod 
Virgilium  dicitor  div«s  peeoris,  et  apud  Horatium,  ra- 
rum  multarum  dives.  Deinde  non  inale  intclligitnr 
ftuente  auri  gurgite^  cogitato  quodam  aori  flumiae» 
quemadmodum  Pactolus  et  Tagus  dicnntur  aur# 
fiuere :'  gurges  enim  a  ^ono  sic  dlctus,  significat  pro« 
fundiorem  quemdam  locuin,  in  quem  aqua ,  aliusvo 
similis  liqoor  afnoens  volvendo  murmurat.  Sicsopre-» 
ina  faucium  extremiUs  vocari  solei  gurgulio :  onda 
qui  abdomlni  natus  helluationibus  indulget,  hlcgur^ 
ges  et  vorago  patrimonii  dicitur  ipsi  Tullio.  Sic  eiiani 
niare  et  flumen  apud  poeus  nomine  gurgitis  signifi- 
catur.  Virgil.  i  ifineid.,  v.  122 : 

Apparent  rari  nautes  la  gurgite  vasto. 

2.  Avarus.]  Avnrus  quasi  avidus  aeris;  ex  quo  aii^ 
liquitus  pecunia  fiebat,  non  satialur  opibus :  qood 
expertus  praisenies  parvi  faciat;  inexpertus  ver^' 
abseiites  magiii  ducat. 

3.  Oneretque  baccis  eoila.]  II.  Agitur  de  gemmist 
baua  eniui  primum  e>t  minutus  rotundusque  arboris 
fructus,  cujusmodi  sunt  olivse,  ut  baccae  distingiian- 
tur  a  pomis,  quae  majores  suntarborum  fructus.  virg.^ 
eclog.  10,  V.  27: 

SaDguineis  ebuli  baccis  mioioque  robenlem. 

Deinde  bacca  est  gemma  rotunda ,  sive  unio,  sie  voi^ 
cau  quod  insUr  baccae  arboreae  rotunda  aut  saltem 
ovau ,  figurse  sit  uninsinodi :  propterea  enrim  Gepa 
Gallisvocatur  ogiioN.  Iloralios  Lpod.  od.  8  : 

Nec  sit  marlu  qus  rotondioribus 
OousU  baccis  ambulet. 

Mare  aulem  IVubrum « quod  Gra>cis  dicitur  *EpiOpBuov» 
ejusmodi  uniones  magniiudine,  figura  et  colore  prae- 
siantis>imos  ferre  asseruni  inter  alios  Plinius  1.  a « 
cap.  55,  etTibullus  I.  iv,  carm.  2: 

Quasconqoe  uiger  Rubro  de  littore  conchas 
Proximus  Eois  coUigit  Indus  aquis. 

4.  Ruraque  centeno.]  111.  Agiiur  de  agris,  quorom 
eximia  tum  quantitas^  tum  etiaro  quatitas  exprimltur : 
^imitiifM  quidein  centeno  nnmero  bouin  qnibus  agii 
colantur :  centum  eniin  apud  auctores  nnroeros  m;i<< 
gnus  cst.  Ilural.  1.  ii  Carm..  od.  iO : 


755  AN.  MANL.  SEV.  BOETII  736 

5  Nec  cura  mordax  (lcseril  superstilcm,  A  nequissimis  hominibut  (5)  coniigisae:  »  nnde  Caiul. 

Derunciumque  leYfS  non  comitanlur  opes. 


198  PROSA  IV. 

Argomb!<tum.  —  Honor  dignitates  eomequent^  inquit 
Philosophia^  $ic  ab  opinione  wlgi  pendel^  ut  nec  ubi- 
quc  nec  semper  magistratibus  exhibeatur :  unde  falsa 
pariter  asswnptione  credideris  ,  sumn%um,  quod  na- 
turuliter  cognoscis  et  amas  ,  bonum  in  digmtatibus 
versari, 

Sed  *■  dignitates  *  bonorabilem,  reverendumque, 
cui  provenerint,  reddunt.  *  Num  vis  ea  magtstrati..' 
bus  ^  ul  uteniium  meniibus  virlutes  inserant,  viiia 
depeilant?  «  Aiqui  non  fugare,  sed  illusirare  potiits 
nequitiaro  soleni,  quoGt,  ut  indignemureas  saepe 


lus  193^  1'*^^^^  i*^  curuli  Nonium  8edentem,strumam 
tamen  appellat.  Vidcsne  quantum  malis  dedecii!* 
adjiciant  dignilales?  Alqui  minus  eorum  patebit 
indignitas ,  si  nullis  honoribus  inclarescanc.  Tu  quo- 
que  num  landem  tot  periculis  adiluci  poiuisii,  ui 
'  cum  Decoralo  gerere  (5)  magislratuin  puuires,  cuni 
in  eo  mentem  nequisslflni  *  scurr»,  delatorisque  re- 
spiceres?  Non  enim  possumus  ob  honores  reverenila 
dignos  jiidicare,  quos  ipsis  honoribus  judicamus  in- 
digiios.  At  si  quem  sapicnlia  praeditum  videres,  nuni 
posses  eum  vel  reverentia,  vel  ea  ,  qua  prapditusesi, 
sapieniia,  non  dignnm  putare?  Minime.  Inest  (10) 


INTERPRETATIO. 


^nt  mventem,  sic  ineonstantes  non  conutanlur  mor" 
tuum.  -^ 

•  Objicit  Boetiiis.  '^ 

*  Reponit  Philosopbia. 


«  N(»n  certe. 
^  Magistratum, 

•  Sannionis ,  qui  videlicet  omnibus  modis  risum  mo^ 
vere  nititur. 


miM. 


Te  greges  centum3iculsqne  circuro 
Mugiuot  facca;. 

Qualitas  vero  agris  opimis, 

5.  Nee  eura  mordax^  etc.]  Quamvis ,  inquit  Philo- 
•ophia,  dives  abundet  pecunia,  gemmis  et  agris  opi- 
mis,  noii  propterea  feiix  erit:  nam  vel  supersies 
Yitam  aget,  vel  viu  defunctus  morietur.  Si  vlvai, 
ansiferis  cruciabitur  curis,  sive  ad  conservaiidas  ve- 
teres,  sive  ad  comparandas  novas  opes.  Si  vero  nio- 
riatur,  quidquid  ex  suis  opibus  sperare  poierat  con- 
solalionis,  illud  ipsum  non  comitabitur :  opes  enim, 
Bt  pote  caducae  vito!  famulantes,  hac  recedente  rece- 
doBt,  iransitnraB  ad  haeredem «  quem  similibus  curis  q 
haafncient.  iit  siie  langat  illius  amor,  opesnovuni 
tibi  esse  delieant  doloris  argumenium :  raUo  igitur 
assumps  eam,  qiiam  naturaliter  cognoscis  appeiisque 
diduiem,  in  diviiiis  reperiri.  Videamus  digui- 
lales. 

>  Dignitates  honorabilem  reverendumque  reddunt.] 
Idquiiiem  oljicit  Roetius  Philosophias :  sed  haec  repo- 
iiil,  has  dignitates  noii  lam  ratione  sui ,  quam  opi- 
nioiievulgi  honorabilem  reverenduinque  niagislraium 
redklere;  ex  quo  fli,  ut  nec  ubique  n.  c  semper  magi- 
alnitus.  honore  afflciantur. 

'  '  Num  vis  ea  mayistratibus^  elc.]  I.  Philosophia 
reponit  digNiiaies  laiione  sui  non  reddere  honinem 
bonorabilein  ei  revereiidum.  Curo  eniin  honor  et 
reverenlia  sit  intrinsecus  quidem  cogitatlo,  eiirinse- 
cus  vero  noti  optima  meriti  alieni,  idcirco  honor  et 
revereniia  iia  comitaniur  viriutem ,  ut  qiiidquid  ra- 
lione  sut  iiominem  reddii  honorabilemetreverendum, 
lliud  si  vlrtos  ipsa  non  sit,  virtutem  mentibus  inserere 
debeat  »deoque  riita  depellere.  Atqiii  digniiates  sive  D 
magisiratiis  non  it:t  se  hab^^ni:  quandoquidem  i  /a- 
flrar^e  potius  nequitiam  goient  quam  fuyare^  quo  fit  ut 
indigneniur  eai  tttpe  nequissimis  contigisse :  sicut  Ca- 
Ittllua  Nonium^  et  ipse  Boetius  Deeoralum  xgre  tulit 
magistratum  gerere. 

'  Unde  CatuUus.]  Poeia  notissimus,  qui,  quod  in 
versibus  ita  fiieril  mordax ,  ut  ne  Cxsari  quidem  pe- 
percerii,  non  dubitavit  Nonium  ma^istratum,  sive,  ul 
nunC  dicilur ,  in  curuli  sedeutem,  ejnsdem  cognomiiii 
alludens,  convicio  consectari.  Carm.  55 : 

Quid  est,  Catulle,  quid  moraris  emori  ? 
Sell  I  in  curuli  siruma  Nonlus  sedet : 
Per  consulaium  pejcrai  Vtlinios. 
Quid  est,  Catulle,  quid  moraris  emori? 

^  Licet  in  euruU  Nonium  sedentem,  strumam  tamen 
appeUat,]  Plures  liic  piitiiut  Boeiium  ignorasse  hiru- 
maNi  e*se  cognomentuin  Nonil :  Boetius  aUucinatnr  , 
iuguii  Josejdius  Scaliger  ad  pracdicios  ver^us  Catulli, 


auistrumam  non  eo^nomen  Nonii  putat^sedeonvieium, 
iJnde  Sitzmanus  bic:  Notanda,  aii,  hoe  ioeo  ccvco-to* 
pnaia  nostri  Boetii,  in  eo  quod  strunum  non  eognomen 
Nonii  putat.  Et  Bernariius  hic  qiioqiie :  videamus  , 
inquil ,  ne  guttulam  liauserit  e  flumine  lethes  vir  ma- 
ximus,  Idem  puiatMurmeiius.  Al  Boeiiiis,  pace  tan- 
torum  virorum,  accusaiidiis  iioii  est  liic  aut  ignoran- 
tiae  aiiierroris :  qiramvis  enim  sfr«nia  cogufmien  fuerit 
Nonii,  Noniiis  lamcii  a  Caiiillo  inslar  convicii  sfrttma 
vocarl  potuit.  Scilicet  qnod  cognomen  ab  aliquo  sive 
corporis  sive  mentis  vitio  desiimilur,  illud  poiest  vel- 
uti  convicium  proponi ,  iis  pneserlim  quibiis  primo 
Impositnm:  ut  ei  qui  primum  dicius  est  Serviui*  a 
servo,  un  eulave ;  Spurius  a  spurio,  icfi  bAtard ;  Brutus 
a  bruto,  un  stupide ,  cognomen  lanquam  convicium 
objici  poiest.  Imu  id  cognominis  nniiqoam  reperias 
apud  veteres  Romaiios  cum  nomine  eorum  in  qiios 
invehuntur  conjunctum,  nisi  convicii  causa.  Sic 
Mnrrueinus^  quo  cognomine  donaiur  Asinius  Asinii 
Pollionis  fraier,  judice  prsedicto  Scaligcro,  ut  convi- 
ciom  eidein  Asinio  objicitur  a  Catullo  Carm.  12: 

Marrucine»  Asioi  maou  siQlstra 
Nou  belle  uleris  in  jooo  alque  vino. 

Sic  Superbus^  cognomen  Tarquinii,  ut  convicium  ipsi 
Tarquinio  proponitur  a  Propertlo  1.  lu,  eleg.  10 : 

Quid  nunc  Tarqulnii  fracias  juvat  esse  secures, 
Noroine  quem  simili  vita  superba  notat? 

Alqui  struma  cognomen  est  Nonii ,  et  quidem  ipsi 
primo  dalum,  quod  cognomen  ex  vitio  corporis,  stru- 
mis  videlicet,  Gatlice  des  icroueiles,  desuiiiitur.  Adde 
qiiod  ad  Strumas,  hiijus  cognominis  originenit  eo 
potius  alliidere  visus  est  Catullus,  quod  Nonio  piae- 
tori  in  pranlicto  carmiiie  Catullus  conjungat  Vatiniuro 
consulein  ,  qui»  quod  siruniis  laboraret ,  ab  ejus  ini- 
mico  Cicerone  sxpius  strunue  aut  «irttmost  tumoris 
n(»miiie  denolatur,  Pro  Seslio :  Medentur  ctvitati ,  qui 
exsecant  pestem  aiiquqm  tanquam  fttrunuim :  iii  Valin., 
strumcs  denique  ebore  improbo  demigrarunt;  et  alibi : 
Tumidum  habemus  oratorem.  Haec  de  Nonio. 

*  Cttitt  Decarato,  ]  Decoratns  bic  est  iHe  ad  quem 
Theodericiis  apud  tassiodorum  Var.  1.  v,cp.  31, 
scribii,  ul  conipellat  quosdam  pecuniam  solvere  po- 
siulatam,  n  revera  eos  forte  conslilerit  debilores : 
quod  adjutor  magistro  orficionim  judicanti  adesset : 
ei  propterea ,  solito  ofQcii  nomine ,  ibidem  vocatut 
devotus^  devotio  tua:  quod  non  obsiat  quin  vere  nuiif 
dicilur  nequit^imus  scurra  et  deiator  (Scurra  quidem 
quod  potenles  scculus,  dicieriis  sibi  victum  aut  aliutf 
commodum  aucuparctur.  Juvenal, 

llUnum  agil  IUe, 
Urbani  qualem  facundos  scurra  Catolli. 


"^57  DE  CONSOLATIONE  PHlLOSOPHIiS  LIB.  lU.  7St 

en  m  dignitas  propria  virtuti,  quam  prniinus  in  eos  A  «at  esse  (15)  non  sesiimant.  Sed  hoe  apiid  exteras 


nuibusfueriladjuncia,  transfiindit.  194  *Q"od  quia 

*  populares  facere  nequeunt  honores,  Hquei  eos  pro- 

priain  dignitaiis  pulchriindinero  non  babere.  In  quo 

iihid  est  animadvertendum  magis:  nam  si  eo  abjec- 

lior  est,  quo  magis  a  pluribus  quisque  contemnitur, 

cum  b  reverendo.s  facere  nequeat ,  quos  pluribus  os- 

tenlat  (5) ,  *  despecliores  potius  improbos  «  dignitas 

facil.  Veruin  non  ^  impune:  reddunt  namque  im* 

prohi  pnreiii  iliicniiaiibiis  vicem,  quas  sua  contagione 

cominaculnnl.  *  Atque  nt  agnnscas  veram  illam  reve- 

rentiam  per  has  umbratilesdignitaies  non  poiiise  con- 

tingere;  si  quis  muliiplici  consulatu  functus  in  bar- 

baras  n.itioiies  foric  deveiieril,  venerandumne  (iO) 

harbaris  hotior  faciet  «?  Atqui  si  hoc  iialurale  munos 

digiiilaiibus  foret,  ab  ofGcio  siio ,  ^  quoquo  gentium,  q 

nullo  modo  cessarent :  sicut  ignis  ubiqne  terrarum,  •  Arcumentu*.  -  PhUoiophia  exemplo  miseri  Nereuif 

nunquam  lanien  calere  desislit.  Sed  <iuoni»m  id  eis         dignitate$  conferentit ,  confirmat   dignitate$  ftoNH 

non  propria  vis,  sed  hominum  fallax  adiiectit  opinio,  "*'"  poi^^f^^^' 

vanescunt  illico,  cum  ad  eos  ▼encrint,  qui  dignitates  Qiiamvis  se  Tyrio  superbus  ostro, 


natioiies :  inter  eos  vero,  apiid  quos  ort»  sunt,  num 
perpetuo  perdurant  s?  195 ^^"i  ^  ^  praetura,  ma- 
gna  olim  potesiis,  nunc  inane  nomen  est*  et  senalo- 
rii  censiis  grnvls  ^  sarcina.  '  Si  quis  quondam  i  po- 
puli  curasset  annonaro,  magnus  habebatur,  nuneea 
pra^fcctiira  quid  abjectins?  Ut  enim  paulo  aiiie  diii- 
mus ,  qiiod  nihil  habet  proprii  decoris ,  opiiiione 
(5)  uteiitium  nunc  splendorem  acclpit,  nunc  amittit. 
Si  igitiir  reverendos  facere  nequeunt  dignilates,  si 
uliro  improborum  eontagione  sordescunt,  si  muta- 
tioiie  temporum  splendere  desinunt,  si  gentiuro  aesii^ 
matione  vilescunt ,  quid  est  quod  in  se  ezpetendaa 
pulchritudinis  babeaot,  nedum  aliis  praestent  ? 

196METRUM  *  IV. 


INTERPRETATIO. 


■  Exhibiti  a  populo, 
^  Dignitas, 
c  Eailem. 
^  Sine  pasna. 
•  Non  sane. 
'  Vbique. 


s  Minime  vero. 

^  Digmtas  pratoris. 

^  Onus. 

J    Prvfectus  annona. 
*  Eliamsi  Nero  se  adomarei^  insignls  purpura  Tgria , 
^eitiitiM^ve  candf  dis ,  idein  nihilominus  impi*ralor /asvi 


fOTiE. 


delator  vero ,  quod  alios  calumniatus  occulte  accu- 
saret),  ejnsmodi  enim  bomines  puiiiri  jussit  Domi- 
tianus.  Prineeps,  inquiebat  hic  imperator  apud  Sue- 
tonium ,  qui  delatores  non  cattigat^  irritat.  Propterea 
Boetius  convictus  magistratum  non  efficere  meliores , 
adduci,  etiam  pericuUs^  non  potuit,  ut  cum  illo  Deeo- 
rato  mngittratum  gereret. 

*  Quod  quia  popiilares  facere  nequeunt  honores.] 
II.  Radpm  Pbilosophia  innnit ,  honorem  dignitatum 
nb  opinione  vulgi  pendere :  unde  nuiic  vocatur  popti- 
iaris  sive  a  populo  exhibiius.  Scillcet  honor  et  reve- 
rentia,  i*t  jam  monuimus,  nibil  estaliud  quam  intrin- 
secus  quidem  cogitatio;  extrinsecus  vero  notaoptima 
meriti  alieni :  unde  sive  iila  cogitatio,  sive  baee  nota 
ita  honornntis  est ,  ut  honoratom  nequeat  reddere 
honorabiUm  et  reverendum :  solius  virtutis  eat  hono- 
ratum  reddere  honorahilem :  unde  sola  virtiis  est 
ffropria dignitatis  pulchritudo. 

*  Despectiores  impro6os  (fi^nt^asfod/.]  Contemptot 
enim,  ut  pote  honori  contrarius,  intrinsecus  qnidem 
est  cogiiaiio,  extrioseciis  vero  uota  pessima  meriti 
alieni :  quare  cum  improbus  eo  vitiosior  videatur  quo 
sublimiori  digniiate  aflTectus  esi,  sicut  dictum  est 
pros.  6,  II  lib.  :  propterea  dignitas  improbos  fadt 
abjeciiores  despectioresque. 

*  Alque  ut  agnoscas,  elc  ]  IIL  Inquit  Philosophia, 
si  digiiiiales  ratione  sui  poiius  quam  vulgi  opinione 
honiinem  redderent  honorabilem  et  veueramlum , 
sicui  ignis  semper  et  ubique  terrarum  calet,  sic  quicun- 
qiie  «ligniiaiihiis  afficerentur ,  hi  semper  et  ubique 
essent  houorabiles.  Sed  res  non  ita  se  habet :  primum 
enim  qui  digniiatibus  afnciuntur,  bi  nun  sunt  ubiqoe 
honoraoiles:  nam  si  quis  muUipliei  consulatu  functus 
fn  /  arbaras  vationes  forte  deveHeril^  non  propterea  his 
videbiiur  hotioraliilis :  sed  iis  solum  qui  qiiodam  pnc- 
iiidici'1  con<<ulatum  honore  dignum  existimant. 
Demde  qui  digniiaiibus  dccorantor,  hi  nou  seinper 
videntur  honorabiies :  si  quidem  apud  easdeni  gemes 
i|us  uno  tcmpofe  magiii,  hae  alio  parvi  peiidunlur 
d>gnitates:nain 


^  Prtelura  ma^naolim  pot.'stas.nuneinane  nom^n» 
Q  Pr«tores  Romnni,  ui  docent  jurisperiti ,  ab  initlo  , 
jure  mngistratus  edicta  lantum  proponeliant,  de  qui- 
biis  rebu^,  et  quomodo  jus  dicluri  essenl :  progressu 
autem  temporis,  non  obnilente  populo ,  hoe  simiil 
usurparunt,  ut  edicendo  etiam  jiis  constituereni : 
sed  landero  suis  siimptibus  circenses  et  scenlcos 
duntaxat  ludos  exhibebnnt :  unde  inane  nomen  #l 
graws  sareina  tunc  erat  illa  praetoris  dignitas.  Simi- 
liter 

*  Si  quis  popuU  curossef  aiinoiiam,etc.]Pr8efectiHi 
annouae  tantus  oliin  erat  apud  Romanos,  ui  Aiigustiis 
ipse  accept»m  a  populo  aniionx  praefecLuraro  ,  quo- 
ad  vixii,  tenuerit,  aut  certe  paulo  ante  niortem  sub- 
stltuerit  sibi  C.  Torrianuro ,  qui  iuter  priroos  in 
verba  Tiberii  juravit ,  quasi  inter  pr«cipuos  magi- 
stratus:  sed  Boeiii  temporibiis  praefectiis  annona 
nollam  nisl  in  pistores  urbis  negoiiaioresqne  suariot 
censuram  et  aniroadversionero  babebat :  ut  eolligiior 
ex.lormula  hu.us  praefecturae  quam  refert  Cassiodo- 
rusl.  VI  Variar.,  form.  18. 

D     Falluntur  ergo  sua  as^iimptione  qui  suroroum  bo* 
nuniputant  versari  in  dignitatibus  sive  magistraiihus. 

*  Carroen  constans  ex  dnplici  geiiere  versuiim  aU 
lernorum ,  quorum  prior  Phaleueius  qoiiiqu<%  pedes 
habet,  nempe  spondeum,  dactylum  ei  ires  trochaeos: 
posterior  Archilochius  duos  dactylos  totidemque  tro- 
cbaeos. 

1.  Tyrio  superbus  ostro.]  Ostrum  ab  ostreo^  dicitiir. 
Ostreum  aiiieni,  GraKns  oarptwt,  generatiro  lllud  omna 
aniroalis  g«^nus  significat  qUod  testa  inclnsuro  latet. 
At  inter  ista  conchylia  iiniim  est ,  inquit  Plinius ,  ei 
ciijus  eoncha  incisa  colligitur  succiis  lingendis  vesti- 
bus  expetitus;  et  hoc  proprie  diciiur  oflric*ii.  Ilinc 
osirttnt  accipitur  non  soliim  pro  concha,  sed  cliam  pni 
colore  purpureo ,  qiii  ex  conchae  istius  saiiie  coiiUct- 
lur,  inio  prO  vesiilMis .  qiiae  hoc  colure  imbuuniur. 
Tyrus  aute.n  urbs  Pha%Hici:e  ejiisuiodi  conclivlii  pi« 
scatu  celcberrima  fuit :  quare  ostrum  dicitur  Tyrittiii 


769 


AN.  MANL.  SEV.  BOETU 


740 


Cdmerftl  «t  nlveii  UpSUIi* 
f9!7  Infiffiit  Uiiiien  omnibus  vigebii 
Luxuri»  Nero  saevieolis. 
5      Sed  quondam  dabat  improbus  Terendis 
Patribus  indecores  curules. 
Quis  ilios  igitur  pulet  beatos, 
Quosmiseri  tnbuuni«  honores? 

198  PROSA   V, 

Argomentum.  —  Hegna,  inquii  Philosophia,  reguiMiue 
(amiliaritas^  ui  pole  qum  nee  perpetua^  nec  immen$a. 


A     Mflg  serwn^  pdimlhm^  ^ammmainmknotimiAdMCiut 
naturaliier  appeiii^  pnntareHon  paaMni^ 
*  An  vero  regna  regumque  familiariias '  efSeera 

poientem  valent  ?  Quidni  ■ «  quando  eonim  felicitas 
perpetuo  perdurat.  Atqui  '  pletia  est  exemplorum 
▼etnstas  ^ ;  plena  etiam  praesens  aetas  « ,  qui  reges 
felicitatem  calamitate  mutaverini.  0  prseclara  po* 
teniia,  qiiae  ne  (5)  ad  conservaiionem  quidem  sui  sa* 
tis|erficax  inveniturl  199  Q"<><^  ^i  ^^^  regnorum 
^  potestas  beatitudinis  ^  aocior est,  nonne  si  qua  parte 
defuerit,  felicitatem  miauat,  miseriam  importet?  Sed 
INTERPRETATIO. 

Dicet  aliquis. 
Inquit  i^hilosophia» 
Eorum  hominum. 


b 


furentis,  vivebat  odiosui  eunctis,  At  idem  imperalor 
seeleratus    oUm  tribuebaH  fasees  infamei  senaloribus 

Hnerandis,  Quis  ergo  creaat,  dignitates  iUas  quas  ho-  ^ 

mines  infelices  dant ,  afferre  feiicitatem  ?  ^  Causa, 

NOTiE. 

tb  urbe,  et  Phceniceum  a  provincia.  Est  porro  por-  B  '^^^  aiitem  senatorum  digniiates  Nero  iis  qni  magis 

pnra  alia  rubra,  alia  violacea.  Virgil.  Georg.  ii ,  v.  *  ' 


506 

Ut  gemma  bibat  et  Sarrano  dormiat  ostro. 

Eliii  Georg.,  V.  17: 

lUi  victor  ego  et  Tyrio  conspeclas  io  oslro. 
Et  ^neid.i,  v.  643: 

Arle  laborai»  vesies  oslroqae  superbo. 

t.  Comeret]  Comere  ornare  est,  generatim  quidem 
corpus ;  speciatim  vero  capillus  :  dicitur  enim  a 
Gneco  xo^fiiiv  unde  comtus,  ornatus,  et  eoma^  capilli 
tiudio  exculti.  Id  autem  inerito  dicitur  deNerone, 
qaippe  qui,  ut  iiit  Su^tonius,  eirca  cultum  habitumque 
adeo  pudendus,  ut  comant  semper  in  gradus  formatam^ 
peregrinatione  Aehaiea  etiam  pone  verticem  submiserit: 
ae  nUrumque  synthesinam  indutus ,  ligato  circa  collum 
suaario  prodierit  in  publieum  sine  cinetu  ,  et  discat» 
eeains. 


placerent,  patribus  couferehat,  causaius  qiiemquain 
principum  non  scisse  quid  sibi  liceret:  sed  h»  di- 
gnitates  nequissimi  iinperatoris  arbilrio  (K>iius  (|uain 
meritis  delats  ipsis  niagistratibus  eraiit  indecores. 

7  et  8.  Quis  putei  beatos ,  quos  mi»eri  trihuunt , 
honores  ?  ]  Beatum  nunc  dicitur  qnod  beatiludineni 
alTerre  poiest:  queniadinodum  rut  et  arvabeata  ah 
Horalio;  commoda  beata  a  Gatullo;  terra  beaia  ah 
Ovidio;  et  opet  beatce  a  Statio  vocaninr.  Atqui  talea 
non  sunt  magibtratus,  quus  Philosophia  nuiic  appel- 
lat  honores ;  pruseriim  «t  hos  miseri  tribuant :  causa 
enim  non  dai,  iiisi  quod  ipsa  aliqua  raiioiie  in  secoii- 
tineat :  fallitiir  ergo  quisquis  lenieraria  assumpiione, 
quain  naiuraliier  sibi  proponii  aniatque  suniini  boiii 
proprieiaiem,  hanc  magisiratibus  sive  dignitatibus 
atlribuit.  Videamus  utruiu  mLliusjudicettir  de  regiio? 

*  An  regna  regumque  famUiaritas,]  Inier  omnei 
imperii  formas  pra*stantissima  el  potentissima  ea 


2.  Niveis  lapiUis.]  Hoc  est,  gemmis  pretiosissimis.  r  estquae  principatus  sive  regnum  appcllalur:  quan 

'Sienim,  utde  eo  loquitur  Siieionius,  tiu//am  ve<iem      ^  -  -^       •    » 

bis  induit ;  si  piscafiis  esi  reie  aurato  purpura  eoeco- 
gne  funibus  nexis;  si  tittn^uam  earrucis  minus  miile 
fetiueiter  iraditur^  soleis  mularum  argmteis;  si  di- 
fritiarum  et  pecurdm  frucium  non  atium  puiabai ,  ^tiam 

Jfrofusionem ;  cerie  credibile  est ,  ipsum  oiieraiuin 
uisse  gemmis  et  margaritis  quarum^  auclore  eodem 
Slietonio,  per  omnes  dies  singula  quotidie  miUia  populo 
gpargebai. 

3.  Invisus  iamen  omnibus  vigebat.]  Id  paiet  non 
aolum  ez  maledictis  conviciisque ,  quie  dum  viverei, 
palientius  tulit,  sed  etiam  cx  eo  quod  mors  illius 
lanium  gaudium  publice  prsebuit ,  ut  plebs  pileaia 
tola  urbe  discurreret. 

4.  Luxuriof  Nero  teevientis.]  Summa  fuit  Neronis 
Inzuria,  ut  jam  diximus  :  sed  non  minor  ejns  crude- 
liias:  itam  parricidia  et  cxdes  a  Glaudio  exorsusesl. 
Brilannicum  non  niiiius  xmulaiione  vocis  ,  qujc  illi 
{ttcuntlior  suppeieliat,quani  ineiu,  nequandoque  apud 


doquidem  eneterae  plurium,  haec  unius  duntazat  esl 
et  vis  collecia  iseipsa  dispersa  major  est :  quare  si 
quae  naiuraliier  cognosciiur  appetiturqiie  summi 
boiii  poteniia  cuiquam  liominum  imperio  merito  at- 
tribui  possit,  maxime  regiio  atqiie  iis  qui  regni  ali« 
quatenus  sunt  participes.  Sed  neque  regno  nequo 
regni  participibns  id  convenit :  quia  nullatenus 

*  Eficere  potentem  valent.]  Eo  scilicet  modo,  qiio 
naturali  sommi  boni  iiotione  et  judicamus  et  appeii- 
mus  poteniiam :  haec  enim  polestas  et  perpetui,  el 
immensa,  et  secura  esse  debet :  perpelua  quidem, 
ne  aliquando  fatiscens  inflrniiiate  mutetur :  immensa, 
ne  finibus  clrcumscripta  majoribus  vincaiur,  aut 
impediatiir  aequalibus ;  secura  denique,  ne  quibus 
praeest,  mutaiis  vicibus,  metuat  sube.«se.  Atqui  neqiia 
regno  neque  regni  pariicipibus  id  convenit :  ut  seor- 
sum  probaudum  est. 

'    Plena  est  exemplorum  veiustas^  plena  preesens 


homtnum  graiiam  paterna  memoria  praevalerei,  ve-  D  M9.]  1.  Regnum  perpetuum  non  esse  et  antiquiori- 


iieno  aggressus  est :  malrem,  aniitam ,  uxores  ,  et 
conjuncti»siiiios  occidit. 

5  et  6.  Dabat  patribus  curuUs.]  Curulis  erat  sella 
eburnea  caelaiaque,  currui,  quo  praestaiitiores  magi- 
siratus  in  curiam  vehi  solebant,  iinposita,  supraquam 
iidein  magisiraiusconsidereni.  llinc  eburcurule,  nUa 
eurulis,  el  curulit,  substantive  s.xpe,  iit  nunc ,  in:>jo- 
rem  senaioris  dignilatem  slgniQcanl.  Iloratius  episi. 
1. 1,  ep.  6 : 

Cuilibet  hic  fasces  dabit :  eripielqoe  curale, 
Coi  volel,  imporionas  ebur,  frater,  paier,  adde. 

Ovid.  I.  IV  de  Ponl.,  el.  9: 

Signa  quoque  in  sella  nossem  formata  curull 
£l  UHum  Nuuiidae  sculptile  deoUs  opus. 

Loeaniis  I.  iii. 

Praetor  adefri  vaciiaque  loco  ceitere  curulcs. 


bus  et  receniioribus  demonstratur  exemplis.  Anii- 
quioribus  quideni :  nam  Diomedes  rex  Thraciae,  diira 
equos  suos  humana  carne  aleret  in  Tyrida  oppido 
trucutentus,  ab  Uercule  equis  i|»sis  ad  devorandum 
objectus  est;  Agis  Laceda;moiiiorum  rex,  qui  cum 
Aibeniensibus  crueniissima  bella  gessii,  a  suis  tan- 
dem  civibus  in  carcere  necatus  est.  Perses  M^cedo- 
niim  rex  ab  ifimilio  victus  Romamque  diicius  periii 
in  carcere.  Grcesus  Lydorum  rex  a  Gyro  in  servitu- 
lem  redacius  esi,  etc.  Recentioribus  vero  quae  iii- 
mirum  circa  lempora  Boelii  coniigerunt.  Alaricus 
Tolosensium  rex  a  Francis :  Syagrius  Romaiioruin 
rez  a  Glodovaeo  :  aliique  ab  aliis  occisi  suiit.  Sic  ui- 
titirttm,  iiiquit  Vallinus  hic,  tiMr(aiei  agi  jtntl  Detcs, 
ei  moribus  principum  populorumque  offensus  urbes  af' 
fligit^  provincias  pessumdai,  reyna  evertit. 
^  Poiettas  beatitudims  aiiclor.]  Id  esl,  causa.  Sic 


7il  DE  CONSOLATIOiNE  PIIILOSOraiiE  LIB.  III.  749 

*■  quamvis  late  liuinana  *  tendantur  imperia,  plures  A  ret,  ipse  plos  roeluil.  qui  nt  potenf  essd  videatur,  in 


necesse  est  gentes  nrlinqui,  qolbus  regum  quisque 
iion  imperet.  Qua  vero  parte  beatos  (5)  radens  desi- 
nit  potestas,  hac  impotentia  subintrat,  quac  miseros 
facit :  hoc  igiiur  modo  majorem  regibus  inesse  ne- 
cesse  est  miseriae  portionem.  *  Expertus  sortis  suae 
periculorum  tyrannus  ^ ,  regni  metns  piMidentis  su- 
pra  verticem  «  gladii  terrore  simulavit.  Quae  est  igi- 
lur  hxc  potestas,  quae  soliicitudinum  morsos  expel- 
lere,  qiiae  rormidinum  (10)  aculcos  vitare  nequit? 
Atqui  vellenl  ipsi  vixisse  securi,  sed  neqneunt  :  de- 
hinc  de  potesuie  gloriaiiiur.  An  tu  poientem  censes, 
quem  videas  velle,  quod  non  possit  erHcere?  Poten- 
tem  censes,  qui  satelliie  latus  ambit ;  qui  qoos  ter- 


servieniium  manu  situm  est?  ^H)  ^^^  '  <]oi<t  ^^ 
de  regum  familiaribus  disseramcum  regna  ipialanlas 
imbecillitaiis  plena  demonstrem  ?  quos  quidem  regia 
potesias  saepe  incolumis,  sxpe  autem  lapsa  prosier- 
nit  ?  ^  Nero  Senecam  familiarem,  prxceploremque 
suuni  ad  eligendae  mortis  coegit  arbitrium.  *  Papi- 
niaiium  (5)  diu  inter  aulicos  poientem,  militum  gln* 
diis  Antoninus  objecit.  Afqui  uterque  poteniiae  siur 
renoniiare  volueruni,  ^  quorum  Seneca  opea  etiam 
8uas  iradere  Neroni,  seque  in  otium  conferre  cona- 
tus  est.  201  ^^  ^^^  ruituros  *  moles  •  ipsa  tra- 
hit,  neuter,  quod  voluit,  effecit.  Qu»  est  igitur  iila 
potentia  quain  pertimescunt  babemes,  quam,  nec» 


IN  rERPRETATIO. 


•  Pfoftrantur 

^  Diony$ius  Sicilia  rex, 

e  Damodis  ex  ejus  asscntslorom  nnmero. 


^  Inter  quo$  au/tcos. 

*  Diviiiarum  et  poiesiatis. 


NOTiB. 


Plantus  dixitauc<orem  habere  rem  :  qnamvis  Serviiis 
malit  dicere  auciricem.  Ilanc  controver^iam  videtor 
dirimere  Valerius  Probus  :  Auclor,  inquit,  si  sit  tra' 
-cium  a  verbo  augeo,  auctrix  facit :  si  non  venit  averbo^ 
sed  ngnificatprincipem^  quod  nomen  non  venit  averbo. 
etiam  feminino  genere  auctor  facil :  sicul  Virgilius  e% 
persona  Junonis.  Auclor  ego  audendi  princeps :  non 
qnee  augeat^  nam  auetrix  diceret.  Scilict- 1  triplex  cst 
sententia  de  origine  hiijus  vocis,  auctor,  Alii  putant 
hanc  oriri  a  Graeco  a\n6;,  ut  autor  idein  sit  qii  d 
«UTOV/970C  :  alii  ab  iniisilato  supino  verbi  aveo ;  iit  ab 
autum  Uicatur  autor;  sicut  araumm,  cautor^  ei  a  fan» 
tum,  fautor  :  quomodo  autor  is  erit  qui  avet  ac  cupit 
aliquid  fieri  sive  a  se  sive  ab  alio  :  alii  denique  arbi- 
frantiir  oriri  ab  augendo  :  ita  nt  primum  auctor  dictus 
fiierit  ille  qui  rein  ab  alio  coBptam  promoveret, 
deiiide  ille  etiam  qui  inciperet  ac  snaderet  :  cui 
uliimac  senlenlie  favcnl  antiquiores  inscriptio- 
nes,  in  qu^bus  non  autor ,  sed  auctor  scribiiur, 
Quidquid  sit  :  polestas  regia  nou  potesi  esse  beatitu- 
dinis  auctor  ^ive  eflicax  :  qnoniam  haec  ceriis  conli- 
netur  finibus :  nam 

>  Quamvislate,  etc.]  II.  Kegniim  hominis  iromen- 
sum  non  esl,  quod,  quamvs  lex  vel  maximus  multis 
gentibiis  imperet,  pturibu^  tamen  non  imperat  : 
qnaro  si  fetidtatcm  imperio  meiiaris,  plus  in  hoc 
rege  miseriae  inest,  qnam  felicitatis. 

'  Expertus  sortis  sua.]  III.  Rognum  hominis  secii- 
rom  non  esse  saiis  evincit  nolissima  Dionysii  Ty- 
ranni  historia  :  Nam^  inquil  Cicen»  v  Tnsc,  cuiti 
quidam  exejus  assentaioribus,  Dnmocles,  commemora- 
ret  in  sermone  copias  ejus^  opes,  majestatem,  domina^ 
tuSf  rerum  abundantiam^  magnificeutiam  cpdium  regia- 
rum,  neqaretque  unquam  beiuiorem  quemquam  fuisse : 
Visne  igitur,  inquit,  Dumocle,  quowam  hac  te  vita  de- 
leclat,  ipte  eamdrm  degustare,  et  fortnnam  experiri 
meam  ?  Cum  se  ille  cupere  dixisset-^  coUocari  jussit 
hominem  in  aureo  lccto^  sirnto  pulcherrimo  tejtHi 
stragulo^  magnificis  operibus  pido  :  abacosque  coni'- 
plures  ornavit  argento  auroqne  ccelato,  Tum  ad  ^nen" 
sam  eximia  forma  pueros  delectos  jutsit  cousistere  eos» 
que  ad  nutum  lUius  intuentes  diligenter  ministrare, 
Aderanl  unquenta,  coronee  :  iucendebantur  odores : 
menso!  conquisiiissimis  epulis  exstruebantur.  Fortuna- 
tus  sibi  Damocles  videbatur,  /n  hoc  medio  apparatu 
fulgentem  gladium  e  lacunari  seta  equina  appcntum 
demiiti  jusii ,  til  impenderet  illius  beati  cervicibus.  ita- 
que  nec  pulchros  illos  administratores  aspiciebat,  nec 
plenum  artis  argentum^  nec  manum  porrigebat  in  men- 
sam :  jum  ipsce  deflui^bant  corpwr.  :  denique  exoravit 
tyrannwn  ,  ut  atire  licer  /,  qnodjam  beaiusnollet  esse, 
Saiinne  videtur  declaraiiSe  Diontjsius  nihil  esse  ei  bea- 


B  l«m,  etii'  srmper  aljquis  terror  impendeai  f  Id  retpi« 
ciens  lloratius  I.  ni  Garm. ,  od.  1,  canit : 

Dislrictas  ensis  cui  super  impia 
Cefvice  pcndet,  non  Siciila  diif»ei 

Dulcem  elaborabuot  saporem, 
Non  aviiim  citharaeque  cantus 

Somnum  reducent. 

Falsa  igitur  illa  assumptio,  qna  judicas  sommuM 
boniim  versari  in  regno.  Sed  felicior  non  est  regum 
familiariias. 

'  Quid  de  regum  familiaribus  diss&am ,  etc.]  Re- 
giim  famihares  majorem  habere  non  possunt  poiosca- 
lem  adeoque  feliciiatem  quam  li  quorum  familiarei 
suni,  rege«,  qiiorum  tanien,  ut  probavimus,  poteatas 
infirnia  esi.  Imo  roulto  ininorem  habent :  vel  enim 
C  regia  potesias  incoliimis  «perseverat,  vel  bbitor,  sl 
labaiur,  haec  regum  familiares  sua  secum  ruina  in- 
volvit.  Si  vero  stct,  eadem  praedictos  familiares  sappe 
prosiernit.  Testis  Sencca,  tesiis  Papinianus :  nam 

^  Plero  Senecam  famitiatem,]  Nero^  inquit  Sneto* 
niiis,  Senecam  prceceptoretti  ad  necennompulit :  qnam' 
vis  scepe  commeatum  petenti  bonisque  cedenti  persanct§ 
jurasiet^  suspectum  se  frustra,  periturumque  potius  ^ 
qvam  nociturum  ei,  Postquam  enim  unus  ex  eenturiih' 
nibus,  ait  Tacitns.  necessitaiem  ultimam  Seneca  denun» 
tiasset :  neque  aliud  inquit  superesse  posi  matrem  /ro- 
tremque  interfectos^  quam  ut  educatoris  praceptorisqu$ 
necem  adjiceret^  post  quce  Seneca  et  uxor  ejus  eodem 
ictu  brachia  ferro  exsolvunt :  Scneca  ,  quoniim  senile 
corpus  et  parvo  victu  tenuatum,  lenta  effugia  sanguini 
prtebebat^  erurum  quoque  et  poplitum  venas  abrumpit. 

'  PaptRtafiiim  i4n{ontnif«.]  I'apinianus  legnm  ita 
pcritus,  ut  omnes  antc  pariier  et  post  se  Uomanos 
jurisc4)nsuItos  siiperasse  dicaiiir.  Hic  pr.'eierquam ' 
j^  quod  Scaevolae,  Giijiis  disclpulus  fuerat,  m  advoca- 
lione  fisci  succes«iit,  Severi»  imperniori  f>er  secundiinl 
uxorem  affinis,  et  eidem  adco  familiaris  et  amiciis, 
ut  Severus  moriens  liuic  i>uos  filios  coinmendaverii. 
At  Anioninus  cogiiomine  Car:icalla,  qui  post  Severnm 
temiit  imperium  Romanum,  occiso  Gela  fratre,  prae- 
dicto  Papininno  mandavisse  fertur,  ut  in  scnaiu  et 
apud  populuni  facinus  d.lueret :  Papinianus  renuit « 
cansaiiis  parriridium  facilius  (ieri,  quani  velari,  aliiid* 
qiie  esse  parricidii  genus,  accusare  iiinocentem  occi* 
suin  :  quod  Antoninuin  Papiniano  infestum  adeo  ir- 
riiavit,  hunc  ut  nie  a  militibus  occldi  imperaverit : 
gladione  an  securi,  cujus  pocna  gravior  ignominio- 
siorqiie  censctur,  periiciiim  fai  iiius,  incerium.  Non 
dicitur  hic  iiiterrecius,  sed  lantuni  ab  Antonino  obje* 
ctus  militum  gladis, 

*  Moles.  ]  Hoc  est  ingo.u3  cum  divisiarum  tnm  po» 
tcstaiis  sarciira,  qunc  rueuies  sua  riiina  Senecam  ec 
Papinianum  prostravcrnnt. 


745  AN.  IIANL.  SEV. 

eom  babere  telis,  tuias  sis,  et  eum  dcponere  cupias»  a 
▼iure  non  possis  ?  ^  An  praesidio  sunt  amlci  \  quos 
non  Tirtus,  sed  r>rlana  conciliat?  (5)  Sed  quem  feli- 
citas  amicum  fecit  >>,  infortunium  faciet  inimicum. 
'  Qos  Tero  pestis  efficacior  ad  nocendum,  quam  fa-     S 
miliarls  inimicus  ? 


202  MGTRUM  *   V. 

AtGUMENTOM.  —  DomitoT  mundi,  inquti  Philotophia^ 
ni»  8uii  dominetur  periurbationibus^  potens  non  e$L 


10 


BOETIl 

Qui  se  Toiet  esse  potenteoi^ 
Animos  domet  ille  feroces, 
Nec  victa  libidine  colta 
Foedis  submittat  babenis* 
203  Etenim  licet  Indica  longe 
Tellus  tua  jura  tremiscat « 
Et  serviat  ultima  Tbule ; 
Tamen  atras  pellere  curas, 
Hiserasque  fugare  querelas 
Non  posse,  potentia  non  est« 


7U 


INTERPRETATIO. 


•  Nomine  tenus. 

k  Tjbi. 

Quicunque  cupit  haberi  potem,  bic  subigat  suos 
$piritu$  contumaces,  neque  subjiciat  se  voluptati  supe  - 
rtUum  imperiis  turpibus.  Nam  quamvis  India  procut 


dissita  metuat  tuam  ditionem,  et  Thute  ultima  imperii 
Romani  iiisula  pareat  tibi ;  nihilominus  non  eris  po* 
tens^  qunndiu  non  poteris  removere  libidinem  funestam 
et  repellere  querimonias  mseras. 


NOTiE. 


*  An  prteudio  swit  amiei^  elc.]  Amicorum  duplex 
genos  bic  notatur,  j^ro  dupliri  nlmiruin  modo,  quo 
alios  et  aliena  aestimari  amarique  possont,  aniicus 
scilicet  viriulis,  et  amicus  tortunae.  Prlor  cxiera 
bona  flocci  faciens  solam  virtutem  alierius  aesiimai  et 
nniat :  unde  hic  »quo  semper  aiiimo  est  erga  anii- 
com  virtute  prxditmn.  Posterior  vinotem  parvi  du- 
cens  caetera  quae  vul^o  babeniur  bona  aestiinat  et 
amat :  quamobrem  bic  inconstantis  instar  forlunae 
est  volubilis  :  adeo  ut  quem  felicitas  andcum  (eeii , 
eideni  infortunium  faciat  inimtcum  :  eo(|ue  magis  iio- 
ceau 

'  Quas  pestis  ejficacior  ad  nocendum,  ]  Qiiod  enim 
ffimiliaris  sit,  binc  novit  modum,  quo  libi  nocere 
possit ,  iiide  vero  tu  non  cogiias,  quomodo  ejusdem 
insldias  vitare  possis.  Usque  adeofalsa  est  assumpiio, 
qua  poias,  regnum  regumqoc  famiiiaritatem  habere 
rationem  summi  boni. 

*  Quod  dicilur  Parthenicum,  Carmen  est  consians 
ex  uno  genere  versuum ,  qiiorum  quilibet  trimeter 
ante  leriium  pedem  aiiapaestum,  quein  sequiiur  syl- 
UbsL  superstes ,  primum  et  secuiidum  pedem  babet 
spoudeum  vel  anapxstnm  indiscriminatim. 

i  Qui  se  volet  esse  potentem^]  Prtecipua  soi  parte, 
nimirum  mente,  haberi  poteniem. 

2  Animos  domet  iUe  feroees,]  Aiiimos  prima  sigiii- 
ficatione  venios  est,  iion  secus  ac  Graeca  vox  «vifAoc, 
unde  videtor  oriri.  Quare  qnemadmodum  ventus, 
quateniis  hic  a  tempestate  differt,  nihil  aliud  Cat 
qoaro  tenois  aqoae  vapor  hoc  illocque,  qua  minus  re- 
sistitor,  discorreiis ;  iia  animus  prima  significatioiie 
nihil  est  aliud  quani  subtilior  sanguinis  vapor  e  cere- 
liro  per  nervos,  qua  data  porta,  egressurus.  Sic 
Virg.  1  Georg.,  v.  420: 

Verlunmr  specles  animoruiB,  et  peclora  rootos 
NuDc  alios,  alios  dum  uubila  venius  agebat, 
CoDclpiunt. 

Et  Georg.  iv,  v.  86 : 

Hi  molus  antmonim  atque  h»c  certamina  tauta 
l*ulveris  exigui  jactu  coiupressa  qiiiescent. 

Sic  etiam  nunc  poteniia  dicitur  versari  in  aiiimls 
domandis :  quod  nimirum  meiis  iiostra  nihil  possit 
in  iiostrum  corpus,  nisi  ope  i^piritiium  illorum  :  at 
quod  iidem  spiritiis  iter  trituni  facto  a$;mine  subire 
contendenies,  instar  ferarum  dinicilius  regi  et  veluii 
mansiieneri  pussint,  idcirco  iiuiic  dicuniur  feroces, 
ila  ut  ipsorum  mtideramen  majus  sit  foriiiudinis  et 
poteniiae  argumeiitum. 

3  Nec  ticca  libidine  colla.]  Similitiido  de»unipia  ex 
capiivis,  qui  coUa  cat(*nis  vincta  soleiit  gerere :  qoam- 
lebrBm  colla  hic  inteUiguiitor  et  de  ineiite  ct  dc 


B  corpore,  libidine,  sive  mala  volunlate  Tictis  :  libido 
quippe  generatim  est  mala  voluntas,  quasi  nieiis 
malo  libitu  a  recla  via  deflectens  labaiur.  Oiiiii#, 
quod  male  libet^  libido  est^  iuquit  S.  August.  lib.  iv 
Uypogn. 

5.  Indica  teltus,]  India  ab  Indo  flumine  sic  dicta. 
Kst  autem  vasta  lerrarum  regio  Asiam  ad  ortom  ter  • 
minans  :  quamobrem  hic  accipitur  pro  ortu. 

6.  Tua  jura  trendscat.]  Jus,  sicut  docet  Sinciios, 
prima  sua  signiUcatione  signat  olera  aut  pulieni  : 
sed  quia  in  conviviis  pares  unicuique  partes  dabatn 
tur,  ideo  jus  translatum  ad  signiAcandum  quod  cui< 
que  suum  est :  ex  quo  societas  bomiouin  iiistituta  ad 
reddendum  unicoiqiie  quod  suum  est,  jus  forense  di- 
citur  :  ita  ut  bomo  dicatur  vocari  in  ^iis.  Qooniani 

r  vero  principes  praeseitim  a  Deo  constitotisuni,  ui 
popoli  suum  quique  haberent,  propterea  principum 
volunias  et  edictum  appellatur  jus  et  ad  bujos  simi- 
liiudiiiem  aliae  leges  jura  dicuniur  :  hinc  jura  bic 
cujuslibet  potentis  jussa  sunt.  * 

7.  Serviat  ultima  Thule.]  Thule  insuia  terrarom, 
qoas  Roniani  oliin  noverini,  ultinu,  et  maximesep- 
tentrionalis  versus  occideiiiein  :  uiide  bic  notat  occa  • 
sum.  Vulffo  dicitur  is/am/ui.  De  bac  r^ione  loquitor 
Virgil.  1  Georg.,  ▼.  29. 

Ad  Deus  immensi  venias  maris,  ac  toa  nautae 
Namina  sola  oolant,  libi  sef  vial  ultimi  Thule. 

8.  Atras  pellere  euras,]  Curaatra  nunc  vocator  prs- 
dicta  libido.  lilstqoidem  libido  ctira,  quod  mens  libi* 
dinie  praesertim  saucia  ttratur;undeVirg.  iv  ifineid. , 
vers.  i  : 


D        At  regina  gravl  jam  dadum  saucla  cura, 
VuIdus  alil  venis,  et  csco  cat  piiur  igni. 

At  eadem  libido  est  cura  atra  sive  damnnsa  :  nam 
apud  antiquos  candor  boni,  nigror  hiali  (tininis  est  : 
unde  ^thiopis  occursus  infortuniuin  credebatur 
portendere :  hinc  melancholia,  quae  pluribus  malis 
effectibus  infamis  est,  atrabitis  appitllatur :  praedicia 
autem  libi Jo  non  solum  curpori ,  sed  etiam  menii  est 
damnosa. 

9.  Miserasque  fugare  querelas.]  Querclae  nonc  di- 
contor  miserae  et  a  causa  et  ab  efiectu,  quod  a  mise- 
rilft  ortae  producaiit  novas  miserias. 

10.  Non  posse  potentia  non  at.]  Mens  enim  ex  eo 
soluin  poieiis  esl,  quod  sui  domina  perturbaiionibus 
moderetur  :  quml  nisi  pncsient  reges  regumque  fa- 
roiliares,  falso  assuinunt  se  esse  felices.  Sequitor 
glori^. 


745 


DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHLE    LIB.  IH. 


740 


204  PROSA  VI. 


Argumentusi.  —  Philosophia  additt  nec  faltam^  nec 
veram  gloriamf  proprii$  alienitve  meritts  (undatam^ 
habendam  este  summum  bonum. 

*  Gloria  vero  *  quam  fallaz  saepe,  qoam  turpis 

est !  Unde  non   injuria  tragicus  ^*-  exclamat  ^  :  ^Q 

wyxiuaac  iiiyecv,  Plures  enim  magnum  saepe  nomen 
ralsis  vulgi  opinionibus  abslulenint,  quo  quid  lurpius 
excogitari  potest?  (5)  Nam  qui  falso  prxdicantur, 
suis  ipsi  necesse  est  laudibus  erubescant.  205 
'  Quae  si  eliam  merilis  conquisiiae  sint,  quid  tamen 
sapientis  adjecerint  conscienti»,  qui  bonum  suum 
non  ^  populari  rumore,  sed  conscientiae  Teriiate  roe- 
lilur?  ^  Quod  si  hoc  ipsum  propagasse  nomen,  pul- 


A  Heatur  ^  inglorius.  Inier  haec  vero  •  popQlarem  gn« 
liaiu,  ne  commemoratione  quidem  dignam  puto,  qoae 
nec  judicio  provcnii,  nec  unquam  iirma  perduriL 
Jam  vero  (10)  quam  sit  inane,  quam  '  '  futile  nobl- 
litaiis  nomcn,  quis  non  videat?  quae  s  sl  ad  clarilu- 
dinein  rereriur,  aliena  esl.  Videtur  namque  esse  no* 
biliias,  quaedam  de  merilis  veniens  laus  parenium* 
Quod  si  clariludinem  praedicatio  facit,  illi  sinl  clari 
necesse  est,  qui  praedicanlur.  Quare  splendidum  te» 
si  tuam  non  habes,  aliena  claritudo  non  efflcii.  (15) 
Quod  si  quid  est  in  nobilitate  bonuni,  id  esse  arbl- 
tror  solum,  ul  imposita  nobilibus  nccessitudo  videt» 
tur,  ne  a  majorum  viriute  degcnerent. 

206  METHUM  *  VI. 


chrum  videtur ;  consequcns  esr,  ut  foedum  non  ex-  j  Argimentum.  —  Quicunque  virtutem  colit,  inquit  Phi- 

tendisse  judiceiur.  (5)  Sed  cum,  uti  paulo  ante  disse-         totophia,  it  Dei  nobilitsimi  pareniit  proUt  non  d^- 

rui,  plures  gentes  esse  necesse  sit,  ad  quas  unius         gener,  reveranobllit  ett, 

fama  hominis  nequeat  pervenire,   fit,  ut  quem  tu  Omne  hominum  genus  in  lerris 

aesiimas  gloriosum,  pro  maxlma  parte  lerrarum  vi-  Simili  surgit  ab  ortu  : 

INTERPKETATIO. 


1  Euripidet  in  Andromaeha. 
^  0  gloria  ,  gtoria^  fecitti  millibus  mortalium  nul^ 
liut  meriti  magnam  vitam. 
•  Vulgi. 
^  Inhonoratut, 


^  Vulgi. 
'  Leve. 
^  NobiliUS. 

Universum  genut  humanum  m  territ  oritur  w  eo- 
dem  principio  :  nam  unut  ett  parent  rerum  omnium 


NOTiE. 


'  Gtoria.]  Gloria  esl  honos  cum  laude^pervagatus 
nllenorum  meritoriim.  Primnm  quidem  gloria  est 
honos  :  videlicet  judicium  sij;nificaium  de  excellenlia 
illerios  :  Summa  enim  et  perfeeta  gturin^  inqtiil  Tul* 
lius  11  Orfic.,  consiat  ex  tribw  hit^  ti  diligit  multitudo,  p 
fi  fidem  habet,  st  cum  admiratione  quadam  honore  not 
dgnot  putat :  qiiamolireni  nietro  1,  v.  7,  primi  libri, 
diximus  hoiiorem  esse  genusgloriae  :  videsis.  Deinde 
eadein  glona  esl  honos  ciiui  laiide  conjunctus  :  nam 
gloria^  iiiquil  Gic.  iii  Tusc.,  ett  eontentient  lauthono'^ 
rum  incorrupta  vox  bene  judieanlium  de  exceltente  vir- 
tute.  Atque  iii  hoc  gloria  diircrt  ab  honore  simpliciter 
dictOy  qui  non  esi  semper  cum  isla  laude  conjunctus. 
Poslremo  honor  ille  qui  dicilur  gloria,  d(*bet  esse 
cum  laiide  pervagaius  ita  ut  eiiam  ad  optimaics  per- 
venerit  :  in  q<io  gloria  differt  a  faina,  qu:u  vulgi  so- 
lius  e:ise  poiest.  Ilinc  gloria  alia  est  falsa,  quae  est 
disseiiianea,  alia  vera,  quae  consentaiiea  est  meritis 
sive  propriis  sive  exiernis  ejus,  qui  praedicatur.  At- 
qui  neiiue  falsa  iieqne  vera  gloria,  stve  haec  propriis 
sive  exiernis  luis  ineritis  fuiidetur,  rationcm  habet 
fiuinmi  hoiii  :  sicul  seorsum  probandum  est. 

*  Qttum  faUax  tcep'',]  I.  Agiiur  de  gloria  falsa  : 
haec  auiem,  quod  merilis  sii  dissetilanea,  lantum 
abest  ui  habeat  raii«)iieiii  sumtni  boiii.  ul  poiius  sit  D 
error  adeoque  malum  :  unde  non  injuria  poeta  tragi- 
ciM,  scilicei  Euripides  ah  Archelao  Macedonum  rege 
soinino  in  honoie  hibitus  in  Audromacha  recinit : 
*a  Boia^  36^a,  etc,  hoc  csi,  o  gloria,  gloria,  (ecistijmitH' 
bus  mortalittm  nutlius^meriti^  magnam  viiam, 

'  Quas  si  etiam  meritit.]  II.  Agitur  dc  gloria  vera 
mcriiis  propriis  fundata,  qune  idcirco  non  habet  ra- 
tionem  sumtni  boni,  q  lod  haec,  ut  pole  cxtra  eum 
qui  honoraiur,  nihil  boniadjiciat  menti  sive  conscien- 
tiac  sapicnlis  ;  qui  lameii,  ulpote  peritussiiae;  ineniis, 
nihil  sihi  esse  bonum  exislimnt,  nisi  quod  in  sua 
roente  fuerii,  et  cujus  eadem  mens  sit  conscia. 

^  Quod  ti  propagaste  nomen,  pulchrum  videtur.] 
At  demus,  quod  lamen  non  esi,  inquit  Philosophia, 
ipsi  etiam  sapienti  videri  bonum,  et  cxlrinsecus 
liud.tri  et  inirinsecus  magni  fieri  a  populis,  necesse 
erjt  secondum  Icgein  contrariorum,  nou  laudarj  ct 

PiTROL.   LXIII. 


non  magni  iieri  a  populis,  eidem  sapienti  esse  ma- 
Inm  :  quare  cum  ex  dictis  longe  plureS  sint  hominei, 
a  quibus  ille  sapiens  ignoratiir,  quam  a  quibus  co- 
giioscatur  laudahilis  honorabilisqiie,  idem  sapiens 
pliis  habebit  mali  quam  sutnmi  boni. 

"  Futite  nobilitatit  nomen.]  l\\,  Agilur  de  gloria 
vera  ineritis  alicnis,  nempe  genere  fundata  ;  qum 
vulgo  dicilur  nobi.iias ;  quaeque  nunc  definitur  qucB' 
dam  de  meritit  venienslaut  parentum;  sed  hasc  inane 
et  fotile  nomen  est,  nisi  quorum  sangiiinem  pariici- 
pas,  horum  iniiileris  virtutem.  Juvenal.  sat.  8, 
V.  19  : 

Tota  licet  veteres  exornenl  andiqbe  cer» 
Airia,  nobilitas  sola  est  alque  Onica,  vlMus. 
Paulus«  vel  Cossus,  vel  Drusus  moribiis  esto  : 
Hos  aiite  efii;jies  majorum  pone  tgorum  : 
Prajcedant  ipsas  illi  te  coosule  virgail : 
Prima  iiiihi  dt^bes  animi  linna  :  sanclus  haberi 
Justiliifeqac  tenax  facils  diciisciue  mereris? 

*  Carmen  conslans  ex  duplici  gencre  versuum  al- 
ternorum ,  quoriim  pi^ior  Alcmanicut  habei  tres  pe- 
des  versus  heroici  cum  ultima  syllaba  siipersiite,  ita 
tamcn  ut  iion  fiat  ex  ineris  spoifdeis:  posierior  PhC" 
ffcraiiushabet  etiam  tres  pedes,  nempespondeum  vel 
anapaestum,  dactylum  el  spoodeum. 

i.OmneAominttm  genus.]  IIiiuio  non  esl  corporeut 
solum,  ui  besiia,  neque  solum  inc-trporeus,  ui  bonus 
maliisve  genius ;  sed  admirabilis  qiKRdam  est  animi 
corporisque  conjunctorutn  composilio,  quae  in  terris 
turgit,  ubi  cum  corpore  instar  ciiju^dam  hospiii:  pa- 
raio  mens  divinitus  iiifusa  jungiiur,  et  qiiidem  sfiiitVi 
ab  ortu  :  cuin  idem  sit  principidm  non  solum  mentis 
et  corporis  istius,  verum  etiam  rnutux*  iiiriu^que  con- 
junclionis.  Idem,  inquam,  esi  priiicipium  corporis  et 
mentis  hominis,  videlicet  Deus  :  cuni  eiiim  tani  hnpc, 
quam  illud  res  sit;  cuinque  res  non  possit  nisi  aDeo 
creari;  propterea  idein  Deus  mentis  corporisque  ho- 
minis  principium  sit,  necesse  est.  At  Deus  etiam  est 
principium  mutuae  meniis  corpoiisque  illius  conjun- 
ctionis  :  quod  iieque  corpus  in  mentem,  iiei|ue  iiiens 
in  corpiis,  nisi  Deo  dante,  agai.  Aique  haec  omiiia 
speciatim  nuiic  dicet  Pbilosophia,  posiquam  gener^' 
tim  dixerit  omnia  esse  a  Deo. 


Unugenrni  reroin  pater  est» 
Uhus  cuncia  minisirau 

S    907  111®  ^^^^^  Phoebo  radioB, 
Dedit  et  cornua  lunae. 
lUe  boroines  etiam  terris 
Dedit,  ei  sidera  eoelo. 
Ilic  clausit  membris  animos 
10       Gelsa  sede  peiiios. 


INTERPRETATIO. 

Deus.  unus  gubernatomnia.  Hic  dedit  splendorem  soli^ 
et  lunas  vuUum  crescentis  decrescentisque.  Hic  quoque 
dedit  homines  terrii,  et  asira  caeio,  Hic  inctusit  corpO" 
fibus  humanis  menies  orias  ex  loco  sublimi.  Nobile 
ergo  semen  emittil  omnes  honhines,  Quare  jaclaiis  ort- 


*«•  «ANt.  SCV.  BOETiB 

k        S08  Morlales  igltur  cancM 
Cdii  nobile  germen. 
Qiiid  genns,  ei  proavos  strepilis^ 
Si  primordia  vesira, 
15    Aucloremque  Deum  spectes, 
Nullus  degener  exsiat, 
Ni  viiiis  pejora  fovens 
Propriumdeserat  ortum. 


748 


pnem  majoresque  vestros  morlales?  si  eonsidereiis  ve- 
strum  frincipium  et  vestruAi  condilorem  Deum,  nemo 
ante  degemrat^  q^am  pecoando  reeedat  m  Deo  tuo  prnt" 
cipio. 


NOTiE. 


5.  Unus  rerum  pater  est.]  I.  Generalim  omnia  ita 
Siint  a  Deo,  nt  Deus  sit  omniuui  paler  :  pater  quippe 
idem  e<t  quod  causa  non  solum  producens,  sed  etiam 
conservans  :  Deus  vero  est  omnium  causa  producens 
et  eouscrvitns.  Ilinc  Oens  vocatur  Pater  a  Ghrisiia- 
nis,  JuUaeis,  et  ipsis  eliam  ellinicis  :  Ghrisiiani  enim 
oratido  dicunl,  Pater  nosier  qui  es  in  rce/is,  Matth.  vi. 
Jud:iMS  dicitur  Deuteron.  xxxii  :  Nunquid  non  ipse 
est  Pater  tuus,  qui  possedii  te,  et  fecit  et  creavil  te,  De- 
nique  lloraiius  aii :  Gentis  humance  pater  ulque  cu- 
stos  :  et  Virg.,  Pater  ipse  cotendi  haud  (acilem  esse 
viam  votuit, 

5.  iUe  dedit  Phosbo  radios.]^So\  poetis  vocalur 
Phcebus  a  specie  et  mtcire  :  ^ot^oc  enim  adjectivum 
esl  sptendidus^  lucidus,  purus.  Soli  autein  Deus  dedit 
radios  :  quamvis  eiiiin  a  corporibus  obviis  sol  videa* 
mr  habere,  quod  hoc  vel  iilo  modo  luceat,  idein  ta- 
roen  a  solo  Deo  habet,  auod  lureat.  StMlicetduo  ob- 
servari  possnnt  in  mundo  effectorum  genera  :  gene- 
ralia  quxdain ;  alia,  ut  barbare  loquuntur  philosophi, 
pattienlaria  :  priorum  generalis,  posteriorum  vero 
peculiaris  causa  quirrenda  est.  Sic  «lusereuti  cur  me 
loquente  auditor  nioveaiur,  non  generalis,  sed  pecu- 
llaris  causa  afferenda,  ut  quod  aer  a  meo  ore  ad  it- 
lius  aurcs  coiitinuatus  meis  patmonibus,  liugua,  den- 
tibus,  et  labris  sic  moveatur,  ut  eodein  aures  audl- 
toris  commdveantur.  Ai  qusereuti  cur  coinmoto  au- 
dilorls  cerebro  cogitaiiunes  in  ejusdeni  auditoris 
menle  exciieniur:  non  peculiaris,  sed  generalis  causa 
responderi  debet.  Similiier  quserenii  cur  iris  niille 
trahat  varios  adverso  sole  colores,  causa  peculiaris, 
nempe  pluvia  cadens  respondetur  :  sed  qu^renti  cur 
8ol  radios  iuiuat«  c:iusa  generalis,  nimirum  Deus  op- 
time  reddiiur.  Sis  Deus 

G.  Dedit  et  cornua  luncB.]  Luna,  quod  hiec  sit  corpui 
opacum,  luuien  a  sole  acceptuin  iia  remittit,  ut  modo 
crescens,  modo  decrescens,  modosllens,  niodo  plena 
videatur  :  sive  ui  ait  Plinius,  modo  curvala  in  cor- 
nua ,  modo  aqua  portione  divisa^  modo  sinuaia  in  or- 
bemf  maeulosa  eademque  subito  prcenitens  immensa 
crbe  pleno  ac  repente  nuUa,  Virg.  iii  iCn.,  v.  645  : 

Tertia  jam  luuae  se  corDua  iumiae  complent. 

Yernm  quod  corpus  iilud  opacum  lumen  sic  penMttalv 
boc  ui  pote  effecium  generale  Deo  tauquam  eaus» 
generali  acceptuni  referri  debet. 

7.  Ille  homines  terris  dedit,\{\.  Speciatim  homoa 
Deo  tanquam  a  patre  oritor,  priinum  quidem  rattone 
corporis,  quod  ex  terra  formatum  in  terris  colloc»* 
vit  Deus  (Genes.  i  :  Formavit  Deminus  Deus  hominem 
ie  iimo  ierras)^  non  sccus  ac  sidera  ex  coelo  formata 
in  CQSlo  posuit :  Genes.  i  :  Feciique  Deus  duo  /ttmtn«- 
rta  magna^  luminare  majus^  ui  prmesset  diei ,  et  lund* 
nare  mtniis,  ut  pra^essei  nocti,  ei  steUas»  Hinc  psal. 
cxiii  :  Ccelum  cusU  Domino,  terram  auttm  dedit  fitiis 
kiminum,  Uuin  ipse  Tullius,.|i  de  Nat.  deoruin,  Ho* 
mtiiet,  inquity  humo  esciteUi  quasi  cuUoree  terree  con» 
§tituti  $un$ 


B  9.  Htc  ctausit  memeris  animos.]  111.  Idem  bomo  a 
Deo  lanqiiam  a  patre  •litur  etiam  raiione  mentis, 
quippequae,  cum  bujus  nulla  sit,  nisi  exterior  cau- 
sa ,  jiidicio  [/hilosophorum  creatur  :  solius  aulem  Dei 
est  creare  :  hinc  Philosophia  nunc  dicit  animds  celsa 
sede  peiitos,  Neque  vero  corpus  et  mens  humana  a 
Deo  solum  creauiur,  sed  a  Deo  veluli  a  oausa  geiie- 
rali  mutuo  conjunguutur  :  quaerenti  enim  cur  tnens 
humana  aliquando  ti  aliquandiu  cum  corpore  ha<- 
mano  conjungatur,  nulla  alia  generalis  afferri  potesc 
caiisa,  nisi  voluntas  Dei,  qui  vmnia  qucecunque  vohit^ 
fecit  in  ccelo  et  in  terra,  psal.  cxiii.  iiinc  Deus,  jirdi- 
cio  philosophiae,  clausit  membris  animos,  Lactaiiiiiis, 
1.  I  Div.  Iiistit.,'  cap.  21  :  Corpusculum  hoc,  i(i<|uit, 
auo  induti  sumus,  hominis  receptaculum  eu.  Nam  ipse 
homo  neque  tangi  ,  neque  aspici,  neque  comprehendi 
potestf  quia  latet  intra  hoe  quod  videtur.  Ciaudi:in.  1.  i 
de  Raptu  Proserp.,  v.  55»  iuducit  Lachesim  sio 
loquentem  : 

C 

0  maxime  noctis 
Arbiter,  nmbrarumque  poteiis,  cui  noiUra  laboraiit 
StamiDa;  qul  flnem  cunctis  et  semina  prxbes, 
Nascendiquc  vfces  alteroa  morte  rependis; 
Qfii  vitain  leihumque  regis  :  nam  qtiidquid  abiqa 
Gignit  materies,  hoc  te  donant«  creator, 
Debeturque  tibi,  certisque  amliagihos  «Yi 
Rursus  oorporeos  aaim»  mittuntur  in  artus. 

ii.  Hortales  eunetos  edit  nobile  germen.]  Qnod 
germen  sit  et  praeeuntis  effectuin,  et  sabeuutis  caiisa 
cofporis,  idcirco  video  duplieem  esse  hajus  cextus 
interpretationem.  Prima  est  Theodori  Sitzmani.qiif 
arbilraiusgerinen  hoc  significare  sobolein,  aii  nobile 
germen  esse  appositionein,  ut  s^nificetur  Deos,  d^ 
quo  in  auperioribus  versibus  agitur,  edere  eunetos 
mortalesy  qui  mortales  suni  nobHe  germen^  quod  po-< 
test  confirmari  ex  eo  quod  germen  quasi  gemmen, 
dicatur  id  quodex  semine  gen  tur,  Allera  est  aliorum, 
fl  qui  putantes  germen  hic  significare  principium  di- 
^  cuni  esse  sgntoximy  qnam  grammatici  dicant  nomh- 
nativi  et  9erbi,  ut  aigniAcetur  nobilis  erigo  morta- 
lium  :  quod  poiest  Cdnlirmari  eiiam  ex  eo  qaod  ger^ 
men  (|uasi  gerimen  dieatur  qaod  sobolem  gerit :  sed 
quidquid  sit  de  utraque  hac  nominis  bujus  inierpre- 
tatione.  posterior  sententia  nobis  videiur  rectius  et 
concludi  ex  dictis«  et  statul  pro  principio  slatim  di< 
cendorum.  Quasi  dixerit  Phiiosophia  :  Cum  hoinines 
omnes  cum  ratione  corporis  mentisque,  tum  etiam 
ratione  mutuae  harum  partium  conjunctionis  a  Deo 
oriaiilur,  propterea  homiiies  omnt^s  a  nobilissimo  pa« 
reuie  oriuntur  :  quare  iidem  bomines,  coniemptis 
genere  et  proavis  leprestribus,  nobilissimi  sunt,  nisi 
vUHspropThm  deseratn  orium.  Palsa  ergo  assuin- 
pttone  fHlluiitor,  qui  quam  summi  boni  niituraliiei 
norunt  appetuiitque,  nobil.ttatem,  hanc  in  sola  majo- 
rum  mortalium  nohilinm  serie  teraari  pataQt ;  supe» 
sani  volaptates  corporis. 


749 


DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHIiE  LIB.nL  7S0 

PROSA  VIL  Aque  jiicundiias»  sed  s  nimis  e  natura  dietum  esK| 

nescio  quem  filios  (5)  invenisse  lorlores  :  quoruni  ^ 
qnam  sit  mordax  qiixcunque  condiiio ,  neque  alias 
eiperlum  le,  neque  nuiic  anxium  necesse  est  admo- 
nere.  In  quo  "  Euripidis  ^  niei  sententiam  probo,  qul 
carentem  liberis  inforlunio  dizit  esse  felicem. 


Abgonbiitusi.  —  Voluplate*  corporU ,  inqttit  Phitoso^ 
phia^  quod  effectus  habeant  poenitendotf  idcireo  ra' 
tionem  summi  boni  kabere  non  possunt, 

*  Quid  aiitem   de  corporis   volupiatibus  loqnar, 

*  quarum  *  appeteniia  quidem  plena  est  ^  anxieiatis» 

«  satieias  fcro  poeniieniiae?  Quantos  iltae  ^  morboa, 

quam  intolerabiles  dolores,  quasi  quemdom  fructum 

nequiiix  fruentium  solent  referre  corporibus!  qua- 

rum  motiis  (5)   quid  babeal  jucunditalis ,  ignoro. 

Tristes  Tero  esse  voluptitum  exiius,  quisqnis  remi- 

nisci  libidinum  suarum  volet,  intelliget.  210  Q"^ 

si  beatos  «  ezplicare  possunt,  '  nihil  causx  est  quin 

pecudes  quoque  beats  esse  dicantur,  quariim  omnis 

ad  eiplendam  corporalem  '  lacunam  fesiinal  inien- 

lio.  ^  Honestissima  quidem  conjugis  foret,  liberorum- 


211  METRUM  *  VH. 

Arguiientum.  ->  \otuptns  omnis,  inquit  PAf/oiopAia, 
api  similis :  quos  melie  pavity  hos  Mculeo  pungit. 

Habet  omnis  hoc  voluplas, 
Stimnlis  agit  fruenteis, 
Apiumque  par  volantum » 
CJbi  graia  mella  fudit, 
5     Fngit,  et  nimis  tenacl 
Ferit  icta  corda  roorsu. 


INTERPRETATIO. 


*  Appetitio, 
^lAngoris, 

^  Usus. 

^  Volupiates. 

*  Demonttrare, 
'  Indigenliam, 

i  Experieniia  rerum  naturalium  nimis  probat. 


B  ^  Quorum  liberorum  conditio  quanltu  excitet  tn  pg< 
renttbus  curas, 

^  PlUlosophi, 

Volupias  omnii  id  obtinet^  quod  punqit  aeuleis  eo$  | 
^tii  huic  indulgent  ^  et  similis  apibus  abeuntibus^  post^ 
auam  emisii  metla  jucunda,  evolat^  et  dente  tenaeiorl 
lacerat  pectora,  qum  tetigit. 


NOTiE. 


*  Quid  de  corporis  voluplatibus.]  Voluplas  est  cogi- 
tatio,  cujus  mens  consci;! ,  jiicunditaie  quadam  per- 
fnndilur  :  In  eo  enim^  inqnit  Tulliusii  de  Fin.,  vo». 
luplas  omuium  Latine  toquentium  more  ponilur,  cum 
percipitur  ea,  quce  seiuum  aliquem  moveat,  jucunditag, 
Qiiare  quod  mens  nosira  et  eflectum  Dei ,  et  forma 
no^tri  corporis,  jucuiulam  cogilationem  habere  possit 
dupliciier,  primum  quidem  ab  ipso  Deo,  a  quo  ei 
propter  qiieiu  condita  est;  deinde  a  corpore,  cum 
qiio  conjiingiiiir,  propierea  volupias  duplicis  esi  ge- 
neris.  IJna  animi.  de  qua  bic  non  af;itur;  altera  cor- 
pnris,  in  qu-.i  ralioncm  summi  boni  non  versari  sic 
Philosophia  videtur  probaro.  Haec  corporis  voliipias 
vel  lege  prohibeiur,  vel  non.  Si  lege  prohibcatur.  et 
desideriis  antecedeniibus,  et  doloribus  conseqnenti- 
bus  ita  circumfiinditiir,  ui  plns  amari  qu:im  juciindl 
admi^tum  habeat.  Si  vcro  lege  permitialur,  hiijiis 
fructus  liheri  parentibus  saepe  adeo  siiiit  infensi ,  ut 
carens  liberis  suo  videalnr  inrortunio  felix  :  quae 
omnia  seorsum  nunc  exponeniur. 

'  Quarum  appetentia,]  I.  Agiinr  de  iHicita  corporis 
voluptate,  ciijus  fulur»  concipitur  appetentia :  Duplex 
enim,  inquit  Tullius  i  Offic,  est  animorum  vis  atauena» 
tura,  Vna  pars  in  appetitu  posita  est,  quce  ett  opfi^  briece^ 
qum  hominem  huc  atque  itluc  rapit.  Altera  in  ratione 

7um  docei  et  explanai  quil  faciendum  fugiendumque* 
lla  autem  voluptalis  illicitae  appetentia  plus  inali  ad- 
mislum  haliet  qnam  boiii :  quon>am  plena  est  anxiC'^ 
lalfi,  illius  nimiriim  cogilationis ,  qiia  mens  veluii 
compressa  angilur  :  siciil  ejusdem  $a!ietas  pepnitetitia» 
Poeiiiteiitia  enim  a  poBMitendo  dicia,  est  cogitatio  men- 
tis,  ea  qus  suo  coiisilio  et  voluntale  facla  siint,  do- 
lentis  :  qnae  quidem  tri^tis  cogiiaiio  indiviilua  est  vo« 
lupuiis  illiciiae  comes ,  quod  Deus  tum  hominem  de 
peccato  commifiso  moneat.  Neque  vero  in  sola  niente 
tersantur  poenitemli  hujus  volupiatis  frucius;  sed  in 
corpus  etiam  difTunduniur  :  biiic  morbi,  doioret» 
mortes.  etcaetera  idgenus. 

'  Nikil  eauste  est  quin  pecudes,]  Praeterea  beari  ita 
▼ideiur  proprium  hominis,  ut  iieuio  putet  beatitudi* 
nem  versari  in  eo  quod  besiiis  ciiain  convenire  po- 
lest :  vacare  autem  iis  unde  voluptates  corporis  nas- 
cuntur,  homini  ei  pecudihiis  coinmunK  est,  quando- 
quidem  liuc  omnes  pecudum  niotus  videniur  tendere, 
ut  satisf^iant  corpori ;  quod  idcirco  nuuc  appellaiur 


lacuna,  quia,  quemadmodum  lacuna  aquam  conline^ 
sic  corpus  iiihil  aliiid  sit  qiiam  plurimum  vas  suuni 
quodlibet  liqiiorem  Conlinens.  Nisi  dicas/acimam  hiq 
csse  indigentiam^  ut  apud  Tulliiim  4  in  Verr.,  iif  t/« 
lam  lacunam  rei  famitiaris  explerent, 

^  Honestissima  conjugis ,  etc.]  II.  Agitur  de  liciti 
corporis  volupiaie,  niniirum  coiijiigii :  hapc  auiem  ho^ 
C  nestissima  dicilur,  quaccnus  voluntale  divina,  quae 
est  prima  morum  regtila,  capitur  :  Pcrtinet  quippe  ad 
vinutis  oficium^  inquit  S.  Aug.  I.  xix  de  Clv.  Dei, 
cap.  i,  et  vivere  patrice  et  propter  patriam  filios  pra^ 
creare;  qnorum  neutrum  fieri  potest  sine  corporis  vo* 
luptate.  Illa  lamen  volupias  saei  ius  etiam  trisliflct 
est :  quandoquidein  liberi  non  raro  sunt  parentum 
toriores ;  si  non  quoad  sp«'Ctat  corpiis,  quemadmodum 
aiunt  OElipum  orta  inter  Phocenses  seditione  igna- 
rum  occidi>se  patrem  Laium  Thebaiiornm  regem. 
qui  tuuiuttum  conabaiur  reprimere;  suliem  quoad 
mentem  aitinet,  quatenus  parentes  propter  liberoi 
perpeiuis  crucianlur  curis,  quibus  ceu  quibusdam 
canibus  videnlur  ii>ordcri  :  uiide  mordax  conditio 
nunc  appellalur.  Hinc  apiid  Pluiarchum  : 

Trisiiiia  ex  naio  tempus  In  oome  pairi. 

'  Euripidis  mei  sententiam  pro6o.J  Euripides,  poeti 
licet^  fuit  tamen  philosophus,  teste  Tullio,  Anaxa" 
gorae  discipulus  :  unde  non  immeriio  Philosophia 
D  nunc  suum  vocal,  ejusqne  probat  senientiam  quam  in 
Andromacha  esponil,  scilicet  carentem  liberis  infortu^ 
nio  esse  felicem :  quia ,  inqiiit,  habere  liberos  duica 
iuexperlis,  experiis  Iriste. 

*  Quod  dicltur  Anacreontium,  Est  carmen  constans 
ei  uno  genere  versuum ,  quorum  quilibet  trimeter 
ante  leriium  pcdem  ianibum,  quem  sequiiur  syl- 
laba  redundans ,  primo  anapaesium ,  deinde  iambum 
habet. 

Pukherrima  baec  allegoria ,  in  qua  similiiudinem 
habes  cuni  iranslatioiie  conjunctam  :  nam  et  volupta» 
tfS  apibus  similes  perhibeniur,  et  voces  apibus  pro- 
priae  transferuntur  ad  volupiales  :  quemadmodum 
Ciceroni  pro  Mur.  major  dicitur  comitiorum  quatm 
Euripi  ineonstantia.  Voluptales,  inquam,  apibus  di* 
cuntur  similes  in  bc^,  qiiod  sicut  apes  sic  voluptal«f 
jucundiiatem  et  iri^itiam  eidem  homini  afferaoL 
Voces  vero  apibus  propriae,  videlicet  tiimic/it,  volai^ 


751 


21S  Pl^OSA  VIII. 


Alf.  MANL.  SGV.  BOETII  752 

A  ▼ero  nitor  ut  rapidas  est,  utvelox,  et  <>  vernalium 


ARcnMENTCii.  —  Philotophia  pradiciam  de  divitiist  di^ 
gnitaiibus^  poiestate ,  gloria ,  et  volupiate  doclrinam 
summatim  repetens^  hasc  ait  malis  adeo  implicita,  ad' 
versariorumque  telis  adeo  expositaf  ul  lationem 
summi  boni  habere  non  possint. 

Niliil  igitur  dubium  est  quin  Iiae  ad  beaiiiudinem 

vix  *  deviae  quacdam  sinl,  nec  perducere  quemquam 

eo  valeant  ad  quod  se  perduciuras  esse  promitiunt. 

Quaniis  vero  impliciiae  malissinl,  brevissime  mon« 

8!rabo.  Quid  cnim?  pecuniamue  congregare  conabe- 

ris?  (5)  Sed  eripies  habenli.  Dignilatibus  Tulgere  ve- 

lis?  danti  supplicabis;  et  qui  prapire  caeieros  honore 

cupis,  poscendi  humiliiaie  vilesces.  Potentiamuc  de- 

bideras?  subjectorum  insidiis  obnoxius,  pcriculis  sub- 

lacebis.!  Gloriam  petis?  sed  per  aspera  quaeque  dis- 

traclus ,    securus  esse  desistis.  Volupiariam  viiam  B 


florum  muiabiiitale  fugacior!  Quod  si,  ut  Arisloteles  * 
ait,  *  lynceis  oculis  homines  uierentur,  ut  eorum  vi- 
sus  obstantia  penelraret,  nonne  introspcciis  visceri* 
buSy  S13  ^^^^^ '  Alcibiadis  superAcie  pulcherrimum 
corpus,  turpissimum  videreiur?  Igitur  '  te  pulchrum 
videriy  non  tua  natura,  sed  '  oculorum  spectantium 
reddit  infirmilas.  Sed  aestiniale,  quam  vuIMs  nimio 
corporis  bona,  dum  sciatis  hoc  quodcunque  miramini, 
^  triduanae  febris  igniculo  (5)  posse  dissolvi.  Ex  qu  ^- 
bus  omnibus  illud  redigere  in  summam  licet :  quod 
haec ;  quae  nec  praestare,  quai  pollicentur,  bona  pos- 
sunt,  nec  omnium  bonorum  congregatione  perfecia 
8unt,  ea  nec  ad  beatitudinero,  quasi  quidam  k  calles, 
fcrunt,  nec  bealos  ipsa  perficiunt. 

S14  METRUM  '  VIII. 


degas.  Sed  quis  non  spernat,  .^tque  (10)  abjiciat  vi- 
lissimae  fragilissimaeque  rei,  ^  corporis,  servum?  Jam 
Vcro  qui  bona  prae  se  corporis  ferunt,  quam  cxigua, 
quam  fragili  possessione  nituniur !  Num  enim  ele- 
phantos  mole,  tauros  robore  superare  poteritis  ?  num 
ligres  vclocitate  praeibitis?  Respicite  cceli  spatium, 
llrmitudinem,  celeritatem,  et  aliquando  desinite  vilia 
mirari.  Quod  (15)  quidem  ccelum  non  his  potiiis  est 
quam  sua  qua  regiiur  «  raiione  wirandum.  Formae 

INTERPRETATIO. 


Argumentum.  —  Errant  homines^  canit  PhilosophiGf 
^tti  cum  ierrena  in  terris^  aquatHia  in  aquis,  volattia 
tn  aere,  suo  quaque  loco  reposita  qucerant^  propriam 
summi  boni  sedem  vetuti  ignorantes,  felieitatem  inde 
exspectant^  unde  oriri  non  possit. 

Eheu,  qux  miseros  tramile  devios 

Abducit  ignorantia  I 

Non  aurum  in  viridiquaeritis  arbore, 

Nec  vile  gemmas  carpitis, 

5  Non  aliis  laqueos  moniibus  abditis. 


■  Aberrantes. 
^  Cujusmodi  est  corput, 
«  Arte, 
^  Vernorum. 
lAber  ille  AristoteHs  nune  mdetur  detiderari. 


^  Quod  vuleher  videaris,  id. 

f  Yia. 

Heu  qualis  ignoratio  avertii  vos  infelices  a  via  recta 
aberrantes!  Non  quceritis  attrum  in  arborevir  di,  nequi 
acdDttis  uniones  ex  vinea.  Non  abscondilis  retia  in 


NOTiE. 


mm,  grata  vnella,  tenaci  morsu,  transferuntur  ad  vo-  G  pulchritiido  non  nisi  integra  perfectione,  dcformitas 

loptates  :  praesertim   vero  observabis  haec  verba  :      vel  minimo  defectu  oriatiir. 

ferit  icta  corda  :  his  quippe  el  modus,  qiio  aculeus        ^  ^  Triduance  febris  ignicuto.]  Qikafcunqoe  enim  fiie- 


corpora,  et  modus ,  quo  voliiplas  corporea  meniem 
pnngit,  opiime  videtur  significari  :  sicul  cnim  illic 
eontinuato  motu  apis  carnem;  ita  hic  contiiniaia  co- 
gitaiione  voluptas  nieniem ,  repetiii«  veluli  iciibus, 
Tidetiir  lancinare  :  unde  ut  prior  motiis  corporis,  sic 

Iiosierior  cogitaiio  nieutis  h.iberi  polesi.  Quamobrem 
allilur  quisquis  praecipitatione  et  praejudicio  assu- 
mens ,  putat  sunimuin  bonum  versari  in  voluptaie 
corporis. 

*  Ltjnceis  oculis.]  Ltjnceis  oeulis  videre,  Lynceo 
perypicacior :  provcTbium  est  ex  co,  ut  arbitramiir, 
ortuni,  qiiod  lynceus  primus  fcralur  n^periisse  fodi- 
nas  me^allorom  ,  aehs,  argenti,  el  auri  :  hinc  enim  _ 

fabulali  sunt  lynceum  usque  adeo  fiiisse  perspicacem,      qaidem"homrnes  pr»cipUi  assumptione  pnianter^ 
ut  eliam  terram  ipsam  oculorum  acie  penetrarei ,  i' ».. —  i «^-:  :i  j:..:.::-   -^i..-.!:.:i 


rit  corporis  amplitiido,  qiiotcuiique  rohur,  qii.-ecun* 
qpea^ilitas,  quaecunque  pulchriiudo,  haec  corpore 
per  tnduuro  a^stu  febrique  jacialo  evanescunt.  Usqoe 
adeo  veniin  est  rationein  suinmi  boiii ,  qund  homo 
naturaliier  cognoscit  appetitqiie,  non  versari  in  ullo 
ex  praediciis  bonis,  quibus  homines  falsa  assumptioue 
ducti  adhacrenl. 

*  Carinen  consians  ex  duplici  genere  ver-uum  al- 
ternonim,  quorimi  prior  Asclepiadeus  spondeum,  da- 
ctylum  cum  s^IIaba,et  diios  alios  dactylos  h:ibet; 
pNOSlerior  iambicus  quatuor  pedes,  saepius  locis  im|ia< 
ribus  spondeos,  panhus  iambos» 

1  et  3.  Tramite  devios  abducit  ignorantta.]  Errani 


quacque  apud  inrer<is  fierenl,  pervideret.  Quis  est 

tam  lynceusn  inquit  TuHiiis,  ^fii  in  tantis  tenebris 

nihil  offendat^  nusquam  incurrat.    Horatius  ^Epist. 

I.  I,  ep.  1  : 

Non  possis  oculo  quanlum  contendere  lynceus 
Non  lamen  idcirco  con^emnas  iippus  inungi. 

*  Alcibiadis  pulcherrimum  corptis.]  Alcibiades  non 
fuit  mulier  p»lcherrimaf  queniadiiiodum  ail  Thomas 
Anglicus,  aiiclor  comnientariorum  Boeiii ,  sed  impe- 
rator  Athcniensiuro ,  ingenio  pracstans,  et  corpore 
pulchernmiis,  qui  vitiis  primum,  deinde,  docente  So- 
craie,  virtulibus  studuit. 

*  Oculorum  infirmitas,]  Si  enim  tanta  essel  ocolo- 
rum  pcrspicacitas ,  ut  eiiam  visccra  iisdem  patcrenl, 
corpus  proptcr  majorem  deformium ,  quani  formosa* 
rom  partium  muliitudinero ,  deforme  poiius ,  qiiam 
lormosam  habereior :  et  co  ^ldem  o^rtius,  quod 


mum  bonuro  .versari  in  diviiiis,  voluptalihus  corpo- 
ris,  ct  cscteris  ejusmodi ,  ut  sa^pius  diciuro  est :  sed 
caiisa  istiu<  erroris  ignorantia  est :  ut  enim,  prucser- 
tim  in  Philosophia,  cogniiio  clara  et  distincta  ita  est 
verititis  regula,  utsi  hanc  sequamur,  nunqiiamcrrc- 
mtis;  sic  ignoranlia  iia  est  erroris  principium,  ut 
nunquam  erremus,  nisi  quia  ignoramus. 

3.  A'on  aurum  in  viridi  quoeritis  arbore,]  Aurum  in 
visccribus  terra:,  non  in  arboribus,  prseserlim  viren- 
libos,  generari  solet  •  quod  nec  semen  auri  hoc  ad- 
duci,  nec  adductom  formari  possit. 

4.  Nec  vite  gemmas  earpiiis.]  (Jnioncs  in  terris  aot 
in  aquis,  non  in  plantis  consueverunt  reperiri ,  pro« 
pter  praedictam  de  auro  raiionem. 

5.  Non  altis  laqueos,  etc.]  Homines  non  piscantor 
in  arre,  nec  apros  venautur  in  ninri.  Haec  ab  omni 
hominum  cogitaiione  adeo  aliena  sunt,  ut  adagii  loco 
usnrpentur  ad  signifi^andog  eos,  inqiiit  Erasmus ,  qni 


735 


DE  CONSOLATIOiNE  PHlLOSOPHliC:    LIB.  in.| 


.-' 


'^ 


U(  pisce  diielis  dapes. 
S15  ^^c  yohxs  capreas  si  libeai  sequi, 

Tyrrhcna  caplalis  vada.  . 
Ipsos  quiii  eliam  fluciibus  abditos 
10      Norunt  reccssus  u^quoris  , 

Qux  gemiuis  iiiveis  uuda  feracior, 

Vel  qu.i!  rubcnlia  purpurae, 
Nec  non  quae  tenero  pisce,  vel  asperis 

Prjpstent  ecbinis  rutora. 
45  216  ^^^  quonam  latcat,  quod  cupiunt  bonuro, 

Nescire  caeci  sustineul, 
Et,  quod  steUiferum  trans  abiit  polum, 

Tellure  demersi  petunt. 
Qnid  dignum  stulidis  mentibus  imprecer? 


A  20.      Opes,  boiiores  ambianl, 

Et  cum  falsa  gravi  mole  paraveriiil, 
Tum  vera  cognoscantbona. 

217  PKOSA  IX. 

Ahgumentiisi.  —  Philosophia  nune  utens  transitione^ 
qua  et  dicta  recordari,  et  dicenda  prcevidere  videtur^ 
addii^  copiam,  potentiam,  reverentiam^  celebritatemf 
et  jucunditatem  tummi  boni  proprietates  esse  adeo 
individuas ,  ut  pote  plwes  unius  ejusdemtiue  rei  ma- 
dos,  ut  iquicuiique  assumendo  has  iliasve  rebus  di' 
versis  attribuit,  hic  pra:cipitatioue  vel  pra^judicio  de* 
lusus  faltatur. 

*  Macienus  mendacis  formam  felicitaiis  osiendisse 
sufTecerit,  quam  si  *  perspicaciter  intueris ,  ordo  est 
deinceps,  quae  sit  vera  monstrare.  Atqui  video,  in- 


INTERPRETATIO. 

montibus  altis^  ut  addalis  piscem  epulis.  Neque  inqre»  B  nes  non  indignantur  se  ignorare,  ubinam  occultetur 
dimini  mare  Tyrrhenum ,  si  vultis  venari  capreas.  hno      konum^  quod  desiderant;  quodque transcendit  olijtnpum 


Kfitonttm  eanaiaoruni ,  aut  queenam  auunuanlior  pur^  rant  unaique  aivntas  et  nonores ,  cumque  accuwiuavc 
purx  rubrw,  cogiioscunt  qucenam  maria  antecetlant  rint  bona  faisa  magno  lahore^  tum  agnoseunt  bona 
piscibus  moUibus^  aut  echinis  crustatis,  At  caci  homi-      vera. 

NOTiE. 


pfeepostere  ibi  qucsrunt  aliquid ,  ubi  ne  sperari  quidem 
possit  :  ut  si  quis  in  magistratibu*  vitam  tranffuillam, 
In  voluptatibus  beitam^  in  opibus  (eltcem  quanrat,  Ita" 
que  Libanus  servus  (apud  Plautum  in  Asinaria)  ab 
hero  suo  Demceneto  jussus ,  ut  uxorem  ipsius  argento 
defraudaret ,  siyuilicaus  nulla  ratione  fieri  posse ,  ut  a 
mulitre  tenacissima  quidquam  auferretur  :  Jube^  in- 
quit,  una  me  opera  piscari  in  aere^  venari  autem  jaeulo 
in  medio  mari, 

8.  Tyrrhena  vada,]  Mare  Tyrrhenum :  esl  aulcm  ilU 
maris  Mediierrnnei  pars,  q<i;e  meridioiiale  llalix  la- 
tus,  sicut  siiius  Adriaticus  sepientrionale  alluit :  unde 
boc  Superum,  illud  Infcrum  inare  vocaiur.  De  hoc  lo- 
quitiir  Virgil.  i  i£n.,  v.  71  : 

Gens  inimica  mihi  Tyrrhenom  navigat  aequor. 

11  et  42.  Gemmis  feracior  vel  rubentix  purpurce»] 
Valla  quideiii  alt  rarum  esse  duos  casus,  licet  ab  eo- 
dem  seorsum  regi  possini,  cum  eodem  simul  con- 
jungi  :  ut  bic  conjunguutur,  gemmis  et  purpura  fera- 
tior  :  id  (ainen  vitio.sum  non  est;  quod  iii  synCnxi» 
quam  figuratam  vocant,  nnn  tim  voces  conjuiigantur, 
quam  earum  sensiis.  Sic  Tnllio  dicitur  :  emi  centum 
aurels  et  pluris,  Est  vcro  piirpura  proprie  coiich;e  ge- 
nus,  ciijus  liquore  vesies  oliin  tin$;ebantur :  hunc  li* 
quorcm  nigrantis  rosae  colore  subliicere  docet  Pli- 
nius  I.  IX.  c.  5G,  uiide  nunc  vocaiur  rubens  :  c;i:ruleus 
laincn,  violaceus,  el  quiciitique  formosus  color  non 
raro  dicitur  purpureus :  sic  fluclus,  viol»,  et  ge- 
ncraliin  flores  omnes  vocanlur  purpurei  :  sicut  jam 
dictum  est. 

13  e'  14.  Quaftenero  pii^ce  vel  asperis  prmstent  echi' 
nis.]  Qucmadmoduin  cancnte  Virgilio,  non  omnis  fert 
otiinia  tellus ,  sic  non  omiiia  littora  omnes  ferunt 
pjsces;  illic  molles,  hic  felicius  \eniunt  criistaii 
pisces.  Echinus  generaiiin  est  bestia  asperis  undique 
capillis  armnta  :  hinc  proptcr  quamdam  similitudi- 
nem  spinosum  castanex  operculum ,  nec  non  etiarn 
aaperuin  quoddam  architcciura!  opus  appellatiir  echi- 
nus,  Sed  beslia,  qua:  vocatur  echiniis,  alia  est  ler- 
restris,  alia  maiina.  Echinus  terrestris  capite  pedi- 
busque  implexis  globi  speciem  ita  iiiduit  alifjuandOy 
ut  anteriores  posleriorcsque  ejns  part«s  distingui 
noii  pdssint.  Marinus  atitem  echinus,  judicio  ipsius 
Aristotolis,  iii  cibuin  apponi  solct :  Thomas  Angiicus 
bic  pisceni  liiinc  innle  vocat  remoram,  quae  dicitur 
echeneis,  dcceptus  videlicetsiinilitudinevocabulorum  : 
melius  Horaiius  Satir.  1.  ii,  sat.i  : 

Scd  UOQ  omnc  mare  est  generosae  ferlile  teMa. 


Murice  Bajano  melior  Lucrina  Peloris  : 
Ostrea  Cii  caeis,  Miseno  oriuulur  echlni ; 
Pectiiiibus  paiulis  jaciat  se  moUe  Tarenlum. 

17.  Steltiferum  traiis  abiit  polum.]  Est  enim  Deus« 

18.  Tellure  demersi  petunt.]  \n  rebus  caducis  ant- 
mus  ex  aUissimo  domicilio  depressus  et  quasi  demersui 
in  terram^  ut  loquitur  Tullius,  falsa  assumptione  putal 
vcrsari  sumiuuin  boiium. 

10.  Quid  imprecer.]  Jmprecari  est  aliquid  mali 
in  caput  alicujus  precari.   Sic  Virgii.  iv  i£iieid.» 
Q  V.  6i8  • 

Littora  littoribiis  contraria ,  flnctibiis  iindas   . 
Imprecor,  arma  armis :  pugneni  ipsique  nepoies. 

20.  Opes,  honores  ambiant,\  Cireumeundo  suppti* 
cent :  ambio  eiiim  dicitur  ab  ambe  circum.  et  «o,  quod 
Romani  undique  irent  popuiorum,  aui  eiiam  jiidicumi 
captaturi  stiflfragia  :  et  hoc  est  maliim,  quod  Philosa* 
phia  in  caput  hominum  stolidoruiu  precatur  :  sed 
quia  non  decet  Philosophiam ,  magistram  illam  vir- 
tutum,  impiecari  nialuni,  nisi  propter  boiiuuiy  quod 
ex  hoc  oriri  possit,  addit. 

21.  Et  cum  falsa  pdravetint  ^  tum  vera  cognoscant 
bona.]  Exeinplo  scilicet  Salomonis,  qui  posiquam 
omnibus  pncdiciis  bnnis  impiam  operam  dedisset, 
taiidcm  aliquando  ad  Deuin  rcdiit,  exclamans,  Va»  i 
nilas  ranitaium  et  omnia  vanitas.  Gravi  mote  inierpre- 
tamur  magno  labore :  nani,  ut  pulo  me  jain  inonuisse, 
moles  primum  dicitur  de  corporibus,  qu.c  ob  insiiaro 
pluriinarum  partium  quieiein  difiiculter  moveri  pos- 

])  sunt :  uiide  non  inepte  moles  derivatur  a  Grxco  fio* 
xXfvb),  vectibus  submoveo  :  hiiic  lapis  iiigcns  dici  solet 
motaris  :  hiiic  eiiam  moliri  idcni  est  quoil  virihus  col- 
leciis  aliquid  movere.  Deinde  moles  propter  quaiii- 
dam  siinilitudinem  dicitiir  de  ouini  negotio  difticili : 
sicut  Virt,'.  i  i£n.,  v.  37  * 

Tants  molis  erat  Romanam  condere  geniem. 

^  Uaclenus.]  I.  QuideiQ  Pbilosophia  nunc  uliiur 
transitioiie ,  cujus  frequens  esi  ct  utilis  usus  apiid 
oralores  et  iioeias.  Sic  Tullius  :  Quoniam,  inquit* 
de  genere  beiti  dixi^  nunc  de  magnitudine  pauca  dieam. 
SicVirgil.  II  Georg.,  v.  1 : 

Hactcnus  nrvorum  culius  et  sidera  coeli , 

Nunc  t(^  Dacclie.  raiiain,  nec  non  silvestria  t^cum 

Virgulia  ei  prolem  larde  crescentis  olivje. 

Persp\cacUer,\  An  vox  isu  I^iinaest?  dicerem» 
perspicutf  evidenter. 


755  AN,  MANL. 

quam  <^,  nec  opibos  sufficientiam ,  nec  regnia  poien- 
tiam,  nec  revereniiam  dignitaiibus,  nec  celebritaiem 
gloria ,  (5)  nec  Ixlitiam  Toluptatibus  posse  contin- 
gere.  An  ctiam  causas,  cur  id  ita  sit*  deprehendisti  ^f 
Tenui  quidem  veluti  rimula  «  mihi  videor  inlueri  • 
•ed  ei  te  ^  cognoscere  malim  aperlius.  Atqui  proni- 
ptissima  raiio  est  *. '  Quod  enim  simplez  est ,  indi- 
Tisumque  natura ,  id  error  bumanus  separal ,  et  a 
Tero  atque  perfecto  ad  falsum  imperfectiimque  (iO) 
IrBdncit.  An  lu  arbitraris,  quod  nibilo  indigeat,  egere 
potentia?  Minime,  inquam  ^  218  ^ecte  tu  quidem  s : 
nam  si  quid  est ,  quod  in  ulla  re  imbecillioris  ^  va- 
lentiae  sit ,  in  bac  praesidio  necesse  est  egeat  alieno. 
Ita  est,  inquam  ■.  fgitur  sufincientiae  poientixque  una 
est  eademque  natura.  Sic  videtur.  Quod  vero  hujus- 
nodi  sit ,  spernendumne  esse  ccnses,  an  contra  (5) 
rerum  omnium  veneraiione  dignissimum?  At  hoc, 
inquam,  ne  dubiiari  quidem  potesl.  Addamus  igitur 
snfOcientiae  potenUaeque  reverentiam,  ut  baec  tria 
«lam  esse  judicemus .  Addamus ,  aiquidem  vera  vo- 
lumus  confiieri.  Quid  igiiur?  inquit,  obscurumne  hoc 
atque  ignobile  censes  esse,  an  omni  celebrilale  cla- 
rissimum?  Considera  vero,  (10)  ne,  quod  nihilo  indi- 
gere,  quod  poientissimum,  quod  honore  dignissimum 
esse  concessum  est,  egere  claritudine,  qoam  sibi 
pnetlare  non  possit,  aique  ob  id  aliqna  ez  parte  vi- 
ieitiir  abjectius.  Non  possum,  inquam,  quin  hoc  uti 
itl,  iu  etiam  celeberrimum  esse  confitear.  Gonse- 
quens  igiiur  est,  ut  clariiudinem  snperioribus  tribus 
■ibil  diiTerre  (15)  fateamur.  Consequitur,  inquam. 
Qttod  igitur  nullius  egeat  alieni,  quod  suis  cuncta  vi- 
ribnspossit,  quod  sit  clarum,  atque  revereudnm , 
nonne  boc  etiam  coosut  esse  laetissimum?  Sed  unde 
hoic  i»  inquam,  uli  moeror  uUus  obrepat,  ne  cogiure 
qoidem  possum.  Quare  plenum  esse  laetitiae,  siqui- 
4em  superiora  manebunt,  necesse  estconfiteri.  Atqui 
(20)  illud  qtfoque  per  eadein  necessariom  est  ^^  suf- 
fieieotiae,  polentiae,  claritudinis,  rcverenti»,  Jncundl- 
Ittis  nomina  quidem  esse  diversa ,  nullo  vero  modo 
iiacrepare  subsianiiam.  Necesae  est ,  ioquam.  Hoc 


SEV.  BOETII  756 

A  igitur,  quod  est  unum,  simplexque  natura,  ^  pravitas 
humana  dispertit,  et,  dum  rei ,  quae  partibus  caret, 
parlem  conatur  adipisci ,  nec  portioncm,  (25)  quae 
nulla  e^t,  nec  ipsam,  quam  miiiime  affectat,  assequi- 
tur.  Qnonam,  iiiquam,  modo?Qui  divitias,  inquit, 
petit,  penuriae  fuga,  de  potentia  nihil  laborat :  vilis, 
obscurusque  esse  mavult,  inultas  eiiam  sibi  naturales 
quoque  sublrahit  vulupuies,  iie  pecuniam,  quam  pa- 
ravit,  amittat.  Sed  hoc  modo  ne  sufficientia  quidem 
conlingit  ei,  quein  (50)™  valcntia  deserit,  quem  roo- 
lesiia  pungit,  queni  vilila»  abjicit,  quem  recondit 
obscuritas.  Qui  vero  solum  posse  de!»iderat ;  profligat 
opes,  despicit  voluptates,  honoremque  potentia  ca- 
reniem,  gloriam  quoque  219  "^^''^  pendil.  Sed  huic 
quoque  qnam  mulu  deficiaiit,  vides.  Fit  enim  ut  ali* 

B  quando  necessariis  egeat,  utanxietatibus  mordealur; 
cumque  haec  depellere  nequeat,  etiam  id  quod  maii- 
me  petebat,  potens  esse  desistit.  Simiiiter  ratiocinari 
de  honoribus,  gloria,  voluptatibus  licet.  (5)  Nam 
cum  unumqtiodque  horum  idem,  quod  c;eiera ,  °  sic, 
qiiisquis  horum  aliquid  sine  caeieris  peiit ,  ne  illud 
quidein,  quod  dcsiderat,  apprehcndil.  Quid  igitur? 
inquam,  si  quis  cuncta  simul  cnpiat  adipisci?  sum- 
mam  quidem  ille  l)eatitudinis  vclit :  sed  num  in  hift 
eam  reperiet,  quae  demoiistravimus,  id,  qood  polli- 
centur,  non  posseconferre?  (lO)Minime,  inqunm.  lo 
his  igiiur,  qus  singuta  quacque  expeiendoruni  praa- 
stare  creduuiur,  beatitudo  nullo  modo  iRvejiiiganda 
est.  Fateor,  inquam ,  et  hoc  nihil  dici  verius  poiest. 
Uabes  igitur,  inquit ,  et  formam  falsae  feliciutis ,  et 

C  causas  :  deflecte  nune  in  ^  adversum  mentis  intui- 
tum ;  ibi  enim  veram ,  quam  promisimiis ,  suiim  vi- 
debis.  Aiqui  (15)  haec,  inquam,  vel  caeco  perspicua 
esl,  eamque  tu  paulo  ante  monstrasti,  dum  falsae  bea- 
titudinis  causas  aperire  conabaris.  Nam ,  ni  fallor,  ea 
vera  est,  et  perfecu  felicitas,  quae  sufficieniem,  po- 
lentem,  revercndum ,  celebrem ,  laetumque  perflciat. 
Atquc  ut  me  inlerius  p  animadvertisse  cognoscas, 
quae  unum  horum,  quoniain  idem  cuncu  sunl,  (iO) 
▼eraciter  prsstare  pote^t,  hanc  esse  plenam  beati- 


•  Ego  Boetius. 

^  Inquit  Philosopbia. 
«  Inquit  Boetius. 
<  0  Philosophia. 

•  Inquit  Philosophia. 
'  Ego  Boetius. 

i  Inquit  Philosopbia. 
k  Ffr/tt/i«. 
^  Ego  Boeiius. 


INTERPRETATIO. 

i  Nulla  tristitia  videlur  ine$»e  po$»e  rei^  qua  ejuM- 
modi  est. 
D     ^lita  omttia  ena  umcam   rem  pluribui  Qffeciam 
modis, 

t  I^ale  judieando, 

»  Vis.  *  • 

■  Unica  res  pluribus  modis  sikabens. 

^  Cogita  contrarium. 

P  Ipsa  mentis  attentiane. 


*  fiiioo  simplex  est,  etc.]  II.  Philoeopbia  proponit« 
copiam ,  potentiam ,  et  casiera  ejusmodi  esse  modos 
anmmi  boni,  non  paries,  ut  viilgo  puUntur  :  quare 
ut  bffic  et  sequentia  intelligantur,  animadverlendura 
discrimeii  quod  occurrit  inter  pariem  et  moduin.  In 
hocautem  differunl,  qiiod  pars  po((sit,  modus  non 
Dossit  sua  seorsum  idea  clare  et  distincie  cogiUri. 
Sic  mens  el  corpus  sunt  partes  bominis,  quod  mens 
«ne  corpore,  et  corpus  sine  mente,  sua  quodlibet 
idea  clare  et  disiincte  cogiuri  possiu  Sic  figura, 
4MM>  I  ei  moHis  •unt  modi  corporis .  aood  neau^ 


figura,  neqiie  quies,  neque  motus  possit  clare  el  dis- 
tincte  cogitari,  non  cogiuto  corpore.  Sic  etiam  notio 
et  voluntas ,  quarum  neutni  potesi ,  non  cogiuu 
incnte,  clare  ei  distincte  cogiUri,  suni  modi  mentis. 
Atqui  praedicu  bona,  quae  homines  falsa  assumptione 
iribuunt  rebus  creatis,  non  possuntclarc  et  «listincte 
coglUri  non  cogiuta  aliqna  re  superiori,  videlicel 
Deo ,  ut  seorsum  Pbilosophia  probat  et  qnidem  ita 
evidenter,  ut  nulla  alia  interpreiatione  videatur  in- 
digere. 


757  D£  CONSOLATIONE  PHILOSOPHLE  UB.  HL  758 

tudinem  sine  ambiguitale  cognosco.  0  te ,  alumne ,  4  candum ,  inquam ,  rernm  omnium  patrem ,  quo  praS" 
liac  opinione  felicem,  siquidem  hoc,  inquii»  adjeceris.      termisso,  nullum  rile  fundatur  (35)  exordium.  Recte» 
Quidnam?  inquam.  Essene  aliquid  in  liis  mortalibus  .    inquit;  ac  simul  ita  modulata  est. 
caducisque  rebus  putas,  quod  hujusmodi  staium  pos- 


lit  afferre?  Minime,  inquam,  puto;  idque  a  te,  nihil 
ui  amplius  desideretur,  (25)  osiensum  est.  Haec  igitur 
vel  ima^incs  veri  boni,  vei  imperfecta  qiiaedam  dare 
bnna  mortalibus  videntur :  verum  aulem,  atque  per- 
fectum  bonum  conferre  non  possonl.  Assenlior,  in- 
qiiam.  Qunniam  igilur  agnovisti ,  qu»  vera  illa  sil, 
qiiae  autem  beatitudinem  mentianlur,  nunc  superest , 
ut  unde  veram  banc  pelcre  possiSv  agnr>scas.  (30)  \d 
quidem,  inqu.-im ,  jam  dudum  vehementer  exspeclo. 
Sed  cum,  '  uii  in  Tinia^o  Platoni,  inquit,  nostro  pla- 
eet,  in  minimis  quoque  rebus  divinum  pnesidium 
debeal  implorari ,  quid  nunc  faciendum  censes ,  ut  B 
Ulius  summi  boni  sedem  reperire  mereamur?  Invo- 


S20  METRUM  *  IX. 

Argumbntuii. — Philosophia  precatur  Creatorem  mundi 
ut  sicut  immotui  movet  eorpus  omne  generatim  prt- 
mum,  deinde  speciatim,  ita  meulem  humanam  di^je^ 
ciis  tenebris  dignetur  illustrare ,  eamdemque  clara 
tummi  boni  notione  informare, 

0  qui  perpeiua  mundum  raiione  gubemas 
Terrarum  coelique  saior,  qui  tempus  ab  aevo 
221  Ire  jubes,  siabilisque  manens  das  cuncU 

[moveri; 
Qiiem  non  exlernae  pepulerunt  fingere  cau^ae 
5      Materiae  fliiitantis  opus,  verum  insita  summi 
Forma  boni,  livore  carens :  tu  cuncta  supemo 
Ducis  ab  exemplo,  pulcbrum  pulcherrimus  ipst 


INTERPRETATIO. 

0  crealor  cosU  et  terrtB^qmregis  mundum  tege  immuta-      constanter  immotus  faets  omnia  moven ,  quem  eauta  ex< 
Mi^qui  imperas  tempus  fluere  a  prima  (gtate  mundi»  ei      teriores  non  induxeruniad  forrhandam  machinam  mate^ 

NOTiE. 

*  Vti  in  Timceo,  Platoni  noslro  placet.  ]Timaeu8  in- 
ler  sua  carmina  boc  retulit  Pytbagora  praeceptum » 

Finem  dein  aiiie  precatus 
Numinii ,  opiis  tiicilo. 

£x  qiio  Plaio  ait  inlibro  qui  inscribitur  f imietts  :  Om^ 
nes  qui  vel  minimam  same  mentis  jhrticulam  habent , 
tum  aHquid  sive  parvum ,  sive  magnum  aggrediuntur^ 
semper  solent  Deum  invocare :  quo  niUil  melius  dici , 
fieri,  eogitari  potest. 

*  Quod  dicitur  lleroicum.  Carmen  est  constans  ex 


quaedam  genera  diuturaitaiis,  sive  ut  loquuniur  dura* 
tionis,  Gallice  durde,  qua^  nihil  est  aliud  quam  perse« 
veranlia  rei  existentis.  iGternitas  esi  rei  siiie  princi- 
pio  ei  sine  fine  existentis,  nimirum  Dei.  ^vum  est  rel 
sine  flne  quidem ,  sed  non  sine  principio  existentis: 
nimiruin  rei  creaiae,  qualis  est  mens  et  corpus,  quo* 
rum  nulla  cst  nisi  exlerior  causa:  hoc  eniin  el  illa  t 
Deo  aiiquando  creata  apternum  perseverabunt.  Tem< 
pus  esirei  necsine  principio,  necsine  fineexistentis: 
forma»  videlicet  corporeae  ,  qualis  e^t  forrna  besiias , 
forma  planiaB,et  forina  corporum  inanimatorum:  In 


unogenere  versuum,  quoruin  quilihet  liexaineter  (j  eiiim  formae  ut  fugaiis  conirariis  aliquando  incoepe* 
sexto  loco  sponueiim ,  quinto  dactylum,  qiiatuor  re-  .      -         -^  .     .      :i  .  r 

liquis  spondeum,  vel  dactylum  iudiscriminatim  ha- 


bet. 

I.  O.l  Est  haec  precatio  et  Philosopbifleetmateria 
Iraetandaedignissima.  Estquidem  precatio;cogitatio 
scilicet  meiilis  aliquid  recie  deaideratum  petentis  a 
Deo:  hinc  quae  a  S.  Thoma,  i-2,  q.  85,  art.  17.  pro- 
bantur  esse  precaiionis  partes,  v idelicel  ascensus  tn- 
Vllectus  fn  Deum ,  gratiarum  actio^  $t  patitio ,  bae  hie 
aniniadvHrtuniur:  0  eniiniuterjectioutadmiraniissic 
invocantis,  notat  priinum:  enumeraiio  rerum  oondi- 
larum,  et  modorum  quibus  regunior ,  secundum ;  lux 
rogaia,  tertiuin.  Est  eliam  iirecatio  haec  Pliilosophiaa 
dignissiina:cuin  enim  Philosophiasit  milurale  lunien» 
teiieliris  seiisim  recedeniibus,elucen8,nihiialiudnunc 
peiiiur,  quani  aliqnod  Philosophiae  iiicrenientum.Est 
denique  eadc m  precaiio  inaieria:  nunc  tractandae  di- 
giiissiina:  ul  eiiini  decet  mentem  sni  linis  notionem 
rogare,  sic  decet  hanc  notionein  rogare  niuiidi  Cod- 
ditorem,  quippe  qui  et  prima  t-ansa  et  primus  doctor  D 
(^jiisdeio  meniisest.  Nolite  putare,  inquit  S.  August» 
iii  Joann.,  quemquam  hominem  aiquid  discere  ah  ho" 
inine;  adnwtere  possumns  per  slrepitum  vocis  nostrct: 
si  non  sit  intus  qui  doceat,  inanis  fit  strepitus  nosttr. 

t,  Terrarum  cmlique  sator,\  Philosophia  precatur 
Cr<?aioreni  niniidi,  Satoren-m  siveseininalorprimiim 
esi  illequi  parato  effecii  semine.sivemateria  ejusdem 
eirecii  auctor  est;  qua  ratione mundtutpse,  judiCeTul- 
iio  II  de  Nal. ,  omnium  nrum  sator  et  seminator  est , 
deinde  est  quicunque  auclor :  Deus  aulem  est  primus 
auctor  coeli  et  terrae.  Virg.  i  i£ii.,  v.  258: 

Olli  subrideos  hominoin  sator  atque  deonim. 

Sed  quod  Deus  sit  muiidi  crealor,  propterea  mundus 
legibus  a  Deo  con»titulis  regitur:  undenunc  dicitur: 
perpetua  mundum  ratione  guberuas. 

•2  et  3.  Tempusab  (evoirejubes,\h\tfer\xni  apud  phi- 
lo$pphos  aeferuitas,  sevum,  ei  teinpus,  quae  dicuntur 


runt,  ita  aliquando  a  conlrariis  formis  fugatae  evaiie- 
scent.  Atqui  vix  materia  muiidi  lacta  cst  aevum  habi- 
tiira,  cuni  baec  quibusdam  rorinis  per  aliquod  lempui 
duraturis  jiixia  leges  divina  volunlaie  sancitas,  aflTecU 
fuit :  qiiamobrem  Deus  tempus  ab  mo  irejubet. 

5.  Stabilisque  manens  das  cuncta  moveri,]  Dens  ete- 
niin  immotus  omnia  movet.  Primum  quidein  omiiia 
qusB  moventur,  a  Deo  moveantur  necesse  estr^cufn 
enim  motus  nihil  sit  aliud  quam  corpua  quod  sua  ex« 
tremitaie  exiremitatem  tangii  majorem,  ab  eo  habenC 
omnia  ut  moveantur,  a  quo  liabent  quod  et  extremi^ 
taiibus  circumseribantur,  el  extremitatibussuismajo* 
res  tangant  extremiiaies :  sed  id  non  possunt  habert 
nisi  abeo  a  quo  utcreantur  sic  coiiservaniur,  cujuf* 
roodi  est  s  lus  Deus.  Deinde  Deus  movendo  omnit 
immotus  manet :  siquidcm  Deus  est  mens  perfectissi- 
ma.  Malaciiiae  lu:  Ego  Dominus  et  non  mutor;  Jacobi 
1  :  Apud  quem  non  est  transmutatio ,  nec  vicissitudinii 
obumbratio, 

4.  I^on  externeBpeputerunt  eausm.]  Philosopbis  vulgo 
quatuor  sunt  causae,  nimiruni  finis,  efficiens,  materia, 
ei  forma,  quaruin  duae  priores,  exteriores ;  duae  vero 
posteriores,  interiores  ap^iellantur.  Corpora  quae  vo- 
cant  physica.  cnjusmodi  est  coelum  et  terra ,  et  inie- 
rioresetexteriores  habt*nt  causas ;  mentes  creatae  non 
habent  quidem  inieriores,  sed  habent  exteriores.  Deua 
vero  neque  interiores  neque  exieriores  liabei:  unde 
neque  fine  neque  efficieuie  pelli  poiuit  ad  creandum 
mundum;  sive 

5.  MateriiBjluilantisoput,]  Muiidus  quippe  recte  di- 
ciiurtmi<«rni  (iuitans,  lfa{enai|uidem,  ciiin  mundiis  sil 
resquoquo  versus  exleiisa,ciijusmodie8linateria.F/MJ« 
tofis  vero,  quandoquidein  cQelum,terra,  et  cap.teracor* 
pora,  ex  quibus  constat  mundus,  perpetuis  moiihua 
cieniur,  si  non  ratione  omnium,  saltem  ratione  plu« 
rium  suarum  partium, 

5  et  6t  Verum  weita  eammifarma  bom.]  Lieet  Dei 
natura  aimplex  «it  et  uaiuiuiudi,  noa  soluai  qutieoMA 


759 


AN.  MANL.  SEV.  BOETll 


700 


Munduin  meiile  gerens,  simiiique  imagine  for- A 

[mans, 
222  Perreciasque  jubens  perfectum  absolvere 

[paries. 
iO  Tu  numeris  elemenia  ligas,  ulfrigora  flammis, 
Arida  conveniant  liquidis :  ne  purior  ignis 


15 


Evolet,  aul  uiersas  deducani  pondera  terras. 
223  'fu  triplicis  roediamnataraecuncta  inovent 

[tem 
Coniiectensanimam  perconsona  membra  resolvis; 
QuaB  cum  secia  duos  motum  glomeravit  in  orbes, 
In  semet  rediiura  meat,mentemque  profuodam 


INTERPRETATIO. 


rias  motiJBf  sed  potius  $pecie$  tibi  in$ita  $ummi  boni , 
exper$  invidiw:  tu  produci$  omnia  abexemplari  nummo , 
haben$  in  menle  mundum  pra!clarumip$e  pra!clari$$imu$f 

Suem  miindum  $imiliimagine  formas^  et  pr<Bcipi$  eum- 
em  p  rfectum  ptrficere  suas  parte$,  Tu  concilias  ete- 
menta  talibus  modis,  ut  frigida  cum  calidis^  et  $icca 


cum  Uquidis  conveniant ,  ne  igni$  purior  sur$um  abeaAg 
aut  gravilas  ferat  deor$um  terram  depre$$Qm,  Tu  con^ 
jungen$  animam  inier  menles  inseiisiles  el  corpora 
sensilia  mediamy  moventemque  omnia^  di$tribui$  cani- 
dem  per  membra  eonhentanea,  qute  anima  insiar  corpo- 
ris  liquidi  divita  in  minutas  partes,  po$tquam  perfecit 


miJE. 


est  expers  partiuiii,  instar  ciijuslibet  alterius  mentis, 
sed  eliam  quatenns  ne  phiribusquidem  cogitalionibus 
sU)i  siiccedentibus  ariicitur,  mens  tamen  humana  ,  ut 
pote  Deo  ('oinprehendendo  iinpar,  Deum  veluti  qui- 
bu^^dam  affeclum  cogitalionibus  adeoque  formis,  idea 
niniirum  ei  voluniate  cogiiat:  adeo  ut  nuUa  alia  sit 
causa  materioi  fluitantis,  prxler  ideam  et  voluntatem 
Dei :  liaec  rationem  liabent  non  solum  Knis,  et  effi- 
cientis,  verum  eiiain  exeinplaris  causx.  S*  Thomas, 
i  p,  q.  15,  a.  i.  Mundu$,  inquit,  non  e$t  ca$u  faetu$ , 
$ed  e$t  factu$  a  Deo  per  intellectum  agente^  unde  nece$$e 
e$t  quod  in  mente  divina  $it  forma,  ad  similitudinem 
cujus  mundu$  €$t  faetu$ ,  etin  hoc  consi$tit  ratio  idea,,. 
Deu$  secundum  e$sentiam  $uam  e$t  $imHitudo  omnium 
rerum:  unde  idea  in  Deo  nihil  e$t  aliudquam  Dei  essen^ 
iia.  Quod  autein  Deum,  ad  creandiim  mnndum ,  ex- 
tenue  non  pepulerunt  causce^  sed  insita  summi  boni  for- 
mOf  sive  infinita  Dei  sapieniia  el  voluntas,  propterea 
recte  Deus  diciiur  livore  carens  :  cum  eniin,  effeclu 
pro  causa  posito ,  tivor  hic  nihil  sii  aliud  quam  invi- 
dia,  illc  recte  dicitur  livore  carere ,  qui  non  habet, 
eui  inviilere  possit:  Deus  auiem  (utpotesuminuin  bo« 
num),  a  quo  et  propter  quem  mundus  facius  est,  non 
babetfCuiinviderepossit:  qiiandoquidemsummo  bono 
melius  nihil  excogitari  potest.  Hinc  eiiim  Deus  cuncta 
iuperno  ducit  ab  exemplo  videlicet  a  divinaidea  et  vo- 
luniate,  qux  cum  sil  Deus,  hac  nihil  supcrius  esse 
poiest.  Iliiic  Deus  mtindum  mentegerit^  $imilique  ima^ 
gine  format,  S.  Aiigust.  lib.  lxxxiii  Qu^iesl.,  q.  46  : 
Singula  propriis  sunt  creata  rationibus.  Has  autem  ra- 
fJORM,  ubi  arbitrandum  est  e$$e  ni$i  in  ip$a  mentecrea^ 
toris,  Non  enim  extra  se  quidquam  positum  intuebatur^ 
ut  seeundum  id  constitueret  quod  consiituebal,  nam  hoc 
opinari  sacrilegum  e$t.  Noniiulli  puiant  hic  legenduin 
itmlujue  tnimagine  propier  versuin.  Sed  a  pluribus 
omillitur  vux  illafn,qua  sublata  rectiussignificabitur, 
ideam  esse  modum ,  quo  Deus  mundum  format ,  et 
stabit  versus,  utapud  Virgil.  i  Georg.,  v.  281  : 

Ter  suDt  cooaU  impoQere  Pelio  Ossam. 

9.  Perfecta$que  juben$  perfectum  absolvere  partes.] 
Ut  enim  divina  sapientiu,  divinaque  voluntatemun* 
dusprimoforipatiisest;  sic  eadein  uivina  saplentia»  et 
voluntaie  iniindus  perfecius,  suus  partes  perfectas  vi- 
detur  absolvere  ,  servatis  scilicet  quibusdam  legibiis 
corporum  diviniius  consiiiutis.  Sic  ex  eo  quod  iiiate- 
ria,  ratione  qiiarumdain  partiuin,  ab  initio  fuerit  in 
orbetn  mota,  servatis  quihusdam  legibus  inolus,  oriri 
|K>tueruni  primuin  quidem  eiementa^  deinde  generaiis 
qu:i'daiii  anima  univer$i,  posiea  peculiares  quaedant 

antm(e<rorporea?,dequibusoinnibusdeincepslraciabitur. 
iO.  Tu  numeri$  elementa  liga$  ]  J.  Agitur  de  ele- 
mentis :  qu.-eeuim  corpora  ex  materia  fluitante primnm 
oriuntur,  haec  vocauiur  elementu,  quoniam  ex  his  in- 
aitis  reliqua  corpora,  qu.-c  propterea  dicuntur  mi$ta^ 
compoiiuiitur  :  liaec  autein  eleuienta  cuin  multitudine, 
lum  etiain  qnaliiaiibus  sive  inodis  iia  inter  se  aptan- 
tur ,  ut  et  frigida  com  calidis ,  et  dnra  cnm  liquidis 
laTeniaat ,  nec  levia  a  gravibus  inaai  quodam  hiatu 


separentur :  ubi  Philosophia  videtur  facere  mentio- 
^  nem  qualitatum,  quas  philosophi  vulgo  agnoscnnt  in 
elemenlis,  quasque  minusL-atine  vocani  a/l«rafiFas  et 
motrices.  Alieraliva^  inquiuiit, sun/ca/or  et  frigus,  siC" 
citas  et  humiditas^  quaesignificantur  his  verbis,iil/W2 
gora  flammis ,  arida  conveniant  liquidis,  Motiices  vero 
$untlevita$et  ^rooiias^qnarum  effecta  ineritohic  time- 
rentur,  nisi  elementa  miro  qnodam  niodo  a  Deo  ceriis 
locis  coniinerentur;  pracHeniin  juxta  vulgatam  Peri- 
pateticorum  opinionem.  Si  enlm ,  iit  Peripatetici  opS 
tant,  quatuor  bxcelementa,  nimirum  ignis,  aer,  aqua, 
et  terray  sive  appeliiu,  sive  incliiiaiioue  ,  sive  qiiali- 
tate  naturali  ita  afficiantur,  ut  aer  et  ignis  sursumsua 
levitate:  aquaet  terra  deor^umsua  graviiate  lendant, 
quid  obstat ,  nisi  Deus  perpeluo  quodara  miraculo , 
quin  quatuor  haec  eleilienta  ,  quantumlibet  permista, 
landem  aliquando  a  se  invicem  liberata ,  si  non  in- 
tercepto  quodam  inani  hiatu,  saltem  suis  quaeoue  lo^ 
cis  contineantur :  queinadmodum  aqua  et  oleum , 
quantumlibet  permisia  ita  a  sese  invicem  liberantur, 
utaquadeorsam  subjiciaiur ,  oleum  verosursuni  emi- 
G  neat:  quamobrem  recte  Philosophia  addit:  Nepurior 
igni$  evolet,  aut  mersas  deduiant  pondera  terras, 

13.  Th  triplici$  mediam  naturee,  elc.]  11.  Agitur  de 
spiritu  Universi,  qui  positis  ipsis  nuturae  legihus,8ta- 
tim  post  producta  mundi  eleinenta  nasci  debet.  Hic 
autemspiritus,dequo  plura  dixiinus  in  phy^ica,  me- 
rito  hic  dicitur,  V  anima  V  iriplicis  natune  media, 
5*  euncta  movere,  4*  a  Deo  connecti ,  5*  per  consona 
membra  resotvi^  b"*  secta  circuire,  primuin  quidem  per 
majores,  deinde  per  niinores  miindi  vortices,  cfi  lan* 
demad  suum  reverti  principium,ut  hoc  exeniplode- 
monstretur,  bominem,  qui  a  Deo  tanquam  a  princi- 
pio  processii,  ad  Deum  tanquam  ad  finein,  facio  quo- 
dam  circuitu,revocandum  esse :  quuB  omnia  postquain 
exposita  fuerint,  illa  suscepti  operis  pars^  non  erit, 
sicul  Vallino  videlur,  difficiiiima, 

Primum  quidem  spintus  \At  Universi  agnoscitur 
non  solum  a  sacris  aucioribus  Cccle^iastx  i,  Lustrans 
universa  in  circuitu  pergit  spiritus  el  in  circulos  suot  re* 
w^veriitur;  sedetiama  profanis,  ut  Platone,  Aristotele, 
pluribusquo  aliis.  Ciubo  unum  Virgilium,  qui  vi 
^neid.,  v.  724,  canii: 

Priocipio  ca;lnm,  ac  lerras,  camposque  liquenles, 
Lucentemque  globum  lunu;,  Tilaniaque  astra 
Spiritus  inius  alit :  toiamque  intusj  per  artus 
Meos  agiiat  molem,  el  magno  se  corp^re  iniscet. 
Jnde  bominuin  pecudumque  geuus,  viiaK)ue  volanlum, 
£t  t|U£  marinoreo  lert  monsira  sub  X(|uore  poutus 
Igueus  est  ollis  vigor  et  coBlestis  origo 
Semlnibus  :  quaiitum  non  noxia  corpora  tardant 
224  Terrenique  hebelant  arlus,  morlbuiidaque  meiii- 

[bra. 
Hioc  metuunt  cupiuntque,  dolent  gaudeotque  :  ncc 

[auras 
Respicinnt,  claiisB  tenebris  el  carcere  csco. 

Deinde  idem  spiritiis  recte  dicitur  anima :  cum  enim 
unima  dicaiur  ab  animu$y  hic  ab  icvcfioc  ,  ventus ;  cuni- 
i|ue  veniusqusedamsilocculta  plurium  motuumcaoaty 
propterea  usof  obtinuit,  utinsitum  occvltnmque  {ie« 


^61  DE  GONSOLATlfiNE  PHILOSOPHIiG    LIB.  IIL  7M 

CircuU,  ei  simili  converlii  imsigine  coeluni.  A        Provebis,  et  levibus  sublimes  curribus  aptant 

225  'Tu  causis  animas  paribus,  vitasque  mioo-      20    Incoelum,  terraroque  seris:  quas  lege  beuigita 

[res  Ad  te  conversas  reduci  facis  igoe  reverti. 

INTERPRETATIO. 


iuptteem  circuitum ,  per  suom  corpus  iterum  movetur^ 
tevermra  in  Memetipsam,  et  circuit  animam  infimam^ 
et  circumagil  cxlum  forma  uniuimodi,  Tu  producit  ant* 
mat  et  vitas  minores  simili  modo ,  accommodansque  at" 
\at  corporibus  levibus,  easdem  di$seminai  per  coelum  et 


terram ;  quas  animas  blanda  lege  facis  ad  te  eonversas 
redire ,  instar  ignis,  ad  locum  unde  venerat,  reare' 
dientis.  Da^  Pater^^tk  mentiuosiTx  assuraerif\n  solinm 
tuum  reqaie ;  da  qucerere  originem  boni ;  aay  lumine  de* 
tecto  ,  defigere  in  te  claros  conspectus  mentis.  Expelie 


NOTiE. 


rennis  et  ''coniinuaue  moiionis  principium  vocaretur 
anima :  prardictus  autem  spirilus  ila  se  liabct ,  non 
solum  in  plantis  et  bestii«,  sed  in  ipso  quoque  bo- 
inino,  in  quo  meiis  sine  illo  spiriiu  famulanle,  manus 
cl  pedes  ad  tiuium  movere  non  potesl. 

Praetcrea  lixc  anima  dicitur  triplicis  naturasmedia: 
non  quodex  insiiis  iribuselementis  constet,quemad- 
modum  putate  posseiit  illi  philosopbi,  qiios  ex  arte 
vocani  Chymicos^  ant  alii  quos  propter  ducem  appel- 
lant  Cartesianos^  quibus  tria  sunl  mundi  eiementa , 
sed  polius  quod  ex  iribus  rebus,  quas  nalurali  lumine 
cognoscere  possumus,  liau;  anima  una  sit,  et  quidem 
media:  qiiandoqnidcm  lisec  media  est  iiiter  mentem 
insensilem,  ct  corpus  sensile  ,  ut  et  instar  corporis 
sensilis,  sit  rcs  quoquo  versus  extensa,  ca)>ax  flgurae, 
qniriis,  et  motus,  el  iiistar  menijs  insensilis,  sensum 
fugiens  pluriuinque  eflectorum  principium :  propierea 
a  Yirgilio  supra  vocraiur  spiritusetmens,  Hicenimdici 
potiiii  anima  media  triplicis naturce, iicui  lib.  ii,  prosa 
3,  dicilur  duorum  mediusconsutumei  a  Cicerone,dMo- 
rum  frutrum  medius ;  et  ab  Horalio  belli  pacisque  me- 
dius;  poinilqne  anima  illa  h:tnc  triplicis  naturce  enu- 
merationcni  insiar  pariis  subire,  queinadmodum  Ca- 
pua  subivit  teriium  maximarum  urbium  numerum  , 
cujus  lamcn  numeri  ipsa  fuerit  pars :  Capi/a,  inquit 
Florus  snpra  ciiaius  png.  47,  quondam  inter  tres  ma- 
ximas  Romam  Curthaginemque  numerata, 

Insuper  ista  aniir.a  perhibetur  cuncta  movere :  non 
quod  cuucta  corpora  ab  hac  anima  movcanlur :  plura 
enim  solida  sunt,  quorum  idcirco  parles  quiescuut: 
sed  quud  nulla  corpora ,  nisi  bac  anima  movente, 
moveaniur:  sic  Joan.  i,  omnia  per  Deum  facta  dicun- 
tur,  iion  qiiod  omnia  simul  facta  fuerinta  Deo,  sed 
quod  qiKucunque  facla  sunt,  hxc  non  nisi  ab  ipsoDeo 
fiicia  sinl.  Scilicet  ut  videmus  quiedam  curpora  sensi- 
lia  nioveri  ab  aiiis  corporibus  sensilibus,  v.  g.  bacu- 
lum  a  niaiiu,  sic  baec  sensilia  ab  insen^ilibus ,  v.  g. 
maniim  a  spiritibus  cominoveri  conjicimus ,  a  notis  ad 
niinus  nota  progressi :  donec  aliquod  primum  inve- 
nerimus  corpus  quud  ab  ipsoDeo  moveatur,  juxta  il- 
Ind  philosophorum  effalum  :  corpus  quod  muvetur,  ab 
alio  moveaiurnecesse  est. 

Adde  qnod  eadem  aiiima  dicilur  a  Deo  connecti : 
cuin  enim  rorpus  non  movcat  nisi  coniactu,  h.-cc  ani- 
mn  non  posset  inovere,  nisi  cnm  corpore  movendo 
connei-teretur:  conncciiiur  antem  a  Deu,  a  quo  pri- 
mum  facia  niovetur,  iis,  quas  ipse  Deus  constituit , 
nalura;  legibus. 

Quin  eliani  (ixc  anima  divinitus  per  consona  mem- 
bra  resolvitur;  resolviiur,  inquam,  per  membra:  ani- 
ma  eiiiiii  illa  corpus  est  liquidissimum,  cujuH  partes 
nt  inovcntur,  sic  in  varia  loca  resclniae  varia  subeunt 
corpoiis  inronnati  membra.  Sed  membra  huic  sunt 
consona,  sive  convenientia  cum  intcr  se,  tum  cum 
ipsa  animn,  :\  qua  movenda  sunt:  ut  scilicet  minora 
priinum  ab  anima,  deinde  niajora  et  a  minoribus  et 
ab  ipsa  (|iioque  aiiima  moveanlur  :  sic  sal  a  mari,  na- 
vis  ab  uiroque  conlrita  fatiscit. 

lino  prxdi(!ia  aninia  secta  circuit,  ita  ut  flnem  jun- 
gcns  priiicipio  snu;  tnotionis,  motum  videatur  alome" 
rare  in  orbem ,  en  (aire  comme  un  peloton  de  fit:  glo- 
niiis  ciiim  (aallice  esi  un  peloton  de  fil,  Est  qnidem  illa 
aniina  secl(\:  quia  in^iar  aquo:,  aeris,  et  ipsius  ignis 
Uquidaieyt^ugeries  plurium  corpuscuionimi  quse  ul 


moventur  ,  sic  separantur  a  sese  invicem.  At  ipta 
anima  rircMtl  per  corpus,  in  quo  reperitur:  quoniam 
generatim  corpus  omne,  qna  minus  resistitur,  suiim 
contlnuat  motum :  sic  succus  arboris  ad  summuui  po- 
tius  arboris  vcrlicem  asccndit,  qiiam  per  tenuiorem 
corticem  cxeai :  sed  eidem  animas,  corporibus  diver^ 

2  sis  undique  resistentibus,  facilius  est  inlra  suum  cor- 
piiscircuire;  quam  extra  idem  corpus  egredi :  EtKrLi» 
LUstrans  universa^  inquit  Spiriliis  sancius,  m  drciiiiii 
pergit  spiritus,  et  in  circulos  suos  revertitur :  quare  u| 
nunc  diciiur,  baec  anima  in  semet  reditura  meat.  Ve« 
rum  haecanima,  babiia  ratione  niachina*,  quam  infor« 
mat,  duplicis  est  generis:  major  una,  qns  per  majo* 
rem  mundi  vorticem ;  allera  minor,  quae  per  minorem 
ejusdem  mundi  vorticem  difl^iisa  circuit :  atque  inter 
minores  una  cst,  circa  quam  ccblum,  veluli  roia  circt 
axem  convertiiur ,  quaroque  nunc  Philosophia  mra- 
tem  profundam  vocat ;  mcntem  quideni,  sicui  ipse  Vir* 
giliiis  mentem  nominavil,  qiioniam  bscc,  instar  men- 
tis,  inseiisile  est  moius  principinm  :  profundam  yero^ 
quia  centrilocxm  habet:  in  globo  autero  nulla  part 
v^icentro  prolundior.  Forte  hxc  machina,  quae  pi^* 
funda  illa  mente  nunc  significatur  informari ,  terra 
est:  quamvis  eiiim  nullademonstratione  probari  pos- 
sil  terra  esse  intindi  centrum,  terra  lamen  dici  (lotesl 
eentrum  illiiis  voriicis,  qiiem  incolimus  :  ita  nt  Inajof 

G  anima  circa  terram  iimiti  imagine  convertat  eoelum  : 
nain  aer  saliem,  qui  saepius  tam  anud  sacros  quam 
apud  profanos  auctores  vocatur  coelum  ,  terram  cir* 
cuit,  nec  ab  alio  corpore  quam  al)  isto  spiriiu  aerem 
circumagi,  saii«  probabile  est :  sicut  simili  semper 
imagine  converti  videtur:  licet  enim  in  Isto  aere  8iv« 
coelo  nubes,  imbres,  veniique  cogantur,  coiisians  ta-> 
men  est  et  uniusmodi  hujus  coeli  circa  terram  cir- 
cuitus,  conSiansque  ejusdcm  caeruleus  color,  qoi  uihll 
esi  aliud  quam  lumen  obviis  vaporibus  exbalationl- 
busqiie  modificatum.  At  niSi  profunda  illa  anima  fue- 
rit  terra,  alia  erit  ex  minoribus  animabus,  de  quibua 
jam  locutura  est  ipsa  Philosophia. 

48.  Caiuti  anirhas  paribus  vitasque  minores,]  IU« 
Philosophia  agitseorsumdeauimabuscorporei^,  quai 
dicit,  i*  animas  vitastiue  minores ;  2*  caii<t5  paribus  « 
Deo  provectas ;  5*  levtbut  cnrribus  aptatas  ;  y  percot^ 
lum  terramque  dispersas;  5®  ad  coilum  conversas  re- 
verti. 

H     Primum  agilur  hic  duntaxat  de  animabus  corpNO- 

^  reis,  ut  pote  quae  similes  sunt  spiritui ,  de  quo  stitiffl 
agebatur,  aut  quxdam  illius  portio:  ut  enim  spiritua 
Universi,  sic  animae  hae  adducuntur  in  exempliim,  uC 
hiscognitis  mens  liuinanasuiscogitationibus  adDevm, 
unde  cgressa  est,  revertatur. 

Deinde  bae  vocaiitur  animce  vitceque  minores;  quod 
minoribus  macbinis  inclusas,  minores  circuitus  ab« 
solvant,  ut  in  plantis,  in  besiiis,  et  in  ipso  homine : 
cuin  boc  tamen  discrimine,  quod  in  homine  prcter 
hunc  spiritum  corporeum,  sit  mens  sive  res  cogitanSy 
cui  spiritus  ille  famulatur :  quo  fit  utspiritusille  cor- 
poreus,  ut  pote  formae  principali  fainulaius,  in  ho- 
mine  nomen  dignitatemque  anim:i!  amittat,  dicatur- 
que  propterea  in  bomine  una  duntaxat  esse  animai 
eaque  raiione  praediia.  Virgil.  iv  Gcorg.,  v.  tiO  - 

Es%e  apibus  pariem  di\\um  mentis  ot  haubtas 
.Ctherios  dixere  :  Deum  naoique  ire  per  omnes 
TerrasQue  tractusque  maris  coelumQue  profQodum. 


763 


AN.  HANl..  SEV.  BOETll 


m 


Da,  PaUr,  aLUguftUin  menli  couscendere  se-  A-    inde  participem  potentice^  reverentics^  claritaiit  et 


25 


[dem, 
Da  fonleiD  losirare  boni,  da  luce  reperta 
In  te  conspicuos  animi  deGgere  visus. 
Disjice  terrenx  nebuUs  et  pondera  molis, 
Atque  tuo,splendore  miea:  tu  namqne  serenum, 
Tu  requies  tranquiila  piis;  le  cernere  finis, 
227  Principium,  vector,  dux,  semita,  lerminus 

[idero. 
228  Pl^OSA  X. 
Argohemtoh.  —  Pliilosophia  demonstrat^  aliquod  etse 


voluptatis. 

^  Quoniam  igitur  quae  sit  imperfccli,  qu»  etiam 
perfecli  boni  forma,  vidisti  :  nunc  demonslrandum 
reor,  quonam  hxc  felicilatis  perrectio  consiiiuta  sit. 
In  quo  illud  primum  arbiiror  inquireudum  an  aliquod 
hujusmodi  bonum«  qualc  paulo  aiite  definisti,  in  (5) 
rerum  dalora  possil  existere,  ne  nos  prxter  rei  suli- 
jectae  veritatem  »>  cassa  cogiiationis  imago  decipiat. 
*  Sed  quin  existat,  sitque  hoc  veluli  quidam  omnium 
fons  bonorum,  negari  nequil.  Omne  euim  quod  im-. 


iummum  bonum,  et  hanc  qualUatem  ita  solius  Dei  ^  perfectum  esse  diciiur,  id  imiuinutione  perfecii  iin- 

$ue,  hanc  ut  a  se  indistinctam  nec  ub  uiloacceperit,  ^    j„^  ^sse  perliibetur.  Quo  fil,  ut  si  iu  quolibet 

fi^c  cunt  ullo  commuMcet  :  ex  quo  colltgii  eum  qut  periccium  ^^     v  v  ,     .,'  .    ^^ 

Bummo  bouo  fruitur  Idne  Deum  esu  participatione,  genere  imperfectum  qmJ  (iO)  esse  videatur,  m  eo 

INTERPRETATIO. 

Cognito  modo  tam  imperfecti,  quam  perfecti  bonit 
'  est  res  illa  qum  sit  summe  bona. 


nukem  ot  gramtalem  machimB  terrestrit:  et  rorutca  tuo  ■  Lognito  n 
futgore:  nam  tu  serenitas  e&,tuquies  tranquiUa  probis;  demonstranda 
et  nostra  de  te  nolio  finis;  quod  sis  principium^  uec-  »     «»  inants. 


toff  duXf  viUf  et  terminut, 

ffinc  pecudeSy  armenta,  viros,  genus  omne  ferimni, 
Qttemqae  sibi  tenaes  uasceDti^m  arcessere  vitas. 

Postea  h»  minores  animaR  iisdem  causis,  quibus 
praedictus  spiritu!^  Universi,  flunt,  videlicet  ex  eadem 
materia  flwiante,  etab  ipso  Deo,  servatis  iisdem  na- 
turae  lcgibns. 

Praeterea  eoedem  anim»  dicuntur  aptatce  [einbus 
cunibus^  lioc  est  corporibus,  quihtis  includuninr  , 
quaeque  ipsae  movere  et  regere  videntur,  ut  vector 
movere  et  regere  cnrrnm  solet :  anima  enim  plant» 
V.  g.  diversa  est  ab  anima  besti»  :  etaninia  bestijs 
pro  diversis  bestiaruni  generibus  iterum  diversa 
est.  Sic  anim»  apum,  de  quibus  jain  loquei»atur 
'Virgilius,  dici  possunt  levibus  curribus  aptatce. 


NOTiE. 

ditore  accepti  non  immemor,  se  suaque  cidem  suo 
eeoditori  devoveat.  Deus  autem  ita  mentis  nostras 
princtpium  e>^  ut  quamvis  mens  posset  dubitare, 
utrum  Deus  forct  principium  corporum,  eadem  lamen 
suae  tennitatis  conscia,  semper  convincatiir,  se  non 
ab  alio  quain  ab  ipso  Deo  fuisse  creatam.  Hinc  Deus 
dixii  Apocal.  i,  Ego  sum  «e  «<  &>  prtnrtpiiim  et  finis. 

Vector.]  Quia  Deus  conservat  nostram  mentem  : 
cum  enim  conservatio  nihil  sit  aliud  quam  conlinnata 
produaio,  Dens  conservando  nosiram  mentem,  hane 
videtur  portare  sive  vebere.  Ad  Uebr.  i  Deus  dicitur 
portans  omiia  verbo.virtutis  sum. 

Dux.]  Deus  eiiim  mentem  humanam  non  tantimi 
creat  conservaique,  sed  eamdem,  eiiam  ab  oriu, 
quibusdam  informat  cogitaiiouibus,  niiniriim  inteili- 


Insnper  his,  praediclae  animae  per  coelum  lerramque  G  gentia  ei  inclinationc,  quas  si,  ueglecio  corporis  im- 

"*  *''       '        '"^      petu,  mens  ipsa  seqnaiur,  nnnquain  aberrabit. 

Senuta.]  Nain  semita  menlis  alia  in  genere  formee^ 
alia  in  genere  causas  egicientxs,  Prior  esl  cogiialio  qua 
mens  a  rebus  c:iducis  recedens  ad  Deum  accedii :  Sic 
Proverb.  jv:  Pistorum  semila,  quasi  lux  splendens^ 
proceditf  et  cretcit  usque  ad  perfectum  diem.  Posterior 
est  ipse Deiis  reciai  (Ogitationis  aucior.  Sic Cbrisius 
Joan.  XIV  :  Ego,  iiiqnil,  sum  via^  et  veritas^  et  vita. 

7ermnitt6.J  Id  vocaiur  teriiiinns,  nlira  quod  res, 
eodem  Onita,  non  diffunditur  :  sicut  caecis  n;itionibiis, 
rudis  iiiformi^qne  lapis,  ulira  quem  ager,  boc  lapide 
linitus,  non  diffunditur,  vocabatur  deus  Termiuus, 
Aiqui  Deus  est  id  ad  quod  niens  humaiia  cogiiando 
diffuiidi  debei;  sed  ulira  quod  eadem  mens  cogitando 
versari  non  polcst.  Joan.  vi :  Dom  ni,  ad  quem  ibimust 
verba  viio!  a'ternw  habet. 

Sicut  autem  omnia  hxc  recie  dicuntur  de  Deo,  ul 


ditpersce  sunt :  nam  praeterquam  quod  etiam  iii  coelo 
stellifero  forie  occurrere  potest  similis  quidam  spiri- 
tus,  qui  per  corpus  inqno  includitur ,  praedictos  cir- 
cuitus  agat;  minores  illse  anima?  sunt  in  bestiis,  qua- 
nim  aliaein  ierris,aliae  in  coelo  aerio  vivunt. 

Tandem  bae  aniniac  ad  ccelum  convertce  revertuntur : 
liaeenim  animae,  ut  pote  quaegenerali  corporummo- 
tornm  lege,  quae  nuncvocaiur^en/^na,  quaminnsre- 
jisiitur,tendunt,  in  ccelum,  qua  niinus  resistitur  iis- 
dem,  nituntur :  veluti  igne  reduci :  maxima  quippe  est 
siroiiitudo  inter  has  animas  et  ignem :  unde  Yirgilio 
praedictus  spiriius  appellatnr  igneut  vigor,  Quoniam 
vero  coelum  babetnr  altissimum  Dei  doniiciliom : 
Ifatth.  v ,  Nonjurandum  per  ccB/um,  ^uui  thronus  Dei 
ett ;  propierea  t>eus  nunc  dicitur  facere ,  has  nnimat 
ad  te  conversatreverti  .-etjpropterea  nunc  in  exemplum 
ducuntur. 

22.  Da  Pater.]  Sic  vocatnr  Deus  non  solum  a  Chri- 


jam  expositum  est,  iia  non  male  dicerenlnr  de  ipsa 
stianis,  ie«i  etiaiii  ab  ethnicis,  ul  jam  notavinius.  H;vc  j^  cognitione  Dei,  menti  nostra^  iiisiia,  quae  notalnr  liis 
est  aulem  petitio  Philosophiae,  cujus  gralia  praedicta  verbis,  Te  cernere.  Priino  enim  illa  de  Deo  insiia  co- 
praemisit.  Uogat  vero  Deum ,  ut  hinc  liberet  nienlem      gnitio  recle  dicitnr  finis :  quoniam  eo  fine  facii  sumns 


taiiebris  ab  ipso  corpore  ortis :  Corpus  enim^  Sap.  ix, 
auod  corruotpitur,  aggravat  animam,  et  terrena  inhabi- 
iatio  deprimit]sensum  mulia  cogitantem :  inde  vero infor- 
Biet  cogriitione  sunimi  boni,  ejnsqiie  amore. 

36«  iu  namque  serenum,]  Serenans  mentes:  ut 
quemadmodum  tempnsserenum  Ongitur  fugareiiubes : 
sic  Deiis  mentis  tenebras  pellat. 

27.  Tu  requies  tranquiila  piis,]  Dans  cogilationes 
tranqnillas ;  iis  nempe,  qui,  dante  Deo,  suo  erga  Deum 
ofAeio  fiingniitur. 

27.  Te  cernere  finit,]  Mens  humana  eo  fine  a  Deo 
creata  est.ui  cogitel,adcoqiieiitcogii08cai.l)eum:Joan. 
xvn,  Ha*c  est  vita  ceterna  ut  cognoscani  teDeumverunu 

28.  Principium.  \  Non  niinus  neeessanuiii  esi, 
menteni  nobtram  suum  prinrtpium,  qnnm  senieiips^iin 
Gognoscere :  ut  videiicet  primi  beneflcil  a  suo  con- 


a  Deo,  ut  Deum  ipsum  cogiiemus.  Secundo  ead  m 
cognitio  recie  diciiur  principium ;  quia  ut  oinne 
nostrum  bonuin  opns  a  bona  noslra  cogittiione;  sic 
oiiinis  noslra  bona  cogitaiio  ab  ips.i  Dei  co;>nilione, 
velnt  a  priiicipio  oritur :  Ignoli  nulla  cupido,  qnod 
vulgo  diciint.  Tertio  eadein  Dei  cognilio  rocie  diciiur 
vector,  duXy  et  semiia;  qiiod  biec  nostras  cogitaiio  >es, 
nosiraque  omnia  tam  dicla ,  quam  facla  ad  Deuni 
videatur  ferre,  movere,  et  ducere.  Denique  h:rc  Dei 
nostra  cognitio  recie  dicitur  terminus  :  siipiidem 
comparali  ea,  qiia  defuncli  frui  sperainus,  perrecia 
Dei  cognitione^  veluli  coniparalo  vitae  nosirx  lei  miiio 
quicscfuius.  Joan.  xvii :  Hcec  est  viin  ceterna  ut  cogno^ 
scant  te  solum  Deum  verum ,  et  quem  misisii  Jesum 
Chritlum, 
'  Quin  extiiol,  negari  neqwt,]  I.  Philosophia  demon« 


'. 


766  DE  GONSOLATIONE  PUILOSOPUlifi   LIB.  IH.  7M 

perfecium  quoque  aliquod  esse,  neeesse  sit.  Eienim  A  aique  invioUbiiiter  pirohes,  (15)  i  quod  boni  MMBOii 


perfeciione  sublata,  unde  illud,  quud  imperfectum 
perhlbetur,  exstiterit,  ne  flngi  quidem  poiest.  Neque 
cnim  ab  diminutis ,  "  inconsummatisqiie  natura  re- 
rum  cepit  exordium,  sed  'db  integris,  absolulisque 
procedens ,  in  bxc  exirema  atque  ^  effeta  dilabitur. 
Quod  si,  uti  (15)  paulo  ante  monstravimus,  est 
qua^dam  boni  fragilis  imperfecta  felicitas  :  esse  aii- 
qunm  solidam  perfectamque  ^  non  potest  dubitari. 
Firmissime,  inquam  ^,  verissimeque  conclusum  est. 
229  ^  ti"<>  ^^^^*  inqnit,  «  habitet,  ita  considera. 
Deum  rcrum  omnium  principem,  bonum  esse,  coro- 
munis  liumanorum  '  conceptio  probat  animorum, 
Nam  cuin  nihil  Dco  melius  excogitari  qucat,  id,  quo 
melius  nihil  est,  bonum  esse  quis  dubiiet?  ita  vero 


summum  Deum  diximus  esse  plenisstinum.  Quonam, 
inquam  ^^  modo?  *  Ne  ^  bunc  rerum  omniuin  patrea 
illud  summum  bonum,  quo  pleiius  esse  perhibeiur, 
vel  exlrinsecus  accepisse,  vel  ita  naturaliier  habere 
prxsumas ,  quasi ,  babentis  Dei  $  babiiaeque  beati*- 
ludinis  diversaro  cogiles  esse  substantiam.  Nam  st 
extrinsecus  acGepiuro  (26)  putei,  praesianiius  id 
quod  dederit,  eo  quod  acceperii,  existimare  possls. 
230  ^^^  ^^^^  ^^  rerum  omnium  prccellentissi" 
nium,  dignissime  confilemur.  Quod  si  naiura  quidem 
inest,  sed  est  ratione  diversum,  cum  de  rerum  prin- 
cipe  loquamur  beo,  fingat  qui  poiest,  quis  hscc  di- 
versa  conjunxerit  ?  Poblremo  quod  a  qualibet  re  di« 
versum  est,  id  nou  est  (5)  illud,  a  quo  itttelligitiur 


bonum  esse  Deum  raiio  (5)  demonstrat,  ut  perfectum  B  esse  diversum.  Quare  quod  a  summo  bono  diversnn 


quoque  bonum  in  eo  esse  convincat.  Nam  ni  lalesii, 
reruin  omnium  princeps  esse  non  poierii:  erit  enim 
eo  pra^taniius  aliquid,  perfectum  possidens  bonuro, 
quod  hoc  priiis,  atque  antiquius  esse  videatur :  omiiia 
namque  perrecia  s  minus  integris  priora  esse  clarue- 
rinit,  quare  ne  in  inflnitum  raiio  prodeat,  conflten- 
duin  (10)  est  summum  Deum,  summi,  perrectiqiie 
boiii  esse  plenissimum.  Sed  perfectum  bonum  veram 
esse  beaiilndinein  consliiuimus.  Veram  igitur  ben- 
litudinem  in  suinmo  Deo  siiam  esse,  necesse  est. 
Accipio,  inquam  ^,  nec  esl  quod  contradici  ullo  modo 
|ueat.  Sed  qu^so,  inquit  ^,  te,  vide  quam  id  sancte 


esi  sui  natura,  id  summum  bonum  non  esl :  q«od 
nefas  est  de  Deo  cogitare,  quo  nibil  constat  essa  pr«« 
stantius.  Omnino  eniro  nullius  rei  natura  suo  prtnct- 
pio  roelior  polerit  existere,  quare  quod  omnioni 
principium  sit,  id  etiam  ™  sui  substaniia  suramuni 
essebonuro  (10)  verissiaa  ratione  concluserim.  Ke* 
ctissime,  inquam.  Sed  suinmum  bonum  beaiitudinem 
esse  eoncessum  est.  Ita  est,  Inquain.  Igiiur,  inqiiit, 
Deum  esse  ipsam  iieatitudinem,  necesse  est  conilterL 
Nec  proposiiis,  inquam,  prioribus  ^  refragari  queo, 
et  ab  iliis  boc  illatum  consequens  esse  perspieio. 
'  Respice,  inquii,  an  binc  quoque  idem  (15)  flnniiif 


JNTERPRETATIO. 


b 
d 

0 

f 


Imoerfectit, 

Demia, 

Felicitatero. 

Ego  BoetiiiB. 

Cninam  rei  inslt  illa  felicitat,  ait  Philotophia, 

Notio  Dei  omnibut  humanit  mentibut  imila. 

Imperfectit, 


C      ^  Ego  Boelius. 

^  Philosophia. 

j  Deum  haberi  rationem  tummi  boni, 

k  Ego  boeiius. 

^  Inquit  Philosophia. 
n  Raiione  tui, 

^  Advertari. 

NOTi£. 


Etrat,  ali<|uod  esse  snmnium  bonum  :  quia  cum  ex 

dictis  constet  summuin  bonum  idem  esse  quod  per- 

fecium,  si  exisiat  aliquod  f^erfectum,  necesse  e^t,  ul 

aliqiiod  summnm  bonum  exi  tat :  existere  autem  ali- 

quod  perrectum  hac  prob:itur  demonstratione.   Im- 

perfectum  in  aliqoo  genere  exisiere  nequit,  nisl  in 

eodem  genere  aliquod  perf«'Ctum  existat :  quandoqui- 

dem  illud  imperfecium  nec  dicitur,  nec  cogitatur,  nec 

est  nisi  Trcta  comparatione  cum  hoc  perfecto ,  cujus 

illud  dicatur  cogiteturniie  imminutio  et  a  quo  ceperit 
..     .    A. s  i^  ^^.^.«  k.«nt  A.:»i:i  «i:»..^/!  im.«A»_ 


Bophiae  neras  sit  judicare  nisi  praeeuntibus  notionlbug,' 
quas  judicando  inter  se  jungat  aut  separet,  hxc  mom 
potest  jiidicare  raiionem  siimmi  boni  esse  a  Deo 
distinctain,  iiisi  et  summum  bonuin ,  et  Deum,  sot 
quemlibet  seorsum  notioiie,  clare  et  distincte  cogiiara 
possit  :  ita  ut  vere  cogiiare  possit  summuro  buiiam 
non  esse  Deum,  et  Deuiii  uoii  esse  summum  bonuin  • 
propterea  eniin  eadein  philosophia  judicat  nieiitem 
nosiram  esse  distinctam  a  nosiro  corpore  :  ex  quo 
sequerelur  raiionem  summi  iioni,  quam  Deus  haberet. 


exordium,  Atqui  in  genere  boni  existit  aliquod  imper-  0  esse  extrinseens  acceptam,  adeoque  esse  aliquam  Dei 
fectum  :  illud  scilicei  qnod  fragile  est  et  cadocuin,      eausam,  quse  Deum  et  summi  buni  raiionem  inter  se 

conjunxcrit :  non  secus  ac  mens  humana,  qua  corpus 
inrormaiur,  est  exirinsecus  accepta,  agnoscitque  ali- 
quam  sui  causam,  quae  mcntem  ipsam  et  corpus  inter 
se  conjunxerit.  Atqui  philosopliia  non  poiest  sumnium 
bonum  et  Deum  sua  queoilibet  seorsuin  notione  clare 
ct  distiiicie  cogitare  :  quandoquidem  ut  Deus,  sie 


de  qiio  hacienus  dispniatnm  est. 

>  Qiio  vero  habitet,]\\.  Philosopbia  demonstrat,  banc 
summi  boni  qualitaiem ,  Dei  esse  :  quoniam  rerum 
omnium  princeps  talionem  sivequalitatetn  summilioni 
habeat  necesse  est :  alioquin  erit  aliquid  eo  melius, 
perfectius,  prius,  atqiie  antiquius,  adeoqae  ilte  non 
erit  princeps.  Atqui  Deui;  est  rerum  omnium  prin- 
ccps  :  ut  communit  humanorum  eonceplio  probat  ani- 
morum  :  cum  enim  hgec  conceptio  nec  de  nihilo,  nec 
a  iiihilo  esse  possit,  si  conceptio  illa  rneril  in  omnihos 
inentilms  hnmanis  (ut  revera  esse  unusqaisque  hujoi 
conscius  experitur),  neccsse  est  ut  existat  Deiis,  ille 
reruiH  omnium  priiiceps,  de  quo  et  a  qiio  sit  illa  com- 
miiiiff  animorum  humanurum  conceptio, 

*  Ne  hunc  rerum  omnium  pairem.]  III.  rhilosophia 
deinonstrat,  banc  sumini  Ixmi  nitionem  sive  qualita- 
teni  eise  ab  ipso  Deo  inJiitinctaai :  q  tia  oani  philo* 


summum  bonum  cogitatur,  ^iio  nUnl  conttai  eM  prm» 
tiantiut^  meliuty  priut, 

'  Hetpice  an  hinc  quoque,\  IV.  Philosophia  demon* 
slrat,  aliquid  non  posse  ciiro  Deo  comniunicare  prae- 
diclam  suinmi  boni  rationem,  sive,  quoil  idem  est, 
iion  posse  esse  duo  sumnia  bona  :  quia  ex  jam  dictis 
quod  habet  rationem  summi  boni,  sive  qiiod  est  suro- 
nium  bonuin,  illud  |>erfecium  sit,  necesse  est.  Atqui 
fleri  non  potest  ut  sint  duo  absolute  perrecta  :  cum 
perfecium  absolule  nec  dici  nec  cogiiari  nec  ess« 
possiti  oisi  iliud  cui  uihU  deest :  cumquft  ex  dudiut 


7«! 


AN.  NANL.  SEV.  BOETIl 


768 


ipprobetnr,  qtiod  diio  summa  bona,  qnae  a  se  diversa  A  semus?  Ac  summnm  quidem,  inquam.  Addas,  inquit» 


suiity  esse  non  possiint.  Elenim  quae  disitrepant  bona, 
non  esse  nlterum  qiiod  sii  alterum,  liquet  :  quare 
neutrum  poteril  esse  perfectuni,  cum  alierulri  alte« 
rnm  deest.  Sed  quod  perfectum  non  sit,  id  summum 
non  esse  manirestum  est  :  nullo  modo  igifur  quae 
summa  sunt  bona,  ea  possunt  (20)  esse  diversa. 
Aiqui.et  beatitudinem,  et  Deum,  summuin  bonum 
esae  collegimus  :  quare  ipsam  nccesse  est  summam 
esse  beatitudinem,  quae  sit  summa  Divinitas.  Nihil, 
inquam,  iiec  re  Ijac  verius,  nec  ratiocinatione  firmius, 
nec  Deo  dignius  concludi  potest.  231  ^uper  hxc, 
inquit,  igitur  veluti  georaeirae  solent,  demonstratis 
propositis ,  aliquid  inferre,  *  quae  •  iripto^fiocTa  ipsi 
vocant,  ita  ego  quoque  til)i  veluti  corollariuro  dabo. 


boc  omnibus  licet.  Nam  eadem  sufficientia  sumiiia 
esi,  eadem  summa  poteniia,  reverentia  quoque,  cla- 
ritas,  et  volupus  beaiiiudo  esse  judicatur.  Quid  (20) 
igitur?  Ilacccine  omnia,  bonum,  Bufricieniia,  potentia, 
caeteraque  veluli  quxdam  beatitudinis  membra  sunt, 
an  ad  bonum,  veluli  ad  verlicem  cuncta  referuntur? 
Jntelligo,  inquam,  quid  iiivesiigandum  proponas:  sed 
quid  constituas,  audire  desidero.  Hujus  lei  discre« 
lionem  sic  accipe.  Si  haec  omnia  beatiludinis  membra 
forent,  a  se  quoque  invicem  (25)  discreparenl.  Haec 
est  enim  pariium  natura,  ut  unum  corpus  diversa 
componant.  Aiqui  haec  omnia  idcm  esse  moiistrata 
sunt.  232  Minime  igitur  membra  sunt :  alioquin  ex 
uno  membro  beatitudo  videbilur  esse  conjuncta,.quod 


Nam  quoniam  beatiiudinis  adeptione  flunt  liomines  B  fleri  nequit.  Idquidem,  inquam,  dubium  nonest:8ed 


beati,  beatitudo  vero  est  ipsa  Divinitas,  Divinitatis 
(5)adeptione  fieri  beatos,  manifesium  est.  Sed  uti 
iuslitiae  adeptione  justi,  sapieniiae  sapientes  fiunt,  ita 
Divinitatem  adeptos,  deos  fieri  simili  raiione  necesse 
e&t.  Omnis  igilur  beatus,  Deus;  sed  natura  quidem 
unus,  pariicipatione  vero  nibil  prohibet  esse  quam 
pliirimos.  Et  pulchrum,  inquam,  hoc,  atque  preiio- 
sum,  sive  >»  itspidyM,  sive  coroUarium  (iOj  vocari  ma- 
vis.  *  Atqui  hoc  quoque  pnlchrius  nihil  est,  quod  his 
annectendiim  esse  ratio  persuadet.  Quid  ?  inquam, 
Cum  multa,  inquit,  beatitudo  continere  videatur, 
utrumne  liaec  ^  omnia  unum  veluti  corpus  beatitu- 
dinis  quadam  pariium  varietate  conjungant,  an  sit 
eornm  aliquid ,  quod  bealitudinis  substantiam  com- 


id,  quod  restat,  exspecto.  Ad  bonum  vero  caelera 
referri  palam  est.  Idcirco  enim  sufficicnlia  pelitur, 
quoniambonum  essc  (5)judicatur;  idcirco  poteniia 
quooiam  id  quoque  esse  credilur  bonum.  Idem  de 
reverentia,  clariiudinc,  jucunditate,  conjectare  licet. 
Omnium  igiiur  expetendorum  summa  atque  causa 
bonum  est.  Quod  enim  neque  re,  ueque  similitudine 
ullum  in  se  retinet  bonum,  id  expeti  nulio  modo 
potest.  Conlraque  eliam,  *  quae  naiura  bona  non  (10) 
sunt,  tamen  si  esse  videaniur,  quasi  vera  bona  sint, 
appetuntur.  Quo  fit,  uti  summa,  cardo,  atque  causa 
expetendorum  omnium ,  bonitas  esse  jure  credatnr. 
'  Cujus  vero  causa  quid  expeiiiur,  id  maxime  videtur 
optari.  Veluti  si  saluiis  causa  quispiam  velit  equilare. 


pleat,  ad  hoc  vero  (15)  caetera  referanlur?  Yellem,  C  non  tam  equiiandi  motum  desiderat,  quam  salulia 
inquam,  id  ipsarum  rerum  commemoratione  patefa-  effectiirn.  Cum  igitur  omnia(15)  bonigfaiia  petantur, 
ceres.  Nonne,  inquit,  beatitudinem  bonum  esse  ccn-      nOn  illa  potius  quani  bonuro  ipsum  desideraiur  ab 


INTERPRETATIO. 


•  Comectaria, 
Contectarium, 


«  An  hcec  omnia  nnt  unum  et  unum;  an  potius  unum 
pturibus  modis  te  habens. 


mjJE: 


summis  bonis,  si  aaesseni,  a.ierutrum  alteri  dees- 

seu 

*  Qme  7:opi(Tfi%ra.]  V.  Philosophia  moregeomctriae  cx 
demonstraiis  quaedaro  infert,  quae  Graucis  TropiajiAccTa 
Latinis  consectaiia  vocaniur,  aive  etiani  corollaria, 
quaedain  scilicet  prxier  debitum  data,  Normanis  le 
rejriauit. 

*  tfam  quoniam,  etc.l  Primum  coiisectarium  est, 
bomines  adeptione  l)eaiiiudinis  fieri  deos  :  quod  qui- 


sive  membra,  sua  quaelibet  seorsum  idea  cogilari 
possunt,  sic  a  Se  invicem  separari  et  separ.itim  con- 
servari  possunt :  quemadmodum  constat  de  menle  el 
corpore,  quac  sunt  hominis  partes  :  quin  si  haec  prae- 
dicia  essentdegeneremodoruin,  sinequibus  res,  cujus 
suni,  potest  existere :  sicui  corpus  potest  exisiere  sine 
quieie;  posset  etiam  summum  bonuiii  cxistere  sine 
praediciis,  adeoqiie  iion  sequeretur  eum  qui  Irueretur 
summo  bono,  frui  propterea  pnedictis  :  sed  pracdicla 


dem  sic  iiilertur.  Est  Deus  natura;  est  Deus  par/id-  neqiie  sunt  membra  summi  bbni;  neque  etiam  modi, 
patione,  Deiis  naiura^  est  res  summe  perfecia  :  unde  D  sine  quibiis  esse  possit  summum  bonum ;  auandoqiii- 
cuin  ex  dioiis  non  possit  esse  muliiplex  res  sninme      dem  summumbonum  ex  diciis  nec  partes  habei,  nec 


perfecta,  idcirco  Deus  natura  ila  unicns  est ,  ut  non 
possit  esse  mnliiplex.  Deus  vero  pariicipntione  dicitur 
iMa  mens,  qiiac  cogitalione  divinae  simillinia  prrdita 
est :  sic  psalmo  lxxm  :  Ego Dixi : dii estis  et  filiiexcelsi 
omnet,  Sic  II  Petr.  i:  (Jt  per  hosc efficiamini  divince  con- 
iories  natune.  Alque  hoc  niodo  beaii  fiuiit dii :  quoniam 
cogitalione  divinae  similliina  afflriunlur;  qua  quidem 
cogiiatione  dii  liiint  participatione  :  sicut  jtiilifs,  jusfi* 
tiWt  et  sapienSf  sapienticB  adeptione  fit, 

'  Atqui  hoc  quoque^  elc.]  Secundum  consectarium 
esl,  homiiiem  qui  Dei  adeptione  bealus,  adeoqiie  Deus 
participatione  cst,  diviiiis,  polenlia,  claritaie  et  volu- 
piaie  cumulari :  quod  sic  iniertur.  Si  diviiia},  poten- 
tia,  et  caetera  id  gcnus  quasdam  c^iseni  sumrai  boni 
membra^  haec  possent  ita  a  sumino  bono  separari,  ut 
•ummum  bonum  esse  possct  sine  illis :  ut  eutm  partai 


modo  arficitur,  qiio  possit  carere;  alioqui  nou  i^sset 
absoluie  perfectum  i  quare  necesse  est,  ut  qiii  siininio 
bono  fmiiur,  hic  et  voluptale,  el  clariiate,  et  caeieris 
ejusmodi  fruatur.  Imo  neque  diviiias  ne«|ue  alia  ejus- 
niodi  expetimus  nisi  quia  videutur  babere  rationem 
summi  boni,  sive  beatitudinis. 

^  Qua:  natura  bona  non  sunt,]  Quidquid  ab  homint; 
expetitur,  id  aut  reipsa  aut  specie  saltein  bonum  est: 
unde  aiunt  philosoplii  nec  bonum  qua  bonum  est^  odio 
haberi,  nec  malum  qua  malumy  amari. 

'Cujus  causa  quid  expetitur,  ctc.]  Hoc  est  axioma, 
quod  a  philosophis  S('let  sic  exprimi :  Propter  quod 
unumtiuodque  tale  ,  illud  magis  tale  est ;  quod  eliamsi 
in  altis  forie  cau>arum  generibus  fallere  possit;  in 
generu  tamen  fiiiis»  in  quo  genere  uuiic  adhibeiury 
coustat. 


769  DE  GONSOLATlONl!;  PI1IL0S0P1II£  LIB.  111. 

omnibus.  Sed  propter  qaod  caetera  opUintur,  beatitu-  A       -Quos  fallax  ligat  improbis  catenis 


770 


dinem  esse  concessimus  :  quare  sic  quoque  sola  quae- 

riiur  beatiiudo.  Ex  quo  ■  liquido  apparet  ipsius  boni 

et  bealiiudiiiis  unam  aique  eamdem  esse  substaniiam 

Niliil  video  cur  dissentire  quispiam  possit.  Sed  Deum 

(20)  veramque  beaiitudinem  unum  alque  idem  esse 

moiisiravimus.  Ita,  inquam.  ^  Sccure  igitur  conclu- 

dere  licet,  Dei  quoque  in  ipso  bono,  nec  usquam  alio, 

sitam  esse  substantiam. 

233  METRUM  *  X. 

ARGUMKNTUif.  —  PhUosophta  invUal  hominet  perlur- 
bationibus  obececatos  ad  pnsdiciam  summi  bom 
nolionem ,  quod  hasc  non  solum  sit  tenebrarum 
expers^  sed  ipsa  solis  luce  proiitantiory  et  placidm 
quietis  parens. 

Huc  omnes  pariter  venite  capli , 


Terrena^  Iiabitans  libido  nieiiies. 

234  Hicerit  vobisrequies  laborum» 
5    Hic  porlus  placida  mnnens  qiiieto, 

Hoc  paiens  unum  miseris  Hsyliim. 

Non  quidquid  Tagus  aureis  arenis 

Donat,  aut  Hermus  ruiilanie  ripa, 

Aut  Indus  calido  propinquus  orbi , 
10    Candidis  miscens  virides  lapillos, 

liluslrant  aciem,  magisque  caecos 

In  suds  condunt  animos  lenebras. 

Hoc  quidquid  placet,  excitalque  meniety 

Infimis  tellus  aluii  cavernis. 
15  235  Splendor,  quo  regitur  vigetque  co^Iani, 

Vitat  obscuras  aniniae  ru<nas. 


INTERPRETATIO. 


•  Evidenter, 

k  Certo. 

Cowtenite  huc  omnes  decepti,  quot  libido  mendax^ 
occupans  mentes  terrestret,  constringit  vinculis  crude- 
libus.  Hic  quies  laborum  erit  vobit :  hie  statio  fruent 
tranqullitale  perpetua  :  hoc  unum  refugium  apertum 


B  miteris.  Nee  Taqus  suis  arenis  aureis,  nee  llermut  800 
liltore  rutilOy  nec  Indus,  vicinus  regioni  calidtd;  suis 
gemmit  candidis  viridibusque  iHuminant  menteSf  tiuin 
eas  magis  obccecatas  involvunl  in  suam  caliginem, 
Terra  nutrivit  in  suis  antris  inferioribut  hac  corpora^ 
qwB  delectant  commovenlque  animos.  At  vero  lumenf 


NOTiE. 


*  Carmen  conslans  ex  duplici  genere  versuum  al- 
iernorum,quorum'prior  Phaleucut  8pondeum,dacty- 
lum,  ei  tres  coreos  babei,  posterior  Sapphicus  co- 
reum,  spondeum,  dactylum,  et  diios  coreos  :  nisi 
quod  pro  Sapphico,  cujus  erat  allernare  in  secundo 
versii,  repetilur  Pbaleucus.  Corrigere  fuisset  facilli- 
muin,  sed  id  rorte  neglexit  aucior,  quod  uterque  ver- 
sus  endccasyllabus  est. 

i.  Huc.]  Ad  praedictam  summi  boni  notionem.  r 
1 .  Omnes  pariter  venite  captx.]  Pariier  intelligi  po- 
tcst  jungi.velcum  verbo  renite,  ut  significetur,  coit- 
venite;  vei  cum  participio  capti^  ut  significelur,  Jimt- 
ider  decepli :  capius  eniin  generatiin  U  dicitur,  qui  in 
alierius  potesiate  est :  unde  capiivus :  speciatim  vero 
18  est  qul  corpori  suomorem  gerens  suisducitur  per- 
turl)alionibus.  Yirg.  iv  i£neid.,  v.  194: 

Regnorum  immeroor&s  lurpique  cupidine  captos. 

Hinc  libido^  quse  roerito  dicitur  faUax^  perbibetur 
ligare  mentesterrenas  improbiscatenis.  Lt6f</o,inquam, 
quae  niliilestaliudqu.imcogitatiomentismotibus  cor- 
poreis  obsequenlis,  meritodiciiur  fa//ox,  quia  mentem 
a  Deo,  qui  est  prima  veritas  priinaque  bbuitas.  ab- 
duceiis  iu  errorem  vitiumque  ducit.  Eadem  libido 
ligat  mentes  improbis  catenis;  quia  menicm  impedit, 
quominus  lixc  ad  sutnini  boni,  quod  naturaliler  co- 
gnoscit  appeiitque.a  eplionem  perveniat.  Kx  menies, 
quas  libido  habiiat,  sive  ut  saspius  auclor  nosier  lo- 
quitur,  hebetat,  sunt  lerrence;  quod  lerreno  corpori  q 
obsequaiitur.  1  Cor.  xv  :  Primus  homo  de  ierra^  ier- 
renus ;  secundus  homo  de  coelOt  ccelestis.  Qualit  ter- 
renus^  tales  et  terreni:  et  quatis  coelesiis,  talet  el  coe^ 
iestes. 

4.  Hic  erit  vobls,  etc.]  Evidens  cnim  summi  boni 
notio,  utpoie  principium  cum  veritatis  tuiu  virtutis, 
mentem  liberabit  a  procellis  errorum,  vitiorumque  ; 
nnde  erit  requies,  porlui,  et  asylum. 

7.  Tagus  aureis  or«n».J  Tagus  esl  fluvius  Lusita- 
nisqui,  in  Celliberis  ortus ,  Lusitaniam  dividil,  et 
ultra  Ulyfisiponem,  Lisbonne,  inOceaiium  prorumpit. 
Hic  non  secus  ac  Paciolus  et  Hermus  aureas  areiias 
fertur  volvere  :  unde  bic  versus  : 

Anrlfer  esl  amois  Tagus,  el  Pactolus,  el  Hermus. 

JuvenaU :  » 

Quod  Tagas  et  ratila  Pactolus  volvit  arena. 

8.  Aut  Himus.]  Hermus  est  fluvius  Minoris  Asiie, 


qui  juxta  Dorylaum  Phrygi»  civitatem  ortus,  Pac^o- 
loquejunctus  Smyrnas  campos  irrigat,  tandenique  ki 
Pliocaicum  sinum  iilabitur.  liic  eliam  aureas  arenas 
trahere  fertur  :  unde  Virg.  ii  Georg.,  v.  157  : 

Nec  pulcher  Ganges,  alque  auro  turbidus  Hermus. 

9.  Aut  Indus.]  Indus  fluvius  Orienlis,  qui  Iiidiam 
ab  occasu  definiens,  ei  noinen  dedit :  liic  autem  flu- 
vius,  aut  saliem  tellus,  cui  nomeu  dedit,  gemmia 
abundal :  quamobrem  Claudianus  significaturus  ve- 
stem  gemmis  contexiani  carm.  8,  v.  58i,  canit : 

.  Asperat  Indus 
Velamentaiapis. 

Gemmae  porro  alia;  sunt  candids,  aliae  virides,  ali» 
Cicrule;e,  olioe  alterius  coloris,  pro  varia  lumiuis  mo- 
dificati  Mlioiie  :  unde  Indus  bic  dicitur  miseere  viride^ 
lapiUos  candidis  :  et  Lucret.  I.  ii : 

Interdum  auodam  sensu  hl,  oii  videainr 
Inier  caEfruleuin  virides  misccre  smaragdos. 

11.  Illuttrant  aciemA  Nempe  inentis. 

i \.  Magisque  c(Bcos.\  AWudcre  vidctur  ad  ocalof, 
qui  nimio  auri,  gemmx,  alteriusve  corporis  liicentis 
reliicenlisve  spiendore  off^unduntur,  nec  non  inducta 
caligine  aliquando  exc»canlur  :  auruin  euimetgem* 
iiiae,  quamvis  multo  splendore  oculis  videaniur  spleu- 
dere,  meniis  nihilominiis  aciem  nou  illustrant,  imo 
poiius  inducta  perturiiationiim  caligine  mentem  ita 
excxcant,  ut  hanc  in  obscura  terrae,  unde  hxc  cor- 
pora  eruia  sunt,  visceia  condere  vide:intur  ;  qua- 
tenus  mens  horuui  ainore  capia  iiil  nisi  terram  cogi- 
tat. 

45.  Splendor.]  Summum  bonum,  sive  Deus,  qui 
ad  lleb.  i  dicitur  Splendor  ghrice ,  el  Sap.  vii,  caH- 
dor  lucis  mternte. 

15.  Quo  regitur  vigetque  coelum.  ]  Deu8  enim  non 
solum  corpora,  sed  mentes  omnes  creai,  conscrvat 
et  regii.  Speciatim  vero  coelum  vigei  regiturque  mo- 
tu,  cujus  Deus  ita  auctor  est,  ut  hic  non  incipiai 
continueturque  nisi  statutis  ad  ipso  Deo  legihus.        * 

16.  Viiat  obscuras  animte  ruinas.]  Mentis  utpolt 
immortalis  nulla  est  ruina,  quoad  rem  spectat,  sed 
duniaxatquoad  modum.  nimirum  cogitationem.  Ett 
auiem  cogitatio  mentis  ruina  lum,  cum  mens  a  recta 
judicandi  et  eligendi  iiorma  recedens,  in  errorem  et 
viiium  labitur.  Yitium  mentis  nullum  sine  errore, 
error  oullus  sine  obscaritate;  quamobrem  ruiua  men^ 


rzi  AN.  MANL. 

Hanc  quisqais  polerii  noiare  lucem , 
Candidos  Piiasbi  radios  negabii. 

236Pi^0SA  XI. 

Argohentum.   —  Postquam     Philotophia    propotuU 
bonum  etse  unum,  quod  omnia,  $uo    quaque  modo 
appetunt^  eadem  conciudit  rerum  omntum  finem  esse 
bonum, 
Asseiiiior,  inquam.  Guncta  enim  lirmissimis  nexa 

rationibusconslant.TumillasQuanli,  inquii,  xsiima- 

bis,  si '  bonum  ipsum  quid  sii,  agnoveris?  Iniinili, 

Inquam  :  si  quidem  mihi  pariler  Deum  quoque,  qui 

bonum  est,  eonlinget  agnoscere.  Atqui   boc  verissi- 

nia,  (5)  inquii,  ratione  patefaciam,  *  maneant  modo 

quac  paulo  ante  conclusa  sunt.  ^  Manebunt,  inquam. 

Nonne,  inquit,  *  monstravimus  ea  qux  appetuntur  a 

pluribus,  idcirco  vera   perfeciaque  '  bona  non  esse, 

quoniam  a  se  invicem  discrepareni,  cuinque  alterl 

tfoesset  alierum,  plenum,  absolutumque  bonum  afferre 

non  posse?  tnm  autem  verum  (10)  bonum  fleri,  cum 

in  unam  veluti  formam,  atque  efflcientiam  colligun* 

tur»  ut  qu»  sufUcientia  est,  eadem  sit  potentia,  reve- 

rentia,  ciaritas,  atque  jucunditas  :  nisi  vero  unumy 

atque  ideni  omnia  siiit,  nihil  habere,  quo  inler  ex- 


SEV.  BOETII  772 

Apeienda  numerentor?  Demonstratum  est,  inqiiam, 
nec  dubiiari  nllo  modo  potest.  Quae  igitur,  cuin  di- 
screpant  [15)  minime  bona  sunt;  cum  vero  unum 
esse  coeperint,  bona  fiunt :  nonne  hxc  at  bona  sint, 
unitatls  fieri  adepiiooe  contingit?  Iia,  inquam»  vide- 
tur.  Sed  omne  quod  bonum  est,  boni  participatione 
bonum  esse  concedis,  an  minime?  Ita  est «.  Oportet 
igitur  idem  esse  unum,  atque  bonum  simili  raiione 
concedas.  237  ^  Esdem  namque  substaniia  est  eo- 
rum,  quorum  naturaliter  non  est  tfiversus  effecius. 
Negare,  inquam,  neqoeo.  '  Nostine  igitur,  inquit, 
omne  qood  est,  lam  dia  manere  aique  subsisiere, 
quam  diu  sit  nnam;  sed  interire  atque  dhsolvi  pari< 
ter,  atque  unum  e8sedestiierit?(5)  Quonam  modo? 
Ut  in  animalibus,  inquii,  cum  in  unum  coeunt,  ac 

B  permanent  anima  corpusque,  id  animal  vocatur.  Cum 
vero  haec  unitas  utriusque  separatione  dissolvitur, 
interire,  nec  jam  esse  animal  liquei.  Ipsum  quoque 
corpus  cum  in  una  forma,  membrorum  conjonctione« 
perinanet,  humana  visitur  species.  At  si  distrlbut»^ 
scgregataeque  (10)  partes  corporis  distraxerint  uni- 
utem,  desinit  essequod  fuerat.  Eoque  modo  percur^ 


INTERPRETATIO 


fuo  ccttum  gubematur  et  vigel^  cavet  lapiut  ealiginotot 
mentit  :  quare  quicunque  valebit  animadvertere  hoe 
lument  iUe  negabit  radiot  tolit  esse  aeque  piiros. 


•  Si  memor  prmteritorum^  kmc  eaneetteris. 

^  HoBC  ita  eruut, 

«  Quod  botiun  ett^  id bouUate  afficUwr. 


miM. 


tif  ila  obscura  est,  ut  ab  hac  Lnx  xtema  Deus  lot- 
gius  distaie,  hancque  propterea  vitare  dicatur  :  i  r.tie 
Deus  efKcil,  ut  quos  illnminat,  hi  ejusmodi  ruinam 
eiiam  viient. 

17.  Hanc  quitquis  poterit  notare  lueem,]  Deum  qui 
est  summum  bonum. 

18.  CoHdidot  Ph€ebi  radiot  nepabit,]  Candor,  color 
est  omnitim  luci  siroillimus  :  hinc  sive  corpora  sive 
memes  eo  ni:ijori  candore  affici  dicuntur,  quo  maji>ri 
perfunduntur  luce  :  sicut  stella,  scripiio,  i|<sa  ccgita- 
tio,  HoraliOv  (liceroni ,  Ovidio  diciiiir  modo  magis, 
modo  minus  candida.  Radii  auiem  solares,  qnanluin- 
vi§  lucidi  videantur,  tantum  nihilominus  non  lnceni, 
qaantum  Deiis,  qui , '  id  Tim.  vi,  lucem  imhabitat 
inoeeettibilem, 

*  Bonum  ipsum  quid  tit,  ]  Bonoro  simpliciter,  de 
qoo  none  agiiur,  est  summum  :  id  sufficiai  dixisse 
gemel  pro  toio  isto  capite. 

*  M^fnstravimut.]  l^rosa  9  bujus  libri. 

*  Bona  non  este  quoniam  a  u  invicem  ditereparent,] 
I.  Philosophia  proponii,  bonum  (quo  noinine  intel- 
ligit  summom)  esse  unum  hoc  fere  inodo.  Cum  inter 
unam  et  molta  niillum  excogitari  possit  medium, 
necesse  est  ut  summum  bonuiii  sit  unuin  aut  multi- 

^  plex.  Atqiti  summum  bonuiu  non  p(»test  esse  miilli- 
plex  :  idcireo  enim  pfobatum  e»i  divitias,  poiesu- 
lem  et  cxtera  ejusmodi  non  habere  raiionem  summi 
boni,  quia  sunt  multa. 

^  Eadem  tubtiantia  ett  quarum  naturaliter  non  eti 
dhertut  tffectus.]  Non  jodicamus  de  causa  nisi  per 
ejusdem  effectiis  :  uiide  quorum  non  videmus  diver- 
sos  effecius,  nnllum  argumentum  habemos,  quu  jo« 
dicerous  haee  esse  res  diversas. 

"JVosltne  igitur,  omne  quod  est.]  II.  Philosophia 
propouit,  omitia,  suo  qus(|ue  modo,  saminum  bonum 
appetere,  sic.  Cum  unum  et  bonum  sint  eadem  sub- 
sUiiiia,  quidquid  appelii  unum,  illud  etiam  appetat 
bnniim  necesse  est.  Alqai  oiunia  appelunt  unum  : 
siquidem  appetunt  esse;  ut  videre  est  iii  animalibuSt 
in  ulantiy,  in  corporibus  inanimatis.  Quae  omiiia  lam 


clare  proponuntur,  ui  explicatione  noscra  non  indi« 
geant.  Moneo  Bolum  duplicem  hic  distingaenduro 
Q  csseappetiium;voluntarlum nnum,  alterum  naturalem. 
Appetitus  voluntarius  est  ipsa  meatis  cognoscentis 
voluntas,  cojus  ita  sumus  conscii ,  docente  ipso 
nostraD  mentis  voluntatisqiie  auclore,  majorem  ut 
bujus  intelligeniiam  a  nutlo  homine  accipere  possi- 
mu9.  Talis  est  ille  appetiios,  quo  volumus  esso 
beati  :  talisest  iste  appetitus,  ^uo,  inquit  nunc  Philo« 
sophia,  taspe  mortem  cogfntibus  causis  quam  natura 
reformidatn  ment  humana  amflectitur ;  aut  gignendi 
oput  interdum  coercet,  Sed  ait  Pliilosophia,  te  nune 
non  de  hit  volunlariit  aninue  cognotcentit  motibut  tro" 
ctare, 

Appetitus  aulem  naturalis,  est  instinctu^  reietiam 

insciae  ad  ipsius  conservationem  diviniius  impressus* 

Primum  quidem  bic  appetitus  dicitur  instinctus  :  csC 

enim  impulsio ;   et  quaelibet  impuUio  recte  dicitar 

insiinctus  ;  cum  instinctus  dicatur  ab  inttigando^  hoe 

ab  intlando;  quod  qui  instigat,  hic  inslat  et  urget. 

Deinde  idem  appeutus  est  rei  etiam  in^Lfi  :  quaiido* 

Q  quidem  iu  corporibus  iiiaiiimatis,  in  quibus   nuIU 

potest  esse  cognitio,  locuro  habet.  Praetefej  hic  appe- 

liiiisdivinitus  impressusest :  non  secus  ac  voluntarius : 

Deus  enim  niovei  omnia.  Denique  idem  appeiitus  esc 

ad  rei  conservaiionem  :  Dedit  enim  divina  providen- 

tia^  ut  hic  dicitur,  creatit  a  te  tebut  hanc  vel  maxi' 

mam  manendi  cautam ,  ut  quoad  potsunt^  uaiuraliler 

manere  detiderent,  lloc  appetilu,  ut  quoaam  natura: 

prindpio  aninuUia  manere  amant,  Eodem  temper  ap- 

petunt  gignendi  oput,  quo  toio  mortalium  rerum  durat 

diuturititat.  Uoc  appelitu  acceptat  etcat  sine  cogitO' 

tione  trantigimut,  £odemy  in  tomno  spirilum  duemus 

netcientet.   Hoc  denique  appetitu  cuncta  quas  tunt^ 

appetunt  ncUuraliter  conttantiam  permanendi^  devitani 

perniciem,  Sic  iu  ove,  viso  lupo,  spiritos  a  cerebro 

per  nervos  fluere  soliti  ad  eas  dedinant  otis  partet 

qux  ad  fugam  destinantur  :  iii  formica  vero»  viso . 

frumentOy  iidem  spiritus  deturbantur  ad  eas  formica 

partes,  quae  ad  capiendamdispositae  sunt. 


775  DE  CONdOLATIOIIIB  PBILOSOPHLE  LIB.  IH.  771 

rentt  cttten  proenl  diMo  iMteblt  subslstere  unum-  A  dissolvantur,  retlstunt.  Qisb  Tero  llqtientiJi  289  ^^ 


quodqne,duin  unomeflt :  Gom  terotfnam  esee  desi- 
nit,  interire.  Gonsideranti  •  inqoam  mihi  pl^ra, 
minime  aliud  videtnr.  Estne  igitur,  iBqait,  quod  in 
quantum  naturaliter  agai  «,  relieu  iobsisteBdi  appe- 
teiitia,  (15)  venire  ad  interiiun,  eorraptionemque 
desideret?  Sl  animalia,  inquam,  eonsiderem,  qaae 
habent  aliquam  ▼oiendi  nolendiqae  oaturam,  nibil 
invenio,  quod  ^,  nullisexira  cogentibus,  abjiciai  ma- 
iiendi  intentionem,  et  ad  interitum  sponie  festinet. 
Omne  namque  animal  ineri  salutem  laboral  :  mor- 
tem  vero  pernicieiDque  devitat.  Sed  238  ^^^^  ^^ 
berbis,  arboribusque ,  quid  de  inanimatis  omnino 
eonsentiam  rebns,  prorsus  dubito.  Atqni  non  est  quod 
de  boc  possis  ^  ambigere,  cum  herbas  aique  arborea 


aer  atque  aqua,  facile  quidem  dividentibos  cedual« 
sed  cito  in  ea  mrsus  a  quibus  aunt  abcissa  relabaa- 
tar.  Ignls  fero  omnem  refogit  sectionem.  Nef|oe 
nunc  nos  de  voluntariis  anim»  cognoscentis  motibus, 
sed  de  natorali  intentione  iractamos.  Sicoti  est,  quod 
excepus  (5)  eseas  sine  eogitaitone  transiglmos,  quod 
in  somno  *  spiritum  docimas  neseientes.  Nam  ne  in 
animalibus  quidem  manendi  amor  ex  animae  volun^ 
taiibus,  veruroex  natunE  prindpiis  venit.  Nam  scpe 
mortem  eogentibus  causis,  quam  natura  reformidat, 
voluntas  amplectitor :  contraque  illud  quo  solo  mor« 
talium  rerom  durat  diutnmitas,  (iO)  gignendi  opok»' 
qood  natura  semper  appetit,  interdum  coercet  volun- 
tas.  Adeo  haec  sui '  caritas  non  ex  animali  motionOt 


intuearis,  primum  sibi  convenieniibos  innasci  locis,  B  sed  ex  naturali  inleniione  procedit.  Dedit  enim  Pro- 


obiquautum  earum  natura  queat,  eito  exareseere« 
otque  (5)  interirenon  possint.  Nam  aliae  qoidemcam- 
pis,aIiaemontibusoriuntur,  alias  ferunt  paludes,  ali» 
saxis  haerenl,  aliarum  fecondae  sunt  sleriles  arenae, 
qoas  si  in  alia  quispiam  loca  transferre  conetur, 
areseant.  Sed  dat  cuique  natura  quod  convenit,  et, 
ne,  dum  manere  possunt,  intereant,  elaborat.  Quid 
dicam,  quod  omnes,  velui  in  terrasore(iO)  demerso, 
trahuntalimenta  radicibus,  ac  per  mcdullas  roburt 
Gorticemque  diffuodunt?  Quid,  quod  mollissimum 
quodque,  siculi  medulla  est,  interiore  semper  sede 
reconditur,  extra  vero  quadain  ligni  firmitatc  legi- 
tur :  uUimus  autem  coriex  adversum  cceli  ioiempe- 
riem,  quasi  ^  mali  patiens  defensor  opponitur?  Jam 


▼ideniia  creatis  a  se  rebus  hanc  vel  maxlmam  nafa  • 
nendi  cansam,  ot  quoad  possunt,  naturaliter  manote 
desiderent  :  quare  nihil  est  quud  ullo  modo  qneas 
dubiiare,  concta,  (15)  qoae  sunt,  apl^elere  nalnrali- 
ter  eonstaotiam  permanendl,  deritare  pemieiim. 
Confiieor,  inquam  f,  nonc  me  Indubitato  cemero» 
quae  dodum  incerta  vldebantur.  Quod  aotem»  inqolt, 
sobsistere  ac  permanere  appeiitt  id  unom  esse  deii- 
derat,  boe  enim  subtato,  ne  esse  quidem  cuiqoMO 
permanebit.  Yerum  est,  inquam.  Omnia  igitur,  b« 
quit,  (SO)  unum  desiderant,  Consensi.  Sed  unoni 
idipsom  monstrafimus  esse,  quod  bonom  est.  Ita  qok* 
dem.  Concta  igitor  bonum  petont :  qood  qbldem  ita 
describas  Iicet,  ipsom  bonum  esse,  qood  desidere- 


vero  qiianta  est  naiurae  diligentia,  (t5)  ut  cuncta  se-  G  lur  ab  omnibus.  ^  Nihil ,  inquam,  verius  ekcogiiari 


mine  muItipTicaio  propagentur,  quae  omnia  nun  modo 
ad  tempus  manendi,  verum  generatim  quoque,  quasi 
in  perpetuum  permanendi,  veluii  quasdam  machlnas 
esse  quis  nesciat?  Ea  etiam  quae  inantmara  esse  cre- 
duntnr,  nonne  quod  suum  est,  qnaeque  simili  ratione 
desiderant  ?  Cur  enim  flammas  qoidem  sorsum  levi- 
tas  (20)  vehit,  terras  vero  deorsum  pondos  deprimli, 
nisi  quod  hxcsingulis  loca,motionesque  conveniunt? 
Porro  auiem  quod  cuique  consentaneum  est,  id 
unumquodque  conservat :  sicuti  ea  qoae  sunt  inimiea 
cerrumpunt.  Jam  vero  quae  dura  sinl,  ut  lapides, 
adhaerent  lenacissirae  pariibus  suis,  et,  ne  Cscile 


poiest.  Nam  vel  ad  nihilum  euncu  referuntur,  et 
uno,  velutiverticedesiiluta,  (t5)  sinereciore,  floitt» 
buntyauisi  quidest,  ad  quod  universa  festiAent,  id  erit 
omnium  summam  bonorom.  Et  illa,  Nimiom,  inquit«  o 
alumne,  laetor :  ipsam  enim  '  mediae  ^  veritatis  no« 
lam  mente  fixlsti :  sed  in  hoc  patuit  tibi,  quod  igno» 
rare  te  paulo  antedicebas.  QuidTinqoam.  2400"^ 
esset,  inquit,  *  rerum  omriinm  flnis?  Id  est  enfaa 
profecio,  quod  desideratur  ab  oinnibos  .  quod  qoit 
bonum  esse  coilegitnus,  oporiet,  rerum  omnium  §* 
nein  lK)num  esse  fateamur. 


iNTERPRETATlO. 


*  Fugata  tum  eomervationit  appetitiotie. 

^  Abtque  ulla  cautarum  exteriorum  vt  atque  vioten^ 
tUt. 

*  Dubitare. 

^  Vatidim  retittent. 

*  Retjpiramut^ 


'  Amor  erga  temetiptum. 

s  Me  jam  animadvertere  tam  endentur^  ea  de  qmktt 
antea  dubitabam,  ul  de  hit  non  pottim  ampiiut  dxM- 
tare. 

^  Manifetttc. 


mjjE. 


'  NikU  veriut.]  Nam  praedictus  naturalis  appetitus 
velesca  oihilo,  vel  est  ab  aliqiio  siimmo  reciore,  ad 
qoem  proplerea  veiuti  ad  prlmum  principium  et  ulti- 
Dium  finem  revocandus  est,  Alqui  fien  non  potest 
nt  iaie  appeiitus  sit  a  niliiio  :  siquidem  nihilum  non 
potesc  e>se  ullios  rei  causa. 

■  Medim  woritatit.]  Manifette  :  sic  enim,  inlerpreto 


D  Servio.  Virgil.  o  iEneld.,  ▼•  S55 : 

Hic  Priamus  quanqoam  in  media  jam  merte  tenetur. 

*  Herumomnium  finit.]  111.  Philosophia  conclndlt 
renim  omniom  ffnem  esse  bonum  et  quidem  suin- 
mum  :  qoia  quod  ab  omnibus  rebus  desicferalur  id 
rerum  omnium  finis  est.  Atqui  ex  dicf is  summuni  ho« 
num  ab  omoibos  rebus  desideratur. 


ns 


241 NETRUM  *  XI. 


4N.  MANL.  SEV. 

A 

5 

iRGnifENTCif.'-  Philoiophut,  inquit  Philotophia,  tuam 
aiientiut  contideret  menlem  :  huic  quippe  lunien 
ingeniium,  quod^  magittro  docente,  lumtmE  etiam 
veritatis  pottit  et$e  principium. 

Quisquis  profunda  mente  vestigat  veruni, 
Gupilque  nullis  ille  deviis  falli, 
In  se  ref olvat  iniimi  lucem  visus» 


40 


BOETIl  ■'^8 

242Longo8que  inorbem  cogatinfleciensmoius» 
Animumque  doceal,  quidquid  extra  molitury 
Suis  retrusum  possidere  thesauris : 
Dudum  quod  atra  texit  erroris  nubes, 
Lucebit  ipso  perspicacius  Phcebo. 
Non  omne  namqne  mente  depulit  lumen 
243  Obliviosam  corpus  invehens  molero. 
Hxret  profecto  semen  inirorsum  veri, 


INTERPRETATIO 


Qtti  inquirit  veritaum  alto  animo,  idemque  optat 
attKts  decipi  erroribut ,  hic  revocet  lumen  interiorit 
upectut  ad  suam  mentem,  et  convertent  cogitationum 
longam  seriem  ditponat  in  circuitum,  et  inttruat  men- 
tm  habere  reconditum  in  tuit  thesauris  id  omne,  quod 


extra  se  quasrit :  tum  quod  jam  pridem  caligo  nigfa 
errorit  velavit,  idclarius  ipsn  sole  fulgebit.  Narii  corpm^ 
qnamvis  machina  oblivionis  parens^  non  fugavii  ex 
animo  omnem  lucem,  Certe  semen  veritalis  intus  manet^ 
quod  diffunditur,  agente  magistro.  Quomodo  enim  in* 


NOTifi. 


•  Ouod  dicitur  iambicum,  Carmen  constans  ex  que  arcem  dicimur  mo/iri.  Mens  ergo  extra  se  tum 
dnogenerc  versuum,  quorum  quilibet  sex  pedes  p  intelligilur  mohri  verum,  cum  spretis  suis  cogitalio- 
habel .  saepe  imparibus  locis  spondeum ,   paribus  ^  nibus.  sul>jeciam  ipsis  cogiiatiombus  matenam  con 


Umbum. 

1.  Quisquis.]  Philosophus:  nam  philosophus,  spe- 
eutanominis  interpretatione,  is  appelhtur  qui  tota 
mmte  vestigat  verum^  sapientiae  studiosus.  Nimirum, 
iaquit  Tuliius  v  Tusc,  Pythagorce  ingenjum  et  elo- 
gueiiliam  cum  admiratuh  esset  Leon^  qwBsivit  ex  eo,  qua 
maxime  arti\  conlideret?  lUe  arteni  quidem  se  scire  nul- 
Umrespondit,  sedesse  philosophum...  raros  essequos- 
damf  qui  cceteris  omnibus  pro  nihilo  habitis,  rerum 
naturamstudioseintuerentur^  hos  se  appeUare  sapientice 
ttudiosoSf  id  est  eiitm,  philosophos. 

1.  Profunda  mente,]  Profundiim  dicitur  primum 
qaidem  de  corpore  cujus  porro  fundus  dimensionem 
terroinat :  sic  profunduin  pelagus  dicimus.  Deinde 
vero  propter  quamdam  simiiituuiiiem  deipsa  menie, 
cujus  cogitaiio  penelrans  est :  sic  consilium  vocatur 
profuiidum  a  Quiniil.,  decl.  2 


sideral  atteiitius  :  quod  quidem  vitium  non  est :  cum 
nosira  cogitalio,  ut  pole  qua;  non  esl  nihili,  a  rebui 
exterioribus  pendeat,  veliit  effecius  a  caiisa,  nec  vi* 
tiosum  sit,  cognoscendi  effecti  gratia,  causamconsi* 
derare.Ycrum  cum  plura  essc  possintin  causa,  quam 
in  effecto,  niliil  vero  in  cffecto,  qiiod  non  sit  in 
causa,  propterea  mens  humana,  inveniendo  verita- 
tem,  melius  suas  cogiiationes,  quam  subjeciam  cogi- 
taiionum  inateriam  primum  coniempiabitur  :  sicque 
in  se,  sive  suis  in  ihesauris  cognoscet,  se  possidere, 
quod  exira  se  reperire  (enlabat :  sic  inveniet  eviden- 
liam  sive  claram  distinctamque  cogitaiionem,  qua 
iiiventanousolum  atram  nubem^  hoc  est  ignorantiaro, 
erroris  causam,  fugabit,  sed  ipsum  etiam  errorem 
vitabit.  Nimirum 

9.  Non  omne  mente  depulit  lumen  corpus,  ]  Ilomo 
non  est  sola  meus,  neque  solum  corpus ;   sed  com- 
'  positio  mentis  ei  corporis  in  sese  invicem  agentium : 


4.  Vestigat  verum.  l  Verum  sive  veritas  duplicis  C  hinc  corpus  sua  in  meniem  aclione  innatuin  ipsius 


est  sencris,  nempe  res,  et  modus.  Res  vera  est  extra, 
moaus  vcrus  e^t  intra  mentem  :  unde  posierius  boc 
veruin  sive  veriias  deriniri  poiest  cogiialio  mentis 
recte  percipieniis  aut  judicanlis.  Agiiur  autem  hic 
dehoc  posleriori  vero;  unde  staiim  dicetur  vers.  G 
ilnrmttm  id  suis  retrusum  possidere  thesauris. 

3.  In  se  revolvat^  eic.]  Suain  mentem  inspiciat : 
mens  eniui  humana  in  his  quae  naturali  lumine  co- 
gnoscenda  suni,  nullumpotest  h;ibere  judicium  venim 
certumque  (quod  nunc  dicitur  verum  iiivestigandum) 
nisi  pneeunte  et  regente  evidentia  quae  nihil  est 
aliud  quain  cognitio  clara  et  distincta  :  evideniia 
autem  hsc  non  ante  haberi  poiest,  quam  mens  sei- 

|>sam  cognoverit :  unde  illud ,  nosce  teipsum,  de  quo 
am  locuii  sumus. 

4.  Longosque  inorbem,  etc.]  Ilabeat  cogitationem 
cogitalionis,  ipsiusque  secundac  cogilationis  tertiam 
eogitationem,  et  sic  deinccps,  iia  ut  ilat  veiuii  cir- 


mentis  liimen  non  eistinguit  qiiidem  sed  offundii. 
Non  exstinguit,  iiiquam :  uleniin  Deus,  hiijus  luminis 
naiuralis  auctor,  constantisslmus  est ,  sic  lumen  iU 
lud  landiu,  quandiu  mens  durabit,  duraturum  per- 
petuum  eSt.  At  offundit:  Corpus  enim  quod  corrttm- 
ptur,  SapienlinK  ix,  aggravat  animam^  et  terrena  inha- 
bitatio  deprimit  sensum  muUa  cogitantem :  hiiic  corpus 
nunc  dicilur 

Id.  Obliviosam invehens  molem.]  Gujus  propositio- 
nis  explic:4ndjs  duplex  esi  modus  :  alier  Plalonicus 
et  falsus :  alier  philosophicus  ct  verus.  Piuionici  qui- 
dem  existiinarunt,  omnes  hominum  inentes,  ante* 
quam  liae  cum  corporibus  conjungercntur,  conditas 
fuisse,  omnique  docLrinarum  genen*.  instructas  :  sed 
propier  aliqiiod  suum  crimen  in  corpora  immissas 
infelici  commercio  omnia,  veluii  hausto  oblivionii 
poculo,  obliias  fuisse,  ita  ut  et  corpus  oblivionis 
causa,  et  mens  ipsa  deiiiceps  addiscens  reininisci  di- 


cuitus  cogitaiionum  :  hac  enim  solum  ratioiic  prxci-  ^  catur  :|sed  sententia  hxc  falsa  est  cuni  menshumana 
pitaiio  et  prxjiidicium,  duo  veritatis  inveoiendae  im-  ^  non  prius  creata,  quam  ipsius  corporis  forma  fuerit. 


pedimenta,  Vitari  possiint 

5.  Auimumque  doceat,  ]  Animum  docere  proprie 
Bolius  Dei  est,  a  quo  animus  conditus  conservatusque 
priinum  inlormatur  :  rroquenti  tamen  meditatione 
nieiis  humana  suas  cogitaiioiies  aitentius  cogitans, 
ipsuin  etiam  aniinum  co  putalur  docere,  quod,  mente 
veluti  Deum  interrogante,  Deoque  eidem  respondente, 
iiaturale  lumeii  sic  diffuiidalur,  ut  quod  ante  latebat, 
id  fugata  caliginc  animadvertuiur.  Inter  alia  autem 
mens  noslra,  attenta  hac  suarum  cogilationum  me- 
diiatione,  docetur,  se  in  se  possidere  thesaurum, 
quem  extra  se  invenire  teniabat :  unde  addltur 

5  et  6.  Quidquid  extra  molitur  suis  retrusum  potst- 


Philosophi  vero,  saitem  ii  qui  prapjudiciis  non  ducun- 
tur,  putant,  mentem  huinanam  inter  Dcum,  cujus 
ipsa  est  effectus,  et  corpus,  cujus  eadem  est  fonna, 
inediam  a  Deo  quidem  statiin  ab  ortu  optimis  infor- 
mari  cognitionilius  affectibosgue  de  summo  bono,  sed 
a  corpore  adversis  cogiiationibus  ita  turbari,  his  ut 
ille  aut  pellantur  aui  saltem  obscurentur  :  tamen 

11.  Haretsemen  intrarsum  veri,\  Semen,  illud  di- 
citur  ex  quo  insito  aliquid  Ut ;  quare  semen  veri,  in- 
trorsum  sive  intra  noslram  mentem  existens,  nihil 
est  aliud  quam  cogitatio,  ex  qua  insiia  fit  verum 
judicium :  cogitatio  autem  illa  est  notio;  siquidem 
judiciuin  venim  non  fit  nisi  ex  praeeuntibits  noiioni- 


dere  thesauris.]  Molior  dicitur  a  mole:moles  forte  a  ..ous:  quamobrem  si  non  obstante  impetu  corporis, 

(fcoxXivf IV,  vfc<tfru«  su6mou«r6 :  quare  quidquid  majori  in  mente  nostra  supersit  semper  aliqua  notio  sive 

sive  corporis  sive  mentis  virtute  agimus,  illud  dici  idea,  torift  profecto  semenintrorsum  veri:  at  ejusmodi 

niur  moiiri  •  sic  CQrpore  iter,  mente  insidias ;  utro-  notio  semper  superesti  ea  saliem  quam  ab  ortu  divi« 


w 


DE  GONSOLATION£  PHILOSOPRIil!:  UB.  III. 


77$ 


Quod  excitatur  ventilante  doctrina, 
Nam  cur  rogali  sponte  recta  censetis, 
Ni  niersus  alto  viveret  fomes  corde? 
15    244  Q^od  si  Platonis  Musa  personai  verum 
Quod  quisque  discil,  immemor  recordaiur. 

245  PROSA  xir. 

ARGtMENTUM.  —  Philosophia  prcenotione  Boetii  uteM^ 
Boetium  veluti  memorem  docet^  Deum  tanta  bonitate 
et  potentia  mundum  teqerej  ut  omnia,  dempto  pec- 
cato,  quod  nihil  est^  ad  Ueum^  factoquodam  cireuitUj 
sponte  convertantur,  nec  sit  aliquid  quod  summo  huic 
bono  vel  veiit  vel  possit  obsistere, 

Tum  ego,  *  Platoni ",  inquam,  vehementer  nssen- 
lior :  nam  me  *  horum  ^  jam  secundo  commemoras. 
Primum,  quod  memoriam  corporea  contagione,  dehinc 


A  ante  minime  dubitandum  putabas.  Ne  nunc  quideni 
arbilror,  inquam ;  nec  unquam  dubitandum  putabo» 
(5)  quibusque  m  hoc  raiionibus  accedam,  breviter 
exponam. '  Mundus  hic  ex  tam  diversis  contrariisqae 
partibus  in  unani  formani  minime  convenisset»  nisi 
unus  esset  qui  tam  diversa  conjungeret ;  coi^uncCa 
vero  iiaturarum  ipsa  diversiias ,  invicem  diseors, 
dissociaret  atque  divelleret;  nisi  unus  essct  qui 
quod  nexnit.  cx)niinerei.  Non  tam  vero  (10)  certiu 
naturo!  ordo  procedcret,  nec  tam  dis^iositos  motus, 
locis,  icmporibus,  erficieniia,  spatiis,  qualitatibua 
explicarei,  nisi  unus  essct  qui  lias  mutaiionum  v;i- 
rietales  manens  ipse  disponeret.  Hoc  quidquid  est, 
quo  condita  roanent  atquc  agitaniur,  usitaio  cunclis 
vocabulo  Deum  nomino.  Tum  illa,  Cum  liaec,  inquit, 


euin  moeroris  mole  pressus,  amisi.  Tuni  illa,Si  supe-  B  ^^  sentias,  parvam  (15)  tibi  resiare  operam  puto. 


riora,  iuquit,  concessa  respicias,  ne  illud  quidem 
bngius  (5)  aberit,  quin.  recorderis,  quod  te  dudum 
aescire  confessus  es.  Quid  ?  inquam.  Quibus,  ait  illa, 
Hubeniaculismundus  regatur.  Memini,  246  inquam, 
Me  insciiiam  meam  fuisse  confessum;  sed  quid  affe- 
ras,  licet  jam  prospiciam,  planius  tamen  ex  le  audire 
iesidero.  Mundum  hunc,  inquii,  a  Deo  regi  paulo 


ut  feliciiatis  compos,  patriam  ^  sospes  revisas  :  sed 
quae  proposuimus,  intueamur.  ^  Nunne  in  beatliudlQa 
sufAcientiam  numeravimus,  Deumque  beatitudinem 
ipsam  esse  concessimus  ?  Ita  quidem.  Et  ad  mundudi . 
igiiur,  inquit,  regenduin  iiullis  extrinsecus  adminU 
culis  indigebit :  alioquin  si  quo  egeat,  plenam  (iO) 
surficientiam  non  habebit.  Id,  inquam,  iia  esi 


INTERPRETATIO. 


t^rro^aft  recte  responderetts  proprio  marfe^  niti  fomes 
rerilalis  iif^iili  profutidce  insitus  vlgeret?'  Quod  si  Musa 
Platonis  dicitverum:  quodunusquisque  addiscit,  hujus 
feminiscitur  aiite  obiitus. 


^  Ciiato  versu  15  metri  superioris. 

b  Uaic  iterum  in  meam  memoriam  revocas, 

«  Incolumis. 


\ 


NOTit:. 

aitus  accepimus,  ab  eo  et  de  eo  quod  est ;  niminim  easdem  menies  propter  suum  cum  corpore  commer- 
Deo :  hinc  verum  judicium  excitatur  ventiiante  doelri-  ciuin  prnRteritae  su.ts  doctrin»  oblilas  fuisse,  donec 
na,  quatenus.Magistromonente,  naluralcilliid  lumen  G  suo  magistrorumque  lal>orc   discenles  antiquae  siias 


iiistar  ignis  nnra  commoti,  paulo  loiigius  diffunditur. 
Seneca  ep.  94  :  Omnium  enim  honestarum  rerum  se- 
mina  animi  gerunt,  qua:  admoniiione  excitantur^  non 
uliter  quam  scinlilla  fiatu  levi  adjuta  ignem  suum 
txpiicat. 

i3.  Currogati^  etc.|  Gur  quicunque  litleris  operam 
non  dedisiis,  inlerrogati  de  iis  quae  vulgo  vocantur 
axiomata^  ut  an  totum  sit  sua  parte  majus  :  an  aiteri 
faciendum  quodtibi  fieri  nonvis  ?  recte  responderelis ? 
sic  Socrates  et  Plaio  feruntur,  pueros  de  mathema- 
licis  interrogasse,  quibus  pueri,  ceu  perili,  respon- 
derini. 

14.  iVt  mersus,  elc.]  Nisi  in  mente  ipsa  quxdam 
praeesset  notio,  qiiae  sit  veluti  fomes  et  maieria  htijus 
veri  rectique  judicii :  quod  enini  in  nienle  ejus,  qui 
excus  nntus  est,  nulla  praBsit  talis  colorum  notio  sive 
idea,  idcirco  frustra  ejiismodi  cxcum  docebis  fru- 
ftiraque  interrngabis  de  coloribus,  nunquam  verum 


eniditionis  veluti  meniorcs  recordarenlur.  Prinium 
quibusdam  ctiam  Chrisiianis  placiiil,  ui  Origeni :  sed 
refuiatur  cum  epist.  Lconis  i  ad  Tiiribium  Asiuri* 
censeui  episcopum,  tum  concil.  Bracharensi  i,  t,  6. 
Alterum  vero  a  Boeiio  potuit  approbari,  quateniis 
men^  humana  in  omni  methodo  seinper  a  nolioribus 
ad  minus  nota  progredilur,  ita  ut  qu.^ecunque  noiio 
recens  habeatur,  illa  sit  aIiciijuspr;enotionis  modiis : 
quemadmodum  (luaelibet  nova  appieiiiio  prioris  semper 
e>t  appetitioiiis  modiis.  Ei  cerl<!  cum  co;;iiatio  sit 
ipsa  menlis  human^  vita,  cumque  inens  eadem  non 
poiuerit  creari  nisi  vitx  particeps,  consequens  vide« 
tur  mentem  humanam  n  primi)  suo  ortu  prxdictis 
cogitationibus,  generali  scilicct  noiione  et  appelilione 
summi  boni,  aflectam  fuisse. 

*  Horum  commemoras,]  Quasi  dicat  ;/fortfm  ni^- 
moriam  commemoras  :  hac  eiiiin  diinlaxai  lexe  veriia 
recordaiionis  grammaticis  dicuntiir  genitivum  regcre. 


rectumqiie  de  hls  feret  judicium.'Propterea   logici  n     \Mj^ndus  hic.\  l.  Boetius  probai  mundum  a  Dco 
docent,  in  omni  inethodo  semper  fieri  progrcssum  a      ""'''  *^"'*  «-^««mAntn  rnm  rnn.mr.nrnm  am  ....11..« 


noiioribus  ad  minus  nota. 

15.  Platonis  musa.]  Non  approbai  quidem  Philoso- 
phia  sententiam  Platonis,  in  boc  quod  docuerii,  men- 
les  humanas  conditasfuisse,antequam  hxconjunciae 
fuerint  cuin  corporibus :  siquideni  id  naturali  lumine 
cognosci  non  posse  videlur;  sed  in  hoc  quod  puta- 
verit,  cognitionem  pliilosophicam  ita  ab  inuata  oriri, 
ut  pbilosophica  nihil  aliud  sit  quam  modus  innalae, 
sive  innata  modincaia  :  quemadmodum  appeiitio  li- 
bera  divitiarum,  nihil  aliud  est  quam  modus  neces- 
sariae  appetitioiiis  circa  bonum  gencratim.  Propterea 

^  Piatoni  vehementer  assenlior,]  Prndicta  Platouis 
sententia  de  recordatione  in  duobus  vcrsatur.  Alterum 
est  inentes  humanas,  antequam  ha  corporibus  juu- 
gerentur,  fuisse  conditas  et  rerum  omnlum  doclrina 
liraediits:  sicui  Aristotelcs  ait  11  de  Gen.  Alterum, 

Pathol.  LXIII. 


regi  hoc  argumento.  Cum  conirariorum  aut  iiullus, 
aut  brevis,  aut  saltem  inxquabiiis  esse  dtibeat  coii- 
cursus,  si  mundus  sit  perpetuus  aiquabilisque  coiitra- 
riorum  coiicursus,  ut  revera  est,  necesse  est  ut  muu- 
dus  regatur  a  Deo,  a  quo  illa  contraria  conjungantur, 
conjuncia  contineantur,  conteniaque  suis  quaslibct 
olficiis  donentur. 

*  ^onne  in  beatitudine.  ]  II.  Philosopliia  iiteus  prai- 
notione  Boeiii  ipsum  Boetium  docet ,  bonitatem  esse 
veluticiavumaique  gubernacuium  quo  mundana  machina 
rcgatur  :  sic  autem  vidctur  argumentari.  Guin  sum- 
inum  bonum,  utpoie  sibi  suiTiciens,  alieno  pra*s  dio 
non  indigeat  ad  aliquid  molieiiduin ,  cumque  Dcus 
sit  sumuiuin  boniim,  Deus  alienx  opis  non  iiidigu:^ 
per  se  soluin  adeoque  per  suam  bonitatern  faclat  ue- 
cesse  est,  quod  ab  ipso  iit.  Si  er^o  mundus  a  Deo  re« 
gatur,  ut  regi  fateris,  muiidus  divina  bonitate  rega- 
tur  necesse  esl. 


779 


AN.  MANL.  SEV.  BOETII 


780 


*  ■  ■ 

^  lariuTn.  Per  se  igiiur  solum  cnncU  disponil.  Negari,  A  quod  summo  huic  borfo  vel  velii  tcI  possit  obsislere. 


'  inquam,  nequii.  Atqui  Deus  ipsum  bdnum  esse  mon- 
Btratus  est.  Memini,  inquam.  Per  bonum  igitur  cun- 
cta  disponit :  si  quidem  per  se  regit  omnia,  quem 
bonum  esse  concessimus ;  et  hic  est  veluii  quidam 
clavus  atque  gubernaculum,  (25)  quo  mundana  m»- 
china  stabilis  atque  incorrupia  servatur.  Vehementer 
aiMntior,  Inquam,  et  id  te  paulo  anie  dicturam, 
tenul  licet  suspicione,  prospexi.  Gredo,  inquit :  jam 
enlm,  ut  arbitror,  vigilantius  ad  cernenda  vera  ocu  • 
l06  *  deducis  :  sed  quod  dicam  non  minus  ad  ^  con- 
tnendam  Datet.  Quid?  inquam.  i|47  ^  ^^^  Deus, 
inquit«  omnia  bonitatis  clavo  gubernare  jure  creda- 
tor,eademqueomnia,sicuiidocui,  ad  bonum  naturali 
iDlentione  festinent,  nuni  dubitari  potest,  quin  vo- 


Non,  inquam,  arbitror.  Est  igitur,  inquit ,  summum 
bonum,  quod  regit  cuncta  rortiter,  suaviterque  dis- 
ponit  ^  Tum  ego,  Qiiam,  inqnam,  menon  modoea, 
quae  conclusa  est,  summa  rationum,  veram  mulio 
magis  iiaec  (i5)  ipsa  verba  f  ,quibos  uteris»  delectant, 
ut  landem  aliquando  stuliitiam  magna  latrantem  sui 
pudeat.  Accepisti,  inquit,  in  fabulis  lacessenteis  coe- 
lum  '  Gigantes :  sed  illos  quoque,  uti  condignum 
fuit,  benigna  foriitudo  ^  deposuit.  Sed  visne  raiiones 
ipsas  invicem  collidamus?  forsitan  ex  hojasmodi 
conflictaiione  ^  pulchra  quxdam  veritatis  sciutilla 
248  dissiliet.  )  Tuo,  inqoam,  arbitratu.  [Deum,  in- 
quit,  esse  ^  omnium  potentem  nemo  dubitaverit. 
^  Qui  quidem,  inquam,  mente  consistat,  nullus  pror- 


hintarle  regantur,  seque  ad  disponentisc  nutum,  £  sus  ambigat.  Qui  vero  est,  inquit,  omnium  potens. 


▼eloti  convenienlia,  contemperataque  rectori,  s\\ouie 
(8)  convertani?  Ita,  inquam,  necesse  est :  nec  bea- 
t«n  regimen  esse  videretur ;  siquidem  detrectantium 
]agom  foret,  non  obtemperantium  salus.  Nihil  est 
igitor,  quod  natoram  servans,  Deo  '  contraire  cone- 
tor.  Nihil,  inquam.  *  Quid  si  couetur,  ait,  num  lan- 
den  proficiet  quidqoam  adversus  eum ,  quem  « Jure 
beatitudinis  potentissimum  esseconcessimus?  (10) 
ProrsQs,  inquam,  uihil  valeret.  Non  est  igitor  aliquid 


*  Mentis. 

^  Prosftici  potea. 
«  Voluntatem, 
'  Adversari, 

*  Qtita  beaiitudo  ett, 

'  Ut  didtor  Sapientiae  viu. 


nihil  est  quod  ille  non  possit.  Nihil,  inquam.  Num 
igitur  Deus  facere  (5)  malum  potest?  Minime,  In- 
quam.  ^Malumigitor,  inquit,  nihil  esi,  com  id  (acere 
ille  non  possit,  qol  nihil  non  poiest.  Ludisne,  in* 
quam,  me, '  ineitricabilem  labyrinthum  rationlHii 
texens,  quo  nunc  quidem,  qoa  egrediaris,  introeas; 
nunc  vero  qoa  introieris,  egrediare  :  an  mipabileni 
qoemdam  divinae  simplicitatis  orbem  complicasf 
(10)  Etenim  paulo  adte  a  be^tilodine  incipiens,  eam 

iNTERPRETATIO. 

G     <^  Utpote  sacri  textus. 
^  Delurbavit. 

^  Velut  ex  mutuo  corporum  doriorom  attritu. 
i  Ut  volueri$» 
^  OmuipoleuUnu 
^  Hae  dc  re  nsmo  mmUe  prMitui  dMbilM. 


*  Cmm  Deus  omma  bonitaiii  eUmo,\  Ex  praedicta 
]Hropo8itione  infert  Philosophia,  omnia  volontarie  et 
spODte  regi :  qoia  qoaeconque  summo  bono  sive  boni- 
tate  reguniur,  haec  voluntarie  et  sponte  reguntur: 
cnm  omnia  ad  bonum  naturali  intentione  feitinent.  Sed 
omnla  summo  bono  sive  bonitate  reguntor :  siquidem 
Deos,  a  quo  omnia  reguntur,  et  summom  bonom  sunt 
nna  eademqoe  res. 

^  Quid  ii  eonetur.]  Quin  etiam  qood  sommum  ho- 
Dom  sit  potentiiiimum^  qoodque  omnia  summo  bono 
regantur,  propterea  omnia  etiam  summa  notestute 
reguntur :  adeoque,  ul  nihil  eet  quod  velit^  ninil  etinm 
tfl  quod  poiiit  obtiitere  Deo  rectori,  sive  iummo  huie 
kono,  Hinc  illud  SapientiSb  Viii :  Af/tn^(  a  fine  wque 
udfnem  fortiter^  et  aitponit  omma  suamter:  quae  verba 
nonc  retulit  Philosophia,  estqoe  unica  sacri  lexius 
tnctoritas,  qoam  in  toto  hoc  opere  adliiboerit  disertis 
^erbis.  Nee  mirum  :  Pbilosophia  enim  lumine  dunta* 
kat  naturali  niiitur :  quanquam  Boetium  haecSapien- 
tla»  Verba  delectant^  ut  tandem  aliquando  itultitiam 
magna  latrantem  iui  pudeat :  stultitia  enim  non  itisiar 
lapientiae,  qnidquid  illa  jactitet,  attingit  a  fine  ad  fi- 
Uem  fortiter  et  duponit  omnia  iuaviter. 

*  Gigantei  ]  Fabulantur  Glgantes  homines  fnisse 
ab  irata  teUure  procreatos  in  deorum  pemiciem ;  hinc 
60  osque  crevisse  ferontur,  oi  congestis  montibus 
coBlom  armis  invadere  lentaverint,  Jovemque  et  su* 
peros  de  suis  sedibus  deturbare.  Sed  addunt  lios  in 
cam|)is  Phlegraeis  cum  dils  congressos  partim  Jovis 
folmine,  partim  Apollinis  et  Dianae  telis  confixos  ce- 
eldisie ,  aiiosque  siib  iEtna  monie,  alios  sob  Mycone 
etLTOopara  insulis  sepoltos  esse :  ooonallos  etiam 
b  Tartarom  deirnsos  impietatis  sius  poBoai  loere. 
Ovld.  I  Meiam. : 


Neve  fwet  terris  secorior  ardius  dher 
Affeetaase  femnt  rpgnom  cacleste  Gigantes 
Altaque  congestos  struxisse  ad  sidera  montes. 

Vlde  si  plaeet  Claudiani  Giganiomachiam  eom  notis 
doetissimi  Pyrrbonis,qni  ot  in  omnibus  ingenois  ar« 
tibus,  sic  in  Poetica  ila  versatot  est,  ot  de  qoacon-» 
que  re  nau  Um  stricu  quam  soluia  oratione  dicere 
semper  sit  paratissimus;  di{;nissimns  propierea,  cni, 
ad  osom  serenissimi  Delphini,  cora  explicandi  Glao- 
diani  fiierit  commissa, 

^  Malum  nihil  eit.]  III.  Philoaophia  addit,  malom 
nibil  esse  quod  Deiis,  qui  hic  dicitor  mens  omnipo- 
0  tens,  malum  facere  non  possit.  Sciilcet  philosophia 
distinguitur  materia  et  forma  mali.  Materia  est  ip«a 
voluntas  sive  potius  mens  volens,  qu«  oerte  aiiquid 
est:  forma  vero,  uli  loiiuuniur,  esiprivaiio  sive  negoF' 
tio ;  hoc  est  ip«i  volunus  quatenus  non  tendit  ad 
Deom,  ad  quem  debei  lendere.  Nemo  ergo^  inquit  S. 
Aug.  1.  XII  de  Giv.  Dei,  cap.  7,  qwBrat  eficientem 
cauiam  malas  voluntat\s.  Non  enim  est  efficieni^  ted  de- 
ficieni  :  quia  nec  ilta  effeetio  ett  eed  defectio^  deficere 
namque  ab  eo  quod  eumme  eit,  ad  id  quod  minm  en^ 
koc  eit  ineiperehabere  voluntatem  matam,  Cauiai  porro 
defeetionum  iitarum^  cum  egkientee  non  iint^  ut  dixi, 
ied  jUfieientes^  velle  invenire,  lale  eit  ac  «t  quispiam 
velit  videre  tenebrat  vel  audire  tilentium, 

"  inexlricabilem  laburinthum.]  Labgrintkui  loeus  est 
tantis  viarom  ambagibus  infleius,  ut  altera  alierain 
exeipienie,  ingressns  egredi  nescias :  nnde  vocalur 
inextrieabilii,  quod  iii  eum  si  quis  improperet.  sine 
gloroere  lini  exiium  invenire  neqoeat.  Similitodine 
aoiem  hinc  acc«pia,  oratio  aot  qosslibet  alia  ret, 
onde  sese  expedire  sit  difllciilimuB  ,  vocari  soiet , 
ut  nooc  oratio  ohiloaophica  voeator,  labgrinthui  tn- 


m  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHliE.  LIB  IH. 

summuiD  bonum  esse  dicehas,  quam  In  sommo  Deo  A  loquimur,  rebus  oporlere  (10)  esse  sermones. 
sitam  loquebare  :  ipsum  quoque  Deum  summum  esse  250  METRUM  *  XII. 


78« 


bonum,  plenamque  bealiludinem  disserebas :  ex  quo 
neminem  beaium  fore,  nisi  qui  pariter  Deus  esset» 
quasi  munusculum  dabas.  Rursus  ipsam  boni  for- 
roam,  Dei  ac  beatitudinis  (15)  loquebaris  esse  sub' 
siantiam  :  ipsumque  nnum  id  ipsum  esse  bonum  di- 
cebas,  qood  ab  omni  rerum  natora  petereiur  :  Deum 
quoque  boniialis  gubernaeulis  universitalem  regere 
disputabas,  volentiaque  eunota  <^  parere,  nec  ullam 
mali  esse  naturani  :  atque  h»c  nullts  extrinsecus 
sumptis,  sedaltero  ^  ex  altero  fidem  trahenie,  iusitis, 
domesticisque  probationibua  S40  explieabas.  Tum 
illa,  Minime,  inquit,  ludimus;  remque  omnium  ma- 
ximam  Dei  munere,  quem  dndum  deprecabamor , 
exegimus.  Ea  est  enim  divinae  forma  subsiantiae,  ut  B 
neque  in  exterua  dilabatur,  nec  io  le  extemum  ali- 
quidipsa  suseipial ;  sed,  sicut  de  ea  Parmenidea  (5) 
ait  :  *  navTo9ev  '  cOxvxXov  o^oti/iocc  ivaX^gfxcov  07x0), 
rerum  orbem  mobilem  rolat,  dum  sd  immobilem 
ipsa  conserval.  Quod  si  fatlonea  qooque  non  extra 
petitas,  sed  intra  rei,  quam  tractabamus,  ambitum 
collocatas  agitavimus,  nihil  est  quod  adinirere,  cum 
Platone  ^  sancienie  didiceris,  cognatos,  de  quibos 


Argohentum.  —  Quam  primum  habes  »ummi  boni  no* 
iiiiam  felix^  inquil  Philosophia,  hanc  infelix  amittis^ 
inspecta  terra  :  sicut  Orpheus^  conversis  ad  inferot 
luminibus^  conjugem  earmine  emptam  perdidit, 

Felix,  qui  poluit  boni 
Fontem  visere  lucidum  : 
Felix,  qui  potuit  gravis 
Tprrae  solvere  vincula. 
5  251  Quondam  funera  conjugis 
Yates  Threicius  gemens, 
Postquam  flebilibus  modis 

Silvas  currere  mobiies, 

Amnes  stare  coegerat, 
10  Junxitque  intrepidum  latus 

Sevis  cerva  leonibus, 

Nec  visuro  timuit  lepus 

Jam  cantu  placidum  canero, 

Cutn  flagrantior  intiroa 
15  Fervor  pectoris  ureret, 

Nec  qui  cuncta  subegerant, 

Mulcerent  dominum  modi. 


INTERPRETATIO. 


«  ObetHre, 

^  AUerum  pfobanle. 

•  Divinum  numen  est  simile  moH  sphmm  undique 
rotunda, 

^  In  Timaso,  ubi  sermnnes,  inqmt,  iis  rebos,  qua- 
rum  nuntii  ei  inierpretes  sunt ,  cognaiione  atque 
alfinilale  qoadam  conveniant. 


Ille  est  felix  qui  poluit  videre  fontem  luminosutn 
boni,  felix  item  qui  potuit  se  expedire  a  laqueis  corpo* 
fti  ponderosi,  Olim  Orpheus,  poeta  Thracius^  deflenA 
mortem  suae  uxoris^  postquam  carmine  trlsti  coegit  ar"^ 
bores  motas  currere,  et  ftumina  stare  immota ;  post« 
quam  eodem  carroine  cerva  sociavit  leonibus  dirie  Utlui 
G  suuro  impavidum^  neque  lepu»  metmi  canem  aspeetum^ 


NOTiE. 


\ 


'  II«vTo6fv,  elc.]  Hoc  esl,  divinum  numen  est  simile 
moli  sphceras  undique  rolundce;  ut  sicut  huic  spherae, 
sic  Deo  nihil  possit  addi  vel  detrahi,  illaesa  ejus  na- 
10  ra,  et  idea. 

'  Quod  dicitur  G/yconium.  Carmen  constans  ex  uno 

Senere  versuum,  quorum  quilibet  spondeum  et  duos 
actylos  habet. 
1  et  i.  Felis  qui  potuit  bonifonlem  visere  lucldum,] 
Id  est,  Deum.  Primum  enim  Deus  est  fons  boni : 
qu^ndoquidem  ex  dictis  Deus  est  summum  bonuro. 
Deinde  fons  iile  boni  Deus,  est  tucidus  sive  lumen 
emittens  :  Deus  enim  non  cognoscitur  nisi  lumine, 
quod  Deus  ipse  roenti  cognoscenti  dederit.  Postremo 

giix  est,  qui  notione  Dei  praedilus  est :  quia  notio  illa 
ei  aut  feiicitas  est  aut  saitem  origo  cujuscunque 
cogitationis,  in  qua  felicilas  versari  possit :  cum  fe- 
liciias  sit  cogiiatio  mentisDeo  sive  sumroo  booo  con- 
st^nter  adhaerentis  :  unde 

3  et  4.  Felixqui  potuit  gravis  terrce  sotvere  vincula,] 
Id  est  corporis  humani,  Primum  enim  corpus  tiuma-  D 
nuro  terra  est,  quod  ex  terra  tanquam  ex  sua  materia 
facium  fuerit,  Eecli.  x,  Quid  superbit  terra  ei  einis  ? 
Deinde  idem  corpus  eslgrave,quod  suo  pondere  men- 
lem  ad  iroa  deprimat,  Sapieniiac  ix,  Corpus  quod  cor- 
mmpimr,  aggra:val  animam.  Praeterea  sua  sunl  cor- 
poris  istius  vincnla,  quibus  roentem  constringat,  vidt- 
licet  perturbaiiones,  ad  Roman.  vii,  Infelix  homo^ 
quis  m#  liberabit  de  corpore  mortis  hujus?  Denique 
iiemo  ante  lelix,  quaui  hsec  vincula  sohrerit :  siqui- 
dem  praedicta  Dei  cogilatio,  in  qua  felicitas  versatur, 
his  vinculis  veluti  totidem  coutrariis  impeditur,  Sa- 
pientia  ix  :  Terrena  iHhabitatio  deprimit  senernn  muUa 
CMiltfHlim* 

6.  Yatn  Tkm€iu».\  Orpheus  Thrax,  Hic  Apollinis 
MCalliopes  flHos,  lyram  a  paM  Apollioe,  aui  a  Mer- 


curio  aeeeptaiH  ita  suaviter  impellebat,  illlos  ut  caD« 
tossilvaset  saxa  roovere;flbminumcnrsaro  Inhibere; 
ferasque  reddere  roitiores  dictus  fuerii.  Euridicett 
habuit  nxorem,  qoae  cum  Aristaeum  illius  amore  ca- 
ptum  per  avia  fugerel,  serpentis  morsu  laesa  interflt, 
quod  maritus  segeririme  ferens  inferos  adiit,  infemds« 
qne  tyrannos  suo  carmine  ita  demulsit,  ut  illi  uxo- 
rem  reddiderint,  ea  tamen  lege,  ut  Orpheus  non 
prius  intueretur  uxorem,  quam  ad  superos  redils- 
sent  *.  quam  hegem  cum  Orpheus  iiimio  amore  corre- 
pius  non  observassei,  Euridice  iterum  mortua  ad 
inferos  rediit.  Haec  fabula  nunceleganter  describitur: 
sed  a  Virgiliopriusdescripta  fuerativGeorg.,T.  454 
et  seqq.  Hie  Orpheus  dicitur  snis  carminibus  vicisse 
primum  corpora ,  deinde  menies  :  corpora  quidem 
tam  inanimaia,  qiiorum  (luietem  motu,  et  motum 
qoiete  mutavit,  quaro  animata,  nimirum  bestias,  qui- 
bus  ut  crudelibus  niansuetudinem,  sic  timidis  inspi* 
ravH  generositatem ;  nienies  tero  infernas. 

16.  ^ec  qui  cuncta  subegerant^  mulcetent  dominum 
modi,}  Hoc  est  :  carmina  quae  omnia  vicerant»  non 
vineeoant  ipsum  Orphcom  boniro  carmlnuin  aucto- 
rem  :  sive  quia  major  erat  illius  dolor,  sive  etiam 
quia,  utjloqnuntur  philosophi:  Ab  assuetis  non  fit  pas^ 
ito.  Scilicet  nullum  corpus  sentimus,  nisi  (piatenus 
hoe,  orgaiium  sensiferum,  vel  potius  quasdam  hujus 
organi  p:irticolas  movet.  Corpora  autem,  quae  rarius 
sensui  objiciuntur,  hanc  praedictoorganomutationem 
inferre  possunt :  quae  vero  sensui  sunt  obvia,  haBC 
organi  ejusdem  particulas  a  prinioconcursu,  eoomui 
•|uo  potuerunt,  luodo  ita  mutavere,  ut  solas  resisten* 
tes,  quarum  ope  nequaquam  sentimus,  particulas  rt- 
liquerint  :  hinc  nativum  cordls  nostri  calorem,  no< 
strique  corporis,  imo  et  vestis  consuetae  pondos  saoiQ^ 
non  pereipirous. 


>8S 


AN.  MANl..  5EV.  BOETIl 


'S4 


252  l"Hnit«:i8  superos  qnerciis, 
Infernas  adiit  Joinos. 

20  lilic  blanda  sonaniibus 
Ghordis  carmina  lemperans, 
Quidquid  praecipuis  dcx 
Malris  fonlibus  hauserat, 
Quod  luclus  dabal  impoiens, 

i*>  Quod  luctum  geminans  ainor, 
Deilet,  Txnara  commovens, 
Et  dulci  veniam  prece 

253  Umbrarum  dominos  rogat. 
Siupet  tergeminus  novo 


30  Captus  carmine  janitor. 

Qnae  sonles  agitant  metu 

Ulirices  scelerum  dex 

Jam  inGestx  lacrymis  madent. 

Non  Ixionium  caput 
55  Vclox  praecipitat  rota, 

Et  longa  site  perditus 

Spernit  flumina  Tantalus. 

Vultur  dum  satur  esl  modis, 

Non  traxit  Tilyi  jecur. 
10  254  Tandem,  vincimur,  arbilcr 

Umbramm  miserans  ait  : 


INTERPUETATIO. 


tunc  placatmn  eodeiu  carmine,  cum  ttamma  amoris  ar-  B  vi  potcii  veniam  a  frrindpibus  lenebrarum.  Tum  Cerbe 

•  «  .••■  J»t»  ••  M*  '  ._£.^         ^._..  .*  -M't  -i  '  A 


dentior  consumeret  interiora  prascordia  hujus  vaiis , 
nec  carmina^  quas  viceranl  omnia,  pacareui  auctorem 
suuin,  hic  questus  tuperos  crudeles^  penetravit  (sdes  in- 
fernas,  Ulic  componens  cantut  suos  riitii  fidibut  cithars 
bland(c  tonantibut  promit  tjcment  quidquid  hauterat  ex 
fontibut  pnBttantibut  divina:  C.illiopes  sux  matri^,  et 
quidquid  dolor  effrenatut  amorque  dolorem  dupticant 
tnppleditabat,  excitant  aditum  inferorumy  oratuquc  tua- 


rus  ottiariut  tncept,  captu»  cantu  inaudito  admiraturm 
Dete  vindicet  criminum^  qute  timore  concutiunt  noceu'* 
tet,  trittet  hument  fietibut,  Rola  prascept  nonrapit  ca» 
put  Ixionit^  Tantalutque  titi  longa  coufeelut  temnii 
uquat.  Vultur  carmine  tatiatut  non  laniavil  jecur  Tityu 
Denique  tyrannut  inferorum  misertut  dixit :  tuperamur  : 
damut  marilo  tociam  uxorem  aequititam  soo  caniu  i 
at  conditio  rettringat  munera ;  ne  scilicet  liceat  illi  con* 


NOTifi. 


18  el  19.  Immitet  tuperot  querent  infernat  adiit 
Uomot,  Poet»  ponunt  duplex  genus  deoruni.  tiuperos 
acilicet  ei  inferos,  quorum  si  priores  videant  inexo- 
rabiles,  ad  posteriores  confugiuat.  Virg.  vii  iEneid., 
▼.  512  : 

Fiectere  si  neqneo  superos,  Aclieroula  movebo. 

Iia  flnxlt  bic  vates  :  sed  ad  majorem  sequenlium  in- 
telligentiaro,  necesse  est  novisse  quomodo  inferi  de- 
scrihantur  a  poetis:sic  aulem  describuntur  a  Virgilio, 
VI  ^n.,  V.  275, 1*  .nnle  ipsum  inferorum  veslibulum 
et  in  primo  aditu  luctus  et  curae  vindices  jacent,  ba- 
bitantiquf^  morbi,  senectus,  metus,  fames,  egestas, 
mors,  labor,  somnus  fraier  morii»,  inala  mentis  gau- 
dia,  bellum,  furiae  el  discordia;  2<>  in  medio  eorum- 
dem  vestibuhi  ulmus  magna  et  umbrosa  explicat  ra- 
mos  et  frondes,  sob  quibiis  inania  sont  somnia ;  3° 
ad  portAs  eoromdem  siabulant  CenUuri,  Scyllae  bi- 
rormes,  Briareus  centum  manibus  instructus,  llydra 
Leriiae  bellua,  Chimaera  ignivoma,  Gorgones,  Har- 
pyae,  et  ombra  tricorporisGeryonis;  A'*  inde  incipit 
iter  ad  Acberontem  lluvium,  qui  in  Cocyium' arenas 
exonerat :  bas  fluminum  aquas  servat  vector  Gharon, 
senex  quidem,  sed  crudus  adhoc,  qoi  reliciis  inbu- 
matis,  sepoltos  transportat ;  5*»  trans  fluviuni  canis 
Mt  triceps,  dictus  Cerberus  quasi  xotMpo;,  earnivo' 
rui;  6**  ondiqoe  occorront  qui  dignas  criminibus 
pcenas  luonl  :  ut  Tityus,  (j^ui  quod  Latonae  vim  pa- 
rasset,  ab  Apolline  sagiitis  interfecios,  et  ab  volture, 
renatls  ffbris,  aetemum  corrodiiur :  Iiion,  qoi  ob 
tentatam  Jononis  podicitiam,  rotae  alligatos  perpetoo 
eonvertiior  :  Pirilhoos,  qoi  qood  Proserpinam  ex 
Inferis  rapere  voloerit,  tom  timore  saxi  imminentis, 
com  fame  mediis  in  epolis  conficilor :  Sisypbus,  qoi 
latrociniis  infamis  saxom  ingens  volvit,  etc. 

20.  Blanda  tonantibutABlanda  tonans  dicitor ;  si- 
eot  a  Virgil.  ix  iEn.,  v.  125,  dicitor  rauea  tonant,  in- 
telligendo  negotia^  modo  loqueiidi  auctoribus,  sed 
praesertim  poeiis  ositato  ;  vocalur  elliptit. 

22.  Praeipuis  dece  matrit  fontibut,]  Calliopes^  qoae 
habetor,  l»  dea,  2^  maierOrphei,3»  regina  mosarom, 
qoibos  fontes  Cnstalii  soiit  sacri. 

24.  tuetus  impotens,]  Qood  mentem  impotentem 
feddat :  sic  laetiua  a  Cicerone,  v  Tosc.,  vocator  im- 
poCens. 

26.  Tmnara  eonumwens.]  Aditum  inferorum :  nam 
Tm9§ni$,  veJ  Tmwxrwn^  uade  p/nni/.  T^nara,  quod- 


dam  esi  Peloponnesi  promontorium,  quo  Messeniacutf 
a  Laconico  sinu  dividiiur.  Hic  non  solum  urhs  et  si- 
nus,  sed  anirum  eliam,  quod  aditum  inferorum  f:»bu« 
laniur,  hoc  eodcm  nomine  donantur.  Unde  Virg.  if 
Georg.,  V.  i67,  de  ipso  Orpbeo  loculus  canit : 

Tflenarias  eliam  fauces,  alia  ostia  Ditis, 
Et  calii^anicfn  nigra  formidine  lucum 
InKressus,  Manesque  adiit,  regemqne  iremendum 
l^         Nesciaque  huiiianis  precibus  mansuescere  corda. 

i8.  Umbrarum  dominot,]  Prineipet  inferorum :  siv« 
quia  hic  nihil  est  luminis ,  sive  etiam  quia  dominan- 
tur  mentibus  defunctis,  quae  non  raro  dicontor  um- 
bro!, 

29.  Tergeminut  janitor.]  Cerberus  eanis^  qui^  idquil 
Apoleius,  I.  VI  MelaiU.,  preegrandis  trijugo  el  satis 
amplo  capite  prwditus^  et  ante  iptum  litnen  et  atra  atria 
Proterpince  temper  excubant  tervat  vacuam  Ditit  do^ 
mum, 

32.  Vltricet  tceierum  dete,]  Volgo  Eumenidet^  yw^ 
oonit^pafftVf  ^uod  ininime  beneVoIae  sinl :  tujunviic  enim 
binevolum  Signinc.it  ;  sic  Parca  vocantur,  quod  mi- 
nime  parcant. 

33.  Jam  mcetUB  laerymit  madent,]  Usque  adeo 
magna  est  vis  carininum  Orphei ;  otpote  qoibos  Eu- 
menides  flecti  nesciae,  tania  commiseratione  commo- 
veniur,  ut  illia  plurimae  lacrymae  manare  videantur :. 
sic  sistitur  Ixionis  roia  :  sic  TanUlus  famis  sititquo 
oblitus  iiec  poma  carpere,  nec  aquas  potare  curad : 

D  sic  vultur  non  vellicat  jecur  Tityi. 

54.  Non  Ixionum  caput,]  De  ixionis  supplicio  jam 
diximus.  Ovidlus  : 

i 

Volvilur  liion  et  se  sequiturque  fugitque.  ] 

56.  Site,]  Pro  titi  :  sicut  dicitur  mare  pro  mari :  ■ 
ait  mare  vaies  :  dubiio  uirum  alius  Laiiiie  sciens  di-  i 
xerit  sile :  quanquam  legatur  vespere  et  vesperi ;  tem*  i 
pore  et  temjfori ;  tuce  et  lud  ;  igne  et  igni  in  ablaiivo,    \ 

37.  Tantalus.]  Tantalus  Agamemnonis  et  Menelai, 
qui  propterea  Tantatidee  dicuniur,  avus,  quod,  in- 
quiunt,  fllium  membraiim  discerplum  diis  mandii- 
canduni  apposoerit,  propositis  pomis  aquisque  sibi 
inaccessis,  fame  sitique  perpetuis  cniciaiur. 

40.  Arbiter  mmtrarum,]  Piuto,  Saiurnus  eoim  ex 
Ope  coniiige  Irea  liabuit  filios,  nempe  Juvem,  Nepto- 
num  et  Plotoneu,  qoi  imondi  impc^iom  partiti  aont : 
Jovi  casli,  Neptono  marlt,  Plotooi  inferonuB  inpe* 
riouiobti|it. 


7«r. 


DE  CONSOLATIONE 

Don.imus  comilem  %\rc 

KTiiprtam  oarmine  conjugem  : 

Sed  lex  dona  coerceai, 
45  Ne,  dum  Tarlara  liquerii, 

Fas  sit  luroina  lleclere. 

Quis  legem  det  amantibus  ? 

Major  lex  amor  est  sibi. 

Heu!  nociis  prope  terminos. 
50  Orpheus  Euridicen  suam 


PlliLOSOPHfif:  LIB.  lY. 

A  Yiditf  perdidit,  occidil. 

Vos  baecfabula  respicii, 
Quicunque  in  superum  diem 
Meniem  ducere  quaeritis. 
55  Nam  qui  tartareum  in  specus 
Victus  lumina  flexeril, 
Quidquid  praecipuum  trahit, 
Perdil,  dum  videt  inreros. 


786 


INTERPRETATIO. 


ttfiere  oculos,  postquam  egre$$ut  fuerit  ex  inferis.  Quis 
imponat  legem  amanlibus  ?  amor  ipse  sibi  est  major 
iex,  Heu !  non  procul  a  finibns  umharum  Orphius  vix 
respexitsuam  uxorem  Euridicen,  cum  illam  amisit 
exstinctam.  H(cc  fabula  spectat  vos,  quicunque  vultis 


attollere  animum  ad  Oeum  supremum  lumen  :  quicun" 
que  enim  fatiscens  converterit  oculos  ad  infernas  ^er" 
nas,  hic  dum  respicit  loca  tyi/mia,  amittit  quidquid 
habet  pra^cipuum  cogitaiionis. 


NOTiE. 


44.  Lex  dona  coerceat.\  Princeps  lenebraruro  nihil 
voluplatis  concedii,  nisi  sub  condiiionibus,  quae  aut 
iion  possunt,  aiit  non  debent  impleri.  Sic  Maith.  iv 
Cliristo  ostendit  omniaregna  mundi  et  gloriam  eorum, 
fi  dixit :  Hac  omnia  tibi  dabo^  si  cddens  adoraveris 
me. 

52.  Vos  hcec  fabula  respicit.]  Fabula  est  exeniplum 
fictum  nd  persuadendam  veriiatem  :  propterea,  au- 
ctore  Varrone,  ilieologia  antiquis,  alia  erat  phjrsica, 
ali.i  fabulosa  :  illa  naiuralibus,  haec  commentitiis  ef- 
feciis,  quod  de  diis  credendnm  videbatur,  persuade- 
Int.  Nimirum  qiianto  obscurior  et  invcnlu  dirilcilior 
veritas  his  velata,  tanto  magis  inventa  placel,  huicque 


B  propterea  ardentius  mens  adhaeret  :  255  hi^c  In 
sacrotextu  frequentes  sunt  parabolce  apologis  simlles : 
hinc  Horatius  I.  i  Satyr.,  sat.  i  : 

Tantalus  a  lahris  sitiens  ftjgientia  caplal 
FliirolDa.  Quid  rides?  fnulalo  nomine  de  le 
Fabula  uarratur  :  congesiis  undique  saccis 
Indormis  Inhians,  ei  laaquam  parcere  sacris 
('ogeris,  aul  pictls  uoquam  gaudere  tabellis. 

Utergo  Orpheus,  duin  inferos  respicit,  perdit  conju- 
gem,  qua  empia  videbatur  felix  ;  sic  prxcipiii  reniin 
caducarum  cogitatione,  ipsa  summi  boni  cogiiaiioaul 
exstinguitur,  aui  exstiiictae  similis  obscuraiur. 


LIBER  QUARTUS. 


256  PROSA  PR1HA. 

Arguuentih.  —  Boetium  mlrantem,  quod  Deo  mun- 
dum  regente  non  solum  mala  sint  ei  impunita^  sed 
vhrlus  et  prtemiis  careat^  et  sceleratorum  pedibus  sub- 
jectacalceiur,  docet  Philosophia^  nee  vitia  sine  pce- 
nis,  nec  virlutem  sine  pramto  esse, 

Hsec  cum  Philosophia,  ^  dignitate  vullus,  et  oris 

gravitate  servata,  leniter  suaviterque  cecinisset,  tum 

ego,  nondum  *  peniliis  insiti  matroris  oblilus,  inlen- 

lionem  dicere  adliuc  allquid  parantis  ^  abrupi.  257 

Et  0,  inquam,  '  veri  pnevia  luminis  ',  quae  usque 

■dhuc  tua  fudit  oratio,  ^  cum   sui  *  speculatione 


G  divina,  lum  tuis  raiionibus  invicia  patuemnt;  eaqua 
mibi,  et  si  ob  injurlae  dolorem  nuper  oblita,  non  la- 
men  antehac  prorsus  ignorata  dixisii.  Sed  ea  ips» 
est  vel  maxima  ^  nostri  (5)  causa  mcKroris,  quod  com 
rerum  bonus  rector  existat,  vel  esse  omnino  roaU 
possint,  vel  iropunita  proBtereant.  Qitod'  soluro  qaanta 
dignum  sit  admiratione,  profecto  consideras.  Al  huic 
aliud  majus  adjungilur  :  nam  imperante  florenteque 
neqiiitia,  virtus  noii  soluro  praeroiis  caret,  venmi 
eiiam  sceleratorum  pedibus  subjecta  calcaiur,  el  in 
locum  (40)  facinorum  supplicia  luiU  Qu»  fleri  '  iii 


INTERPRETATIO. 


^  Interius. 
^  InterpelUm. 


^  Philosophia. 
*^  El  clara  et  certa. 


NOTifi. 


'*  Dignitate  vultus  et  oris  gravitate  servata.]  Gum 
enim  homo8uassignificaturuscogitaliones,non  modo 
lingua,  sed  etiam  oculis,  fronte,  nutu,  gestu,  csie- 
risque  ejusmodi  sic  loquatur,  ut  pro  dlversis  horum 
omnium  modis  divcrsas  ei  ioqueniis  sui  signiflcet,  et 
aiidientis  alterius  excitet  cogiiaiiones  ;  propterea 
Philosopliia  humanam  formam  induta  apiis  lllis  signis 
veriintem  felicius  persuadet,  in  quo  differt  a  ntiiiti 
poeiicis,  quas  siipra  vocavit  meretriculas  usque  in  exi- 
tium  dulceSf  quaeqiie  quod  alio  vultu  loquantur,  alias 
etlnm  rommovent  in  auditoribiis  cogitaliones. 

'  Veri  prania  luminis.]  Philqsophia^  quae  quod  sit 
cognitin  clara  et  dij^tincia  adeqque  errori  non  ob- 
noxia,  ipsa  verum  lumen  est;sed  quod  aitendenti 
lumen  luroinis  sit  origo,  propiere^  eadem  Philosophi^ 
dic'r;>if  r^r|  lumim  jjrrantta,  Nisi  dip^Sv  vefum  lumen 


D  hic  appellari  illud,  qiio  mens  sperai,  ruptis  ipsiu* 
corporis  nexibus,  aliquando  frui :  hoc  enim  lumen 
lumine  philosophico  prxvenitur. 

'  SpectUatione.]  Speculatio,  vox  minus  Latina  vi- 
detur. 

^  Noslri  causa  mceroris.]  Ut  summa  animi  lapiitia 
perfunditur  ille,  qui  ex  quibusdam  principiis  poaitis» 
conclusiones,  quas  aliunde  scit  esse  verissimas,  im- 
proviso  colligit ;  sic  tristitia  afficitur,  qui  quod  expe- 
rjentia  probatur,  cum  suis  non  potest  conciliare  prin- 
cipiis  :  ut  enim  prius  a  luinine,  quod  amamns ;  sic 
posterius  a  tenebris,  quas  odio  babemus,  oritur. 

'  In  regno  seientis.  ]  Si  Deus  qon  sciret  omnhi ; 
aut  si  sciens,  non  poss^t  pinnia ;  aiii  si  sclens  et  poiens, 
sola  bona  non  vellet,  nihil  mirum,  quod  roala  e^seni : 
IpaRp  enini  aqt  scientiaro  pneterire,  aui  pptenl|am  siv* 


787 


AN.  MAML.  SEV.  BOETa 


788 


regRO  scientis  omnia,  potenlis  omnia,  sed  bona  tau-  A  tudinis  me  ^  dudum  monslnnte  ▼idisti,  quo  etiam 


lummodo  volentis  Dei,  nemo  satis  polest  nec  admi- 
Jrari,  nec  conqueri.  Tom  illa  %  Et  *  essel,  inquit,  iii- 
finiti  ^  stuporis,  omnibusque  horribilius  monstris,  si, 
vti  lu  exlsiimas,  in  Unii  veluli  patrislamilias  dispo- 
Bitissima  domo,  vilja  vasa  colerentur,  (15)  pretiosa 
sordescerent :  *  sed  non  ita  est.  258  ^*^  ^i  ^^  quac 
paulo  anie  conclusa  sunt,  •  ineonvulsa  servantur, 
*  ipso,  de  cujus  nunc  regno  ioquimur,  auctore  cogno- 
sces,  semper  quidem  potentes  bonos  esse,  malos  vero 
sbjectos  semper  atque  imbecilles ;  nec  sine  pcena 
unquam  essevitia,  nec  sine  praemio  virtutes;  (5) 
bonis  feliciay  malis  semper  infortunata  contingere, 
muluque  id  genus,  quae  sopitis  querelis  flrm»  te  so- 
lidiute  corroborent.  Et  quoniam  verae  formam  beaii- 


sita  sit  agnovisti,  decursls  omnibus,  qu»  prxmiitere 

tiecessarium  puto,  ^  viam  tibi,  quae  te  *  domum  re- 

vehat,  osiendam. "  Pennas  (10)  etiam   tuae  menli , 

quibus  sc  in  altum  toliert  possit,  affigam,  ut  pertur- 

baiione  depulsa,  '  sospes  in  patrUm,  *  meo  ductu, 

mea  semiu,  meis  veliiculis  reverUris. 

259  METRUM  *  PRIMUM. 

Argomentom . —  Me  juvante^  tft^ufl  P/rtUfopibMi,  wtens 
humana  res  omnet  ereaias  trantccndens  penenit  ad 
Deum ;  quo  cogmto ,  converta  ad  terrat  hic  videt 
etiam  principet  exsulare. 

Sunt  etenim  pennas  volucres  mihi, 

Quae  celsa  conseendant  poli : 
Quas  sibi  cum  veioi  mens  induU, 

200  Terras  perosa  despicit, 


INTERPRETATIO. 


•  Pbilosopbia. 

^  Summa  admiratioMi, 
«  Conttent. 

•  Jam. 

•  in  patriam  OBletlem. 


B  Nam  ego  hdbeo  nlat  coleret,  qum  atcendant  loea 
ftt6/ttfiU  coelif  quat  ubi  ment  prompta  toeiavil  siM,  hftc 
odio*  kabent  terrat^  eas  contemnit ;  transcendit  orbem 
aerit  vatti ;  cernit  nubet  poti  te ;  et  trantyreditur  /osli- 
^Kfii  ignit,  qui  catei  motu  rapido  «iheris ;  quoadutque 


NOTiE. 


perare,  aui  volunutem  divinam  consequi  viderentur; 
Kd  quod  Dcus  nec  igiiarus,  nec  impotens  mala,  quae 
adio  babel,  permitut,  boc  mirum. 

*  Ettet  infiniti  ttuporit.]  Siupor  est  vebeiiiens  ad- 
mintio,  qua  qui  afflcitur,  hic  spiritibus  eobibltis, 
voce  motuque  omni,  insUr  stipitis  vel  irunci  nriva- 
lor.  Virgil.  ii  iEn.,  v.  774  : 

Obstupui  steieruntque  comse  el  vox  faucilios  haesii. 

Gui  favet  inlerpreuiio  nominis  :  ttupor  enira  et  ttu- 


versus  heroici  pedes  habet ;  posurior  iambicus  qua« 
tuor  pariter  pcMies ,  sttpe  loeis  imparibus  spondoos, 
paribus  iambos. 

i.  Sttfit  penna  mihi,]  Pennae,  sunt  avium  partes, 
quibus  avesinaera  subvectse  sua  repetunt  loca :  unde 
propter  quamdam  similitudinem  penntt  tribuuntur 
sagitlis ,  navibus ,  et  cabUris  eju&modi  corporibus, 
quae  aequatis  veluti  ponderibus  reclius  moventur.  Sic 
ergo  clarae  distinctaeque  notiones,  dicuntur  philoso- 


reciius  a  terris  ad  coeluro,  ei  quo  oru  est,  regre- 
diatur. 

I.  Fo/ticr«.]  Volueer  u  volatu  diciiur  :  quare  ul 
volatus  motus  est  velos ,  sic  volueer  idem  esi,  quod 
vehx  sive  celer :  quomodo  Tullius  pro  Planco  ;  mhil 
tam  voluere,  liiquit,  ^Mdffi  maledictum  :  nihil  faeiitut 
emittitur ;  nihil  certiut  excipiiur ;  nikil  tatiut  ditiipatur. 
Virg.  iEn.  v,  v.  Ui : 


Eereuttipet  videtur  dici :  unde  in  antiqnis  Virgilii,      phicspennse,  quod  his  veluti  librau  Pbilosopliia 
loratii,  Terentii,  aliorumque  libris  legebatur  uipet^  G  re 
el  obttipuit, 

*  Sed  non  ita  ett.]  Nam  virtus  nunquam  esi  sine 
inopraemio,  nec  viiium  sinesuo  supplicio,  sicut  ei 
dictis  manifestum  est. 

*  Ipto^de  cujut  regno  loquimur^  auctore,]  Deo  do- 
tenie  :  tum  autem  Deiis  hominem  docet,  cum  menie 
prcjudiclis  eiuU,  ipsae  duntaxat  mentis  cogiutiones 
atUntius  consideraniur;  quod  utsolus  Deus  tunc  in« 
terrogatur,  sic  solus  menti  iuterroganti  respondeat. 

*  Viam  riW,  quce  te  domum  revehat,  ottendam,] 
Homini  cognoscenii  snum  uitimum  flnem,  n^hil  su- 
peresi  quam  uioognoscat  modum,  quo  ad  ejusmodi 
ilneni  pervenire  possit :  Maith.  vi :  Qmeriu  primum 
regnum  Dei  ei  juttitiam  ejut.  Quare  cum  Pbilosophia 
Jam  docuerii  uliimum  hominis  flnem,  insiituii  ejus 
ratio  postulat,  ut  de  modo  hujus  finis  consequendi 
traciet:quod  nunc  vocaturtta,  qwBdomum  revehat : 
l)ropterea  promiiiit  pennas.  ..  -   e    - 

.  •  Pennat  afigam!]  Cogiiationes  videlicei.  quibus  D  c«lT  Je^Vc^rqrauTus  hi^^ 
ei  mens  bene  uiatiir,  eadem  his  veluii  pennis,  hinc     1.®  naHin^^^^^^ 
quidem  prpjudicia  veriuii  contraria  fugare,  inde  '  perimguiii. 

^ero  ad  veriutem  ipsam  pervenire  poteril. 

'  Sospet.  I  Salvut  ei  incolumit :  Sospes  enlm  di- 
citur,  cui  vires  sint  quolibet  meandi  et  remeandi. 

^  Meo  duciu,  meu  semila,  meis  vehiculit.]  Philo- 
BOphica  cogniiio  recte  diciturdux,  semiu  et  vehicu- 
lam,  quibus  homo  sospes  ad  Oeum,  unde  egressus 
fuil,  regrediatur.  Est  quidem  dus,  quia  hac  uipote 
Ingeniu  praeeonu  mens  ad  jndieaDdum  daeilur.  Est 
leftuia ,  quia  sicut  in  ea  clare  et  distincU  comprehen* 
sum,  sic  judicandum.  Est  vehieulum^  quia  hac  mens 
veluti  constricta  ita  rapiiar,  ut  penes  eam  non  sil 
contrarium  seotire.  Propterea  eadem  Philosopbia 
iiano  canit. 

^Carmen  consiajis  ex  duplici  genm  versuum  al- 
if  quonim  prior  dacljrlicos  quatuor  primol 


Illa  noto  dUus  volncrique  sagilU 
Ad  terram  fugit,  et  poriu  se  coodidit  alto. 

Ciim  igiiur  praedictas  Philosopbis  co^itaiiones  tam 
celeres  sint ,  ut  vel  celerrimus  corpons  motus  ciim 
illis  collatus,  tardissimus  sit,  propurea  non  imme- 
rito  dicuntar  penme  volueret. 

2.  Ceita  poli.]  (ielsa  poli  nunc  dicunliir,  sicnt  a 
Virgilio  convexa  cmli ;  ab  Horatio  acuta  belli ;  a  Lucre- 
tio  aperta  ca?/t,  serena  coeli^  abdita  terrce^  inulligendo 
loca  sive  tpntia,  Pennae  auiem  philosophicae,  in  hoc 

.   fQpijQfgg^  jui  gummum  usque 

a  Philosophia  cognosci- 
pertinguiit. 

3.  \elox  mem  induit.]  Mens  qiiidem  humana  velox 
est :  quia  quo  momento  veluii  eitra  se  rajiu  ad  ter- 
ras,  ad  maria ,  ad  coelnm  ipsum  dissitissimum  per- 
venit,  eodem  ad  se  regressa  cogiiationem  sihi  insitam 
coniemplatur,  iu  ut  nujus  suae  circuiiionis  ne  menii 
quidem  ipsi  liceat  initium,  progressum  et  flnem  di- 
siiiigiiere.  In  quo  mens  humana  iu  divinam  vldetur 
expriiiiere ,  ui  iiide  veteres  collegerint  mentem  hu- 
manam  et  a  Deo  ortam «  et  insur  Dei  immortalem 
esse.  At  eadem  mens  induit  pennas  philosophicas, 
clare  et  distincu  cognoscendo. 

4.  Terrat  perota  detpidt.  ]  Coniinuatur  translata 
Ioquendiratio:utslcut  avesvolando  a  Urris  rec^unt; 
aii'-  mens  pennis  philosophlcis  instmcu  intelligaiur 
Urras  exoa  despicere.  Nec  abs  re  :  nam  quo  roagis 
ipens  lerrif  adhaer^l,  eo  crassioribu#  jnfolaU  fepo- 


7«9 


DE  CONS0LAT1ONE  PHlLOSOilili£  LIB.  IV. 


790 


fO 


Aeris  immenfli  superal  gfobum, 
NaKiesque  post  terpm  videi; 

Qaique  agili  motu  calet  stheris, 
Tnnseendit  ignis  vertieem, 

Donec  in  astrlferas  snrgat  domos, 
261  PbcelxMiue  eonjungst  vias, 

Aot  comitetur  iter  gelidi  senis, 
Miles  oorusei  slderis, 


Vel  quocunque  micans  nox  pingitar, 

Recurrat  astri  drculum, 
45    Atque  ubi  jam  exhausti  fuerit  satis, 

Polum  relinquat  extimum, 
Dorsaque  velocis  premat  xtheris 

Compos  yerendi  luminis. 
262  Hic  regum  sceptrum  dominus  tenet. 


INTERPRETATIO. 


aneendal  ad  orbet  tteUalOi,  ef  jungat  iuum  iter  eum 
tole  eunie,  aut  comitelwr  tfiam  Satumi  teait  fngtdt, 
aut  fiat  veluli  milet  Martis  atiri  tplendidi,  uui  repetat 
orbem  cujutcunque  tleUce ,  aua  nox  corutcant  dittin'- 
guitur;  ac  pottquam  tuffecml  viditu  corpora  inferio- 
ra,  demai  tupremum  hoc  cce/vm,  eoneulcetque  toea 


convexa  cetheris  eelerrimi^  parHeept  Ineie  au^uUB  eo^ 
lcndseqiie.  Hic  rex  regum  tenet  teewtrum,  ei  moderatm 
regimina  mundi ,  immotutque  gubernat  currum  moH^ 
/em,  moderator  preeclarut  rerum.  Si  tuum  iter  reportei 
le  hue  revertum ,  quam  patriam  min«  obtitm  qumie^ 
luBC ,  dieee ,  reeordor,  ett  mea  patria :  kime  oftwe  kk 


NOTiE. 


hrts  minus  apta  est,  qu»  Deom  aoetorem  suum  con- 
templeiur. 

5.  Aeris  immentl  tuperat  giobum,]  Aer  quidem  snis 
deOnitur  limitibus  :  sed  quoniam  ita  diffundiiur,  ejus 
ai  dimensio  in  nostro  cerebro  non  distinctius,  quam 
qosiibet  alia  longe  etiam  majoris  corporis  ampiitudo 
exprimatiir,  propterea  nobis  imaginantibus  aer  im- 
fnensus  babetur  :  at  mens  noslra,  quae  piura  conci- 
pere  potest  quam  imaginari  Jaerem,  quo  terra  unde- 
quaque  circumfunditur,  in  orbem  dinusum  sic  cogi- 
tat,  ut  aliud  ulira  considerandum  sibi  proponat:  unde 
lit  ut  eadem  mens  veluli  pott  tergum  rcrinquat  nubet, 
qusa  in  aere,  non  secus  ac  naves  in  aquis,  libraiis 
hine  et  inde  poiideribus,  susiinentur. 

8.  Trameendit  i^nit  verticem,  ]  Si  Philosophia  liic 
agnoscat  ignem,  hic  cene  ignis  miiltum  diflfert  ab  eo 
quem  Peripatetici  vuigo  aium  acitiere  in  eoneavo  lunee 
propter  ordinem  et  bonum  Univerti :  nam  boc  Peripa- 
teticorum  elementum  calore  non  afncitur,  quod  ra- 
rius  sit :  aut  si  incalescal,  id  moiu  non  habet;  aut  si 
motu  caleliat,  id  a  se  polius,  quam  al>  alio  cor^re 
moto  obtinet.  Cum  tamen  ille  Pliilosophise  ignis 
o^t/t  motu  cetherii  calorem  concipial.  Qu:ire  hic  ignis 
nihil  fortealiudest  quam  pars  aetheris,  quiCiceroni  in 
].  deNat.deor.  nominatnr :  ardor  uUimut^  etique  tenuit. 
ac  perlucent,  et  (equabili  catore  tuffusut :  quo  aetheris 
vertice  considerato,  praedicta  mens  altius  evecla  con- 
lemplatur  primum  quidem  planetas  sole  inferiores, 
postea  ipsum  solem,  deinde  planetas  sole  superiores; 
iHtn  stellas  fiias  et  tandem  ipsum  Deuni,  ut  deinceps 
didtur. 

9.  Donee  in  attriferat  turgat  ddmot.]  L  Mens  hu- 
inana  contemplatur  planetas  Sole  inferiores,  cujus- 
modi  sunt  Luna ,  Vcnus ,  Mercurius ,  et  si  qui  alii 
illic  fuerint  planetae  :  qui  cuni  partes  coeli  steiliferi 
inflmas,  terraeque  Viciniores  teneant,  potuerunl  slgni- 
iicari  per  noniinatas  astriferas  domos.  Nemo  nescit, 
asirorum  situs  ab  astronomis  vocari  domos. 

Qold  libi  prodesl 
Aerias  leutaise  domos  auimoque  rotundum 
Percnrrisse  polumT 

10.  Pheeboque  conjungat  viat,  ]  II.  Eadem  mens 
contemplaiur  solein  :  sol  enim,  ut  saepius  diximus» 
propter  speciein  nitoremque  vocatur  PhoBbus  :  naro 
•oc^oc,  adject,,  idem  quod  splendidut.  Via  autem  soiis 
duplex,diarnauna,quae  ab  ortu  ad  occasum  spatio  vi- 
giati  quatuor  horarum  absolvitur:  altera  annua,  quae 
auctoreTullioii  deNat.  quinquediebus  et  quinquaginta 
ct  trecenlis ,  qitarta  fere  diei  parte  addita  :  quam 
uiramque  sulis  viam  mens  contemplata  suas  dicitur 
vias  cum  viis  solaribus  coiijungere. 

11.  Comiteiur  iter  getidi  tenit.  ]  III.  Mens  contem- 
plaiura  planetas  sole  superiores ,  inspicit  primo  Sa- 
turnum,  usque  iler  coniiutur.  Saturnus  astronomis 
omniam  planeiarum  altissimus,  poetis  vocaiur  tencx 
fetidui :  eenex  ijaidem,  qnod  fingator  aotlqoissimus 


B  deorom ,  ei  seni  dmilia  lenlo  gradn  fentor : 
vero ,  quod ,  otpote  omnium  planetarum  altissimoa. 
terras  minirtio  calore  arficiat :  unde  Cic.  Snmiiia , 
in((uil,  Saturni  ttella  refrigerat.  Iter  deniaoe  Satamf 
in  boc  versalar,  quod  suum  cireuitum  absolvat  tri* 
gihta  annis.  • 

12.  Milet  corusei  tiderit,]  Deinde  ipsa  mens  Mar- 
tem,  alierum  planetam  sole  superiorem  contempli^ 
tur,,  ipsiusqoe  propterea  miles  nunc  vocatur :  liara 
quippe,  antiquis  deus  belli ,  qubs  babel  comites,  hi 
ejus  miliies  appellantur.  Mars  porro  dicitur  corateuM 
tidut,  quod  Saturno  magis  splendeat :  unde  TuII.  ii 
deNat. :  Stimm4i,i/iqail,  Satwmi  steltarefrigerat^meHm 
Martit  ineendii, 

13.  Vel  quocunaue^  etc.]  IV.  Mens  contemplator 
stellas  lixas,  quibus  scilicet  n&x  micant  pingilnr, 
earumque  circuitus,  sua  pailier  eogitatione  eircaiiH 
eundo,  absolvll. 

p      15.  Exhautti  fuerit  tatit.]  id  est:  ubi  praedicta  satia 

^  cogiiaia  fuerint :  Sic  enim  Cicero  ad  Qu.  firat. » 

Exhauttut  est,  inljuit,  termo  Aomtnum :  quasi  dicai: 

ea  de  re  jam  toqui  eti  detUum  :  sie  etlam  Vlrgll.  n 

Georg.,  V.  397 : 

Esi  etiam  ille  lal)or  curandis  vilibns  alter,^ 
Ciii  nun(|uam  eihausti  satis  esl. 

16.  Polum  relinquat  extimum ,  etc.]  V.  Mens  COIH 
sideraiis  omnibus  sideribus  ,  el  ipso  etiam  aethere 
veloci,  quo  sidera  circumfusa,  ut  naves  aquis,  def^ 
runiur,  ascendit  ad  considerandum  coBluni  qood  ?o- 
cant  empgreum^  qood  prccipiia  sedes  Dei  vecaiara 
quodque  casieris  commoiis  vulgo  dicitur  immotun  ; 
unde  dociissimus  noster  Antonius  Hallaeus  ui  epi- 
grammate,  cujiis  illud  est  argumentum : 

At  sola  empyrei  moles  allissima  coeli, 
Sancta  Dei  diviimque  domus,  veriiginis  expers 
Stai  flrma,  et  motu  nunquam  Inrbjiiie  cielur ; 
Coogrua  nam  ralio  vuli,  aria  ut  pace  frueotum, 
Atque  qulescenlum,  scdesimmota  quiescat. 

^  Deus,  qui  nunc  appellatur  regum  Domtniii,  juxta  iUad 
Apoc.  XIX :  Rex  regum  ei  Dominus  regnaniium ;  et  eo* 
ruscus  rerum  arbiter^  ut  a  Seiieca  in  llercule  for., 
V.  204,  vocalur  magnus  Olympi  rector  et  mundi  ar^ 
biter,  hic  perhibetur  tceptrum  ienere^  orbit  habeime 
iemperare ,  et  votucrem  currum  ttabilit  regere :  quin 
quamvis  Deiis  ubique  sit,  ubiquc  agendo ;  Deus  Ui 
men ,  uipoie  qui  peculiari  mudo  agit  in  hoc  cQelo^. 
peculiari  eiiam  modo  in  hoc  coslo  videtur  existert, 
Psal.  cxLviii,  Confessio  ei  gloria  ejut  tuper  catum  ei 
ierram.  Quin  etiain  ipseAristoteles  1.  deMundo:  Sam* 
mamf  inquit,  ei  primam  tedem  mu$uli  torlitut  eei 
Deus,  Haec  esi  nosirae  mentis  patria ,  adeo  ut  vel 
ipsi  reges,  quatenus  hi  in  terris  habitant,  extulee  lia-  . 
l»eri  possiiit :  sicut  hic  dicitur.  < 

19.  Seeptrum,]  Sceplrum,  ipsa  nominis  origiiie,  eal 
baculus  sive  virga  regalis :  unde  signo  pro  re  signlA- 
cata  posiio,  sceptrum  idem  est  quod  imperium  boinit 


SO       Orbisqiie  habenas  temperat, 
Ki  volucrem  currum  stabilis  regit, 

Kerum  coruscus  arbiter. 
IIuc  te  si  reducem  referat  via, 
Quam  nunc  requiris  immemor, 
85    Haec  dices,  roemini,  patria  est  mihi, 
Ilinc  ortus,  hic  sislam  gradum. 
Quod  si  terrarum  placeat  tibi 
Noctem  relictam  visere, 
263  Quos  miseri  torvos  populi  limeni, 
50       Cernes  tyraDnos  exsules. 

264  PROSA  II. 

Arcuhentum.  —  Ex  prasdiciis  Philosophia  demon^ 
ttrat^  et  probos  potentet^  et  improbot  impotenUt  esse. 

Tum  ego,  *  papae,  inquam,  «  ut  magna  promittis! 


AN.  MANL.  SEV.  fiOETil  792 

A  fruslra  sit.  Quo  fii;  ut  si  quem  videas  adipisci  vellc. 
quod  minime  adipiscatur,  huic  obiinendi  quod  vo- 
luerit,  defuisse  ^  valentiam  (io)  dubiiare  non  possis. 
Perspicuum  est,  inquam,  nec  ullo  modo  negari  po- 
test.  Quem  vero  efTecisse  quod  voluerit,  videas,  num 
eiiam  poluisse  dubitabis?  Minime.  Quod  vero  quisque 
polest,  in  eo  validus ;  quod  vero  non  potest.  in  hoc 
imbecillis  esse  censendus  est.  265  Fa^teor,  ioquam. 
Bleminisiine  igitur,  inquit,  superioribas  raiionibus 
esse  'collecium,  inientionero  oronem  voluntatis  hu- 
manx,  qux  diversis  studiis  agitur,  ad  beatitQdinem 
festinare?  Memini,  inquam,  id  quoque  esse  demon- 
stratum.  Num  recordaris  beatitudinem  ipsum  esse 
bonum,  (5)  eoque  modo  curo  beatiiudo  peiitur,  ab 
omnibus  desiderari  bonum?  Minime^  inquam,  recor- 


nec  dubilo  quin  possis  efficere :  tu  modo  quem  exci-  fi  dor,  quoniam  id  memorise  fixum  teneo.  Omnes  igitur 


Uveris,  ne  ^  moreris.  '  Primum  igitur,  inquit,  bonis 
semper  adesse  potentiam,  nialos  cunctis  viribus  esse 
desertos,  agnoscas  licebit  :  quonim  alterum  demon- 
stratur  (5)  cx  altero.  Nam  cum  bonum  maluroque 
contraria  sint,  si  bonum  polens  esse  constiterit,  li- 
qnet  iinbecillitas  mali :  at  si  fragilitas  clarescat  mali, 
boni  firmiias  noia  est.  Sed  uti  noslrae  sententiae,  fi- 
des  abundanlior  sii,  alteruiro  calle  procedam,  nunc 
hhic ,  niinc  inde  proposita  confirmans. '  Duo  sunt, 
quibus  omnis  humanorum  (10)  actuum  constat  effe- 
Ctus ;  voluntas  scilicct,  ac  poleslas  :  quorum  si  alter- 
utrum  desit,  nihil  esi  qnod  explicari  queat.  Defl- 
ciente  etenim  voluntate,  ne  aggrediiur  quidem  quis- 
que  quod  non  vult :  at  si  potestas  absit,   voluntas 


homines  boni  paritcr,  ac  mali,  indiscreta  intenlione 
ad  bonum  pervenire  nitunlur?  Iia,  inquam,  conse- 
quens  est.  Sed  cerlum  est,  adepiione  boni,  bonos 
fleri.  Certum.  Adipiscuntur  (10)  igitiir  boni,  quod 
appetunt?  Sic  videtur.  Mali  vero  si  adipiscerenturp 
quod  appetunt  bonum,  mali  esse  non  posseiit.  Itn 
est.  Cum  igitur  utrique  bonum  peiant,  sed  hi  quidem 
adipiscantur  illi  vero  minime ;  non  dubium  est  bo- 
nos  quidem  potenles  esse,  qui  vero  mali  sunl,  imbe- 
cilles.  Quisquis,  inquam,  diibitai,  nec  renMi  (15) 
naturam,  nec  consequeniiam  potest  con^iderare  ra- 
tionuro.  ^  Rurstis  inquil :  Si  duo  sint,  quibus  idcm  ' 
secundum  naturam  proposiium  sit,  eorumque  untis 
natur.ili  oldtio  idipsum  agat  atque  perficiat;  alier 


INTERPRETATIO. 

quietcam,  Ex  qua  sede  ti  vohieru  convertere  ocutot  ad  C  "  Quanta. 

tefiebrat  terrarum.  quat  deteruitti,  videbit  tyrannot,  ^  Hetardet, 

quot  gentet  affiictte  metmnt  sibi  infentos^  ex  hac  patria  ^  Potettatem» 

tjeclos  exsutare.  *^  Ex  instinctu  naturte. 


mjjE, 


niSt  i  quo  eliam  ad  t)euin  propler  quamdam  iinpe- 
nndi  similitudinem  traiisrertur. 

20.  Ortif  habenas,]  Siniilitudine  sumpta  ab  equis, 
quos  habeiiis  liuc  illucque  ad  nutum  flectimiis :  Deiis 
qnippe  omnia  sic  regit,  nt  oninia,  quocunque  voliie- 
nt,  moveintiir. 

21.  Voluerem  currum,]  Aiirtor  vidctur  speciaiim 
Intelligere  oiimem  mobiiis  coeli  orbem,  generatim  ta- 
inen  uiiiversus  mundus  corporeiis  dici  potest  volucer 


*  Primum  igitur,  etc.l  Philosopbia  proponit  quod 
sibi  in  hac  oratione  probandum  incumbit,  videlicat 
et  probos  potenles  et  improbos  impolentes :  id  au- 
tem  probabit  tripllci  argiimenlorum  genere,  qus 
contrahere  conabimnr. 

*-  Duo  sunt,  ctc.]  1.  Argumenti  genus.  Quicunque 
Iiomo  id  adipiscitur  quod  vult,  is  potens  esi :  quicun- 
que  vcro  vult  aliquid,  quod  non  adipiscitur,  is  est 
impotens :  quod  efTectus  humanus,  unde  quis  judi- 
catur     essc    vel    non    esse    potens,   necessiiiuli- 


ewrrus :  qiiia  cuiii  mundiis  ille  sil  moles  adeo  con- 

ferta  ;  nihil  ui   sii    illic  vaciii  ,   propterea  nnllus  ^  nem   habeat  cum  voluniate  ei  potestate,   qiiarum 

fit  in  muiido  motus,  quin  inibi  flat  materiae  moias  ^  utraque  cst  in  priino,  et^altera  inntum  in  secumlo 


circuitus. 

29et30.  Tervot  tyrannos,]  Torvu^,  a  lorquendo 
dictus,  ille  est  qui  vultu  vel  potiiis  oculis  tortis  iii- 
teriorem  furoris  moium  ita  signiflcat,  ut  tueniibus 
sit  lerribiiis  :  hinc  taurus  praeseriim  torvus  habetur, 
quod  animal  illud  sxpius  hanc  formr.m  indiial.  Yirg. 
Georg.  III  :  Optima  torvw  forma  bov\s,\  Porro  cuin 
exsul,  sive  ut  noniiulli  scribnnt,  exso/  dicatur  qiiasi 
ox  soio  Hve  pairia  pulsiis,  cumque  tyranni  in  terris 
habitantes  ex  solo  sive  poiius  coelo,  patria  sua  vel- 
mi  expulsi  sint ,  ideo  videri  possuni  exsules.  Ad 
llebr.  XIII :  Non  habemus  hic  manentem  civitatem^  sed 
fkturam  inquirimus, 

*  Pap^.l  Papce^  sive  nt  loquitur  Plautus  babm,  est 
interjectio  nominis  mira  subito  accipienlis;  quod,  ut 
conjicimus,  h^e  voces  primie  sint,  quas  pueri  omnia 
ul  ignorantes  sic  sdminintes  proferre.ioleant. 


Illo  homine.  Atqni  homo  probus  id  adipiscitur  qiiod 
vult :  improbus  vero  quod  vult  non  adipi^ciiur  :  cum 
nterque  suam  velit  beaiitudinem,  quam  probus,  iion 
improbus  adipiscitiir  :  siquidem  iit  bonus  non  «iici- 
tur  nisi  adeptione  boni  siimmi,  iis  malus  non  dici- 
tur  nisi  privatione  ejiisdeiii  bnni. 

^  Rursus  si  duo  sint,  elc.]  II.  Argumenti  genus. 
Ex  duobus,  quibus  ab  ipso  natune  auctore  consMii- 
tum  est  aliquo  tendere,  si  alterum  offlcio  parens,  il- 
liic  tendat;  allerum  aboffleio  decedens  aut  moretur, 
aut  certe  alio  deflectat,  prius  potens,  posieriiis  im- 
poleiis  haberi  debet  :  cum  eniin  potentia  niliil  sil 
aliud,  qunm  instinctus  ille  ab  aiiciore  natnr.T.  act-e- 
ptus,  potentix  est  pervenire,  imbecillitatis  non  ficr- 
venire  quo  Deus  vocat :  sic  ex  duobus  hominibus, 
quibus  ab  ipso  nalurae  auctore  constiiutum  est  poili- 
bus  smbulare,  si  alter  officio  functus  suibutet,  aiier 


m  DE  CONSOLATIONE  PRILOSOPHI^  LIB.  IV.  794 

vero  nalurale  illud  ofBcium  miiiime  administrare  A  pcllit  inteniio.  Et  qnid?  si  lioc  lam  magno  ac  pene 


queat,  alio  vero  modo,  quam  naturae  convenit,  non 
quidem  iinpleat  propositum  suum,  (20)  sed  imitelur 
impleniem;  quemnam  honim  ■  valentiorem  esse  de- 
cernis?  ^  Etsi  conjeclo,  inquam,  quid  velis,  «  planius 
tamen  audire  desidero.  Ambulandi,  inquit,  motom 
secundum  naturam  esse  hominibus,  num  negabis? 
Minime,  inquam.  Ejusque  rei  pedum  ofUcium  essc 
naturale  num  dobitas?  Ne  hoc  qiiidem,  inquam.  Si 
quis  igitur  pedibus  (25)  incedere  valens  ambulet, 
aliusque,  cui  hoc  naturale  pedum  desit  officium,  ma- 
nibus  niiens,  ambulare  conetur,  quis  liorum  jure 
valentior  exisiimari  poiest?  Conlexe,  inquam,  cx- 
tera  :  nam  quin  naturalis  orticii  poiens,  eo,  qui  idem 
nequeat,  valeutior  sit,  nullus  ^  ambigit.  266  ^^^ 


invicto  prxeuntis  naturae  desererentur  auxilio?  Con- 
sidera  vero  quanta  sceleraios  homines  habeat  iropo- 
tentia.  Neque  enim  levia,  aut  ludicra  (15)  prsemia 
petunt,  qux  consequi  atque  obtinere  non  possunt : 
sed  circa  ipsam  rerum  summam,  verticemqoe  defi* 
ciunt,  nec  in  eo  miseris  contingit  effectus,  quod  so- 
liim  dies,  noctesquc  moliuniur  :  in  qua  re  bononim 
vires  eminent.  Sicutenim  eum  qui  pedibus  incedens, 
ad  eum  locum  usque  pervenire  poiuisset,  quo  nihil 
ulterius  pervium  jaceret  incessiii,  (20)  ambiilandi 
potentissimum  esse  censeres  :  ita  eum,  qui  expeten* 
dorum  finein,  quo  niliil  ulira  est,  apprehendit,  po- 
tentissiinnm  necesse  est  judices.  Ex  quo  fit,  s  quod 
huic  objacet,  ut  iideni  scelesti,  iidem  viribus  omnU 


suminum,  inquil,  bunum,  quod  aeque  malis  bonisque  B  bus  videantur  esse  deserti.  267  ^U'*  ^^^^  relicla 


propositum,  i)oni  quidem  naturali  officio  virtutum 
petont :  mali  vero  variam  per  cupidiiatem,  quod 
adipiscendi  boni  naturale  officium  non  est,  idem 
ipsum  conantur  adipisci.  An  tu  aliter  existimas?  Mi- 
nime,  (5)  inquam  «  nam  etiam,  quod  est  consequens, 
patet.  Ex  his  enim  quaeconcesseram,  bonos  quidem 
potentes,  malos  vero  esse  necessc  est  imbecilles. 
Recle,  inquit,  prseourris,  idque,  uti  niedici  sperare 
solent,  indicium  est  erectae  jam,  resistentisqiie  na- 
turae.  ^  Sed  quoniam  te  ad  intelligendum  promptis- 
simum  esse  conspicio,  '  crebras  coacervabo  ratio- 
nes.  (10)  Vide  enim  quanta  vitiosorum  hominum 
pateat  infirmitas,  qui  ne  ad  hoc  quidem  pervenire 


virtute  vitia  sectantur?*  inscitiane  bonorum?  aed 
quid  ^  enervatiiis  ignorantiae  CtTcitate?  An  sectanda 
novcrunt?  sed '  transversos  eos  libido  praecipitat,  sic 
quoque  intemperaniia  fragiles,  qui  *  obluctari  vitio 
nequeunt.  ^  An  scientes,  volentesque  bonuin  (5)  de- 
serunt,  ad  vitia  deflectuntur  ?  Sed  hoc  modo  non  so- 
lum  potenleis  es<;e,  sed  omnino  esse  desinunt.  Nam 
qui  communem  omnium,  quae  sunt,  finem  relln- 
quunt,  pariter  quoque  esse  desistunt.  Quod  quidem 
cuipiam  miriim  Torte  videaiur,  ut  malos,  qui  plures 
hominum  sunt,  eosdem  non  esse  dicainus :  sed  ita 
sese  res  habet.  Nam  qui  mali  sunt,  (iO)  eos  roalos 
esse  non  abnuo  :  sed,  eosdem  esse,  pure  atque  sim- 


qtieunt,  ad  quod  eos  naturalis  ducit,  ac  pene  com-  q  pliciter  nego.  Nam  uii  cadaver  homineni  mortoum 


INTERPRETATIO. 


*  Poleniiorem. 

b  QuamvU  conjectura  asiequor» 


^  Clarius, 
^  Dubital. 
•  Quin. 


^  Frequeniet. 
K  Econtrario, 
^  Infirmim, 
*  Resistere. 


NOTiE. 


ab  officio  discedens  aut  qniescat  aut  manibus  tantum 
nitens  ambulet;  prior  polens,  posterior  imbecillis 
habendus  est.  Atqui  ex  bono  et  malo  homine,  qui- 
bus  ab  ipso  naturae  auctore  consiitiitum  esi  ad  sum- 
mum  t)oniiin  ea,  quam  Deus  utrique  ab  urlu  impres- 
sit,  propensione  tendere;  bonus  onicio  siio  funcius 
ad  summum  bonum  tendil,  maliis  vero  a  siio  officio 
decedens  aut  gradum  sistit,  nut  variis  cupiditaiibus 
abreptus  ad  bona  ciduca  deflectit.  Igitur  bonus  po- 
tens,  malus  vero  imbeciliis  habeatur,  necesse  est. 

*  Sed  quoniam  te,  ctc.]  III.  Arguincnti  genus.  Si 
quo  spectet  intentio,  consideraveris,  Iiinc  quaedam 
tain  bonorum,  quam  malorum  patebitinfirmiias;  sed 
malorum  major.  Utrorumque,  inquam,  patebit  in- 
firniilas  :  quoniam  cum  uiriqiie  ad  summum  bo- 
num  aspirent,  huc  neutri  pervenire  possunt,  nisi 
praeeunte,  ducente,  aut  fere  compellente  intentione, 
magno  illo  ac  pene  invicto  praeeuntis  naturae  vel  po- 
tiuM  Dei  auxilio,  quam  intentionem  a  Deo  ad  Deum 
ipsum  adipiscendum  acceperunt :  quo  autem  majori 
opus  est  auxilio  ad  progrediendum,  eo  minores  vi- 
deiitur  progrediendi  vires.  At  major  malorum  pnte- 
bit  infirmitas  :  sicut  enim  ex  duobus  proficiscentibus 
ille  potentior,  qui  incedens  ad  eum  usque  pervenit 
/«"cum,  ultra  quem  progredi  non  licet;  ille  vcro  in- 
liniiiiTr.  qui  ab  eo,  ad  queni  pervcnire  intendit,  loco 
defiecten^  ne  il(um  quidem  attingit  locum  ad  quem 
errore  suo  vU^^^xtur  dnci :  ita  boni,  utpote  qul  ad 


ultimum  finem,  compellenie  tamen  Deo,  accedontt 
poientiores;  inati  vero,  utpotequi,  nihil  obstante  in« 
sita  propensione,  ab  uitimo  fine  aberranies  ne  liaee 
quidem  altinguni  bona,  quibus  nocies  diesqoe  in- 
hiant,  infiriniores  sunt :  quod  altendenti  ad  causas 
hijjusmodi  erroris  magis  ac  msgis  patcbit  :  nam  vel 
mali  recedunt  ab  eo,  quo  insita  illornm  inclinatio 
ferre  videtur,  ignoraiione,  vel  periurbatione,  vel 
scieniia  volunlateque. 

*  Inscitiane?]  Seu  boni  veri,  n  quo  reccdunt;  seu 
boni  ementiti  ad  quod  accedunt?  sed  ignoratione,  ut 
pote  qux  nihil  est,  nlhil  infirmius.  An. 

'  Transvertos  eot  libido  prmdpitat?]  Hoc  est,  an 
perturbatione?  ai  hoc  magnum  e^i  argumenlum  in- 
firmioris  mentis,  quippe  quae  maucipii  corporis  mo- 
tibus  vicla  obsequitur. 

^  An  scientet  volentetque  bonum  deterunt^  ad  «iita 
defleeiuntur?]  Sed  hoc  modo  non  solum  potentes 
esse,  scd  omnino  esse  desinunt,  non  quidem  quoad 
rem  specint :  iinprobi  enim  illi  semper  ex  mcute  et 
corpnre,  diiabus  rebus  inter  se  conjiinctis,'con8tant : 
sed  qiioad  modum  altinet :  cum  enim  Deus  non  minuff 
sii  finis  ultimus  meniis  humanae,  qiiam  ejiisdem  est 
prinia  causa ;  ut  mens  huinana  dicatur  esse  secnii- 
dum  modum,  hacc  ad  Deum  debet  teiidere  ut  notione, 
sic  voliintaria  propensioqe,  qoo  modo  jmprobl  M 
Deiiin  non  tenduni, 


795  AN.  MANL.  SEY.  DOETIl  ''^ 

Uixeris,  simpliciter  fero  homiDem  appellare   uon  A  omnis  poieniia  eipctenda  est.  Llquei  igitur  m:ilo- 


poMis :  ita  vitiosos,  malug  quidem  esse  concesseriin, 
sed  eise  atisolute  nequesm  confiteri.  Est  eoim,  quod 
ordinem  relinet,  servatque  naturam  :  quod  vero  ab 
bac  deficit,  esse  etiarot  (15)  ■  quod  in  sua  natura 
sllum  est,  derelinquit.  Sed  possunt,  inquies,  mali : 
nec  ego  quidem  negaverim ;  sed  hxc  eorum  potentia 
OOQiyiribus,  sed  abimbeciUitatedescendit.  Possunt 
enim  mala.  qux  minime  valerent,  si  in  bonorum 
efncientia  manere  poiuissent.  Quae  possibiliias  eos 
evideniius  nihil  posse ,  demonstral.  *■  Nani  si ,  uti 
paulo  ante  (20)  coliegimus,  nialum  nihil  est,  cum 
tanlummodo  possint,  nihil  268  posse  iraprobos  li- 
quet.  Perspicuum  esi.  Atque  ut  intelligas,  quaenam 
sit  hujus  potentiae  vis,  summo  bouo  nihil  potentius 
paulo  ante  definivimus.  Ita  est,  inquam.  Sed  idem,  B 
inquU,  faceremalum  nequit.  Minime.  Esl  igilur,  in- 
qult,  aliquis,  qni  omnia  posse  bomines  (5)  pntet? 
Nlsi  qui  insaniat,  nemo.  Atqui  iidem  possunt  mala. 
Utinam  quidem,  inquam,  non  possent.  Cum  igiiur; 
bOBOrum  tantummodo  potens,  possit  omnia;  non 
vero  queant  omnia  potenies  etiam  malomm :  eosdem, 
qui  mala  possunt,  minus  posse  manifestum  est.  Huc 
accedit,  quod  omnem  potentiam  inter  expetenda  nu- 
merandam,  (10)  omniaque  expetenda  referri  ad  bo- 
uum,  veiut  ad  quoddam  natura  suae  cacumen,  osteo- 
dimos.  Sed  ^  patrandi  sceleris  possibilitas  referri  ad 
bonum  non  potesL  Expetenda  igitur  non  esL  Ataui 


rara  possibilitatero  non  esse  potentiam.  Ex  quihus 
omnibus  bonorum  quidem  potentia,  malorum  vero 
(15)  minime  dubiubilis  apparet  inflrmitas.  Yeram- 
que  illam «  Piatonis  esse  sententiam  liquet,  soloSy 
quod  desiderent,  facere  posse  sapientes  :  improbor 
vero  exercere  quidem  quod  libeat,  qaod  vero  desi 
derent,  explere  non  posse.  Facluni  enim  qiiaeHlie^i 
dum  per  ea,  quibus  deleotantur,  id  bonum,  qood  dfr- 
siderant,  se  adepturos  putant;  sed  minime  (iO)  adi- 
piscuntur,  quoniara  ad  beatiindinera  ^  probra  non 
veninnL 

2G9  METRUM  '  II. 

Argdiieiituii.  —  Philotaphia  priBdictam  imfirobarum 
infirmitatem  exemplo  confirmant,  ostendit  tyrannot 
t^de^  vette,  armit^  vultu,  affectuque  terribilet,  tfuot 
perturbationihUf  totidem  dominit  tukdito»  oppnmi, 

Quos  vides  sedere  celsos 

Solii  culmine  reges, 
Purpura  claros  nitenie, 

Septos  tristlbus  armis, 
5  Ore  lorvo  comniinantes 

Rabie  cordis  anbelos; 
Detrahat  si  quis  superbis 

Vani  tegmina  cultus, 
Jam  videbit  intus  arcias 
10     Dominos  ferre  caienas. 
270  Hi<ic  enim  libido  versat 


IMTERPRETATIO. 


•  Quoad  poiett. 
^  Potenlia  peccandi. 

c  in  Gorgia  et  Alcibiade  primo;  unde  Boetins  vi- 
detur  sua  haec  rationum  momenia  hausisse. 
^  Quam  tameii  improbi,  etiam  peccando ,  expetuot. 

NOTiE. 


Quot  prlndpet  cemlt  tedere  tublimet  in  fastigio  te- 
dit  regiiBt  tplendidos  ostro  fuigente^  stipatot  armis  cru- 
delibutf  mnaces  vultu  atpero ,  percitos  furore  eordis, 
ab  his  arrogantibus  ti  quit  auferat  velamina  ornanienti 
inanity  ttatim  animadvertet  hoi  principet  intrintecut 


^  Nam  ti  malum  nihil  ett,  etc.l  Praedicta  improbo-  C  <|Uod   perturbationibus  suis  victi  his  subjiciantur  : 


rum^  infirmiias  confiniiari  poiest  ex  nalura  ipsius 
mali,  ex  potestaie  Dei,  et  ex  appetitu  ipsius  hominis: 
1*  quidem  ex  nalura  ipsius  mali :  nam  qui  nibil  po- 
test,  i!le  non  potens  sed  potius  impotens  haberi  de- 
bet :  sed  improbus  nihil  potest :  quandoquidem  ma- 
lum,  quod  posse  dicitur,  ex  dictis  nihil  est;  %^  ex 
polestate  Dei :  quia  qiiidquid  est  potentiae,  illud  Deo 
coovenit :  siquidem  Deus  esi  summum  bonum,  quod 
supra  probatum  est  esse  omnipoteus.  Sed  Deo  uon 
convenit,  quod  improborum  est,  posse  malum  r  alio- 
qui  non  essel  suiiimum  bonum  :  igitur  nihil  est  po- 
lentiae  in  malo  adcoque  nec  in  iinprobo  homine,  qua- 
tenus  hic  improbus  esi;  3**  ex  nppetilu  ipsius  homi- 
nis  :  nam  quidquid  babet  ralioneni  potentiae,  illiid 
habet  rationein  boni  adeoque  expeti  poiesl,  et  ad 
summum  bonum,  cnjus  gratia  eipetunlur  omnia,  po- 
test  referri.  Atqui  patrandi  sceleTis  facultas,  qua  sola 
sloriari  poiest  improbus,  nullam   babet  raiioiiem 


propterca  eorumdein  priucipum  potesiaiem  primum 
coiomendat;  deinde  enuinerai  eoruindem  perturba- 
tiones. 

2.  Solii  culmine,]  Primum  regum  potesbs  com- 
meiidatur,  i<>  ab  eorum  sede,  culmine  totii;  2*  a 
vestibus,  putpura  claros ;  o*  ab  armls  sive  satelllti- 
bus,  septos  tnstibus  armit;  4<>  a  vuliu,  ore  torvo  com- 
minantet :  5<>  ab  afleciii  mentis ,  rabie  cordit  anhelot. 
Ubi  nihil  videtur  notandum;  cum  jam  explicuerimos 
tolium^  purpuram,  ot  torvum, 

il.  Hinc  enim  libido  versat.\  Deinde  enumerautur 
perturbalione^^  praecipuae,  quibus  reges  victi  obse- 
quiintur ;  nimiruin  libido,  ira ,  tristiiia  et  spes,  ab 
undecimo  versu,  ad  decimum  sepiimum. 

i'  Quidem  nominatur  libido^  sive  effrenata  cupidi- 
tas  :  cum  enim  sola  auctoritate  nutuque  legum ,  leste 
Tullio  I  de  Orai.,  doceamur  domitat  habere  libidinet^ 


boni,  'adebque  expeti  nou  potest,  nec  ad  sumnium  wv  coercere  omnet  cupiditatet ;  prineeps ,  qui  niillis  cre- 
bonum  referri  :  iil  cuique  atiendenti  patet.  ^  dil  se  tenrri  legibus,  libidini  maxime  obnoxius  est. 


Quae  omnia  connrmaiilur  auctoriiate  Platonis,  qui 
in  Gorgia  et  Alcibiade  maximam  partem  eorum,  quae 
in  hacoratione  dicia  suut,  docuisse  videtur. 

*  Carmen  constans  ex  duplici  genere  ^ersiium  alter- 
norum,  quorum  prior  ex  quatiior  trochaeis,  spondeo 
aiiquaiido  permutaiidis ;  posterior  ex  tribus  pedibus, 
iieoipe  spoudeo  vel  anatpacsto,  dactylo  et  spondeo 
consui. 

.1  et  i«  Quot  videt  reget.]  Philosophia  araplius  pro- 
batura  roalos  esse  innrmos^  osleDdit  etiara  princi- 
pes  qul  vulgo  liabeDiur  fortissimi,  io  boc  impoteules^ 


llaecautem  cupiditasniincdiciiurevidfi  venenit  corda 
vertare :  quoninm  sicut  venenum  corpus  esi ,  quod 
venas  ingressum  ei  circumfuso  sangOine  delatum  ita 
discurrit,  ut  animarn  exstinguat,  sic  pradicta  per- 
turbatio  menti  infusa  tandem  aliquando  bonam  vo- 
luntatein,  praecipuam  ejusdem  inentis  vitam ,  fogat. 
3**  Nominatur  tra,  sive  ut  loquitur  Tulliui,  /iitdo 
puniendi  ejus^  qui  videatur  lcesiste  injuria ,  quia  cun 
ejusmodi  perturbaiio  ex  opinione  contemptus  oriaiur, 
cumqtie  priuceps,  quanlo  major  est ,  laalo  faeiiios 
o^nari  possi^  se  eonleaini ,  idciroo  irae  saepiu^  oih^ 


797  DE  CONSOLikTlONE  PHlLOSOPHIiE  LIB.  1¥.  798 

Avidiscorda  yenMiS*  A  num,  yeluii  prdemium  commune  propositum.  *  At- 

HIdc  Oagellat  ira  mentem  qui  hoc  a  bonis  non  potcst  separari.  Neque  efeildi 


Flucius  turbida  tollens, 

45  Mosror  aut  captos  Tatigat* 

Aut  spes  lubrica  torquet. 

£rgo,  cum  caput  tpt  unum 

Geroas  ferre  tyrannos, 

NoD  fadt,  quod  optat,  ipse 

20     Dominus  pressus  loiquis. 

271  PROSA  IIL 

Arouhbntcm.  —  Philoiophia  addit  probas  ftrmmt. 
improbos  suppliciis  iia  afici  inlrin$eeu8 »  ut  et  probl 
in  deot,  et  tmprobi  in  bestiat  eonvertttntur. 

Videsiie  igitur  «^  quanto  in  ^  coeno  probra  yolyan- 
tur,  qua  probitas  luce  resplendeat?  iu  quo  perspi- 


bonus  (iO)  uUra  jure  yocabitur,  qul  careat  bono ; 
quare  probos  mores  sua  pnemia  non  relinqaunt. 
Quantum  libet  igitur  saeyiant  mali ,  sapienii  tamen 
corona  non  decidet,  non  arescet.  Neque  enim  probls 
animis  proprium  decus»  aliena  decerplt  improbltas. 
Quod  si  extrinsecus  accepto  Ixtaretur,  poterat  hoc 
vel  alius  quispiam,  yel  ipse  etiam,  qui  contulisset, 
272  auferre.  Sed  quoniam  id  sua  cuique  probltas 
conferi,  tum  suo  praemio  carebit,  cum  probus  essa 
desierit.  Poslremo  cum  omne  praemium  Idcireo  ap- 
petatur,  quoniam  bonum  esse  creditnr,  quls  boni 
^  compotem ,  praemii  Judicei  experiem  ?  '  At  cujua 
pra!miiT  omnium  (5)  pulcberrinil ,  maximiqae.  Me- 


coum  est,  nunquam  bonis  pnemia,  nunquam  sua  B  mento  etenlm  coroUaril  lllius  *,  qaod  paulo  ante 


sceleribus  deesse  supplicia.  *  Rerum  etenlm  quae 
geruntor,  illud  propter  quod  unaquaeque  res  geritur, 
ejusdem  rei  (5)  praemium  esse  ^  nou  injuria  videri 
potest :  uii  currenti  in  sladio,  propler  quam  curri- 
tur,  jacet  praemium  corona.  Sed  beaiitudineni  esse 
idem  ipsum  bonum,  propier  quod  oinnia  geruntur, 
ostendimus.  Est  igitur  liumauis  ac(il)us  ipsum  bo- 


prscipunm  dedi,  ac  sic  collige.  Gum  ipsum  bonam 
beaiitudo  sit,  bonos  omnes  eo  ipso  quod  bonl  slilt, 
flerl  beatoB  liquet.  Sed  qui  beati  sunt,  deos  esse  eoiH 
venit.  Est  igitur  praemium  bonortim,  quod  nulloa 
deterat  dies,  nullius  minuat  potesUs,  buUIus  <  fbs- 
cet  (10)  improbitas,  deos  fieri.  Qux  cum  ita  sint, 
^de  malorum  quoque  inse*parabili  pcena  dubitare  sa-i 


INTERPRETATiO. 


premi  vineulit  tenacibut :  nam  hinc  eupiditat  aijitat 
illorum  pectora  morbit  intatiabHibut ,  inde  ira  lurbata 
verberat  eorum  mentem^  exdtant  tumuttut;  nunc  fri- 
ttitia  frangit  vietot^  nune  tpet  incerta  eruciat  eosdem. 
Cum  igitur,  ut  videt,  unut  princept  tubjiciatur  tot  ly- 
rannis  afTeclibus ,  ipte  vexatut  dominit  injutiit ,  fion 
agit  quod  vult. 


a 
b 
c 
d 


G 

NOTiE. 


0  Roeti. 

Luto, 

Mcrito. 

Participem, 

Conseciarii. 

Obtcurabit. 


noxius  est.  Atque  haee  r^is  ira  tanto  majores  fluetut 
toilet  turbida ;  quanlo  mayor  est  irati  auctoritas. 

3'  Nominatur  in«^lia  sive  moaror :  quoniam  pertur- 
baiioiiaecest  flebilis  quaedam  aegritudo,  orta  ex  malis, 
qnas  nequeani  repeiU;  undeeo  major  videtur  essein 
principe,  quod  suae  auciorilaiis  consciiis  facilc  credat 
sibi  iiullaaccideredebere  malayquas  iioii  possit  fugare. 

4*  Nominaiur  ipes,  Hive  exspectatio  boni  :  quo<i 
enim  rex  divitiis  subditisqiie  siipatus ,  omnia  se 
posse  puiet,  ppe  facile  arficilur. 

17et  i8.  Cum  caput  tot  unum  eemat  ferretyran- 
Mos.JCum  videas,  unum  principem  tot  perturfiatio* 
oibus,  veluli  totidem  lyrannis,  subjlci. 

19.  Ipu.  J  Cuidam  videbitur  dicendum  tp<iim ; 
nempe  quia  videtur  referri  ad  prasdictum ,  eaput : 
sed  tisc  esi  syllepsis ,  sive  coinposilio  sensus  potius 
qiiam  verborum  :  sicut  dicitur  Terentio  :  ubi  est  sce- 
lus  qui  me  perdidit  7  Ciceroni :  duo  importuna  pro- 
digia,  quos  e^estas  :  Horatio  :  darei  ul  caicnis  fatale 
monstrum,  quee  geiierosiiis  perire  qiiaerens,  eie. 

>  Rerum  elenim  qua  geruniur^  etc.]  I.  Probi  affl- 
ciuniur  praemiis  :  quia  cum  praemium  id  dlcalur  ho- 
norarium,  quo  afflciel>aniur  ii  qui  primi  ac  principcs 
aliquid  pr:eclari  gesserani{unde  S(*aligero  pluribusi|iie 
aliis  pramium  diciior  quasi  praemium  a  pras  et  emo 
capio}^  idcirco  illud  propter  quod  unaqusque  resge* 
ritur,  ejtisdein  rei  pracmium  esse,  non  injuria,  vi- 
deri  potesi  :  siquidem  cst  bonorarium  quo  aetor 
victorque  affleiiur  :  sic  currenti  in  stadio  illa ,  pro- 
pterquamcurritur  coronaest  pRemium,  qiiemadmo* 
duin  S.  Paulusl  tk>r.ix*ait :  Quiin  ttadiocurrunt^  omnet 
quidem  eurrunt ,  ted  unut  aedpit  bravium,  Atqiii  viri 
probi  id  assequuniur,  propter  quod  omnes  liomiiies 
tam  probi  quam  iuiprobi  agunt :  niinirum  beatitudi^  . 
nein  sive  auwmum  iKmum  :  alioquin  boni  oou  es- 
leiit :  cun  boaoa  dod  sit«  qoi  eaniai  boiio. 


*  Atqui  hoe  a  bomt^  etc.]  I(.  Praeminm ,  quo  probi 
afficiuntur,  est  illis  insitum  :  quia  quod  prjcmiuai 
versatur  in  cogiiatione  hominis,  illud  nomini  iosituni 
credi  potest :  siouidem  cogiiaiio  cst  qualitas  menti 
insita.  Sed  illud,  quo  probi  arUcinntur,  praemiaoi 
versaiur  in  cogitatioiie  :  »lias  praemium  bonuro  non 
crederetur  :  cum  nemo  boni  coiiipoteiii ,  prxmii  ju- 
dicet  eipertem  :  liinc  qiianiimilibet  saeviani  mali ,  ut 
non  coniulerunt,  sic  auferre  nequennt  illud  probo- 
rum  praemium,  qiiod,  non  nisi  iiial.i  ipsius  possidea* 
tis  voluntale,  amiiti  potest. 

'  At  eujus  priBmii  ^  etc.J  lU.  Probi  in  deoaconver* 
tunlur  :  quicunquc  eniin  beaii  sunt,  bis  deos  esse 
convenit  :  non  quldrm  nntura,  sed  iiecessitndine , 
qua  nlmirum  corum  mens,  non  cognoscciido  soium, 
sed  eilain  voleiido  fll  uiiuin  aliqiiid  cum  Deo  :  sicut 
corollarii  inslar  ex  prafdlclis  supra  illalum  est.  Atqui 
boiii  oinncfs,  fjfuatenus  hi,  ut  probnvimus,  praemlo 
arflciniitiir  Ititrmscciis,  sant  beati  sire  cuni  summo 
bono  sua  cogitatione  conjnncti. 

^  De  maiorum  nuoque  inseparabili  pa?na,  etc.]  IT. 
Iinprobi  e  contrano  snppliciis  ita  afflciuntnr  intriti- 
secus,  ut  inbeslias  convertanlur  :  nam  contnirloram« 
Inquit  Tullius,  contraria  sunt  conseqnentia  :  atqnl 
I>onum  et  malqm  snni  contraria  anieeedcntia ,  pr«- 
mium  vero  et  snppncrum  contrana  consequenila , 
Slve,  quod  idetn  est,  adverta  fronie  dissident.  Igitnr 
ut  bonis  prxmium ,  sic  malis  suuni  est  snppiiciuro. 
Quio  sicul  bonornm  praemium .  bonis  mentibos  in 
situm,  versatur  in  eorum  cogiiatioiie;  iia  malorum 
supplicium,  malis  roentibus  insiium,  vrrsatnr  pariter 
in  corum  cogilatioue  :  nimirum  in  conscieiitia  :  mO' 
gna  enim  contcientiiBtHs  est  in  uiramque  partem,  inqail 
Cicero  pro  Mikme ;  nl  neque  timeunt  ii  qui  nihU  ad" 
mucnuil,  ef  pemmm,  um^  anU  ocnios  vertari  puient^ 
ifui  peecaverunt.  S.  Ambros.,  i  Offlc,  impiM ,  inqpidl^ 


799 


AN.  MANL.  SEV.  BOETII 


800 


piens  nequeat.  Nam  cum  bonum  malumqiie-,  Uem  A  quemque  provelierA  sola  probitas  possit,  necessecii, 

pceo»  atque  prsemium  adversa  fronte  dissideant,  qus 

In  boni  praemio  yidemus  accidere,  eadcm  necesse 

est  In  mali  pcena  contraria  parte  respondeant.  Sicut 

igitur  probis  probilas  ipsa  flt  prsmium;  (15)  ita 

improbis  nequitia  supplicium  est.  Jam  yero  quisqois 

afflcitur  pcena,  malo  se  affecium  esse  non  dnbitat.  Sl 

igitur  sese  ipsi  *  aestimare  velint,  possunt  ne  sibi 

iupplicii  expertes  videri,  quos  omnium  malorum  ex- 

trema  nequitia  non  aflicit  modo,  verum  etiam  vehc^ 

menter  inflcit?  Vide  auiem  ex  adversa  parte  bono- 

rum,  quae  improbos  (20)  poena  comiteiur.  Omne 

oamqtie,  quod  slt,  unum  esse,  ipsumque  unum  bo- 

ouni  esse  paulo  anie  didicisti.  Cui  consequens  est, 

Ql  omne  quod  sit,  id  eiiaiQ  bonum  esse  videatur.  Hoc 


ut  quos  ab  humana  conditione  dejecit,  infra  hominis 
roeritum  detrudai  improbitas.  Evenit  igitor,  ut  quem 
transformatum  viiiis  videas,  hominem  aesiimare  non 
possis.  273  ^  ^  Avariiia  fervet  alienarum  opum 
violentus  ereptorflupi  similem  dixeris.  ^  Ferox,  ai« 
que  inquies,  linguam  liligiis  exercet  ?  canicompara- 
bis.  ^  Insidiator  occullis  snrripuisse  fraudibus  gau- 
det?  vulpeculis  exaequetur.  «  Ine  intemperans  fre- 
roit?  leonis  animum  gestare  credatur.  (5)  '  Pavidns 
acfugax  non  metuenda  formidat?  cervis  similis  ha- 
beatur.  s  Segnis,  ac  stupidus  torpet?  *  asinum  vivit. 
^  Levis  atque  inconstans  studia  permutat?  nihil  ab 
avibus  difliert.  ^  Foedis  immundisque  libidinibus  im- 
mergitur?  sordidae  suis  voluptate  deiinetur.  Ita  fit, 


Igitur  modo  quidquid  a  bono  deficit,  esse  desisiii :  B  utqui,  probitate  deserta,  homo  esse  desierii,  cum  in 


quo  fll,  ut  mali  desinant  esse  quod  fuerant.  Sed  fuisse 
homines,  adhuc  ipsa  humani  corporis  reliqua  species 
(25)  ostentat.  Quare  versi  in  malitiam,  humanam 
quoque  amisere  naiuram.  Sed  cum  ultra  homiues 


*  Judicare, 

^  Avarut  lupo. 
«  LUigiotut  cani, 
^  InMiatOT  vuifn, 

*  Iracundut  leoni. 
'  lanavut  eervo. 

s  Piger  atino, 

^  Voiaticut  avi, 

^  Yoiuptariut  porco  timilit. 


divinam  condiiionem  (10)  transire  non  possit,  veria- 

tur  in  belluam. 

274  MKTRUM  *  III. 

Arguheictuh. —  Quin  maii  moren,  inquit  Pfillotophia^ 
Cireeeit  carminibut  potehtioret,  non  instar  liorum^ 

INTERPRETATIO. 

Navit,  qua  diix  Uiyttet  cum  sociis  ferebatur^  pott 
rarios  erroret  in  marif  ventis  adducta  est  ad  inRuhm  in 
qua  Circe^  dea  puichra^  a  Soie  nata,  habitans  propinat 
caiices  ineantatot  advenit  novis.  Quot  ubi  Circe,  poteus 
herbitt  mutavit  in  format  diversast  unus  induit  vultum 
apri;  ailer  fictus  leo  Africanus  crescit  dentibiis  ungui' 
butque  :  hic  annumeratut  itipit  uiulat,  cuni  conatur 
^  iugere ;  iiie  veiut  tigris  indicp  circuit  domos^  ciemcns 

NOIiE. 


ipu  tibi  pana  ett,juttut  autem  ipse  sibi  gratia^  ut  utri" 
qua  aut  bonorum  aut  maiorum  operum  niercet  ex  seipso 
toivatur.  Denique  sicut  bonus  sua  bona  cogitaiione  flt 
deus;  sic  malus  sua  mala  cogitalione  flt  beslia.  Ni- 
mimin  niens  humana  ita  media  est  inter  Deum  au- 
etorem,  et  corpus  consors,  ui  pro  varia  sua  cogita- 
lione,  bona  scilicet  vel  mala,  vel  cum  Deo,  vel  cum 
corpore,  coniracia  quadam  neces^itudine,  fiat  aliquid 
unum.  Quamobrem  cum  tanla  sit  similitiido  inter 
corpus  hoininis  et  corpus  besiiae,  ut  priiis  a  poste- 
riori  non  diflerai,  nisi  penes  mentnm,  qiia  informatur, 
idcirco  homo  ratione  malae  suai  oogitationis  flt  bestia: 
quod  prohibens  proplieta  rex,  psal.  xxxi  :  Nolite^  in- 
quit,  fieri  sicutequus  et  muius,  quibus  non  esl  inteiiectut, 

^  Avaritia  fervet^  etc.]  Sic  avarus  similis  est  lupo  : 
quia  lupus  est  animal  voracissimiim  :  unde  meretri- 
eeSp  quod  luporum  instar,  sint  rapaces,  teste  Isidoro, 
dict»  sunt  iupas :  ferox  atque  inqiiies  sive  inquietus,  ^. 
cani,  quo  nihil  impudentiiis  est :  insidiator,  vulpe-  ^ 
culae,  quae  est  bestia  callidissima,  vitae  conservandae 
caosa  :  irae  obnoxius,  leoni,  qui  Ovidio  vocatur  ira- 
cundus,  quod,  ut  ait  Lucretius,  S.  iii,  Caiidi  plut  esl 
iiii :  pavidus,  cervis ,  quibus  nullum  animal  est  timi- 
dius  :  propterea  cervinus  vir  olim  dicebatur  formido- 
losus  et  fiigae  magis,  quam  viribus  fldens  :  quod,  au- 
ctore  Lucretio  1.  iii,  cervit  piut  tit  friaidi  :  segnis  ac 
slupidus,  asino,  qui  est  animal  tardissimum  :  levis 
atque  inconstans,  avibus,  qune  huc  illucqiie  discur- 
runt :  libidinosus,  suibus,  qui,  inquit  Fesitis,  ex 
omm  mansueto  pecore  immunditsimi  sunt^  et  ardentis' 
mmm  iibidinit ;  ita  ut  opprobrium  muiieribus  inde 
tractum  titt  cum  subare  et  surire  dicuntur, 

*  Asfiium  vtvif.]  Modus  loqiiendi  satis  usitalus ,  di- 
eilur  W/tpsii :  ubi  intelligi  debet  particula  quaedam 
laeiia  :  hic  autem  intelligitur  ueundum;  utcum  dici- 
tur  :  tttajfiiam  partem  mentitur  :  catera  prudtnt  :  et 
lie  de  aliis. 

^  Quo4  dicitor  Qifieanicum ,  carm^n  constans  ex 


uno  genere  versuum,  quorumquilibet  ex  trochaeo  et 
duobus  dactylis  componitur  :  in  quo  hoc  genus  dif- 
fert  ab  alio  carmine  Glyconico,  dequo  jam  locuti 
sumus,  in  quo  spondeus  praecedit  duos  dactylos. 

Carmen  hoc  non  ante  intelliges  quam  in  memoriam 
revocaveris  ea  qiiae  a  poeiis  dici  solent  ciim  de  Circe, 
tum  etiam  de  Ulysse.  Circe,  inquiunt,  Solis  et  Perses 
Nymphae  fllia,  veneficinrum  peritissima  fuit.  Haec 
Sarmatarum  regi  nupsit,  quo  venenis  occiso  in  Ita- 
liatn  fugit  ad  montem ,  qui  quoniam  quibusdam  cin- 
gitur  paludibus,  ideo  insulae  formam  hal»ere  videtur, 
quiqiie  a  sua  hospite  postea  dictus  est  Circaeus.  Ilic 
saga  crudelis  homines  in  bestias ,  oldatis  qnibusdam 
poculis ,  verbisque  quibusdam  prolatis ,  ooiiveriere 
ferelMlur;  alios  quidem  in  leones,  alios  in  iupos, 
alios  in  tigres ,  alios  in  sues ,  alios  in  alias  btotias  : 
qood  eleganter  sic  expressit  clarissimus  noster  Aiito* 
nius  Hallaeus  ex  Homero : 
Queis  hominuro  abstalerat  faciem  dederatque  ferarum 
Diva  salax.  Hlc  namque  lupi  curvaius  in  artus, 
Kst  qui  ulolal,  seseque  pavet ;  qui  dente  sed  insoas 
Crescil  ei  ungue  leo,  aut  vlllis  nigranlibus  ursas, 
Quique  amplas  tigris  inaculosa  perambulat  cdes. 

Ulysses  vero  ortus  est  ex  Nerito  monie  Ithac»,  patre 
Laerta,  vel,  ut  alii  volunt,  Sisyplio,  matre  vero  Aii- 
ticlea :  flngiiur  ah  Homero  vir  multa  praeditus  facun- 
dia  nec  minore  experientia,  vafer  consilio.  egregius 
bello,  laborum  patientissimus.  Hic,  capta  Troja,  na- 
viro  conscendit ,  in  pairiam  rediturus ,  sed  post  va- 
rios  errores,  de  quibus  hic  non  agitur ,  veniis  addii- 
ctus  est  ad  monteni  Circaeum,  ubi  Circe  ejus  explo- 
ratores  in  sues  inuiavit,  ipse  vero,  sumpta  ea ,  qunin 
Mcrcurius  docuit,  herba,  Moly  vocaia,  iilarsam  ser- 
vavit  suam  formam ,  quod  sic  descripsit  praedicius 
Hallxus  continuans  : 

Quas  timul  iolravit  no^-a  tarba,  liaud  immemor  artJs 
Colcbiacx,  aUooiiismedicaU»  Saga  propinat . 
Hospitibos  calices;  vertendisque  apta  Uguris 
Carroina  Titanis  ({emurinurat.  Ordine  et  omnff 


m 


DE  CONSOLATIONE  PHlLOSOPHlifi  LIB.  IV. 


y.j 


*i- 


corpora  convertunt  in  apros^  ieones,  iupos,  tigres^  A 
sueSf  sed  in  ipsum  mentm  smviunt. 

275  ^^^^  Neritii  dncis, 
Ki  vagas  pelago  raies 
liiurus  appulit  insul», 
Pulchra  qua  residens  dca 
o  Solis  edita  semine, 
Miscet  hospitibus  uovis 
Tacta  carmine  pocula. 
276Qu<^s  ut  in  varios  modos 
Vcnit  herbipotens  manus : 
iO  Huiic  apri  (acies  tegit, 


15 


^ 


Ille  Marmaricus  leo 
Dentecrescit  et  unguibus; 
Hic  lupis  super  additus 
Flere  duin  parat,  ululat : 
Ule,  tigrisutlndica, 
Tecia  mitis  obambulat, 
Sed  licet  variis  malis 
Numen  Arcadis  alitis 
Obsilum  miserans  ducem 
Pesie  solverit  bospitis  : 
277  ^^^  tamen  mala  remige» 
Ore  pocula  traxerant : 


INTERPRETATiO. 


tanien.  At  quamvis  Mercurius,  Deusaliger  Areadiaf,  nintegrum.  Unamens  tuperstes  dolet  prodigia  qumijp$z 
miseratus  iiberaverit  a  veneno  su;c  hospitis  Uiysiem      subit,  0  dexteram  Circes  imbeciiiioremf  e  herbas  sagv 


jactatum  dtversis  casibus  ,  ^Huiominus  rcmiges  ejus- 
dem  ducis  jam  ore  huuserant  potiones  maias ;  jam 
facti  sues  mutaverant  glande  paneiii,  Cereris  munus, 
umissisque  ioqueia  et  forma  corporis  nihii  supererat 


invaiidaSf  qucB  quamvis  possint  mtUare  corpus ,  non  ta« 
nien  possunt  mutare  mentem  :  id  virtutis  est  hominUm$ 
insitw ,  quo!  in  mente  velut  tit  aree  occuita  inc/tidtiair, 
morum  videlicet  perversorum  :  hasc  venena  tceva  a#- 


miJE. 


Ui  porieiilitic»  percnssit  cuspide  virgsp, 
UauiJ  mora,  procubuere  sulo,  el  lugere  paranles 
Se  rauciini  porcosgruriuirp,  el  lergora  densis 
Jain  sclis  horrero  vident;  subque  ilice  proni 
Excussas  niaiiduut,  Cereis  pro  munere  glanJes. 
Uniciis  humana  sub  imagine  restal  Llysses... 
Carmiiiaque  obuiudit  rarae  vis  abdita  planiae, 
Numina  Moly  vocant :  artcs  tutamen  ad  islas 
Duuarat  Deus  heroi,  Deus  aera  plantis 
Qui  tranai,  supero(|ue  Jovi  ramulalur  et  iniO. 

i.  Vela  iVenCit  ducis.]  Naves  Ulyssis,  qui  dicitur 
Neritius  a  monte  Nerito,  unde  orius;  et  dux^  quod 
eo  noinino  ad  hcllum  Trojanum  profeclus,  utilissimam 
Graecis  operain  navaverit  :  quanquain  si  credamus 
Ajaci  apud  Ovid.  xiii  Metam.,  v.  25: 

Uaec  siiie  teble  gerit,  quorum  nox  conscia  sola  est. 

2.  Vugas  peiago  rates.]  Ulysses  decem  annis  erra- 
vit  in  nari. 

3.  Euriis  appuiit.]  Eiirus  speciatim  ventns  est  ab 
ortu  verno  sive  aequinoctiali  spirans  :  sed  bic  videtur 
uccipi  pro  qiiocuii(|ue  vonto  validiori.  Nisi  dicas 
Ulyssem  ab  ortn  ad  occasum  navigasse  profccturum 
ad  littus  inrandum  Circes ;  quod  a  Laestrigonibus  im- 
niaiiissimis  i\d  Circabum  montein  accedens  solvit  a 
Forniiis  :  Formiac  auiem  supra  Cajetam  vetus  pro- 
nidnlorium  sunt  magis  ad  orientein  quain  vetus  Cir- 
ces  promontorium,  qund  est  infra  Tarracinam. 

3.  Iiiisuice.]  Monti  Circ(eo,  qui  insulx  quamdam 
formam  habet.  Virgil.  iii  iClneid.,  v.  386  :  Mceteque 
innUa  Circes.  Ei  i£n.  vii ,  v.  iO. 

Proxima  Circx»  raduntur  Htlora  terrae. 

5.  Soiis  edita  semine.]  Circe ,  fiiia  Soiis.  Ovid.  xiv 
Metam.,  v.  iO  :  So!e  satoe  Circes ;  et  versu  33  : 

En  e^o  cnm  deu  sini,  nitidi  cum  Ulia  Solis . 
Cannine  cum  lantum,  tantumquoque  gramine  possira, 
Ut  lua  sim  voveo. 

Virgil.  VII  i£neid.,  y.  II  : 

Dives  inaccessos  ubi  solis  ttlia  lucos 
Assiduo  resonat  cantu. 

7.  Tacta  earmine  pocuia.]  Brevissime  significantur 
virga ,  carmen ,  6t  gramen ,  quibus  Circe  homines  in 
bestias  mutare  solebai.  Virgil.  eclog.  8  : 

Carminibus  Circe  sociosmutavit  Ulyssei. 

El  i£neid.  vii,  y.  19  : 

(Juos  hominum  ex  facie  dea  sasva  poteniibus  herbis 
Induerat  Circe  in  vultus  ac  terga  ferarum. 

iO.  Hunc  apri^  etc.]  Ex  hospitibus  novis  hic  con- 
vertitur  in  nprum,  illein  leoncm,  hic  in  lupum,  iile 
in  tinrim ;  sed  leo  Marmaricns ,  tigris  Indica  vocatur, 
quoa  Hinntrica  AfHcas  regio  versus  ^yptum  for- 


tesleones,  liidia  vero  tlgres  ferre  consuevit.  Hi« 
rum  etiam  formarum  meminit  Ovid.  1.  xiV  MetaiD.p 
V.  260  : 

Mille  lupl,  mistique  lufiis  ursique  ieaeque 
Oocursu  fecere  metuin  :  sed  nulla  timenda 
Nulbque  erat  nostro  factura  in  corpore  vulnos  : 
Ouin  etiam  blandas  movere  per  aera  oaudas 
Nosiraqne  adolantes  comitant  vesUgia  donec 
Excipinnt  famol». 

18.  Numen  Arcadis  aiitis.]  Mercurius^  sic  dictus  a 
mercibus,  quod  feratur  praeesse  lucro,  rehusqne 
emendis  ac  vendendis  :  unde  pingi  solet,  siniaini 
virgulam,  dextra  sacculum  nummariuin  tenens.  Mer* 
Q  curius  autem  nunc  vocatur  numen^  quia  Jovis  et  Ibiae 
(ilius,  instar  cujusdam  numinis,  praesidere  credebatur 
uon  solum  iucro  tam  injusto  quam  iusto ,  sed  eiiam 
facundiae  :  unde  deorum  nunliiiS  habetur  :  quatenus 
mentes  facundo  sermone  innotescunt.  Sed  dicitur 
numenii/i(ti;  quoniam  alas  utin  pedibus,  sic  in  ci- 
piie  gerere  ex  eo  Gngitur,  quod  sernio,  cui  pnesidet, 
per  aera  velociter  feratur.  Dicitnr  etiam  noinen  alitis 
Arcadis  :  quia  ab  Arcade  Jovis  et  Calisius  filio  Ar« 
cades  originem  nomenque  duxerunt :  Mercurius  aa« 
tem  naius  est  in  Arcadia  :  unde  Virgilius  Arcadei 
aliocutus  viiiiOn.,  v.  138  : 

Vohis  Mercurius  pater  est,  quemcandida  Maia 
Cyllenes  gelido  conceplum  vertice  fudit. 

Deniqtie  Mercurius  Ulyssi  variis  casibus  jactato  her« 
bam  dederat ,  cujus  ope  liheratus  est  ab  insidioiii 
poculis  Circes.  Ovid.  xiv  Metam.,  v.  296  : 

Pacifer  huic  dederat  florem  Cyllenius  album, 
Moly  vocant  superi :  ni|;ra  radice  teuetur. 

H        Tutus  eo,  momtisqiie  simul  ccelestibus  intrat. 

^         Illc  domum  Circes,  et  insidiosa  vocatus 
Pocula  conantem  virga  mulcere  capilios 
Aeppulit,  et  stricto  paviUain  deterruit  ense. 

21.  Jam  tamen  maia  remigeSf  eic.J  Remex,  a  reoao 
dictus,  ille  est  qui  rem»  per  aquas  promovet  naviih  : 
cujusmodi  erant  ilii  Ulyssis  milites,  quippe  qui  ea- 
dem  qua  U^ysses  nave  vecti ,  lianc  movebant  (nam 
hcec  servata  manebat  Soia  ipsum^  sociotque  ferent.) 
Hi.autem  Ulyssis  milites  sive  socii  n  suo  ductora 
proemissi  fuerant  ad  Circen  explorandi  causa,  a  qna 
antequam  ipse  lHysses  advenisset,  jam  hausto  poculo 
in  sues  conversi  luerani,  et  panem  sive  pahula  Ce- 
realia  glande  verterant.  Ovid.  xiv  Metam.,  y.381. 

Accipirous  sacra  data  pocola  dextra 
Qux  simul  arenti  silientes  hausimus  ore, 
£t  letiglt  virga  summos  Dea  dira  capillos. 
Et  pndet  ct  referam,  setis  horrescere  ra;pi 
Nec  jam  posse  queri,  pro  verbls  edere  raucua 


] 


W5 

Jam  sues  Cerealia 

Glasde  pabula  verieraiit. 
S5  Et  niliil  manet  mtegnim 

Yoce,  corpore,  perditia. 

Sola  mena  stabilis,  auper 

MoDStra,  qu»  patitur,  gemit. 

0  levem  nimiom  manom, 
50  Nec  poientia  gramina, 

Membra  qu»  valeant  licet, 

Corda  vertere  lon  valent. 

Intoa  est  homiBom  figor 

Arce  conditua  abdiia. 
55  Haec  yenena  poteniius 

Detrabunt  bominem  aibi 

Dira,  quae  penltos  meanl» 

Nec  Bocentla  corpori 

Mentia  uicere  aaviont. 

S79  PROSA  IV. 

Akdhkiituii.  —  PhiloBopkia  improborum  miseriam 
§mpUu$  eonfirmatura ,  hoe  eos  eue  miuriores  os- 
imdUf  quod  cupila^perfidant  diutiu» ;  impuniti  oi- 
wmU;  cmteriique  inferant  injuriam, 

Tnm  ego  '^  Fateor,  inquaro,  nec  ^  injuria  diei  Ti- 
deo  vitioBoa,  timetai  boroani  corporis  apeclem  ser- 
▼ent,  in  belluas  tamen  animorum  qualiiate  Biotari. 
Sed  quorom  atrj»!  sceUrataqoe  mcM  bonoram  per- 
nlcie  saevit,  idipsum  eis  licere  noluissem.  Nec  licet, 
faiqalt,  (5)  uti  convenienii  monstrabitur  loco:sed 
lamen  si  idipsom  quod  eis  licere  ereditiur,  aufara- 
lor»  mtgna  ei  parie  Bceleraioniro  bominom  peeiia 
•  reletatur.  *  Elenim  quod  iiicrediblle  culqoam  forte 


AN.  IaNL.  SET.  METII  90i 

A  videator,  inreliciores  esse  necesse  est  maloa,  cum 
cupiia  perfecerint,  qnam  si  ea,  qua  cupiunt,  Im- 
plere  non  possint.  Nam  si  misemm  est  voluisse  pra* 
va,  (10)  pottiisse  miserius  est,  sine  qoo  voluntatis 
miserae  langueret  effectus.  Itaque  cum  aua  singulis 
miseria  sit,  triplici  infortunio  necesse  est  urgeantur, 
quos  viileas  scelus  velle,  posse,  perficere.  Accedo, 
inqoam  :  sed  uti  hoc  infortunio  cito  eareant,  ^  pa- 
trandi  sceleris  possibilitate  deseriiy  vebementer 
exopio.  Carebont,  inquit,  •  ocyua,  quam  (15)  vei  tu 
forsitan  velis,  vel  illi  aese  exisliment  esse  cariiuros. 
Neque  enim  est  aliquid  in  tam  brevibua  vit»  metis 
ita  '  serum,  quod  exspectare  longum  immortalis 
praesertim  animus  putet :  quorum  magna  spes  .et 
excelsa  facinorom  macbina  repentino  atqoe  inspe* 

B  rato  sspe  flne  destruitur :  quod  quidem  illis  miseriaB 
s  modum  atatuit.  280  *  ^^^  ^^  nequitia  miseroa 
facit,  miserior  sit  neeesse  est  diuiornior  neqoam  : 
qoos  infelicissimos  esse  jodicarem,  si  non  eorum 
maliiiam  saltem  mors  exlrema  finiret.  Etenim  si  de 
pravitatia  infonunio  vera  concloaimos,  infinitam  li« 
quet  esse  miseriam ,  qoam  esse  constat  stemam.  (5) 
Tum  ego,  Mira  quidem,  inqoam,  et  eoneesso  diffi- 
ciiis  ^  illatio;  sed  his  eam,  qo»  prios  conceaaa  sont» 
nimium  convenire  cognoseo.  Recte,  inquit,  existi- 
mas  :  sed  qui  conclusionl  accedere  durum  potat» 
aeqoom  est  vel  falsum  aliquid  prscessisse  deason- 
atret«  vel  collationem  propositionum  non  esae  efica- 
eem  neeeasari»  ooneloaionis  ostendat :  (10)  alioqoin 
concessis  praecedentibos,  nlhil  prorsos  est,  qood  de 
'  illatione  caosetor. '  Nam  boc  quoqoe  qood  dicam, 


INTERPRETATIO. 


doeiml  Aomifiem  e/ieadu$  a  eemetipto^  quippa  fuag  pe^  C 
mtrmu  in  meniem^  ei  dum  pareuni  empofi^  ttf^gunt 
mmttem  gravi  vulneife. 

•  Boetiua. 
k  lumerito, 

•  Jfiimtltcr. 


^  Peceare  neeeU. 

•  Citiue. 

'  TordKm. 

•  Finem  impinit 
^  Contequeniia. 

^  Coneecutione  eonqueratur* 


Monnur,  et  in  terram  toto  proenmbere  vnlia 
Osque  memn  sensi  paodo  oceallescere  rostro, 
CoUa  turoere  toris,  et  aua  modo  pocola  parte 
Sumpta  mibi  faerant»  iUa  vesUgia  feci. 

37.  Sola  men»,  etc.l  Girce  instar  Solis,  cojus  cral 
fllia,  vi  herbaram,  verborum,  278  ^^  vii^ae ,  qoibns 
utebator,  corpora  qoidem  mukire  poterat,  non  men- 
les ,  qoippe  qose  ot  a  solo  Deo  creatae  conservaiitur, 
sic  a  sulo  Deo  mntari  possunt;  nisi  quod  eidem  menii 
quaedam  virtus  divinitus  insita  est;  voliintas  scilicet 
i  soi  domina,  quae  perlurbationibus  obsecuia  corpori 
^  qoidem  parcere  videtor ,  sed  mentem ,  a  Deo  sic  re- 
trahit,  01  eamdem  ad  infimam  bestiarom  conditionem 
deprimere  videainr. 

*  Etemm  quod  incredibHe^  etc.]  L  Philosophia  pro- 
btl  improboi  hoc  esse  miseriores,  quod  cupita  per- 
flcianl:  nam  velleaceias,  magna  miseria  est,  posse, 
miyor»  perficere*  maxima :  quandoqnidem  defcctio- 
IMB  aonl,  qoae  tanto  crescunt,  quanto  a  Deo  sive 
iomaio  bono  magia  ac  aaagis  recedont :  qoamobrera 
si  improbi  non  aolum  veliot,  et  possint,  sed  eiiam 
perflciant  scelus,  hi  eo  ipso  erunt  miserlorcs  :  atqui 
improbi  cupita  perflciendo,  perliciunt  scelus :  cum 
enim  improbi  sini,  bi  nihil  niai  malom  adeoqoe  acelus 
perfieare  eonanlur. 

■  Nmn  »i  wafoilia  HoyMroi  /mi.  6IC.1  U.  Eadem 


NOTiC. 

pbilosopbia  probat  improbos  boe  esse  miseriorest 

Suod  diuturhiorem  viiam  agentes  cupita  pernciani 
iotios :  qola  cum  miaeria  sic  miserom  faciat,  ol  feli- 
citas  felicem ,  quemadmodum  eo  aliquia  felicior  est, 
quo  ejus  felicitas  est  diuturnior;  sic  eo  aliquis  est 
miserior,  quo  ejus  miseria  diuturnior  est :  utraque 
•^  enim  tantasvires  acqoirii  eundo,  utqiio  antiquior,  eo 
V  dirficilius  alterntra  suo  destrualur contrarlo.  Atqui  qiio 
diutins  improbi ,  diuturniorem  vitam  agentes,  cupiia 
perflciunt ,  eo  diutnmior  esi  eorom  mlseria  :  cum, 
ut  diximus,  miserrimum  sit  scelus  perflcere  :  quare 
infelici»»imi  essent^  »i  non  eorum  maUtktm  »altem 
mor»  extrema  finkret :  ()uod  mora,  lieel  oOn  sit  cujiis- 
libet  illorum  miscria;  meta ,  eai  Sameo  aeeleris  ab 
iisdem  perficiendi  finis. 

'  Nam  hoc  quoque  quod  dimm ,  etc.]  III.  Pbiloso- 
phia  probat  improbos  boc  ease  miaeriores»  qood  im- 
puniti  vivaut :  non  solum  quia  pmnis  et  sontes  de- 
serunt  et  insontes  vitant  crimina,  verum  etiam  quia 
cum  miseria  crescat  accessione  mali ,  non  secus  ac 
felicltas  accessione  boni  (qood  ut  bonom  feltcitas, 
sic  malum  miseria  slt  ex  dlcti»),  propierea  coieonqoe 
misero  aecidit  aiiqoid  mali ,  llle  hoc  ip«a  miaerior 
eal :  qoemadmodom  eoiciuique  felici  aoeidit  aliqoid 
boni»  lUe  eo  ipso  eal  felieior.  Atqoi  improbo.  ex  eo 
qood  bie  imp«niliH  vival,  accidii  alifoid  maE  :  cum 


M5  DE  GONSOLATIONE 

non  minas  mirnm  videaiur,  sed  ex  his  quae  sum  pta 
Bunt  «que  esl  necessariuro.  Quidnam?  Inquam.  Fe- 
lieiores,  inqnii,  esse  improbos  supplicia  luentes, 
quam  si  eos  nulla  Justitix  poena  coerceat.  Neque  id 
nunc  *  moiior,  quod  cuivis  (f5)  veniat  in  mentem, 
corrigi  ulUone  pravos  mores,  et  ad  rectum  suppiidi 
terrore  deduci ,  ccteris  quoque  exemplum  esse  cnl- 
panda  fugiendi :  sed  alio  quodam  modo  infelieiores 
esse  improlM)s  arbitror  iropunitos,  itmetsi  nulia  ra* 
tio  Gorrectlonis,  nullus  respectns  habeatnr  exempli. 
Etquiserit,  inquam,  praeter  hos  alius  modus?Et 
llla,  Bonos,  (W)  inquit^esse  felices,  malos  Tero 
miseros  nonne  concessimus?  Ita  est,  inqnam.  Si 
Igitur,  Inquit ,  miseri»  cujuspiam  bonum  aliquid  ad- 
datur,  nonne  felicior  est  eo,  cujus  pura  ac  solittria 
sine  cujnsquam  boni  admistione  mlseria  esit  Sie , 
inquam,  Tidetur.  Quid  si  eidem  Sgl  misero,  qui 
eunctis  careat  bonis,  prcter  ea,  quibus  niser  etlt 
malum  aliud  fuerit  annexum,  nonne  multo  infeiieior 
00  censendus  est,  eujos  infortuninm  boni  partleipi- 
lione  ^  releTaiur?  Quid  nl?  Inquam.  Habent  Igilor 
Improbi ,  cum  punioniur,  boni  quidem  aliquld  an- 
nexnm,  (8)  poenam  Ipsan  scillcet,  qna  ratione  Jo- 
stitiae  bona  est:  iideroqueenmsuppliciocarent,  ioesl 
eis  aiiquid  ulterios  mali,  ipsa  imponitas,  quam  ini- 
qnilatis  merito  malum  esse  confessus  es.  Negare 
Mn  possum.  Muito  igitur  infeliciores  iroprobi  soni 
Injosla  iropnnitate  donati,  quam  justa  iiliione  puniti. 
Sed  puniri  improbos,  justum ;  impunitos  yero  •  da- 


PHlLOSOPIIIiC   LIB.  IV.  M 

A  bi,  (10)  iniquuro  esse  manifestum  est.  Qnis  id  negett 
Sed  ne  illiid  quidero ,  aii ,  quisquam  negabit  bonom 
esse  omne  quod  justum  est :  contraque  quod  injostom 
est  malum  liquere  esse.  Tum  ego :  Ista  quidem  €00« 
sequentia  sunt  eis  qnx  paulo  ante  conclusa  snnt. 
Sed  quaeso,  inquam,  le,  nuilane  animarum  snpplicia 
post  defunctura  morte  corpus  (15)  reiinqnis?  El 
magna  quidem ,  inquit :  *  quorum  alla  poenali  acer- 
bitate,  alia  vero  purgaloria  clementia  exerceri  ptilo. 
Sed  nunc  de  his  disserere  consilium  non  est.  Id 
vero  hactenus  egirous,  nt,  qus  indignissima  Ubl 
videbatur,  malorum  potestsis,  eam  nuliam  esse  eog* 
nosceres  :  qnosqne  impunitos  querebare,  Tiderei 
nuiiquam  improbltaiis  suae  (20)  carere  snpplidis  : 
licentiam  quam  dto  flniri  precabaris,  nec  longam 

B  esse  disceres :  infelicioremqoe  fore,  si  diotumior; 
Infeiicisslmam  yero,  si  esset  aeterna :  post  haec  roise* 
riores  esse  iroprobos,  injusia  iropuniiate  dimissoB, 
qoam  Josta  oltione  ponitos.  Cni  sententia  conse» 
quens  est,  ut  tum  demum  grayioribns  snpplidif 
nrgeantur,  cimi  impnniti  esse  (25)  (fedontor.  Tiai 
ego,  Gom  toas»  inquam,  rationes  considero,  nihll 
dici  yerius  puto.  282  *  ^^  *>  '^  hominum  jodieit 
reyeriar,  qnis  est  ille  est,  cui  haec  non  credenda 
modo,  sed  sallem  non  andienda  yideantut?  Ita  esl, 
Inqnit  illa.  Nequeunt  enim  ocnlos  tenebris  assoetof 
ad  lucem  perspicuae  veritatis  attollere, '  ^imilesqoo 
'ayibiis  sont,  quaroro  intoitom  nox  lllominal,  (5) 
dles  caecal :  dum  enin  non  rerom  ordlaen ,  ted 


INTERPtETATIO. 


«  Contendo. 
b  Minuitur. 


•  Abke. 
^  NoenOi. 


NOTiE. 


cnim  puniri  et  iion  puniri  sint  conlraria ,  cumqoe 
poniri  sit  aliqiiid  boni  etiam  improbo ,  necesse  esl 
ol  iion  puniri  eidem  improbo  sit  aliquid  mali ,  quaro- 
yis  magna  animarum  supfUicia  po$t  defunctum  morte 
eorpus  supersint. 

*  Quorum  alia  pasnali  acerhitale^  alia  vero  purga- 
toria  clemeiUia.\  Malot,  inqiiil  Vailiiiiis,  hic  agnouit 
non  Christianus  modo,  sed  et  calholicus  Uoetius,  atiot 
auidem  aternis  panis  damnari;  alios  vcro  pro  peccatis 
Jongo  dolore  cruciatuum  emundari  et  purgari  diu  igne. 
Quod  agnoscuiit  ipsi  Mngdebnrgenses,  ceni.  6,  cap. 
i,  cogiuitum  a  Boeiio.  Nisi  tamen  Philosophia,  qu:e 
nunc  loquitur,  yolueril  liic  exprimere  sensa  Plato- 
nicorum,  vel  etiaro  Pylliagoraporiiin .  quibus  qu»- 
dam  inentes,  quod  earum  scelera  nulla  purgatione 
elui  possent,  aeiernis  aniciebantur  suppliciis;  aliae 
yero,  quaruin  roinora  erant  (Trimina,  aut  aeiernis 
Elysii  yoluptaiibus  fruebaniur,  omoi  purgatione  per- 
fiinGiae,  aut  partim  purgatae  ex  Elysio  in  nova  eiiam 
bestiarum  corpora  detmdebanlur.  Virgil.  vi  JDn.,  y. 
759: 

Ergo  exercenlar  poenis  veteromque  malorum 
Supplicia  expeiiduiil :  alis  panduninr  inanes 
Snspeosae  aa  ventos :  aliis  sub  gurgiie  Tabto 
Infecium  eluilur  scelus,  aul  exnrilur  igoi. 
Quisque  soos  patiuiur  imiies.  Exinde  per  ainpluru 
Mitlimur  Eljsinni,  et  pauci  Iseia  arva  tenemus. 

«  ^  At  ti  ad  honunum  ju^cia,  etc.J  Nens  nostra 
Deum  inier  et  corpus  hninanum  inedia ;  utpote  Dei 
eflactus,  ei  corporis  humani  forma,  ab  utroque  pa- 
lilar,  a  Deo  Uiominanda,  a  corpore  obscuraiida  : 
quamobren  eaden  neiis  non  ante  apta  est  yerum 


certumque  de  rebus  propositls  ferrc  judiciom,  qoam 
spretis  ipsius  corporis  motibus,  Solum  prsBeeploreffl 
Deuin  inierrogaverit .  intusque  respondeniem  InieN 
lexeritatientiiis :  opiime  enim  S.  August.  i  deGenes. 
ad  lit.,  c.  5,  Principium,  ait,  creaturo!  imelleetualu  ut 
ceterna  sapientia,  quod  principium  manens  in  u  tn- 
eommutahHiter^  nullo  modo  cessat  occulta  inspiratione 
vQcationis  toqui  ei  creaturce,  cui  principium  ol,  vf 
eonvertatur  ad  id  ex  quo  est :  quod  aiiter  formata  ac 
perfecta  esu  nonposut,  Uhique^  in(|uit  idem  stnctog 
docior  I.  X  Conf.,  c.  26,  Veriias  prcesidet  ommhua 
consulentibus  te  simulque  rapondes  omnihus  etiam  di* 
D  versa  consulentibus.  Liquide  tu  retpondes,  sed  non  li« 
quide  omnet  audiunt :  quit  enim ,  aii  idem  sanctisai  • 
mus  pater,  de  Immort.  aniniae,  c.  10,  bene  u  inspi» 
ciens  non  expertus  est  tanto  se  aliquid  inteUexitu  aj». 
cerius^  quanto  removere  atquc  subdueere  imtentiaiunt 
mentit  a  corporis  tensibus  potuit,  Atqui  maxima  pars 
liominum  praecipitatione  et  praejudicio  potius  quan 
his  legibus  judicant :  unde 

*  Similes  avibus  sunt,  etc.|  Yespertilionibut  scilicel 
et  noctuis^  quse  quod  mobilioribus  afliciantur  ocolo- 
rum  flbris  tunicisqne,  idcirco  minimo  noctis  liimiiie 
illuminari,  majori  vero  diei  splendore  oOnndi  poi« 
suni :  unde  non  nisi  vespcre  et  nocte,  a  qnibus  ii4v. 
incMi  hubeiit,  volilare  consucveruni,  Uvid.  I.  iv  Me^ 
tam.,  fab.  12 : 

Jamaue  dies  exactus  erat,  tempuaque  sobibat 
Quou  tu  nec  lenebras,  nec  poftiis  dlcere  lucero, 
Sed  cum  luce  (amen  dobie  connnia  nocila... 
Teftaiiue  non  silvas  celebrani  lucemqoe  peroMs 
Nocie  volaui,  scroque  teneot  a  vespere  nonen. 


807  AN.  MANL.  SCV.  BOETli  80S 

kiMM  intueniur  affecius,  vel  liceiiiiam  ,  vel  impuni-  A  nunc,  alt,  conira  faciunt  ^  oratores.  Pro  his  eniiii 


lalem  scelernm  puiant  esse  felicem.  Vide  autem 
quid  «terna  lex  sanciat?  MelioMbus  animnm  confor- 
maveris;  nibil  opus  est  judice  praemium  deferente; 
tu  te  ipse  excellentioribus  addidisti.  Sludium  ad  pe- 
]ora  deflexeris;  eiira  ne  quaesieris  ultorem;  (10)  lu 
te  ipse  in  deteriora  detrusisti :  veluli  si  <^  vicibus 
sordidam  humum,  coelumque  i espicias,  cunctis  ex- 
tni  cessantibus,  ipsa  cernendi  vatione  nunc  cceno, 
Done  sideribus  interesse  videaris.  At  vulgus  ista  non 
resplcit.  Quid  igitur?  bis  ne  accedamus,  quos  belluis 
similet  esse  monstravimus?  Quid,  si  qnis  amisso 
penitus  visu,  ipsum  etiam  se  habuisse  (15)  oblivi- 
sceretur  intuituni ,  nihilque  sibi  ad  bumanam  perfe- 
ctionem  deesse  arbitraretur,  num  videnies  eadem 


qui  grave  quid,  acerbnmque  (15)  perpessi  sunty 
miseralionem  judicum  excitare  conantur,  cum  magis 
admitteniibus  justior  miseraiio  debeator :  quos  nou 
ab  iratis,  sed  a  propitiis  poiius,  miserantibusque  ac- 
cusatoribus  ad  judicium ,  veluli  segros  ad  medicuro 
duci  oportebat,  ut  cuipx  morbos  supplicio  resecarent : 
quo  pacto  defensorum  opera,  vel  tota  frigeret,  vel  si 
prodesse  (iO)  hooiinibus  mallet,  in  accusationis  ha« 
bituin  vertereiur.  Ipsi  quoque  improbi ,  si  eis  <  ali- 
qua  riinuta  virtuiem  relictas  fas  csset  a&picere, 
vitiorumque  sordes  pcenarum  cruciaiibus  se  deposi- 
tures  viderent ,  compensatione  adipiscendae  probita- 
tis,  nec  hos  cruciatus  esse  dicerent,  defensorumque 
operam  repudiarent,  ac  se  totos  accusatoribus  (25) 


cscos  putaremus?  283  ^  ^^^  "^  ^^'"^  qujdem  ac-  fi  judicibusque  permitterent.  Quo  flt,  ut  apud  sapien- 


qniescent,  qnod  aeque  validis  rationum  nititur  fir- 
mimentis,  infeliciores  eos  esse,  qui  faciunt ,  quam 
qui  patluntur  injuriam.  Vellem,  inquam,  bas  ipsas 
tiidire  rationes.  Omnem,  inquit,  improbum  num 
sopplicio  dignum  negas?  Minime.  Infelices  (5)  vero 
esse,  qui  sint  improbi ,  multipliciier  liquet.  Ita  est , 
inquam.  Qui  igitur  supplicio  digni  sunt,  miseros 
esse  non  dubitas?  Gonvenit,  inquam.  Si  igitur 
^  cognitor,  ait ,  resideres,  cui  supplicium  inferendum 
poures,  eine  qui  fecisset,an  qui  pertulisset  iaju- 
riam  ?  Nec  ^  atiabigo,  inquam ,  quin  perpesso  satis- 
facerem  dolore  facientis.  (10)  Miserior  igitur  tibi 
injurias  illator,  qoam  acceptor  esse  videretur.  Con- 

lequitur,  inquam.  Hac  igitur  aliisque  de  causis  ea 
radice  nitentibus,  quod  turpitudo  suapte  natura  mi-  G 
seros  faciat,  apparet,  illatam  cuilibet  injuriam  non 
accipientis,  sed  inferentis  esse   miseriam.   Atqui 


les  nullus  prorsus  odio  locus  rellnquatur.  Nam  bo- 
nos  quis  nisi- stultissimus  oderit?  malos  vero  odissa 
ratione  carel.  Nani  si,  uii  corporuhi  languor,  ita  vi- 
tiositas  quidam  est  quasi  morbus  animorum ;  cum 
aegros  corpore  minime  dignos  odio,  sed  potius  mi- 
seratione  judicemuSy  niullo  magis  (30)  non  inse- 
quendi,  ied  miserandi  sunt,  quorum  menles  omni 
laugnore  atrocior  urget  improbitas. 

285  METRUM  *  IV. 

Argumentlm.  —  Cum  mon  immineat,  aut  sponte  re- 
niens^  aut  a  feris  aliitque  hominibu$  aecelerata,  in- 
quit  Philoiophia^  prmtai  te  diiigere  probos  et  mt- 
tereri  improborumf  quam  uHos  odisse  et  armis  la^ 
cessere. 

Quid  tanios  juvat  excitare  motus 
Et  propria  fatum  sollicitare  manu? 

Si  moriem  petitis,  propioquat  ipsa 
Sponte  sua,  volucres  nec  remoratur  equos, 


INTERPRETATIO. 

■  Altemis. 
^  Judex. 

•  Dubito. 
^  Advocati, 

*  AHquo  modo. 
Qwd  prodest  vobis  exeitare  motus  tantos  odii  et  tir- 


aere  mortefn  vestris  manibus  ?  Si  quaritis  mortem^ 
n<Bc  appropinquat  ultro  neque  lardat  equos  suos  prte* 
cipites  :  Scilicct  homnes  sese  perimunt  gladio,  quos 
serpens,  leo,  tigris^  ursus^  et  apri  perimunl^  dentibus, 
Num  idcirco  instruunt  exercitus  iniquos^  parant  arnut 
crndelia  cupiuntque  occumbere  telis  reciprocis^  quod 


NOTiE. 


'  Nam  ne  iliud  quidem  acquiescent,  etc.]  IV.  Phi- 
loBophia  probat  improbos  eo  esse  niiseriores,  quod 
injoriam  caeteris  inferaiit :  quia  cum  improbus  284 
omnis  sit  miser,  cumque  improbus  sii  quicunque 
SDpplicio  dignus  esi,  propterea  quo  aiiquis  supplicio 
est  magis  dignus,  eo  magis  improbus  adeoqtie  magis 


poris  coiicipiuntur  :  sic^eaedem  concepUe  diversos 
producunt  ejusdem  corpbris  motus.  Sed  nulla  per- 
turbatio  tantos  motus,  quantos  odium  paril :  qui 
enim  odio  commovcntur,  bi  inamicos,  fortunas,  fa- 
mam,  viiam  denique  ipsam  adversariorum  erum- 
punt. 


mistfr  haberi  debet :  sic  co{(niior  exislimans  esse  O     2.  Faium  soUicitare  manu.]  Sollicitare  propric  di- 

deterius  inferrcquani  pati  iujuriam ,  statuit  suppli-      -■'*-  =" ■ -■-  —  '-— •    •  '^-^* 

cium  inferendum  non  ei  qni  periulit ,  sed  ei  qui  fecit 
injiiriam.  Unde  Ghristus,  Mattb.  v,  Bealiy  inquit,  qui 
persecutionem  patiuntur ;  (|uo  respiciens  S.  Clirysost. 
ait  tieminem  Uedi  nisi  a  seipso.  Atqui  iinprobus  eo 
roapis  dignus  est  supplicio,  quod  alteri  intulerit  in- 
juriam  :  reipublicae  quippe  interesi,  ut  improbi  pu- 
niiintur. 

Atque  ex  his  omnibus  sequitur,  improbos  sive 
apgros  animo,  non  secus  ac  xgros  corpore  noii  odio, 
sed  miseralione  poiius  dignos  esse  :  quare 

*  Carmen  constans  ex  duplici  generc  versuum  al- 
temoruin,quorum  prior  phaleucus,  spondeuni.dacty- 
lom,  et  duos  trochaeos  habet,  uiide  quinlo  versu  legi 
debei  apri  non  aper ;  posterior  est  pentameter  ele- 
giacus,  de  quo  supra. 

i.  Tojiiai  motut,]  (Jt  pertorbationes  moiibos  cor- 


citur  ille  qui  corpus  de  suo  loco  movet ,  quasi  boc 
de  suo  solo  movendo,  vicinufn  a  qiio  recedit,  relin- 
qual  solum,  ut  ipsum  .soluin  nbit.  Hinc  propter  qtiam- 
dam  similitudinem  sollicitare  dicimur  mentein,  cum 
eain  spe,  metu,  aut  qualibel  alia  ratione  de  sua  seii- 
tentia  movere  tentainus.  Sic  ergo  qiii  duello  pugnanty 
quod  moriem  veluti  de  suis  sedibus  pulsani  ad  se- 
metipsos  niovere  videantur,  bi  mortem  dicuntur  pro- 
pria  manu  solliciiare,  quemadmodum  Seneca  in  iler- 
cul.  fur.,  V.  867,  canil : 

Quid  jovat  dumm  properare  fatnm, 
Omois  h«c  ma^nis  vaga  turba  terris 
Ibit  ad  manes  tacielque  inerli 
Vela  CoQyto. 

3.  Si  mortem  petitis^  etc.]  Philosophia  viaeiof 
deinceps  aOerre  causas  morUs.  Causa  autem  inortii 
du.nlex.  Una  interior»  sive  naturaiis  elemeutoruot 


* 


809 
5 


DE  CONSOUTIONfi  raiLOSOPHIA:    LIB.  IV. 


81D 


Qaos  serpens,  leo,  tigris,  ursus,  apri 
Denie  peiuni,  iidem  se  lamen  ense  peiunt. 
An  disiantquia,  dissidenique  mores, 

Injustas  acies,  et  Tera  bella  movent, 
AlterDisque  voiuiit  perire  telis? 
10     Non  est  justa  satis  sxyitiae  ratio. 
Vis  aptam  meritis  vicem  referre  ? 
Diiige  jure  bpnos,  et  miseresce  malis. 
287  PROSA    V. 
Arguhentuh.  -^  Boeiiumf  ul  tibi  pidebaturf  more  sa- 
pieniis  mirantem ,  Deo  mundum  regenie ,  bonis  ad' 
ver$a,  malit  prospera  accidere^  Philotophia  tnonet^ 
non  ideo  homini  dubitanduw^  cuucta  recie  fieri^  quod 
cautam  lanta  ditpotitionis  ilte  ignoret, 

llic  ego,  Video,  inquam ,  qux  sit  vel  relicitas,  vcl 
miseria  in  ipsis  proborum  atqiie  improborum  meri- 


A  traclatur  officium,  cum  ia  contingentes  populos  re- 
gentiuin  quodam  modo  beatitudo  transfunditur  : 
cum  praesertim  carcer,  ^  nexus,  csteraque  legalinro 
tormenta  poenarum  perniciosis  potius  (10)  civibus, 
propter  quos  etiam  constituta  sunt,  debeautur.  Cur 
haec  igitur  versa  vice  mutentur,  scelerumque  suppli- 
cia  bonos  premant,  prxmia  virtutum  mali  rapiant, 
vehementer  admiror,  quscque  tam  injustae  confusio- 
iiis  ratio  videatur,  ex  te  scire  desidero.  288  *  ^1" 
nus  etenim  mirarer,  si  misceri  omnia  fortuilis  casi  • 
bus  credercm.  Nunc  stuporem  meum  Deus  rector 
^  exaggerat,qui  cum  sxpebonis  jucunda,  m.nlis  aspera, 
contraque  bonis  dura  tribuat,  malis  optata  concedat, 
nisi  causa  deprehendatur,  quid  est  quod  a  fortultit 
casibus  diffcrre  (5)  videaiur?  *  Nec  mirum,  inquit,  si 


tis  constitula.  Sed  in  hac  ipsa  lortuna  ■  populari,  non  B  quid  ordinis  ignorata  ralione.  tcmcrarium  confusum- 

•  -      <•   .  .  •- . . •• — _• 


nihil  boni,  malive  inesse  perpendo.  *  Ncquc  cniin 
sapicntom  quisquam  exsul,  inops,  ignominiosusque 
(5)  esse  malit  potius,  quam  pollens  opibus,  liunore 
reverendus,  potentia  validus,  in  sua  permancns  urbe 
fltrere.  Sic  uuiin  clarius ,  ^  testaliusque  sapientia; 


que  credatur.  Sed  tu  quamvis  cau§am  tantae  liisposi' 
tioiiis  ignores,  lamen  quoniam  boniis  mundnm  rector 
teniperat,  rccte  Aeri  cuncta  nc  dubites. 

289  METUUM  *  V. 

Argumentum.  — /dctrco,  inquit  Philotophia,  vulgut 


INTEKPRETATIO. 


eorum  moret  inter  te  differunt  ac  dissentiunt  ?  hcec  cau* 
ta  tcBviendi  non  est  tatis  cequa,  Optatne  rcpenitere  me- 
ritum  simile  merito  simili?  ama^  ut  tequum  estj  bonot^ 
et  miterere  improborum. 


»  Vutgari, 
^  Avcrtiutque, 
«  Vincula. 
^  Auget 


NOTiG. 


ex  quiDus  homo  conslat ,  compositio  :  ct  haec  nota- 
tur  his  verbis,  propinquat  ipta  tponte  tua,  Aliera  ex- 
lerior,  quae  rursus  ponitur  in  duplici  discrimine  : 
hxc  eiiiiii  inors  cst  vel  a  feris,  ciijusmodi  sunt  ter- 
pent^  leo^  tigrit,  urtut ,  aper ;  vel  ab  aliis  hominibus, 
quifVeluti  indignaiitcs,  niorlem  praidictiscausis  acce- 
leratani  longiores  moras  agere ,  hanc  conversis  in 
sese  invicem  annis  advocant. 

5.  Apri,]  Sic  lcginiiis  cum  Vallino,  non  aper  :  quod 
hiijiis  prima  syllaba  scmpcr  corripiatur  :  alioquin 
apri  non  baberet  primam  syllabani  commuiiem  :  si- 
cut  matrit  ct  fratris  priores  syllabae  non  sunt  com- 
munes,  quod  mater  et  frater  primis  syllabis  produ- 
cantur. 

10.  Non  estjutta  tatis  tanitiie  ratio,]  Alterius  cogi- 
tationes  tuis  cogitaiionibus  conlrari<£  nullum  tibi 
dare  possunt  jus  necis  in  alterum  hominein :  cum 
vita  huinana  ila  in  summa  solius  Dei  potestate  ver»c- 
lur,  ut  ncque  judici,  iieque  ipsi  regi,  nisi  quateniis 
hic  vices  Dei  gerit,  fas  sit  hominem  interflcere  :  Ad 
imaginem  quippe  DeA^  inquit  Deus  Genes.  ix,  factut 
est  homo, 

11.  Vis  aptam  meritis  vicem  referre,  ]  Par  pari  co- 
gitaiido  referre,  sivc  cogitationes  cogitaiionibus  com- 
pensare. 

12.  Dilige  jure  bonot.]  Qnod  enim  amor  neqiieat 
nisi  amore  compensari,  iusiitiae  est  bonos,  a  quibus 
diligimur,  a  ni>bis  diligi.Neque  tamen  sequitur  udium 
odio  coinpensandiim  :  sed 

12.  Miteretce  malit,\  Nihil  quippe  rationi  magis 
coudetitancuiii  quaui  iniserorum  misereri  :  mali  au- 
tem  omnes  miseri  sunt ,  cuiu  propter  rationes  prae- 
dictas,  tuiii  maxiuie  quia  peccando  deflciunt  :  miser 
quippe,  si  credamus  Varroni  I.  iv  de  I.  I.,  dicitur  a 
minutf  ut  pote  cui  cum  opus  esi«  minus  nulloesi,  vel, 
ut  placel  Cujacio,  a  Gracco  /jlOvo;  tcelut, 

*  Neque  enim  tapientum  quitquam^  etc.l  I.  Boelius, 
ni  sibi  videtur,  more  sapieiitis  miraiur,  bonis  adver- 
«a  ^malis  prospera  accidere,  duplici  de  caus^i,  Prima 

PlTEOL.   LXIII 


esi,  quod  populi  sapientibus  ducibus  facilius  crede- 
G  rent ,  eorumdemquc  iTaiocpta  obscrvarent  reilgio* 
sius ,  si  sapientum  ducum  feliciiatem  una  cnm  sa- 
pientia  populis  infundi  viderent.  Altera  qiiod  suppli- 
cia  non  nisi  improbis  videantiir  con^tituta.  Supplicia 
autem  hic  dicuntur  carcer  et  nexut,  Nexut  quidem 
sive,  ut  aili  legunt  teda,  quoniam  vincuiis  premi  sup- 
plicium  est.  Carcer  vero  ctiain  a  Lucretio  inter  aiia 
suppliciorum  geuera  numeralur  lib.  iii  : 

Sedmcius  in  vila  pcmarum  pro  malefaciis 
Ksl  iiisigiiibus  insignis;  sculerisque  luela, 
Carcer  et  horril)ilis  de  sjxo  jaolu  deorsum, 
Vcrbera, oarnifices,  robur,  pii,  lamina,  tede. 

*  3linut  etenim  mirarer,  etc.]  II.  Boetius  eo  iiiagis 
mirainr   bonis  adversa,  malis   prospera  accidere, 

3uod  Deus  inflnitc  sapiens,  bonus  et  potens,  mun- 
um  regal :  Deus  enim  accusari  non  potcsi  aut  igno- 
ranti.T,  qu:i  nesciai  h:isvices;  aut  malitia%  qua  velil; 
aiit  iuipotentia: ,  qua  scieiis  volensque  has  vices  nc- 
queat  mutare.  Id  mirabalur  etiam  David  psal.  i.xxii: 
Mei  autem  pene  moti  sum  pedes,  pene  effuti  tunt  gret» 
D  tut  mei ,  quia  zelavi  »^uper  iniquot  paeem  peccatorum 
videns,  Id  etiam  mirabatur  Jeremias  cap.  xii  :  Quare 
via  impiorum  prospera,  bene  est  omnibut  qui  preevari* 
cantur  et  inique  agunt  ? 

'  Nec  mirum,  etc.]  III.  Philosophia  respondet  hanc 
admfrationein  ,  ut  cuiieras,  oriri  e\  ignoratione  cau- 
sae  ;  sed  ignoraiioncm  hanc  iion  esse  legitimum  ar- 
gumentum  ex  quo  concludi  possit,  Deum  non  essa 
bonum  mundi  reciorem,  aui  omnia  non  rccte  fleri : 
sicut  deinceps  eadem  Philosophia  probabit. 

*  Garmen,  quod  dici  potest  conslare  duplici  gene- 
re  versuum  letramciroruui  alternorum,  quorum 
prior  troctiaeo ,  po»terior  spondeo  incipii  :  uterque 
autem  posl  primuin  pedem,  spondeum  ,  vel  ianibum, 
vel  dactylum  habens  cum  syllaba  supersiite ,  quam 
vocant  ca!surani ,  dactylo  et  spondeo  flnilur.  Excipi- 
tur  tamcn  vigesimus  versust  cujus  primus  pcs  e8( 
iaittbiis  et  secundus  iribrachus. 

86 


8if  AN.  MANL.  SEY.  BOETU  811 

Commovet  genles  pubiicus  crror, 
Lassanlque  crebris  pulsibus  acra. 
Nemo  miralur  flamina  cori 
Litius  rremenii  tundere  fluctu, 

15      291  ^^c  c^vi^  duram  frigore  molem 
Fervciite  Pboebi  soivier  oestu. 
Ilicenim  causascernere  proroplum  est* 
lllic  latcntes  pectora  turbant 
Cuiicta ;  quae  rara  provehit  xtas 

20      Siupetque  subitis  mobile  vslgus. 
Cedat  insciti  nubilus  error, 
Cessenl  profecto  mira  videri. 

INTERPRETATIO. 

pelilis  ictibus  fatigant  cymbala.  Nemo  miratwr,  ventoi 
cori  ferire  oras  marinas  undis  tumulittanlibus ,  netiue 
cumulum  nivis  frigore  induratum  liquari  caiore  vehe' 
menti  solis  :  uam  hic  facile  at  cognoscere  causas :  illie 
cauSfV  oceultas  perturbant  admirationc  omnes  miute». 
Plebeculn  inconstans  miratur  ea  qua:  raro  et  subito 
ileliits  minoresy  baec  obscurata  revelel  eahdem  stellaSf  fi  eveniunt,  Error  obscurus  ignari  vulgi  facessat ;  haec 
hinc  crr<)r  communis  turbat  populoSf  qui  propierea  re-  .   certe  desinent  videri  udmirabiiia, 

NOTiE. 


minUur  effeeta  ceeiesHa^  terrestria  auiem  non  tntrfi-  A 
lnr  quod  horum  noscat ,  iiiorum  ignoret  causas. 

Si  quis  Arcturi  sidera  nescit 
Propinqua  summo  cardine  labl, 
Cur  regat  tardus  plaustra  Bootes, 
Mergatque  seras  squore  flammas , 
5     Cuni  nimis  ceieres  explicet  ortus , 
Legem  stupebit  aitheris  alti. 
290  PiiUeaDt  plenac  cornua  lunae 
Inrecta  metis  nociis  opacx, 
Quaeque  fulgenti  texerat  ore 
Conlusa  Phoebe,  detcgat  asira  : 


10 


Si  quis  ignorel ,  steiias  Ursce  verti  prope  suprenium 
poium^  hic  admirabitur  vehementer  iegem  coeli  sublimis^ 
qua  UooteSf  qui  habet  orium  velociorem,  ientus  agat 
currum  suiim,  et  iiun(|Uiiin  demiiiat  ignes  suos  tardos 
in  mare,  Si  orbita  liina:  plence  patleat,  fceduta  terminis 
noeiis  obscuro!,  et  qnce  iuna  veiaverat  vuitu  splendido 


i.  Arcturi,]  Arclurus  dicitur  ab  apxroe  uria,et  oOpa 
cmida,  quasi  ursce  cauda,  est  stella  oinniuin,  ex  qui- 
busmajor  Ursa  coiist;il,  niaxime  polo  vicina  :  unde 
dki  soiet  stella  polaris :  quare  cum  polus  arcticus  ab 
hac  Ursa  sic  vocatus  nobis  scmper  appareat,  ut  pote 
noitro  horizonte  sublimior,  idfirco  stella  haec,ceu 
antl|>odas  borreat ,  nunquam  occidit :  hinc  Virgil.  i 
Georg.,  v.  24G  : 

Arclosoceaai  metuentes  aequore  tingi. 

Scilicet  propter  odiuin  Junonis,  ut  Angunt  poetae , 
quae  quod  majorein  Ursam  in  coelum  admissain  apgre 
ferret,  Tetliyn  rognvit,  ne  suis  banc  peliicem  sineret 
iquis  lavari.  Ideui  Arcturus  vocatur  etiain  Arctophg^ 
lax  et  Bootes^  de  quo  fit  serino  in  3  versu.  Arctopliy- 
lax  quidem  sive  custos  Vrsce,  i>ive,  iit  loquitur  Ovi- 
dius,  cuttos  Erimanlhidos  urste,  quod  videatur  ursam, 
quam  seuiper  cuiniiaiur,  custodire.  Dootes  vero  sive 
bubuicus,  quia  steliis  tormain  bouin  cnrrusque  refe- 
renlibus  insiar  cujnsdain  bubnlci  adluTCl :  hinc  Pro- 
pertio  dicitur  versare  bvves  et  piuustra  Bootes.  Juve- 
nal.  sat.  5,  v.  ^^  : 

Aut  illo  tempnru,  qiio  se 
FrigiJa  clrcUinagunt  pigri  sarraca  Bools. 

Illad  porro  sidu^  triplici  hor  noniine  donatum,  recte 
dicitur  snmmo  cardine,  cui  propinquum  esi ,  iabi: 
adeoqne  hinc  tardum  seras  flammas  in  wqnore  mer- 
gere^  inde  vero  ceieres  explicare  orius,  Prlinuin  qui- 
dem  sidiis  illnd  sumino  cardine  labitur  :  quia  verti- 
tur  ad  polum  septehtrionaieni ,  qui  nobis  semper 
app^aret  et  in  qno  tanquain  in  »liero  mundi  cardine 
orbis  coelestis  verti  lingitur.  Deiiide  ideui  sidns  tar- 
dum  si  ras  In  inari  mergit  flammas,  quoniam  nun- 
quam  infra  nostruni  honzonteiii  descendens,  niin- 
quaui  occidit.  henique  idem  Ridus  celeres  explicat 
oriiis,  quod  majori  duntaxat  solis  lumine  occultatum 
BUliin  atqne  luinen  solare,objectaterra,miiiutumest, 
emirat.  llle  autem  qui  hanc  causam  ignorat  praedicu 
miratur. 

7.  Paiieant  plence  cornua  iunce.]  Luna ,  quae  eliam 
dicitur  Phaebe^  quod  per  noctem  splendeat,  esi  cor- 
pus  coeld^te  opacum,  quod  solari  luniine  ita  relucet, 
ut  modo  aiigulatam ,  modo  rotundam  splendoris  for* 
mam  exhibeat.  Contingit  aulem  aliquando  ut  inter 
•olem  et  Innam  plenain  sive  rotundo  splendore  re- 
lueentem,  terra  ita  interjaceat  ut  luna  umbris  ter- 
restrib  s  olisciiraia  rotinKluin  sutim  splendorem  sta- 
lim  aiiiiltat,  et  siell:e,  qun;  ui;ijori  luiije  iuiuiiie  offu- 
■Sinte  laiebaui,  iuci|uant  emicare.  Tuui  veieres, 
^ui  faba  superstitiooe  existimab^iQi  hiuc  quidem  lu- 


nam  carminibus  pati  hoc  deliquium,  inde  vero  lin« 
iiitu  aeris  vel  cymbalorum  liberari,  ad  (era  lumB 
auxiiiaria ,  ut  vocat  Tibullus,  confugiebant  :  idem 
Tibullus, 

Cantus  et  e  curru  lonam  doducere  tentai, 
El  lacerel  si  nou  aera  repulsj  suneut. 

Juvenalis  sat.  6,  1.  i'i,  v.  4i0 : 

Tot  pnriter  pelvp^,  lot.  lintinnaluila  dioas 
Pulsari :  jam  nemo  iiiltas,  noino  ara  faiiget 
Una  laboranti  poterit  sucobrrere  lun:e 

Nemo  nescit  vulgatum  illud  Yirgilii  ecl.  8,  v.  69  : 

Q         Carmina  vel  coelo  possoiit  dcducere  lunaic. 

II:ec  autem  oinn!a,  quae  sex  praedictis  versilMi.s  eie« 
ganter  describuntur  a  Philosophia,  ideo  miratur  vu(- 
gus,  quia  horum  caiisam  nescit. 

13.  Nemo  miratur^  etc.]  Pg^tquam  Philo<;ophia 
quapdam  protulit  quae  hoininfs  propter  ignorantiam 
causarum  mirari  solent,  contraria  refert  i|u:i.  iidem 
homines  non  mirnntur,  quod  illoruiii  cansas  norint. 
Primum  quidem  homines  non  mirantur  corum  sive 
caurum^  ventum  ab  occasu  aestivo  spirtnieiii'  fluctu 
frementi  lundere  oras  niarinas ,  quod  iisdem  notum 
sit  veniuiii  hunc  esse  corpus  commotuin,  corpus- 
que  commotuin  iiaiuraliter  tundere  corpora  obvia. 
Deinde  iidem  homines  non  mirantur  molem  nivis 
frigore  induralam  fervenie  solisarsiuliqiielieri,  qiiod 
sciant  quietas  nivis  dur:e  partes  movcri  posse  a 
conimoti^  sohiris  tTstus  particulis. 

19  et  !20.Qff(e  rara  provehit  cetas  stupetque  subitis,] 
Jgnara  piebecuia  admiratur  qucecunque  et  raro  ei  subito 
l^  cantmgunt.  Nimirum  admiratio  esl  subiia  ouminotio 
ineniis  attentius  spectaiitis  ea  qnue  nova  videutnr  et 
magna  :  unde  causa  hujns  perlurbatiouis  est  res  et 
rara  ei  subita.  Uara  quideni ;  nam ,  ni  barb:iri  lo- 
quuntur,  ab  assuetis  non  fit  passio.  Snbita  vero  ;  qno- 
niain,  ut  recte  ait  S.  Cregorius,  iacnla  qucs  prmi' 
dentur  minus  feriunt.  Verum ,  inquit  grammaticns, 
quo  jure  hic  variatis  casibus  dicitur  vulgiis  stiipere 
rora  et  iii6ilM^  num  conjunctio  pares  optai  casus? 
Uptat ,  inquam  ,  pares  casus  :  sed  non  raro,  postha- 
bita  verborum  constructione,  sensa  dunlax^it  jnngiin- 
tur  :  sic  Cicero  dixit  :  Emi  centum  aureis  et  piuris  : 
qiianquam  hic  constructio  soliia  non  mut.itur,  sed 
verbum  quoddam  tacitum  debet  intelligi  ;  quasi  di- 
ceretnr  stupet  qum  rara  sunt  et  stupet  subitis  :  sicut 
enim  Tullius  dixit,  ii  de  Fin.  :  Nos  Yarrones  stupC' 
mu$  :  sic  Horatius  1.  i  S:ityr.,  sat.  4,  cecinit, 
Huuc  caplt  argenli  splcndor  :  siupet  Albius  »re. 

31.  Cedatinscijti.]  Ignari :  quauqujim  omnes  bic  lo« 


M5 


DE  CONSOLATIONG  PIIILOSOPilliE  LIB.  IV.  814 

PROSA  Yl.  A  quari  solei :  qux  qusiDii  oneris sint  ipse  perpendis. 


ARGL-yENTUH.  —  PhUosophia^  indicata  maleria  detV 
cep$  tractanda ,  ei  modo  quo  diiimtabitwTy  ponit  tum 
pro9idenli<B  divincB ,  tum  fati  definitionem  :  unde  koc 
iili  ita  subjici  dtnfnomtrat ,  vf  non  minus  providentite 
divinte,  quam  fati  </f ,  et  probos  tri»tibu$  et  improbot 
optatis  nunc  afici, 

lu  esi,  iiiquam.  Seil  cum  tui  muneris  Mt  laien- 

tium   rerum    caiisas  cvolvere,   vclatasque  caligine 

explicare  lationes,  quxso  *  uti  liiiic  decernas  et, 

quoniaiii  hoc  nie  miraculum  maxiine  perturbat ,  ^ 

edisseras.  Tum  illa  paulisper  arridens :  Ad  rem  me, 

iuquii,  omiiium  quxsitu  (5)  maxiiiiam   vocas,   cui 

vix  ^  exhausti  quidquam  satis  sit.  Talis  namque  nia- 

teria  cst ,  ut,  uii:i  dubiiniione  succisa,  innumerabiles 

ali«,  velui  ^  hydrae  capita,  succrescani  :  nec  ullus 


Sed  qiiouiam  haec  qiioque  tc  nosse,  quasdam  medi- 
cinae  tus  portio  est,  quanquam  anguslo  limito  tem- 
poris  septi,  tamen  aliquid  *  delibare  conabimur. 
Quod  si  te  musici  carminis  oblecUimeDta  deleciant » 
liaiic  oportet  paulisper  diflTeras  voluptatem,  dum(16) 
nexas  sibi  ordine  contexo  rationes.  Ut  libet,  iiiquam. 
293  *  Tum  velut  ab  alio  orsa  principio,  ita  disse- 
ruit.  Omnium  generatio  reriiin ,  cunctusque  muiabi- 
lium  naturarum  progressus,  et  quidquid  aliquo  mo- 
vctur  modo,  causas,  ordiiiem,  formas  ex  divina 
mentis  '  stabilitate  sortitur.  Haec  in  suae  simplicilatis 
arce  cumposita,  multiplicein  (5)  rebiis  gerendis  iiio« 
dum  statult.  Qui  modus  cuin  in  ipsa  diviiiae  intelli- 
gciitia;  puritate  cunspicilur,  Providentia  iiominatur  : 


fuerit  iQodus ,  nist  qiiis  eas  vivacissiiiio  inenlis  igne  "  cuni  vero  ad  ea  quas  niovet  alque  disponit  refertiir« 
coerceat.  ^  lii  hac  eniin  de  Providentiae  simplicitate,  laluina  veteribusappellatumest.  Quaediveisaesse  fa- 
de  Tati  serie,  de  repentinis  casibus,  do  cognilione,  cileliquebit,si  quis  utriusqne  vim  mente  conspexerit. 
ac  pra^dcstinalione  ( 10)  divina  ,•  de  arbtlrii  iiberiate      '  Nam  Providentia  est  illa  ipsa  divina  ratio  (iO)  in 


INTERPRETATIO. 


*  Ut  hac  de  re  dicas  tuam  sententiam, 

*>  Expnnns, 

^  Dici  potest  aliquid  satis  aecuratum. 


^  Serpentis  plurium  cavitum, 
*  Leviter  attingere, 
f  Constantia, 


NOTiC 


gani,  inscitia^;  existimavimiis  tamen,  deleia  ultima 
syllalia,  qii:c  scri|itornin  inscitia  facil  *  introdiici  po- 
liiil,  leg<MHl'im  (>ss(^  insciti,  hoc  e^t  ignari  vulqi : 
leges  eiiiiii  huju^  c:irininis  ferre  iioii  possinit  inscititB^ 
ciijus  sccuiida  syllaba  producitur  lloratio  Satyr.  I.  ii, 
sal.  i  : 

llhiinaul  tiequilies  aut  vafri  inscilia  juris. 

^  lu  har  enim  de  Providentias  simplicitate ,  eic.  ] 
I.  Philoso|ihi:i  indicat  inaieri:im  deinccps  sibi  iractaii- 
dum,  inqua,  uua  diihitati<ine  succisa,  innumerrR  aliae 
oriuiilur:  hujiisuindi  suiit  divina  Providentia,  fatuin, 
roncordia  lihertaiis  huinan:K  cuni  diviua  pr«u<itione. 
Hydia  .luiem,  cujus  similitudine  nuncntilurPhiluso- 
phia,  (|ninnn:igint:i  vcl,  ui  alii  voluiil,  centum  habebat 
capiia,quorum,  unoahsri^so,  duo  rcii:isceb:intur,  do- 
nec  llcrc.ulcs ,  ampiii:ito  unoqiinqiie  capite  ,  vnlneri 
igiieni  a<lnioverii.  De  Lern.c:!  Iiac  bestia  infra  dicetur 
nieiro  7  hiijus  lib.,  v.  ii. 

*Tum  velut ab  alio  orsa  prineipio,\  II.  Philosopliia 
indicat  nioduni  qiio  diMiifcp-i  dispiitahitur.  Nimiruiu 
ciiin  Deiisnon  iiiinussit  c.ius:i  prima,  qu:im  fiuis  ulti- 
inus  rcrum  omiiium,  Philosophin  ad  snuiii  iiistitutiim 
probandiim  arguiiieiita  desuiiiere  potest  a  Deo  in  iiin)- 
que  hoc  geiiere  caus» :  qu.i!  aiitein  hacleuusexpositac 
siint  rationes ,  h;o  a  Deo  veliiii  line  :iccept.'C  suni , 
quare  qiix  dciiiceps  aircreiitur ,  ips.'»  a  Deo  velut  a 
causa  elli<-ienie  prima  acctpicniur  ;  liinc  IMiiIosopiiia 
incipii :  Quidquid,  iiiquit,  creaiur,  conservamr  ei  ali- 
quo  iiiodo  ani<  itur,  illud  a  Dco  veliil  a  prima  c:iiisa 
cre:itur,  con«ervaiiir,  ct  mO(liric:itur  :  qiiod  enim  in 
codem  eoqiiesiniplici  seinper  inod<>  flat,  propiereu  ab 
una  eaque  siniplici  ineirte,  uiiiiiruui  De<>  liat,  necesse 
esi.  Sic  diviiitt  mens  multiplicem  rebus  gerendis  modum 
siattiit,  qui  modus^  cum  in  ipsa  divince  intelligenliff  pu- 
riiait  conspicilur,  Providentia  nominatur  ;cum  vero  ad 
en  qum  \novet  aique  disponit  refertur,  fatum  a  veteri' 
l'ttt  appeilatur. 

Nine  puriias  vox  Latina,  dubitatur.  Alii  aiunt,  alii 
iicg:ini.  Scioppiiis  in  aniinadver>ionibus  iii  VoNsium, 
suuiii  huic  diciioni  jus  Latinitaiis  restitucre  conatus, 
aii :  Sin  autetn  impuritatem  Vossius  Lalinitm  csse  as- 
hciiiitur  proper  Ciceronis  anctorHatem ,  ipsius  quoque 
juiiicio  puritas  minime  barbarum  videri  debiU,, . .  3ieo 
ergo  judicio  potest  jam  Vossius  securo  esse  animo,et 


quamvis  in  veterum  auctorum  iibris  qui  suul  reliqui 
(cum  maximam  eorum  partem  interiisse,  eoque  innume' 
rarum  vocum  Latinarum  jaciuram  factam  e%se  constet) 
puritatis  vocnbulum  uon  invenerit :  quia  tamen  impuri* 
tatem  in  Cicerone  legimas^  non  habet  cur  seipsum  iiiia- 
que  secum  alios  doctissimos  homines  in  vuiyi  barbari 

G  turbam  conjieiut, 

At  quanivis  Cicero  dixcrit  tn/SiiJ/afem,  infirmatio» 
nem^  Terentiusqiie  infortun  um .  non  inde  scquilur, 
finitatem,  firmaiionem,  fonunium  voces  esse  LaiiDas. 
'  Nam  Providenfia,  eic.]  IIL  rhilosophia  affert  de* 
flniiiiuiem  divinu*  ProviJeiiti;c  :  £x/,  inquii ,  illa  ipsm 
divina  ratio  in  summo  onnium  principe  constititta,  qum 
cuncta  disponit,  Qux  qnideni  deliuitio,  quia  ab  odidI- 
bus  iheologis  propuguatur,  ideo  liiligentius  videtur 
exponenda.  I;;iiur 

Dicitur  i**  ratio  :  cuin  enim  ratio  dicatur  a  reor  , 
ciim<iue  reor  idem  sit  quod  pti/«)  sive  coijiio^  propterea 
cogitatio  omnis  recte  dicitur  ratio :  hinc  auteiii  factum 
arbitr  «r,  ut  raiio  eliam  Tullio  sit  mens.  inteltigontia, 
consiliuui,  jiidiriuin,  arguinentaiin,  iiisiituluiiiei  co!- 
tera  id  genus.  Oiniiis  autein  provideiitia  quadani  esl 
cogitatio  ;  qiiandoquidem  quaedHin  est  qualitas  nicnti 
in>iia,  ciijiis  inens  i|)sa  pruxiuie  conscia  csi.  Igitur 
Providentia  est  rati<i. 

D  Verum  cum  cogit:uio  duplicis  sit  generis,  niinirum 
noiio  et  voliintas,  qu:i!8iio  esl  inter  theologns,  niruiii 
Piovidentia  sil  iioiio  tmium,  ulrum  voluntas  laiilum; 
iitruin  iiotio  simul  et  voIuiil:is  ;  quoil  ultimuin  video 
pluribiis  probari,  quanquam  iidein  inter  se  disputenlt 
utra  ex  his  duabus  coKiiaiionihus  pru*cipua  sit  in  ifiSJi 
Proviileiitia  ?  Ilinc  proviilentia  divina  a  Luduvico  Vj« 
ves  definitur,  vuluntas  Dei  ronsilio  univers.i  guber- 
naiitis. 

Diritur  2°  divinn  :  nam  Providentia  dici  potest  de 
omni  mentc,  sivedivina,  t>ive  etiam  creata:  imn  cuin 
Provideniia,  aiictorcTulliu,  sit  iierqnam  futurum  o/i- 
quid  videtur  anieifUam  factum  lir ;  cumque  mcnli  di» 
vin:r  nihil  futuruin  sit,  conira  vero  meniibus  crealis 
plura  siiil  fulura,  idcirco  Pi ovidentia  mel  us  rcciiiis- 
«pie  dicitur  de  c:Fleris  iii  ntilMH,  •  uanidc  diviiia.  Hic 
tameii  iioii  agitur  nisi  de  Provide  iiia  diviiia ,  qu« 
propterea  dehuit  dici  ratio  dtriiia,  sive  cogiUitio  divi* 
nx  mentis. 


815  AN.  MANL.  SEV.  BOETIl  816 

sunimo  omniam  principe  consiittita ,  quos  cuncta  dis«  A  ^cu  omnihus  fatalis  series  texltur ;  illud  certe  (^)  ma- 


ponit :  294  *  faium  vero  inhaerens  rebiis  mobilibus 
dispositio ,  per  quam  Frovidentiu  suis  quxque  iiectit 
ordinibus.  Providentia  namque  cuncta  pariter,  quam- 
vis  diversa,  quamvis  inlinita,  complectitur  :  fatum 
vero  singnla  digerit  in  motum  locis ,  furmis ,  ac  lem- 
poribns  dislributa  :  ut  (5)  haec  temporalis  ordinis  ex- 
plicatio ,  in  divin»  menlis  adunata  «  prospectu ,  Pro- 
videntia  sit  :  eadem  vero  aduiiatio  digesta  aique 
explicata  temporibus  Tatum  voc«tur.  Quse,  licet  di- 
versa  siiit,  alterum  tamen  pendet  ex  altero.  Ordo 
namque  fatalis  ex  Providentiae  simplicitate  procedit. 
Sicut  enim  artifex  raciendae  rei  formam  menie  perci- 
piens,  (10)  movet  operis  effecium,  et  quod  simplici- 
ter,  ^  prxsentarieque  prospexerat,  per  temporales 


nifestum  est,  iinmobilem,  simpliceinqne  gercndarum 
formam  reruin  esse  providentiam  :  fatum  vero  eorum 
quas  divina  simpliciias  gerenda  disposuit,  mobilem 
nexum,  atque  ordiiiem  temporalem.  '  Quo  flt,  ut 
omnia  qu»  fato  subsunt,  Provideniiae  quoque  subje- 
cta  sint ;  cui  ipsum  etiam  subjacet  fatum.  Qiiscdam 
vero,  quaesub  Providentia  (10)  locata  suiit,  fati  se- 
riem  superent.  Ea  vero  suiit ,  qux  priniae  propinqua 
divinitati  stabiliter  fixa ,  fatalis  ordinein  mobilitaiis 
exceduni.  Nam  ul  orbiuin  circum  eumdem  cardinem 
sese  vertentium ,  qui  est  iutiinus,  ad  simplicitatem 
mediciaiis  accedit,  cxterorumque  extra  locatoruin 
veluti  cardo  quidam,  circa  quein  versentur,  existit  : 
(15)  cxiimus  vero  majore  ambitu  rotaius ,  qnanto  a 


ordines  ducit ;  iti  DeuS  Providentia  quidem  siiigu-  £  puncti  media  individuitale  disccilit,  lanto  ampliori- 


lariter,  siabiliterque  facienda  disponit :  fato  vero  haec 
ipsa.,  qusc  disposuit,  niultipliciter  ac  temporaliicr 
adniinistrat.  295  *  ^i^^  '^giiw,  famulaniibus  qui- 
busdam  Providentiae  divinis  spiritibus ,  faium  excr- 
cettir,  seu  anima ,  seu  tota  inservieute  natura ,  seu 
ccBlestibus  siderum  motibus,  seu  angelica  virtuie, 
seu  dxmonum  varia  solertia,  seu  aliquibus  horum , 


bus  spatiis  explicatur  :  si  quid  vero  illi  se  inedio 
connectat  et  societ,  in  simplicitatem  cogitur,  diffun- 
dique  ac  dimuere  cessat.  Simili  ratione  quod  iongius 
a  *^  priina  menie  discedit,  m»joribus  fati  ucxibus 
implicaliir,  ac  tanto  aliquid  fato  liberum  est  (20), 
qtianto  illiim  reruin  cardincm  vicinius  petit.  Quod  si 
siipcrnx  296°)^>^lis  haeserit  iirmitati,  motu  carens, 


l^TERPRETATIO. 


•  Notione. 

b  El  imaginando» 


«  Deo. 


NOTiC. 


Dicitur  3'  m  $ummo  omnium  principe  constituta  : 
quia  Provideniia  divina  est  attributum  Dei,  quaienus 
Dens  est  summus  omnium  princeps:  summi  quippe 
principiscst,  providere  omnibus.  Sapienliae  vi :  /Equa- 
iiier  cura  ett  illi  de  omnibus  ;  <:t  cap.  viii :  xUtingit  a 
fine  ad  finem  fortiler  et  diiponit  omnia  suavlter, 

Dicitur  4"  quoj  cuncta  disponit  :  ()uoniam  providae 
nieniisest,  pro  eo  quem  sibi  proponit  Hn^  materiam 
Sibi  suhjectam  suo  quaniqne  ordine  ei  loco  ponere. 
Ilinc  Provideniia  divina  definitur  u  S.  Thoma  ratio 
crdinis  rerum  in  fineu, 

»  Fatumvero  inharens^  elc.]  IV.  Philosopliia  subji- 
Citdcflnitioncm  fati :  Fatum,  inqnil,  esl  inhmrens  re- 
bus  mobilibus  dispositio  per  quam  Providentia  suit 
quwque  nectit  ordinibut :  qiiud  etiam  clarius  inlcrpre- 
lari  conabimur. 

Primuin  igitur  faliim,  interpreiatione  nominis,  nihil 
est  nliud  qiiam  divinae  voluntaiis  signnm,  sive  diclum 
diviiium ;  nam  judicio  Yarroiiis,  quod  P.ircae  consti- 
toerunt  iiascenli ,  a  fando  fatuin  est  dictum  :  atque 
boc  modo  S.  Aug.  I.  v  de  Civit.  Dei.cap.  9.  ail,  apud 
Christianos  esse  falum  :  Non  enim,  inquil,  abnuere 
pottumut  ette  scriptum  in  Litteris  sanciis  :  temel  locu' 
iut  est  Deus,..  qnod  enim  dictum  eti.temel  locutut  ett; 
intelligitur  immobiliier,  hoc  est ,  incommutabiliter  est 
loculus,  sicut  novit  mcommutabiliter  omnia  quce  futura 
sjf/fl,  et  quce  ipse  [acturus  est,  Lucanus  iii  uono  : 

Noi)  vocibus  ullis 
Nunien  eget,  dixilque  semcl  nascentibus  auclor, 
Quidquid  scire  lieet. 

Deinde  faium  est  dt<;)ost/io :  quia  est  ipsa  res  crea- 
;a,  corpus  nimirum,  aiit  inens  siio  lenipore,  loco,  aut 
quocuinqiie  alio  inodo  affccta  :  id  quippe  est  Dei  vo- 
leiitis  jussum  dictumque. 

Praetcrea  disposilio  h;ec  inharet  rebus  mobilibut : 
est  eiiiin  fatum,  inodus  rei  duiitaxat  creatne  :  ut  pote 
quae  nec  flcri ,  nec  conservari,  ncc  quocuiique  inodo 
aflici,  nisi  divina  volunlalc,  cujus  illa  disposilio  cst 
signum,  potest. 


Insupcr  per  hnnc  dispotttionem  rebut  mobilibut  •H" 
rt  hcBrentem  divina  Provideniia  tuit  quaque  nectit  ordim" 
but  :  nain  equidem,  inquit  Q.  Curtius  wterna  conttitu- 
tione  crediderim  nexuque  causarum  tatentium  et  multo 
ante  dettinatarnm  suum  qua^que  ordinem  immutabili  iege 
percurrere.  Uno  verhofatnni  cst  ipsc  paiiendi  .ngendi- 
que  inodus,  quo  res  mobilis  ab  immobili  Deo  sapien- 
tissimc  afnc.itur :  qiiod  eviJentius  patebit  conside- 
ranti  sequeniia  Providoniioe  ei  fali  discrimina,  quae 
deinceps  a  Philosophia  proponenlur  veluti  quacdam 
praedictx  uiriusque  definitionis  conseciaria. 

*  Sive  igUnr  famulantibut ,  etc.]  Eliamsi  constet , 
fainm  quemdam  csse  rei  mohilis  modum,  constelque 
practerca,  moduin  hunc  csse  a  Deo,  tanquam  a  prima 
causa,  dubitari  tanicii  poiest,  utrum  faium  si(  a  Deo 
proxiine  ,  an  famnlantihus  quibusdam  aliis  rehus; 
hinc  Pliilosophia  quasdain  phlosophornm  hnc  de  re 
perstringit  opiuioncs,  quarum  nullam  c.Tieris  ante- 
ponit ,  quod  quamvis  Deus  utatur  g  niis  cum  bonis 
lum  niajis;  spiriiu  universi;  clementis;  corporibus 
l^  coelestihus;  et  aliis  ejusmodi  rehus  ad  fitum  aliquod 
^  cxerceiiduin,  nulla  lainen  esi  ex  his  tebus  qua  Deus 
utatur  generatim  ad  luovendas  reliquas  res  creaias, 
sive  ad  oiniie  faiuui. 

'  Quo  fit,  ctc.J  Ex  dictis  Philosophia  conlicit,  pro* 
videntiaiii  divinain  latius  patcre  fato,  quaienus  quae- 
cunque  falo  suhsunt,  liaic  etiam  1'rovidentiie  ^ubji- 
ciunlur,  scd  quxcuuque  suhjiciuniur  ProvidtMiiia;, 
haec  non  ita  fato  suhsiRt ;  iion  quod  rcs  nlla  creaia 
possil,  De(}  non  modilicaute,  modificari ;  scd  quod 
Ron  oinnis  res  creata  x<iue  sil  mutahilis :  cum  enim 
fatuiii  sii  ditpositiorebus  mobitibus  inhasrens,  e^  reims 
crcatis  qusedain  inagis,  quaedam  miniis  fato  subj.ci 
dicuntur,  prout  magis  aut  minus  a  prima  mente  dis- 
cedentes  inagis  ant  minus  ohnoxiae  suiit  niulationi : 
qiiod  Phiiosopiiia  cxponit  exemplo  plurium  o:  bium 
circa  iminotum  eunidem  axcin  ila  actoriim ,  ut  quu 
ad  axeiii  magis  aut  miiius  accedunl  eo  minori  aut 
majori  inotu  cieantur. 


817 


DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHIil!:  LIB.  IV. 


818 


fati  quoque  '^  supergreditiir  necessitaiem. '  Igitur  uti  A  inlueri  illam  iniimam  temperiem,  veluti  in  corpori- 


est  ad  ^  intelleclum  raiiocinatio;  ad  id  quod  est,  id 
quod  gignitur,  ad  xlernitatem  tempus,  ad  puncti 
medium  circulus  ;  ita  est  faii  serics  mobilis  ad  Pro- 
videniiae  stabilem  simplicitatem.  (5)  £a  series  coclum 
acsidera  movet,  elementa  iu  se  invicem  temperat, 
et  alterna  conimutatione  transformal.  Eadem  ^  na- 
scentia,  occidentiaque  omnia  per  simiies  fetuum,  se- 
minumque  renovat  progressus.  Ilxc  acius  etiam, 
foriunasque  hominum  indissolubiii  causarum  con- 
nexione  constringit  :  quae  cum  ab  iutmolnlis  Provi- 
dentiae  proficiseantur  exordiis,  (iO)  ipsas  quoque 
^  immutabiles  esse  necesse  est.  Iia  enim  rcs  optime 
reguntur,  si  manens  in  divina  mente  simplicitas,  in- 
declinabilem  causarum  ordinem  promat;  hic  vero 


bus  dici  solet,  animorum?  Non  enim  dissimile  ett  mi- 
raculum  nescienti  cur  sanis  corporibns ,  his  quidem 
dulcia ,  illls  vcro  amara  conveniant.  Cur  SBgri  eCiam 
quidam  lenibus,  (10)  quidam  vero  acribus  adjuvan- 
tur.  At  hoc  medicus,  qui  saniialis  ipsius,  aiqoo 
aegriludinis  modum  temperamentumque  dignotcit, 
minime  miratur.  Quid  vero  aliud  animorum  saloa 
videiuresse,  quam  probiias?  quid  aegritudo,  quam 
vitia  ?  Quis  auiem  alius  vel  servator  bonorum ,  vel 
malorum  dopulsor,  quam  rector  ac  medicaor  men- 
tium  (l.S)  Deus?  Qui,  cum  ex  alta  providentiae  ^  spe- 
cula  respicit,  quid  unicuique  conveniat  agnoscit,  et, 
quod  convenire  novit,  accomniodat.  Ilinc  jam  lit 
illud  fat:ilis  ordinis  insigne  miraculum,  cuni  ab  sclen- 


ordo  res  mutabiles,  et  alioqui  temere  fluiiuras  pro-  B  te  geiitur,  quod  stupeaut  igiioranles.  Nam  ut  pauca^ 


pria  «  incommutabiliiate  coerceat.  Quo  fit,  ut  ta- 
meisi  vobis  hunc  ordinem  minime  considerare  valen- 
tibus,  confusa  omnia  (15)  perturbataque  videantur, 
Dihilominus  lamen  suus  modus  ad  bonum  dirigena 
cuncia  disponat.  Nihil  est  enim  quod  mali  causa  ne 
ab  ipsis  quidem  improbis  fiai :  quos ,  ut '  ubcrrime 
demonstratum  est ,  bonuin  quaerentes  pravus  error 
avertit ,  s  ne  dum  ordo  de  suinmi  boni  cardine  pro- 
flcibcens ,  a  suo  quemquam  deflectat  exordio. "  Quae 
vero,  (20)  inquies,  potest  ulla  iniqnior  esse  confusiOy 
quam  ut  bonis  tum  297  a^vorsa,  tum  prospera, 
malis  eliam  lum  optata,  tum  odiosa  contingant?Num 
igitur  ea  mentis  integritatehomines  degunt,  utquos 
probos  improbosve  censiierint,  eos  quoque,  uti  existi- 


quie  ratio  valet  bumana ,  J  de  dlvina  profunditate 
perslringam  ,  ^  de  hoc ,  quem  tu  justissimum  (20) 
et  aequi  servantissimum  puias ,  omnia  scienti  Provi- 
denti»  diversuni  videtur.  Et  vii:tricem  quidem  cau- 
sam  diis,  viclam  vero  Caioni  placuissc  ^  familiaris 
■ostcr  LuCanus  admonuil.  llic  igitur  °*  quidquid  citri 
spem  videas  geri ,  rebus  quidem  rectus  ordo  est , 
opinioni  vero  luae  perversa  confusio.  Sed  sit  aliquis 
ita  bene  moratus ,  (25)  ut  de  eo  divinum  julliciuni 
pariter,  humanumque  conseniiat ;  sed  est  animi  viri- 
bus  inflrmus  :  cui,  si  quid  eveniat  adversi ,  desinet 
colere  forsiian  innoceniiam  per  quam  non  potuit 
retinere  fortunam.  Parcit  itaque  sapiens  dispensatio 
ei  quem  detefiorem  facere  possit  adv^rsitas,  ne  coi 


mant ,  esse  necesse  sit?  Atqui  qui  in  hoc  hominum  G  non  convenit  laborare  patiaiuf .  Est  alius  cuDClis 
judicia  ^  depugnant  et  quos  alii  praemio,  atii  (5)  sup-  virtutibus  (30)  absolutus,  sanctusque  ac  Deo  proxi'- 
plicio  dignos  arbilraniur.  Sed  concedamus,  utaliquis  mus  :  hinc  contingi  quibuslibet  adversis  nefas  ProVi* 
possit  bonos  malosve  discernere;  num  igiinr  poterit      dentia  judicat ,  adeo,  ui  ne  corporeis  quidem  morbis 


INTERPRETATIO. 


*  Transcendit, 

^  Intelliyentiam, 

«  Series. 

'^  Fortunas. 

^  Conttantia, 

'  Abundaniistime» 

B  Tantum  abeit  ut, 

^  Inler  se  opponuntur. 


^  Vigilia  hoc  ett  loco;  mde  vigiUi  longm  ffroijd» 
ciunt. 

j  De  Deo  incomprehenso. 

^  Quod  tu  putas  tequum ,  idipsum  Deus  scientMmni 
iniquum  videt, 

*  Philosopkice  peritus. 

™  Omnia  quidem  recte  fiunt^  ted  dh  eorum  eventn 
male  judictu. 


NOTiC. 


*  Igituruti  est  ad  intellectum^  etc.]  Nimirum  ut  ex      diversa  esl  temperies. 
inlclleclu  sive  iniel  igeniia  (qu:e  niliil  estaliud  Muain  D     Primum  quidem  quod  homines  ignorent,  Deus  vero 


cogniiio  claia  et  disiincla,  (iiKcqne  esi  norma  utsen- 
lenliie  sic  rniiocinniionis  lersi  certa;qiic)  consiante 
et  vcluti  imniola  oriliir  ratiopjiialio,  qux  csi  veluti 
progressiis  ineiiiis  iinum  judicium  (;x  plnribiis  aiiis 
prohanlis  vel  iinprobantis :  nt  cx  matcria  e:ideiii  ma- 
iientc,  diversa  gencraniur  corpora,  v.  g.  sirgcs,  tri- 
ticum,  panis,  sangnis,  caro  :  ut  ab  a;teriiilaie ,  qu.ne 
est  diiiiurnilas  rei  siiie  principio  el  sine  line  existen- 
tis,  proordil  tempiis  qnod  est  diuturnitas  rei  cuin 
principio  et  finc  existc.niis  :  utcenlro  iininolo  movetur 
circulus,  iia  provideiitiac  Dei  iinmotx  subjicitur  fati 
series  mobilis. 

'  Qu(cvero^  inquiex,  potest  uUa,  ctc.]  IV.  Philoso- 
phia  ex  prxdirtis  principiis  inferi,  non  minns  Provi- 
denliae  quani  fati  esse  qnod  bonis  eiiain  advcrsa,  et 
iiialis  etiain  }»rospera  contingnnt ,  sive  qiiia  quos  pro- 
iios  improbosquu  liomines  rensent,  hi  talcs  noii  sunl, 
Ueojudice,  sive  eiiain  quia ui  corporum  sic  meaiiuin 


perrecii.>siine  iioscat  omnium  hominum  cogiiationci, 
fleri  poiesi  ut  humanum  diviiinmqne  judicium  de  ho- 
nis  pcrvcrsisfiut^  honiinibus  difl^erat  :  ul  quos  Deus 
probat,  hos  homines  improbent,  qnosque  homiiies 
probant,  hos  Deus  improbet :  sic  quo  tenipore  amid 
jobi  ipsum  damnabant,  eodeni  Jobiini  Dcus  ab^olve- 
bat.  Quin  etiani  liac  in  re  contraria  sunt  hoininum 
judicia,  et  quos  alii  prarmio,  alii  supplicio  dignot  ar' 
biirantur, 

Deinde  mentium  sic  diversa  est  temperies ,  saltem 
habita  raiioiie  corporis,  cum  quo  jungniitnr,  ut  qu.ne- 
dam  ipso  corpore  sint  inflrmiores,  quaedain  fortioreSp 
qu:L*dain  veluti  libratis  vinbus  xquales  :  quibus  om* 
nibus,  Deo  providente  ,  modo  prospera ,  modo  ad- 
vcrsa  contingunt ,  prout  hxc  conducunt  ad  vitia  re* 
movenda ,  vel  ad  virtutes  promovendas  :  quod  lani 
igiiotuin  est  honiiiiibus  ,  quam  ilia  intinta  temperiet 
animorum. 


819 

agiUri  sinat. 


AN.  MANL.  SEV.  BOETII  890 

*  Nam  ul  quidnm  *  me  quoque  Aatqnc  improbis  nullum  foedus  e&t,  ita  ipsi  inter  ae 


excfllentior  aili  ^  'Av^jdoc  Upoyj  <rSaiia  Suvocfjiet;  o^- 
m^o^ova-c  Fit  autem  saetpe,  uti  honis  suiiima  re- 
rum  gerenda  deferalur,  ut  «  exuberans  retunda- 
tar  im|irobitas.  Aliis  mista  quxdam ,  pro  nnimorum 
qualitaic ,  distribuit :  quosdam  ^  remordet ,  ne  longa 
(5)  felicitate  luxurient  :  alios  dnris  agiiari  sinii ,  ut 
virtutes  animi,  patienlias  usu  atque  exercitaiione, 
ronnnnent.  Alii  plus  xquo  metuunt,  quod  fcrrc 
possunl  :  nlii  plns  xquo  despiciunt  quod  ferre  non 
possnni.  Hos,  in  expcrimenlum  sui,  trisiibus  (liicit. 
Noiinulli  «  vciierandum  ssculi  nomen ,  glorio<«ne  prc- 
tio  mortis,  emerunl.  Qnidnm  (10)  suppliciis  inex- 
pugnabiles  exemplnm  ca:teris  prxiulerunt  inviclam 
malis  esse  vinutem.  Qiia:  quam  recie  atque  dispnsi- 


improbi  ncqueuiit  convenire.  Qiiidni?  cum  a  semet 
(5)  ipsis  discerpentibus  conscientiam  vitiis  quique 
disscnii»nt,  faciaiilqne  saipe,  qux  cum  gesserint, 
non  fuisse  gercnda  decernant?  Ex  qio  saepc  summft 
iHa  Providentia  proiulit  insigne  miraculum,  ut  mnlos 
niali  bonos  facereni.  Nnm  dum  iniqiia  sibi  a  pessimis 
quidam  perpeti  \idenlur,  noxiorum  odio  (Ingranies 
ad  viriutis  frugem  rediere,  dum  se  cis  (10)  dissimilrs 
student  esse,  quos  oderaiii.  Sola  est  enim  divin:! 
vis ,  cui  inala  qnoque  bona  sint,  cum  eis  competenier 
uiendo ,  aiicnjiis  boni  clicit  effectum.  *  Ordo  eniin 
quldain  cnncta  complectiiur,  ni  quod  ab  assi<;naia  or- 
dinis  raiione  discessei  ll ,  hoc  licet  in  nlinm ,  lamcii 
in  ordinem  relabatnr,  ne  qnid  tn  regno  Providon^ine 


te  et  cx  eorum  bono ,  quibus  accidere   vidcnlur,  B  liceat  temerilali.  (i5)^  ^AjoyaXiov  9'sui  ravTa  Oeov  /u^ 


liaiit,  nulla  dubiiatio  cst.  Nam  illud  quoque ,  quod 
improbis  nunc  trislia,  nunc  optala  proveninni,  cx 
elsdem  ducitur  cansis.  Ao  de  iristibus  quidein  nenio 
miraiur.  quod(15)  ros  inale  meriios  omnes  exisii- 
mant.  Quorum  quidem  supplicia  ,  tum  cy teros  ab 
Bceleribus  deterrent,  lum  i|iSos,  quibus  inveliuntur, 
emendat :  laeta  vero  magnuni  bouis  argumenium  lo- 
quuntur,  quid  de  hiijusmodi  felicitaio  deboant  judi- 
care ,  quam  famulari  sa»pe  improbis  cernant.  In  qua 
re  illud  etiam  '  dispensari  crcdo,  quod  est  forsitnn 
alieujus  (20)  tam  praecep<  atque  impoituna  natura ,  nt 
eurn  in  scelei  a  potius  s  exacerbare  possit  rei  familiaris 
inopia  :  hujus  morbo  Provideniia  collatae  pecunias 
remedio  mcdetur.  Hic  foedaiam  probris  conscientiam 
tpectans,  et  se  cnm  fortuna  sua  compnrnns,  forsitan 
pertiniescit ,  ne  ciijus  ei  Jucundus  usiis  est,  sit  iristis 
imissio.  MuUbit  igitur  (25)  inores,  ac,  dum  fortunnni 
jnetuit  amittere,  nequitiam  derelinqnii.  299  Alios 
ti  cladem  meritnm  pnecipitavit  indigne  acta  felicitas. 
'juibusdam  permissum  puniendi  jus,  ut  cxercitii  bo- 
lis,  et  malis  essct  causa  supplicii.  Nam  ut  probis 


TrecvT*  «yoptxtiw.  Noqne  eniin  fas  est  homini  cunclas 
divini  operls  machinas  vi>l  ingenio  comprehenderc  , 
vel  explicore  scrinone.  Hoc  tnnium  perspexisse  suffi- 
ciat,  qnod  naturarnm  omnium  ^  proditor  beus,  ide^n 
ad  bonum  dirigens  cuncia  disponit  :  dumque  ea  quaa 
protulit,  in  siii  siinHitndinem  retinere  festinat,  (20) 
maluin  omne  de  reipublicae  siix  terminis  per  faialis 
seriem  necessitatis  i  eliminnt.  Quo  (il ,  ut  quae  in 
(erris  abiindare  creduntur,  si  disponcntem  Providen- 
liam  spectes,  nihil  usqnam  esse  perpendas.  Sed  vi<* 
deo  jam  duduin  te  ct  pondere  quflestionis  oneraium, 
et  raiionis  prolixitate  fatigainm,  aliquam  carminls 
exspeciare  dulcedinem.  Accipe(25)  igitur^  liaustum, 
quo  refecius,  (irmior  in  ulteriora  contendas. 

300  METR13M  *  VI. 

ARGUMENTuy.  -^  PhUoiophia  exemplh  confirtnalura 
dhinnm  Providentiam,  hwc  eit^  inquit ,  lex  divinitui 
eonstituiat  ut  pace  inita  inter  sidera,  elementa^  avni 
tempestateSf  omniaque  corpora  viventia  \  hccc  perpe^ 
tuos  repetant  circHitus  ad  illnd  a  quo  prorfiemril, 
redilura  boni  cujuslibet  princivium. 

Si  vis  celsi  jura  tonantis 


INTERPRETATIO. 


"  Forie  Hcrnies  Trismegistus. 

^  Viri  tacri  corpus  virtutes  CBdificani. 

*  Grassata, 
^  Affligit. 

*  Posteritatis  famam  illustri  morte  conseculi  sunt, 

*  Ideo  fieri. 

s  Commovere. 


^  Di/ficilc  autem  est  me  h<ec  omnia  velut  deum  e!o* 
qui. 

'  Creator. 
i  Expellit, 
^  Poculum. 

Si  desideras    adveriere  provideniiam    Dei  summi^ 
mente  diligenti  at  pura.  considera  vertices  c<eli  sublimis. 


NOTiE. 

*  Nam  ut  quidam  me  quoqne  exeetUntior  ait.  J  Cre-  J)  etc. ,  hoc  est  :  dilficile  antem  hac  omnia  me  tanquam 
diiur  llermes  Trismegistut ,  inquit  Ascensius  ,  quem      deum  elnqui. 

*  Quoil  quibnsdam  vocntur  spondaicum.  Carinen 
e>t  constans  cx  uno  genere  versuuni,  quorum  qnilibet 
tctrameter  icrlio  loco  (laciylum  et  qUarto  spondeuin 
saepius  habet  :  aliis  vero  locis ,  praeter  hos  pedes, 
eiiam  auiipaestnm. 

i.  Jura  tonaulis.\  Providentiam  Dei :  nam  rum  li:rc 
Provideniia  ex  dictis  sit  divina  ratio  in  summo  onniium 
principe  coiisiitnta  quos  cuncta  disponit^  haec  iion  ini- 
inerito  vocnlur  jus  divinum  ,  sive  iex  divina.  Deiiide 
vero  ionaiis  esi  Deus  :  ciini  enim  causae  peculiaies 
fulguris,  toniirui ,  et  fulminis  vulgo  non  innoie&canl, 
ha!C  effecta  iia  soli  Dco  iribiji  consuevcrunt,  ut  poetai 
praeseriim  uuminando  fulquratfiem^  ionanUm^  et  /m/'* 
minantem^  Deuni  iotelligi  veiint. 


Uenin  eflTectum  fabulatur  gentiliias.  Graeca  aiitem  illa 
verba  ovSpoc  cejooO,  elc. ,  sic  reddi  del)ent  :  viri  sacri 
eorpus  virtutes  adificant  :  quanquani  enim,  lesle 
Apostolo,  II  Cor.xii  Vtrru«,  in  infirmitate  perficiatur^ 
saliis  tamen  corporis,  divitiae,  et  caeler.i;  ejusmodi 
prosperitaies  non  rnro  conducunt  ad  virlutem  colen- 
datn  :  slc  Deo  dicenti  Jobum  esse  virum  justum  et 
colentem  Deum ,  respondit  malus  genius  non  esse 
minim,  cum  omnia  illi  prospera  essent.  Lib.  Jtkb. 

'  Ordo  eniin  quidam ,  ctc.  ]  Ui  eniin  rerum  om- 
nluro  creatariim  iinum  est  principiuin  unu<que  finis, 
aic  necesse  est  nnus  sil  carumdem  rerum  ordo ,  uoa 
Providentiay  quam  ut  poie  innnitam  neque  animo 
ComprebrnUere,  neque  verbis  cxplicare  possiiniiis  : 
optline  eniin  Homerus,  lliad.  M.    JLpr/aUw  ^  i>(« 


82i 


DE  CONSOLATIONE  PHlLOSOPHIiG  LIB.  IV. 


iO 


15 


Purai  solers  cernere  menie, 
Aspice  suinmi  culmina  coeU. 

301  llli<^  jusio  foedere  rerum 
Veterem  servanl  sidera  pacem. 
Non  sol  ruiilo  conciius  igne 
Gelidum  Phoebes  impedii  aiem. 
Nec  qusB  siimmo  veriice  muodi 
Flectit  rapidos  Ursa  meatus, 
Nunquam  occiduo  lota  profundo, 
Ca^tcra  cernens  sidera  mergi, 
Cupit  Oceano  tingere  flammas. 
Semper  vicibus  temporis  sDquis 
Vespcr  seras  nunliat  umbras, 
Revebiique  diem  Lucifer  almum. 
Sic  aeternos  reficit  cursus 
Aliernus  amor  :  sic  astrigeris 
Bellum  discors  exsulat  oris. 


A        Haec  concordia  temperat  a^quis 
20    Elemenia  modis,  ut  pugnantia 
Vicibus  cedant  humida  siccis, 
Jungantque  fidem  frigora  flamrois, 
Pendulus  ignis  surgat  in  altum , 
Terraeque  graves  pondere  sidant. 
25    302  lisdem  causis  vere  lepenti 
Spirat  florifer  annus  odores, 
iEstas  Cererem  fervida  siccat, 
Remeai  pomis  gravis  autumnus, 
Hiemem  defluus  irrigat  imber. 
50    Haec  temperies  aiit,  ac  profect 
Quidquid  vilam  spirat  in  orbe  : 
Eadem  rapiens  condit,  et  aufert, 
Obitu  mergens  orta  supremo. 
Sedet  inierea  condiior  alius, 
B  35    Rerumque  regens  flectit  habeuas, 

INTERPRETATIO. 


Rie  aitra  retinent  concordiam  antwuam  rerum ,  certo 
fKUere.  Sol  raptut  fiamma  tplendiaa  non  impedit  cur- 
mrii  [rigidum  lunas.  Neque  Ursa ,  quif  vertilur  circa 
lummum  polum  mundi,  licet  liinc  nunquam  abluta  fuc" 
rit  oceano  occiduo^  inde  vcro  videat  ccetera  astra  ablui^ 
ttudet  abluere  tuot  ignet  hoc  eodcrn  mari.  Semper  al- 
lemri  ted  jntta  tuccettione  temporit  ttella  vetpertina 
tndical  tenebrat  nocturnat ,  eadcmque  ttella  matutina 
refert  lucem  fecundam.  Sic  amor  reciprocut  reparat 


nibut  ttelliferit.  Concordia  itta  moderatur  elementa 
juttit  tegibnt,  ut  humida  contraria  alternit  cedant  ticcit^ 
et  frigiaa  ineant  pacem  cum  calidit ;  ignit  tuxpentut 
m^olet  turtum  et  lerra  ponderota  tubtittat  dcorsum 
siia  grnvitate.  Hit  legibut  annut  (lorum  parens  emittii 
odoret  tempestate  tepida  verit ,  attat  calida  coquii 
mettem  ,  autumnut  revertiiur  onuttut  pomi$  ,  pluvia 
cadent  atpergit  hiemem.  Ecec  tempiriet  nutrit  prodii- 
citque  corput  omne  quod  agii  vitam  in  mundo ;  sed 


motut  perpetuot ;  tic  beltum  ditcort  ejeeium  ett  e  regiO'  G  eadem  lemperies  tollit  et  occuliat  idem  corput  vivent^ 

NOTiE. 


2.  Pura  toiert  cernere  mente.]  Mente  omnibut  pra^ 
\udiciit  exuta  ciare  et  distincte  cognotcere ,  divinam 
nimirum  Provideniiam  ,  hnjus  autem  Providenliae, 
jiidice  Phildsophia  ,  argumenta  sunt  ipsae  naturas 
leges ,  quas  videmns  observari.primum  quidem  in 
sideribu^,  dcinde  in  elenienlis.  postea  in  ipsis  anni 
lempesiatibus ,  denique  in  omnihus  corporibus  viven- 
tibus  ;  de  quibus  seorsum  Philosophia  dictura  est. 

5.  Servant  sidera  pacem.]  1.  PraedicUe  Providentiae 
lei^es  observantur  in  sideribus,  nimirum  in  sole,  Inna, 
Ursa ,  Liicifcro  el  raRteris  slellis.  Nam,  quamvis  sol 
ila  sii  corpus  Iiicidum,  ut  gnis  haberi  posslt,  juxta 
illnd  Eccli.  xLtii  :  Sol  exurent  montet,  radiot  igneo» 
extufflant;  luiia  vero  lia  corpus  opacum,  ut  nisi  alieno 
lnniiiie  rcliiceat ,  frigida  potius  qiiam  calida  haberi 
deheat ,  sol  lamen  it:i  movetur  ,  ut  lunae  circuilum 
non  impediit.  Simililer  Ursa  polo,  cui  nomen  dedii, 
vicina  ita  inovi-tur  circa  eiimdern  polum,  ut  occiden- 
tibns  caeteris  sideribus  nniuiuam  occidat.  Ncc  secus 
Vennt, qu9i  alicrnisnoclem  diemqne  pracnuiitiatm:ine 
Lucifer,  sero  Vesper,  nihil  obstainihus  caeteris  astris 
constaiitissime  suas  altcrnat  vices.  I3s(|ue  adeo  vernm 
est  sidera  pr:escriptas  Providentiae  leges  observare. 
Sed  de  Lucifero  metro  5  lib.  i ,  de  Urta  metro  5 
lib.  IV,  et  de  sideribns,  qiiae  cum  occidunl,  poetis  di- 
cuntur  oceano  mergi ,  passim  dictuni  est. 

49.  Hcee  coneordia,  elc.]  11.  Eaedem  leges  Provi* 
dentiae  servaniiir  in  eleineniis.  Elcmcnlum  dicilnr 
corpus  dividuum ,  quod  iia  formatum  est.  ut  ex  ipso 
caetera  componaniur.  Vulgo  qiiaiuor  admiiluniur  ele- 
ment;i,  nempe  ignis,  aer,  nqua  et  terra  ;  qu:c  tum 
qiialitatihiis,  quas  vocanl  alteratricet ,  com  qualitaii- 
bus,  quas  diciint  motrices  inter  se  pugnare  perhiben- 
ior.  Qualiiates  aiteratricet^  inquiunt,  sunt  cator^  fri- 
gut^  humor  et  ticcitat.  Qualitale<i  autem  motricet  siint 
levitat  et  gravitat.  Non  agitur  hic  iiisi  de  concordia 
ejusmodielemenionim,sive  ratione  qualiiatum  a/l«ra- 
tricium^  qune  sic  eiiirimitur  (cedant  humida  ticeie^ 
jungantque  Mem  frigora  flammit)  sive  ratione  quali- 


talum  mofrtcfttnt,  quac  ita  nolatur  {Pendutut  ignit  ffcr- 
gat  in  a/funi,  Terrceque  gravet  pondere  tidant). 

25.  litdem  cautit^  etc.]  III.  lisdem  ProvideniiaB 
legihus  quaiuor  anni  tempcstates ,  nimirnm  ver, 
aestas ,  autumniis  ei  hipms  sihi  invicem  siiccedunt* 
Ver  suo  tepore  flores  odoresque  cmitiit.  ^sias  siio 
fervore  messes  siccai.  Auiumnus  pomis  onudius  su- 
bit;  landemque  hiems  ah  imhrihus,  sive  aith  roO  vtcvt 
pluerey  dicta,  pluviis  agros  irrigat  :  quae  omnia  evi^ 
dentissime  hic  proponuntur. 

30.  Hac  temperiet,  etc.]  IV.  His  etiam  divinae  Pro- 
videntiae  legibus  corpora  viventia  primum  qiiidem 
in  ulero  forinata  alunlur ,  deinde  in  auras  prodeunt, 
tandemque  peracto  viia;  cursu  moriunlur  :  qiiod  ad- 
mirabile  quidem  est  generalim,  sed  longe  admirabi- 
lius  specialim  speciaiiim. 

54.  Sedet  interea ,  etc.]  V.  Philosnpliia  docei,  illas 
corporum  vicissiiudines  oriri  a  Deo  providente.  fline 
j)  Deus  ab  eadem  Philosophia  vocaiur  conduor^  mode» 
rator^  rex,  domimtt,  fons^  origo,  lex  ct  tapient  arbi^ 
ter  :  ul  scilicet  his  nominibus  «»m  qiuim  insitam  ha« 
bemus  Dei  ideam  noiioneinve,  sed  pertnrhalionibut 
ob^curatnm,  et  veluli  sopitam  illusiret,  susciieiqiie  : 
hac  quippe  iden  seu  poiius  Deo  ipso  doceiite,  taiidem 
aliquando  cognoscemus  solum  Deum  esse  proprle 
cniisam  praediciorum  motuum  quos  miramur,  sive  lii 
sideribiis  ,  sive  in  elemenlis  ,  sive  in  ahis  ejusmodi 
corporibus  :  siciit  non  minus  pie  qnam  docie  demon- 
stravit  auctor  lihri  de  Inquisitione  veritatis.  Hine 
eadem  Pliilosophia  nunc  docel,  non  solum  quietem^ 
sed  etiam  nioium  corporum ,  imo  et  inodos  qiiibut 
corpora  moveniur,  esse  ab  ipso  Deo  provideote.  SiUii 
retrahent  ac  vaga  firmat  :  ecco  quieieni,  motu  conci» 
tat  ire  :  ecce  moium  ipsum  ;  rectos  revocans  i  vs,  /?«• 
xot  iterum  cogat  in  orbft  :  ecce  rnodos  moius.  Alqiia 
ne  putares  Deiim  id  ofHcii  commi^isse  naiura'  ciiidani» 

forma:,  qualitatibut,  accideniibut  et  caQteris  ejusmodi, 
^hilosuphia  addit,  fore  ul ,  ni.si  Deus  ipse  liaec  prae- 
Rlaret,  tfuce  nunc  ttabilit  continet  ordo  ,  ditiepta  tuo 
fonte  fatitcani. 


8ii3  AN.  MANL. 

Kex  ni  domiiius ,  fun«;  cl  origo , 

Lex  et  sapiens  arbiler  .Tqui, 

Et  quae  molu  concitat  irc, 

Sistii  retraliens,  ac  vaga  firmat. 
40    303  ^^^  >^isi  rectos  revocans  itus , 

Flexos  iterum  cogat  in  orbes, 

Qux  nunc  siabilis  conlinet  ordo, 

Dissepta  suo  fonte  fatiscant. 

llic  cst  cunctis  communis  amor, 
4r>    Hcpetunlque  boni  fine  teneri. 

Quin  non  aliter  durare  queunt, 

Nisi  coiivcrso  rursus  amore 

Rcfluant  causx ,  qua?  dedit  essc. 

304  PKpSA  VII. 

Argdiiektiiii.  —  Sic  ergo,  inquit  Philoiophia  ^  omnis 
foriuna ,  sive  hcec  prospera  fuerit ,  sive  aduersa ,  ul 
pote  quw  a  Deo  providente  oriiur^  ad  ipsum  Deum 
refertur^  ut  sit  bona ,  nec  nisi  abutentium  vitio  mala : 
sic  probos  prospera  remunerare  ,  adversa  exercere  ; 
improbos  vero  adversa  punire ,  prospera  emendare 
debel. 

Jamne  igitur  vides,  quid  hxc  omnia,  quae  diximus, 

consequatur?  Quidnam?  inquam.  *  Omnem,  inquit, 

Jionam  prorsus  esse  fortunam.  Et  ^  qui,  inquam,  fieri 

potest  ?  Attende ,  inquit ,  cum  omnis  fortuna  vel  ju- 

cunda,  vel  aspcra,  lum  remunerandl  exercendive  (n) 

bonos,  tum  punicndi  corrigendive  improbos  causa 

deferaiir;  omnis  bona  est,  quam  vel  justam  consiat 

esse,  vel  utilem.  Nimis  quidem,  inquam,  vera  ratio ; 


SEV    HOETll  SS4 

A  c(,  si  quani  paulo  anie  docuisti  Providoiiiijini  fatumve 
considcrem,  lirmis  viribus  nixa  senteniia.  Sed  eani« 
si  placet ,  inter  ens  quas  ^  ^  inopinabiles  paulo  anta 
posuisli,  (10)  numeremus.  *^  Qui?  inquit.  Quia  ^  iil 
honiinum  sermo  communis  usurpat,  el  quidem  cre- 
bro,  quorumdam  iiialam  esse  forlunam.  Visne  igiiur, 
inquit ,  paulisper  vul^i  sermonibus  accedamus ,  nc 
niniium  velut  ab  humanitatis  usu  recessissc  videa- 
mur?  Ul  placet,  inquam.  305  '  Nonne  igilur  bonum 
censes  esse,  quod  prodest?  Iia  est,  inquam.  Qii»  vero 
aui  exercet ,  aut  corrigit ,  prodest.  Fateor,  inquam. 
Bona  igilur.  '  Quidni?  Sed  haec  eorum  est ,  qui  vel 
in  virlute  posili,  contra  aspera  bellum  gerunt ,  vel  a 
vitiis  dcclinanies,  virtutis  iter  arripiunl.  (')  Negare, 
inqiiam,  nequeo.  Quid  vero  jucunda,  qux  in  prxmium 
tribuilur  boiiis  ,  num  viilgus  malam  esse  decernit  ? 
Nequaquam  :  verum  uti  est,  ita  quoque  esse  oplimam 
ccnset.  Quid  reliqua,  quae,  curn  sii  aspera,  justo  sup- 
plicio  malos  coercet ,  num  bonam  populiis  putat  ? 
Imo  omnium,  inquam,  qux  cxcogitari  possunt,  judi- 
cat  (10)  esse  miserrimani.  Vide  igitiir  ne  opinionem 
populi  sequentes  quiddam  valde  i  inopinabilc  ^  con- 
fecerimus?  Quid?  inqiiam.  Ex  his  enim  ,  ait ,  quae 
concessa  sunt ,  '  cvenit  eorum  quidem ,  qui  vel  sunt 
in  possessione,  vel  in  proveciu,  vel  in  adeptione  vir- 
tutis,  omnem,  quxcunque  sit,  bonam ;  in  improbitale 
vero  manentibus,  omnem  pessimam  esse  (15)  fortu- 
viam.  Hoc,  inquam,  verum  est,  tameisi  nemo  audeat 


B 


INTERPRETATIO. 
illud  delens  morte  ultima,  Inlerim  Deus ,  summus  om-  (]  cireuitus  eausarum. 


nium  creator^  sedet^  et  disponens  moderatur  veluti  fre- 
fits  res  omnes ,  ipse  princeps  ,  dominus  ,  principium^ 
origo,  lex  et  prudens  moderator  (equi ;  ac  quacunque 
dat  motu  cieri ,  hacc  continens  moratur  firmatque  com* 
mota.  Piisi  enim  Deus  prohibens  iiiones  rectas,  rursus 
pfomoveret  circuiiiones ,  ea  qua*  jam  cohasrent  serie 
firma,  a  suo  principio  avulsa  perirent.  Hoc  est  studium 
commune  omnibus ,  omnia  student  teneri  fine  boni : 
quoniam  qws  Deus  condidit ,  hcBC  non  possunt  aliter 
pmeverarCj  nisi  amore  iterum  converso  quidam  fiat 


*  Utranique  fortuntttn ,  nempe  prosperam  et  advtt' 
sam  esse  bonam. 
'*  Quomodo, 

Incredibileu 

Quare, 

Ita  homines  vulgo  loquuntur,  ei  quidem  uejnus, 

Quare  non  ? 

Incredibiie, 

Intulerimus. 

Consequitur. 


G 

d 

e 
f 

h 


NOTiG. 


4i.  II ic  est  cunctis  communis  arnor.]  Amor  proprie 
tion  est  nisi  mentis,  huc,  quo  Dcus  saiiem  generaiim 
impellit,  propendcntis;  sed,  propter  quamdam  siini- 
Jitudinem,  amor  dicitur  etiam  corporum ,  quatenus 
Slla  huc  etiam,  quo  Deus  iinpellit,  sed  nieiiie  humniia 
rectius  tendunt.  Quare  cum  Deus  non  agnt  nisi  pro- 
pter  semetipsum,  h!ec  corpora  Deus  non  impellit  nisi  D 
ad  se  :  unde  eademcorpora,  utpote  quae  stiident  hoc 
pacto  boni  fine  teneri^  ad  Deum  pariier  lendunt.  Sic- 
que  iit  circuitus  causarum  primx  scilicet  causac  et 
flnis  ultimi ;  quatenus  omnia  ,  quae  oriuntur  a  Deo 
tanquam  a  caiisa  prima,  revertuntur  ad  ipsum  Deum 
tanqiiam  ad  finem  ultimum  ;  ita  ut  sine  illo  cum  amo- 
ris  tum  causarum  circuiiu  quai  Deus  dedit  ase,  luec 
aliter  durare  non  possent. 

*■  Inopinabiles.]  Incredibiles^  et,  ut  loqiiitur  Cicero, 
paradoxas.  Scilicet  vulgiis  praccipitaiione  et  praeju- 
dicio  judicans,  id  putai  incredibile,  quod  sapicnlibus 
clara  et  distincta  cognitione  judicantibus  verissiinum 
certissimumque  videtur  :  cujus  rei  plura  sunt  cxem- 
pla  apud  philosophos,  iil  de  lumine,  de  coloribus,  ct 
caeteris  ejusmodi.  Sic  ergo  id  hominum  sermo  comnm- 
nli  usurpat^  et  quidem  crebro^  quorumdam  malam  esse 
fwtunam.  Quarc  rhiiosophia,  ipsius  vulgi  sermonihus 
utens,  probat  omnem  fortunam  essc  bonam,  uec  nisi 


abutentiiim  vitio  malam  aliquam  essc. 

'  Nonne  igitur  bonum,  etc.]  I.  Philosophia  probat 
vulgo  omnem  fortunam  esse  bonam  argumento,  quod 
vocant  ad  hominem,  Gum  uiile,  quoddam  sit  genus 
boni,  eiiainvul{;o,  cui  f:imiliaf'ecst,  bonum  aliiid  lio- 
nestum,  aliud  jucundum,  aliud  utile  censeri,  idcirco 
qiiidquid  utile  esl,  iilud,  etiam  vulgo,  bonum  habea- 
tur  iiccesse  est.  Atqui  fortuna  utraque  ulilis  est, 
quippe  quae  aut  exercet  aut  corrigit.  Nimirum  foriuna 
omnis  vel  proborum  cst  vel  improborum ;  quae  rursus 
vel  adversa  solet  baberi  vel  prospera.  V  Si  hsec  for- 
tuna  adversa  faerit  proboruin ,  eorum  videlicei  qui 
virtutem  colunt,  htpc  iisdem  prodest,  aut  ad  ipsos 
absolvendos  a  peccatis  praeteriiis,  aut  ad  ipsos  a  futu- 
ris  servaudos,  aut  ad  eosdem  ad  virtutem  majoreiii 
promovendos.  !2*  Si  eadem  forluna  prospera  fuerit 
eorumdem  proborum  ,  haec  vulgi  etiam  opiiiione 
optima  est,  iion  solum  quia  merces  est  virtutis  prx- 
teritae,  sed  etiam  quia  ejusdem  virtutis  fiiturae  mate- 
ria  est.  5*  Si  foriuna  adversa  fuerit  improborum, 
haucjiistumest  vitiorum  supplicium  praetcritorum  et 
fuluroruiii  frenum.  4**  Si  furtuiiu  prospera  fuprit 
ipsoruiii  improboriim,  haec  non  nisi  illorum  vitiu 
inala  (Sl  :  iiaiii 


82o  DG  CONSOLATIONE:  PIIILOSOPHIiC:  LIB.  IV. 

confitcri.  Qiiare,  inquit,  ila  vir  sapiens  molesie  Terre  A  307  METRIJM  *  \II 

non  debel,  quoiies  in  forlunas  certamen  adducitur : 


m 


ut  virnm  furtem  non  decet  indignari,  quotie:»  incre- 
puit  bellicus  tuinullus.  Utrique  enim ,  huic  quidem 
glorix  propagandiB,  illi  vero  confirmandx  sapienliae 
difficullns  ipsa,  niaieria  (20)  est.  Ex  quo  eliam  *  vir- 
tus  vocaiur ,  quod  suis  viribus  nitens  non  superelur 
adversis.  Nequc  enim  vos  in  ^  provectu  positi  virtu- 
tis,  «  difflucre  deliciis,  et  ^  emarcescere  voluptate 
venislis ,  prselium  cum  omni  forluna  nimis  acre 
^  conserilis,  iic  vos  aui  tristis  opprimai,  aul  jucunda 
corrumpat :  firmis  ^  medium  viribus  occupate.  Quid- 
quid  autem  (25)  infra  subsislit,  aul  ultra  prrgreditur, 
babet  contemptum  felicitalis,  non  lial>et  pra;mium 
laboris.  306  '  ^"  vestra  enim  situm  inanu,  qualem 
vobis  fortunam  formare  maliiis.  Omnis  enim ,  qiinc 
videtur  aspera,  nisi  aut  exercet,  aut  corrigit,  punii. 


fC 


Argumentlm.  —  Phiio$ophia  probat  exemplis  Aqtt' 
memnonis^  Ulysns  ctHerculiSt  liomines  oplatisiwn 
frui,  n^si  post  exantlatos  muUos  labores, 

BcUa  bis  quinis  operatns  nnnis 

Ultor  Atreides,  Plirygiae  ruinis 

Fratris  amissos  ihalamos  piavit. 

Ille  dum  GraisB  dare  vela  classi 

Optat,  et  ventos  redimit  cruorc, 

Exuii  patrem,  miserumque  iristis 

Foederat  gnaUe  jugulum  sacerdos. 

308  Flevit  amissos  Ithacus  sodales, 

Qnos  ferus,  vasto  recubans  in  antro, 

Mcrsit  inimani  Polyphemus  alvo. 

Sed  tamen,  cxco  furibundus  ore, 

Gaudiuin  inoestis  lacrymis  repeitdit. 

neiciilnm  duri  celebrant  labores; 

llle  Centauros  domuit  superbos, 


10 


INTERPBETATIO. 


Virtus  a  viribus  est  appellata. 

Progressu, 

Abundare. 

Putreicere. 

Commitiitis, 

Mediocritatem,  in  qua  virtus  versaiur,  tenete. 


B  janos  decem  annts,  vaiiata  Troja  uUiseendo  piavit  uxo 
rem  sui  fratris  Menelai  raptam  a  Paride ;  sed  antei 
idem  Agamemiion  volens  dare  vela  navibus  Grtecis  re* 
dimensquc  ventot  (qtii  ipsi  negabantur  proptier  cervUDi 
Dianx  ab  ipso  occisum)  sanguine  effuso,  deposuit  pie* 
tatem  paternam,  et  ipse  sacerdotis  officio  functus^  ju* 
Agamemnon  Atrei  /S/ius,  postquam  militavit  in  Tro-      gulavit   mcestus    Ipliigeniam  suam    miseram  /i/tam. 


miJE. 


'  In  vestrn  situm  manu,  etc.]  Il.Pbilosophinosten- 
dit,  fortunam  nullam  esse  roalam  nisi   abutentium 
vitio  :  qnia  qux  bona,  sunt  extra  hominis  volunta- 
tem,  ho^c  pro  boiia,  aut  mala  ejusdem  hominis  vo- 
luntate,  buiia  censeri  possuiit  aut  inala.  Voluntaa  r 
quippe  in  moribus  pr^icipue  speciatur.  Atqui  fortuna, 
sive  prospera,  sive  adversa,  ut  patel  ex  dictis,  bonum 
est  extr»  hominis  voliiniatetn  exi.^tens.  Haec  igitur 
fortuna  ita  boiia,  ut  nisi  alniteniium  mala  voluntate, 
Biit  viiio  nunquam  sit  mala  :  quare  cuin  improbi. 
qiiateniis  in  sua  improbiiate  perseverant^  sua  scmper 
abulantur  prospera  fortuna,  idcirco  Ptiilosophia  con- 
cludit  omnem  improborum  fortunam  esse  pessimam: 
proboriiin  vero  seinper  boiiain  :  quia  omnts  fortuna, 
qu(P  probis  videtur  aspera,  hos,  uisi  exercet  aut  corri- 
git,  punii  :  neque  hi  ctiam  probi,  ad  aeternani  felici- 
taiem  nisi  fortuna,  qux  iisdem  videtur  aspera,  per- 
veniunt :  siquideni 

*  Quod  dicitur  Sapphicnm,  Carmen  constans  ex 
tino  geiicre  versuum,  quorum  quilibei  coreuni,  spon- 
deuin,  daciylum,  et  duos  coreos  haliei.  Ciaiidilur  ta- 
nien  hoc  carmen  versu  Adonio,  qui  dactylo  et  spon- 
deo  conslat,  qiiique  post  tertiuni  quemtiuc  versum 
Sapphicum,  poni  solct. 


filiam  jugulavit :  sicqiie  post  multas  calamiiates  mui- 
tosque  labores  tandem  aliquando  aqsis  potitus  cst. 
YirgiL  ^Eneid.  ii,  v.  108  : 

Sflepc  fugam  Danai  Troja  Copiere  relicla 
Moliri :  ei  longo  fessi  discedcre  bello, 
Fecissentque  utinain !  Sa^pe  illos  aspera  pontl 
Interdiisit  bipms,  et  lerruil  auster  eimtes. 
Praecipue,  cum  jamhic  irabibus  coiiteTtus  acernis 
Staret  equus,  toio  souucrunt  sthere  nimbi. 
Suspensi  Eurypilum  sciialuin  oracula  PhtBbi 
Mittimus;  isque  adylis  h»c  trisiia  dicta  re[)ortat : 
Sanguine  placastis  ventos,  et  vii'gine  c«sa 
Cum  iirimum  Iliacas  Danai  venisiis  ad  auras. 

8.  Flevit  amissos  Ithacus  sodaleis.]  II.  Eadem  Plii« 
losophia  probat  exemplo  Ulyssis,  hominem  non  anie 
perfundi  laeiitia,  quam  tiistitia  affectiis  fuerit.  Scilicel 
IJIysses  rex  Ithaca*  et  Dulichii  insularuin,  de  qiio  jam 
locuii  sumus  mctro  5  hujus  libri,  inter  alios  suoi 
casiis  in  Siciliam  delatiis  csi,  et  antrum  cujusdam 
(^yclopis  uua  cnni  sociis  siiis  ingressus.  Cyclops  ille 
PoIyphenuH  tlicliis,  fiTcbatur  Neptuni  (ilius,  ingentl 
cnrporc  prxditus,  sed  iino  duntaxat  oculo,  quem  in 
fronie  liabebni.  Dcvonvernt  jam  qiiosdaiii  ex  comi- 
tibus  Ulyssis,  reliquos  codem  nioriis  generL*  pcrem- 


l>  piurus,  cuin  Clysses  sibi  non  minus  quaui  superstiti- 
i.  Bella  bis  quinis,  etc.]  I.   Philosophia  prolKit      bus  sociis  meiuens,  Polyphenium  inebriavit  altoque 
cxemplo  Agameuinonis,  boininein  non  friii  optatis, 
nisi  post  susccpios  toleraiosque  inulios  Inbores.  Ni- 
miruin  Paris,  Priami  rcgis  Troj.inoruiti  filius,  inslrii- 


cta  classe  iii  Gncciam  profectUd  ad  Meiiclaiini  Spartae 
regem  pervenil,  llelenamque  ejus  uxoicin  rapuit: 
qiiud  iiiique  ferens  Aganicmiion  Alrei  lilius  ci  prac- 
dicti  Meiielai  fntter,  convocatis  Gnccio!  priiicipibiis 
traiisfretavit  in  Phry^iiam,  Trojmi  obsedii,  ciimque 
post  dccciinale  bellum  dolo  capiain,  ferro  et  igne  po- 
pulaiu^esi.  Sed  idem  Agamemnon  Trojani  oi)sessu- 
rus,  cuin  ad  Aulidcui  lioeotiai  porium  veuissct,  ibique 
suuni  exerciiutn  icceuseret,  Diunx  cervuni  iKiiarus 
occidit:  quaniobrem  Diana  irata,  iminissa  pestiientia, 
vciitis  supprcssit.  Consuluerunt  oraculum.  a  quo  re- 
ftponsum  est,  noii  ante  pacificaos  fore  deos,  quam 
Iptiigeiiia  Agaiiemnonis  ipsius  Alia  iinniolata  luissel. 
Ubscquitui'  palcr,  ipsiusqiiesaccrdtais  onicio  funcius, 


soporc  obrutnm  clava,  aul  adusto  stipite,  cxc;ccavii; 
tum  socios  et  senictipsuni  Sub  aiieiuin  villis  iinplicuii, 
taiideinque  omncs  una  cuni  grege  cx  aiitro  egressi 
tantam  habucrunt  hciiiiatn,  quautam  iriMtitiam  ex 
iiiorte  sociorum,  et  suo  pcriculo  conceperant. 

13.  Herculem  duri  celebrant  tabores.]  III.  Philoso- 
phia  exemplo  Hcrculis,  probat  non  comparari  coRluro 
iiisi  post  superatos  plurcs  terra;  labores.  Ilercules 
quippe  Jovis,  et  Alcmenx  tilius,  Junoni  propterea  sic 
invisus  fuii,  ui  novis  periculis  senipcr,  agenieeadem 
Junone,  fuerit  objectus.  Ut  ab  aliis,  sic  a  Philosophia 
nuiic  referuiitur  duodecim  Hercnlis  iabores,  sed  alio 
et  genere  et  ordine. 

14.  llle  Centauros,  etc.]  Primus  Herculis  labor. 
Ceiitauri  Thessali»  populi  secus  Pclion  moiiteiii  ba- 
biiaiiics,  qui  quod  priiui  Cipios  doinare,  ct  ex  illii 
ptignarc  cceperini,  ab  aliir.  ^eniibus  ceu  moiistni. 


»7 

IS    309  Abstulit  8XV0  spoliuin  leoni, 
Fiiit  et  certls  Tolucres  sagittis : 
Poina  cernonli  rapuit  draconi, 
Aureo  Ixvam  gravior  metallo  : 
Cerberiim  traxil  triplici  catena. 

20    Victor  immilem  posuisse  fertur 
Pabulum  saevis  dominum  quadrigis. 
310  Hydra  corobusto  periit  veneno, 


AN.  MANL.  SEV.  BOETll  8Sg 

A        Fronte  lurpatus  Achelous  amnis, 
Ora  demersit  pudibunda  ripis. 

25    Stravit  Antaeum  Libycis  arenis, 
Cacus  Evandri  satiavit  irar, 
Quosque  pressurus  foret  altus  orbis 
Seiiger  spumis  humeros  notavit. 
Ultimus  coelum  labor  irrcflexo 

30    Sustulit  collOt  preiiumque  rursus 

INTERPRETATIO. 

Victore  eodem  Hercule  serpen$  muUorum  capiinm  or- 
cuhuit^  ejm  veneno  exUinclo  flammis^  Achelous  /lnvius^ 
infamnlus  facie  propfer  cornu  avul<um  intohil  vutium 
pudendum  suis  liUoribus,  Idem  Hercules  inlerfecit 
AuKPum  in  agris  Libya,  Cacus  ab  codem  Hercule  oc^ 


Ulysses  rex  Ithacce  doluit  tocios  perdilon,  quos  Poly- 
phemus  crudetis^  incotens  cavrrnam  magnam^  demifiit 
in  siium  ventrem  ingentem :  attamen,hic  Poiyplieinus, 
vultu  exccBcalo  fnriosus,  restituil  iTtiiiam  pro  ftetibus 
tristibus  cidem  Ulvssi.  Ldbores  molesti  commendnnt 

HercHlem;  hic  vicH  centauros  arroganles.  abstraxU  ^.^^^^  comvescuH  iras  Evandri  sui  adversarii.  Aper  ma^ 
peltem  a  /  one  crudelt,  transfodH  aves  stvmplinlides  ,    .       '  .  it        i-  '^     , 

telis  inevitabilibus  :  absiulit  poma  serpefitiviqili.  ^..  B  ^«'f ''  '''''  «P"'"^  '^«"'f^.'  "enulis,  quos  onlum 
rens  manu  metallum  aurenm.  Duxit  Cerberuni  trioipi-  ^Mime  erat  pressurum.  Cftmus  fandem  labor  Hercn- 
tem  trtbus  vinculis.  Perhibetur  victor  prmbuitse  Dio-  lis  in  hoc  versatur,  quod  idem  portaverii  ccelum  coUo 
medem  crudelem  devorandum  suis  equis   crudelibus.      immoto:unde  iterum  meruit  ccelum,  veluti  merc(dem 

NOTiE. 


f\wt  partim  homines  parlim  eqni  forent,  cogiiaban- 
tur :  unde  etiam  hippocentauri  dicti  siint,  et  proplerea 
nunc  voctntur  superbi,  Hos  autem  idcirco  aggressus 
OGcidit  Hcrcules,  quod  iidem  ad  antrum  l*holi,  qni 
Herciilein  susc>*perat  liospitio,  quasi  injuriam  iltaturi 
acciirrissent. 

15.  Abstulil  smvo  spolium  leoni.]  Secundus  Herculis 
labor.  In  silva  Nema*a  leo  erat  magnitudinis  iiiusit.iLi*, 
nequc  ferro,  neque  acre  penetrabilis :  unde  hiinc  de 
coaIo  la|)sum  dicfbnnt :  euindem  perseciitus  Hercules 
Bola  manuum  vi  interfecit,  interfeclique  pelle  trlis 
impervia  vestitus,  qiiond  vixil,  incessit. 

16.  Fixit  et  certis  volucres  sagi:tis.]  Tcrtiiis  Hercu- 
lis  labor.  Aves  a  Stymphalo  urbe,  moittc,  aut  lucu 
dictaK*Slyinphalides  lantx  magniludinis  ferebantur, 
ut  radios  solis  obuiiihrarenl,  tant.seque  rapacitniis, 
ut  tniam  Arcadiam  devastarent.  Has  liercules,  ui  ait 
Diodorus  Sicuius  I.  iv,  constructo  aeneo  crepitaculo 
et  ingente  per  id  sonitu  excitato  abegit;  aut  potius, 
ut  Catullus  suis  versibus  exponit,  sagittis  suis  con- 
lliit.  De  liis  avibus  Lucretius  I.  v  : 

Uncisque  timends 
Unguibus  Arcadi»  volucres  Siympliala  coleutes. 

17.  Poma  cernenti  rapuit  draconi^  etc.J  Quarltis 
Herciilis  labor.  Hesperides  (iliae  Hesperi,  qiii  frater 
Atlantis  fiiit;  videlicet  iEgle,  Arelhusa,  et  Hespere- 
tbusa,  ad  Lixum  Mauritania:  oppidum  feruntur  lior- 
tos  incoluisse  aureis  arboribus  preliosos,  et  a  vigili 
dracoiie  custodiios.  Sed  draconem  interfecit  Hercu- 
les,  fruciusque  ahlatos  ad  vitricum  Eurisiheiini  de- 
tulit.  Ex  itlo  Hesperidiiro  horto  Venus  ferlur  accepisse 
mala  aurea,  quibiis  dispersis  Hippomenes  Atalantam 
eursu  superavil.  Lcevam  gravior :  iniellige  haiic  par- 
liculam,  secundum  :  sicut  Virgilio  dicilur  i  i£n.,  v. 
S93,  os  humerosque  deo  similis, 

19.  Cerberum  traxit  triplici  catena.]  Qiiintus  Her- 
culis  labor.  Pirithoiis  Ixionis  fllius,  inortua  Hippo- 
dame  uxore,  convenit  cum  Tlieseo,  nullam  ut  uxo- 
rein  nitii  ex  Jove  iiaiam  ducerent.  Ilinc  Theseus  He- 
lenam  rapuit:  Pirithous  vero  nieditatus  Proserpinam 
Plutonis  conjugem  rapere,  comiiantibiis  Theseo  et 
Hercule,  adinferosdescendit.  Veniin  Piriihousprimo 
impetu  a  Cerbero  interfectus  est,  ciii  cum  Theseus 
oplfin  ferre  conaietur,  vivus  in  ditis  pofesintem  per- 
veiiit^  et  ab  co  vinctus,  donec  Hercules  Ci^rberum 
iricipitem  iriplici  catena  vinclum  tencret.  I>e  Cerbero 
dizimus  metro  ii  lib.  ni. 

20.  Victor  immt/m,  etc.]  Sexfus  flerculis  labor. 
Diomedes  rex  Thraci»  sic  parcus  hordei  fuit^  iiiquit 
Apuleius  I.  VII  Mel.,  ti(  edacium  jumentorum  famem 


eorporum  humanorum  largitione  sedaret :  unde  Ovid.: 

Non  tibi  succurril  crudi  Diomedis  imago, 
KQerus  bumana  qui  dape  pavit  equ(!s? 

Sed  tyraniiuro  hunc  llercules  iisdein  equis  devoran* 
dum  objecit. 

fH.  Hydra  combusto  periit  reneno.]  Scplimus  ller- 
culis  labor.  Hydra  serpensnon  soluiii  in  lerra  viv:ix, 
verum  eiiam  in  aquis :  unde  illi  iionien  ah  u^u^,  aqua^ 
in  Lema  paliide  inter  Mycenas  et  Argos  hahiiabat : 
qiiare  dicitur  L.ernaea  pesiis.  Septein  aut,  ut  aiis 
placet,  quinqu.iginla  hahebat  capita,  quDruin  si  qux- 
dam  abscissa  fucrani,  alia  duplicato  nuiiiero  renasce* 
G  hantur.  Ilcrculcs  nutcm,  adinoio  ad  sini^ula  vulnera 
ignp,  hestiam  landeni  inierfecit. 

25.  Fronte  lurpatus  Achelous  amni  .]  Oclnvus  Her* 
culis  labor.  Arhelous  fllius  Ocfoiii  ei  Tethyos  cuin 
llercule  piignavii  pro  Dejanira  liliaGEiiei  re^is  Cali- 
doniac :  sed  Achelous  viribus  iinpa^  se  vertit  primum 
quideiii  in  serpentern,  deinde  in  tanruin,  cui  llfrculet 
aniputavit  cornu,  quod  Copi.e  comiti  forliinre  daiHin 
est :  unde  Achelous  nno  lurpis  cornu  sese  occuitavit 
in  fluvio  co{;noinine.  Non  opus  e>t,  me  inonere  hic 
turpatus  iiltimani  produccre  propier  viin  ccrsura; :  cu- 
jus  rei  inlinita  sunt  exempla  apud  poetas. 

2.>.  Straiit  Antaum  Lihycis  arenis.]  ^ontis  Herculis 
labor.  Anticiis  Neptuni  ex  terra  hlius  tanio  curpore 
prauiitus,  ut  in  quadraginta  cutntos  excreverit.  Hic 
cuin  Hercnle  coiigressus,  quoties  mcmbra  dcflciebant, 
toiies,  tacta  terra,recreabatur,  quod  animadverlens 
Hercules,  eumdem  in  aere  pressnm  intei  fecit. 

26.  Cacm  Evandri  satiavit  iras.]  Deciiiius  Her*  ulis 
|\  labor.  (i:icus  Vulcani  fllius,  qui  Latiiim  nndique  la- 

tiociniis  suis  inrestabat,  ne  ipsi  quiJein  Herculi  pe- 
percil :  hiijus  quippe  boves  iioctu  cauda  viT^isque 
prnpicrea  vcsiigiis  in  antrum  ^uum  traxit :  se<l  Imum 
mugitu  admonitiis  Hercules,  recepiis  bobus,  Cacum 
exsiinxit,  ultus  injuriam  Evandri,  nijus  Cacus  hospes 
fuer.ti,  aiii,  utalii  volunl,  servus. 

28.  Setiger  spumis  humeros  notavit.]  Undecimus 
Herciilis  labor.  Aper  Erymaiithius  in  Arc^idia,  qiiod 
hic  imoiens»  moliserat,  regionem  undniue  v.isiabat : 
huMC  llerciiles  adduxit  ad  F^urystheuni ;  sed  quia 
tunc  aper  ille  ab  Hercule  non  fuerii  interfectus,  id- 
circo  nuiic  dicilur  dunlaxai  humeros  Herculeos  spu» 
mis  notasse,  qiios  humeros  pressurus  erat  altns  orbis : 
qiioniam  HerCules  fertur  suis  humeris  cuelum  por- 
tas-e :  nnde 

29.  Ultimus  coetum  labor  irreflexo.]  Diiodecimiis 
Herculis  iabor.  Atlas  rex  Mauritania:  coelnin  humeris 
susiiiiuisse  fertur,  quem  ut  tanto  onere  liberareC 


8»  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHiil!:  LIB.  V.  8S0 

Uliimi  coBlum  mcruil  laboris.  A        Terga  nudatis?  sopcrala  tcUus 

311  Ite  nunc  rorics,  ubi  celsa  magni  35  Sidcra  donat. 

Ducit  eicmpll  via  :  cur  inertes 

INTERPRETATIO. 

tt/|tmt  prxsertim  sui  taoom*  Ergo  agile,  generoti  Iio-       strat  iler  sublime :  quare  deridioii  ostenditis  doriHfn 
mincs  :  quandoquidem  magnum  exemplum  vobis  mon-      fugiendo?  ttrravicta  dat  coslum. 

NOTiE. 


Nercules,  liic  suos  liumeros  coslo  suppoiuit,  quo 
«Itimn  prxsertim  labore  mcruit  coelutn,  et  in  deoruro 
collfgium  translalus,  Martis,  ut  qin'dam  putant,  stclla. 
Piirro  omnium  isiorum  llerrutis  laborum  descri- 
ptiones  ita  rrequenies  sunt  apud  poetas.  ut  nuUius 
poel:i!  hac  de  re  conscripca  carmiuu  referenda  esse 
pulaverimus.  Sod  omitlere  hic  non  dcbemus,  quod 
doctissimus  lluelius  in  aurco  suo  DtMnoiistrationls 
evaiigelicae  libro  de  llercule  nuper  edidil,  neinpe 
prnpos.  A  de  lib.  Josue,  n.  13  :  Pervulgata,  inquil, 
hac  est  doctorum  hominum  sententia^  plures  fuisse 
Hmrcutes,  et  aesta  omuium  a  Grcecis  fuisse  in  unum 
Thebanum  couaia^  seu  potius  forlibus  quibusque  viris 
Hercutis  nomen  fuisse  impositum,  Tres  statuit  Diodo- 
rus:  .Egyptium,  Creiicum,  et  Thebanum,  Tres  Arria' 
nuslib.  II  de  Expedit.  Alexandri:  ^gyptium,  Tyrium, 
et  Greecum:  qubus  ludium  praterea  addit  in  Indicis 
ex  Megasihene.  Herculem  ulii  nntiquisrimum  arbitran- 
tur  Phanicium,  secuudum  Aigyplium,  posiremum  ac 
recentiorcm  Thehanum.  Quidam  /Egyptios  duos  agno- 
scunl,  Herodvtm  duos  Grascos^  Deum  alterum^  alterum 
Herotm;  Cicero  sex;  dnodccim  alii;  quidam  eliam 
longe  ptures.  Ego  omiiino  nnicum,  cumque  Josuam 
fuiise  slaluo ;  nam  quce  iribuuntur  a/tu,  ad  Josuam 
omnia  commode  referri  posse  vides^ 


33.  Cdu\  i^on  locus  hic  significatur:  alias  dicen- 
diim  fiiisset  quo  ducit :  sed  potius  causa  cur  fonibus 
viris  sit  euiidum,  quemadmodum  Gicero  dixit :  Vb% 
semel  quis  pejeraverit,  ei  eredi  postea  non  oportel. 

35.  Hucit  exempli  via,]  Aganiemnonis,  Ulyssis,  et 

llerculis,  quorum  labnribus  docemur,  vitii  quidem 

B  facile  iter,  scd  amarum  fiiiein ;  viriutis  \ero  dilflcilem 

viam,  sed  dulcem  exitum.  Scneca  iu  llercule  CBtaeo, 

V.  4983 : 

NuDquam  Slygias  feriur  ad  umbras 
liiclyta  virlus  :  vivite  fortes. 
Nec  Letbsens  sn^va  pttraouies 
Vos  faia  irahent :  sed  <  uin  snmmas 
Exigi'1  boras  consumpta  dies 
Iler  ad  superos  gloriu  paiidei. 

34.  Terga  nudatis.]  Simltitiidiue  desumpta  a  mili- 
tibus,  quibus  turpe  est  propositis  magnis  praeiniis,  et 
dOcilius  generosis  prapeuiitibus,  lerga  vertere  in  pras- 
lio,  siguiticatur  turpe  parit(;r  ineiiti  liumanae,  ip*iani 
proposita  viia  aeterna,  pluribusquesnnciisviriseiein- 
plum  nionsiraiitibu<i,  averti  a  Dco  et  ad  res  caiteras 
converti :  hiuc  additnr  :  Superata  lellus  sidera  donai^ 
quasi  dicatur  :  quae  ineiis  inconcussa  corpus  vicerit, 
h.ec  Deo  .'eteniuin  adbaTebit.  Maitb.  xi :  lieQnum 
ccelorum  vim  patitur,  et  violenti  rapiunt  itlud. 


LIBER  QUINTUS. 


312  PROSA  PRIMA. 

ARGiJifENTtJif.  —  Quod  omnia  providenti  nihit  possit 
esse  inopinatum,  quodque  casus  evenium  si:  inopina* 
tum,  propterca  lioetius  objicit  fore  ut  posita  dirina 
Providentia  nuHus  easet  casus :  sed  huic  respondet 
Philosop'iia,  quwsionem  de  casu  ita  esse  de  nomine^ 
ut,  pro  diverso  nominis  nfti,  easus  negari  possit 
et  asseri. 

Dixerat  *,  oraiionisque  cursom  ^  ad  alia  quaedam 
tractanda  atque  expedicnda  vcrtebat.  Tum  ego,  Recta 
quidem,  inquani,  exhortatio,  tuaque  prorsus  aucto- 
rita!e  dignissima.  Sed  quod  tu  dudum  de  Providentia 
qua^stionpm  pluribus  implicitam  esse  dixisti,  re  ^  ex- 
perior.  (5)  Quaero  eniin  an  esse  aliquid  omnino,  et 


«  Philosophia. 

b  Reipsa, 

«  In  patriam  reducaris. 

'  Ab  instituto  nostro  aliquatenus  aiiena. 

*  Extraneis  queeitionibus. 


G  quidnain  esse  casum  arbilrere.  313  Tum  llla: 
Festiiio  ,  iiiquit ,  debitum  promissionis  absolvere, 
vianique  tibi,  qua  '  «  patriam  reveharis,  afierire.  Hae 
autem  etsi  perutilia  cogiiitu,  tamcn  ^  a  propnsiii  do- 
siri  tramite  paiilisper  aversa  sunt  :  verendumqua 
est,  ne  «  deviis  fatigatus.ad  emetiendum  rectum  itcr 
sunicere  (5)  non  possis.  Ne  id,  iniiuam,  prorsus  ve- 
reare.Nam  quietisroihi  loco  fueritea,quibusmaxime 
delector,  agnoscere.  Simul  cum  * '  omne  disputatio- 
nis  tuae  latus  indubitata  ftde  constiterit,  nihil  de  se- 
quentibus  s  arobigatur.  Tum  illa  :  ^  Morem,  inquit, 
geram  tibi;simulquesic^  exorsa  est.^i  Si  quideiii,iiH 
quit,  aliqnis  eventum  tcmerario  (10)  motu,  nullaqua 

INTERPRETATIO. 

D      '  Omnii  cireumspectio  twe  qusestionis, 
s  Dubitetur. 
^  Obsequar. 
i  IncoRoit, 
\  Quod  si. 


^  Ad  alia  qucedam  tractanda.]  Qu£  enim  jam  di- 
tenda  suntde  casu,  hxc  non  periinent  ad  praesens 
insruutiim,  nisi  instar  ciijusdam  appeiidicis  accessio- 
nisve,  et,  sicut  loquuntur,  per  r/ccf(ie;is.Quocirc:i  sta- 
tim  dicet  Philosoptiia,  hcec,  etsi  peruiilia  cognitu,  ta- 
men  a  propott/i  siii  tramite  paulisper  aversa  esse, 

*  Patriam  reveharis.]  Usurpmum  ab  aui:toribus,  in- 
quit  Servius,  ut  in  qua^siione  quo  vel  addant  vel  de» 
irahant  prcepositionem.  Sic  Vii-gil.  i  Aln.^  v.  6: 

Itiliam  lato  profugus  Lavioaaue  veolt 
LHtora. 


*  Omne  disputationis  tatus.]  Ut  antecedentia,  comi* 
taiitia,  consequentia  ,  viilgo  dicimus  facies  qiiaesiiiH 
nis  :  Les  choses  que  nous  comidirons^  dit  rauteur  t\n 
livre  de  la  Rifcliercbe  dc  la  verit^,  ne  nous  para  ssent 
jamais  entiirement  evidentes  que  tonque  rmtendemeHl 
en  a  examine  tous  les  cbtis  ei  lous  Its  mpports, 

^  Si  quidem  aliquis  eventum,  elc.]  DeiiiCeps  Pbilo- 
sophia  varlos  nsus  exponit  hujus  iiominis,  casus,  do- 
cetque  quo  modo  casus  rejici  delieat  et  admitti.  Scl- 
licet  casus  diciiur  a  cadere,  ea  notione  qua  cadere 
idem  esi  quod  evenire :  quamobrem  caiifi  generatiro 


HSI 


AN.  MANL.  SEY.  BOETIl 


8» 


eniisariimconnexioneproducuim.castimessederini»!,  A  causas  lialici :   qiianim  improvisus,  iiiopinalusqut 


niiiil  omnino  casum  csse  confirnio,  ct  "  prxler  subje- 
ciae  rei  signiricaiionem  inancm  prorsus  vorem  ossc 
liecerno.  Quis  enim,  cocrcente  in  ordinem  cuncia 
Dco.  locus  esse  ullus  tcmcritaii  reliquus  polest  ?  Nam 
niliil  ex  niliilo  exisiere,  Tcra  senientia  cst ;  cui  nemo 
(15)  unquam  veterum  ^  r^fragaiu^;  est,  quanquam  id 
illi  non  de  c  operante  prJncipio,  sed  de  materiali  sub- 
jecto,  hoc  est,  de  natura  oinnium  ralionum,  quast 
quoddam  jeccrint  rundamentum.  At  si  nullis  ex  cau- 
sis  aliquid  orialur,  id  de  niliilo  orluro  esse  videbiiur. 
Quod  si  lioc  fieri  noquit.iiec  casum  quidein  bujusmodi 
esse  possibile  esi,  qiialem  paulo  (20)  ante  dcfinivi- 
mus.  Quid  igitur,  inquam,  nihilne  est,  quod  vel  ca- 
SQS,  vel  fortuitum  jure  appellari  queat?  An  est  aliquid, 
unetsi  vulgus  Inieat,  cui  vocabula  ista  conveniaiit  ?  B 
Aristoteles  ^  meus  id,  inquil,  in  Physiciif,  ^  el  brevi, 
et  veri  propinqua  ratione  dcfinivit.  Quonam,  inquain, 
314  nodo?  Quotics,  aii,  aliquid  ciijuspiam  rei  gra- 
tia  geritiir,  aliudque  quibusdam  de  causis,  quam, 
quod  inlendebnlur,  obtingit,  casus  vocatur  :  ut  si 
quis  coleudi  agri  causa  fodiens  humum,  defossl  auri 
pondus  inveniat.  Hoc  igitur  fortuito  quldem  credilur 
accidisse ;  verum  (5)  non  denihilo  est.  Nam  proprias 


concursus  rnsum  vidctur  operatus.  Nam  nisi  cultor 
agri  humum  foderel,  nisi  eo  loci  pecuniam  suam  ue- 
positor  obruisset,  aurum  non  esset  inventum.  Ilae 
suni  igitur  fortuili  causac  '  compendii,  quod  ex  obviis 
sibi  etconfluentibus  causis,  non  ex  gerentis  inteiitionc 
(iO)  provenit.  Neque  enim,  vel  qui  aurum  obruit,  vel 
qui  agrum  exercuit,  ut  ea  pecunia  repcriretur,  in- 
tendii,  sed,  uti  dixi,  quo  illc  obruii,  hunc  fodisse 
B  convenit,  atquc  concurrii.  Licet  igitur  definire  ca- 
sum  esse  inopinalum,  exconfluentibuscausis,in  his, 
qiK^e  ob  aliqUid  geruntur,  eventum.  Goncurrere  vero 
atque  confluere  causas  facit  ordo  ille  ineviiabili  (15) 
connexione  procedens,  qui  de  Providentid;  fonie  de- 
scendens,  cuncta  suis  locis,  temporibusque  disponit. 

315  METRUN  *  PR1MUM. 

Arguuentum .  —  Sicut ,  inquit  Philotophiat  fortuitui 
Me  pote$t  navium  eon$tanti  duorum  fluminum  curtu 
abreptarum  occunut,  ita  casus  constantibvs  divintR 
Providenti(C  legibus  regitur, 

Rupis  Achaemenix  scopulis,  ubi  versa  sequentum 
Pectoribus  figii  spicula  pugna  fiigax , 

316  Tigris  etEuphrates  uno  se  fonte  resolvtint, 
Et  mox  abjunctis  dissociantur  aquis. 


INTERPRETATIO. 


*  Quas  nultam  rem  subjeetam  signifieet. 

*  Conlradixit, 
■:  iVoii  de  causa  efliciente^  sed  de  materia  tantum  sive 

de  re  quie  modificetur :  quasi  dixerint  modum  sive  ra- 
tionem  non  esse  nihili, 
*   ^  Philosophus. 

NOTiE. 


•  Lib,  II,  eap.  5. 

f  QuoBstus  sive  ulilitatis. 

K  Contiiigit, 

Quemadmodum  Tigris  et  Euphrates  profluunt,  veluti 
ex  eadem  origine,  ex  saxis  montis  Persici,  ubi  Parthus 
dimicans  fugiendo  infigit  sagitlas  conversas  cordibus 


nibil  est  aliud  quam  eventiis.  Veruin  eventus  ille  G  consians  cx  duplici  genere  versuum  altemomm,  quo 


duobus  modis  dici  potest  :  primum  quidem  niilln ; 
deindc  aliqna  cnusarum  connexione  productus.  Si  ca^ 
sut  dirniiir  ei^entum  temerario  motu,  nullaque  causarum 
eonnexione  productum,  certe  casus  iiihil  est  prxlor 
inanem  vocem  :  ciiin  eniin  nihilum  non  possit  esse 
uUius  rei  caiisa,  eveiitum  omne  aliqiiam  liabeni  cau- 
snro,  saliero  etteriorem,  neresse  est.  Si  vero  casus 
dicalur  eventum  aliqua  cnusarum  coniiexione  produ- 
ctiim,  sed  prxter  notionem  voluntateinque  agentis , 
distini^uendum  esi.  Vel  enim  caiisa  liasc,  prscter  cii- 
juB  Dotionem  voluntatpmque  evenlum  dicitur  fieri, 
est  prima,  nimirum  Deus;  vel  est  secunda,  ncmpe 
boroo.  Si  causa  lia*c  fiierit  prima,  nullus  oninino 
casus  est :  quandnqiiidein  nullum  eventiim  producitiir 
praeier  notionein  voluutatemque  Dei :  cum  eoncurtere 
ae  canfiuere  cansaSf  ul  niiiic  dicilur,  faciat  ordo  ille 


ruro  prior  hexnmeter,  posterior  peniameier,  siciit 
dictum  est  in  1  met.  lib.  i. 

1.  Hupis  Achtnmenias  scopulis.]  Ex  monte  Persico. 
Achxroenia  enim.Persis  esi,  aut  saliem  ipsius  Persidis 
pars  sic  dicta  ab  Aclia>meiie,  qiii,  aptid  Ilerodotuni 
1.  Ilist.  IV,  primiis  Persarum  rex,  a  quo  omnes  reges 
usque  ad  Dnriuni  descenderunt.  Hmc  Iloratius  I.  ii 
Carro.,  od.  12,  Num  tu  qua»  tenuil  dives  AchtBmenes^  id 
esi  Persarum  rex,  et  lib.  ni,  od.  1,  Acha^meniumqve 
costum^  hoc  est  unguentiim  Persicum.  Achxmenla 
aut<'m  hic  quibusdam  esi  Armenia,  mons  vero  illc  cst 
mons  Tnurus  :  quod  Sallustius,  auctor  certissimuSt  ut 
legitiir  iii  fragmentis  llistorix  ejusdem  Sallustii,  aue' 
rit  Tigrim  et  Euphratem  uno  fonte  manare  in  Atmenia, 
qui  per  diverta  eunies  longius  dividantur,  spdtio  medio 
relicto  muttorum  millinm;  qno'  tamcn  terra^  qnoe  ab 


inevitabili  connexione  procedens,  qai  de  Providentite  J)  ipsis  amhitur^  Mesopotamia  dicitur. 


fonie  descendens,  cuncta  suis  locis  temporibusque  dispo^ 
nit.  At  si  pr:i  dicta  cnu^n  luerit  sccundn,  casus  potest 
adiuitli:  qiiia  STpeeveiiium  prodiicitur  pr:rter  iioiio- 
iiem  et  vohintnteni  liominis  :  ut  li  quis  colendi  agri 
cnusa  fodicnt  humum  defossi  auri  pondus  inveniai : 
qunnqiinm  eiiiiii  cniisn  nliqiin  fiierii ,  (\\i.v.  nurnm 
ohrticiil,  qiinnqu:iiii  etinm  nliqiin  cniisn  sit,  qiiae 
excrccndo  lerr.im  niiniin  detexerit,  quia  lamen  au- 
niin  pi.Tlcr  notionem  voliiniaieinqiic  ngriroI.T.  inve- 
nilur  ab  ipso  ngricoln,  idcirco  oventnm  ilhid  casns 
appellniur:  cx  qno  ronfiritur  h;cc  cnsus  dcfinitio, 
inoftinalum  ex  confluenlibus  causit,  in  hit  qum  ob  aH- 
qnid  gfruntur,  evcntum.  Qwatg  niin  lM»sii:r,  pl.mlaD, 
et  cor|iora  inaiiininla  iion  liabiMiit  propriu  notioncm 
voliintateinqiic,  piapler  qiias  cveiituin  producaiur, 
Idcohis  nullus  est  catus. 

•  Qiiod  vocatur  elegii.  Elegin  auicin  cst  carmen 


!.  IJbi  vcrta  sfqucntum,  etc.|  Hic  ngiiurde  Parlhis, 
iis  scilicct  populis,  qui  eScyihis  oriuiidi  ad  eas  usqiie 
Asi:c  rcgiones,  qiisc  Tigri  et  Euphrate  fluminihus  al- 
luunliir,  suum  proluleruiii  iinperiiim.  lii  nutein  po. 
puli  erant  rormidolosi  suis  pia\seriim  sagittis,  qtias 
inter  futsienduni  iii  inseqiientcs  itn  reiorqueliani,  iit 
in  versa  hosliuin  pectora  has  vihrarcnt  :  Inm  ^crsis 
subiio  equis  pugiiam  instaurnrent  :  unde  Vir^nl.  iii, 
Georg.,  v.  51: 

ridentemqiic  fuga  Parilium,  versisque  sagittis. 

3.  Tiiiris  ei  Eupliratet.  |  Tigris  a  celeriiaie  sic  dicliis 
proplcr  sagittnm  Pcrsiia  linxun  cognominem,  flurneii 
est,  quod  oiittir  iii  Arnicnin,  si  non  ex  codem  fontc, 
qiiemndmodum  ait  prxdicius  S»llu<iiius,  saltem  eK 
eodem  iiiontc,  ex  quo  Euphraies  :  luin  fliiciibus 
Mesopotauiiain  atlucuiibu*  intluit  in  Euphnnem,  cui>i 


8S5  DE  CONSOLATIONC  PillLOSOPHIiE  LIB.  V.  83i 

5    Si  coeant,  ciirsumque,  iierum  revocentur  in  A  Fors  patitur  frenos,  ipsaque  lege  meat. 


40 


[unum, 
Conflual  allcrni  quod  trahit  unda  vadi  : 

Conveniant  puppes,  ct  vulsi  flumine  trunci , 
Mislaque  foriuiios  impiicet  unda  modos : 

Quos  tamen  ipsa  vagos  terrsQ  declivia  casus, 
Gurgiiis  et  lapsi  defluus  ordo  regit. 

317  ^ic»  Qu^  permissis  fluitare  videlur  babe- 

[nis, 


318  PROSA  II. 

ABGuyENTUu.*  Uubitantem  Boetium,  an  propter  prw 
dicta ,  uetjanda  sit  mentis  humanas  libertas ,  doeet 
Philosophia  suam  esse  cuilibet  menti  libertatem,  va- 
riaque  hujus  genera  exponit, 

.  Animadverto",  inquam,  idque  uti  tu  dicis  iia  csse 

consenlio.  Sed  '  in  hac  cohaerentium  sibi  serle  cau- 

sarum,  estne  ulla  nostri  nrbitrii  libertas,  au  ipsos 

quoque  humanurum  motus  animorum  fatalis  catena 


INTERPRETATIO. 


insequentium^  ttatimque  duo  illa  flumina  separantur 
suis  qquis  divisis,  Si  conveniant  et  rursum  redigantur 
in  unum  cursum,  tum  qaod  aqua  utriusque  fluvii  defert, 
illud  coibitf  quare  naoes  trunciqueabreptifluvio  coibunt 
et  aquos  permiitm  confundent  suos  fluetus  foriuitoi^ 


nuos  tamen  incertos  eventus  ipsa  terra  declivis^  et  seriei 
fugax  fluminis  labentis  moderatur  ;  similiter  casus^ 
qui  videtur  contingere  nullo  duce  ct  veluti  taxatis  ha^ 
benis ,  rcgitur  ceu  passus  frenos ,  idemque  accidit  tm« 
perio  Dci  providenlis. 


NOTiE 


quo  in  sinum  Persicum  influit.  De  hoc  fluvio  loquitur  B 
Virg.  1  eclog.,  v.  62  : 

Ante  pererraiis  amborum  flnibus  exsul 

Aut  Ararim  Parthus  bibet,  aut  Germauia  Tigrim. 

Euphrates  vero  sic  vocattis  propier  lastiiiam  quam 
incolis  aflert  sua  inundatione  agros  fecundans,  esl 
aliud  flumen ,  quod  ex  praediciiii  Armeni»  montibus 
pariter  oritur.  Mesopotamiam,  ut  Nilus  iEg^ptum, 
exundans  fecundat  et,  adjunctis  Tigris  fliiciibus  in 
Persicum  sinum  labitur.  De  hoc  lociitus  Virgilius, 
ut  significaret  bellum  Parthorum ,  qiioruin  tenniuus 
erat  Euphrates,  i  Georg.,  v.  509 : 

Hiuc  movel  Euphrates,  illinc  Germaoia  bellum. 

Nec  possum  omiitcre  quod  Q.  Curtius,  I.  v,  dicit  de 
ulroque  hoc  flumine  :  hti  anwes,  inquit,  ex  Armenia: 
montibus  profluunt ,  et  magno  deinde  aquarum  divortio 
iter,  quod  coepere,  percurrunt ,  duo  miltia  et  quingenta 
stadia  enunsi  sunt^  qui  amplissimum  intervalium  circa 
Armenio!  montes  notaverunt,  lidem  cum  Medice  et  Gor-  ^ 
dianorum  terras  secare  cceperunt^  pauiatim  in  arctius  ^ 
coeunt :  et  qno  lotigius  manant ,  hoc  angustius  inter  se 
spatium  terrce  retinquunt.  Vicini  maxime  sunt,  ques  in- 
colce  Mesopotamiamvocant.  Medinm  namque  ab  utroque 
iatere  conclitdunt.  Eadem  per  Babgtoniorum  fines  in 
Rubrum  mare  prorumpunt. 

li.  Vnda  vadi.\  Vadum  dicunt  aquam,  quae  littori- 
biis  non  ita  dissiiis,  pede,  aut  equo,  aut  saltem  cymba 
facilius  quam  mare  transiri  potest  :  unde  a  vadendo, 
vel  a  Gra;co  Socooc,  locus  per  quem  vaditur,  vaduiii 
putant  oriri.  Gallice  dicimus  legu^,  pas^er  a  gui:  in- 
feriores  Normani  dicuiit,  ic  grand  et  le  petit  vi,  Al- 
ternum  erjco  illud  vadum  sive  Uumen,  uipote  quod 
ipsis  naturx  legibus  fluit,  lam  noto  lamque  certo 
cursu  fertiir,  ut  ab  ipsis  homiiiibus  pra^videri  et  in- 
tendi  possit  :  cum  lanien  puppes,  irunci,  ei  raeieru 
ejusmodi  corpoM,  quse  ejusmodi  aquis  cirrumfiisa 
vehunlur,  foriuito  sive  inopinaio  eventu  conveniant. 

9.  Terra:  declivia,\  Intelligi  possuni  toca.  Hxc  cst 
auiem  lex  corporis  moii  diviuiius  constituia,  ut  cor-  D 
pus  nioium,  qiia  ininus  resi^tilur,  pergat  :  sed  loca 
declivia  minus  resislunt. 

ii.  Permissis  habenls.]  Simililudo  sumitur  ab 
equis,  qui,  laxatis  habenis  ,  huc  illucque  lemurc 
currunl. 

ii.  Fors.]  Id  cst  caxtif :  caiisa  pro  eflecio  sumpia: 
antiquis  eniui  fors  dicilur  causa,  qusc  temere  fert 
aliquid  :  unde  Virgil.  ii  JSi\\.,\.  94: 

£t  me  fors  siqua  lulisset. 

i2.  Patitur  frenos.]  Continuatur  similitudo  equo- 
ruro,  qui  frenis  reguniur  :  Virg.  iii  Georg.,  v.  i8J: 

Primus  equi  lubor  esl  animos  atque  arma  videre 
Bellautuiii,  lituosque  pali,  iractuque  gemeutein 
Ferre  roiam,  el  stabulo  frenos  audfre  soDanies. 


Hinc  quidquid  regitur,  id  vnlgo  dicitur  frcnos  pati : 
quemadinodum  ab  eodem  Virgillo  y£neid.  xi,  v.  567: 

Urbem  hodie  causanibelli,  regna  ipsa  Latioi, 
Ni  frenum  acciperi»  et  victi  narere  fateniur 
Eruam  et  aequa  solo  fumauliu  ouluiina  ponam. 

i2.  Ipsaque  lege  meat.]  Diviua  scilicel  Providentia, 
qiix,  ut  jain  dictuiii  esl,  attingit  a  fine  ad  finem  forti^ 
ter  et  disponit  omnia  suuviter, 

*  In  hac  cohcerentium  sibi  serie  causarum,  etc.]  Bue- 
tius  vidctur  induere  personam  eorum,  qui  humaham 
libcrtatcm  conciliarc  iioii  potuerunt  cum  divina  Pro- 
viiicntia,  arbiirati  alterum  ex  his  duobus  essc  neces- 
sarinm,  aut  Deiiin  noii  providerc  futura,  aut  hoininis 
nullam  csse  liberiateni :  sic  Gioero  ei  plures  alii  ve« 
teres.  Veruni  cuni  honio  quilibet  suo:  sii  libertatis 
conscius,  inagis  qnain  divinx  Providenlia*,  Cicero 
ei  quidani  illi  veleres,  posiia  huniana  libertate,  negjh 
veniiit  divinani  iVovidentiam :  Cicero,  inquit  S.  Aug. 
1.  V  de  Civit.  Dei,  cap.  9,  ut  vir  magnus  et  doaug  et 
vita  humana  plurimum  ac  peritissime  consulens^  ex  hi$ 
duobus  elegit  libeium  voluiiiatis  arbitrium.  Quod  ut  con* 
firmaretur^  negavit  prassdentiain  futurorum  :  atque  ila 
dum  vult  facere  liberos,  facit  sacritegos;  religiotus  au- 
tem  auimus  utrumque  eligit,  utrumque  confitetur^  et  fide 
pietatis  utrumque  confirmat.  Ut  igitur  ea  qux  a  Philo- 
sophia  deinccps  proponentur  de  hac  niatoria,  ciarius 
intclligantur,  proposiia  ipsius  libcrtatis  deliuitione, 
eamdein ,  Philosophia  dnce  ,  libertalein  |*ropugiiabi- 
nius,  varia<|ue  hiijus  genera  declarnbimus. 

I.  Libert:isge<ieraiim  deOniri  potesi  Mensquw,  co* 
gniiione  duce,  semetipsam,  votendo,  agere  poiest, 

Dicilur  1*  m^iis  ;  quia  libertas  quidam  est  niencis 
modns  ;  modus  auiem  niciitis,  ut  pole  qiii,  insiar  co:- 
teroruin  iiiodonim,sua  seorsuin  idea  cogiiari  nequil, 
cognosii  non  poiest,  iiisi  lacta  ineiiiioiic  inentis :  sic 
figuram,  quietem,  el  motnin  non  cognosciinus,  nisi 
facia  nieniione  corporis:  Modi,  iniuiunt  philosopbi, 
melius  in  concieto  noscuntur  quam  in  abstracto. 

Dicilur  ^^"  quos  seinetipsam  agere  potest,  sive  ui  non« 
nnlli  loquuntur  movere  ac  determinare  :  opiime  enim 
a  Grsccis,  nominibus  ab  iniciligentia  expericntiaqne 
coniiiiuiii  derivaiis,  inens  iibera  vocatur  auToxivqTOff 
movens  sdpsam^ei  u\ncy.puxiiCySibi  ipsi  imperan».  Ilac 
libertalis  notiune  usus  ebt  S.  Angnsiinus  cuin  alibi, 
tuni  prx^serliin  inilio  tertii  libri  de  Lihero  Arbiirio, 
ubi  ^igii ,  ut  hic  ngitur,  dc  concordia  liberi  arbilrii 
cuin  divina  Providentia :  Motus,  inquit,  quo  huc  atque 
Hluc  votuntas  convertitur,  niii  aset  voluntarius,  aique 
in  nostra  positus  polestate ,  neque  laudandus  cum  ud 
superiora  .  neque  culpandus  homo  esset,  cum  ad  infe* 
rioru  detorquet  quasi  quemdam  cardinem  voluntatie : 
neque  omnino  munendus  esset  ut  istis  neglectis  csterna 
vellet  adipiscif  atque  ut  male  nollet  vivere^  vellei  auiem 
benen 


835  AN.  MANL. 

conslringil  ?  Est  *»  inquii.  3].9  *  Neque  eiiifn  fuerit 
ulla  raiionalis  natura,  quin  ^riem  liberias  adsit  arbi- 
trii.  Nam  quod  raiione  uti  naiuraliier  potesi,  id  liabel 
judiciuni ,  quo  quodque  discernat:  Per  se  igitur  fu- 
gienda,  opiandave  dignoscii.  Quod  320  ^'^^^  Quis 
optandum  esse  judicat,  petit :  refogit  vero,  quod 
exisiimat  esse  fugiendum.  Quare  quibus  inest  ratio, 
ipsis  etiam  inest  voiendi,  nolendique  liberias. '  Sed 


SliiV.  BOETil  8S6 

A  lianc  non  in  onmibus  aeqaani  esse  consiilao.  Nam  ni- 
pernis,  divinisque  substantiis  el  perspicax  judiciumt 
el  incorrupta  (5)  voluntas,  et  efficax  optatorum  prae- 
slo  est  potestiis.  Ilumanas  vero  aninias  liberiores  qui« 
dem  esse  necesse  est,  ciim  se  in  mentis  divins  ^  spe- 
culalione  coiiservaiit :  niinus  vero,  cum  dilabunlur 
ad  corpora,  minusque  etiam,  cum  lerrenis  artnbui 
coliigantur.  Bxtrema  vero  est  servitus,  cum  viiiis  de* 


Nostri  arbilrii  libertas. 


INTERPRETATIO. 

^  Contemplatione, 

NOTiE 


Dicilur  5®  voiendo  :  nam,  ut  »il  S.  Ang.  I.  ii  Re- 
traci.,  c.  1,  non  dicimHs  e$$e  in  poiestate  noKra,  ni$i 
qnod  cum  volumus ,  fif^  ubi  piius  et  maxime  e$t  ipsum 
vetle.  Propterca  onines  pliilosophi  docent,  sedeiii  li- 
bef  latis  esse  voluntniem  ;  iinde  duplei  ngnoscunt  ge- 
nus  actiis  liberi  :  allcnim  voennt  eliciium,  qui  est 
ipsnm  velle  ;  alterum  dicuiit  imperatumf  qui  est  obse- 
quium  coiporis  ad  iiutnin  ineniis. 

l)icitiir  i^  duce  cognitione  :  quia ,  queinadmodum 
aiuiil  iidein  pbilosophi,  volunia$non  [eriurin  incogni' 
lum  :  ignoli  uulla  cupido, 

Ui  i/uiem  inens  generali  bac  lihertate  pr.edita  so- 
ipsam  agat  nioveatque,  non  cst  necesse  ut  veiiiti 
mcdia  et  indilTerens  consiituatur  inier  duo  anitraria, 
vel  etiain  contradicenlia  :  qu:iiidoquidein  theolD^i 
docent  hann  gencralein  liberiatero  reperiri .  etiam 
ubi  nulla  et>t  ejustiiodi  indifferentia  ;  siqiiidein  S. 
Tboma!«,  q.  10  dc  Potentia,  art.  %  ad  5,  po^t  S.  An- 
giistinum  docet,  et  Deiim  libere  ^mire  seipsuin,  <>t 
Spirilum  saiictnin  a  Patre  Filioqne,  quanivls  non 
possibiliter^  libere  lamen  prucedere :  iiemo  autein 
dixerit  aut  Deuni  ail  seipsnni  aiiiandum,  aui  Pairein 
Filinmqiie  ad  proilueendum  Spiriiuin  sanctnm  esse 
indiffercntem.  Quinetiam  idemS.Thomasin  ni  Senl., 
dist.  18.  q.  1,  art.  2  ad  5,  videiur  hane  liberiaifin 
In  Christo  Domino  agnoscere:  Etiamsi  liberum  Cliri- 
fiti  arbiiriiim,  inquii,  esset  determinaium  ad  unum  mi- 
mero^  sicui  ad  diiigcndim  Deum^  quod  non  facere  non 
potest,  tamen  ex  hoc  non  amitiit  libertatcm,  aut  ratio- 
nem  laudis  sive  meriii ,  quia  in  iiiud  non  coacte^  sed 
tponte  tenditj  atque  ita  est  actus  sui  dominus.  Ex  qiiil>us 
sequitur  poiestaiem  peccaniii  non  peninere  nd  ra- 
tionein  hujus  libertatis,  si  quidem  Deus  el  Christu<, 
in  quibus  nulla  fuit  peccandi  potesias,  liac  saliein 
liberiate  afnciuniur.  Sequitur  etiain,  Deuni  inoveniem 
nostram  meniein  ad  seineiipsum  lamqiiani  ad  suin- 
inuin  bonum,  sive  dum  nostra  mens  euin  nostro  cor- 
pore  coiijungiiur, .  sive  etiam  duin  eailem  ali  eodeni 
eorpure  sejnncta  est,  aiigere  polins  quam  anferre  ge- 
neraleni  banr.  int^nlis  nostr.i:  liberiateni  :  Volunias 
enim  nostra^  iiiquit  S.  Aug.  I.  lu  de  Liu.  Arb.,  c.  5, 
Hcc  voluntas  esset ,  i^tit  essel  in  nostra  poteMate.  Porro 
quia  est  in  potestate^  libera  est  nobis.  ^on  enim  est 
nobis  liberum,  quod  in  potestate  non  habemus,  aut  potest 
non  esie  quod  habemus. 

Quamvis  autein  mens  generali  hac  libertate  prae- 
dila,  iioii  propiereasit  indiflcrens;  id  tinien  non  ob- 
Kiat,  qnin  in  iiobis  mortalein  haue  vitaiii  agentibus 
libertas  ^it  faculias  ad  ulrnmlibet  sive  indiircrens; 
uiide  apud  nos  duplex  est  libertas:  aliera  coniradi- 
ctioiiis,  qua  posstimus  agere  vel  non  agere  :  aliera 
contrarieiatis,  qua  possuinus  agere  hoc  vel  illuJ  : 
sicut  fiisius  pliilosophi  doceni.  Liberum  arhitrium^ 
Inqiiit  S.  Aug.  I.  de  Gor.  ei  Gr.,  cap.  1,  tt  ad 
malum  et  ad  tfonum  (acicndum^  eonfitendum  est  nos 
kabere. 

*  Neque  enim  fuerii  ulla  mtionaiis  natura,  quin 
eidem  hbertas  adsit  arM/rti.|  II.  P  siia  prasdicta  liber- 
tatis  delinilioiie  facile  potesit ,  Philobophia  duee  , 
Oidem  liberias  propugnari  liac  ratione :  cum  libertas 


B  nihil  sit  aliud,  quam  mens,  quae  cognitione  doce  se* 
meiipsam,  volendo,  agere  potest,  quTCunque  meni, 
cogfiitione  duce,  semetipsam  agit,  volendo,  hxc  li« 
bertaie  afficiatur,  necesse  est.  Alqui  mens  oinnis  iti 
ae  habet ;  nam  mens  omnis  iion  solum  cognoscit,  el 
judicando  discernit  quod  fugienduin  est  el  optan- 
dum  ;  sed  quod  optandum  esse  judicat  petit ,  refugit 
vero  quod  existimat  esse  fugiendum:  quod  unusquisque 
in  semetipsti  experitur. 

*  Sed  hmcnon  in  omnibus  wquamesu  constituo,] 
111.  Posito  discrimine  iiiter  ineniem  divinaro,  angeli- 
cain  et  humanam,  Philosophia  docet  diversam  esse 
i'i  his  meniibus  libertatem.  Nam  quod  spectat  divi- 
iiani  et  angf  licain  meiKein,  quas  Philosopbia  nonc 
vocat  supernas,  divinasque  aubstantias  de  his  sic  vi' 
detur  ratiociiiari  eadem  Philosophia  :  quae  mens, 
cogiiitione  duce ,  seinetipsam  ,  voleiido ,  efficacius 
a!;ere  potesl,  liacc  liberiur  censeri  debct :  siquideoi 
liberias  versatnr  in  hac  potesinte ;  sed  praedicia 
menies  siipern:c,  Deus  videlicet  el  angelus,  semel- 
ipsas  cognitione  ducc,  voleiido,  efficacius  agere  po8« 
sunt ;  nain  in  uiiiiquaque  mente  quatiior  considerari 

C  possuiit,  niiniruin  perceptio,  jndiciiim,  electio  ei  ex« 
seculio,  qu;u  ita  inter  se  connexa  suni,  ut  nec  exse- 
cutio  sine  eleclione,  nec  electio  siiie  judicio,  nec 
judicium  sine  pcrcepiione  esse  delicdt:  quare  pro  va- 
rietite  |)erceptionis  cactera  varianiur  ;  iii  supernis 
antein  divinisquesubstanliis,  magisquain  in  cateris, 
est  perspicax  judiciunij  incorrupta  voiuntas,  et  eficax 
optatorum  potesta*.  Quod  vero  pertinet  ad  iiieiitem 
bumanain,  hujns  disiingui  possnnt  quatuor  status, 
qni  prout  sum  sublimiores  aut  huuiiliores,  niajorem 
habent  aut  miuorem  libertatem.  Prinius  siatus  e<t 
meuiis  a  corpore  separaU»,  quae  scilicet  se  in  mentis 
divituje  specuiatione  conservat,  ei  lixc  iiiens  liberrima 
est  ;  quod  pra;siantissiina,  cognitioiie  duce,  ^eiiiei- 
ipsaui,  volendo  amandoque  Denm,  maxiine  a};ere 
potest.  Secundus  status  esi  meutis  conjuncix  cum 
corpore,  quod  iili  ad  nuiuni  obsequilur  :  qualis  erat 
nieiis  prinii  parentis,  antequam  peccasset ;  ha^c  eniin 
diiapta  est   ad  corpus;  atque   liaec  mentis  liuiiianaB 

H  libenas,  iion  est  quidein  tanta,  quanta  est  beaiarun 

^  meiitiuni  :  sed  reliquarum  laiiieii  inaxima:  siquideoi 
Adamus  niajori  cognitione  praeditiis  inelius  seinet-' 
ipsuin  ,  volendo,  agere  poterai.  Tertius  smtus  est 
meiiiis  perturbationibus  quidein  ainicta^,  sed  iisdem 
iion  conseniientis :  uiialis  erat  meiis  S.  Pauli  diccntis 
ad  Koinan.  vii  :  Video  aiiam  iegem  in  membris  meis^ 
repugnanlem  (egi  mentis  meoe,  et  captivantem  me  in  iege 
peccatij  quw  est  in  memiris  meis.  Inftiix  ego  iiomo: 
quis  me  liberabit  de  corpore  mvriis  hujus  ?  Craiia  Uei 
per  Jesum  Clmstum  Dominum  nostrum,  Et  Ikvc  Iiu- 
iiiana:  inentis  terrenis  artubus  conjiiiicta}  libertas  an- 
teccdente  iiiinor,  est  subsequeiiie  uiajor:  quod  mens 
noiidum  vieia  fatiscai.  Quartus  denique  siatus  est 
luenlis  pertnrbalionihus  obsequeniis ;  quac  libcrtas 
lain  exigua  esi,  ui  servitutis  potius  raiioneiii  babere 
vidcatur  :  blxtrema  vern  libertas,  inqiiit  Philosopliia, 
i'8t  servitus,  cum  vitiis  deditce  mentes  raiionis  proprim 
pifstessione  cedderunt. 


S?7  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHIiE  LIB.  V. 

diiie,  raiionis  propriae  possessione  ccciderunl.'  321  A  5    Infirma  perrumpere  lucc. 

*  Nam  ubi  ijcuIos  a  summx  luceverilaiis,  adinferiora,  323  Haud  sic  niagni  condilor  erbis  : 


8S8 


ei  ienebrosa  dejecerint,  mox  insciliae  nube  caligant» 
perniciosis  iurbaniur  afTectibus ,  quibus  accedendo 
conseniiendoque,  quam  invexere  sibi,  adjuvaul  ser- 
vitutem,  et  sunt  quodaoi  modo  propria  libertaie  cap- 
tivx.  Quce  tamen  (5)  ^  ille,  ab  aeicrno  cuncta  prospi- 
ciens,  Providcntix  ccrnii  iniuilus,  et  suis  quaeque 
merilis  prxdestinala  disponit,  ^  '  Trovr"  iffopu,  xat 


irdevr'  iTiaxouce. 


322  METRUM  *  II. 

Arguiikntum.  —  Quod  ab  Homero  dicilurde  lo/e,  tn- 
quit  Philosophia,  id  ioliu$  Dei  Mf,  omnia  eemere, 

Puro  clarum  lumine  Phoebum 

Melliflui  canii  oris  Homcrus  : 

Qui  tamen  intima  viscera  lerrae 

Non  valet,  aui  pelagi,  radiorum 


*  Deus  providens. 

^  Omnia  cernit  et  omnia  audit, 

Homerus,  poeta  eloquenlias  duUis^  canit  solem  prcB' 
staniem  luce  pura,  qui  sot  uihilominus  non  potest  per- 
vadere  viscera  interiora  teme^  aut  maris,  splendore  tm- 
6ect/(t  suoruni  radiortim,  Non  ita  Deus  creator  magni 
mundi  :ierras  etiamcrassissimasnon  resistunt  ei ,  quippe 

NOTiE. 


lluic  ex  altocuncta  inenii 
NuUa  terrae  mole  rcsistunt 
N(»n  nox  airis  nubibus  obstat, 
10    Quxsint,  quxfuerint,  veniantqiK» 
Uno  mentis  cernii  in  iciu. 
Quem,  quia  respicit  omnia  solus, 
Yeruiii  poftsis  dicere  solem. 

324PR0SA  ni. 

ARcrMKNTUM.  —  Boctius ,  cogmtis  divitia  providentia 
et  libertate  Atttuana,  utriusque  concordiam  difficiiim 
os(enditf  primum  quidem  qeneratim  ,  deinde  sp^da* 
tim,  cum  ex  parte  ipsius  Providentice^  qua  non  potesi 
esse  incerta,  tum  ex  parte  ipsius  libertatiSj  qum  rt- 
dttur  necetsitatis  expers. 

Tum  ego  • :  En,  inquam, '  diltlciliori  rarsus  ambi- 
guiiate  confundor.  Quasnam ,  inquii,  isia  esl  ?  Jam 

INTERPRETATIO. 

qui  cemit  omnia  ex  sublimi :  nox  obscuris  suis  tenebrit 
non  impedit  ejusdeni  aspectum  :  videt  uno  ttifttllii 
mentis,  prasentia,  preeterita  etfutura,  QttontattiigUar 
Deus  solus  vidct  omnia,  potes  dicere  Deum  esse  solem 
verum, 
•  Dociius. 


B 


^  Nam  ubi  ocutos,  ctcl  Admirabilis  prsediclorum 
ratio  leclori  polius  aitendenda,  quain  milii  estpo- 
nenda. 

•  navT*  ifopi  xat  Trivr'  £7raxouei.|  lloc  csl,  oninia 
cernit  ei  omnia  audit  ,  ut  de  sole  aii  llomerus 
lli:id.  y. 

*  Quod  nonnulli  vocnni  Arc/if/oc^fum.Gitrmeti  ron- 
Mans  ex  uno  genere  versuum  ,  qnoruin  quilibet  te« 
tiaiiieierquatuor  liabci  uliiinos  versus  hcroici  pedes. 

2.  Homerus.  \  llomcris  poeia  celeberrimus  ,  sic 
dicius,  quod  captiis  oculis  diico  indigtTot.  Iliijus  etsi 
iiiceria  suni  tenipora,  lamen  annis  inultis  fuu  ante 
Romulum  :  Colophonii  es>e  diciint  suum,  Cbii  siiiini 
vindirant,  Salamini  bunc  rcpeinnt ,  Sm^rnaM  buuni 
csse  coiiiendiiiit ,  unde  de  ubrum  eidem  in  sii<i  oppi- 
<io  cunsiructum  dedicaverunt.  Quidquid  sii  de  tjus 
palria,  tain  facuiidus  fuit  vates,  ui  Alexandermagnus 
i:i  hoc  prxserliin  dicaiur  foriunaius,  i|Uod  8U3  vir- 
tdiis  pr.t:conein  ilomeriini  nactns  fuerit.  Homerus 
autem  saepiiis  comnieiidat  solem  ejiisque  lumen,  sed 
urcasionem  horum  versuuni  Philosopbia  nobis  vide- 
tur  sumpsisse  ex  lliad.  7  :  unde  ultima  verba  prosx 
soperioris  desutnpia  sunt,  et  ubi  Homerus  solem  al- 
locuius  sic  caiiii  : 

'Hl^of  5'  oc  Trovr'  i^^o/jftf  xat  Trovr  iirocxoui (?• 
Sol  quoque  qui  ooiuia  vides  et  ownia  audis. 

Quasi  Homerus  putaverii  soiem,  insiar  cnjusdam 
numiiiis,  omiiia  videre  eiandire.  Plinius  I.  xi.cap.  6: 
Hic  (sol)  inqiiit,  suum  lumen  cceteris  quoque  sideribus 
fenerai  ,  praclarux ,  eximttts ,  omnia  iittuens^  omnia 
etiam  exaudiens ,  ut  principi  litterarum  Homero  pta- 
cuisse  in  uno  eo  video, 

3.  Qttt  tamen,  ei'-.  ]  Qnamvis  sol  ah  Himiero  dica- 
tur  tanto  pra^stans  lumine,  ut  omnia  v  deat.  sol  ta- 
men  lumine  adeo  debili  esi,  ut  remissis  cum  a  terra, 
lum  etiam  a  mari  ejusdem  radis,  sol  neque»t  illus- 
trare,  adeoque  nec  videre  iniima  aut  terrarum  aut 
mnris  viscera :  hxc  videre  solius  est  Dei,  a  quo  haec 
omnia  creata  conscrvantur. 

^  6.  Hagni  eonditor  orbis,  ]  Deus,  qui  revcra  est 
creaior  non  solum  hominis  qui  dicitur  parvus  inun- 
dusy  sedreliquorum  omnium ,  quorum  congeries  vo« 


caiur  magnus  mundus. 

7.  Kx  alio  cuueta  tucnti,  ]  Sl  Deus  eam,  quam  ha* 
(]  betrerum  creaiarum,  noiionem  ipsis  rebns  rreaiis 
referret  accepiam,  cuni  ejusmodi  res  sint  Deo  Umga 
inferiores,  Himis  diceretur  res  istas  ex  hiimili  lueri. 
Quare  cuiii  Deus  alienx  opis  nihil  indigiis  ui  aJ  vo- 
iendum  sic  ad  cognoscenduiii,  haruni  reruni  notio- 
nem  ex  semeiipso  habeat,  optime  diciiur  res  istas  ea 
alto  tueri. 

10.  Quo!  sint,  quce  fuerint,  veniantifue,  ]  Profsentia, 
prcBterita,  et  futura  :  nam  cuni  eognitio  Dei  inlinila 
sit,  ha^c  nullis  p:afsentis,  prxteriti,  aut  fuiuri  ieiii- 
poris  diflTerentiis  circuinsciibi  potesi.  Quin  eiiain, 
quod  cadem  Deicognitio  sii  iuliniia,  haec  multi|iiez 
esse  nequit ;  unde  Deus  oinnia  uno  mentis  eemit  tn 

fClll. 

12.  Quta  r('f/;tr2(  omnia  solus,  etc.  ]  Videtur  Philo- 
sophia  respexisse  culn  ad  pr:t*diciam  Hoineri  sen- 
teiitiam,  ium  eiiain  ad  h:i'C  Ciceronis  verha  1  dcDi- 
vin.  ei  11  de  Nai.  deor.,  Sol,  inqnii,  dictus  estjVcl  quia 
solus  ex  omnibus  sideribus  est  taiitus,  vel  quiu  cum  ex- 
ortus  est ,  obscuratis  ca^teris  sideribus  solus  apparet  : 
D  quasi  sic  argumeniala  esset  Philosophia  :  quicnnque 
omnia  respicit  ei  quidem  soliis,  ille,  jiidicio  Homeri  et 
Ciceronis ,  verus  sol  dici  poicsi.  Aiqui  Deus  omnia 
respicii  et  qiiidem  solus.  Ergo  Deus  verus  sol  dici 
potest,  jiidicio  laniorum  viroruin.  • 

^  Difficiliori  ambiguitate,  ]  Ainbiguiias  versatur 
in  hoc  quod  proposiia  niultiplici  via  dubitetur  qua 
eunduin  sit  :  ambiguum  enim  dicilur  ah  ambigo  :am» 
bigo  aulein  ah  ambe  circum,  ci  aqo  ;  quasi  ille  qui  am- 
bigil,  circum  agaiur.  Hinc  ambigiiiias  diciinr  primo 
de  corporibus,  qu»  paribus  hinc  inde  viriuiibiis  acLi, 
iieqiie  hac  polius  qiinin  itlac  inoventur  ;  seeundo  de 
rnentibus  ,  quae  paribus  utrinque  argnmenlis  iinpui- 
sac,  iinn  nni  poiius,  quam  alteh  quxstionis  parti  4-oii< 
seniiunt.  Qiio  niagis  nutem  Boeiius  Philosophiamdi- 
serenlein  inlelligit,  eo  ejus  ineiis  libraiis  argumenio« 
ruin  momcntis  incerta  videiur  circa  divinam  Provi- 
deniiam  libcriatemque  humaiiam  ,  de  qnibus  hacle- 
nus  Phitosophia  disseruit,  qu»>que  ita  videnlur  pu- 
gnare,  ul  alieraalteram  destruat.  Hinc  idein  Boetius 
proponit  arguinenia  quibas  putat  destrui  posse  cou- 
cordiam  divin»  Providentix  e;libertatis  humanae. 


839  AN.  MANL. 

enini,  qiiibus  periurbere,  conjeclo.  Nimium,  inquam, 
•  adversari  ac  repugnare  videlur,  praenoscere  uni- 
versa  Deum,etesse  ulluinliberiaiis  arbiirium.  ^Nam 
sicuncta  (5)  prospicit-Deus,  neque  falli  ullo  modo 
potesi,  evenire  nccesse  esl  quod  Providentia  futu- 
rum  esse  pr^Bviderit.  Quare  si  ab  xterno  non  facia 
hominum  modo ,  sed  etiam  consilia ,  voluntaiesque 
prxnoscii,  nulla  erit  arbiirii  libertas :  neqne  enim 
vel  factum  aliud  ullum  ,  vel  qusclibet  existere  poierit 
volunlas,  nisi  quam  nescia  falli  Providenlia  divina 
prxsenserit.  325  ^^^  ^i  ^^^  aliorsum  quam  pro- 
viss  sunt,  detorqueri  valent,  rion  jam  erit  futuri  Or- 
ma  praRScieiitia  ;  sed  opinio  poiius  incerta,  quod  de 
Dep  credere  nefas  judico.  *  Neque  enim  illam  probo 
ratioiiem ,  qua  se  quidam  credunt  hunc  quaestioiiis 
nodum  posse  dissolvere.  Aiunt  (5)  enim,  ^  non  esse 
ideoquid  cventurum,  quoniain  id  Provideniia  fuiu- 
rum  esse  prospexerit,  sed  e  contrario  potius ,  quo- 
niam  quid  futurum  est ,  id  divinaiii  Providentiam  la- 
lere  noii  posse,  eoque  modo  iieccssarium  hoc  in  con- 
Irariam  relabi  partcm.  Neque  euim  iiecesse  esse  con- 
lingere,  qu»  provideniur  ;  sed  nccesse  essc,  quae  fu- 
lurasiiit,  provideri.  (tO)  *  ^  Quasi  vero,  qu£  cujus- 
que  rei  causa  sii,  prxscientiane  fuiurorum  necessi- 
latis ;  an  futurorum  necessiias,  Provideniix,  iaborc- 
tur.  ^  At  nos  illud  dcmoustrare  nitamur ,  qnoquo 
mudo  sese  habeat  ordo  causarum  ,  necessarium  esse 


SEV.  BOETII  m 

A  evenium  prxscilarum  rerum ,  etiam  si  prxsciciiiia 
futuris  rebus  eveniendi  necessitatem  non  vldeatur 
inferre.  (15)  Etenim  si  quisplam  sedeat,  opiiiionem 
quae  eunn  sedere  conjeclat  veram  esse  necesse  est : 
atque  e  converso  rursus,  si  de  quopiam  vera  sit  opi- 
nio,  quoniam  sedet,  eum  sedere  necesse  est.  1n  utro* 
que  igiiur  necessitas  inest :  in  hoc  quidem  sedendi, 
at  vero  in  altero  veritaiis.  Sed  non  idcirco  quisqua 
scdet  quoniam  vera  est  opinio ,  sed  haec  potius  (20) 
vera  est  quoiiiam  qucmpiam  sedere  prxcessit.  lia 
cum  causa  veritatis  ex  altera  parte  procedat,  inest 
tamen  communi^  in  utraque  necossitas.  326  Simi- 
lia  de  Providentia,  futurisque  rebus  raiiocinariopor- 
iei.  Nain  etiam  si  idcirco  quoniam  futura  sunt  pro- 
videntur ,  non  vero  ideo  quoniam  providentur  eve- 
niunl  ;  niliilominus  lamen  a  Deo  vel  veniura  provi- 

B  deri ,  vel  provisa  evenire  necesse  est  :  quod  ad  peri- 
mcndain  (5)  aruiiiii  libertaiem  solum  saiis  est.^  Jam 
vcroquam  «  prxposierum  est,  ut  acternae  praescien- 
tiae  lemporaliuin  rerum  evenlus  causa  esse  dicatur  ? 
Quid  est  autem  aliud  arbiirari ,  ideo  Deum  (utura, 
quoniam  sunt  eventura,  providere,  qiiampulare  quao 
olimaccidcrunt,  causam  summacillius  esse  providen- 
tiae?Ad  hxc,  sicuti»  cum  quid  esse  (10)scio,id  ipsum 
essenecesse  est;  iia  cum  quid  futurum  novi,  idipsuni 
fulurum  esse  necesse  cst.  Sic  lit  igitur  ut  evenius 
prasscitae  rei  nequeat  eviiaii.  Postremo  '  si  quid  ali- 


INTERPRETATIO. 


*  Prameiisio  dmna  et  humana  liberlas  videnlur  nbi 
invicem  coniradicere. 

b  Non  ideo  aliquid  futurum  quod  Deu$  id  prmsen- 
terit ,  ud  conlra  Deum  id  pr(e$ensis$e  auoniam  [utu*  C 


rfiin  erat. 

<^  Sed  hoc  non  $olvit, 

^  Idipsum  tamen  probare  conemur. 

«  Perversum, 


NOTifi. 


<  Nam  si  cuncia  prospicit  Deus,  etc.  ]  I.  Generatim 
prohatur  praidicta  concordia  non  posse  slare  :  quia 
cuinlibertas  hominis  vialoris,  ut  jaiu  dicliim  est,  el 
experieniia  quotidiaiia ,  ipsi  Ciceroiii  cj^terisque  pa- 
ganis  nota  confinnalur,  sit  f.iculias  ad  utrumlibel, 
propterea  quod  ita  necessarium  est,  ui  aui  nullaie- 
nus,  aul  non  alio ,  quam  quo  exisiit  inodo .  existere 
possii,  illud  homini  noii  est  liberum  ;  adeoqiiu  circa 
illud  niilla  est  ipsius  homini^  liberlas.  AtMui,  posiia 
divina  Providenlia,  omni  i  ractti,  dicia,  co;;itataquo 
hominis  ita  se  habebuiit:  cuin  fiiiiii  ilivina  Providcii- 
lia  sit  horum  ontniuin  non  soliini  prxieritoruiii,  pric- 
seniiumque,  verum  etiani  fuiiiroruiii  cogniiio,  si 
\wc  possunt  aut  non  exisiere  aul  alio,  qiiain  quo  exi- 
stunt,  roodo  existere ,  diviiia  providentia  non  erii 
prxsensio  evidcns,  adeoque  firma  et  falli  nescia  , 
sed  potius  obscura,  inccrta  eterrori  obnoxia  ;  qiiod 
de  Deo  cogitare  nefas. 

'  Neque  illam  probo  rationemt  etc.]  Boeiiiis  sibi 
objicil,  quodnonnuUi  respondere  solent  ad  tuendam 
pruidiciam  concordiam  ,  videlicet  non  divinam  Pro^ 
videntiam  futurorum  eventuum ,  scd  futuros  eventus 
divinm  Providentice  esse  caufam  :  ex  quo  seqnitur ,  (ii- 
vinam  provideniiam  potius,  quam  fuiurum  eventum, 
etsenece$$ariam.  Sed  idein  lioeiius  hanc  luspniisio- 
nem  refutat,  primum  ex  eoquod  non  solvii  dinicul- 
laieni ,  deinde  cx  co  quod  pr;eposiPruinesi,  eveutus 
fuiuros  esse  causani  divinx  Pruvi<lentix. 

*  Quasi  vero^  cic.  |  Primum  ,  iiiquit,  h;cc  rcspon- 
810  iiou  solvit  diflioultatem ,  quandoquidem  uon(|4iae- 
ritur,  utrasit  alierius  causa,  an  Providemia  rei  fu- 
lurae,  an  res  futura  Providtsuiiac  i  iiec  miiius,  ulravis 


sit  neressaria ,  sequitur  aliorius  neccssitas  :  quem- 
admodum  ex  eo  quod  vcre  judicem  te  scdere  ,  se- 
quilur  necessario  le  vere  scdere  ;  autex  eoquod  mo- 
les  lignea  fuifrit  aeqiialis  cum  decempeda ,  sequiiur 
necessario,  dcceinpedani  essc  aeqnalem  cuin  hac  mo- 
Ii;  lignea  ;  liccl  deceiiipfda  hiijus  :rqualitalis,  aul 
tuus  sitiis  illius  judicii  dicalur  c;iusa. 

'  Jam  vero  quam  prffposierum^  eic.  ]  Di^inde  pnr- 
posterum  est  sive  perversum,  niuiaio  scilicet  rcruni 
ordiiie,  evcnius  fuluros  e^se  caiisain  diviii:):  Provi- 
deniiu; ;  qiiia  cum  omnis  causa  sit  suo  cflfecto  prior, 
puvposterum  est  illud  quod  a  cerio>duntaxat  teiiipore 
existit,  esse  c.iusam  cjus  quod  ex  omni  aetcrnitate 
exisiit  :  id  aiitem  se  haberet,  si  eventus  fuiuriis  es- 
set  causa  divin:e  ProvidentiaR  ;  nniii  qiia:  olim  acci' 
derunt,  vcrhi  gratij,  Roinaiia  nia>iiia,  cuni  h:cc  an- 
tca  fiitiira  essenl ,  essent  causae  divinsc  Providcnti» 
qii;c  leterna  est. 
■^  '^  Si  quid  aliqui*  a/iorxfi m ,  etc.  ]  II.  Probalur  spc- 
ciatim,  ex  parle  ipsiusdivin;e  Providentiu!,  pracdicia 
conconlia  nou  posse  slare,  quia  qiue  menlis  qiialita^ 
a  pliiiosophis  vocatur  scieiiiia ,  h;ec  debei  csse  iion 
iiiodo  evidens,  vcrum  etiam  vera  ei  certa ,  >:ilieii: 
raiione  judicii  quod  sibi  liabetaniiexuiu  :  adeo  ut  nec 
iiisiar  erroris  sit  falsa  ,  iiec  insiar  opinionis  sit  iii** 
certa  :  cuui  igitur  Provideniia  divina  sit  scientia,  el 
quidem  meliori  jure,  quain  quailibet  hiimaiia  cogni- 
lio,  propterea  Provideniia  diviiia  debei  esse  non  nio- 
do  evidens,  veruni  etiain  vera  et  certa  ;  aiqui  eorum, 
quae  lihertate  huoi:ina  futura  esscnt,  nulla  posset  esse 
Providentia  evidens.  vera  et  certa  ;  quud  haec  nun 
sil  itisi  de  iis  quae  necessiaria  t»uo|. 


8il  DE  CONSOLATJONC  PSIILOSOPIII^    LIB.  Y.  til 

c|uU*  ali  rsiim,  atqne  sese  res  liatMst,  exisiimei,  id  A  consequatur,  liquet.  Fruslra  enim  bonis,  malisque 


nun  modo  scicniia  non  est,  sed  est  (»piiiio  fallax  ,  ab 
(^cientiae  veritaie  longe  diversa.  Quare  si  quid<iiaru- 
lurum  est ,  ut  ejiis  (15)  certus  ac  necessarius  non 
cit  eventus,  iJ  eventurnm  esse  pr.tisciri  qui  poterit? 
Sicut  enim  srieniia  ipsa  ^  iinpermista  est  falsitaii : 
ita  id  quod  abei  concipitur ,  esse  aliier,  atque  conci- 
pilur,  nequit.  £a  namque  causa  est,  cur  mendaclo 
«cientia  careat,  quod  se  ita  rem  qiiamque  habere  ne- 
cesse  est ,  uti  eani  sese  babere  scieniia  comprehen- 
dit.  Quid  (20)  igitur  ?  Quonam  niodo  Deus  haH:  iii- 
cerla  fuiara  praenoscit  ?  Nam  si  ineviinhiliter  eventura 
cen^et,  quac  etiam  non  eveiiire  possibile  esi,  falliiur: 
quodsentire  non  modo  nefas  est,  sed  eiiam  voce 
proferre.  At  si,  uli  sunt,  iia  ea  fulura  esse  decer- 


(10)  praemia,  pornxve  proponuntur ,  quoc  nullus  me- 
ruit  liber  ac  voluntarius  motus  animorum.  U* 
qiie  omnium  videbitur  iniquissiraum»  quod  niine 
spquissimum  judicaiur,  vei  puniri  Improbos,  vel 
rcmunerari  probos  :  quos  ^  ad  alteruiruro  non 
propria  miitil  voluntas ,  sed  futiiri  cogit  ccrta  ne- 
cessitas.  Nec  viiia  Igiiur »  nec  virtutes  quid- 
quam  fuerint,  sed  (15)  oroniam  meritorum  potius 
mista  atque  ^  Indiscreta  confusio.  Quoqne  nihil  sce- 
leratius  excogitari  potesl,  cumex  providentia  rerum, 
omnis  ordo  ducatur ,  nihilque  consiliis  liceat  bum^- 
nis,  fit,  ut  vitia  quoque  388  "ostra  ad  bonorom 
omnium  referantur  auctorem  J .  Igiturnec  ^peramli 
aliquid  nec  ^  deprecandi  ulla  ratio  est.  Quid  enim 


iiit,  ut  aequc  vcl  fieri  ea  ,  vel  non  fieri  posse  cogiio-  B  vel  sperei  quisqitam,  vel  eiiam  *  deprecelim,  qiiando 


scat,  quae  estbaec  prscscien(ia,quae  nihil  certtim,(25) 
niiiil  siabile  compreliendit  ?  327  ^"^  Q"'^  '^^  ^  *^' 
fert  *  vaticiiiio  illo  ridioulo  Tiresiae  ?  <>  Qmdquiddi- 
Mm,  aui  erit,  aut  nen,  •  Quid  efiam  diviiiaproviden- 
tia  huinana  opinione  prxstiterit ,  si ,  uli  homines, 
incerta  judicat,  quorum  est  incertus  eventus  ?  Qaod 
fti  apiid  illum  rerum  omnium  certissimum  fontem  ni- 
hil  (5)  incerii  esse  potest,  certus  eorum  est  eventus, 
quae  fulura  firmiier  ille  praescierii.  Qnare  nulla  est 
tiumanis  consiliis,  actionibusque  libertas  :  quas  di- 
vlna  mens  sine  f:)Isitatis  errore  cuncta  prospiciens, 
•d  anum  alligat  et  constringit  eventum.  *  Quo  '  se- 
inel  rerepto ,  quanias  t  occasus  buroanarum  rerum 


optanda  oinnia  series  *"  indeflexa  counectit?  Aufere- 
tur  igitur  unicum  illiid  iiiter  homines  Deumque  (5) 
commercium,  sperandi  scilicet  ac  "  deprecandi.  Si- 
quidem  ®  jusiae  huroilitatis  pretio  inaestimabilem  vi« 
cem  divinae  gratiae  promeremur :  qui  solus  modut 
est,  quo  curo  Deo  colloqui  bomines  posse  videantur^ 
illique  inaccessae  luci  prius  quoque  quam  Impetrent, 
i|isa  supplicandi  raiione  conjungi :  quae  si»  recepta 
riiiiirorum  necessiiate ,  nihil  viriun  habere  (10)  cre- 
ilaniur,  quid  erit ,  quo  sumtaio  illi  ferum  principi 
p  connecti  atque  adhcrere  |>oStiinus?  Qiiare  necei>sa 
erit  bumanum  genus,  uii  *  paulo  ante  cantabos , 
<i  disceptum  atque  disjuoctum  iik)  fonte  fatisctTe. 


INTERPRETATIO. 


*  Non  perinde. 

*  Esl  exven  erroris» 

«  Di/fert  a  divinatione. 

^  Apud  Horatiumj  /.  ii  Serm.^  $at,  5. 

*  Quomodo  divina  providentla  major  erit  cpinione 
^umana, 

^  Quod  $i  concesseris^  nuilaui  scilicet  esse  inipsis 
bominibiis  libertatein. 
s  Interitus. 

^  Ad  utrumlibet. 


C      *  Confusa  perturlmti^. 
i  Deum. 
^  Hogandi, 
1  Hoget. 
"*  Immutabiiis, 
°  Rogandi. 

^  Reeta  nostri  ahjectione  meremwr  Dei  gratiam^  qua 
Mon  potest  satis  testimari^ 
P  Deo. 
4  Sepuratnm  d  suo  principio  perire. 


NOTiE. 


>  Vaticinio  ilio  ridicuio  Tiresiee.]  Ei  certe  sidi- 
vina  providentia  esset  de  fuluris  istis  liberis,  sive  de 
iis  quee  ceque  possint  non  fieri  ac  fieri ;  eadein  opinio 
forei  siiiiilis  vaticinaiioni  illi  ridiculxTiresiae  :  otiid*  D 
quid  dicam  aut  erit  aut  non.  Tiresias  foit  vates  The- 
liaHU8,qui  fertur  a  Junone  laesa  ohcaDcatus ,  et  a  Jove 
misemnte  doiiatus  facultate  vatlcinandi.  Horai.  I.  ii 
Serm.9  sat.  5  : 

Hnc  qnnqae  Tiresia,  praeter  narrata  pelenti 
)test>onde  qiilbns  ainissas  reparare  queam  res 
Aitibu»  at(|ue  modis... 

0  uulli  quiU(|uam  menlile  vides,  ut 
Kudus  iiiopsque  domum  redeaui  te  vaie... 

ll!cnntemvntes,inslarc.rterorum,ambigiielocutus, 

snlehat  dic«Te :  qnidquid  dicam,  aut  erit,  aut  non  :  in- 

tellig«>ns,  sua  dicia  lore  aui  nonfore  verfl;  cum  famen 

alfis  inieiligenduin  pr.%htiret8uadicla  siveaiendo  sive 

nrgando  semper  fore  vera.  Uoratiiis  praedicto  loco  : 

O  Laertiade ,  quidquid  dicaro  aot  erit  ant  non  : 
DifiDare  eteuim  m»giiiis  nuhi  do.iat  ApcVo. 

Patroi..  LXIII^ 


■  Quo  semei  recepto.  ]  III.  Probatur  speciatim,  ei 
parte  ipsius  libertatis  hiimanae,  praedicta  concordia 
nonposse  stare  :  ouia  nbi  non  est  potesiasad  iitruni- 
libei,  iUi  non  est  hominis  viatoris  liberus.  Sapien- 
lissime  eniin  Kcclesia  damnnvit  banc  propositioiiem: 
Ad  merendumetdemerendum  in  stata  na^uras  tapswnom 
requiritur  in  fiomine  tibertas  a  necessitate ;  sed  suffieii 
a  coaeiione  :  optime  etiam  nunc  diciturh.ic  poiestate 
sublata  fore  ut,  V  ncc  virtus  essel  nec  t>f7/uwi ,  adeo. 
que  nec  prasmium,  nec  supplicium  ;  2'  Deus  esset 
auctor  omnium  vitiorum  ;  5"  nec  %perandi  nec  denr^- 
candi  ratio  esset.  adeoque  auferreur  unicum  illud  in* 
terhomines  Dejnmque  eom.nercium,  sperandi  scilicet  ae 
deprecandi ;  4*  denique  humanum  genus  disceptum  at- 
que  disjunetum  suo  fonte  fatiscat.  Aiqui  posit:i  divina 
|.rovi«loniia,  nulla  erii  in  hnn^piie  viatore  poiestasad 
uinimlibet  :  siquidein  diviiia  pfovidenlia .  ut  dictum 
csi,  ut  poie  qu»  evidens  esi,  vera ,  et  ceria  scie  t>a 
iion  esi  nisi  de  necessariis,  alque,  ut  lo.|Uuniur  phi* 
losophi,  ad  unum  determinatis. 

»  Paulo  ante  canlabas.  ]   Libro  vldelicet  quarto 
uetro  0.  versu  |3»  ubi  Pbibis.ophia  loqaeliatur.      * 

27 


»15 


AN.  MANL.  SEV.  nOETIl 


au 


5  E  ulem  nolinl  misia  jugari  ? 
Ati  iiiilla  esi  discordia  vcris, 
Semperque  sibi  certa  cohxreiit? 
Sed  mciis,  ca^cis  obriila  niembris, 
Nequil  oppressi  lumiiiis  igiie 
iO  Rerum  ienues  noscere  nexus. 

331  ^^  c^**  ^^^^  flagral  ainore 

Veri  lecias  reperire  nolas? 

Scilne  qiiod  appeiii  anxia  nosse? 

Sed  quis  noia  scire  laborai? 

INTERPRETATIO. 

caeanU  non  poletl  tplendcre  luminit  sopiti  percipers 
minimot  eiiam  nexut  rerum  familinriiini.  Quare  vefo 
eadem  menK  aecenditur  lanio  Uudto  inven'!fndi  iigna 
occuUa  veritatis  ?  cognoscitne  illud  quod  lollicila  d.  «!•• 
derat  cognoscere  ?  non  :  quis  enim  nititur  cognoscere 
e.i  quae  jam   sibi  nota  sunt?  Sed  si  ignoral,  quid 


329  METRUM  *  III. 

Arccmentosi.  — Vnde^  canit  Boetiui^  prasensio  di^ 
vina,  ei  humana  libertas,  quas  seorsum  stant^  con- 
junctim  puguare  videntur  ?  ScHicet  ut  in  ceeteris^  sic 
in  hoc ,  nuns  humana  nec  omnia  ncscit  nec  omnia 
nori/,  ut  a  noiis  progredi  nitalur  ad  ignota. 

Qiiaenam  discors  roedera  rerum 
Causn  resolvii?  quis  lanU  Dcus 
330  ^cci^  siaiuit  bella  daobus, 
Ui,  qux  carpiiiii  singula  consiaui , 

Qutenam  causa  diseors  dirimit  concordiam  rerum? 
qnis  genius  ponit  tantam  pugnam  inter  duas  istas  res 
veraSf  divinain  scilicet  provideniiam,  ci  liberiaiein 
hiimanain,  ut  cnm  unaquwque  seorsum  subsistat,  amba: 
refmgnent  consistere  simut  ?  Nonne  est  aliqua  discordia 
Inier  ea  qum  vera  luiif,  semperne  b;ec  certa  conveniwit 

mter  se?  Est  discordia ,  ncc  seniper  baec  coiivenire  B  ignara  qucerit?  nam  quis  dtsideral  id  ciijns  ignarus  esj  T 
rideiiiur  menti  bumanx,  quippe  qua  oppressa  cwpore      aut  quis  possit  prosequi  ignota?  quo  inodo  aliquis  in» 

NOTiE. 

*  Qiiod  Torari  poiest  Pindaricum,  Cnrmen  constans 
ei  niio  gcnere  versiium,  qiionini  i|uilibci  tetraineier 
nuliis  videtiir  teneri  legibus  :  modo  enim  constai  ex 
quatuor  ultimis  versus  beroici  pcdibus;  modo  bos 
inutai  anapxsiis.  Iloc  tamen  cannen  cl:iiHruur  versu 
Adonico,qui  dactylum  el  spoiideinn  babei. 

i,  Qutenam  diseors  eausa,]  I.  Doetius,  facta  divinse 


praesensionis  et  libertaiis  bnman»  coinparaiione , 
miraiur  quod  baRC  et  illa  seorsum  nrmisdcroonstrari 
videantur  argnmenlii,  conjunctim  vero  nl  era  ab  al- 
lera  destriii  :  binc  causam  tanii  mysterii  inquirii. 
Vausa  autein  bxc  vocaiur  discort,  quia  videtur  lceJns 
interdiviuim  praenotioncm  libeitntemque  bunianam 
factum,  aut  salteni  fnctendum  dirimere. 

2.  i2iits  Deus.]  Gum  eiTectnm  non  sii  sine  sua 
cansa,  pracdicta  divinse  providentix  et  libtTtaiis  bu- 
fflanae  discordia ,  cujns  Boeiius  jam  conscius  est , 


potesi ,  Qt  qn»  a  nosira  mente  clare  ct  distincte  co- 
gnoscunlur.  adcoque  illi  suiit  vera  seorsumi  ba^c  ah 
eadein  mente  ignorentur,  ndeoqiie  illi  non  bint  vera 
ronjunctim  :  neqne  lamen  ullum  ei  hU  «\\rv.  olarc  et 
distlncte  cognoscuntur,  protterea  negandnin  est : 
nim  non  sunt  negnndn  perspicua  et  oo  qnod  ob^curn 
animo  comprehcndi  nequeanu  S.  Aug.  I.  ii  de  Dono 
persev.,  r,  ii :  ^unquid^  inquii,  ideo  uegandum  cst 
quodapertum  est^  quia  comprehendi  non  potesi,  qnod 
occultum  est?  Nunquid.  inquam^  propterea  dicturi  sfi- 
tfiux,  quod  ita  esse  perspicimus^  non  iia  csse,  quoniam 
cnf  ita  tit  non  p^ssumus  invenire, 

8.  Sedmens  ccecitobruta  mmfrris,etc.]Pr.Tlcrnnnm 
qood  mens  nosin  finita  est,  bf>c  insiium  mcnti  hii- 
man»  lumen  corpore ,  cum  quo  mens  builiana  con- 
jnngiiur,  iia  obsruratur,  juxta  illiid  s^icri  textus  ora-> 
culum  Sap.  ix  :  Corpus  quod  corr&nipiiur  aggravat  ani' 


jausam  aiiquam  babeat,  necei«se  esi  :  quae  causa,  «««"^  «'  '«^«»«  inhabitatio  depnmit  tentum  mutta 
ut  pote  ignola ,  dnbiUtnr  an  sit  Deus  aliquis.  Sic  an-  Q  <^W«n««»«.  "l  cadem  inens  non  possit  vel  tenues  re- 
liqiiis  dicebatur  Deus  ex  machina,  sive  ex  improviso  rumnexus  {\n  quo  yeritas  judic  i  yersaiiir)  nwere: 
appareni  :  quod,  inquit  Tullius  i  de  Naiura  dcoriim. 


Quia  quemadmodum  nalura  efiicere  tine  aliqua  mente 
pottit^  non  videtis^  ut  traqici  poeta:  cum  explicare  ar^ 
gumenti  exitum  non  potestis,  confugitis  ad  Deum^  eujvs 
nperam  profecto  non  desideraretis,  si  immensum  et  in- 
terminalam  in  omnes  partes  magnitudinem  regionum 
tideretis,  Quod  Tuilius  accepisse  videtur  ex  Plalonis 
Cratylo,  ubi  :  IVtst  sane,  inquit,  quemadmodum  iragce- 
diarum  scriplores,  sicubi  hmserint,  ad  machinas  confu» 
giunt^  deos  tuttollcntet. 

5.  Veris  duobus,\  Nempe  divtnce  provideniicr^  el  /t- 
bertati  hunuuice  :  ut  enim  verum  est,  Deuin  omnia 
pnenoscere,  sic  etiam  verum  est,  bominibns  iiiesst; 
arbitrii  libertatem  :  alterum  tamen  ita  videtur  cuui 
aliero  pugnare,  ut  quamvis  seorsum  steni,  conjun- 
ctim  lameu  sese  destruere  videantnr. 

G.  Afi  nulla,]  Quasi  an  non  utla?  An  enim  qusesfio 
csl,  qua  ita  interrogatur,  ui  lamen  interrog.-uis  vi- 


quoniodo  igiiiir  eadem  mens  sublimes  divinx  pfovi- 
deniiae  et  libertatis  humaoae  iiexus  compreliendet? 
Difficiie  a^stimamut,  iUMirinuat  Sapicns  prnedicto  loco^ 
quas  in  terra  tUfU  et  qwe  in  prospectu  tunt ,  ftiit^nimNs 
(tim  tabore,  quas  autem  in  cceUs  i rmr,  quis  investiqabitf 
Ecce  quxstionem  Boetii,  quam  ut  soivnt,  staiuit  pn- 
miim  mentem  nosiram  iion  omnia  scire;  deinde  eam- 
dem  non  omnia  ctiam  nescire,  ut  ex  notis  transeat  ad 
igiioia. 

li.  Sed  eur  tanto  flagrat  amore^  elc.]  II.  BoctiiH 
prob.it,  mentem  bumanam  non  omnia  scire  :  qnia 
cuin  desiderium  non  sit  nisi  «'jii!»  qiiod  non  habetiir, 
61  mens  humnna  anxia  appetai  aliqnid  nossc,  certu 
mens  buinana  non  bab<'t  iliius,  <inod  no>se  nppeiit, 
notionem :  adeoque  illod  certe  mens  tiiininna  non  si  it. 
Atqui  experientia  probat,  mentem  iiumanam  anxiain  ap* 
peterePTi  tectasreperire  notas :  basigitur  noias  nescit. 

\A»  Nota  tcire.\  Observari  potest  quantitas  bujns 

•  »  •  •••  11    t  ••  •    •  • «.      1.:^ 


•iealiir  posiulare  id  sibi  concedi  quod  qnasriL  Sic  D  ▼<>«»»  "<>'« »  <^"J.»»s  uliima  syllaba  arm<|ui  brcvis,  bic 


Terentius  :  An  non  hoc  dixi  ette  futurum  ?  N^ai^ie  pas 
bien  dit  que  cela  arriverait?  Sic  ergo  Boeiius  aii  : 
Piullane  etiam  inter  ea ,  qujje  vera  tunt  occurrit  discor^ 
iiia  ?  num  semper  vera  omnia  ita  inter  te  conveniunt , 
«1  netarttm  eum  attero  pugnet  ?  non  certe ,  non  temper 
iia  eonveniunt :  quod  elegnnicr  exprimitur  hac  parti- 
cula  proximo  sequenti  ted,  Nimiruin  si  insiium  menii 
nostrapiumenesset  infinitum,qu3B  seorsum  menti  no- 
slraet  ut  pote  clare  et  disiincte  cogniia,  sunt  vera, 
hM  etiam  conjunctim  eiilein  meiiti  videreniur  vera  : 
quandoquidem  iiifinitaro  lue^ro  nihil  lat«*t  :  sic  Deo 
.4|u»  seorsum  vera  suni,  oiiam  conjunciim  sunt  vera. 
verum  quod  idero  mentis  nostraB  Itjmen  suis,  et  qui- 
dem  breviHiffiif  cootloealur  lonoiois »  idcirco  fieri 


longa  est,  ut  aiunt,  positione^  propter  dunlicein  lit- 
teram  consonantem  qu:e  seqnitur  :  qiiamvis  eniin 
uiraque  baec  littera  consonans  ab  antecedenic  vocitli 
dictioiie  sepnretur,  non  destnit  taiiien  eamdeni  vo* 
calem  producere,uiapud  Virgil.  JEn.  ix, vers.  5t,  tela : 
Ferte  ciii  ferrum,  daie  iel.iy  scandite  rouros. 

Etsa^pissime  apud  Catullum  et  Mnrtialem  :  binc  au- 
lero  facturo  puto,  ut  veteres  poeiae  diligefitiiis  viiavc'* 
rint  coiifursuro  vocalit  alias  brevis,  et  plurium  ejiis* 
modi  contonantinm  ^  quamvis  Ux  omnes  rotisotianfes 
in  diciione  seqiiente  occurrant :  pnBsertim  si  utrius« 
que  hiijus  liiier»  sonus  disiincie  percipiatur  aurilHis, 
qoaruin  judicium  est  superbissimum  :  ut  omnia  ttrin*^ 
gwitf  omnia  tpemunit  omnia  teribuni ,  etc. 


845 


DE  CONSOLATIONE  PIIlLOSOPIlIifi  LIB.  V. 


846 


15  At  si  neiscit,  quid  cdicn  pelil? 

Qiiis  enim  qindqunrn  nescins  opfet  ? 

Aul  quis  vale^l  nescita  scqui? 

Quove  inveuial,  qiiisve  reperlain 

Qiie^l  ignnrus  noscere  rurinadi? 
20  332  ^"  <^""^  menlem  cerneret  altam, 

Pariter  summam  ei  siogula  norat? 

Nunc  mcmbrorum  condita  nube, 

Non  in  toiuin  est  obllta  sui, 

Summamque  tenet  singula  perdcns. 
^  Igiiur  quisqui.>  vera  requirit» 

Neulro  est  habitu  :  nam  neque  novit, 

Nec  penitus  lamen  omnia  nescit* 


Consulit,  alte  visa  retrartans, 
30  Ul  servatis  qiieat  oblitas 
Addcrc  parles. 

334  PKOSA  IV, 

Argumentum.  —  Philoiophia  causnta^  vrwdictarfi  dU 
tinte  provideniias  humanwque  libertalis  concordiam 
idcirco  videri  cum  aniiqiiit,  lum  receniioribut  digici* 
lemy  quod  divina  prcenotio  humanam  infinile  hup€* 
rant^  mente  humana  non  capiatur ;  expUcatitque  lis^ 
quibus  Boetiut  thovebatur^  argumentis^  probat,  quid' 
quid  cognoscitur,  non  secundum  sui  i  ini,  sed  secun- 
dum  eognoscentis  poiius  c§mprehend%  facuUatem, 

Tuni  llla  •,  Vctus,  inquit,  hapc  est  dc  Providenlia 

querela,  *  Marcoque  Tiillio,  k  cum  divinationein  dis- 

333  ^^^>  ^^^^  retinens  meininit ,  sumroam      iribuit,  vehementer  agitata,  tibique  ipsi  rei  diu  pror« 

INTERPRKTATIO. 
heniat,  aut  dignotcere  pos$it  formam  inventam ,  liujiis  jj  que  tamen  omnino  ignorat  omnia :  sed  consuUt  summnm 


ignarus  ?  Nonne  cum  mens  huninna  videret  mentem 
supremam ,  ipsa  cognoscebat  res  tam  siiigulalim  quam 
generatim?  nuncvero  velata  tenebris  corporis^  elsi  non 
ett  omnino  imwemor  sui,  cxtera  non  «iitgu/atim  qui- 
dem ,  sed  generatim  cognoscil,  Quicunque  ergo  investi' 
gat  veritaiem^  is  non  afficitur  omnino  aui  igiioratiuiic 
aut  scieiilia  :  siquidem  il*e  nejue  cognotcit  om/ita,  ne» 


cujus  memor  recordatur^  recognotcent  ea  qu<e  divinitui 
novit^  ut  cognoscendo  pottit  addtre  relfus ,  quas  lue* 
minit^  rcs  quarum  oblilus  est, 

A  Piiilosophin. 

>>  Lib.  II  de  Divinat.,  ubi  divinntionem,  quam  Quin^ 
ctus  frater  asseruerat,  nilitur  tollere. 


mrjE. 


\^  At  si  nefcit^  etc.]  III.  Ooetiiis  prob^t  mcntem 
humanam  iion  omnia  ncscire  :  quia  pni^terquam  qiiod 
mens  bumann  optat  nosse  veriialeni  ut  jnm  dictuni 
est,  nemo  vero  optat  ncscius  :  ignoii  nutla  cupido; 
prnpterhoc,  inquit  Boeiius.  pninuin  quidem  nemo 
valet  nesciia  tequi;  rum  inquisiiio  illa,  ut  pole  priina 
nientis  cogiiatio,  qua^dam  sit  cogniiio  sive  perceplio. 
Deindc  quamvis  ignarus  jMisset  iiiquirere ,  hic  lameu 


iuterpretatioiie  nominis,  est  siudium  sapientis;  siv« 
iuqiiisitiii  veritatis. 

26.  iVeu/ro  ett  habitu.]  llabitiis,nuctore  Tullio  2 
d'i  Inv.  in  aliqua  perfedia  et  conttanti  animi  aut  eoT' 
porit  obsolutione  consistit  :  quamobrem  liahitus  ge- 
neraiiin,  prout  hic  dici  poicsi  et  de  cogiiatione,  ef 
de  opposiia  ejus  privaiione,  intelligi  potest  inodus  io 
suo  genere  absolutus  :  qui  rntione  inens  nunc  dicitur 


non  posset  invenire  :  qno  moilo  invenitU?  qiiandoqui-  C  neutro  habitu;  quod  videlicet  inens  hiiinnna,  iiequd 
deni  non  iaveniiur  nisi  nottone  :  ut  autein  volor  cxco,  iu  absoluta  reruin  omniuni  notitia,  neque  in  absoluta 
_. .__  . :  : ^..11-^.  ^-u:a      reruui  omniuin  ignofati'»ne  vcrseiur  :  iiani 

26  el  27.  Nejue  novit  nec  penitus  tamen  omnia 
tfescit.]  Conlra  Academicos  et  Dogmaticos.  Academici 
eniin ,  illi  videlicet  Platonh  discipuli,  qui  ab  Acade- 
mia,  coilegio  Atheniensi,  ita  vocaii  SHut,  niliil  ab  h  w 
iiiinibus  evidenter  sciri,  adeoque  nullum  ab  hominl- 
biK  verum ,  ceiium<|ue  jtidiciuni  haberi  posse  arbi* 
IrabiDinr  :  quod  etiam  Pyrrhoneis ,  qiios  Gnncl 
«m7rT«owr,  eontemplatores,  appellabant,  placuit.  /)a- 
gmatici  vero,  uii  loquuntur,  e  conlrario  arbitrantur^ 
oninia  tam  evidenter  ab  homine  cognosci ,  uiiilus  ui 
sit  (ie  auacunqiie  materia  dubitandi  locus» 

28.  Quam  retinens  meminit^  iNmmam  consuUt.yin' 
siiam  videlicet  et  innatam  ndkig  Dei  notionem.  Prirouiii 
enim  bauc  notionein  inens  humana  semper  retineiis 
meminii :  quandoquideih  noiio  haec  exstingui  nescia, 
taiidiu  durat»  quandiu  meus  huinana,  tieinpc  xter* 


sic  res  omniuo  ignoia  nieuii  ignarae  nullani  dabit 
sui  notionem.  Postremo  ticet  ignarus  posset  ignotuin 
d  inqvirere  et  inveuire,  hic  tainen  non  posset  igno- 
tura  dignoscendoa  caetertsdisiliqsttere :  Quis  repertam 
queat  igneirus  no$eere  formamf  Sicarguroematur  Plaio 
sub  persoiia  Socralis  in  Meiione :  Ponamue^  inquil» 
terreim  fugitivum  ab  alio  servo^aquo  omnino  priorigno^ 
ratur^  domino  utriusque  imperanUf  quasri:  fruttra  hic 
servus  qumret :  quamvis  enim  idem  in  sermm  fugiiivum^ 
quem  quasrit ,  incurratt  eumdem  se  t/iveiiuM  ignorans , 
tpstcm  noit  poterit  dignoscere^  sive  a  cceterit  distinguere. 

20.  An  cum  mentem^  etc.]  Plures  putant ,  Boetium 
in  reliquo  hoc  carmine  sequi  sentenliaro  Platonis, 
qui  ut  ex  ipsius  Menone,  pluribusqiie  aliis  libris  con- 
siat,  existimavit  menies  humanas,  antequam  bas 
cum  corporibus  conjungcrentur,  cundiias ,  perfecta 
omnium  intelligenlia  luidse  divinitus  instructas ;  sed 


lianc  inielligentiain  commercio  corpiireo  ita  amisisse,  D  ""*"•  ^^'"^o  eadeni  noiio  recte  diciiur  i iimma  caete- 

•     •  • '       rorum,  quae  sb  bumana  inente  cognosci  possunt :  si« 

quidem  iioiio  mentis,  notio  corpori^,  noti6  rci ,  Imo 
noiio  entis  generatiin,  ut  loquuntur  logici,  niliil  aliutl 
est,  quam  ingenila  haec  Dei  notio,  sive  simpliciier, 
sive  moilidcata.  Denique  mens  huniana  generalem 
banc  notioneni  prius  consulii^  ut  quid  iii  h;»c  clare  et 
disiincie  coinprehensum ,  prius  cognoscatur,  quani 
judicium  fiTat :  quod  iiiinirum  illa  noiio,  priina  sit 
veri,  ceriique  judicii  norma  :  sicut  fusius  alibi  pro- 
batur.Quiii  eiiain liaiic notionem inens  humana  niigis 
ac  magis  aitendendo  retractant  doctior  fit,  et  obtita 
aut  a  primo  pareme,  aut  ab  unoquoque  bomine  mo^ 
mento  crealionit ,  ut  putal  Vallinus  his,  vcluti  recor^ 
Jitur.  Obtita  porro  dicuntur  patsive  etiam  a  Yirgil.. 
eclog.  IX,  V.  53  : 

Ntmc  obliia  mihl  tot  carmina 


ut  non  nisi  mullo  labore,  eorum  quoe  antea  noverant, 
recordaiiooem  sibi  comparent :  quain  quidem  Koetii 
laierprctalioneni  adniiiii  posse  noii  iiifii  ior  :  sed  quae 
nnnc  ah  eodein  Boeti<>  dieuntur,  ha^c  eiiarn  rerutaia 
illa  Platonis  sententia ,  possunt  iiilelli};i  :  posito  eo, 
In  quo  crediuius  Adamuin  conditum  ruisse,  innocen' 
tice  ttatu  :  in  hoc  eiiini  htatu  incns  humaiia  peculiari 
qiiodam  inodo  cernebat  menlem  altain,  nempe  Deuin  : 
unde  maximain  partom  reruiii  cognoscendaruin  non 
Bolum  generaiim,  sed  eiiain  singuiatim  cognoscebat : 
Pariter  summam  et  singula  norat.  At  eju4  posteri ,  in 
poeiiam  pcccaii  hiijus  sui  priini  parentis,  perturba- 
tionibus  ita  ariiciuntur»  ut  eorum  mens,  nondum  la- 
mcn  otnnino  obliia  sui,  pliira  iion  sin^ulatim  sed  ge- 
neraiiin  solum  cognosca i  iiuminam  eiiim  tenet  singula ' 
perdens  :  quatenus  etciiiui  Daisivi:  ejusquiett  notione 
informaiur,  oniiiiageneraiimnovii:sedquatenus  cor- 
poreconsorteiinpeiiitur,pluranonpercipilsinguIaiim. 
25.  Vera  riquirU.]  Philosophut :  PhiloBopiiia  eniro, 


\Marcoque  TuUio.]  I.  Philosophia  roeminit  veteres 
quibus  hxc  diviiix  providenliae  libenatisque  humau« 
coacordiA  visa  est  difllcilis :  inter  lios  autcm  excelluil 


Ul  AN.  MANL.  SEY.  BORTll  UZ 

(us  mu.tutnque  quxsita;  sed  liauJ  qunquam  ab  ullo  A  convenieniibus  nccrssariisque  causis  esse  ducendam. 

Sed  f  qui  fieri  potest,  ut  ea  non  proveniant,  qux  ra« 
lura  esse  providentur?  Quasi  vcro  nos  ea,  qute  pro- 
viJeniia  fnlHra  esse  praenosci%  non  cventura  creda- 


vestruni  liactenus  satisdiligenteracilriniterexpedita. 
*  Cujus  *  caligiiiis  (5)  causa  est,  quod  liumanu;  ratio- 
cinationis  motus  ad  divinae  pra^scientiae  siinplicitateni 
non  polest  admoveri :  quae  si  ullo  modo  cogitarl  queat, 
nibil  prorsus  relinquelur  ^  anibigui :  quod  ita  de- 
inum  pateracere,  atque  ^  cxpedire  tentabo,  si  prius 
ra  quibus  rooveris,  ^  expendero.335  *  Qu^cro  enim 
cur  illam  solventium  rationem  «  minus  efncacein  pu- 
tcs  :  quac  qiiia  prxscientiam  non  esse  futuris  rebus 
causam  necessiiatis  existimal,  nihil  impediri  prae- 
sclentia  arbitrii  libertaiem  putat.  Num  enim  tu  aliun- 
de  argumeiitam  futuroriim  necessitatis  trahis,  ntsi 
quod  ea  (5)  quae  praesciuntur»  non  evenire  non  possuiit  T 
81  Igitur  prxnotio  nuilam  futuris  rebus  adjicit  neces- 


nius  :  ac  non  illud  (25)  potius  ai  bitremur,  licet  evc- 
i:iant,  nibil  tanicii,  ut  evenirem,  sui  naiura  ncc»-s>ilaiis 
•babuisse  :  quod  binc  facile  perpendas  licebit.  Plura 
eieniiii  dum  iiunty  subjecta  oculis  inluemur  :  ut  ea 
quae  in  s  quadrigis  moderandis  atque  fleclendis  facere 
spectantur  aorigae  :  atque  ad  bunc  modum  ca;ler.i. 
Num  igitur  quidquam  illorum  ita  fieri  necessi^as  (50) 
ulla  coinpellit?  Minime.  Frusira  enim  csset  arti^  ei- 
fcctus,  si  omnia  coacla  nioverentur.  Quae  igilur  cum 
Ount«'carent  eii?tendi  necessitate,  eadem  priusquam 
fiant,  sine  necessitate  fulura  Sunl.  Quare  sunt  quae* 


^iutem,  quod  tu  etiam  paulo  ante  fatebare;  quid  est,  g  dam  eventura,  quorum  exilus  ab  omni  necessitate  s  t 


quod  Vdluntarii  exitus  rerum  ad  cerium  cogantur 
eventum?  Etenim  posiiionis  gratia,  iit  quid  conse- 
quatur  adverias,  statuamus  nuUam  esse  prasscien- 
liam.  Num  igitur,  quanium  ad  hoc  attinet,  (10)  quae  ex 
arbitrio  eveniunt,  ad  necessitatem  cogunturTHinime. 
Statuamus  iterum  esse,  sed  niliil  rebus  necessiiatis 
injuiigere,  manebit,  ut  opinor,  eadem  voluntatis  in- 
legra  atque  absoluta  liberias.  Sed  praescientia,  in- 
qules,  tametsi  futuris  eveniendi  necessitas  non  est, 
•ignum  lamen  cst,  necessario  ea  esse  ventura.  Hoc 
igitur  modo,  etiam  si  praecogniiio  (15)  non  fuisset, 
aecessarios  futurorum  exitus  csse  constarei.  Omne 
etenim  signum^  taniure  quid  sit,  ostendit,  non  vero 
cfficit  quod  desigiiat.  Quare  demonstrandum  prius 


absolutus.  336  ^^^  i^^u^  quidem  nullum  aibilror 
esse  dicturum,  quod  qiiae  nunc  liunt,  priusquam  fie- 
rent,  evenlura  non  fuerint.  Ha*c  igitur  ctiam  praeco- 
gnita  liberos  habent  eventus.  Nam  sicut  scientia  prae- 
sentium  reruin  nihil  his  quae  fiiint,  iia  praescientia 
futuroruiii  niliil  bis  quae  veutura  (3)  sunt  necessitatis 
i^  importat.  Sed  hoc,  inquis,  ipsuin  dubitatur,  an  et- 
rum  renini  quae  necessarios  exitus  non  habent,  ulla 
potfsit  esse  praenotio.  ^  Dissonare  elenim  videntur  : 
putasque,  ^i  praevideantur,  consequi  necessitaiem  : 
M  necessitas  desit,  minime  prxsciri,  nibilque  scientia 
ctiuprehenili  posse  nisi  certum.  Quod  si  qux  inceni 
sunt  (10)  exitus,  ea  quasi  ceria  providentur,  oprnio- 
nis  id  e^se  i  caligiiiem,  non  scientiae  vcritatem.  Aliier 


est,  nibil  non  ex  necessiiaie  contingere,  ut  pracnotio-  q  enim  ac  sese  res  habeant,  ^  arbitrari,  ab  iiitegritate 


nem  signum  esse  bujus  necessitatis  appareat.  Alio- 
quin  si  h;rc  nulla  est,  nec  illa  quidem  ejus  rci  si- 
gnum  poterit  esse,  qux  (iO)  non  est.  Jain  vcro  pro- 
balionem  firma  latione  subnixam  consiat,  non  et 
jtiffn'<    neque  petiiis  exlrinsecus  argumentis,  sed  ex 


scientiae  credis  osse  diversum. '  Cujiis  erroris  causa 
cst,  quod  oinnia  quai  quisque  novit,  ex  i|)Sorum  tan* 
tuin  vi  atque  natura  cogiiosci  existimat  qiiae  sciuniur, 
quod  totum  contra  est.  Omne  ^  enim  (15)  quod  co- 
gnoscitur,  non  secunaum  sui  vim,  sed  secundum 


INTERPRRTATIO. 


^Vbseuritatis. 

b  Dubii. 

«  Expticare, 

^  Explicuero. 

•  Qufli  habetur  prosa  3  Iiujiis  lib.,  nol.  5. 

f  Quomod9, 

f  Curribus. 


'•  Infert. 

*  Pugnare. 

i  Ob$curitatem, 

*  Judicare. 

1  Quod  cognoeeitur,  id  non  ad  modum  eogniti^  $ed 
ad  modum  potiu$  cogno$eentii  eogno$citur. 


NOTiB. 


Marcus  TuHius  Cicero,  qui  mnc  negata  divlna  provi- 
deiiU;),  inde  vt>ro  stabiliia  hnmana  libertate,  dumvult 
homine$  facere  liberos,  inquii  S.  Aug.  v  4e  Civ.  Dei, 
C.9,  eosdem  facit  $acrUego$,  Argumeniam  Tuliii  illud 
est  quo  sapra  usus  est  Boeiius,  quod  nimirum  posita 
bumana  liberlate,  qucmadmodum  experientia  proba- 
lur  ponenda,  provideniia  divina  nequeat  esse  (qualis 
est,  aut  nulla),  evidens,  vera  et  ceria  scieniia. 
.  *  Cuju$  caligini$  Ciiu$a.]  II.  Philosophia  ail,  tdeo  ve- 
:eres  recentioresque  non  posse  conciliare  providen- 
tiam  divinam  cum  humana  liberiaie,  quia  eorum  mens 
Infirmior  est  quain  ut  possit  divinam  praenotionem 
percipere :  unde  praicipiiaiione  et  praejudicio  judi- 
cans,  negat  divinam  providentiam.  quod  eadem  phi- 
losopbiapromiliitsedemonstraturam,  postquam  argu- 
mentis,  Quibus  antea  Roctios  movebatur,  responderit. 
'  Quaro  nitm,  eic.]  III.  Fhilo<iOpliia  rospondet 
•rgamentis  quibus  supra  usus  est  Boctlus;  hoc  fere 


D  pacto  :  si,  posiia  numaiia  llberUie,  providenlra  divi* 
iia  possii  esse  non  modo  evidens,  vi>rum  eiiain  vera 
et  certa  futurorum  scienlia,  certe  divina  prnvideiuia 
recte  conciliabitar  cum  humana  libertaie  :  siqu^dHin 
praedicla  omnia  argumenta  coiiiraria  hac  proposi- 
tione continentur,  sicut  atiendenli  pnlebit.  At|iii  res 
iia  sc  babet :  cum  enim  noiio  pracsentiuin  et  praen<»iio 
eorumdem  futurorum  sint  idem  cogiiandi  modiif^,  nec 
diflTerant  nisi  tempore,  cui  Deus  non  subesl,  propter- 
ea  ut  notio  pracsentium,  sic  pracnotio  fuiuroriim  libe- 
rorum  poiest  esse  evidens,  vera  ei  ccria,  nutlamque 
ipsis  aOert  necessitatem. 

*  Cuju$  errori$  cau$a.]  IV.  Pliilosopbia  ostendit  prae- 
dlcti  erroris  causain  in  eo  versari,  quod  cum  ad  co- 
gnosceiidum  nece^^sarla  sit  ciiin  niens  cognoscens, 
tum  materia  cognoScenda,  praedicti  providentije  di- 
vinae  ailversirii  praenoiionem  dionam  accipiant  se- 
cunduro  naturam  materiae  cognoKcndap,  cam  tamen 


Bi9 


DC  COiNSOLATlONE  FUlLOSOPlIIi£  LIB.  V. 


S50 


cogiiobcentiuoi  potius  comprehenditur  faculuteai.  A  scit,  nec  ratione  uiens,  nec  imaginaiione,  nec  sen- 


Nam  Ot  hoc  breTi  liqueat  exemplo,  eamdem  corporis 
rotundiiatem  aliter  visus,  aliter  tactus  agnoscit  *.  Ille 
eminus  manens,  totum  simul  jactis  radiis  intuetur  : 
liic  Tcro  coliaerens  orbi  at^ie  conjuncius,  circa  ipsum 
moius  ambitum,  (30)  rolunditatem  partibus  compre- 
liendit.  Ipsum  quoque  hominem  '  aliter  sensus,  aliier 
Imaginatio,  aliter  ratio,  aliter  inielligentia  contuetur. 
S^iisus  enim  Hguram  in  subjecla  inateria  constitulam. 
Imaginatio  vero  solam  sine  maieria  judicat  figuram. 
Ratiu  vero  hanc  quoque  transcendit,  speciemque 
ipsam,  qus  singnlaribiis  inest,  nnivcr«ali  337  ^on- 
fiideratione  perpendit.  ^  Intelligentix  vero  celsior 
oculus  eiisiit.  Supergressa  namque  universitatis 
ambilum,  ipsam  iliam  simplicem  formam  pura  mentis 


sibus,  sed  illo  ictn  mentis  formaliier,  ut  iia  dicam, 
cuncta  prospiciens.  Ratio  quoque  cum  quid  univer* 
sale  respicit,  nec  imaginatione,  nec  sensibus  utcns, 
imaginabilia  vel  sensibilia  (15)  coroprebendli.  Hxc 
est  enim  qux  conceptionis  suae  universale  ita  definit ; 
bomo  est  animal  bipes  rationale.  Qu»  cum  universt- 
lis  nolio  sii,  tum  imaginabilem,  sensibilemque  esse 
rem  nullus  ignorat,  quod  illa  non  imaginatione,  Tei 
sensu,  sed  raiionali  conceptione  con-^idcrat.  Imagina- 
tio  quoqiie  tainetsi  ex  sensibus  visendi,  fonnandiqao 
iiguras  (20)  sumpsit  exordium,  sensu  tamen  absente 
sensibilia  quaeque  colluslrat,  non  sensibi'i,  sed  ima- 
ginari«  raiione  judicandi.  Yidesne  igitur,  ut  in  co- 
gno<icendo  cuncta,  sua  potius  facultaic,  quam  eomm 


acie  coiiiueiur.  1n  quo  illud  maxime  considerandum  B  quae  cognosctintur,  uiantur?  338*  Neque  id  ^  inja* 


csi  :  quod  superior  comprehendendi  vis  amplectitur 
infcriorem;  (5)  inferior  vero  ad  superiorem  nullo 
aodo  consurgil.  Nei|ue  enim  sensus  aliquid  extra 
materiam  valci,  vel  universales  species  imaginalio 
contuetur,  vel  ratio  capit  simplicem  formam  :  sed 
intelligentia  quasi  desuper  spectans,  concepta  forma, 
fux  subsuiit  eiiam  cuncta  dijudicat;  sed  eo  modo 
quo  formam  ipsani,  qux  nulli  alii  noia  esse  poterat, 
(10)  comprehendit.  Nam  et  ralionis  universum,  et 
imaginationis  figuram,  et  materiale  sensibile  cogno- 


ria  :  nam  cum  omne  jiidicium  judicantis  aclus  exisiat, 

necesse  est  ut  suam  quisque  operain  non  ex  aiieiia, 

sed  ex  propria  poiestate  perficiat. 

339  MGTRUM  *  tV. 

kRQvuEfiivii.—QuanquQm^inquUPhilosophia^Sioieiexu 
$iiniaverint,  mentem  humanam^nihil  nisi  acorporibut 
informatam,  percipere;  hae  tamenab  effuadoriprinci' 
pio  informataelinsensilia  sine  ministeno  corporum^ei 
i.eiisiUa^famulantibus»piiscorporibu8 ,  percipit. 

Quondam  Porticus  attulit 

Obscuros  nimium  senes, 


INTERPUETATIO. 

*  Corpus  rotundum  visu  absenSf  tactu  preesens  so-  G  orias  ex  eorporibus  exlerioribus  impr»mi  mentibus : 
kimmodo  percipitur,  quemadmodum  veteres  solebant  calamo  veloci  impri* 

^  Jnteltifientia  sublimior  est  cognoscendi  modus,  mere  litteras  in  charia  tequabili,  nutlisqne  antea  chara* 

c  Immerito»  ^         cteribus  insignita.  At  si mens  nostra  nihil  ev.lvit  pro- 

Poriicus  Atheiiiensis  produxit  olim  philosophos  in-      pria  sua  cngiiationet  sed  obnoxia  impressionibus  corpo* 
ioctiores^  qui  exislimabant  sensui  notionesque  omnet^      rum  ab  his  soium  patitur,  et  referi  imagines  inutile^. 


mT£. 


accipienda  sit  secundum  naturam  ment'8  cognoscen- 
tis :  sicut  Philosophia  probat  priinam  pluribus  exem- 
plis,  deinde  rationc. 

*  Aliter  sensus^  etc.]  Primom  qaidem  exenipla  ista 
Bunt  sensus  speciat  m,  ^ensus  genera^im,  Imaginatio, 
ratio,  et  intelliKentia,  quae  iCa  accipi  debcnt  ex  parte 
Ip^iiis  cognoscentis,  ut  quamvis  sint  de  eadem  mate- 
ria  subjecta,  v.  g.  de  eodem  corpore  rotundo,  diffe- 
rant.  Niniirum  niens  humana,  quae  non  nisi  ab  alto 
informari  potest,  duohus  generatim  modis  informaia 
cognosiit,  nimiruin  a  Deo,  cujiis  ipsa  est  effectom; 
et  a  cprpore,  cnjiis  eadem  cst  lormn.  Mens  humana  a 
Deo  iiilormata  rursus  dupliciter  dicitur  cognoscere, 


probatur  exemplis,  modum  co^nosceudi  accipi  se^ 
cundum  naturam  cognoscentis. 

'  Neque  id  iniuria.\  Deinde  idipsiim  probatur  ra- 
tione :  nam  modus  rei,  ut  pote  (|ui  iion  distingtiitur  a 
re  modilicaia,  accipi  debct  poiius  secundum  naiurani 
rei  modificata*,  quam  secundum  naturam  alieriut 
ctiam  modificantis.  Atqui  notio  non  secus  ac  jiidicioni 
Cf^t  modos  ipsius  mentis  cognoscentis  et  judicantis.. 
Et  certe 

*  Quod  vocaiur  Glyeonicum.  Carmeh  constans  ex 
uno  genere  versuum,  quorum  qnilibei  trimeter  so»- 
pius  uiium  spondeum  et  duos  dactylos  h:ibet,  Dico 
saepius :  inodo  enim  idem  sit  numerus  syllabaruro, 


aempe  prima  ei  continuata  aiientione  :  prima  atten-  f)  praedicia  illarum  quaniitas  aliquando  negligiiur. 

1.0  voc:itiir  in(«//t9«n<ia  :  conlinuata  vero  dicitur  ra-  '    "     '       ^  *••    »         '-'     •      •    -^-  -     •— i 

tiOf  nt  ratio  niliil  aliud  sit  quain  iniiata  noiio  paulo 

l'iitgius  difl^us».  Mens  aulem  humaiia  ab  ipso  corpore 

inforinat:!  (Inobtis  pariter  mod  s  cognoscere  potest. 

Priino  qualenus  mens  ipso  duniaxai  cerebro,  ciijus 

est  forma,  movenie  percipit  :  ot  cum  pcr  soinnum 

mens  venaioris  siivas  et  Itistra  cog.i^i;  idqiie  vocatiir 

maginatio.  Sccnndo  quatenus  eudcm  incns  ab  ipsis 

ctiain  aiiis  corporibus  cum  inicrioribus,  tuin  eliam 

exierioribus  commota  percipit:  quod  voc^itur  seusus  : 

hic  auem  vel  est  interior,  ut  fames  et  silis;  vel  est 

exterior,  nempe  visus,  auditiis,  odoratus,  gustus,  et 

tacius.  Atque  hi  omnes  cognoscendi  modi  ita  imer  se 

disponuntur,  ut  quo  a  paucioribuscaiisis  pt'n(Jent,eo, 

ot  poie  ad  divinam  sapieniiam  propins  accedente^i, 

sint  p(Trect*ores  :  sic  gustiis  tactu,  odoraliM  gustii, 

apdiius  odoratii,  visus  auditii,  imagiiiatio  sensu,  ratio 

imaginaiione,  intclligetilia  ratione  csi  p:.»rfccti«*r  :  s'c 


i.  Poretcus.]  Nimirum  Ai/^enieiist«.  Eratenim  Alhe- 
nis  qufdam  porticus,  in  quam  nonnuUi  ad  dissereo- 
dum  de  quacunq^ie  materia  convcnire  solebaiit :  sic 
siius  Oadoini,  Bajocanim,  cxterarumque  roinorom 
urbiiim  lociis,  in  quem  plufes  dicendarum.audienda- 
riimque  rerum  novarum  causa  convenire  consueve- 
runk  Zeno  nuicm  inler  veieres  Philosophos  celeber- 
rimus,  nnclus  Iianc  occasionem,  bic  iiistiluit  docero 
Philosopliiam,  illitisque  discipiili  ab  isto  luco  vocati 
suntStoici :  o-roa  eniin  Graecis  esl  porticus.  llos  Phi- 
losophia  niinc  vocat  senes^  obscuros :  senes  quidera, 
qiiod  virlulem  prxserlini,  in  qua^  uiia  viiaui  bcataui 
versari  arbiirabantur,  colerent  in&tar  sapicniissiroo- 
rum  senum  :  obsenros  vero,  qiiod  liic  erraverini;, 
error  eiiimex  obscuritaie  nasciiur.  Quia.vero  iidi*ni' 
Stoici  dialeclicac,  cujus  priiiceps  eorum  Zrno  feriu." 
esHe  invenior,  prxcipiie  studebant,  idcirco  Philosu* 
phia  nunc  exposito  illorutn  errore,  eo^dem  refutat 


8ol 

340  Qui  scnsus  et  imagines 
G  corporibus  exlimis 
5    Credant  mcnlibiis  imprimi , 
Ut  quondam  coleri  siylo 
Mos  est  ccquorc  paginae, 
Quae  nullas  habeat  nolas, 
Pressas  figere  litteras. 
iO    Sed  mens  si  propriis  vigens 
Nihil  moiilius  explicat, 
Sed  tantum  paliensjacet 
Noiis  subdita  corporum. 


AN.  MANL.  SEY.  BOEXIl 

A        Cassasque  in  speculi  vicem 
15    Rerum  reddit  imagincs ; 
Uiide  hxc  sic  aAimis  viget 
Cerncns  omnia  notio  ? 
Quae  vis singula  prospict, 
Autqu.f:  cognita  diviSilf 
20    Qn»  divisa  recoHigil » 
Ahernnmque  legens  iter 
Niinc  summis  caput  inserit» 
Nunc  desiditin  innma, 
Tum  sese  referens  sibi , 

INTERPRETATIO. 


852 


rerum  objectarum  hi$tar  ipeeuli,  enr  eo^nUio  univer- 
salis  omtmm^  esl  adeo  pempicax  in  metmbui  humanis  ? 
quomodo  iingula  cognoicunturf  quomodo  cognita  c/i- 
vidunlur?  quomodo  divita  reiumunturfquomodo  alter' 
titf ,  modo  ab  imis  aicendiiur  ad  iumma^  modo  a  ium* 


mii  deicenditur  adima  ?  quomodo  mem  Kie  eompon^n» 
iecum  ,  veritate  refutat  erronm?  Cauia  isionim  om« 
nium  es<  mutto  magii  eflicax ,  et  magii  poiem  quam 
mens  humana,  qua  imlar  maieritB  palitur  formai  fm« 
preiiOi.  Ipta  tamen  corporii  viveniii  impresiio  preeU 


NOTiE. 


ar;nmentis  ex  dialectieadesumplis;  tumquid  sentien- 
dum  sity  declarai. 

3.  Qui  iensui  et  imagtnei,  etc.]  I.  Philosophia  ei»po- 
nit  errorem  Sloicorum ,  qui  in  hoc  versatur,  quod 
puiareni,  non  niodo  scnsiis,  sed  omnes  notiones, 
i|ua!i  hic  Philosopliia  vocat  imagines^  quasque  ipsi 
Stoici,aiictoreTuliio  in  Top.  appellabant  iwoicnQ  nul 
npok^^si:^  a  corporibus  etiain  externis  imprimi  meii- 
tibus  :  non  secus  ac  litierx  currenle  calaino  iinpri- 
muntnr  chanx.  lliiic  Sloici,  in<|iiit  S.  Ang.  I.  viii  de 
Civ.  Dei,  c.  7,  poiuerunt  judicium  veritatti  in  iemi- 
tui  corporii,  eorumque  infidii  et  fallacibin  regulii 
omnia  qu(C  diicuntur,  melienda  esse  censuertmt, 

10.  Sed  mens  si  propriiSt  etc.]  II.  Philosophia  refn- 
tat  Stoicoruin  liunc  errorem  argumeiitis  ex  diaiecti- 
ca,  cui  illi  plurimum  studelNini,  desumptis  :  nam  in 
dialectica  prKter  notioneni  tain  universalem  quam 
singiilarem,  tracttitur  divlsio,  definiiio,  ineihodus,  et 
!psa341  veritatis  norma .  quxomnia  lleri  non  pos» 
8unt,  si  iiieiis  humana  omnes  suas  notiones  corpori- 
lius  acccptas  refcrat.  Priiiio  eniin  nulla  erit  notio  uni- 
Ycrsalis  :  sive  cernens  omnia  notio  :  siquidem  noiio 
universalis  non  acquiritur  sensibus,  quilius  quidi|uid 
peictpiliir,  illud  cerlo  tempore,  Crrtoque  locoil-icir- 
coiisctihilnr,  ut  sit  singulare.  Secniido  nulla  etiam 
crit  nolio  singularis,  qua  mens  siiiguta  prospicit :  qiiia 
praeterquain  (|uud  mens  humana  seipsain  singnlarem 
iion  prospicit  fainul^nte  c«rpore,  qni  tactu  visnque 

})ercipi  credliur,  triangulus  circulusve  singularis, 
lic  revcra  triangulns  circu!iisve  non  est  :  quaii- 
doquidein  triatgulus  »ingularis  noii  constat  nisi  tri- 
bos  liufis  (]nae  ita  intcr  se  coeant,  ut  ex  his  liant 
tres  aiignli  a-quales  duobus  rectis  :  drcutnsvero  non 
constat  uisi  una  li^ieacirca  iinumpunctumitacircum- 
ducta,utonines  illiiis  partes  ab  boc  puiicto  xqualiler 
distent  :  cnm  tamen  omnis  triangulus  circulusve  seii- 
silis,  sicut  exquisiiis  persplciliis  sive,  nt  loquuutur, 
microscopis  animadvertere  possumus,  inllnitisprope 
coiistet  lineis,  quaruin  alia:  egressae,  ali»  ingres.su! 
praedictani  angnli  circulive  noiioneni  siiigularcm  ini- 
pediunt.  Tertio  iiulla  quoijue  erit  divisio,  qua  ineiis 
cognita  dividit :  cuni  ha;c  non  fiat  nisi  ineiiie  ea  quas 
tensibus  videnlnr  coiijuncta  separante,  sive  iit  loqnnii- 
tur  logici,  abttractwne.  Qiiarto  nulla  erit  deliniti» 
qua  mens  divisarecolligit :  iiain,  inqiiit  Crassotius,  I. 
II,  Post.  Anal.,  cap.  l,art.  1,  si  machinalis  horologii 
partei  omnes  dissolvaniur ,  et  post  dissolulionem  nn^ 
gulee  ipectandoe  exhtbeanlur^  lum  videlur  csse  quasi 
ipecimen  divisionis,  et  partitiotns  logica:^  Si  partes  eas 
omnei  clare  et  dihtincte  apprehendai,  sed  suo  quamque 
loco  et  ordme  in  loto^  tune  videturesse  definittonis  spe" 
€imen:  ex  quo  scquitur  vini,  qu«  non  potesi  c«gni4a 


B  dividere,  non  posse  etiam  diviia  recolligere,  sive  6e* 
finire.  Qninto  nulla^erit  methodus,  qn%  scilicei  monvl' 
yallique  similis  nunc  »  speciebus  suhjeciis  ad  geniit 
supremum  asccndit;  nunc  a  genere  supremo  adsub- 
jectas  species  descemiit,  snis  qnxqne  ordinilHis  dis- 
ponendo  :  nam ,  nt  jain  diciuni  est,  genus,  speiies». 
illorumque  ordo  sensihus  nMii  percipitur.  Sexio  deni- 
que  nulla  eril  vcriiatis  uorma,  qna  mens  falio  redar* 
guil :  iiiim  reguhi  Verititis  Gnecis  xjccr^pcov,  illud  est 
qiiod  tanquam  diice  fiillere  et  falii  iiescio,  inens 
liumana  ita  persnadetnr.  Iiii^c  utVerum  oninisqne  du< 
biialionis  expers  juilicium  forniei :  lalis  autein  non 
potest  esse  sensns,  de  qno  iiunc  agi:iir :  siquiden» 
hnc  sa^pins  falliniur:  quare  Sioici  putantes,  omnem 
udtlonein  nriri  a  sensibns,  oinnem  etiam  veriiatlil 
normam  abjieiebant  :  ut  nionuit  S.  Ang.  pr.rdicto 
lib.  viii  de  Civit.,  c.  7,  nbi  eliam  ait :  tum  pulchro^ 
dicant  non  es%e  nisi  sapienles^  quibus  srnsibus  corporig' 
islam  pulchritndinem  viderini^  quatibus  ocutis  carnif, 
formam  iapientice decuique  compexerinl? 

^  Hanc  vero  veiitaiis  norniam  indicai  Philosophia' 
dicens  meniem  tese  referentem  sibi .  nain  duplex  est 
cjnsmodi  verilaiis  iiornia  :  uiia  exierior  el  in  genere 
taiisse  efficientis,  videlicet  Dciis»  qui  (tuod  sit  inli- 
nite  sapiens  et  honus,  idcirco  falii  ei  fallere  noir 
poiest :  alicra  inierior  et  in  genere  forninR,  nempo 
evidentia,  hoc  est  notio  clara  et  distincia,  quam 
secuti  nuiiquani  err»biiiin<,  ntpoleabipsopr.Tceptore 
Deo  docti.  Meiis  ergo  iiosira  sese  referens  sibi,  aiten- 
d»t  animo  ad  lianc  suam  evidentiam  sive  notionein 
ciaram  et  distinctam  :  ut  qnandiu  ipsa  evidenler, 
sive  clare  et  «listincte,  in  rebus  ad  mysierta  fidet 
iion  pertinentibus,  nnn  noverit,  laiidiu  asffnsfonfm 
sustineat^  ntpra^cipitel  si  teniere  proeesseriif  ut  loqui- 
tur  Tullius  :  turpe  enim  est^  inqnit  idem  oralor,  co* 
gnitioni  et  perceptioni  assertionein  approbalionemque 
pfCBCurrere.  Ai  nhi  eadeni  mens  chiram  distinciam- 
«fue  suam  notionem  claie  et  distincie  perceperii,tnm 
remota  oinni  dubiiatione  jiidicium  prnforat  ceria  non 

ly  aU  liominibns,  i»ed  ah  \\m^  Deo  inirinsecns  docen  : 
SiinteliexisiiSt  iiiqnit  S.  Ang.  in  Joaii.  xl,  dicium  est 
cl  cordi  vestro.  Munus  Dtiest  iiilelligentia. 

Noiandum  in  libro  de  Spiritu  el  Aninia,  qni  vn\^n 
rccenselur  inter  opera  S.  Augustini,  cap.  il,  repenri 
li.vc  verba  :  Mein  mnc  caput  iummis  iitsent ;  uttnc 
decidit  in  ni/im;f ;  niific  iese  inferens  sibi  veris  fnisa 
r*darguit;  cnin  his  eliam  scripturas  erroribus,  deci- 
dit^  in/imis,  infereits ;  ex  qiio,  iit  es  pluribus  aliis  ar- 
gMmeiilis  optijue  Lovanieiises  conclnduni,  libroni 
hnnc  non  tbse  S.  Augu^tini  opiis,  sed  cujusidani 
muho  recentioris,  forie  Hugonis»  S.  Victore;  quippo 
qui  capite  35ejuftdem  libri  Doetium  noniinat. 


85S 

25    Veris  falsa  redarguiiY] 

342  llxc  est  efnciens  magis 

Loiige  causa  polenlior, 

Quam  qua!  malerix  modo 

Inipressas  paliUir  notas. 
50    Praecedit  taroen  excitans, 

Ac  vires  animi  moveiis , 

Vivo  in  corpore  passio. 

Cum  vcl  lux  oculos  ferit, 

Vel  vox  auribus  insirepit : 
55    Tum  menlis  vigor  excitus » 

Quas  inlus  species  tenet, 

Ad  motus  similes  vocans , 

Notisappiicatexteris, 

Inlrorsumque  recondilis 
10    Formis  miscet  imagines. 

343  PROSA  V. 

AMUMErcTim.  —  Sicut  ergo,  inquH  Philoiophia,  mquo 
ex  imbecillitate  sensw,  imaginalio;  neque  ex  imbe- 
eilliiate  imaginanonisratiocinatio;neque  ex  imbecil" 
Uiateraiiocinaiionii.  intelligentia  humana  :  iicneque 


D£  CONSOLATIONE  PlllLOSOPIlIiE  LIB.  V.  «M 

A     eximbecillitateinteHfgentvBthumamBt  dimnafutur^ 
mtit  liberorum  prtenotio  neganda  ett. 

Quod  si  in  corporibus  sentiendis,  quamvis  afQ- 

ciant  ^  iiistrumenta  sensuum  ^  rorinsecus  objeclas 

qualitates,  animiquc  agentis  vigorem  passio  corporis 

aniecedaty  quse  lu  se  actum  meniis  provotet,  exci- 

letque  interim  quiescentes  intrinsecus  formas :  si  la 

sentiendis»  iaquam,  (5)  corporibus  ^  animus  non  pas- 

Bione  insigniiur,  sed  ex  sua  vi  subjeciam  corpori  jii- 

dicat  passionem,  quanto  magis  ea  quae  ^  cunctis  cor- 

porum  afTeciionibus  absoluta  sunt»  In  discemendo 

non  objecia  exirinsecus  sequuntar,  sed  actam  suae 

mentis  expodiunt?  ^  Ilac  itaque  raiione  muiiiplices 

cognitiones  diversis  ac  differentibus  cessere  substan» 

tlis.  (10)  *  Sensus  enim  solus  cunctis  aliis  cognitio-^ 

nibus  destilatuSy  Imroobilibus  animantibus  cessit: 

quales  sunt  conchae  maris,  quxque  alia  saxis  haeren*- 

lianutriuntur.  Imaginatio  vero  mobilibus  belluis,  quk^ 

Lii8  jam  inesse  fugiendl,  appeiendive  aliquis  videtar 

affectus.  Ratio  vero  humani  lantum  generte  est,  ai- 

Giiti  Intelligentia  sola  divini :  quo  fii  ut  (i^yea  noii* 

tia  caeteris  praesiei,  quae « suapte  natura  non  modo^ 


B 


hMERPRETATIO. 

exdiant  commoventque  mresmentie :  ul  eum  lumen  vet'         ^  Eitrintecus. 
berat  ocidos,  aui  vox  insonat  auribus  :  deinde  vis  Hla 
ment  s  eommota,  con(erens  species  tibi  insitascum  ejus- 
modi  motibus,  sive  speciebus  advcnlitiis;  conjunqit 
utras^^uc. 
«  Organa, 


^  A  corporum  commercio  libera  sunt, 

^  lloc  modo  diversis  rebut  diverta  insunt  cognoscendL 
genera. 

«  Et  tuam  propriam  et  apterit  coqnitionibus  tubje^ 
etam  materiam  percipit. 


NOTiE. 


26.  /7(rc  esl  efliciens  maps^  etc.]  III.   Pliiiosophia  r  definiriy  sicut  a  S.  Aug.  dentiitur  :  Passio  eorpprii 


declarnt  qnid  sit  seniieiidiim.  Prinium  quidem  nisi 
mens  bumana  inrormarctur  a  Deu,qui  non  minus  est 
ejus  pnecepior  quain  condilor,  eadem  mens  non 
possei  cogiioscere,  ueqiie  gencraliin,  neque  singula- 
tiiii;  iioii  posset  dividere ,  deliuire,  aut  in  ordiiiem 
redigcre;  nnllaiii  etiain  haberet  iiormam  veriiatis  : 
qnando(|uidein  lixc  omnia  sunt  aut  ingenila  notio 
Dci  qui  esi^  aul  quidam  ejusinodi  noiioiiis  modus : 
propterca  hac  est  efficiens  magis  longe  causa  potenlior, 
rcinde  eadein  m^ns,  ut  poie  quae  est  corporis  forma, 
ip  o  cnrpore  conunolo  eiiam  ariicilur  senliendo  : 
sensus  cnim,  doceiite  S.  Augusiino  1.  de  Qiianl.  an., 
c.  25,  est  pasiio  corpohs  per  seipsam  non  latens  ani- 
mam :  idcirco  prcecedit  excitans  vivo  in  corpore  pat^ 
tio :  ulii  obscrvabis  hanc  vocein,  patsio^  non  esse  ita 
Lailnam,scd  apiiorem  tiullnm  esse  ad  sigiiincandam 
hnnc  Philosophiae  cogiiationem.  Sic  tux  nihil  est 
aliud  qiiain  niotiis  ociili  a  sole  aut  aliquo  alio  simili 
corporc  cotnmoti ;  coniinoto  oculo  ncrvus  hinc  ad  ce- 


per  eeipsam  non  latens  animam  :  unde  sensus  accipi 
polest  dupliciter,  nitnirum  inadccquate^  ut  loquunlur 
philosophi,  qualeiius  esi  pastio  corporis:  qno  niodo 
sensua reieritur  in  hesliis  eiiam ;  et  adaiquaie,  ut 
aiunt  iidem  philosophi;  quatenus  est  patsio  corporii 
per  seipsam  non  tatens  animam:  qua  ralione  sensut. 
soliiis  hominis  est :  qiiippe  qui  solus  consiat  ex  cor- 
pore  et  menie.  Secundo  noster  aueior  pimit  «eit^tiiti 
etiam  proprie  dicium  in  besliis,  cum  hoc  lamen  dis- 
crimine,  ul  in  conchis  sit  imtcs  ^ine  tma^tna/iontf ; 
in  bestiis  mobilibns  etiam  imaginatio  sine  radone ;si* 
ctit  in  homine  sensu»,  imaginatio^  et  ratio,  sed  sino^ 
intelligentia^  quam  dicit  divini  generit.  At,  inqiiam»^ 
si  sensus  est  in  conchis,  cur  non  in  iisdem  fuerit  tma« 
ginatio  ?  cum  tentut  et  iina^tfia/io  non  diflerant,  nisl 
quod  tentut  siio  quilibet  orgaiio.  imaginatio  oi^ano- 
communi,  videlicet  cerebro  perficiatur  :  quod  cere- 
briim  eiiam  in  concbis  nccurrit.  Si  ima^inatio  fueril 
in  aliis  besliis,  v.  g.  in  vulpe,  cur  non  in  his  fueriY 


rebrnm  iisque  productns  movcinr;  unde  moveinr  et  |>  ralio?  quandoquideni  ab  his  plurima  liunt,  ad  quaeai 


cerebnini,  i|iio  niolo  ipsa  mens  cerebro  pr;i*serliin 
conjiincia  il:i  commoveiur,  ut  non  modo  sciilial,  sed 
eiiain  viiieni.  Sicciiam  vox  coinmovet  aures.  Postre- 
nio  mens  conferns  hanc  ideaiii  adveniitiam,  cum 
pnori  idea  iniinia,  lanta  hhertale  judicat,  ut  possil 
iion  moito  jiinp;ere  consent^iicas  ,  et  di>sentaneas 
separare,  veruiii  eliam  oinnein  assensioneni  susti- 
nere. 

*■  Animus  von  passione  imignitur.]  Tnli  scilicei» 
quali  rnrpus  cuin  animo  conjunctiim  insignituc,  vide- 
licet  figurn,  quiete,  et  molu,  quibiis  enamsi  corpiis 
afliciatiir,  noii  |iropierca  mens  nfliciiur.  Sed  id  non 
ohsini,  qnin  mcns  seniiemlo  dicaiiir  pati,  auciore 
ipso  Arisio!efe;  qnalenns  videlicet  non  lutet  mentem^ 
corpus  pati :  sicnt  docet  S.  Angust. 

'  8«n<'<s.]  Aliler  quidein  judicamns  de  sensu;  ali- 
ter  nosier  auctor  :  sed  hoc  nlhil  facit  ad  prcsens  in- 
stitutum.  IViinu  enim  nobis  scnsus  videlur  dcbere 


necessaria  fuerit  quxdam  cognitio,  et  am  illa  quaa 
tentus  vocalur  et  imaginatiot  certe  ratio  neccssaria 
erit,  lioc  est  progresstis  cognosceniis  a  notis  ad  ig- 
nota.  Si  deniqiie  ratio  fuerit  in  homiiie,  ut  revera  esl, 
cur  non  in  eodem  fiieri t  tn(e//t9enria .'  cum  ratio  non 
sii  siiie  judicio,  iicc  judicium  sino  intelligentia,  Nisi 
lamen  nominata  inlelligeniia  Philosopbia  voluerit  ln« 
lelligi  notionem  a  nnlto  accepian  et  inliniiam  :  hsee 
eniiii  inielligentia  soliiis  Dei  est.  Tertio  haec  eo  libe- 
rius  nniaviinus,  quod  ad  praesentem  Philosophiae  de- 
monsiraiionem  nihil  faciunt;  Bive  enim  bestiae  pro- 
prie  seniiant  sive  non;  modounus  hoino  sentiat,  id 
satis  eril  ad  animadvertendum  discrimen  ordineinque 
praedictorum.  Simililer  quamvls  homo  intelligentia*. 
anicintur,  inlelligcntiii  tamen  divina,  ul  poie  inlinita^ 
intelligentiam  humanam  ita  superat,  ut  quae  intellL- 
geniia  humana  capi  non  posBunt|  haec  inlelligentia^ 
divina  recte  coroprehendantur. 


{>5i>  AN.  MANL.  SGV.  DOETII  ftr;n 

propriam,sedcaeieraiiiinquo(|ue  noiiiiarumsubjecta  A  imaginalionem  sensuroque  rationi  cedere  oportere 
cognoscit.  344  *  Q"i^  igitur,  si  ratioclnationi  sea- 


tns  imaginatioque  *  refrageniur,  nihii  esse  illud  uni- 
versale  dicentes,  quod  sese  intueri  ratio  putet?  quod 
eniro  sensibile,  vel  imaginabileest,  id  universum  esse 
non  posse  :  aut  igitur  rationis  verum  esse  judicium, 
nec  quidquam  esse  sensibile :  aut  (5)  quoniam  sibi 
notum  sit  plura  sensibuSy  et  iroaginationi  esse  sub- 
jecta,  inanem  conceptionem  esse  rationis,  quae  qiiod 
sensibile  sit,  ac  slngulare,  quasi  quiddam  univer&ale 
consideret.  Ad  bxc,  si  ratio  contra  respondeat,  se 
quidem  et  quod  sensibile  et  quod  imaginabile  sit  in 
universiiatis  ratione  conspicere ;  illa  Yero  ait  univer- 
sitatis  cognitionem  (10)  aspirare  nou  posse :  quoni.-m 
eorum  notio  corporales  figuras  non  possit  excedere  :  g 
de  rerum  vero  cognitione,  firmiori  potius,  perfeciio- 
rique  judicio  esse  credendum.  la  hujusroodi  igitur 
lite,  nos,  quibus  tam  ratiocinandi,  quam  imaginandi 
etiam,  sentiendii|ue  vis  inest,  nonne  345  rationis 
pdiuscaasaro  probarerousTSiroileest,  quod  buroann 
ratio  diYinam  intelligentiaro  futura,  nisi  ut  ipsa  cog- 
noicit,  non  putat  intueri.  Nam  iia  disserls,  si  quas 
eertos  ac  necessarios  babere  non  videantur  evento<i, 
ra  certo  evenlura  praesciri  nequeunt.  Harum  igitnr 
(5)  rentm  nulla  est  prxscientia,  qnam  ai  etiam  in  bis 
esse  credarous,  nihil  erit,  quod  non  ei  necessitatc 
proveniat.  Si  igitur,  uii  raiionis  partieipes  sumus, 
ita  divin»  judicium  mentis  babere  posserous,  sicut  G 


judicavimus,  sic  divinae  sese  menii  bumanaro  suro- 
miltere  rationem  justissimum  censeremus.  (10) 
*  Quare  in  illins  summx  intelligenti»  cacumen,  si 
possiimu^,  erigamnr;  illicenim  ratio  videbit,  quod 
in  se  non  potest  intuert.  Id  autein  est,  quonaro  modo 
etiam  quae  certos  exitus  non  babeiit,  ceria  tamen  vi- 
deat,  ac  definita  praenotio;  neque  id  sit  epinio,  sed 
sumroae  potius  scientiae  nullis  lerminis  inclusa  sim- 
plicitas. 

346  METRUM  *  V. 

Argomentum  bx  Cicerone,  I  DE  Legibus.  —  Natura^ 
inquU  Philosophia^  cmieras  aninianles  abjecit  ad 
paidftit,  Bolum  hominem  erexii^  ad  calique  qua$i 
cognalionii^  et  domicilii  ffristird  contfeclum  exci' 
tavit* 

Quaro  Tariis  lerras  animalia  permeant  figuris ! 
Naroque  alia  eitento  suntcorpore,  pulveremque 

[verrunt, 
Gonllnuuroque  trahunt  vi  pectoris  inciiata  sul* 

[curo. 
Sont  quibus  alarum  leviias  vaga  verheretque 

[ventos, 
5     347  ^^  liquido  longi  spatia  artheris  enatei  vo- 

[latu ; 
*  Haec  pressisse  solo  vestigi»  gressibusque  gau- 

[deiit 
Vel  virides  campos  transmittere,  vel  subire  sil- 

[vas. 


^  Adversentur, 

Quam  divenis  figuris  prceditce  tmimantes  percurrunt 
terras  :  alice  enim  habent  eorpus  /ongtim,  qinE  serpen- 
tes  virtute  sui  pecioris  verrunt  pulverem  et  ducunt  sut- 
cum  continuatum  :  alice  errantes  pennis  Uwibus  percu" 


INTERPRETATIO. 

(ttinl  ventoSf  et  longo  votatu  trameunt  nia^na  ivtervalta 
aeris  liquidi  :  alice  gestiuni  gradiri  per  lerram  :  sive  hm 
passibns  transeant  agros  virides;  she  ing  ediantur  sit' 
vas.  Quce  animantes.  ticet  omnes,  ut  cernis,  di/ferant 
inter  se  pluribus  modis^  iii  boc  tamen  conveniunr. 


NOTJS. 


'  Quid  igitur  si  ratiodnalioni^  etc.]  Accedit  tandetn 
Philosophia  ad  eani,  propter  qnani  longa  fuerunt 
praelodia,  coniparationem,  c|uam  propo»  ftofits  vocant : 
quasi  dicat :  ut  se  hahet  sensus  collatus  cum  sua 
snbjecia  maieria  aJ  imaginationero,  collatam  cum 
sua  materia  :  aut  ut  »e  babet  imaginalio  collaia  cum 
siia  materia  ad  rationcm  collatam  cum  sua  maieria : 
ita  se  baliel  ratio  collata  cum  siia  niateria  ad  in- 
lelligentiam  collatani  cum  siia  niateria  :  sicut  rrgo 
ei  imbecillitaie  sensiis  non  est  neganda  imaginaiio. 


plurimi  tam  oratores  quam  poetae  :  audivisti  Tuliiuro, 
audi  Uvidium  I.  i  Meiam.,  fab.  2. 

Pronaque  rum  specteni  aninlalia  cstera  terram, 
Os  liomini  sublinie  dedil  calumqoe  videre 
iossil  et  erectos  ad  sidera  to.lere  voUus. 

Hic  tamen  distingnendiim  videtur  inier  Mlnm  corpo- 
ris,  stiunique  vultus  tam  hominis,  quam  caetfrorum 
animalium  :  nam  erectus  homo,  cxtera  vero  aniiu»- 
lia  prona  sunt  corpore  :  vultus  aulein  ade«ique  aspe- 
ctus  tam  horoinis,  qiiam  caRteroriini  animalium  :  (sal- 


aut  ex  imbecillitate  iinaginalionis  non  est  neffairda  D  tero  si  escipiatur  piscis  ille.  qui  oupocvo<rxo7roc  v«ica- 

ratiocinatio ,  sic  ex  irobecillitate  ratiocinationis  aut  '  .-  .  - 

inielligentiae  humanae  non  est  noganda  divina  futuro- 
rum  liberorum  intelligentia  >ive  pro^notio. 

*  Quare  in  illius  summce  intetligentice  eaeumen,  eic,] 
Studeamus  accedere  ad  intelligentiam  divinam :  cum 
enim  hac  intelligenti.i  divina  pcrfecle  comprclieiida- 
tur  pra»dict:i  divinae  providentiae  h<iinanaique  liberta- 
liscoiicordia,  quantopropius  ad  divinuin  intelligendi 
fnodum  acce(l(*mus,  lanto  magis  bacc  C(uicor<iia  uoliis 
iunotescet :  se  I  ad  Deum  arc(*dere  non  po^snmus  msi 
dHigenti  ad  ipsum  Deoin  facta  attentlone :  ad  quod 
Ipsa  etiain  nostri  corporis  figura  nos  videtor  hortari : 
siqnideni 

*  Quod  vocalur  ArchilochiHm,  Carmen  constans  « x 
ano  genere  versuuro,  quoruro  quilibet  heiitameier 
habei,  primum  quatuor  primos  ver^us  beroici  pede» ; 
deinde  tres  troch:ci>s. 

f .  Quam  variis^  etc.]  Hominem  solum  erccio,  car- 
tara  vero  animalia  prono  vultu  incedere  jiixerunt 


tnr,  quod  orulos  ki  soperna  corporis  parte  babe  >$, 
coelum  veluti  invitus  S|)ectet)  non  sublimis,  sed  ad 
horizontero  plus,  roiniis  est  direclus  :  unde  diversa 
in  oronibiis  aiiiinalibus  esl  cerebri  constitutio  :  qiiod 
discrimen  videiur  hic  observari .  non  enim  dicitur 
liestias  lerrain,  liominem  vero  coRlum  coiiversis  deor- 
sum  sursumve  ocuHh  videre  :  sed  tantum  caeien  aui- 
inalia  prono,  bominein  vero  rei  to  slare  corpore  : 
quod  sulficit,  ui  inens  liumana  p<»culian  siii  corporis 
tigura  cxciletur  ad  cogitandum  Denin.  Besti»  autem, 
quae  hic  numerantur,  sunl  1  serpenies,  2  voliicrc.s, 
5  pedites;  qna*  vel  cainpos  percurrunt,  vel  silvas 
iiigrediuntur  :  de  quibus  niliil  occurrit  adnotaiione 
dignum. 

5.  Liquido  longi  (etheris  volatn,]  Confuso  verl»o- 
rum,  qnae  grainmaticis  vocatur  hyperbate  :  sii|uidem 
aRtber  liquidns  et  volatus  longns  dici  deberet.  Sic 
Virgil. :  Ibant  obseuri  sola  sub  nocte  :  Scelfralam  mlor- 
serit  haslam :  Dare  classibus  ausiros. 


85'; 


DE;  CONSOLATIONE  PIIILOSOPHIiE  LIB.  Y. 


858 


Qiiie  variis  videas  licet  umiiia  dis^repare  formis, 
Proiia  lameii  facies  hebetes  valet  ingravare  seii- 

[siis. 
10    Uiiica  geiis  hominum  celsum  levat  attiiis  cacu- 

[men, 
Atqiie  levis  recto  Btat  corpore,  despicitque  ter- 

[ras. 
Ilaec,  nisi  terrenus  maledesipis,  admonet  fl- 

[  g»ra , 
Qui  recto  coelum  vullu  petis,  eierisque  rrontero, 
In  suhlime  feras  animum  quoque,  ne  gravaia 

[pessum 
15    Inferior  sidat  mens  cnrpore  celsius  levaio. 

348  PnosA  VI. 

ARr.UMF.NTvu. — Philotophia  landem  concludit^  eogni- 
tiottem  dicinam  instar  Dei  cognoscentis  csternam^  ita 


A  tn^  totam  simul^  ut  scut  notio  prasentiumf  sic  prte* 
notio  divina  futurorum  libirorum  libertati  humanm 
non  noceat. 

Quoniam  igilur,  iiti  paulo  ante  monstratam  est, 
omtie  qiiod  scilur,  non  ex  sua,  sed  ex  compreheiiden- 
tium  naturacognosciiur,iniueainur  nuncquanlumfas 
est  *,  quis  sit  divin»  subsiantiae  stalus,  ut  f]iixnam 
etiam  scientia  ejus  sit,  possimus  agnosr.ere.  *  Deum 
(5)  igilur  xlemum  esse,  cuncioruiii  ralione  ^  degen« 
lium  coromune  judicium  est.  Quid  sit  igilur  xierni* 
las,  consideremus.  ^  llxc  enim  naturam  noliis  pariter 
divinam,  scieniiamque  palefecerit.  *  ^ternitas  igitur 
est,  '  interminabilis  viiae  tota  simul  et  perfecia  pos-> 
sessio.  Quod  ex  *  collatione  temporalium  clarius  '  li-* 
quet.Namquidquid  vivit  in  (10)  leinpore,  id  praeseiia 
B  a  praeteritis  in  futura  procedit:  nihilque  est  in  tem* 


INTKUPRETATIO. 


qund  facies  illarum,  inclinata  ad  terram,  deprimat 
e«iruiiideni  sensus  nbtusos,  Sola  g'ns  homtnum  erigtt 
attiu$  caput  siium  subHiHe^  levisque  stat  corpor^.  erecto^ 
et  contemnit  terras.  Hcec  figura  te  monet,  nisi  obrutus 
terra  stulte  deliras,  ut  qui  iendi»  ad  ccelum  vul'u  reito^ 
et  erigis  frontim,  tu  extollas  etiam  meniem  liiain  in  al' 
fvm,  ne  mens  oppressa  juceat  deorsum  inferior  ipso 
eorpore  altius  etecto. 


^  Philosopbis. 
*»  Mveniium, 

«  JEternitatecognita^  divina  cumnaturat  tumetiam 
scienlia  cognoscatur  necesse  est, 
^  Infinitoe. 
«  Comparatione» 
'  Patet, 


NOTiE. 


9.  Prona  fncies  hebetes  valet  ingravure  sensus,]  Sen- 
sus  enim  non  vigcnt  nisi  spiriiibiis  a  rorde  ad  cere- 
bnim,  el  a  cerebro  per  nervos  ad  reliquas  corporis 
p:irie«i  dilTusis  :  hi  autero  spirilus  miiius  libere  in 
pronum,  qiiam  in  erectum  raput  a  corde  diniuunt. 

ii,  Adiuonet  /tgura.]  Si  corpora  generatiin  possiint 
esse  qti.ncdaui  iiieniiuni  exempla,  ut  certe  sunt,  cor- 
piis  liuinaiiura  praccipuum  qiioddam  e&se  debet  men- 
tis  coiisortis  exemplum,  ut  quemadmoduin  corpiis 
huiiia>iuin,  ve'uti  servalis  corporum  leviuin  legibus, 
ad  coRliiin  recta  tendil,  iia  mens  humana  ad  Deum 
cogit^nilo  aspiret :  scd  esi  alia  ratio  :  niinirum 

14.  Nefiraiata  pessum^  etc.jNe  mens  liumana  vi- 
rta  perinrbationibus  ejus,  cujus  domiiia  esse  debet, 
corporis  (i:it  mancipiuni.  Nani  ad  Philipp.  iii :  gloria  in 
eonfusione  iptorum,  qui  terrena  sapiunt, 

*  D^iim  aHirnum  esse  commmne  judicium  est,]  Nam 
aeterii.ias  claie  et  dislincte  comprehensa  cognoscilur 
in  clara  distinu;iqne  Dei  noiione ,  quain  oinnes  honii- 
nes  diviiiiius  iiisit^aiii  babenl :  non  secus  ac  tres  an« 
guli  copioscunlur  coinprehendi  in  idea  trianguli : 
qiiaresicut  omnes  liomines  judicani,triangulunicon- 
siare  iribus  angulis:  sic  omnes  judicani,  Deuin  esse 
aelernum. 

*  jElernitas  est  interminabilis  vilce  tota  si  t  ul  et  per» 
fecta  pos^essio,]  llsec  aeternilatis  definilio  a  S.  Thoina 
et  c.Tleris  Theologis  adniiltilur  :  quare  parliculatim 
videturexponenda. 

nicltur  l^  pottestio:  quia  .Tternitas  est  propria 
Dei  perfeciio.  Nimiruin  possctsio  a  corporibus  admen- 
tfS  traiisfertiir :  possessio  ;niifin  cnrporum  in  hoc  vcr- 
sniiir,  qnod  illoruni  ii;i  domiui  siimus,  ul  in  iis  ei  pe- 
dem  poiiere  et  nedem  figcre  poteii  simiis  :  possidere 
quippe  videiur  diei  quasi  potens,  vel  potiSy  vel  etiani 
pos  sedcre:  curii  pos  pro  pitis  vel  potens  remanserit 
in  compos  el  impos,  Quaiuoitrfin  possessio  in  iiiemi- 
bus  opiime  vocabilur  indiviilua  mentis  perfeciio: 
u^terniiasauteni  est  individua  Dei  perlectio:  quaiido- 
quidern  res  summe  perfecta  cogiiari  non  potest  nisi 
«terna.  Sanctus  Thomas,1  p.q.  10,  a.  1  ad  6:IUud 
auod  oossideturf  inqolt,  firmiter  et  qnieir  habctvr:'ad 


designandam  ergo  immntabititalem  et  indeficientiam 
G  aiternitatis  Boetiiis  usus  est  nomine  potsestionis. 

Dicilur  2"  vitcs:  ul  eniin  aRieniii.is  quidam  e<it  mo» 
diis,  sicxleriiiias,  aliciijus  dici  debet  aeiernitas:  nul- 
liiis  autem  melius  aRteriiiisis  dici  polest  qiiain  vitiB  ^ 
quippe  i|ua  non  soluni  aiiiinaia  corpora  ab  inauiina* 
1.8,  sed  etiain  menles a  corporibus ,  imo  ct  .nbaliis men« 
tilius  differuiit.  VKa  aiiiem  cUjus  aelernitas  veluti  mo« 
dus  est,  iiihil  aliud  esse  videtur, quani  cogitaiio;  qiiod 
.Tternitas  non  possii  esse  nisi  ineiitis,  ciijus  vivi^re  esl 
cogitare.  Hmc  Aristoteles  I.  xii  Melatn.,r.7,  Mentis^ 
int|uit,  cogitatio  vita  est^  unde  Philosophus  ille  ibid.p 
ait  S.  Thom.,  i  p.,  q.  18,  a.  5,  ostenso  quod  Deut 
sit  intelligens,  concludit  quod  habeat  vitam  perfectissi" 
mam  et  sempiternam ,  quia  intellectus  ejut  est  perfe^ 
ctissimus  et  semper  in  actu. 

Diciiuro*  totasimul:  qiiiavitailla,  cnjus  aeternilat 
dicilur  modus,nihil  siicres«*ionis  haliet:  in  qnodifleri 
a  lempore  ,  quod  dicitur  diutiirnitas  rei,  quae  ut  iii- 
ccepit  sic  desinet  esse ,  cujiisinodi  est  forina  equi : 
|v  diflereniix  eniin  lemporis,  niminim  praesens,  pr:i*ier- 
^  iium  ,  et  futiinim  nuiiqujui  sunt  simul ,  sed  sibi  in- 
vicem  siicredunt. 

Dicitur  4**  interminabilis  :  qiiia  acternit.is  illiiis  esC 
viiae,  qu;eneque  principio  neque  finecircumsci  il»itur. 
in  quo  eliam  diflert  ab  acvo,  qiiod  dicilur  diulurnitas 
rci.  qu;e  habuit  quidem  |irinci|iiiira,  sed  nunqiiam  ha« 
bitura  est  fiuein ;  ciijusinodi  est  meiis  niea :  aevum 
quippe  iilud  s»Uein  iiiio  termino  circumscribitur,  vi- 
deliceipiiiicipio,  ex  quoiiicoppi. 

Dicitur  5*  perfecta:  quia  cuin  aeiernilas  sit  menlls 
adcoque  vii£  perrect^v  niodus,  h;i'C  etiamperfectasil,. 
iiecesse  est.quamobrcin  haec  nulhin  agnoscere  delH*C 
sui  causam :  in  qiio  .Tlernitas  dilTerei  adhuc  a  niundo, 
si  hic  ni  soinniavii  Aristoteles,  ex  xterno  exsiitisset. 

tx  his  porro  omiiibus,  in  quibus  ratio  aelcrnitatis 
versari  diciiur  a  PhilosophiM>  unum  estquod  eadein 
Philosophia  pr;esert\in  eiplicnt,  uernpe  quod  sit  foia 
simul^  ailque  ca*icrns  diuiurniUites  videlii.et  .Tvum,ec 
lenipus,  hanc  ;eteriiiiaiis  proprictalein,  quond  pos- 
suot,  imitari;  ui,  si  non  pos^unt  Kabttc,  ss^llero  Ao- 
bere  tideanlur  manintem  i;iAm  pfffenliam. 


859  AN.  MANL. 

|K)re  constitulum,  quod  lotum  vitae  suae  spatiam  pa- 
rrler  possit  amplecti.  Sed  crastinum  quidem  nondum 
appreliendit:  hesiernum  Tero349  j^m  perdidit.  In 
liodierna  qiioque  vila  non  ampiius  vivitis,  quam  in 
illo  niobili  *  transitorioqiie  momeiito.  Quod  igitur 
temporis  patiiiir  condilionem,  licet  illud  ,  sicul  de 
mundo  censuit  Aristotclcs,  ^  nec  coeperit  uiiquam 
csse,  ncc  dcsinat,  vitaque  ejiis  ciim  temporis  infini- 
tate  tendaiur ,  (5)  nondum  lamen  laleest,  ut  aeter- 
num  esse  jurecrcdatur.  Non  cnim  totum  slmul,  infi- 
nitae  licet  vilae  spaiium  comprehendit,  atque  com- 
plectitur :  sed  futura  nondum  transacta  jam  non  ha- 
bet.Quod  igilur  interminabilis  vitae  pleniiudinem  to- 
tam  pariier  compreliendit,  ac  possidet,  cui  neque 
futuri  quidquam  absit,  necprxterili  fluierit,  id  aeter- 
num  esse  jure  perhibeiar :  idque  (10)  necesse  est,  et 
sui  compos  praesens  sibi  semper  assistere,  et  infinila- 
tem  mobilis  temporis  habere  praesentem.  Unde  non 
rectc  quidain,  qui  cum  audiunt  visum  Platoni,  muii- 
dum  hunc  iicc  habuisse  initium  lcmporis,  nec  habilu- 
nim  esse  derectiim ,  hoc  modo  condiiori  conditum 
raundum  nericoxternumputant.  Aliud  est  eiiim  per 
interniiiiabilem  duci  vitam,  quod  mundo  (15)  Plato 
tribuit:  aliud  inlerminabilis  vitae  totam  pariter  cnm- 
pleiam  esse  prxscntiain,  quod  divinsc  mcntis  pro- 
prium  esse  nianifestum  cst.  Neqiie  enim  Deus  comli- 
tis  rebus  antiquior  vidcri  debet  temporis  quaniitaie, 
Bed  simplicis  poiius  proprietate  naturse.  Hunc  enini 
Titae  iinmobilis  praesenlarium  c  statum ,  inflnitus  ille 
temporalium  rerum  motus  imitaiur;  cumque  eiim 
effingere  (20),  atque  a^quare  non  possii,  ex  immobi- 
litate  deficit  in  moium ,  ex  simpliciiate  praebentiae  de- 
crescit  in  infinltam  futuri  ac  prseleriti  quantitatem ; 
el,  cum  lolnm  pariter  vitae  8u.'e  plenitudinem  neqiient 
possidere,  hoc  ipso,quod  aliquo  modo  iiunquam  esse 
deiioit,  illiiJ,  quod  implerc  alque  exprimere  non  po- 
tesi,  aliquatenus  videtur  aemulari ,  alligans  se  ad 
CHalemcunquc  350  praeseutiam  hujus  exigui  volu- 


B 


SEV.  BOETIl  m 

A  crisque  momenti :  qnae,  quoniam  manentis  nilus  pr^ 
seniiae  quamdam  gestiit  imaginem,  quibuscunque  con« 
tigerit,  id  praestat,  ui  esse  videantur,  Quoniam  vero 
manere  non  potuit,  infinitum  temporis  iier  arripuil : 
eoque  modo  factum  est,  ut  conlinuaret  eundo  vitam, 
(5)  ciijus  plenitudinem  com^lceti  non  valuit  perma- 
nendo.  Ilaque  si  digna  rebus  nomina  velimus  impo- 
nere,  Platonem  sequentes,  Deum  qiiidcm  aeternum, 
munduro  vero  dicamus  esse  perpetuum.  *  Quoniam 
igitnr  omne  jodicium  secundum  ^  sui  naturam  ,  quao 
sibisubjecta  sunt,  comprehendit ;  esl  autem  Deosem* 
peraeternus,  ac  praesentarius  status:  scienlia  quoquo 
ejus,  omnem  (10)  lemporis  supergressa  moiionem, 
in  suae  nianetsimplicitate  prxsentiae,infinitaque  pne- 
leriti  ac  futuri  spMia  compleclens,  omnia.quasi  jam 
gerantur,  in  sua  simplici  cogniiione  considerat.  Iia* 
que  si  praesenliam  pensare  velis,  qua  cuncta  digno- 
scit,  non  esse  praescientiam  quasi  futuri,  sed  scien- 
tiain  nunquam  deficientis  instanlis  reciius  aesiima- 
his.  Unde  non  prxvidentia  (15),  sed  Providentia  po* 
lius  dicituF,  qttod  porro  ab  rcbus  inflmis  consiitula» 
quasi  ab  excelso  rerum  cacumine  cuncia  prospiciat» 
Quid  igitur  postulas,  ut  necessaria  fiani,  quae  divino 
lumine  luslrcntur,  cum  ne  homines  quidem  tiecessa^ 
ria  faciant  esse,  qiirc  videanl?  NuiVi  enim  quac  prae-^ 
sehtia  cernis,  aliquam  eis  necessiiateii)  tuus  addii 
intuitu^?  Bliniihe.  Atqui  (20),  si  est  divini  humani* 
qiie  praesentis  digna  *  collaiio,  uti  vos  veslro  hoe 
temporario  praesenti  quaedaro  videlis,.ila  ille  omnia 
suo  cernit  aeterno  '.  Quare  haec  divma  praenoiio  na* 

p  turam  rerum,  proprietaicmquc  non  mutai,  taliaque 
apiid  se  praesentia  spectat,  qualia  in  tcmpore  oliin  fu- 
lura  provenient:  necrerumjudicia  confundit,  unoqiie 
snac  raentis  inluitu  s  tam  necessarie  (25),  quam  noa 
necessarie,  ventura  dignoscit.  Sicuti  vos  cum  pariier 
ambulare  in  tcrra  hominem  et  oriri  in  coelo  solero 
videiis,  quanquam  simul  utrumque  conspectum ,  la- 
men  ^  discernitis,  et  boc  *■  voluntarium,  i  illud  esse 


f«  Fluxo. 


Lib,  1  de  Caelo. 
Qni  sil  intiis  slmul. 
Meniis  JHdicanli$* 
Comparatio, 
Deus. 


INTERPRETATIO. 

s  Et  ea  qum  neceuarh ,  et  ea  quoe  non  nece$$ari^ 
ventura  sfin/,  cognoscit, 
*•  Fonitis  discrimen. 
^  Hominem  ambulare. 
i  So!em  oriri, 

NOTiE. 


*  Quonwm  ifjitur,  etc.]  Ex  praRdictis  Phllosophia  D 
i^ic  udbis  videtur  arguuienlari.  Gum  jiidicandum  sit 
ile  tiniioiie  secunduni  naluram  menlis  cognoscenlis ; 
puinqne  Deus  cognoscens  fiitura  libera,  de  quibus 
nuiic  :igitur,  naturn  sua  sit  aeternus,  hoc  est  semper 
rognans  seinperqMc  vivens  sine  ulla  dilTerentia  pra!- 
st»nii$,  pr.Tteriti,  et  fuiuri;  idcirco  noiio  Dei  ita  co- 
gitari  dcbct  attei  na  sive  tota  simul^  ut  eodem  modo  sc 
h»heat  circ:i  ruiura  libera,quoinodo  circa  prneseniia : 
qiifi  Ht  ut  illa  Dei  iiotio  no/t  prwscientia  quasi  futuri, 
$ed  sci  tttia  nunquam  deficientiB  insiantice  rcctius  wstt' 
metur :  unde  non  prcsvideniia  ,  sed  prooidentia  potius 
dicHur^  quod  porro  ab  rebus  in/imis  constituta^  quasi  cb 
ixcelso  rerum  cacumine  cuncta  prospiciat,  Atqui  notio 
lilMsroruin  praeseniium,  nullam  illis  imponit  necessi- 
Utcm:  Don  eiitm  qnae  ptofsentia  ccrtiis  ^  aliguam  ei$ 


neeestitatem  tuusaddit  intuitus:  similitcr  si  Deiis  i$[na*> 
ru8  ruturorum  ilU  non  cogno^ceret  nisi  duin  ad>unt 
pracseniia,  notio  h:i'c  Dci  nnllam  illis  nflerrci  neces- 
sitaiein :  essetque  idem  discriineu  qiiod  iiiiiic  animad* 
veriimus,  intcrortum  solis  etmeam  locutioneni  qood 
iile  neces&ario,  hacc  libere  fiat.  Qunmobrein  sirut  ex 
noiione  pracsentium,  sic  ex  praenotioiie  divina  foiuro» 
rum  liberonim,  noii  posest  inierri  hacc  esse  necessa- 
ria  nisi  sub  conditione  :  sicut  eiiam  notio  praesentium 
(lirei  in  homine  tuuc  litiere  ageiitc«  iila^sn  remmeat 
pot^^sias  »(1  uiriimlibet)  est  evidcns  vcra,  et  certa 
scientia,sic  etiani  praenntio  divina  fntiir«niin  (quam* 
vis  in  hoinine  olim  acliiro  inteiiieraia  perseverel  po- 
testa<  ad  ntrunilibet)  est  eviden^,  vcra,  cl  certascien- 
tla.Atque  ideopolius,  qiiod  qiiamvis  mca  lncutio  sil 
causa  iiotionis,  qua  nunc  cognoscis  me  loqui;  imlU 


m  DE  CONSOLATIONC  PHlLOSOFIlliE  LtB.  T.  801 

necessarium  jiidicniis.liaigiturciincui  despiciens  di-  A  quidemdererumneeessilate  descendil:  illud  verode 


vinusintuitiis,  qualitatem  rerum  minime  perturbat 
apud  se  qiiidem  prsesentium,  ad  condiiioiiem  351 
vero  temporis  rudirarum.  Quo  (it ,  ut  lioc  non  sit 
opinio,  sed  <*  verilatc  potiiis  nixa  coguiiio,  cum  ex- 
slituruin  quid  esse  cognoseit ,  quod  idein  exisiemJi 
nccessilatc  carere  non  neseiat.  Ilic  si  dicas,  quod 
eventurum  Deus  videt ,  id  non  evenTc  non  posse: 
quod  aulcm  non  potest  non  evcnire  (5),  id  ex  neces- 
siiale  conttngere,  meque  ad  lioc  noineii  iicccssilatis 
astringas :  Fntebor  rem  quideM  ^  solidissimae  verita- 
tis,  sed  cui  vix  nliquis  nisi  divini  specuUtor  accesse- 
rit.  Respondebonamqueidem  futurum,  cum  ad  divi- 
nam  noiionem  referiur,  iiecessarium  :  cum  vero  in 
•ua  natura  perpendiiur,  liberum  prorsus  atque  abso^ 


potestate  facientium.  ^  ilaud  igitur  in|uria  diximusi 
haec,  si  ad  divinam  notiiiam  referaniur,  necessaria; 
siper  se  considerentur,  necessitalisessenexibusab- 
soluta.  Sicuti  omne  quod  sensibus  paiet,  si  ad  ratlo- 
nem  referns,  uiiiversale  est :  si  adseipsiun  respicias, 
siiigulare.  Scd  si  352  i"  ^^^  *  inquies  ,  poiestate 
siium  e^t  mutare  propositum,  ^  evacuabo  Providen- 
tiam,  cum,  qiiae  illa  prxnescit ,  forte  mutavero.  Re- 
spondebo,  Propositum  le  quideni  tuum  posse  defle- 
ctere,  sed,  quoniam  et  id  le  posse,ct  an  facias,  quovo 
convertas,  praesens  Providenti;e  veritasintuetnr,  di* 
vinamte(5)  prxscientiamnon  possc  vilare;  sicutiprjc- 
sentis  oculi  efTogcre  non  possis  iniuitum ,  quamvls  ta 
in  varias  aetiones  libera  voluniaie  converteris.  Quid 


luiuin  videri.   Dux  sunt  ctenim  necessitates;  (10)  B  igitur»  inquies?  Ex  meane  dispositione  scientia  di 


simplex  una,  veluti  quod  neecsse  estomnes  homines 
essemennies;  aitcraeondilionis,  ut  si  aliiiuem  am- 
bulare  scias,  eum  ambularc  neccsse  est.  Quod  enim 
quisqiie  iiovit,id  esse  alitcr  ac  noium  est,  nequit.  Sed 
bxcconditio  miniinesecum  iilam  simplicem  ^  irahii. 
Hanc  enim  necessitalem  non  propria  facitiiatiira,sed 
eonditionis  a(i}ectio.  Nulla  enim  necessitas  (15)  cogit 
incedere  voiuniarie  ^  gradientcm ,  quainvis  euin  ta- 
men,  cuin  «  grad.lur ,  iiicedere  ncce^sarium  sit.  Eo- 
dem  igilur  niodo,  si  quid  providcniia  praesens  videt, 
idessc  necesse  esi,  tanielsi  nullain  iiatnra!  habcatne- 
cessitatem.  Alqui  Deus  ea  futura,  qux  cx  arbitrii 
l^ibertate  provetiiunt,prsesentia  coniuetur.  Ilaecigilur, 
ad  iniuitum  re!ata  divinum,  necessaria  fiuiit  (20)  pcr 


vina  inulabilur,  utcum  ego  nunc  hoc,  nunc  illud  vo- 
liin,  illa  quuque  noscendi  vices  aliernarc  videaturf 
Minime.  Omiie  namque  futurum  divinus  prxcnrrit 
inluitus,  el  (10)  ad  prxsentiam  propri;e  cognitlonis 
relorqiiet  ac  revocat.  Nec  alternat,  ut  exislimas, 
nunc  hoc,  nunc  illud  praciioscendi  vices;  seduiio  ictii 
miitationes  tuas  nianens  praevenit  atque  complecti- 
tur.  Quam  comprehendendi  oinnia  viseiidiquc  prae- 
senliain,  non  ex  futuraruin  i  proventu  rcruin,  sed  ex 
propria  Deiis  simplicitatc  sortitus  est.  Ex  quo  illud 
quoque  resolvitur,  quod  (15)  paulo  ante  posuisti,  in* 
dignum  csse,  si  scientia;  Dei  causam  fuiura  noslra 
praestare  dicantur.  Hxc  enim  scientiae  vis  prxsenta* 
ria  notione  cuncta  compleclens,  rebus  omnibiis  mo« 


condiiiouem  divina^  iioiionis:  perscveroconsiuerata,  G  dum  ipsa  coiistituit,  nihil  vero  posterioribus  ^  debei. 


&balisoluianatur.i!  '  suairibcrtale  nondesinunl.Fient 
igitur  prociil  dubiocuncta,  qurc  futura  Deiis  esseprae- 
DOscit,  sed  eornin  qu.edam  de  libero  pronciscuntur 
arbitrio  :  quas  qiiainvis  eveniaiit,  exisiendo  lamen 
propriam  naturam  noii  amitluiit;  quae  priusquam 
lierent,  etinm  iion  evenire  potuissent.  QiMd  (25)  igi- 
tur  referl  non  cssc  necessaria,  cum  propter  diviiiae 
scienli;c  couditionem  modis  omnibus,  necessilatis 
instar,  eveniant?  Iloc  scilicel,  quod  ea  qiiae  paulo 
anle  proposui,  sol  oricns ,  et  s  gradiens  homo,  quac 
dum  nunt,  non  (ieri  iion  pnssunt:eorumtamenunum 
prius  quoqiie  quam  (ierel,  necesse  erat  cxistere :  al- 
terum  vero  iiiiniiiie.  Ilu  etiani  qii:e  prxseniia  Deiis 
babet,  (50)  dubio  procui  cxistunt:  sed  eorum  hoc 


Quae  cum  ita  sint,  inanet  intemerata  mortalibus  arbi* 
Irii  lihertas.  Fiec  iiiiquOi  lege»,  solulis  omni  necessi* 
tate  voluntatibus,  praemia  pcenasque  (iO)  proponunt. 
Manet  eliaro  spectaior  desuper  cunctorum  pracsciut 
Deus,  visionisque  ejus  praesens  seniper  a^ternitas  cum 
nostroriim  actuum  futura  qualitate  cuncurrit ,  bonis 
prxroia,  malis  suppUcia  dispensans.  Nec  fnisira  stin* 
iii  Deo  posiiae  spes  precesque;  quae  cum  reclac  sunt, 
ineflicaces  esse  non  possunt.  Aversamini  igitur  vitia, 
colite  viriuiesy  ad  rectas  spes  (io)  animiim  sublevate, 
huroiles  preces  in  excelsa  porrigitf.  *  Magna  vobit 
est,si  dissiniulare  non  vullis,  necrssitas  indicta  pro« 
bilatis,  cum  ante  oculos  agitis  judicis  cuiicta   cer« 


•  Certa  scienlin, 
^  Hem  qnidein  e$se  veris^itnnm,  sed  ei  solum  menti 

pervinm ,  quia  rebus  divinis  cuittemplandis  a^sueta  est. 
c  Nfcessita!»iii.  D 

**  Amfvlaniem, 

•  Ambulat. 


neniis  ^. 

INTERPRETATIO. 

s  Ambuians. 
^  Non  immerito, 
t   Destruam. 
I  Eienttt. 
^  Jlefert  acceplum. 


1  iJei. 


^  iVo/i  privantur  absolula  Ubertate  suoinaturcv, 

NOTiE. 

(ledit  otiosag  securitati ,  quod  Deum  adesse  non  crcdit^ 


lamen  res,sive  prnescns,  sivc  fiiliira  est  caiiisa  divin:n 
>eii  iioiiofiis,  seu  pniMiotioiiis:  iiani  ccmprehendeiidi 
•minia  lisendique  prfcsenliam^  non  ex  futuiurum  pre^ 
oeniu  rerum^  sed  ex  propria  Deus  smiplicilaie  sortilus 
es  :  ut  niiiic  dicimr. 

*  Magna  vobis  est  necessttas  indicta  probitatis^  elc.J 
Naiin,  ui  loquitur  S.  Rusitius  iii  Regul.  breviorihiis, 
rcspons.  2  ^  Ment  iners  ex  eo  eficitur  $eque  justo  plus 


qui  scrutetur  corda  ct  renes.  Si  enim  hoc  crederel  pror» 
sus  illud  facere\  quod  dictum  est:  providebam  Domi^ 
mm  in  consp€C.u  nuo  semper^  quoniam  a  dextris  esi 
mihi  nc.  commovear....  Quis  est  enim^  inquit  respoiis. 
29,  alterius  potesf.ali  subjectus^  qui  in  oculis  principii 
sui  aliquid  attsttriis  lil  vnquum  eorum  qum  tfut  tioi: 
placent  ? 


t(Z 


AN.  MANL.  SEY.  BOETIUS. 


m 


<'  ■'  *■ 


VARI^  LECTIONES. 

(Ex  receDsione  Reaati  VaHini.) 
trior  numerui  paginam^  poiterior  lineam  notal. 
4,  %  Solantur,  Sic  omnes  velercs  codices  :  non  A  travi:st6  minus  benp. 


iotatmr, 

11.1,  indisioMilique.  Indiiiotubili  lexant  duo  co- 
4lict*s  Viclorini;  prior  est  e  bibliotlieca  S.  Victorls 
Parisiensis. 

11,9,  abituUrant.  Ahitulerat  legit  codex  Victoriniis 
seciindu8. 

14,  1.  t/iiitt/nliim.  Ilic  variantibus  libris,  inmttri" 
iun  pmius  quam  enutriium  retlnuiinns:  qiiodeodein 
qoD  liic  sensti  ab  nntiquis  ssppius  videamus  usiirpa- 
tnm  :  Vclleio  Paierculo,  lib.  ii,  a  quo  scribitur  Tibc- 
rius  JniiMfri/tM  cmleitium  praceptorum  diiciplinia  : 
Apiileio,  vtr^o  deliciis  o*nnibui  innutrita,  Et  ante  Pli- 
niu<  Juiiior  hominei  mari  innutritoi  dixerat. 

14.2,  abite  potiui.  Abite  legit  codex  Tbuanoeus 
nriiniis,  e  bibli<ithec.i  amplisiimi  viri. 

14,5,  Caligarat,  ne,  Catigaret  fifc,  no'i  m:ile. 

17,  2,  aucta,  Acta  lcgii  Florentina  editio. 

18,  6,  in  numerit,  Id  est  in  numerato  habebat :  qux 
lec  iii  est  omiiium  codicuin. 

24,  3,  priui,  Prior^  oinnes  codices,  excepto  Flo- 
rentino. 

51, 1,  obveriatui,  Soliis  Fioroniinus,  venatui, 

32,  2,  nec  iarcinam,  Ne  iarcinam,  Regius  codex, 
qui  e  biblioilieca  Regia. 

32,5,  Et  quaii  novum,  Sic  Victorinus  secundus, 
et  Floreiitiniis :  reliqui  legiint  novi, 

Ibid.,  perhrreicerem,  Codex  Keg.  ct  Vict.  secun- 
dus  legiinl  iic  perhorreicerem, 

58.  6,  excitantii  cestum,  Codex  Tli.  primus,  Reg. 
et  uterque  Vicl.  leguut  exagitautii  asitum ;  sed  inale, 
ei  contra  rationem  versiis. 

iU,  I,  feroi  tyrannoi,  Th.  primns  et  uleniuc  Vict. 
bab<;iit  ioivoi  tyrannoi;  iteni  iiiule 

42,  3,  Oportet  vulnm  detegas,  Sic  Th.  primus, 
Heg.,  Flor.  et  uierque  Virt.  codex. 

44,5,  inferreni.  Tb.  piimiis,  Iteg.  ct  Flor.  codex 
babeiit  ferrent, 

45,  2,  votentiorum,  Flor.  babet  potentum. 


•bid.,  2,  tn^uif,  mari mm.  Vict.  primus,  tn^il,  «(acm- 
ne,  mceitum, 

76, 6,  tfo^tie  lenioribui,  Tb.  priinus,  tla^iM  lewiori" 
bui, 

78,  3,  eluiui,  Vicl.  primus,  ittuiui, 

85,  4,  conditorem,  Vict,  primns,  creatorem, 

84,  2,  a  Deo.  Vicl.  uieniiie,  Deo. 

Ibid.  11,  Verumhi  perturbationibui  morei  sunt^  ea, 
Vict.  secundus  optime,  verum  lii  pertuijfationum  mo* 
rei  f  un/,  ea, 

87,  3,  veroi,  Vict.  pr.iniis,  vera;  ut  lib.  iii,  vera  de 
hinc  animum  subierint, 

92,  5,  familittritatem^  dum,  Codex  Reg.  famitiari- 
tatem  exercet,  dum, 

93,  4,  coniingit,  Reg.  contigit, 

Ihid.,  il,  vernula,  Ih.  primuii,  Vict.  ulerque, Reg. 
et  Flor.,  v«rnacu/a. 

94,  2,  ttt  fortunam,  Flor.,  tu  si  fortunam, 

H      lliiil.  3,  morei  iunt,  ista  natura,  Reg.,  morei^  hcee 
"  natura  eit, 

Ibid.,  8,  per/idam,  Vict.  secundus,  Tb.  primus, 
Reg.  et  Fior.,  per/idiam, 

95,  4,  iortem  exacerbei,  Th.  priiiius  et  Reg.,  ior» 
tem  exacerbabis, 

Ibid.,  6,  promovererii.  Th.  priinusetVict.  priinus, 
promoveres, 

97,  2,  exmtuantii,  Sic  a  Pompnnio  Mcl.i  scribitur 
Garuiiina,  obviui  Oceani  exwstuaniis  acdessibus  adau- 
geri :  propriuin  quippt^  oceaiii  esi  exacstuare.  Vict. 
uierque,  Ueg.  et  Fior.,  et  asstuantis, 

98, 4,  haud  curat,  Tb.  primus,  Reg.  et  Vlct.  pri« 
mos,  aut  curat. 

99,  1,  SNt7ii«  magnum,  Sic,  inquit  Valliniis,  ex  eon- 
jectura  reposuimus  :  cuin  id  raiio  Scatonii  necisario 
postularet  :  nec  mihi  dubium,  quin  sic  scripserit  Bue- 
tius, 

101,  4,  matrii  ex  utero,  Vict.  uterque  et  Flor.,  f»a< 
tris  utero. 


Ibid.,  4,  Triguiltam,  Codex  Vici.  secundus  habct  G      Ibid.,  6,  et  omnium,  Vict.  uterque,  omniumque  ; 
Trigguitlam  :  et  is  lortasse  est  qucm  apud  Theoderi-      Th.  primus  et  Reg.,  omnfuni. 


eom  graiia   poUentem  vocat  Cnnodius  Trtaauam, 
epist*  2IJib.  IX. 

Ibid.,  5,  perpetrataque,  Reff.  et  Vict.  secundus  hn!»et 
«I  prrpetrata ;  bed  optiine  Vict.  primu^,  imperutaque 
/«tn. 

.    48,  1,  Palatini,  Tb.  primuB  et  ulerque  Vici.,  Pa- 
Utinee, 

49, 1,  quorum  Baiiliui,  oUm,  Ila  orones  Hbri.  So- 
los  Flor.  una  voce  auctior,  Baiiliui  unui, 

50, 1,  innumeroi  multipticeique,  Codex  Flor,  iif/ii- 
rtot  atque  multiplicei, 

Ibid.,  4,  ut  ni,  Uterqiie  codex  Vict.,  uft  ni, 

Ibid  ,  6^  eodem  die,  Codex  Vict.  primiis,  eo  die 
Godcx  Vict.  seciindns,  in  eo  die, 

Ibid.,  9,  vi7/fafi5.  Th.  priinus  et  uterque  VicU,  vit  - 
fas.  Flor.,  uiilitalii :  innle. 


Ibid.,  8,  habe  gratiam.  Tb.  primus,  Reg.  et  uterquo 
Vict.,  habei  graiiam, 

Ibid.,  iO^eitallaia,  Flor.,  itlataeit, 

1U2,  6,  alligabit,  Vict.  uterque,  alligavit, 

106,  8,  alloi  pandit,  Th.  primus,  Vict.  uterque,  ct 
Reg.,  alioi  pandit. 

107, 1,  divei  agit,  Vict.  setundus,  divei  erit, 

111,  1,  mediui  comulum,  Reg.,  mediui  conndem  : 
malc 

Ibid.,  6,  perstrinxit.  Th.  primus,  Reg.  ei  ulerqu« 
Vicl.,  pceslrinxii, 

118,  2, /utf.  Tb.  primus,  Reg.  et  ulerque  Vici., 
luai, 

120,  4,  quanium  decui  ornamentii,  Vict.  st^cundus 
et  Reg.,  qnanlum  ornamentii, 

Ibid.,  8,  compoKifof.  Vict.  secundus,  copiosce. 


^  52,  9,  concessisse  mendacium,  Tb.  primus,  conieii-  D      125,  5,  quod  ad  beatitudinetn,  Tli.  priuius,  Reg.  et 


itue  mendacio, 

55,  15,  poiie  vero  contra.  Tb,  priinus,  et  ulerque 
Vict.,  poise  contrn, 

55,  4,  ntt//a  unquani  mei  laude,  Flor.  ediiio,  nut- 
lam  unquam  mei  laudetn. 

59,  2,  ac  tu  ipia,  Deesl  ipsa  in  codice  Vict.  pri- 
ino. 

01,  3,  affingitur.  Th.  primus,  Flor.  et  Vicl.  secun- 
diis,  affigitur, 

Ibid.,  Oy  «up;^tcitim  tuli,  Vict.  primus.  iuppticum 
pertuli,  ^^ 

71^  1.  debkteravi,  Alii  logant  delafravi^  sive  dila- 


atcMiic  Vict.,  quin  ad  beatitudiuem, 

Ibid.,  8,  ca:citate,  Vicit.  Sfcundus,  cceciiati :  quac  ct 
fiirsan  vera  lectio  cst :  ju<iicenl  dorii. 

126,  4,  auferre,  Vict.  prinius  el  Flor.,  afferre, 

131,  3,  momentaria,  Suaseruni  sic  edere  codices 
Vict.  primus,  Th.  primiiset  Reg. 

Ibid.,  4,  pernpectum.  Th.  priinus,  proipectum, 

Ibid.,  5,  veitri,  vet,  Th.  priinus,  heg.  ct  Vicl.  pri- 
mus,  vcffra,  vel, 

152, 1,  congnta  pecunice.  Th.  primus,  Reg.  et  Fior., 
cnnqmte  pecunite, 

i^\  4,   atqtii  membrorum  compnge,  In  Tliuanxfi 


805 


IN  LIBROS  DE  COiNSOLATIONE  ri]ILOSOrilli£  VARIANTCS  LECTIONES. 


86C 


primo  et  iitroqne.Viciorina  deest  membrorum, 

154,0,  quivintuis,  Th.  piiiinis,  Rig.  uierqueVict, 
et  Flor.,  qu(e  tu  in  /1/1*5. 

135,  5,  contic^fue  minimu.  Th.  primus  et  uterque 
Vici.,  contraque  iiinimum. 

15t$,  7,  cesiimntione.  Uierque  Vicl.,  existimatione, 

Itiid.,  11,  liominibus  vero,  In  Tli.  priino,  Keg.  et 
otroiiiie  Vict.  deest  vero, 

157,  5,  nego  illud  esse,  Reg.  et  Vict.  primus,  nego 
uUum  esse. 

Ibiil.  6,  minime,  inquies.  Tb.  primus,  Reg.  vi  uier- 
que  Vicl.,  minime^  inquis. 

IbiJ.,  7,  eoque  alieni.  Vicl.  secundus,  atque  alieni. 

1:9,  4,  munera  norunl,  Tb.  piimus  el  Fior.,  mti- 
nera  norat. 

14i,  !£,  arma.  Tb.  primus,  Reg.  et  uterque  Vict., 
arva. 

Ibid.,  3,  hosticus^  ita  omnes  codices. 

143,  1,  primus  quis.  Flor.,  qnisprimus. 


A  191,2,  (/Menl  superstitem.  Heg.  et  Vici.  primus: 
deseret  superstilem  :  Vict.  secundiis  :  deserat, 

195,  2,  adjiciant.  Tli.  priiiiud,  adjiciunt» 

Ibid.,  4,  adduci  poluisti.  Vicl.  secundu<,  cbdncipo- 
tuisti. 

194,  8,  conftn^m ;  si  ^uis.  Flor..  contingere,  sie 
colliqe ;  si  quis. 

1ii5,  1,  pnetura.  Ea  leclio  fuit  codicis  Thuan.Ti  i^e- 
Gundi  :  mate  alii  omnes,  prcefectura,  quod  nomen 
nihil,  leropore  quidein  Roclii,  slgntficabai. 

199,  14,  situm  e$L  Vict.  secundus  et  Flor.,  silui 
esl. 

200,  5,  Antoninus.  Sic  Vicl.  secnndu<«,  rerte. 
205,  6,  Mimas  gloriosum.  Uierqiie  Th.  Reg.  et 

Vict.  serunduSy  astimas  esse  gtoriosum. 

Ibid.,  7,  pro  maxima  parie.  Ilacieniis  ediii  etutfT- 
qiie  Th.  baMiant  proxima  :  sed  tectionem  codieit 
Viciorini  secundi  et  Regii  seqiii  maliiit  Valtinus,  ut 
e  quibus  lianriretnr  sensuH  praesianiior. 


146,  1,  Quce  flammis  jEina  erucianiibus.  Ea  lccio  p     210,  2,  lacunam.  Sic  omnes  lihri. 


f4iit  veieruin  omniiim  codicum,  q  1:1*  et  vera  est :  lan- 
tum  pro  jEtncBj  legendum  est  A^lna. 

Ibid.,  4,  cupierunt.  Vict.  secundus,  eupiverunt.  Tb. 
pr.mus  et  Reg.,  cupivere. 

147,  5,  Num  si.  Th.  primus.Reg.  etuierqiie  Vict., 
iViryic  si. 

Ibid.,  9,  Num  quidquam  unquam,  Th.primus,  iVtint 
^ti^  unquam.  Vict.  uterqiie,  Num  quidquam  libero. 

140,  7,  proveniunl.  Vict.  seciindus,  p^rventufif. 

154,  2,  insani.  Th.  primu<,  Reg.  et  uterque  Vict., 
prari :  ^ed  maie. 

157,  2.  quas  a  nobis.  Uierque  Th.  et  Rpg.,  quo!  a 
nobis,  Vict.  secuiidus,  quce  nobis  cognitis  ab  animali- 
bus. 

U^id.,  17,  propagare  ac  dlatare»  Uterque  Th.  et 
Tict.  uterqiie,  dilatare  ac  propagare* 

158,  d^  ejusque  quantumtibet.  lixerque  Th.  etReg., 
ejufque  quamlibel. 

Ibid.,  10.  ne  comparari.  Uterque  Th.  el  Flor.,  nec 
comparari, 

Itiid.,  II,  etenim  finiiis.  Vict.  secundus,  eienim  si 
finit  s. 

15U,  5,  credi  vetant.  Vici.  secundus,  credi  prohi^ 
bent. 

Ibid.,  8,  spernet.  Vterqiie  Tti.  ei  Reg.,  spemat. 
Vict.  primus,  sperneret. 

165, 1,  jac^iif.  Uler<|ueTh.  Reg.  et  Vict.  primus, 
manent. ' 

166,  12,  nunc  amis  as.  Vict.  secuiulus,  et  R«*g., 
fiunr  et  ami$tas. 

170, 1,  /Sniera/.  UterqueTh.  Reg.ftVict.secundns, 
pniverat. 

Ibid.,  3,  quantum  me.  TI1.  primus,  ^uani  fn  me, 

Ibid.,  6,  pauto  acriora.  Flor.,  panlo  ante  acrioram 

174,  1,  aptum.  Th.  seciindus  ei  Reg.,  aponi. 

178,  5,  permutnnt.  Uterqne  Th.,  permutent, 

Ibid.,  10,  <ifi<t  jucunditniis.  Ulerque  Tb.  Reg.  et 
Vici.  secundus,  quce  jucunditatis. 

Ibid.,  18,  definitimus,  ^«'g.,  deerevimus. 

17tf,  4,  bonum  summum  repetit.  Uterque  Vict.,  6o- 
fittm  suum  rcpetit. 

Ibid.,  10,  dignissimum  putant.  Vict.  secundus,  </t- 
^nisfifNtim  putent. 

Ibid.,  12,  iVuni  imberillum.  Th.  primus  et  Vict.se- 
cundu<,  nunquid  imbeciltum. 

187,  3,  vet  pecunia,  vet  honores.  Th.  primus,  pecu- 
nice  vel  honores. 

Ibid.,  11,  ungeret.  Uierque  Tb.  Reg.  ct  Vict.  secun- 
dus  angerer. 

Ihid.,  nequeo.  Reg.  et  VicL  secundus,  non  queo. 

1^8,  S,  possetamiilere.  Uierque  Vict.,  possit  amit" 
tere. 

Ibid.,  17,  opibus  non  exptetur.  Vallinus  ait  se  eden- 
diim  puiasse  non  exptetur,  ui  ex  serie  orationis  slet 
Boeiii  senieniia  :  iicet  libri  repugnent  :  quanquam  , 
aii,  eisensus  aliquis  esse  potest  dispuncta  neg.itiva 
«'iciione. 


212,  8,  gloriam  petis.  Uterque  Th.  et  Reg.,  gtoriam 
peias. 

Ibid.,  10,  corporis  servum,  Sic  oinnes  veieres  et 
rocentiores  libri. 

219,  7,  si  quis,  S  c  locum  hnnc  restituit  Vallinus 
ex  conjeclUM,  quam  poslen  libri  confirmarnnt. 

Ibid.,  16,  conabaris.  Th.  secundus,  connris, 

228,  12,  ab  diminutis.  Th.  priinus,  ab  imminutis : 
uterqiie  Vici.  et  Reg.,  deminutin, 

250,  2,  sed  ralione.  Reg.  et  Vict.  secundus,  sedest 
ratione. 

Ibd..  13,  etabittis.  Uierque  Th.  Reg.  efVict 
nterque,  et  illis. 

251,  2,  quce  izopivfjiara,  Rcg.,  quod  vrt^pcafia,  beiie. 

252,  iO,tamensi.  Uterque  Vict.,  tainen  etsi. 
Ibid.,  vera  bona  sint.  Th.  prii/ius,  et  Vict.  primus, 

r^re  bona  sint. 

Ibid.,  21,  secure  igitur,  Uterque  Th.  Reg.  et  Vi^i. 
uterqiie,  leciiro  igitur. 
C     255,  3,  habiians  libido.  Regiiis,  hebetans  tilfido  : 
qiioil  verbum  quia  Roeiio  nimitiare  esi,  hacc  genuina 
Viiliino  lori  hujiis  videiur  esse  scripiura. 

256,  7,  appetuntur  a  pluribus,  Vict.  secundus,  ap^ 
petuniur  pturibus. 

Ihtd.,  15,  9110  inter  expelenda,  Th.  priniuset  Vict. 
seciindus,  quod  inter  expetenia. 

257,  4,  poxiquam  unum.  Reg.,  ctim  unnm. 
238,  U,  Quidt  quod.  Ftor.,  quid  dicam^  quod. 
Ibid.,  11,  mollissinium  quodque.  Uierque  Tb.  et 

Vict.  uterque.  mottissimum  quiique, 

Ibid.,  13,  tegiiur,  ahest  in  Tb.  et  Vict.  ulrisqiie, 
necnon  in  Ftor.  ei  tnioexpnngi  pole$*t. 

259,  5,  sine  cogitatione,  Vict.  secundus,  titt^  cogrki" 
tione. 

240, 1,  if  est  enim.  Tli.  primus,  id  est  enim, 

245,  5,  si  superiora.  UterQue  Th.,  Reg.  et  Vict. 
uterque,  si  priora. 

246,  3,  a  Deo  regi,  Vici.  uierque  et  Flor.,  Dao 

^     Ibid.,  1 7  et  24,  esse  concessimus.  Uterqiie  Th. ,  Reg. 
et  Vict.  iiterqiie,  esse  consensimus^  bene. 
Itiid.,  19,  exlrinseciis,  deest  in  Vict.  primo  et  Reg. 

247,  3,  voluntarie  regantur,  Uierque  Vicl.  ct  Rrg., 
votuntaria  regnntur, 

Ihid.,  10.  vateret,  Rpg.  et  Yict.  socnndus.  vatebit. 

Ibid.,  16,  magna  latranlem,  Uterque  Th.  et  Leg., 
magna  tacerantem» 

Ibid.,  18,  deposui!.  Reg.  et  uterque  Vitl.,  dlspo* 
suit. 

248,  8,  quof  nunc  quidrm.  Sic  totumlocum  Valtiniis 
emendavit,  veienim  codiciim  ope  :  lanlnm  pro  i^tio 
introieris,  ex  conjeclnra  reposuit  qua  introieris. 

249,  9,  toquimur  rebus.  Oiiines  recte,  loquuntur 
rebus. 

253,  9,  tonga  site.  Omnes  tongasiti. 

254,  3,  donamns.  Reg.,  Fior.  et  Vicl.  sccundus, 
donsmis. 


«07        AN.  MANr,*  SEV.  B0ETIt3S.  IN  LIB.  DE  CONSOL.  PHIL,  VARIANTES  LECTIONES.         868 

^57,  5,  lamen  ante  hac,  Vict.  secundus,  iamen  ha*  A      IImiI.^  43,  ab  assignala,  Reg.,  a  signati,  forte  ab  oi" 
cienus, 

|hi«l.,  0,  locum  facinorum,  Heg.  el  Vicl.  secnndus, 
hco  facinorum  :  longe  meiiiis.  Nisi  leg:i<  in  locum. 

258,  6,  prcemitiere.  Uierque  Th.  el  Vict.  priuuis, 
praiermittere :  niale. 

Ibid.,  12,  reverlaris.  Reg.  ct  Vici.  secundus,  reve- 
haris. 

259,  2,  €on$cendant,  Vicl.  secuDdiis,  conscendunt. 
2Gi,  10,  quem  vero  effecisse.  Reg.,  quem  vera,  inquit, 

e/feeisse, 

205,  5,  id  quoque.  Th.  uterque,  uterque.  Vict.  et 
Re;;.,  illud  qnoque. 

Iliid.,  9,  certum.   Adipiscuniur,  Reg.,  certum^  in- 
quam,  adipihcwitur. 

Ibid.,  27,  ambigii.  Th.  primus  et  Vict.  secandus, 
ambiqat. 

!itiG,  7,  prceeurris,  Uierque  Tli.,  perciirrff. 

Iliid.,  19,  incessui,  Vici.  secundus,  incessu.  aiiciiores,  nisi  aut  exercti^  aut  corrigit,  aut  damnai^ 

Ibid.,  22,  scelesti,  iidem  viribus.  Vict.  secundus  et  ^  punii  :  sed  inale. 
Flop.,  scelesti,  viribus,   _  ...  514,   4,  hoc  igitur  fortuito.  Tli.  iilcrque,  Reg.  et 


siguati :  recle. 

Ibid.,  discesserit.  Th.  ulerque,  Vic>.  secundus  eC 
Flor.,  decesserit. 

Ibid.,  10,  dicini  operis.  Reg.  el  Vict.  primus,  d/n- 
w<r  operre. 

501,  9,  lingere  flanmas,  Utcrquc  Th.  et  Reg.,  (m- 
guere  flanimus. 

503,  7,  durare  queant,  Vict.  secimdus,  durare 
queutii, 

504,  5,  (/ut.^  inquit.Th,  primuset  Vicl.  primus,  Ei 
qui?  inquit, 

505, 19,  confirmandccsapientia:,  Utcrqiie  Th.,  Reg. 
et  Vici.  secundus,  conformandce  sapientice. 

Ibid.,  24,  quidquid  aulem.  Th.  uterque  et  Reg., 
quidquid  aut :  bene. 

500,  2,  nisi  hut  exercet^  aui  corrigit,  punit.  Sic  om- 
nes  libri :  Planudes  quoque.  Victorini  vero,  verbo 


267,  5,  d^flectuntur,  Vicl.  secundus,  deflectunt. 
Ibid.,  15,  sui  natura,  Vict.  fecundiis,  sua  naiura. 

268,  4,  miuinie.  Est.  Tb.  primus,  mnimet  inquam. 
Est. 

272,  19,  inlicit,  Vict.  secundns,  infecit. 

275,  5,  insidiator  occuUis.  Uterque  Th.  Reg.  et 
Uterque  Vict..  insidiator  oecullus, 

Ibid.,  7,  ab  avibus.  Uterque  Th.,  VicL  primus  et 
Reg..  aoibus. 

277,  19,  mentis  uleere.  Non,  vulnere  ;  Bic  cxlgeiite 
metro,  ei  adsiipulaiito  non  uno  codicc. 

279,  12.  velU,  posse,  perficere.  llac  distinctioiie, 
inquit  Valliniis.  restituimus  locum. 

281,  li,  liquere  esse.  Th.  piimus,  et  Reg.,  liquere 
tespondi. 

282, 2,  saltein  non  audienda.  Uterque  Th.  et  Vict. 
utentue,  saltem  audienda, 

285,  2,  fuciunt.  Vict.  secundus,  etReg.,  faciant. 


uterqiie  Vict.,  hoc  igitur  fortuitu, 

Ibid.,  7,  eo  loci.  Reg.,  eo  loco.  Th.  secoiulus,  iit  eo 
loco. 

.  Ibid.,  11,  quQ  iUeobruit.  Reg.  et  Vict.  secunduSy 
quod  iUe  obrmt. 

516,  5,  eonveniant.  Th.  secundus,  Reg.  et  Vict.  se- 
cundiis,  convenient. 

519,  5,  quodque  discernat.  Ambo  tain  Th.  quam 
yict.tgui^^tie  discernat, 

520,  2,  quibus  inest  ratio,  Uierqu«>  Th..  Reg.   eC 
Vici.  iiterqiie,  quibus  in  ipsis  inest  ratio. 

Ibid.,  9,  ceciderunt,  Uterqiie  Th.,  Ueg.  et  Vict.se* 
cundus,  ceciderini.  Flor.,  cecidere. 

521,  2,  insciiice.  Heg.et  Vicl.  secutidiis,  inseientife, 
525,  5,  qute  sint,  qum  fuerinl,  veniamque  uno.  Sic 

anibo  tain  Th.  quain  Vicl.  et  Flor. ;  recte  :  nemo 
eiiim  non  videtirauspositionem  factam  iii  aliis  editio- 
nibus  oinnibus. 


Ibid.,  patiuntur.  Vict.  secundus,  et  Rig.,  patian-  C      525,  1,  sj  res  aliorttm.  Uierqee  Tb.,  Reg.  ct  ulo^ 

que  Yku,  ss  aiiarsmm  :  b(?iif.. 

Ibid,  12,  at  nos.  Iterquc  Th.  ei  Vict.  ictuniiM» 
ac  non,  Reg.,  ac  nunc. 

520,  12,  atque  sese  re$.  Reg.  eC  Tict.  secnndat. 
quam  sese  res  :  bene. 

527,  2,  humana  opiniane,  llumance  opinione ;  tof* 
tasse  humance  opinioni. 

528, 2,  speret  quisquam.  Uierque  Th.,  Reg.,  Vict. 
Becundus  et  Flor.,<per«f  quisque. 

551,  5,  ai  si  nescit,  Th.  secnndus,  aut  si  nescii. 

555, 10,  arbiirio  eveniunt.  UterqueTh.  Reg.  et  Vict. 
seciindus,  arbilrio  veniunt. 

556,  9,  quce  incerti.  Tb.  secundus,  quibus  incerti  : 
non  male. 

Ibid.,  10,  opinionis  constat  id.  Ulerque  Th.,  Reg. 
et  Vict.  secuudus,  opinionis  id, 

537,  10,  iinaginationis,  Vicl.  sccundiis,  imaginis. 

Ibid.,  15,  ita  definit,  Tb.  secuiidus  et  Reg.,  ita  de' 


Utf. 

Iliid.,  II,  hac  igitur.  Th.  primus  el  Rcg.»  Atac 
{^ififr. 

Ibid.,  25,  esse  dicereni*  Dierfue  Tict.9  esse  duce^ 
rent  :  bene. 

Ibid.,  27,  Nam  sl,  uti,  eic.  Corruptum  anlea  lo- 
cum,  itiqoii  Vallinus,  in  omnibus  impressis,  juvanti- 
km  parlim  aniiquis  libris»  sic  taudem  restituimus 
suse  iiitegritaii. 

280,  1 ,  apri.  Sic,  licet  repugnent  etiam  veieres 
libri,  scripsisse  videtur  pntius  Buetius,  quam  immani 
llla  licenlia  usus,  si  reiinueris,  aper^  quam  non  ad- 
roitliiiit  bcndecasyllabi. 

295,  15,  dclibare,  Omnes.  deliberare. 

294,  4,  di^erii  in  moium.  Th.  secundus,  digerit  im" 
moium.  Th.  priiiius,  et  Reg.,  tfi  motu  ;  recte. 

290,  5,  puncti  medium.  Th.  uterque,  Reg.  utcrque 
Vict.  elFlor.,  punctum  medium. 


Ibid.,  9,  proficiscanlur.  Vict.  uterque  et  utcrque  ^.  finivit. 


Th.,  proficiicaiur. 

Ib  d.,  iO,  ip^as  quoque  immutabiles,  Vict.  secundus, 
ipsam  quoque  immutabiiem, 

Itiid.,  19,  suo  quemqitam.  Th.  uterque,  Reg.  et 
Vici.  secundiis,  suo  quoquam  :  beiie. 

297,  5,  eensueril,  Vicl.  scctiiidus,  censuerunt. 

Ibid.,  15,  respicit.  Vict.  secuiidus  et  Reg.,  respe^ 
xt/. 

208,  2,  gerenda„  Th.  uterqiie  et  Vict.  primus  re- 
genda, 

Ibid.,  5,  agitari  sinit,  In  omnibus  deestiinii;  mate. 

Ibid.,  22,  conseientiam  spectans,  Uierque  Th.  Reg. 
Ct  Vict.  ut<  rqiie,  eonseieniiam  exspeCaus. 

299,  1,  acla  feliciias,  Vict.  secundus,  aucta  felici' 
tas. 

Ibid.,  2,  ttl  exercitii,  Th.  primus,  ut  exereitium, 

Ibid.,  5,  quique  dissentiant.  Tli.,  uterquo  Reg.  et 
uterque  Vici.|  quisque  dissentiant :  male. 


Ibid.,  18,  noit  imaginatione,  Th.  secundus,  non  iii 
imajinatione. 

Ibid.,  sed  ralionaU.  Th.  secundiis,  sed  rationabiU. 

340,  21,  desidii,  UterqueTh.  et  Vici.  priiiius,  de- 
cedit. 

544,  7,  quoddam  universate.  Uterque  Th.  et  Vicl. 
prlmus,  quiddam  universale. 

Ibid.,  consideret,  Uterqiie  Th.,  considerat, 

345,  5,  nuUa  est  prcescientia.  Th.  sccundus,  nullan^ 
esse  prcpscienlium, 

Ibid.,  7,  habere  possemus,  Vict.  secundus,  habere 
possimus. 

548,  7,  patefeceril,  Uterque  VicL,  patefacit  :  ct 
uterque  Tb.,  patefedt. 

349, 16,  prast^ntiam,  Sic  emendavit  Vallinus  ex 
consensione  oginiuiu  veterum  codicum. 

350, 24,  necessaria^  quam  non  neccssaria^  Utcrque 


869 


APPLNDIX  AD  LIB.  DE  CDNSOL.  PillLOS.  VARLi  IIONUM.  LITTCRARIA. 


870 


Th.,  Heg.  el  Vict.  seciindus,  nece$tarie  quam  nott  ne-  A  Reg.,  divmam  te  prtBsentiam, 


eesMrte, 

351,  11,  aliquem  ambulare^lh,  primus,  aliquem 
hominem  ambulare. 

Ibiil.,  15,  votuntarie  gradientem,  Ulerque  Th.,  Reg. 
et  Vict.  sccuiidus,  voluntate  gradientem, 
Ibid.,  eum  iamen,  Vicl.  priinus  el  lieg.,  eum  tum, 
Ibid.,  24,  quig  prius,  Uteri]ue  Th.,  qua  priut, 
Ibid.,  27,  proposai.  Tb.  primus,  ;?o<ut 

352,  5,  dioiHam  te  pratcien^it»^'  Tt^«  iSecundus  et 


Ibid.,  8,  nunc  itlud  velim,  Ulerque  Tb.  et  Vict. 

scciiiidus,  nunc  aliud  velim, 
Iirid.,i6,  tcientiee  vit,  Tb.  secundns.  tcientia  ejut* 
Ibid.,  cuncta  compleetent,  Reg.,  cuncta  protpicicnt 

vel  complecteut, 
!l>id.,  potterioribut  debet,  Th.  secundus,  dedil  piH 

tterioribus, 
Ibid.,  23,  rectof  tunt,  Tb.  primus,  receptce  tunt, 
Ibid.,  26,  indicta,  Vici  ^:C£iiojUi8.  indita. 


APPENDIX 

AD  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHIiE 


VARIA   MONUMENTA  LITTERARIA 

QUJE  LIBRIS  BE  CONSOLATIONE  IN  GLAREANI  EDITIONE  PRiEFIGUNTDR. 


JOANNCS  BIURMELLIUS  RURi€MUNDENSIS 

RODOLPHO  LAflGIO  MONASTEniENSIS   CCCLESl^e  CANOMIC  I 

S.   P.  D. 

Tandem  meat  in  Doeiii  Severini  de  Phitosophiee 
Contolatione  ^  cum  primit  [ructuotnm  oput  enarratio" 
net^  Rodotphe  Langi^  m  omnium  {quot  novi)  humamt' 
«tme,  diteriittime^  pientittimet  tludiosorum  usui  in  /u- 
cem  emttto^  tuoque  clarissimo  nomini  dico  :  non  quod 
m  meis  nugis  aliquid  splendoris  accedere  poste  coiifi- 
dam^  ted  ut  aucloritalit  tuas  prmtantittima:  tutela^ 
quati  Ajacit  clypeo  munitw,  tub  hominum  vultut  pro- 
deant  tutioret,  nec  vituperationum  tinguat  cote  livoris 
(m  eleganter  ait  quidam)  naturatiier  acuminatat^  et 
atpidum  mortu  nocentioret  reformident,  Dignut  ett 
profecto  Doetiut,  ut  ingenue  verum  fatear^  qui  me  touge 
tmetiorem  atiquatido  commentatorem  tortiutur,  Terum 
lantum  abest  ut  in  hac  commentariorum  editione  lanto 
uriptori  tatitfuctum  putem,  ut  vel  hoc  modo  doctioret 
4sd  juvanda  ttudiotorum  ttudia  maximopere  cupiam 
excitari,  Porro  de  hactenut  editit  in  etimdem  enarro' 
tionibut  tiihit  attinet  dicere  :  quce  ti  ptacerent  homini' 
but  eruditit^  tane  quam  tibent  (ut  qui  triviatibut  olUn 
quotidie  prcetectionibuty  et  fliotce  moderandoe  curit 
tupra  moduin  Uittriiigar)  hoc  tucubrandi  tabore^  ct  ho" 
minumjudicia  subeundi  pericuto  supefsedissem,  Ccr/e- 
rumcmdido  tectori  operam  meam  probalum  iri  confido^ 
non  ob  hoc  solum^  quod  obscurit  tucem  intulerim^  re- 
rum  etium  quia  Crtecis  quoe  desiderabantur,  loco  suo 
repositis  (qua:  Joannes  Cietarius  utriutque  tinguce  do^ 
ctitsimutt  et  phitosophw  ittedicin(Bquepro(e$seregregiut 
ex  Italia^  Joannes  jEdicoUiut  bonarum  artium  tnagi- 
tter^  dubium  titteratior  an  humanior^  Daventria  tupe^ 
riori  ad  me  anno  dederunt)  mendat  comptutcutat^  tum 
e  prota  oratione,  tum  e  vertibut  tuttuterim.  Qua  qui' 
dem  m  re  tua  quondam  non  parum  me  juvit  induttria^ 
tnultijugaque  erndiiio  :  tuper  cujus  amptistimit  taudi' 
but  (id  quod  Salustius  de  Carthagine  ait)  titere  metiut 
puto  quain  parum  dicere^  qnoniam  alio  properare  teni' 
put  monti.  Prasmisi  autem  qucedam  notlris^  qum  dili' 
gent  tector  haud  quaquam  atpernabitur^  tpero,  Vate^ 


B  meque  (ut  facit)  ama,  Alcmarim  tertio  ncttat  Apritis^ 
aimo  a  Chritti  Satvaiorit  oriu  1614. 

JOANNCS  C/ESARIUS  JULIACENSIS 

IN  QUAUAM  AD  MURMELLIUU  EPISTOLA. 

Quod  tcribit  te  commenlaria  parare  in  quinque  Doi* 
tii  tibrot  de  Cotuotatione  phitotopiiia!^  niliU  tane  jttf 
cundiut  audire  potui :  quod  id  certe  diu  jam  optaveram^ 
ut  videlicet  ab  aliquo  docto  homine^  et  i#i  bouit  litterit 
rite  inJituto  (qtsatem  te  et  judico  ei  certo  tcio)  tatia 
ederentur  commenturia^  quce  digna  ette  pottenl  tanto 
auctore,  ac  tantce  etiam  rei  convtnirc. 

NICOLAUS  CRESCIUS  FCORENTIMS 

MONACHUS    CISTERCIENSIS ,     ANTOMO     LANFUEUl.XO 
PLORBNTKXO    CIVI    ILLtSTRI. 

Mntia  qnidem  tunt,  Antoni  Lanfredine,  et  in  phito» 
Cs  tophiaet  in  theotogia^  lutn  obtcure  dicta,  tatn  ad  co- 
gnotcendum  dificilia.  Ittm  tamen  imprimit  cetebret  de 
fato,  de  beota  vita^  de  divina  prienotione,  atque  Provi* 
dentia  quasttionet^  ancipiti  intettecla  tegentium  pto' 
rosqtie  in  deteriorem  sensum  transvertot  agunt.  Qum 
quanquam  tunt  a  nonnultit  ita  aceurate  disputata^  ol- 
que  copiote  ittuttrata,  ut  nuttut  videatur  reticttu  dubi'» 
tandi  locut^  iit  tamen  de  rebut  accuratiut,  graviut^ 
luciditu  nemo  quam  Severitiut  Doetiut  ditteruit^  vir 
(itie  qtiidem  jtsdice)  ointtium  ttue  cetuilt  doctistimut, 
Qui  cutn  in  muttiptici  diuiplinarum  genere  non  puuea 
tcripterit,  votuit  et*am  tum  in  lioc  tibro,  quetn  de  phi" 
iotophice  Contolatione^  tum  in  iit  quot  de  Trinitate  et 
de  Duabtu  Naturit  Chritti  intcriptit,  bono  pericttto 
experiri^  quantutn  iti  sacrit  Litterit  profecitsel,  Sid 
Derat  hictibcr  adeo  seecutorum  incuria  jam  depravamt^ 
ut  nuttut  tui  ttuctorit  nitor^  nuttusque  prope  cuttut 
agtiotceretur,  Qui  cutn  superioribus  annit  restitutionem 
std  poteeret^  mutto  pturibut  vutneribttt  affectut  ett, 
Namque  mtstitut,  invertut,  et  a  te  pturittium  mutaiut 
prodiit  ab  imprettoribtu  in  tnanut  hontinutn^  cum  eom" 
tncntariit  qui  fatto  divo  Thomce  Aquinati  atcribuntur» 
Dcgatut  itaque  til  hunc  iptum  Doetii  librum  emenda* 
rm,  ac  pristinte  integritati  quoad  pottem  rettituerem. 
Id  eo  tibentiut  feciy  quod  tnateria  de  qua  agebatur  la 


871 


APPENDIX  AD  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPIU^. 


872 


ffrofecto  etl  qute  retigio$um  virum  mamme  deeeai.  U$ut  A  veteribun  nostrit  ob  mobilitatem  $edere  tn  pila  fingebm 


est  autem  in  hoc  opere  Boetius  eo  dicendi  genere^  quod 
non  minus  ornaium  quam  grave  et  philosophice  niaxtme 
accommodatum  xideatur,  Et  prwtereavariumeoque  JU' 
eundum^  quod  nunc  toluta  oratione  giavi$time  ditputat^ 
uunc  metro  elegantiut  tudit,  Id  igilur  oput  nottra  cura 
eic  ditigentia^  quatecunque  ett,  emendatum^  tibi  Lan- 
fredinevir  omatittime  nuncupamut^  non  ea  ratione,  «i 
exittimem  ejut  tectionem  potte  muttum  tua  eruditioni 
ttdjieere^  ted  ut  tuo  putrocinio  in  Enehiridii  lypum 
atirictum^  honettiut  ac  tutiut  in  vutgut  exiret  :  ut  inde 
facite  judicari  pottit^  quantum  inter  priorem  ittum  et 
hunc  nottrum  tibrum  intertit.  Quod  ti  tu  probaterit^ 
tatit  a  me  omnibut  factum  ette  judicabo,  Vale, 

PR/ELECTIO 

JACOBI  BONONIKNSIS  IN  BOETIUM  SEVERIMUM. 

Conttitueram  viri  elarittimi  hoe  anno  prcefatione 
obttinere^  ne  temper  in  eodem  vettigio  hcererem.  Atti* 
duitat  enim,  ut  ait  Cicero^  fattidium  parit  et  tatietatem, 
Verum  nt  comilium  mntarcm ,  partim  vot  nimit  uffi' 
cioti  et  amantet  nottri  perfecistit  (me  namque  quolannit 
vetlro  ornatittimo  conspectu  honestittimaque  pra^tentia 
condecoratit)  partim  ittustrit  et  magnifici  tenatut  no- 
stratit  magmficentia  ac  Uberalitat^  qui  me  proxime  tm- 
pentiori  tatario  centendum  putavit^  nec  non  cottrgam 
viro  erudititsimo  humaiiittimoque  me  adjungent,  hone* 
ttiori  tituto  exornavit,  Tantorum  igitur  meritorum  me- 
mor  (quoniam  ingrato  liomine  nihit  pejut  terra  creat, 
«I  ait  Menander)  recordaiut  etiam  Amyctat  tacendo  pe- 
ntiM,  quodque  nemo  titent  ptacuit^  ut  inquit  Autoniut, 


tur,  et  quam  rotuto!  intittentem  ,  quod  toco  stare  ne- 
quiret,  sapienter  dixit  et  tepide  Autoniut.forluneeergo 
ti  te  regendum  deditti^  dominoe  moribut  oportet  obiem» 
peret,  Atiut  congerenditopibut,  cumutanditque  divitiis 
inhiat,  totutque  incubat^  ratut  per  hat  totidam  fetici- 
tatem,  et  omnia  mortatibut  commoda  et  conipendia  tm- 
portari,  juxta  ittud: 

yam  ti  aliquit  catut  tecto  te  affi^nt^  habet  qui 
Auideat^  fomenta  paret^  medicum  roget  ut  te 
Sutcitet,  ac  reddat  nalit  charitque  propinquit. 
Frequenterque  itlud  habet  in  ore^ 
Sciticet  uxorem  cum  dote,  fidemque  et  amicot^ 
Et  genut  et  formam  regina  pecunia  donat, 
Ac  bene  nummatum  decorat  Suadeta  Venutque, 
B  Hic  etiam  putat  ccetum  deotque  auro  venatet^  motut 
hoc  Tertutliani  verticuto : 

Non  ticet  deot  notse  gratit, 
Uocque  Petronii  dittlcho^ 
Majna  loquor^  quidvit  nummit  prastentibut  opta^ 
Et  veniet,  ctautum  possidet  area  Jovem, 
Sed  contra  reputando,  niliit  improbiut,  nihit  pemieio^ 
tiut^  nihitque  quod  magit  humanum  genut  vexet  et  VH' 
quietei^  quam  opet  et  pecuniatif^  inveniet,  Verum  hanc 
primum  ti  ttruere  cupiet^  eripia  habenti,  Vnde  impro» 
bat  cretcere  diviiiat  dixit  Ftaceut,  Hieronymutque^ 
Divet^  ait^  aut  imquut^  aut  iniqui  hasret,  Noxia  igitur 
etl  et  inutitit  pecuniOf  quando  inhoucita :  vetutque 
verbnm  ettj  Male  parta^  mate  ditabuntur.  Pernieiotee 
tunt  et  opet,  quarum  opera  hontinet  evigorantur  et 


eogor  impeltorque  atiquid  novi  in  prmtentia  vobit  reci*  C  emotteteunt^  morbi  gtitiunt  et  wgritudinetf  pudor^  /e- 

gett  jura^  turret,  arcet,  propugnacuta^  et  opfuda  mv- 
fttltsfima  expugnantur.  Pecunice  cnim  {ut  ait  Cicero) 
omnet  viat  norunt.  Diogenet  ilte  Cynicut  viam  virtutit 
adeo  anguttam,  difficitem  et  arauam  etse  aiebat^  ut 
eam  vix  nudi  tuperare  pottent  ad  iransmilterCf  nedum 
pondere  atiquo  impediti  et  auro  suffarcinati,  Lucretius 
etiam  tcriptum  reliquit,  defunctot  vita^  nudot  et  inopet 
inferna  tubire,  Ex  quo  Autoniut  facete  congrettum 
Diogenit  et  Crce^  apud  inferot  hoc  carmine  lutit : 

Efftgiem,  rex  Crdte^  tuam  ditittime  regum^ 
Vidit  apud  manet  Diogehes  Cynieut, 

Conttitit^  utque  procut,  tolUd  majore  cachinno 
Concutsut^  dixit:  Quid  tibi  dvitiag 

Nunc  prosunt,  regum  rex  o  dititsime,  cum  tn 
Sicut  egOy  sotut  me  quoque  pauperior? 

Nam  quacunque  /lafrut,  mecum  fero,  cum  nihit  ipsi 
Ex  tantit  tecum,  Crcese,  firat^  opibut. 
Atiut  per  gradut  magistratuum  ditcurrere  conlendil : 
ticque  ad  honoret  obrepit^  ut  pottea  fascibut  contps- 
cuus,  ittuslris  ac  reverendns  appareat.  Ilabet  enim  (ui 
ait  Cicero)  jnstam  veneraiionem  quidquid  excettit^  et 
hunc  hianlem  trigeminus  ptausus  lottit  et  inflat :  sieque 
populari  aura  erectus^  coetum  se  scatpere  putat,  quem 
gtoria  Shbsequitur  dutci*  magistratuum  et  taborum  co^ 
mes^  atimentumque  cujusque  animi  generosi.  Trahimut 
enim  omnes  taudis  studio^  ei  optimus  quitque  maXimt 
gtoria  taginalur.  Pulchrum  est  digito  monstrari^  et  di-' 
cier  hic  ett.  Verum  quoniam  hujutmodi  dignitatet  ii» 


tare,  quod  ipta  tattem  varietate  auret  vettrat  permut- 
ceal  et  obtectet, 

Quid  frontem  eontraxittit?  quod  me  recitaturum 
tum  potticilut  ?  Non  meum  ett  exemptum^  ti  recito, 
Sedhoc  veteretatioquin  eruditittimi  factitarunt.  Not>um 
€utem  id  appetto,  quod  ante  me  nutlut  tit  contexuit. 
Babebunt  itaque  doctif  quce  fadle  eognotcant :  indoeti^ 
quee  conditcant  et  admirentur,  Hodie  igitur  verba  tum 
faeturut  de  erroribut  pene  innumerit^  quibut  pterique 
omnet  fattimur :  nec  tolum  imperiti  et  profani,  quod 
mnut  cegre  ferendum  ettet :  ted  {quod  dotorem  meum 
evuteerai)  eruditi  el,  ut  ita  dicam^  Mutarumtacetdotet» 
Ceeterum  cum  morbot  et  utcera  refricuero,  medicinam 
tmditor  extpecta,  Faveie  ergo  omnes,  et  adette  cequo 
onimo,  Nam^  ut  ait  Hieronymut^  beatut  ett  qui  toqui-  ^ 
licr  tii  auret  aiidientit.  Omnit  mortatium  eura  et  intentio 
od  unum  quietit  ttaium^  diverso  tamen  catte  niiitur  per^ 
venire^  Hic  itaque  se  totum  fortunce  committit^  eam 
dieent  res  humanas  pro  arbiirio  ftectere  et  versare, 
Eamdem  obtervat  et  veneratur^  tanquam  numen  tatuta- 
r«,  maximum  omnipotensque,  Jtteciutque  primutum 
blanditiit  et  tenocimit  hujut  pellacit  et  vertipctlit  dece, 
cum  tandem  reftantem  videt  et  advertam,  quariiur,  tu^ 
spirat,  gemitque,  tubricam^  inconttantem  ^  ccecnm  et 
vagam  appettant,  nultique  convicio  parctns.  Stuttut^  i/i- 
^m,  ne  dicam  intanus^  qui  vult  ut  nit  intra  tit  oteam, 
fii/  extra  in  nuce  duri,  Quoniam  enim  mentit  propotito 
uifon:  el  tpem  itti  credere  ett  autut^  qum  ab  antiquit  et 


875  VARIA  MOMUMENTA  LtTTfiRARIA.  87i 

la   sunt  in  arbitrio  ffrofaiuB  multitudinit ,   idcirco  A  momenlo  tempori$  ditiolvatur  et  iniereat  f  Quam  vero 

soUicitut  et  miierabilit  $it  $latu$  tyrannorum  ei-prin^ 


minu$  exoptandas  videnlur.  Vi  enim  prmcipit  Anneue 
Seneca : 

Vitate  qucecunque  vulgo  placent. 
Quam  vero  improbum  $it,  et  prcepo$terum  popult 
examen  et  judicium^  ut  alia  prcetertnittamu$^  nonna 
unico  Catoni$  et  Vatinii  exemplo  licebit  agnoseeref 
Cato  euim  iUe  vivax  imago  virtutum,  prceturce  candida^ 
tui^  reputsam  passu$  e$t.  Vatiniu$  vero  homo  levi$  et 
nequam  iUam  e$t  a$$eculu$t  $tupente  eodem  popello^ 
qui  hoc  fecerat,  et  admirante.  Hunc  vero  sptendorem 
Hvor  plerumque  comitatur,  Nam,  ut  inquit  jEmiliut 
Probut,  est  hoc  commune  vitium  in  magnis  Uberisque 
civitatibuSf  ut  invidia  glorice  $it  come$,  et  tibenter  hit 
homine$  detrahanlt  quo$  videant  altiu$  emergere,  Glo* 
ria  vero  quam  fatlax,  quam  turpi$  et  inanis  sit,  o^ten*  B 
dit  Euripide$  in  Andromache,  in  hanc  eententiam  ex- 
€Uiman$  :  0  gloria,  gtoria,  nihit  aUud  es  quam  aurium 
inftatio  magna.  IIujus  vero  gtorice  et  spiendoris  cu- 
pidi  plerique  cum  hoe  in  pulvere  viriliter  de$udas8entf 
pro  munere  tandem  exsilium,  carcerem,,  out  mortem 
tubiere.  Atius  stemmaieet  nobiUtaie  gloriatur,  lume- 
tcitquey  cum  fumo$a$  majorum  $uorum  imaginee  in 
atrio  gonepicatur,  quarum  $imUe  nihit  habet  ip$e  prce^ 
ier  eolorem^  ut  cum  Cicerone  toquar,  Ua$  ergo  fre^ 
quenter  $u$picU  et  admiratur^  prcetenditque,  perinde  ae 
froavorum  tituli  et  etogia  eum  forte  degenerem  ^ordi' 
dumque  tegere  po$$int  et  honeetare.  Contr,a  vero  evenit^ 
ut  plerumque  per  hoBc  monumenta  homini$  improbitat 
ac  viUtat  magis  magisque  etucescat,    Non  po$$unt 


ctpttfn,  rex  iUe  patefecit^  qw  diadema  priu$quam  ca- 
piti  $uo  apponeret^  eon$ideran$t  ail  :  0  nobilem  magit 
quttm  felicem  pannum^  quem  it  qui$  intro$piciat,  quam 
muUi$  pericuU$  et  mi$erii$  $it  refertue^  ne  Aicmt  ^ut- 
dem  jacentem  toUere  vellet.  Et  Dionyeiut  Ule  SicUice 
tyrannut,  qui  miiu$  et  pericuta  regum  principumque 
expressU  en$e  iUo  levi  fito  $u$pen$Ot  plurimorumque 
per  ora  vulgato,  Scatet  vero  excmpUe  innumeri$  vetU'- 
$ta$f  plena  e$t  no$tri  tjBmpori$  mta$^  qui  rige$  et  priu" 
cipe$  fetieitatem  calamitate  mutaverint»  InfeUci$$imum 
autem  genu$  infortunii  e$t  fius$e  feUcemj  ex  quo  dixH 
Uoratiue  : 

Fuge  magna^  lieet  $ub  paupere  tecto 
Rege$  et  regum  vila  prmertere  amico$, 

Quid  de  regum  et  prineipum  familiaribue  loquarf 
Nonne  Tiberiu$  Sejanum  iUi  $emper  prommum  et  tft- 
timum  unco  Irahi  et  excarnificari  imperavUf  Nonne  H 
Domitiu$  Nero  Senecam  prmceptorem  ad  mortem  c(m* 
puUt?  Papinianum  eUam  diu  inter  auticoe  potenlem^ 
Antoniu$  mititum  gladiit  objecit  f  propter  quod  elegan^ 
ter  diMt  idem  Ftaccut : 

Dulcit  inexpertit  cuUura  potentit  amici, 
Expertui  metuit, 

AUut  ctaritatem  optimum  judicans,  gloriosum  nomen 
propagare  fc$tinat,4n  primisque  re  mititari  clarescere 
geslit^  Ciceronis  memor  ita  $crlbenU$ :  Mititaris  virtue 
prwslat  rebu$  omnibus.  Ucec  nomen  populo  RomanOp 


omnes  e$$e  patriUi,  ut  inquit  Cicero.  lUe  vero  omni  G  hcec  huic  urbi  ceternam  gloriam  peperit,  Uwc  orbem 


eommendatione  dignue  e$tf  qui  $ua  virtute  po$leri$  pree- 
luxit,  Nam  $i  nobUita$  est  qucedam  taus  veniens  ex 
meritis  parentum^  me  hercule !  aiiena  e$t.  Mi$erum 
vero  e$t,  ut  aU  i7/e,  aliorum  incumbere  famce.  Unde 
gravUer  dixit  Boelius  : 

Quid  genus  et  proavoe  $trepiti$? 

Si  primordia  no$tra 

Auctoremque  Deum  $peete$^ 

NuUu$  degener  ex$tat, 

Ni  vitii$  pejora  fovens 

Proprium  deserat  ortum. 
Atiu$  in  $umma  poientia  $ummum  bonum  coUocat. 
Hicque  aut  regnare  cupit,  aut  regibu$  adhcerere :  re- 
gnum  ex  Deo  esse,  hoc  Uomerico  admonitus  :  Neque 


terrarum  parere  huic  imperio  coegit^  omniaque  urbana 
iunt  in  prcesidio  et  tuteta  beUicce  virtutis.  Uic  crgo  tit- 
§hrio$  et  sine  nomine  brutis  annumerandos  putat^  cum 
prcesertim  vei  pace  vet  beUo  ctarum  fieri  ticeat^  ut  ait 
iUe,  Sed  complure$  etiam  $ui  tempori$  c/ariiifmi,  t^tto- 
ti$  tamen  mortibu$  perierunt,  nuUo$  sortiU  rerum  ^ua-' 
rum  $criptore$.  Quid  quod  $cripta  et  monumenta  lefit- 
pore  tabe$cunt  et  intereunt  ?  Vnde  iUud  est : 
Miremur  periisse  homine$f  monumenta  fatiscunt : 
Mor$  eliam  taxie  nominibusque  venit, 
Iluc  adde  quod  si  toU  moriunlur  homine$,  quod  tamen 
a  no$lri$  in$lituti$  et  tegibue  longe  abhorrtt,  nulta  e$t 
ctarita$  et  gtoria,  cum  i$  omnino  non  exstet.  Si  vero 
bene  men$  $ibi  conscia  recli^  terreno  carcere  rectusa^ 


/11,  Polide,  veiis  contendere  cum  rege,  cui  ab  ip$o  ^  cotlum  Ubera  petU^  nonne  omne  negotium  lerrenum 
Jove,  qttaU$  nunquam  atteri^  coUata  est  dignitas.  Uic 
igitur  ui  excellat  et  imperetf  nit  intentatumf  nilque 
inaueum  UnquenSj  per  fa$  et  nefa$  ad  votum  improbut 
properat^  itlud  Euripidi$  u$urpant :  Si  viotandum  jut 
ett^  gratia  imperii  violandum,  caterit  rebut  pietatem 
colat.  Reget  enim  proximi  tunt  diit  immortatibus,  ul 
tnt  Cassar.  Cicero  quoque  regium  nomen  sanctum  ap^ 
pettat.  At  001,  terreni  homines^  nonne  eonsideratis  qui^ 
tutprmsiderevideamini?  Num  $i  inter  mures  tiderelis 
atiquem  ju$  $ibi  ac  polestatem  vindicantemf 
Speetatum  admis$i  ri$um  teneati$  amici? 
Si  vero  corpue  homini$  pen$itelur ,  quid  eo  imbe" 
cil/iMi,  quid  fragiliue,  cum  $<epeHumero  et  hora  et 

Patrol.  LIUU. 


$pernet?  et  ccelo  frutns^  gaudebit  sese  his  exemptam  f 
Unde  itlud  est : 

Nec  vixit  male^  qui  moriens  natusque  fefeUit. 
Et  iUe  Vergilianus  aU^ 

...Pulcherrima  primwn 

Dii  moresque  dabunt  vestri. 

AUus  gaudio  tcetitiaque  bonum  metitur.  Uic  fetici$$i^ 
mum  putal  voluplate  difftuere ,  ad  quam  no$  propensoe 
natura  impetUt^  imo  pracipites  agit.  Quod  autem  le- 
cundum  naturam  est^  ut  ait  Ari$totele$,  id  suave  eonitn" 
git :  sequunturque  omnia  animalia  eam  voluptatem  qvaf 
tecundum  naturametl.  Uic  ergoa$serit  deo$  propiereA 
eue  $empiterno$9  quod  $ecuri  voluptate  iugiter  et  conti-^ 

28 


«75  APPENDIX  AD  LIBROS  DE  CONSOLATIONK  PHlLOSOPHIiE.  *76 

nmUer   pirfnuaUur.   Libau  ergo   iUud    Pmiannm  A  ponam  discrimine,  vl  cum  Lhio  loquor.  Alii  enim  in 
uiurpat: 


Carpamui  dulcia :  nottrum  est 
Quod  vivis^  dnis  et  manes^  et  fabula  fies. 
Cwterum  n  homines  voluptates  abeuntei  eomiderarent  ^ 
soiamque  faeti  peenitentiam  superesse^  eas  magte  deeU» 
narent  atque  effugarent^  quam  nautcB  blandae  Sirenee 
et  asperas  symplegades,  Quis  enim  non  libens  spernat 
et  abjidat  vUissinue  fragitissimcBque  rd  eorporis  servi' 
tium  ?  SoUtus  erat  dicere  Antisthenes  Soeraticus  :  In- 
sanirem  poUus  quam  oblectarer.  Dicebat  etiam  DiogO' 
nes :  Si  non  ebrii  essetis,  Socrati  pareretis :  et  aut  per 
omnes  cetates  continenties  studeretis^  autsuspendio  vitam 
finiretis,  Caio  quoque  in  oratione  quadam  ita  honUnes  a 
voluptate  deterret :  Si  qua  per  voluptatem  nequiter  fece- 


Utteris  et  sgUabis  sint  oceupaU  :  Tu  sententias  quare. 
ut  ait  Uieronynius.  Est  qui  dialecticam  petat^  soptU^ 
smata  quasdam  et  gryphos^  captionesque  labyrintho  et 
Menandro  similes  tantum  percurrens^  temperque  in 
verif  et  fatti  quwstione  occupatus.  Quod  dum  faelt^ 
tanto  fit  a  veri  cognitione  remotiory  quanto  Simonides 
iUe  a  Dei  scienUa  repellebatur.  Qui  eum  ab  Hierona 
tyranno  cogeretur  rimari  et  qucerere,  qualis  Deus  ssset^ 
primum  diem^  dehine  biduum^  postea  tempus  dupUeari 
postulabat.  Quod  eum  tyrannus  miraretur^  phUosophue 
iilud  respondU :  Quanto  enim  diutius  considero^  Umto 
res  videtur  obseurior.  Est  qui  ad  rhetoricam  deflectat^ 
eam  reginam  rerum  omnium  appellans,  qum  rupieos  ko* 
mines  et  agresUis  et  dispalanteis  in  unum  congregavit^ 


riUs,  voluptas  cito  abibU,  nequiter  factum  illud  apud  B  et  ad  civilis  obsequn  peUeaat  discipUnam,  et  qucs  form^ 

vos  semper  manebit.  AUus  formam  et  dignitatem  corpe- 

fis  prcestantissimum  putans  :  Hccc^  inquit,  dos  est  quas 

eonciliat  homines,  quesque  deos  aUicit  et  invitat,  impru- 

dens  atque  immemor,  quid  Hippotyto^  quid  BeUero- 

phonti,  quid  Hyaeintho^  qvdd  HyUe  et  aliis  id  genus  ac- 

eiderit,  quibus  spedes  dispendiosa  fmt  et  noxia  f  Hue 

adde  quod  formof  nitor  rapidus  est  et  velox^  vemaUum* 

que  florum  mutabiUtate  fugacior.  Unde  Salustius  formm 

gloriam  fluxam  et  fragilem  dixit :  et  Catphurnius  : 

Donum  forma  breve  est,  nee  se  tibi  commodat  annis, 
Quamobrem  Spurina  iUe  Hetruseus  non  medioerem 
iaudem  est  apud  posteros  asucutus^  quod  eum  speeie 
sua  iUustri  complurium  matronarum  oculos  soUidtaret^ 
fadem  propriam  multis  inhonestis  vutneribus  ac  foedis 


gymnana,  porticus,  theatra,  tam  Athenis  quam  Roam 
pro  arbitrio  domuit  flaUUjue.  Hie  tamen  seipse  usus 
pesdmo  {ut  didtur)  prceceptore,  nuUa  observans  rhetO' 
riees  eathoUca  ac  pracepta,  oreUor  vuU  appeUari.  Cmi»- 
que  ante  omnia  apertis  ae  lucidis  nonUnibus  dt  uteis- 
dumj  hic  majore  in  Utteris  jactantia,  et  (rofwnU,  id 
est  etationCf  quam  opera,  verbis  jam  pridem  desitis^ 
obsoletis^  et  penitus  reconditis  abutiturj  caeoularius 
dtd  cupiens  et  antiquarius^  ostentator  magis  doetrines 
qumm  verus  possessorf  in  quem  convenit  illa  de  oratore 
faeefUt  definitio :  Orator  est  vir  malus  dicendi  imperitus. 
Orator  enim  perfectus  adhue  detideratur.  Alius  (ut  ad 
mathemata^  id  est^  ad  aUiores  disdpHnas  vela  dirigam) 
ad  astrologiam  contendit,  iUum  judicans  ad  unguem 


dcatricibus  deformavity  ut  veram  animi  pulehritudinem  Q  beatum^  supraque  vota  felicem^  qui  astrorum  siderum^ 


retineret.  Verum  si  (ut  inquit  Aristoleles)  lynceis  ocu 
Us  honUnes  uierentur^  sie  ut  eorum  visus  obstantia 
transmitteret^  etpenetraret:nonne  introspecU  AUibiadis 
corputsuperfide  puUherrimum,  turpistimum  videreturf 
Putchrum  enim  aliquid  videri  non  sua  nuturOf  ud  ocu- 
hrum  speetanlium  reddit  infirmitat.  AUus  in  virtute 
veram  animi  quietem,  tranquUUtatemque  mentis  repo- 
nens  grandi  passu^  omnique  impetu  ad  eam  defertur^ 
arbitratus  d  omnia  inesse^  quem  penes  sit  virtuSf  me- 
mor  hujus  hymni :  Virtus^  optima  venaUo  vitas  es  mor- 
taUbus  omnibus,  Talem  tujads  in  peclora  nobiUm  frU" 
dttm,  perpetuo  tempore  qui  manet.  Auro  tu  meUor. 
Noctumis  hic  igitur  charUs  palUscere  cupit,  Zenonis 
exemplo  stimutatuSf  qui  cum  ApoUinem  consutuisset. 


que  meaUUi  ceeti  iUnera^  oecasus  et  ortus  dgnorwm^ 
detiquia  soUs  ae  lunce  calleat.  HiequeHereuUet  Atlante 
emeritis^  jamquefatigatis,  supposito  vertice,  eesiumfut- 
dre  cupit.  Sie  enim  petitur  coslum,  vt  ait  Ovidiue^ 
Anaxagoram  forte  demiratusj  qui  lapidem  casunm 
e  sole  prmdiaat.  Yerum  quaniam  innumeriB  sunt  steUce^ 
qucB  nondum  in  cognitionem  morlaiium  devenerunt^  id* 
circo  astrologus  pterumque  falliturj  et  ab  arte  deseritur. 
DiogeneSy  ob  hoc^  cutn  quemdam  de  soUs  natura  ac  po^ 
testate  disserentem,  et  omnibus  persuadentem  vidisset^ 
quando,  inquU^  de  ceelodescendistifCofterumsi  reUquos 
humancB  vitce  errores  in  emteds  disdpUms  enamhre 
veUem.tertiusfortasse  Cato^  et  octavus  sophos^nonusqua 
magister  morum  dicerer,  et  subsannarer^  mihique  satie^ 


quo  pacto  optime  vivereposset^  responsum  accepit :  Si  D  tatem^  vobis  autem  fastidittm  ac  nauseam  confLarem. 


mortuis  colore  concors  essety  hoc  est,  si  ad  legendos  an^ 
tiquorum  Ubros  magno  studio  sese  contuUsset.  Cceterum 
eum  varimdnt  artes  et  disdpUncB^  estqui  grammaticam 
secUtw :  qucB  cum  in  duas  partes  dividatur^  ut  inquit 
Fabius,  in  bene  toquendi  scientiam  et  poetarum  enar' 
rationes^  posthabiUs  his  et  onUssis,  quoe  ad  solidam 
frugem  pertinent,  levia  et  ludicra  morosus  et  deUcatus 
sdre  gestit :  exempU  eausa,  QuolUs  an  quotiens  sit  tfl- 
eendum,  conjunx  an  eonjux^  et  an  amieei  numero  mut* 
Utudinis  pereeli  sitscribendum,  ut  censebat  Sigidius  : 
et  an  vireis  et  omneis  in  pturaU  e  assumat,  ut  asserit 
TerentianuSf  aliaque  id  gentu,  quas  in  Plauto  subtiUs 
leetor  afendel.  Quippe  quos  haud  equidem  in  magno 


Ex  quo  referam  pedem,  et  ad  medicinam  (quam  me  da^ 
turum  promisi)  paueis  me  convertam.  Ante  omnia,  «mt- 
nenUssimi  auditores,  necesse  est  hoc  prceUndere,  nikii 
apud  Deum  fieri  dne  ratione^  ut  ait  Hieronymus.  Deue 
autem  qui  summa  ratio  est,  hominem  hac  fine  pUuma" 
vit,  ul  magistra  ac  duce  rationey  vitam  in  terns  agerei 
ccelestem,  Hane  vero  si  imitteret,  in  pretceps  coliake^ 
retur :  unde  sapienter  dixit  Persius : 

NU  tibi  eoncessit  ratio,  digitum  exere,  peccas. 
Dhms  quoque  Hieronymus  dixil,  corporis  nostri  sensus 
esse  quad  equos  currentes  sine  rectore,  arumam  vero  et 
rationem  in  aurigas  modum  retinere  frena  currentium. 
Qutsquis  igitur  duce  ratione  ambuUverit^  ift  primis  for^ 


877  TARIA  MONUMENTA  LITTERARtA.  91$ 

tunam  {quai  apud  prudentti  nuUum  numen  habet)  ca\r  A  M€rum  tludium  Utterarumf  Hoc  ergo  Boeiii  ofm  qm$m 


cabit,  et  falum  subjiciet  pedibu$t  divitiai  ei  open  atper^ 
MbitUT^  contemnetque  tanquam  intemperantias  et  nequi» 
tim  materiam^  omniumqueeeeterum  seminarium :  dolium 
ac  peram  Diogeme  coneupiiceij  ad  natwram  mens^  qwB 
paueii  et  minimii  eontenta  et/.  Idem  ambitiosa  nonUna^ 
et  inutUei  magiitratui ,  tanquam  blandoi  imidiatoreM 
reformidabit  f  eomeientia  benefaeti  munitm  :  hisqua 
bonii  gaudemt  ^wb  in  ipio  iunt^  extei^a  deipiciem^  H 
non  oMJf  faciem^  vhrtule  iola  eontentui,  Ut  enim  Uo* 
ratim : 

Virlui  repulnB  nada  iordida;, 
Inlaminatis  fulget  honoribm. 
Nee  ponit  aut  iumit  iecura 
Arbitrio  popularii  aurce. 
Et  Uttudiaimi : 

Ipia  quidem  virtm  preiium  iibi^  iolaque  late 
Fortunw  secura  nilet^  nec  fasdbm  ullii 
Esagitur^  plausuque  petit  clareicere  vulgi^ 
Nil  opui  exterwB  cupiem^  nil  indiga  laudii. 
Gloriam  rem  inanem,  et  buHce  repente  tumeicenti  comf^ 
parandtim,  necnon  nobilitatem  tanquam  rem  alienam 
ridebit,  Cemu  iuum  cmlene^  neenon  originem  mdeream 
kominii  coutemplatm^  dieet  iilud  Anaxagorm  :  itla 
patria  mea  est ,  cmlurn  intuem.  Potentiam  prineipmm' 
que  familiaritatei  refugiet,  juxta  illud  Lueam  : 

Exeat  m/a, 
Qui  vuU  eae  pim  :  virtm  et  iumma  poteetas 
Non  coeunt. 
A  voluptate  defleetet ,  tanquam  ab  hoite  blando ,  qtiee 


quis  perlegerit^  aut  {quod  melim  est)  audierit  {plenkm 
enim  alit  viva  vax^  ut  didtur)  jueunde  et  felidter  cum 
ratione  doeebitur  vtvm,  ealcato  esimnetoque  oimil 
mentii  afeetUy  mortiqm  praludem^  eam  posteavera 
vetiientem  non  tolum  non  formidabit ,  eed  Uetm  {uli 
Soerates)  oecurret ,  eamque  corde  intrejpiio  et  hilari  , 
fronte  tuedpiet.  Dixi, 

JOANNIS  MURMELLll  PRJSLIBATIO 

IN  BOETn  8EVERINI  DE  PHIL090PHIJB  CONSOLiTIORB 

OPOB. 

Enarraturo  mihi  quinque  BoetH  de  philoiophiee  Coii- 
solatione  libroi^  queedam  pnBlibanda  sunt^  quibuM 
etudioiorum  antmt  ad  ea  qum  traetanda  iunt ,  Hon  tn- 
congrue  prtBpareniur,  Sunt  autem  hme  :  Boetii  vita, 
B  titutm  operiif  iigii  quaUtm ,  <crt^ORft<  intentio^  iwmo- 
rm  kbrorum,  qum  dt  operii  uHlitmt  et  ad  qttam  id 
philoiophuB  partem  referatur, 

1.  Se?erini  Boeiii  vita. 

Vita  Boetii  hme  est :  Severinm  Boetim  Romanmp 
ex  nobilisiima  Torquatorum  familia  progmtftcj,  generia 
eiaritudinem  Aonesllsfimls  a  pueritia  studiii^  virtutum'» 
que  ac  doetrinarum  nobililate  superadt.  Cum  enim  nom 
minm  Greue  quam  Latine  icfret ,  ttiitverMm^e  piU/o- 
sophiam  cum  arte  oratoria  et  poetica  conjunxiiiet  ^  sa 
non  nbi  loit,  ied  humamB  iodetati  natum  arbitratmp 
rei  civiUi  admimitrationem  emcepitj  perque  honorea 
amplisdmos  eonsul  evoitf,  ;tM(tftar  rebus  in  omnibua 
euUor  wiaximm ,  assertorque  singuUtris.  Vnde  et  pro* 
borum  benevolentiam  adeptm  est^  et  hnproborum  ad* 


sitambm  illecebris  clanculum  omnem  succum  exsorbet,  ^  «erigi  le  oilfa  eondlavti.  Uxor  ei  fuit  nobilistimi  generla 


Voluptas  enim  veluti  hirudo  est ,  qu(B  non  est  ndaura 
eutem ,  niit  plena  eruorii,  Formam  contemnet ,  ^tco; 
mor6ti  el  a?fafe  defloreuit ,  qumqm  horm  momento  tn- 
terddere  poteet  et  evanescere.  Quoniamque  vera  virtm 
eif  viltum  fugere,  ob  hoc  idem  grammatictB^  dialecticm^ 
rhetoricce^  astrotogim^  et  aliis  mathematicis  hoc  animo 
incumbet  el  invigilabit ,  tif  per  hos  leviorei  gradm  iit 
ttd  philoiophiamaditmt  philoiophiam^inquam^omnium 
virtutum  magiitram.  Quippe  qux  hominem  impellH  ei 
eogit  rimari  secreta  naiurm ,  eumque  ad  mores  coelestes 
eomponens  et  conformans,  Deum  ex  homine  fadt.  Cum» 
que  philoiophia  sit  qumdam  meditatio  morfti,  per  hane, 
inquit  Diogenes ,  solum  anima  a  corpore  disparatur. 
Cumenim  videt,  audit,  olfadt^  gmtat^  adest  corpm. 


femtna,  tnitgiifi  tam  modeitiee  tum  pudidtim,  Bmti^ 
eiana^  Symmaeki  ienatoris  et  comularis  vki  filia^  em 
qua  liberos  emcepit:  habuitqueduos  fUios  paUrm,  ovi- 
Ifiytie  ftt^enti  ipecimen  prmferenles^  quos  pater  ipse  o/l- 
^tiando  comulatu  honoratoi  domo  provehi  sub  frequm^ 
tia  patrum  et  plebis  alaeritate  mdit.  Constat  autem  eertis 
auctoribusj  Boetium  divi  Benedicti  amieum  ftdsse^  et  in 
monte  Cassino  cum  7erfti//tu,  Placidi  monachi  paira 
Bomano  senatoref  illius  mensm  aceubuisse.  Cum  vero 
jam  eomplures  annos  tum  divitiis^  tum  honoribm  fUn 
ruisset ,  ef  incredibilem  virtutum  ejm  sptendorem  tm« 
pro6ortim  hominum  malitia  ferre  diutim  non  posseip 
iniquis  pesnmorum  detatorum  criminibm  drcumventm^ 
a  Theodorico  Gothorum  rege^  Tidnum  in  exdlium  ptif- 


Dicebat  idem  Diogenes  :  Cum  mente  non  meditamur^  ^  sus  est^  ubi  ne  inerti  otio  mmrorisqm  tadio  contabeue" 


molestm  vitds  finis  est  exspectandm :  anima  namque 
eleUdis  amisds  moerore  affidtur.  Verum  ubi  opthnam 
meditati  erimus  meditationem,  et  vita  iiiavti  eil,  el 
mon  ndnime  molesta.  Sed  ut  semel  et  opere  aliquo 
reque  ipsa  verba  samiamus  {odi  enim  hominem  ignava 
opera^  phUosophica  sententia)  constitm^  auditoroi  e/a- 
riMtmty  diebm  feetis  philoiophiam  BoeUi  pubUce  profi" 
terif  ul  aUquando  opui  pene  divinum  et  coeleste  reUcto 
iitu  ei  iqualoret  nitidum  et  emaculatum  prodeat  in 
(ueem,  feif ii ,  in<7iiam,  diel^iii.  Nam  {ut  ail  Macrobius) 
n  per  saera  iolemnia  rivo  deducere  nulta  religio  pro- 
kibet ,  11  ialubri  fiuvio  mersare  oves  fm  et  jura  iinuntf 
cur  non  religionis  honor  putetur  dicare  saeris  diebm 


ret^  hoe  dtviRtim  philosophicm  consolationis  opus  com^ 
poitiif ,  el  ad  postremum  incrudeuente  tyranni  vecordia^ 
eum  Symmaeho  soeero  suo  interemptm  est ,  anno  ab 
orlu  Christi  quingenteiimo  vicednw  quarto ,  ve/  ob  ini- 
ptctonem  affectatm  /i6erf  af  ii,  vel  quod  in  Arianos  inveetus 
essei^  qiuorum  labe  Theodoricus  rex  erat  inquinatm. 
Qui  in  crudelitaUs  sum  ultionem  apoplem,  vel  {ut  vuU 
Agnellm)  ventris  profluvio  interiit ,  noRAjreitmo  octavo 
die  postquam  ejm  juuu  Joannei  pontifex  et  Bomani 
eomulei  ac  senaiores  aliquot  Bavennmf  famis  crudatu 
in  carcere  mortem  obierant^  atque  anA  duodequadra" 
^esimoy  poitquam  Italim  dominio  potitm  erat.  Qmoh- 
quam Procofdui  in beUi ItaUd adversmGotkos  prmd^ 


«79  APPENDIX  AD  LIBROS  D£  CONSOLATIONE  PHlLOSOPHIiE.  880 

pio  refertf  Theodorico  poit  oecisos  Boetium  el  Symfna"  A  nune  desiderantur,  Porro  liber  ille  qui  vulgo  Boelii  de 
ekum  ceenantiy  cum  esset  caput  piscis  oblalum^  horren- 


dam  in  iUo  vitam  Symmaehi  faciem^  qutB  labro  inferiori 
mordicus  apprehenso ,  sibi  torvis  oculis  minaretur  : 
eoque  constematum  pavore  regem  inddisse  in  agrttU' 
dinem,  in  qua  tevitatem  suam  confessus  fuitf  quod 
McHicet  pontificem  sanctum  virum  et  cum  eo  alios 
illustres  Romanos^  et  tunc  prasstantissimos  viros  Sym» 
machum  ac  Boetium  ad  perdiiorum  hominum  sugge- 
stionem  occidit,  et  pauto  post  eam  confessionem  illico 
txspiravit.  Simile  certiiugue  testimonium  subilo!  mortis 
m/lict<e  regi  Theodorico  ad  pcsnam  iniquitatis  affert 
sanctus  Ecctesio!  doctor  Gregorius  in  Diatogo,  ubi 
9cribit :  solitarium  magmx:  virtutis  virum  apud  Liparem 
insulam  in  eremo  habitantem,  qua  die  defunctus  est 


Disciplina  schotarium  inscribitur^  non  est  ejus,  sed  bur" 
bari  netcio  cujus ,  quod  cum  atia  pteraque  eoarguunt^ 
tum  stylus  facile  indicat,  a  Boetii  cum  eruditione  tum 
etegantia  sane  quam  alienus,  Non  ignoro  tamen  Pium 
Baptistam  Bononiensem  aliter  seniire,  %ed  eum  facite 
atias  refellemus.  TranftuUt  iiem  Boetius  noster  in  Lati' 
nam  tinguam  compiures  Aristotelis  libros^  et  nonnultos 
Platonis  dialogos,  potticitus  etiam  utriusque  horum 
philosophorum  concordiam  se  scripturum  :  quod  an 
proBstiterity  compertum  non  habemus,  At  kac  tempestati 
nutla  Boetii  interpretatio  exstat,  ut  bene  testatur  LeO' 
nardus  Aretinus  in  quarto  Episiotarum  libro,  preeter 
quam  Porphyrii  et  Prwdicamentorum ,  et  izspi  ipftn 
vciac  Ubrorum,  Quos  si  accurate  legeSy  videbis  stim- 


Ravennee  Theodoricus ,    Cotho  cuidam    nobili    tunc  B  mum  iltum  lirum  sine  utlit  ineptiis  libros  illos  trans* 


dixisse,  visam  a  se  Theodorici  regis  animam^  qucea 
Joanne  itomano  ponti/ice  et  Symmacho^  quos  per  id 
temporis  occiderat ,  in  otlam  Vulcani  mergenda  porta- 
retur.  Ejus  autem  fiUa  fuit  Amatasiuntha,  teste  Cas- 
mdoro  gravissimo  auclore^  inter  primarias  rarissimas' 
que  feminas  annumeranda,  Grascis  et  Latinis  titteria 
eyregie  imbutOy  muttarum  linguarum  perita ,  quam  iite 
dieit,  videre  venerandum ,  audire  toquentem,  fuisse  mi^ 
raeutum.  Hasc^  Theodorico  patre  suo  morliio,  BoetH  eC 
Symmachi  fitii»  bona  patema  in  fiscum  detata  restituit, 
Aliquot  autem  annis  post,  cum  Totitas  Gothorum  rex 
urbem  Romam  cepisset  ^  accusata  fuit  ,a  Gothis  Rusti" 
ciana  Boetii  quondmn  uxor^  quod  statuas  Theodorid 


tutisse.  Texlus  est  nitidus  et  ptanus,  et  Cra;co  respon- 
dens,  Ab  eodem  Leonardo  in  quinto  epistotarum  ro/H- 
miiie,  Boetius  vir  doctissimus  merito  dicitur,  de  cujui 
prcestantia  et  atiorum  honorifica  quadam  testimonia  kii 
appgnere  tibitum  est, 

Baptista  Mantuanus 
Baptisia  Mantuanus  in  Apologetico  Boetium  appeltai 
gravissimum  sanctissimumque  virum,  et  omnium  sden^ 
tiarum  peritissimum  ac  prcestantissimum  veritatis  inqui- 
silorem  et  inventorem, 

Angelus  Poliiianus. 
Angelus  Politianus  in  Miscellaneis  :  Nain  quis,  tii- 
quit,  Boetio  vet  in  dialccticis  acutior,  vct  subtitior  in 


regis  confringi  deterique  curasset  ob  vindictam  Boetn      ^^^f^^j^^^^^g^j^jji^ii^gQpftiaiocupletior.vetintheo-' 
mariii  ac  Symmachi  po/m,  quos  Theodoricus  interfid  G  ^    .   ^ublimior  ?  Quem  tanti  juniores  ciiam  philosophi. 


fecerat,  Quod  objiciebatur  mutieri  de  statuis,  vzrum 
fuisse  putabatur :  sed  excusabat  eamjustus  dolor,  quod 
magnos  iltos  viros  injuste  necatos  fuisu  constabat,  Qua 
ratione  Totilas  eam  absolvit ,  et  ab  impetu  Cothorum 
tutam  servavit, 

H.  Boetii  opera  quae  nunc  exstant  h»c  sunt. 
•  iii  Porphyrii  Isagogen  Enarrationes  duce,  prima  eC 
eecunda, 

In  Aristotetis  Praidicamenta  commentariorum  libri 
duo, 

In  ejusdem  tibrum  de  Interpretatione  prima  editio, 
cl  secunda  in  sex  tibros  distributa» 

Liber  de  Divisionibus, 

Liber  de  Diffinitionibus 

Introductio  ad  Categoricos  Syltogismos, 

In  Ciceronis  Topiea  commentariorum  tibri  sex, 

De  Differentiis  topids  tibri  quatuor, 

De  Syttogismo  categorico  libri  duo, 

De  Sytlogismo  hypothetico  kbri  duo, 

De  Trinitate  tibri  duo, 

De  Hebdomadibus  tiber  unus* 

De  IJnitate  et  uno  tiber  unus, 

De  Duabus  naturis  et  una  persona  Christi^  tiberunus^ 

De  Arithmetica  libri  duo. 

De  Musica  libri  quinque, 

De  Geometria  tibri  duo  ex  Euclide  translati, 

De  Consotatione  phitosophice,  hoc  opus  divinum', 

Scripsit  et  atia  cum  camdttet  tum  sotuta  oratione,  qwif 


tonge  {arbitror)  omnium  perspicacissimi  fecerunt^  ui 
Aquinalem  Thomam  divum  hominem.magnumque  itlum 
Thonue  prasceptorem  (Deus  bone  quos  viros ! )  habere 
meruerit  enarratores^  et  ab  ipsius  sententia  ne  sH  utta 
qnidem  vene  provocatio, 

Platina. 

Platina  in  Uormisdce  pontificis  maximi  \ita ,  Wle- 
rarum  monumentis  hac  prodidit  :  Boetium  et  Symma* 
chum  Theodoricus  ob  suspicionem  affectatce  tibeUniii 
exsiiio  primo,  mox  carcere  afficit,  In  hac  calamitate 
constitutus  Boetius^multa  scripsit  quce  adhuc  leguntur. 
Tranitulit  et  pleraque  ex  AristoUtCj  eademque  commeu' 
tatus  est,  In  matliematicis  doctissimus  est  habitusy  quod 
[Jiejus  Musica  et  Arithmetica  ostendunt.  Posiremo  vera 
cum  Symmacho  senatore  Theodorici  jussu  necatur.  Suni 
autem  qui  scribant  Boetium  tantam  calamitatem  subiisu^ 
quod  in  Arianos  inveheretur^  ad  quos  Theodoricus  de- 
dinaverat.  Superior  sententia  mihi  verior  mdetur, 
Rapbael  Volaterranus  in  Antbropologia. 

}  Boetius,  Zenone  imperantet  ob  affectatce  libertatii 
tuspidonem  a  Theodorico  rege  exsilio  damnatur  :  di" 
inde  custodia:  traditus,  plura  conscripsit,  Tandem  iimui 
cum  Symmacho  senatore  socero  smo,  aliisque  prwitan" 
tibus  viris,  interfidtur,  Ejus  deinde  statuas  Amata' 
siuntha  restituit,  et  ha^edibus  patrimonium  incotuma 
reddidit.  Vir  omnium  unus^  qui  et  doctissimuit  et  dne 
genio  fuerit  in  scribendo. 


881 


VARIA  MONUMENTA  LITTERARIA. 


882 


MatlbxusPalmeriusFIorentinus  inChronicis.       Annt  ei  iUi  optis  tuum  prafcrre,  li  ulramque  pleniug 


Boetiut  senatoriut  nr,  06  tuspicionem  affectatce  /t6«r- 
tatii  a  Theodorico  extilio  damnatut^  moxque  in  carce^ 
rem  trutut^  plura  contcribit, 

Idem  paulo  post. 

Boetiut  jam  pridem  exsilio  revoeatuM^  et  pratorio 
prafectutf  Theodorici  juttu  itinu/  cum  Symmacho  tena» 
tore  et  cum  atiit  prtettantibut  virit  interficitur, 

MarcDS   Antonius    Sabellicos   Enneadis   octa?a 

libro  secundo. 

Boeiii  tcripta  longiut  durant^varimque  vertatum  ett 
illud  ingenium  per  omnet  philotophice  partes  tam  co» 
piote  et  eieganter^  ut  netciat  utrum  uUimut  fuerit  eorum 
fttt  Romane  locuti  tunt^  an  primut  qui  inclinatam  itO" 
quentiam  in  integrum  rettituere  tit  adortut,  Scriptit  in 


dididttent.  Tu  artem  prxdictam  ex  ditciptinii  nobilibui 
natam  per  quadrifariat  mathetit  januat  introisti,  Tu 
Utam  in  naturce  penelratibut  considentem  auctorum 
librit  invitantibus^  cordit  tumine  cognovitii.  Cui  ardua 
uotte  utut^  miraeuta  monttrare  propotitum  eti.  Blotitur 
Meudere,  quod  obttupetcanf  hominet  te  invenitte^  mi- 
roque  modo  naturit  convertit  facti  detrahit  fidem,  cum 
0tientet  et  oculit  vitionem,  Facit  aquas  ex  imo  turgerites 
prascipites  cadere^  ignem^  ponderibus  currere^  organa 
extraneis  vocibus  intonare,  et  peregrinit  ftatibut  cata^ 
mot  comptet,  ut  in  anima  pottint  arte  cantare,  Vide^ 
mus  per  eam  defentionet  jam  nutantium  civitatum  subito 
tali  firmitate  consurgere,  ut  maehinamentorum  auxitiis 
superior  rcddatur ,  qui  detperatut  viribus  invenitur. 


divinit  qucedamy  ted  in  mathematicit  mutto  plura,  Ex^  B  Madentes  fabricce  in  aqua  marina  siccantur.  Dura  eum 


stant  in  dialecticen  commentariif  exstat  et  carmen. 
Ceeterum  cum  utrumque  tit  ab  altero  divertumt  jure 
dubitari  potsit  utrum  fueril  itti  natura  magit  proprium» 
In  cunctit  tam  cattut  et  etegantf  ut  cum  quoUbet  ma" 
jorum  certet. 

Apud  Cattiodorum  in  tibrit  variarum  rerum  atiguot 
aruditcef  et  cum  primit,  honorificce  Theodorici  Gotho» 
fum  regit  ad  Boetium  epittolce  leguntur^  quarum  unam 
hoc  potittimum  loco  atcribendam  putavi : 
iBoetioviro  itluttripatricio,  Theodoricut  rex  Salutem, 
c  Spernenda  non  tunt  quee  a  vicinit  regibut  prcetum* 
ptionit  gratia  pottulantur ,  dum  pterumque  res  parvce 
plus  prcevatent  prastare  quam  magnas  possunt  obtinere 
divituB.  Frequenter  enim  quod  arma  exptere  nequeunt^ 


fuerint ,  ingeniosa  dispotitione  tolvuntur.  Metatia  mu* 
giunt.  Diomedet  in  mre  gravius  buecinatur^  (Bneus  «h 
guit  innbitat ,  aves  simutate  frltinniunt,  et  qum  vocem 
propriam  nesciurU  habere^  dulcedinem  probantur  emii^ 
tere  cantiterue.  Parva  de  itla  refervnus^  cui  ccetum  imir* 
tari  fas  ett.  Eesc  fecit  tecundum  sotem  in  Archimedis 
epheera  decurrcre.  H«c  atterum  zodiacum  circutum 
Aumano  consitio  fabricavit.  Hcec  tunam  defectu  suo  re* 
parabitem  artis  iltuminatione  monstravitf  parvamqua 
mtachinam  gravidam  mundo,  ccelum  gestabitCy  compeit» 
dium  rerum ,  tpeculum  naturce  ad  tpeciem  cetlierit  tii- 
deprehentibili  mobititate  votutavit,  Sic  attra ,  ^ifoniitt 
ticet  curtum  tciamus ,  fatlentibus  tamen  ocutit  prodira 
non  cernimus.  Stans  quidam  in  illis  transitus  est^  et 


ablectamenta  tuavitatis  imponunt.  Sil  ergo  pro  repur  C  quam  veloeiler  currere  vera  ratione  cognoscit,  te  movera 

btica  ,  et  cum  tudere  videmur.  Nam  ideo  votuptuota 

^cerimut ,  ut  per  ipta  teria  compteamut,  BurgundiO'-^ 

num  itaque  dominut  a  nobit  magnopere  pottutavit  ut 

horotogium ,  quod  aquit  tub  moduto  ftuentibus  tempC' 

ratur,  et  quod  tolit  immensi  comprehenta  iltuminatione 

dittinguitur,  cum  magittrit  rerum  ei  trantmittere  debe^ 

remus^  quatenus  impetratis  delectationibus  perfruendo^ 

quod  nobit  quotidianum,  itlit  videatur  ette  miracutum. 

Merito  tiquidem  retpicere  cupiunt ,  quod  legatorum 

suorum  retationibut  obttupetcunt.  Hoe  te  multa  erudi- 

tione  taginatum  ita  notte  didieimutt  ^i  a''/^<  guat  exer" 

cent  vutgariter  netcientet ,  in  ipto  ditciplinarum  fonte 

pota9erit,  Sic  enim  Athenientium  tchotas  tonge  potitut 

introitli ,  tic  patliatorum  chorit  mitcuisti  togam ,  ut 


non  retpicit.  Quate  ett  hoc  Aomiiti,  etiam  facere,  quod 
vel  intettexitte  potest  etse  mirabile  ?  Quare  cum  voa 
ornet  taiium  rerum  prcedicanda  notitia^  horologia  nobis 
publicis  expenkis  sine  vestro  dispendio  dettinate.  Prir 
mum  tit ,  ubi  ttgtus  diei  index  per  umbram  exiguam 
horat  contuevit  ottendere  :  radiut  itaque  immobitit  et 
parvut  peragentf  quod  miranda  totit  magniiudo  diteur- 
rit ,  et  fugam  totit  ccquiparat ,  quod  motum  temper 
ignorat.  Invidefent  talibut  ti  attra  sentirent^  et  mea" 
tum  tuum  fortatte  deflecterenty  ne  tati  ludibrio  tubja^ 
cerent.  Ubi  ett  iltud  horarum  de  lumine  venientium 
tingutare  miracutum^  ti  hat  et  umbra  demonttrat?  Ubi 
prasdicabilit  indefecta  rotatio ,  si  hcec  et  metalla  pera^ 
gunt,  quce  situ  perpetuo  continentur  ?  0  artis  inccslimO'^ 


Grcecorum  dogmata  doctrinam  feceris  esse  Romanam.  !>  *'^'«  »»»"'"«•  ^«^  ^«"^  ««  ^^^^^  tudere,  naturoi  prmvalei 


Didicisti  enim  qna  profuttditate  cum  tuis  partibus  spe^ 
cutativa  cogitetWf  qua  ralione  activa  cum  tua  divitione 
discatur^  deducens  ad  Romuteos  tenatoret^  Quidquid 
CecropidiB  mundo  feeerant  tingulare.  Translationibut 
enim  tuit  Pythagoras  muticut ,  Ptolemaut  attronomut 
teguntur  Itali,  Nicomachut  arithmeticut ,  geometricut 
Euetidet  audiuntur  Autonii,  Plato  theotogus ,  Aristo- 
telet  togicut ,  quirinali  voce  ditceplant.  Mechanicum 
etiam  Archimedem  Latiatem  Siculis  reddiditti,  et  quas- 
cunque  vet  ditciplinat  vel  artet  fecnnda  Crcccia  per  sin- 
gutot  virot  edidit^  te  uno  auctore,  patrio  termone  Roma 
tutcepit.  Quot  tanta  verborum  lueulentia  reddidisti 
claros,  tanta  linguce  proprietate  conspicuotf  ut  potuis-^ 


secreta  vutgare.  Secundum  sit ,  ubi  prcster  totit  radios 
hora  dignoscitur ,  noctes  in  partes  divident :  quod  tiC 
nihil  deberet  astris  ,  rationem  cceli  ad  aquarum  potius 
fluenta  convertit  :  quorum  motibus  ottendity  quod  eoeto 
volvitur,  et  audaci  prcctumptione  concepta  art  elemen" 
tit  confert ,  quod  originit  conditio  denegavit.  Universa 
ditciplinas,  cunctut  prudentium  tabor^  naturas  poten^ 
tiam^  ut  tantum  possint  notse^  perquirunt.  Meclianema 
tolum  ettf  quod  illa  ex  contrariit  appetit  imitari,  et  (m 
fat  ett  dicere)  in  quibutdam  eftiam  nititur  velte  superare. 
Ha;c  enim  fecitte  dignouitur  Dasdatum  volare ,  heec 
ferreum  cupidinem  in  Dianee  lempto  sine  aliqua  iUiga' 
tione  pendere.  Hmc  hodie  facit  nntta  cwiUare^  insensaia 


m  APPENDIX  AD  L1BR0S  DE  GORSOLATIONE  PHILOSOPniiE. 

vtverf ,  immobUia  moverL  Mechanicut  (st  fas  est  dicere)  A.  IV.  Slyli  qualilas. 


8U 


pene  soeius  est  naturce ,  occulta  reserans ,  manifesta 
converlens ,  miraculis  ludens ,  ita  pulchre  similans ,  ut 
quod  compositum  non  ambigilur^  veritas  astimelur,  Et 
quia  te  studiosius  legisse  cognovimus ,  prcedicta  nobis 
horologia.  ocius  trausmittere  maturabis^  ut  te  notum  in 
Ula  mundi  parte  facias ,  quo  atiter  pervenire  non  pote- 
ras.  Agnoscant  pcr  te  exterw  gentes,  tales  nos  habere 
nobiles ,  quales  teguntur  auctores,  Quoties  non  sunt 
credituri,  quas  viderint  ?  Quoties  hanc  veritatem  lusoria 
Momnia  putabunt  ?  et  quando  fuerint  ab  stupore  eonversi^ 
non  audebunt  se  aquales  nobis  dicere^  apud  quos  scient 
tapientes  talia  cogitasse,  Vale,  i 

111.  Operis  titulus. 


Jam  ut  styli  qualitas  innotescat,  Boefius  in  his  tibris^ 
tum  versibus  utitur ,  tum  oratione  soluta ,  ut  jucunda 
vicisntudine  lectoris  tmdium  levetur.  Fecerunt  hoe  ante 
Boetium  cum  alH ,  tum  praclare  Petronius  Arbiter ,  et 
Martianus  Capetla,  Betle  autem  prius  utitur  carmine 
quam  prosa  :  quod  ( auctore  Strabone )  primum  ante 
omnia  apparaUo  ipsa  poetica  processit  in  medium^  et 
avprobata  complacuit.  Deinde  metrum  solverunt 
Cadmus ,  Pherecydes  et  Hecatteus.  Huc  aecedit^  quod 
Boetius  animo  nimium  perturbatuSf  Elegis  fortunw  nni- 
tationem  deplorans ,  et  animi  sui  patefaciens  tegritudi" 
nem,  peropportunum  phitosophice  in  soluta  oratione  ad 
eonsolationem  indueenda  tocum  parat,  Seiendum  crom 


-..  ,  •  L'  •     ,    '  I     L     u  L  ,  » ,      ttomsduasessespecies,metrKametsotutam,MetrorMm 

Tttuius  operts  htc  tn  plensque  exemplartbtu  habetur ;  „      . .  ......  , 

. ..  „    ...  „       ..„     ....,.•,  II    .  .    D  qutdem  vants  genenbus  tn  hoc  opere  tistis  est^  qtuB  toco 

suo  reddentur,  Soluta  autem  oratio  prosa  dtctlur,  quod 

sit  recta^  et  non  eerto  numero  re/lexa,  Nam  prosttm 


Anitii  Manlii  Severini  Boetii  viri  clarissimi  et  iltustris^ 
e  eonsultm  ordine ,  de  Consolatione  philosophioi  libri 
qtiinque.  An.titts  Manlius  Torquaius  et  Severinus  no^ 
tmna  stmt  ex  familia  genereque  Ihvtii  desumpta,  Quan- 
doquidem  Anitiorum  genus  nobilitsimum  fuisse' Bomm^ 
at  divus  Hieronymus  in  epiUola  ad  Denietriadem  testi' 
ficatur  lus  verbis :  Scilicet  nunc  mihi  Proborum  et  0/t- 
hriorum  clara  repetenda  sunt  nomina,  et  ilttutris  Antltt 
sanguinis  gentu,  in  qvko  aut  nuUus  aut  rarus  erit,  qui 
tton  merttirit  consulatum.  Et  Prudentius  poeta  in  libro 
Mdvorstu  Symutaehum  secundOf  hunc  in  modtm  ce- 
dnit : 

Fertur  enim  ante  alios  generosus  Anitius  Urbis 
iUustrasse  caput :  sie  se  Roma  inclyta  jactat. 


veteres  rectum  dixerutit,  Fabius  :  Facilius  versta  edi- 
seimus ,  ^naiit  prosam  orationem.  Sunt  qui  prosam 
dictam  velint ,  eo  quod  sit  profusa ,  vet  quod  spatiosiu9 
prodeat  et  excurrat,  nutlo  sibi  termino  prcefinito,  Stylta 
ut  mediocris ,  et  phUosophictu  magis  quam  oratoriust 
noft  ftuatus  quidem  aut  phalerattu ,  sed  qui  veritatis 
inqtusitori  noquaquam  improbetttr. 

y,  Scribentis  inlentio. 
Stylo  hujus  operis  indieato ,  nunc  atictoris  titfenlio- 
nem  et^  tU  Crceci  dicunt^  axoTroy  vti/eatictii.  Quemad' 
modum  M,  T.  Cicero  per  bellicos  tumultus  n  settatts 


„. .  ^        ....        .   ..  .     ...         _,    ,.         ^       forensibusque  negotiis  semotus^  totum  se  ad  phitosophim 

Vtdetur  mtht  hwc  Antttorum  famtlta  ex  Manlm  gente  C  ^^aia,  lihrorumque  (quibus  juvaret  posteros)  scripHo^ 
duxisse  originem ,  cvjus  auctor  fuit  Manlius  Capitoli^      ^  ^^^^^^.^ .  .^^  ^,  ^^^^.^,  ^„^  ^^  .„  ^^^^^^^  ^^^ 


fHM.  Torquaii  atitem  cognomen  ex  Titi  Manlii  virtute 
eccetsit,  qui  Sulpitio  dictatore  tribunus  militum  Gallum 
provocatoreni  occidit^  torquem  ci  detractum  cervici  stUB 
indidit.  Ab  eodem  propagatum  est  in  po^teros  Severini 
cognomentum,  Fuit  enim  tam  scveruSj  ut  bello  Latino 
eonsul  filium  suum  quod  contra  patiis  imperium  pu» 
gnasut,  licet  hostis  victorent^  securi  peretuserit.  Vnde 
yergilitu : 

scnumqtte  secttri 
Aspiee  Torquaium. 

Porro  pectUiarem  et  prope  genuinam  hujus  gentis  fuisse 
severitatem ,  ostendit  Cicero  in  i  de  Fitiibtu  libro. 
Proinde  ridiculum  est  quod  indocti  aiunt  Boetium  eo 


jeetuSt  cum  bene  consutendo  et  agendo  prodesse  Aomim- 
6tf<  neqturet,  ut  et  ipse  res  adversas  cequiori  animb  ferret^ 
et  detecta  fortunm  inconstantia ,  stmmoque  bono  pat^ 
facto  posteritati  consuleret ,  philosophia  consolatriu 
advocata ,  divinum  hoc  optu  in  dialogi  morem  compo 
stdt, 

YI.  Librorum  nomerus, 
Est  autem  id  in  quinque  voltunina  ad  Ciceronis,  qui 
Ubros  quittque  de  Finibus  bonorum  et  malorum ,  loct- 
dem  Tuseulanarum  dispulationumy  non  admodum  dis^ 
simili  argumento  composuit  {ni  fallor)  imitationem 
distributum,  Quorum  primo  Boetius  PhilosophicB  la^ 
mentationis  et  eegritudirtis  suas  causas  exponit.  In 


M  .,,....,,  ..M.wM......  w.  ^^^y^  ...Mvwti  ■«.»»•  ^vc.iiHr»  cv      moniattonts  ei  eegniuatrtu  sucb  causas  ejponti.  iit  se- 

dictum  Severinum,  quod  Theodorico  regl  se  opposuerit.  P  cundo,  Philosophia  Boetio  leviora  qucedam  fomentu 


Multo  autem  magis  illud  quod  Boetium  tradunt  a  ve- 
scenda  boumcarne  fuisse  agnominatum,  cum  erudiliores 
a  nomine  prisci  cujusdam  philosophi  quod  est  Boetius; 
censeant  Boeiium  fuisse  appellaium,  Quod  si  ita  est  per 
tli  aspiratum  hoc  nomen  scribendtm  cst,  Interpretatur 
autem  jSoqGoc ,  fautor ,  adjutor ,  auxiliator.  Ccrtertun 
quod  hoc  optu  de  Consolatioite  philosophice  inscribilur^ 
st  iendum  est  formas  scepe  fingi  ab  illustribtu  auctoribtUf 
et  personarum  fieri  descriptionem  :quare  Gra^cis  7rpoo'&>- 
irr/^a^ta  dicitur.  Quemadmodum  Prodicus  sophista  vir^ 
tutem  ac  voluptatem  apud  tterculem  inter  se  duertantu 
facity  ut  atutor  est  Xenophon,  Et  mortem  ae  vitam^ 
Utstti  Fahio,  eontendenles  in  satiira  tradit  Ennitu, 


prtuienter  applicat,  eutnque  molliter  consolatur,  docens 
fortunoe  borus  tion  esse  in  bonis  nostris  numerandam 
Tertitu  liber  acriora  continet  temedia,  falsceque  fe/ict- 
tatis  specie  rejeeta »  veram  beotitudinem  ostendit» 
Quarti  disputatio  heec  est ,  omnes  malos  infelices  H 
impotentes  esse,  bonos  vero  contra  felices ,  volomm^ite 
omntiim  suorum  compotes,  Qtititfo  denique  disserit  actS' 
liMimc  de  costt,  liberoque  honunis  arbitrio  ac  providen-' 
tia  divina, 

VII.  Qnae  sit  operis  utilitas. 
Porro  qtuB  sit  horum  voluminum  tuiliteu^  ex  his  qtim 
jam  dicta  sunt  facile  perspid  posse  nemini  dubitun  «il, 
CNm  ea  non  posiint  non  esse  lottge  utitisiima » cs  quihu9 


m  MURMELL11  ET  AGRICOLi£  COMMENTARIA. 

diicamus  vera  bona  diicemirt  a  faUli  ,  et  eontemptis  A  Tam.  Diducitur  et  philosophia  in  eontmplatham  et 


faUaciisimm  fortunos  donis^  ad  solidam  perpetuamque 
bealitudinem  bene  honesteque  viuendo  pervenire. 

VUL  Ad  quam  philosophise  partem  hoc  opus 

referatur. 

ReliquuM  til ,  ut  ad  quam  phibsophim  partem  hoe 
opus  pertineat,  dicamus.  Philosophia  trifariam  a  plf- 
risque  dividitur^  in  moralemy  naturatem^  rationatem. 
Prima  eomponit  animum ,  seeunda  rerum  naturam 
tmlottir,  terUa  proprietatesverborum  exigit  et  struetu* 


activam ,  quarum  hccc  quidem  in  viftutum  aetionibus 
versatur^  ilta  vero  in  contemplatione  veritatis.  Hoc  tfa* 
que  (ni  fallor)  opus  potissimum  ad  activam  moralem" 
que  philosophiam  refertwr,  Nam  in  eo  maximi  virsatWf 
ut  animum  hominis  perturbationibus  repurgatum  ,  vir^ 
tutibusqui  excuttum  ad  summt  boni  contemplationem 
perducat,  In  postremo  autem  tibro  sii6/imttt<  ixsurgii 
ditputatio^  et  metaphysicen  theologiamque  quodammodo 
attingit.  Sed  hcec  hactenus  :  nunc  aspirante  SptrtM 
sancto  primi  carmims  enarrationem  au^picemur. 


JOANNIS  MURMELLII  ET  RODOLPHI  AGRICOLiE 

IN  LIBROS  DB  CONSOLATIONE  PHILOSOPHLE 

'  COMMEKTARIA» 
LIBER  PRIMUS^ 

IN  METRUM  PRIMUM.  B     Florente]  Vigente  per  fdrtunatam  otium,  et  menlli 

Expositurus  hoc  primo  volumine  Roetins  laroen-     tranqnillitatem. 


labiliter  aegriiudlnls  suae  causas,  opportune  in  ele- 
giacos  tersus  erumpit,  quibus  fletus  potissimum 
Inctosque  exprimitur  :  unde  et  nomen  eis  inditum 
IX170C  namqoe  luctus  interpretatur.  Unde  mos  ino- 
leVit,  ot  epitaphia  et  nxnix  fere  id  genus  versibns 
eomponantur.  Vetustissimi  sane  nihil  aliud  uisi  la- 
mentationes  suas  elegis  eflTudernni.  Procedente  dein 
lempore,  versu  eo  res  aliae  quoque  scribi  coeptae  sunL 
Unde  lloratius  : 

Versibus  impariter  Junciis  qusrimonia  primum, 
Post  etiam  Inciusa  est  voli  sententla  compos. 

Et  Tercntianus  : 

Hos  elpgos  dixere,  solet  quod  clausula  lalis 
Tristibus  (ut  iraduot)  apiior  esse  modis. 

De  eorum  auiem  inventione  Horatius  hasc  ait : 

Quis  tamen  exiguoi  elegos  emiserit  auctor. 
Graoimatici  certaut,  et  adhuc  sub  judice  lis  est. 

Tereniianus  quoque : 

Pentametrum  dubitant,  quis  primns  flnxerit  aoetor : 
Quidam  doq  dubitaot  dicere  Callinoum. 

Pentameter  hexametro  ita  adnectitur,  ut  vix  sepa- 
ratom  invenias.  Apud  unum  equidem  (quod  niemi- 
nerim)  Martianum  Capcllam  libro  nono  carmen  ex 
meris  pentametris  legi.  Roetius  autem  noster  in  hu- 
jos  operis  tertio  pentametrom  senario  iambico  sobje- 
cit.  Haec  de  carminis  genere  :  jam  quid  eo  sibi  velit 


Peregi]  Goihposui,  perreci. 

Ftebilis]  Dolens,  luctuosus.  Ovidius  in  v  Tristiom : 

Flebilis  ut  nosler  status  esl,  ita  flebile  carmen, 
Materise  scripto  convenienle  suse, 

Integer  et  Iselus  laBta  et  juveniiia  lusi : 
Illa  tamen  nunc  me  composuisse  piget. 

Est  et  flebilis,  dignus  qui  flcatur.  Horatius  in  Odis : 

Multls  llle  bonis  flebilis  oocidit, 
Nulli  flebillor  quam  lU)i,  Virgili. 

Ma»tos  modos]  Tristes  et  elegiacos  versus. 

Inire]  Inchoare. 

Eue]  Ubicunque  ponitur  ecce,  necessario  seqol^ 
tur  aliquid ,  quod  vel  metom  aff^erat,  vel  admirailo« 
■en  :  propriumque  Ciceronis  hoc  est  in  rebus  im« 
G  provisis,  quod  accurate  Virgilius  et  legit  et  transtuUL 
Aucior  Asconios.  Rene  igitur  et  nunc  eo  adverbio 
utitor  Roetios,  repeniinam  mirabilemque  cum  forto^ 
nac,  tum  studiorum  mutationem  signiflcans. 

Laurai]  Pertnrbatae,  luctuosoR,  et  qoasi  ob  animl 
dolorem  laceratis  vestibus.  Nam  poetae  Musas  taot 
quam  feminas  sibi  assistentes  inducunt. 

Dictant]  Snggerunt ,  et  ut  excipiam  scribamqoe, 
dicunt.  Ovidiana  Sappho : 

At  mihi  Pegasides  blandissima  carmina  dictant. 
Dictare  est  id  dicere,  quod  alius  cxcipiens  notes^ 
Hieron. :  Non  enim  eodem  leporedictamus,  quo  scri- 
bimus.  Signiflcat  et  suggerere.  Fabius :  Nobis  anteai 
narremos.  De|ectus  ex  amplissima  opum  digniiatum-  d  ^^  luiissimum  est  auctores  plures  sequi,  et  iU  vide- 
que  conditione  Boetius,  animo  nimium  perturbato     ^^  ^y^j  dictare. 


fortunae  mutaitionem  lamentabundus ,  et  gravissimum 
inde  conceptum  dolorem  exponit,  aegre  ferens  vium 
rebus  prospere  succedentibus  pene  amissam  :  nunc 
adversis,  cum  niors  pReopteinr,  in  miseriarum  dolo- 
rumque  incrcmenta  prolongari. 

Carmind]  Lyricas  odas,  et  laetitiae  versus.  Non 
enim  simpliciter  pro  quibuslibet  accipicnda ,  sed  pro 
lyricis  hilarLiue  animo  compositis,  quemadmodnm 
Horatius  quatuor  libros  carminum  scripsil. 


Camotnm]  Musae. 

Veris]  Non  simolatiSy  sed  ex  animi  dolore  prov»* 
nientibus. 
l\igant\  Madefaciunt.  Seneca  in  Octavia  : 
Rigat  et  mcestis  fletibus  ora. 
Virgilius  in  sexto  : 

Sic  memorans,  largo  fletu  simoi  ora  rigabat. 
Idem  in  nono : 

Et  vuUum  lacrymis  atque  ora  rlgalnt. 


In  his  commeDUriis,  qu»  nomine  carebont  noverlt  lector  Joanni  Mormellio  esse  tribaeada. 


w 


987  APPENDIX  AD  LIBROS  DE  GONSOLA^llONC  PHlLOSOPHIiG.  8S3 

Hai]  Camoenas.  A  Cynicus  rogaius  quidnam  apud  iiomlnes  eisei  bea- 

SaUem\  Quasi  dicat,  Tametsi  cxtera  mo  deserue-      tius  :  Felicem ,  inquit ,  mori. 


rint,  Musae  tamen  nullo  terrore  a  meabstraiii  potue- 
runt.  Sic  Ovid.  in  iv  Tristium  : 

If  e  qaoque  Musa  levat  Ponti  loca  jassa  petentem. 

Sola  oomes  oostre  perstitit  ilia  fugae. 
Sola  nec  insidias  inter,  uec  mUiiis  eiisem, 

Nec  mare,  nec  venlos,  Barl>ariamque  timet. 

Subditque  non  multo  post : 

Jure  deas  igitur  veneror  mala  nostra  levantes, 

SoUicil^is  comitcs  e\  Helicone  fugs, 
£t  i>arUni  pelago,  partim  vestigia  terrae, 

Vel  rate  dignatas,  vei  pede  nostra  sequi. 

Gloria]  Repetatur  nominativus  pluralis  Camoenae, 
ut  sit  appositio,  Camoenae,  gloria  felicis  et  viridis  ju- 
Tentae  olim,  Solantur  nunc  mea  fata  moesti  senis  : 
hoc  est,  Musae  quae  niihi  olim  non  mediocri  et  orna- 


Dulcibus]  Forlunatis. 
Inmrit]  Immittit,  ingerit. 
McutU]  Ab  hominibus  mcestii,  id  est  Iristibns. 
Maximinianus  non  omnino  conteronendus  poeta  : 

0  auam  dura  premit  miseros  conditio  vit«. 

Nec  mors  humaoo  subjacet  imperio. 
Dulce  mori  miseris,  at  mors  optata  receditt 

At  cum  trlstis  erit,  praecipiuu  vcnit. 

Obiter  his  in  versibus  notanda  secunda,  dictiODis 
conditio,  syllaba,  qiiae  licenter  producu  est.  Miror 
autem  sciolos  quosdam  Gallo  poetae  Virgilii  tmico 
elegias,  quae  Maximiniani  sunt ,  ob  ieviculam  suspi^ 
cionem  tribuere.  Verum  de  hoc  aiias  latius. 
Heu  heu  quam  surda]  Heu  dolentis  est  interjectiOy 


mento  et  decori  fuerunt,  pariter  tum  juvenu,  tum  ^  »\^"|  probatissimi  grammatici  docent.  Ehen  LiUna 


laetis  fortuns  successibus  florenti ,  nunc  rebus  adver- 
sis  perturbato,  afnicto,  et  anle  legilimum  tcmpus 
dolore  consenescenti ,  consoiaUonem  afferunt.  M. 
Tailiu  in  oraUoiie  pro  Arehia :  c  Nam  caetene,  in- 
quit,  res  neqie  tempomm  sunt,  neqiie  aeutum  om- 
nium,  neque  iocorum.  Haec  studia  adolescenUam 
agunt,  senectutem  oblecunt ,  secundas  res  ornant , 
adversis  perfiigium  ac  solaUum  praebent,  delectant 
domi,  non  impediunt  foris,  pernoctant  noblscum, 
peregrinantur,  rusUcantur.i 

Mea  fata  mmti  senti]  Laurentio  Vallensi,  qiii  unus 
omnium  de  Latina  lingua  multo  jneritus  est  opUme, 
haec  Boetii  loculio  vix  tolerabilis  videtur,  eo  quod 


dictio  non  cst :  quod  sola  parUuni  orationis  inler» 
jecUo  nunquam  componitur,  sed  geminaUone  facu 
dicendum ,  heu  heu.  TibuIIus  : 

Heu  heu,  divitibus  video  gaudere  puellas. 
Idem: 

Ferreus  est,  heu  hcu,  quisquis  in  urbe  manet. 
Invenitur  et  heheu,  teste  Perotto.  Potest  et  versus  sie 
recte  legi  :  Ileu  quam  surda.  Servius  in  secundo 
iEneidos  commentnrio  :  lleu  modo  est  una  syllaba, 
sed  interdum  propter  metrum  dux  flunt,  ut  est, 
Heu  quam  pingui  macer  est  niibi  Uurus  in  ar\'0. 
ilimtfurJSpernit,  aversatur  morsamiserisinvocata. 
Et  flenies  oeulot]  Ordina  sic,  Et  sacva  mofs  negat, 


i^    .•  •  •        A    '»    ^,.^A   .-.«*«   «.-^  1..^:«:^  k«..j     hocest,  non  permitUt,  miseros  subaudi,  daudere 
participium   desit ;  quod   lamen  meo  Judicio  baud  _  .  .      .     .^        .        ^        o 

•.«in..... w.,.,i:.„;  ..«..  f...;  ...  eu  ..«.„.  tf C  flentcs  oculos.  Aut  hunc  in  modum,  Saeva  morsne- 

gat  flentes,  hoc  est,  homlnes  ob  hujus  vitae  <!alami-> 


difflculter  subauditurf  puu  facti,  ut  sit  sensus.  Musae 
Bolantur  nunc  mea  fau,  qui  ob  fortunae  iniqnitatem 
factus  sum  moestus  senex.  Et  hoc  est  quod  subjicit. 

Inopina]  Id  est,  inopinaU  senectus,  et  quae  clan- 
culum  mibi  opinione  ciUus  obrepsit. 

Venit  properata]  Hoc  est,  propere  et  fesiinanter  in- 
dncu. 

MaU$\  Hocest,  ob  mala  et  fortunae  adversitates. 

Est  enim  septimi  casus.  Apud  Erasmum  singularc 

nostri  saeculi  decus,  proverbium  est,  Mala  senium 

accelerant,  desumptum  ex  illo  Homerico  : 

Qoippe  repenlehomines  curisque  malisque  senescunt. 

Ovidius  in  prlmo  de  Ponto  : 

Me  qooque  debiliUt  series  immensa  laborum, 
Ante  meum  tempus  cogor  et  esse  senex. 

JEtatem  tuam]  Seneciutem.  Ut  enim  juvenU  laeU-  ^ 
liae,  sic  doloris  aetas  est  senectus. 

Intempesiivi]  Ante  justum  tcmpus  nati. 

Veriice]  Per  verticem,  in  capitc. 

Cani]  Capilli  cani.  Valerius  Maxim.  lib.  ii :  Puber- 
tas  canis  suum  honorem  reddebat. 

Effeto]  Viribns  exhausto,  et  ob  animi  dolorem  de- 
bilitato. 

Mors  hominum  felix]  Ut  animi  perturbati  homo , 
lotns  ex  fortuna  pendet,  cilra  cujus  successum  mor- 
tem  magis  quam  vium  opiat. 

Ifors  Aomtntim  felix]  Subaudi  est.  Felicet,  inquit, 
•ant  homines  quibos  Gum  rortuna  permanet  etvita, 
Uliqiie  recedente,  pariter  finitur.  AnUstheDcs  ille 


tatem  lacrymantes,  claudere  oculos ,  id  est  roori. 

AUodit  autem  ad  veterum  morem,  quo  propinquiores 

mortuorum  oculos  claudere  solebant.  In  libro  Tobiae, 

capite  ulUmo»  baec  scripta  sunt :  Post  obitum  matris 

suae  Tobias  abscessit  ex  Niniie  cum  oxore  sua ,  et 

filiis,  et  flliorum  flliis,  et  reversus  est  ad  soceros  suos, 

invenitqueeos  incolumesin  senectute  bona,  et  curam 

eorum  gessit,  et  ipse  clausit  oculos  eorum,  et  oronem 

haerediutem  domus  Raguelis  ipse  percepit.  Valerius 

Maximus  de  muliere  Assana  :  Filiarum  manus  ad 

sopremam  opprimcndorum  oculorum  offlcium  advo- 

cavit.  Silius  lulicus  in  nono  : 

Atque  in  fine  laborum 
Hac  condas  oculos  dexlra  preoor. 

Ovidius  in  terUo  de  TrisUbus : 

Nec  mandata  dabo,  nec  cum  clamore  supremo 
Labentes  oculos  coudet  amica  manus. 

Levibui]  Mutabilibus,  fluxis,  caducis. 

Malefida]  Inflda,  inconstans. 

Faveret]  Deest  mihi. 

Nam  levibui  boni$]  SepUmus  casns  est. 

Pene  caput  tristis]  Id  est,  pene  mortuuseram. 

iVu6t/a]  Obscura  et  adversa.  Sic  Ovidius  : 

Tempora  si  fuerint  nubila,  solus  eris. 
Jngratas]  Injucundas  :  subaudiendum  milii. 
Impia  vita]  Crudelis  in  me  miserum  roori  cupien* 
tem.  Pablins  Mimographus  • 

0  viu  inlsero  looga,  felicibab  brevis. 


m  MURMELLll  £T  AGRlCOLiC  C^JMMENTARIA.  890 

Scneca  in  Hercule  OEiheo  :  A  PMIosopliiae  ignei  sunt  ocnli ,  et  sapra  communem 


Par  illc  siiperh,  ciii  pariter  dies 
Kt  roriuna  fuil,  mortis  habet  vices, 
Lente  cum  trahiiar  vita  gementibus. 

Idem  in  eodem : 

Feliccs  sequeris  mors,  miseros  fugis. 

Quid  me  felicem]  His  versibus  ostendit  non  esse 
rdicem  appellandum  eum  cujus  conditionem  forlunt 
urutare  potest.  Vera  namque  felicitas  fluem  non 
habet. 

Quid]  Propterquid,  ad  quid»  cur.  Gonvertit  au- 
tem  cum  quadam  animi  indignatione  sermonem  ad 
amicos. 

Jactastis]  Insolenter  etcumqnadam  superba  osten- 
tatione  praedicastis. 

Qui  cecidit\  Verissima  hxccst  senteniia,  et  ex  eo 


morialium  valentiam  perspicaces  :  quia  sapientias 
studium  intellectus  oculis  intlma  quaeque  penetrat,  et 
res  vulgo  prorsus  ignotas  latentium  causarum  invas* 
tigatione  perscruiatur. 

Colore  vivido]  Naturali  et  sanitatem  roburqne  prae- 
ferenti.  Philosophia  enim  cum  sit  optime  constituta , 
vividi  nimirum  coloris  esse  dicitur,  et  egregiae  pal' 
chriludinis. 

Inexhauiti]  Inflniti ,  nunquam  deflcientit. 

jEvi]  iGtatis. 

Plena]  Abundans. 

Nostras  cetatis]  Saeculi  nostri  :  quamvis  (inquit) 
philosophia  ita  esset  annosa,  ut  multo  ante  nostram 
aetaiem  floruisse  crederetur,  erat  tamen  vigoris  Inez* 


quod  contrarium  est,  facile  sic  ostenditur  :  Qui  sta-  ^  hausti,  minimeque  consumpti.  Sapientia  enlm  nun« 

quam  senescit,  nunquam  vim  suam  amiitit.  Et  qoo 
plura  ejus  studio  consecutus  fueris,  eo  plura  super* 
esse  cognuscenda  deprehendes.  Priscis  prorecto  lae- 
culis  apud  Hebrxos,  ^gyptios,  Graecos,  Latinoi, 
aliasqne  gentes  philosophi  exstiterunt,  aliisque  aac- 
cesserunt  alii ,  neque  vim  philosophix  potuerant  on- 
quam  exhaurire,  nec  ad  finem  discendi  pervenire. 
Hieronymus  ad  Nepotianum :  Amplexetur  me  modo 
sapientia,  et  Ablsag  nostra,  quae  nunquam  senescit, 
in  meo  requiescat  sinu  (///  Reg,  i).  Impolluta  esl, 
virginitalisque  perpetuae,  el  quae  in  simliitadinem 
Mariac  cum  quoiidie  generet,  semperque  partariat» 
incorrupia  est. 
Statura  dlicretioni»  ambigu<B\  Mulier  (inquit)  qatt 


bili  gradu  est,  is  cadere  non  potest. 

IN  PROSAM  PR1MAM. 

Hacprosatanquam  prooemio  totiusoperis  argumen- 
tom  aperit,  snne  quam  pulchra  descriplione  philoso- 
phiam  inducens  sibi  apparuisse,  tametsi  ob  animi 
perlurbationcs  minus  noiam,  ejcctisque  levioribus 
musis,  aegrum  ejus  animum  suis  gravioribusqae  cu- 
randam  ac  snnandum  suscepisse.  Sciendum  autem 
est  hoc  opus  dialogo  comporitum  inter  philosophiam 
per  quam  recta  ratio  accipitur,  et  Boetium ,  homi- 
nem  fortunae  adversiiatibus  afflictum,  variisque  per- 
turbationibus  obnoxium.  Dialogusest  (utLaeriiopla- 
cet)  ex  interrogatione  et  responsione  compositus  de 


ct  re,  quae  vel  philoBophUm,  vel  reipublica  partes  at- C  mihi  apparuii,  erat  sutiira  discretiunis  ambigas» 


tingat,  cum  decenti  et  congrua  expressione  perso- 
narum  qaae  assumantur,  accurataque  compoaitiooe 
verborum. 

Hmc]  Elegis  jam  descripu. 

Tacitus]  Tacens. 

Reputarem]  Meditarer. 

Laerymabilem]  Ad  lacrymandum  aptam. 

Offieio  styli]  Scriptione,  litteranim  eiaratione. 

Designarem]  Describerem. 

Supra  verticem]  Supra'  coput. 
'    Mulier]  Apte  philosophia  mulier  inducitur,  cum 
sit  generis  feminini ,  et  formae  nomen :  quemadmo- 
dum  virtus  et  voluptas  a  Prodico  sophista  mulieres 
finguntur,  n6n  viri.  Mulier  tam  virgo  quam  nupta 


hoc  est,  eam  staturam  praeferebat,  quam  nemo  facilo 
certa  discretione  cognosceret.  Gujus  rei  hanc  sabji- 
cit  causam  :  Nam  nunc  quidem  ad  communem  lasfl 
hominum  mensuram  cobibebat«  id  est  aliquaudo 
non  excedebat  communem  hominum  ataturam.  Hoe 
autem  dicitur  ob  eas  pbilosophiae  partes  in  quibug 
de  iis  rebns  agitur,  quarum  capax  est  humanum  in« 
genium ,  et  quas  intellectus  hominum  cerlis  rationi* 
bus  assequi  potest.  Gujusmodi  sunt  tres  philosopbitt 
rationalis  partcs,  grammatica,  dialectica,  rhetorica, 
et  mathematicae  disciplinae  praeter  aslronomiam, 
item  physica  majori  ex  parie,  et  tota  moralis  pliilo- 
sophia. 
Nunc  vero  pulsare  ccetum  summi  verticis  eacuminc 


dicilur,  auctore  Servio  in  ix  iGneidos  coramciitario,  D  „;rf^^fl,„^j  hoc  diclum  videtur  ob  asironomiam,  et 


cujus  baec  sunt  verba :  Usus  obtinuit,  ut  innupias, 
virgines :  nuptas,  mulieres  vocemus.  Nam  apud  ma- 
jores  indiscrete  virgo  dicebatur  et  mulier.  Utrumque 
enim  sexum  tnntum  signiiicabai. 

Reverendi]  Venerabilis.  Quidquid  enim  sapientia 
prxditum  est,  imprimis  est  reverentia  et  honore  di- 
gnum. 

Ardentibus]  Ignea  vi  praeditis,  et  penetrabilibus. 

Valentiam]  Facultatem.  Valenlia  est  potesias,  ro- 
bur,  vires.  Titinnius :  Sapientia  gubernator  naveni 
torquet ,  non  valentia. 

Perspicacibus]  Acuiis.  Pcrspicax ,  qui  visus  acu- 
mine  res  perspicere^  perfecteque  insplcere  potest. 


eam  physices  pariem,  in  qua  de  coelo  et  mundo 
agiiur. 

Quce  cum  caput  altius  extulisset]  His  verbis  slgni- 
ficat  primam  philosophiam ,  cujus  speculatio  versa- 
tur  circa  rcs  divinas  et  causas  altissimas,  quarum  non 
facile  capax  est  mortalium  intcllecius,  dicente  pbi- 
losopho :  Nam  ut  vespertilionum  oculi  sesc  habent 
ad  lucem  diei  sic  et  nostrae  auimae  mens  ad  ea  sese 
babet,  quae  iiianifestissima  omnium  sunt  natura. 

Respicientium]  Visum  retrorsum  flectentium. 

Vestes  erant  tenuissimis  filis]  Per  vestes  accipa 
divinarum  humanarumque  rerum  tractatus,  diaputa- 
tionesque  ac  praecepta  philosophorum.  Per  teiuif* 


891  APPENDII  AD  LIBROS  DE  G0NS0LAT10NE  PHILOSOPHIiE.  A02 

tima  fila ,  voces  simplices  et  argumentationum  ele-  A     Eamdem  tamen  veitem]  Disputationem  philosophi- 
menta.  Per  subiile  artificium»  solertero  disserendi     cam  integra  verilate  cobaereniem. 


artem,  qnae  dialectice  nuncupatur.  Per  indissolubi- 
lem  materiam,  intellige  verarum  propositiouum , 
assumpiionum ,  conclusionumque  congmitatem ,  qui- 
bus  philosophicae  disputationes  cobaerent.  Ilaec  enim 
maieria  indissolubilis  est.  Nam  si  dissolveris,  et  dis- 
putationis  in  utramque  partem  faciae  particulam  ar- 
ripueris,  falsum  lortasse  pro  vero  credidcris  affir- 
maverisque.  Quod  cum  aliis  permultis  accidit,  tum 
imprimis  Aristippo,  qui  cum  audivisset  Socratis  su- 
per  corporis  voluptate  dispuiationem ,  relictis  veris, 
apprehendit  falsa  :  hoc  esl«  ea  argumenta,  quae  vo- 
luptatcm  corporis  esse  summum  bonum  ostendere 
videbantur. 

Uti  po$t  eadem  fnrodenU  cognovi]  Parenthesis  est.     B 

Vii]  Quemadmodum. 

Poit\  Postea. 

Eadem]  Philosophia. 

Prodente]  Indicante.  Hoc  videbitur  in  hujus  llbri 
prosa  tertia. 

Sttis  manibus]  Gogiiationibus  et  elocutionibus  phi- 

losophicis.  Manus  philosophiac  sunt  rerum  divinarum 

et  humanarum  meditationes»  ac  elocutiones,  quibus 

.pbilosophise  vestis  contexltur,  hoc  est,  disputatio, 

falsa  reprobansy  et  approbans  vera,  eomponitur. 

Quarum]  Vestium. 

Speciem]  Formam. 

Veluti  fumosas  imagines  solei]  Parenthesls  est. 

Fumom]  Fumo  obductas.  Seneca :  Non  facit  no- 
bilem ,  atrinm  plenum  f  umosis  imaginibus. 

Solet]  Subaudi  caligo  negleciae  vetustatis  obdu- 
cere. 

CaUgo]  Obscuritas. 

ObduxeratYOhiexeTQil,  His  verbis  signiOcatur  phi- 
loaophiae  studium  diu  negleclum  jacuisse  in  tene- 
bris. 

JJaritifi]  Vestium. 

In  extremo  margine]  In  ima  extremitate. 

n]  Per  hoc  accipitur  npaaamn ,  id  est  aetiva  phi- 
losophia. 

In  supremo]  Subaudi  margine. 

8]  Per  hoc  signiflcatur  $i(apnri7tii ,  id  est  contem- 
plativa.  Sunt  enim  duae  philosophiae  partes,  contem- 


Violentorum  quorumdam]  Epicureorum  et  Stoico- 
rum,  qui  (ut  in  tertia  hujus  libri  prosa  dicetur)  poat 
Socratis  mortem  philosophiae  vlm  intulerunt  et  com 
totam  comprehendere  non  potuissent,  dilacerata  ejus 
veste,  «particulas  quas  qiiisque  potuit ,  abstulerunt. 
Lactantius  in  libro  de  divino  praemio,  capite  septimo 
docet ,  quare  philosophi  nequiverint  comprehendere 
veritatem  integre,  quam  tainen  particulatim  com- 
prehenderunt. 

Libellos]  Per  hos  contemplationem  significat ,  quos 
recte  in  dextra  collocat,  quod  pbilosophia  contem- 
plativa  longe  pracstaniior  est  activa,  ut  docet  Arit- 
toteles  in  secundo  libro  primae  Philosophiae. 

Sceptrum]  Per  hoc  accipe  reipublicas  adminisirt- 
tionem  et  politicam  gubernationem. 

Ubi  ]  Poitquam. 

Dictantes]  Suggerentes. 

PauUsper]  Parvo  tempore.  Nori  enim  decuit  philo- 
aopbiamdiu  iraeommoveri,  dicenle  Horatio: 
Ira  ftiror  brfevls  est,  animum  rege. 

Paulisper]  Parum|ier,  lantisper,  quantisper,  et  ali 
quantisper  compositae  figurae  sunt,  ut  ait  Priscianus, 
et  temporis  mensuram  signiticaiit.  Exponuntur  auiem 
sic :  Paulisper,  per  paululum  temporis.  Taiiiisper,  per 
tantum  temporis.  Pomponius  in  Doiata  :  Possum 
exorare  te,  ut  decedas  a  me  paulisper  modo«  quan- 
tisper  sat  est  f 

Torvis]  Terribilibus. 
^     Luminibus]  Oculis.  Ovidius  : 

Jam  morior,  cara  lomina  coode  manu. 

Has  seenieas  meretriculds]  Musas  poeticas,  in  scenif 
et  theatris  lucri  gratia  prosure  soliias.  Scena  ex  usu 
magisquam  ratione  diphthongum  habet :  Graece  nam- 
que  (noivi  tentorium,  fraus,  tabernaculom  inler- 
preutur.  Accipitur  proea  parte  theatri  quaa  ab  uno 
ejus  Gornu  ad  alterum  ducebatur  in  hemicycli  for- 
mam.  In  qua  binis  pluribusve  contignationibus  con- 
strau,  fabulas  poeticas  histriones  recitabant.  Hinc 
fit  scenicuSf  a,  vm.  Undenunc  musas  philosophia  sce- 
nicas,  meretriculas«  ignominiose  vocat.  Dedit  autem 
hi6  locus  plerisque  minus  eruditls  inseciandi  poetas 
a  sam,  non  animadvertentibus  duo  esse  eorum  ge* 


plativaet  activaiquod  homo  ad  duas  polissiroumj^nera,  quorum  alterum  quidem  jure  philosophia  ex 

•-_.._-  pj^.^  ^^  eliminat,  alterum  vero  libens  amplectitur 
suumque  agnoscit.  Est  enim  illud  leve,  graeculum» 
nieris  nugisreferturo,  et  tantum  ad  aurium  specians 
voluptatem.  Quod  genus  vulgares  sunt  versilicaiorcs 
animi  pertiirbationibus  succumbentes,  amatoria  im- 
pudicaque  carmina  mediUiites  :  quorum  iit  vita,  sic 
et  versus  a  philosophiasunt  alieni,  et  (ut  rccte  Flac- 
cus  ait)  inopes  rerum  nugaeque  canorae.  De  hiijus- 
modi  poetica  dixit  Cato  in  carmine  de  Moribus :  Poe- 
tics  artis  honos  non  erat,  si  quis  in  ea  re  studebat, 
aut  sese  ad  convivia  applicabat,  Grassator  vocaba- 
tur.  £t  divus  Hieronymus  de  filio  prodigo  ad  Dama- 
sum  scribens :  Daemonum,  inquit,  cibus  est  carmina 
poetanimy  asacularia  saplentia,  rhetoricorum  pompt 


res  natus  est,  puU  ad  agendum  et  contemplandum. 
Aristoteles  secundo  libro  primx  philosophiae  :  Nam 
finis  quidem  conteroplativae  verius  est,  activaeautem 
opus. 

Inter  utrasque  litteras]  U  et  8. 

Jnsigniii]  Notati. 

Quibus]  Gradibus. 

Ab  inferiore]  Etemento  n. 

Ad  superius  elemenium]  e.  Ex  Platonica  disciplina 
hoc  sumptum  cst,  ut  ceniiim  alia  Boetii.  Platonici 
enim  docent  tribus  gradibus  animum  hominis  per- 
▼enire  ad  divinum  intellectum  :  virtutibus  primo 
dvilibus,  tecundo  porgatoriis,  tertio  animi  jam  pur^ 
pttl. 


m  MORMELLII  ET  AGRlCOLiG  GOMMENTARIA.  891 

terborbm.   Haec  sua  omnes  suavitate  deleciant,  et  A  Martialis  eleganter  Sirenas  yocat  bilarem  navigan< 


dum  aures  yersibus  dulci  modulatione  currentibus 
cipiunt*  animam  quof)ue  penetrant,  et  pectoris  in- 
te  na  devincunt.  Verum  ubi  cum  snmmo  stndio 
riierint  ae  labore  perlecta,  nibil  aliud  nisi  inanem 
f  onum  et  strepitum  suis  lectoribus  tribuunt.  Nnlla 
ibi  saturitas  veritaiis,  nulla  refectio  justitis  reperi- 
tur :  sludiosi  earum  in  fame  veri,  et  virtutum  penu- 
ria  persevcrant.  Hactenus  Hieronymus.  Hoc  vero 
poetarum  genus  grave,  pbilosopbicumi^  et  sanctum, 
ex  intiniis  pbilosopbi»  secreiariis  bene  vivendi  pr8a- 
cepta  depromit,  liomines  a  vitiia  acriter  deterrens, 
et  ad  virtutes  diligenler  incitaus :  quod  honore  di- 
gnumest  maximo,  ut  sacrum  et  Pbilosopbiae  penitus 
amicuni,  qu»  in  boc  opere  Euripidem  et  Lucanum 


tiuni  poenam,  et  crudele  gaudium.  Dino  Clitarehi 
pater  arflrmat  in  India  Sirenas  esse  volucres,  mulce- 
rique  earum  cantu ,  quos  straios  somno  lacerant. 
Poetae  fabulantur  tres  Sirenes  fuisse,  qusrum  una 
voce,  tibiisaltera,  tertia  lyra  concineret.  Secundum 
veritatem  auteiki  meretrices  faisse  creduntur,  quaa 
transeuntes,  quoniam  ad  egestatem  deducebant,  Aci» 
ennt  iUis  inferre  naufragia. 

Usque  fn  exitium  dulcei]  Simile  hoe  est  illis  prover- 
biis.  Lethale  mulsum,  Melle  litus  gladius,  et  Melli- 
tum  vencnum  :  quae  dicuntur  de  eo  quod  ita  jucan- 
dum  est,  ut  idem  sit  pemiciosum. 

Meit  musis]  Philosophicis,  gravibus  et  sanclis  car- 
minrbus.  Vide,  diligens  iector,   ut  pbilosopbia  et 


familiares  suos  appellat.  Baptista  Mantuanus  in  epi-  B  suas  Musas  babeai.  Taceant  igitur  scioii  tbeologistaB, 


Biola  quadam  ad  Joannem  Franciscum  Picum  :  Poe- 
mata,  inquit,  obscena  et  impudica  sunt,  judicio  meo 
inter  vera  poemata,  quales  inier  probas  matronas 
fornicariae  mereirices.  Ego  enlm  poema  verum,  et 
quod  omne  punctum  ferre  possit,  esse  non  puto,  niai 
»it  grave,  castum  ac  sanctum  :  quod  Horatius  innuit, 

dicens: 

Bervv  tibi  Socraticae  poteruDt  ostendere  chartae. 
Infrutiuosfs  tptnts]  Trauslatio  est  ab  re  rustlca. 
Profanum]  Sacris  nostris  non  initialum. 
tJti  vulgo  solitum]  Parenthesis  est. 
In  eo]  In  ea  re,  in  detrahendo  proCano. 
Nosirw  operte]  Labores  nostri. 
Hune]  Boetium. 


qui  curn  sint  a  Musis  alienissimi,  earum  studioaos 
temerario  ausu  vocant  haereticos. 

Jlle  ehorus]  Musarum  impudicarum,  et  pravos  af 
fecius  eicitantium. 

Dejecit  vuitum]  Sic  Maro  in  tertio  iEneid. : 
Dejecit  vuUom,  et  demissa  Yoce  locuta  est. 

Humt]  Terram  versus. 

Mcestior]  Valde  moestus,  aut  moestior  quam  antea  i 
foltenim  et  ab  initio  moestus;  unde  illud, 
Lacerc  dictant  scHbenda  Camoene. 

7am  imperiosee  ]  Imperiosus  dicitur  nimis  severf 
jmperans,  crndus,  et  quasi  osteniator  imperii. 

Auctoritatis]  Auciorius  est  ex  mentis  bonis  et 
corporisquaedam  conflata  dignitas,  quae  efficit  cum 


EleaUcis  studiis]  Dialecticis.  Elea,  urbs  Grssciae  in  G  sua  praesentia,  tum  etiam  oratione,  ut  caeterl  ipei 


^lica  regione,  ubi  natus  estZeno,  dialectices  in- 
ventor.  Ilinc  Eleatica  studia  dicuntordialectica.  Atti- 
cus  Platonicus  in  eo  tibro  quem  adversus  eos  scripsit, 
qui  Aristotelicam  habentes  scientiam,  Platonicam 
profiteri  non  audent.  Zeno  autem  et  omnes  Eleatica 
disciplina  logicae  solummodo  studuerunt. 

Aeademids]  Platonicis.  Academia  locus  fuit  nemo- 
rosus,  ab  Athenis  mille  passibus  distans,  Platonis 
gymnasio  nobilis.  Hinc  Academici  dicti,  ejus  sectam 
lenentes. 

Enutritum]  Educatum,  saginatum,  excultum.  Hic 
aulem  subiniellige,  vestrae  blanditiai  nobis  detrahere 
conantur,  aut  simile  quidpiam :  et  est  imoviiiiniate 
figura,  vebementer  iratae  philosophiae  conveniens, 


reverentiam  praestent  et  seqnantur  exemplum. 

Jn  exirema  lectuli  mct  parte]  Medicorum  morem 
expressit  segroto  assidentium. 

IN  METR13M  II. 

Carmen  hoc  dicitur  AUmanium,  dactylicum,  tetra« 
metrum,  liypercatalectum.  Alcmanium,ab  Alcmane 
inventore,  'jOcnfuf»,  poeta  lyricus,  Laconicus  siva 
Messenins,  inventor  amatorii  carminis,  scripsit  lingoa 
Dorica.  De  hoc  Papinius  in  Silvis : 

Obsitus,  et  telrlcis  Alcman  cantslus  Amyclis 
Ridiculus  igitur  est  eorum  error  a  quibus  Alcinan 
tribus  syllabis  profertur.  Dactyiicum,  a  pede  prinei- 
pali  :  tetrametrum,  a  numero  pedum  :  hypercatale- 
ctum  dicitur,  quod  syllaba  post  duos  priores  pedes  in 


quam  Cicero  reticentiam,  Celsus  obiicentiam ,  non-  D  medio  superest.  Gonstat  caesura  semiquinaria  heroica. 


Dulli  interrupiionem,  alii  praecisionem  appeliant.  Sic 
apud  Virgilium  loquente  irato  deo  : 

Qoos  ego...  sed  motos  praestai  componere  fluctus. 
Deest  puniam,  vel  simile  verbum. 

Sed  abite]  Graviter  inerepans  musas  ejicit  animi 
perturbatiouibus  servientes. 

Sirenes]  Graece  scribitur  ZsipiQit,  Falluntur  igitur 
qui  per  v  scribunt.  Nec  a  oni/>&>,  id  est  iraho,  sed  vel 
a  ^ficj,  vel  (quod  magis  probant)  aitb  tq^  atipi^  de- 
rivatur.  De  Sirenibtis  fabuta  notissima  est,  quas 
poetae  tradunt  suaviiate  cantus  peliexisse  navitfantes 
in  perniciem.  Ovidius : 

Moostra  maris  Sirenes  erant,  qu»  voce  eanora 
Qaaaiibet  admiasat  detSnaere  rates. 


et  dactylo  ac  spondeo.  Simile  est  ilti  quod  Terentianufi 
affert  ex  versu  Virgilii  conciso : 

At  regina  gravi  saucia  cura. 
Ejusmodi  cst  et  apud  hymnographum  : 

0  quam  glorifiea  luce  coruscas. 
Indigne  fert  l^hilosophia  morialium  animis  tantam  ex 
penurbatione,  veri  ignorationem  accidere,  ut  eon- 
templaiionis  rerum  ccelestium  luce  relicta,  et  hone* 
siissimarum  artium  meditatione  posthabita ,  toto  in 
res  terrenas  ferantor  appetitu. 

Ueu  quam  pracipiti  mersa  profundo]  Ordina  hunc  in 
modum  :  Heu  quam,  id  est  quantum ;  mens  mersa^  hoc 
est  obruta»  praecipiti;  profundo^  profunditate  pertur- 
bationum,  unde  non  sit  facile  emergere.  Aut  siCf 


«5  APPENDIX  AD  LIBROS  DE  GQNSOLATIONE  PHILOSOPRIiE. 

Jferaa,  immersa;  prtBcifnti  profundo,  id  est  praeceps  A     Siderd]  Lumina. 


696 


GelidcB  Iume]  Quae  frigidis  hnmidisque  noctibiia 
praeest.  Sol  dictos  est,  vel  quia  aolua  ex  omnibus  ai- 
deribus  est  tantus,  vel  quia  cum  est  exorius,  obacn- 
ratis  omnibus,  solus  apparet.  Luna  a  lucendo  nomi- 
nata  est.  Eadem  est  enim  Lucina.  Gicero  auctor  lo 
secondo  de  Natura  deorum. 

Et  victor]  1d  est  voti  compos,  habebat  omnem  eam 
alellam  numeris  comprehensam,  qusccunque,  hoc  est 
quse  flexa,  mota  per  varios  orbes,  quos  astrologi  po* 
nunt,  exercent  vagos  recursus,  id  est  erraticos  mo- 
tus.  Praeier  eas  stellas  quae  octavo  coelo  inflxae  dicun- 
tur,  quarum  nnmerus  incognitus  est  astronomis» 
septem  allae  sunt  non  in  ociavo  coelo,  nt  illae»  sed 
singulae  in  singulis  sepiem  coelis  inferioribus,  ut  in 
B  sepiimo  sit  Saturnus,  in  sexto  Jnpiter,  in  quinto  Mars, 
in  quarto  Sol,  in  tertio  Venus,  in  secundo  HercuriuSy 
in  primo  Luna.  El  hac  stellx  planette  dicuntur,  id  est» 
erratiles  (nam  TrXocyocojxai  Graece  erro  signlQcat :  unde 
^ywm  error  et  TrXoeyqc  TrXcewiroc»  planes,  pianela,  et 
9r>0»QTi}f ,  vagus,  erro),  quia  et  cursu  suo  feruntur,  et 
contra  coeli  impetum  contrario  motu  ad  orientem  ab 
occidente  volvuntur.  Plinius,  Historiae  mundi  lib.  se- 
cuodo,  cap.  sexto,  septem  ea  sidera  tradit  ab  incesau 
vocari  efrantia,  cum  errent  nulla  luinus  illis.  Unde 
et  Giceronis  exSiant  versus : 

Quae  verbo  et  falsls  Graiorum  Tocibus  erraot , 
Re?era  certo  lapsu  spatioquo  feruntur. 

Idero  in  secundo  de  Natura  deorum  :  Naxlme  vero 
admirabilte  suut  motus  earum  quinque  stellarum. 


profundum. 

Qiumi,  inquam,  hebet]  Obtusa  est,  et  verae  sapien- 
ti»  obliik. 

I    Et  propria  luee\  Id  est  rationls  usu,  et  gemina  sibi 
veritatis  speculatione  relicta. 

Tendit\  Id  est  contendit  et  nititur. 

Ire]  Ferri. 

In  externas  tenebras]  In  res  terrenas  ac  corporeaa 
illecebras  spiritum  sua  conuglone  obtenebrantos. 

Quotiei]  Quotiescunque. 

Ciira]  Gupidius  rerum  ezternarum. 

Noxia\  Intelligentiae  nocenSy  eamque  retardans. 

Acta]  Excitata. 

Flatibus  lerrenta]  Fortuitis  casibuSy  et  diviliarum 
lllecebris. 

Creuit]  Augetur. 

In  immeMum]  Ultra  modum.  Sciendum  est  homi- 
nem  interiorem ,  hoc  est,  spiritum  snapte  natura  per 
Dei  gratiam  ferrl  in  rerum  coelestium  conlemplatio- 
nem :  verum  ex  terreni  corporis  contagione,  et  tempo- 
ralium  rerum  appetitu,  variis  perturbationibus  afflci» 
et  ab  offlcio  suo  retardari.  Spiritus  quidem  promptus 
Mf  caro  autem  ipfirma  {Matth.  xvi).  Danda  igitur 
imprimis  homini  cst  opera,  ut  depulsis  pravarum 
affectionum  nubibus,  spirituale  lumen  effulgeat,  et 
appetitus  jugiter  rectx  rationi  subjugetur.  Hoc  autem 
eat  quod  nunc  philosophia  in  Boetii  consolationem 
ittstituit.  Praeceps  compositum  est,  ex  prae  et  capui. 
Proprie  enim  praeceps  dicitnr,  qui  iia  cadit,  aut  deor- 
aum  miltitur»  ut  caput  praecedat.  Hinc  et  locus  altius  C  quae  falso  vocentur  errantes.  Nihil  enlm  errat,  quod 


dicitur  praeceps,  quod  iode  quis  facile  praecipltarl  po- 

lest :  et  rursus  id  quod  profundum  est,  praeceps  di- 

citur,  quod  in  id  potest  quid  praecipitari.  Virgilius  in 

nndecimo : 

Psrs  in  prsecipites  fossas  urgente  ruina, 
Yolritur. 

Et  bIc  dictum  accipe,  praecipiti  profundo.  Item  prae- 

cepSy  festinus,  inconsuhus,  temerarius.  Sed  de  hoo 

nunc  saiis. 

Ciira  terremi  flatibuB  acta]  Sane  quam  elegantl 

metaphora  dictum  hoc  est.  Gum  enlm  cura  quasi  ignis 

altt  cor  urens,  recte  terrenis  flatibus  agi  incitarique 

dicitur.  Nam  ut  ille  dicit, 

Nutritor  venio,  sed  aqoa  restlDguitor  ignis ; 
Lenis  ailt  flammas,  Krandior  anra  negat. 


in  omni  aeternitate  conservat  progressus  et  regressus, 
reliquosque  motus  constantes  et  raros.  Porro  plane* 
tarwn  medius  sol  fertur  amplissima  maguitudine  ae 
potestate,  nec  temporum  modo  terrarumque,  sed  si- 
derum  etiam  ipsorum  coeliqne  rector  :  hic  lucem  re^ 
bus  roinistrat,  auferique  tenebras,  hic  reliqua  sidera 
oceultat,  hic  vices  teroporum  annumque  semper  re- 
nascentem  ex  usu  naturae  temperat,  hic  coeli  tristiiiam 
discutit,  atque  etiam  nubila  humani  animi  serenat: 
hic  suum  lumen  caeteris  quoque  sideribus  feneratur. 
Hujus  annuos  cursus  spatiis  menstruis  luna  conse- 
quitur,  cujus  tenuissimum  lumen  facit  proximus 
accessus  ad  solem,  digressus  autem  longissiiiius  quis- 
que  plenissimum.  Neque  solum  ejus  species  ac  forma 


nu  quandam  cctlo  liber  aperto]  Peculiariler  super  ^  ""*"^"'*'  ^"'"  crescendo,   lum  defectibus  in  initia 


Immutata  Boetii  meute  graviter  indignatur,  el  c  cu- 
{usmodi  status  excellentia  dejectus  sit,  docet. 

Uic]  Boetius. 

Liber  quondam]  Gum  nondum  passionibus  animi 
serviret. 

Suetus]  Solitus. 

Jre\  Ferri  contemplatione  in  aethereos  meatus,  hoc 
est,  in  motuscorporumcoelestium,  idquecoeloaperto 
et  intellectui  patefacto,  cerncbat  lumina  rosei,  id  est 
rubicundi  aut  pulchri  et  lucidi  solis.  Maro  in  xi : 

Ni  roseos fessos  jam  gurgite  Phdbus  Ibero 
Tingat  tquos,  ooctemque  die  labenle  reducat. 
Vtf€6ai]  Intuebatur. 


recurrendo,  sed  etiam  regio,  quae  tum  est  aquilonaria, 
tum  ausiralis.  Saiurni  stella,  quae  «aivwv  a  Graecis  no- 
minatur,  a  terra  abest  plurimum,  ct  triginta  fere  an- 
nis  cursum  suum  conficit.  Infra  autem  hanc  propius 
a  terra  Jovis  stella  fertur,  quae  «acGwv  dicitur ,  cnque 
eumdem  duodecim  signorum  orbem  annis  12  conficii* 
Hinc  autem  proximum  inferiorem  orbem  tenet  UypUi^^ 
quae  stella  Mariis  appellatur,  caque  quatuor  et  viginti 
mensibus,  sex  (ul  opinatur  Gicero)  diebus  minus 
enmdem  lustrat  orbem  quam  quae  superiores.  Infra 
hanc  autem  sole  interposito  siella  Veneris  est,  quae 
«ufffopoc  Gracce,  Lucifer  Latine  dicitur,  cum  anie- 
fireditur  solem  :  cum  subsequitur  autem  *E9irc/>of, 


897  MURMELLII  ET  AGRIGOLifi  GOMMENTARIA. 

Laiioe  vesper.  Ea  anno  cursum  conficit,  et  lathudi-  A  oplnanlur  nonnulli )  a  suis  formis    substaniialilnis 


nem  luslrans  signiferi  orbis  et  longiludinem  :  neque 

unquam  a  sole  duorum  signorum  intervallo  longius 

discedit,  tum  antecedens,  tum  subsequens.    Hinc 

Mercurii  stella  luns  proxima.  Ea  STiX6(uy  appellatur 

a  Grxcis,  qux  anno  fere  vertente  signiferum  lustrat 

orbcm,  neque  a  sole  longius  unquam  unius  signi  in- 

icrvalio  discedit,  tum  antevertens,  tum  inscquens. 

Dc  liis  septem  planetis  eleganier  Lucanus  in  ix  Phar- 

snliac; 

Sideribus,  qa»  sola  fugam  moderanlur  Olympi, 

Occurruiiique  polo,  (Jiver$3  potenlia  priuia 

MuDdi  lege  dala  est,  soi  tempora  dividit  anni, 

Mutat  nocte  dieni,  radiisquc  polentibus  aslra 

Ire  veiat,  cursusque  \agos  staiioue  moraiur. 

Luoa  suis  vicibus  Telhyu  terrenaqiie  miscet. 

Frigida  Saiurno  glacies,  el  lona  nivalis 

Cessit,  babet  venlos,  incertaque  fulmina  Mavors:       d 

Sub  Jove  temperics  et  nuuqiiam  tiirbidus  aer. 

Ad  fecunda  Venus  cunclarum  semioa  rerbm 

Possidei,  iininensa)  Cyilenius  arbiter  unds  ttst. 

Per  variot  orbes]  Varios  circos  accipe.  Saturnui 
enim,  Jupiter,  Mars  et  Venus  ternos  orbcs  babenl, 
cum  epicyclo,  per  quos  ex  astronomorum  docirina 
varie  inoventur ;  Mercurius  autem  orbes  quinque  et 
epicyckum.  Est  autem  epicyclus  circulus  parvus  per 
cujus  circumferentiam  dcferiur  corpus  planet».  Orbis 
vero  nomcn  est  ambiguum,  testc  Macrobio.  Modo 
enim  circulum  significat.  Gicero  :.  Erat  autem  his 
splendidissimo  candore  inter  flammas  elucens  circu- 
lus,  quem  vos  (ut  a  Graiis  accepistis)  orbem  lacleum 
nuncupaiis.  Modo  spbseram.  Idem  :  Novem  tibi  orbi- 
bus,  vel  potius  globis  connexa  sunt  oronia.  Accipitur 
et  nonnunquam  orbis  pro  regressu  et  conversione  Q 
ab  eodem  loco,  in  cumdem  post  emensum  ambiium. 
Idem  :  Quse  rotundae  et  globos»  divinis  animatao 
mentibus,  circulos  suos  orbesque  conficiunt  celeritate 
mirabili.  Virgilius : 

Redit  agrlcolis  labor  actus  in  orbein. 

Nonnunquam  pro  mensa  figurae  orbicularis.  JavC' 

nalis : 

Latos  uisi  suslinel  orbes, 
Grande  ebur.  * 

Quin  etiam  causai]  Ordo  est  :  Quin  etiam  solitua 
rimari  causas,  atquc  reddere  varias  causas  natur» 
latentis. 

Vnde]  Hoc  est,  quibus  de  causis.  « 

Sonora  flamina]  Id  est,  sonori  vcntorum  flatus. 

SolUdteni]  Inquietent,  exagitent,  commoveant. 

jEquora]  iEqualcs  et  plauas  ante  ventorum  flatus  ^ 
superficies. 

Ponti]  Maris.  Ventus,  aer  est  commotus  et  agita- 
tu8,  sicut  flabello  brevi  potest  approbari.  Nec  aliud 
ventus  intelligitur  quam  flucius  aeris ,  qui  (ut  Gle- 
mens  ait)  ex  quibusdam  montibus  excelsis  velut 
compresbus  et  coangustatus  ordinatione  Dei  cogitur, 
et  exprimitur  iu  ventos  nd  exercitandos  fluctus» 
aestusque  temperandos.  Pro  diversis  autem  partibus 
cceli,  nomina  diversa  sorlitur. 

Qttis  spiritus  volvat]  Id  est  circumagat. 

Orbem]  Mundum,  id  est  coeium. 

Stabileni]  Perpetuo  tenore,  et  certissima  optimi 
ordinia  observatione  consuntem.  Orbes  ccelestes  (ui 


moventor.  Verum,  ut  alii  rectius  senlire  videntur, 

intelligentiae,  qui  et  spiritus  dicuniur,  coelis  divinilui 

assistentes,  eos  circumagunt.  Plaionici  Deum  oplnati 

sunt  toti  mundo  pennistum,  omnibusque  ejus  p^irtl- 

bus  insitum,  tantam  molem  circumagerCy  quorum 

opiiiioncm  secutus  poeia,  cecinit : 

Principio cdlum,  ac  terras,  camposque  liquentes, 
Lucentemque  globum  Iudx,  Tiianiaqoe  astra 
Spiritus  iuius  alit,  totosque  infusa  per  artus 
Mens  agitat  molem,  et  magno  se  corpore  miscei. 

Et  Manlius  in  primo  Astronomica>n  : 

Ilou  opus  iinmensi  construclam  corpore  roundi, 
Menibraquc  naturae  diversa  coodita  iorina 
Aeris,  alque  iguis,  terrse,  pelagique  jaceDlis, 
Vis  anim»  diviiia  regiu  sacToque  mcatu 
(U)nspirat  Deus,  et  tacita  ratione  gubern^t, 
£t  iiiulta  in  cunctas  dispens.il  foedera  partes^ 
Altera,  ut  alterius  vires,  faciatque  feraique, 
Sammaque  per  varias  maneat  cognata  liguras. 

Vel  cur  tidus  surgat  ab  orlu  rutilo,  caturum  in  unda$ 
Hesperias]  Sensus  :  Boetius,  soiitus  scrutari  ei  red- 
dere  causas  naturales,  quare  stell;e  oriantur  in 
orientc,  et  in  cccidente  occidant,  juxutque  vulgi  opi- 
nionem  occiduo  immergantur  Oceano.  Hujus  autem 
rei  causa  est  motus  circularis  primi  coeli  mobiiis» 
omnes  slellas  tain  erraticas  quam  fixas  secum  corri* 
piens  ab  ortu  iu  occasum,  et  rursus  ab  occasu  in 
ortuin. 

in  undas  Hesperias]  !n  Oceanum  occidentalem. 
Ab  llespero  enim  hesperius  occidentalis  dicitury  et 
Hesperia  ullima  Hispania  in  fine  occidentis ,  cufln 
Hesperia  simpliciter  accipiatur  pro  Italia. 

Quis  temperet  placidas  horas  veris]  Id  est  verai 
temporis. 

Vt]  Subintellige  id. 

Ornet  roseis]  Purpureis  floribus  tenam. 

Deus]  Profecto  id  efficit  solis  ministerio,  qui  dum 
ad  superiora  conscenderit,  ver  temperat :  Ubi  autein 
ad  summum  coeli  veneriC,  aesiivos  acceudit  caiori-s: 
descendens  rursus  autumno,  lemperiem  reddii.  Ubi 
vero  ad  inferiorem  redit  circulum ,  ex  glaciali  com- 
page  coeli  rigorem  nobis  biberni  frigoris  derelinqult. 

Pleno]  Variis  frugibus  abundanii. 

Gravidis]  Vineo  liquore  distentis. 

Rimari]  Inquirere,  scrutari. 

E/feto]  Debilitaio,  viribus  destituto. 

Lumine]  Iniellectu. 

Pressus  coUa]  llabens  collum  deprcssum. 

Gravibu»  catenis]  Rerum  terrenarura  cupiditatibus. 

Declivem]  Pronum,  huini  inclinatum. 

Pondere]  Terreslri  sollicitudine. 

StoUdam]  Stolidos  facientem.  Sic  et  satyrograplius 
exclaniat : 

0  curvae  in  lerras  animae,  et  coeleslium  ioanes. 
IN  PROSAM  IL 

Hac  prosa  Boetius  refert  quidnam  Pbilosophia»  Uh 
mcntabili  carmine  finito,  circa  eum  tentaverit,  utqua 
primum  molli  sermone  languentem  fuerit  allocuta : 
deinde  contracta  in  rugam  veste,  oculos  ejus  lacry- 
mis  undantes  desiccarit. 

Luminibui]  Oculis. 

Atqui]  Sed,  dictio  est  Boetio  ufiitala. 


APPENDIX  AD  L1BR0S  DE  GONSOLATIONE  PHILOSOPHLE. 

TaliM  contuleramiu  arma]  Valerius  Maximns  lib.  iu:  A     ^os]  Noctis  obscarius. 


900 


Est  et  illa  vebemeos  et  constans  animi  militia,  lilte- 
rls  pollens,  venerabilium  doctrins  sacrorum  antistes 
Philosophia,  quae  obi  peciore  recepta  est  hominum, 
inbonesto  atque  ioutili  affectu  depulso,  totum  in 
solida  virtuUs  munimento  confirmat«  potentiusque 
metu  ac  dolore  facit.  Antisthenes  Cynicus  dixit  virtu- 
tem  arma  esse  quae  tolli  non  possint. 

NUi  prior  abjtci9MU\  Virtus  eolm  et  philosophia 
bomioem  nondeserit :  nisi  prior  ipse  eam  voluntario 
peccato  abjieiat. 

Pwloxt]  Pudor  esttimor  jusiae  reprebensionis.  Siu- 
por  vero  est  quaedam  sensuum  alienaiio. 

Leihargum\  Lethargus,  Gnece  Xi^Gopyof ,  est  marcor 
et  inexpugnabilis  pene  somnl  uecessitas,  cum  aliena  • 
tione  mentls,  in  quo  a  pbrenitide,  non  loco,  sed  ma-  fi 
tariadisut.  Pbrenitim  sanguis,  aut  bilis  flava  conci- 
lUty  lethargum  pituita  humidior  et  frigidior,  qua  ce- 
rebrum  diluitur.  Accidit  in  eo  morbo  rerum  omoium 
oblivio. 

IN  METRUH  IIL 

Garmen  est  dicolon^  dinrophon^  constans  altero 
vmu  heroico/  aiiero  Aicmanio,  daciylico,  tetrame- 
tro,  acaulecto  :  qui  componiiur  quatuor  daciylis,  in- 
lerdum  umen  praeurquam  in  quarU  regione,  spon* 
deum  admittit.  Hoc  autem  Boeiias  osiendit  se  mox 
detersis  ab  ea  suis  oculis,  philosophiam  nutricem 
soam  libenter  agnovisse.  Quod  quidem  rectissime 

dictum  est.  Nemo  enim  philosophiam  ipsam,  id  est         ^^^ewui  Daihus  Bernardino  $aluiem. 
sapieniiam,  qua  intellecius  veriUlem  conlemplaiur,         ^^^^  Bernardine  (ut  ipse  af«),  eofum  expoiitionem 
ntoi  depulsa  prius  per lu  rhationum  caligine  et  purgaiis  ^  „^,„„^  ^„^,  Severinus  Boetius  libro  dt  Philosophim 
animi  ocutis  potest  intueri. 


Hanc\  Noctem. 

Thraicio  ex  antro\  Quia  boreas  llalis  ei  atiiris 
Tbraciac  videtur  emitti.  Thracins  autem,  Thraicius 
et  Tbreicius  in  eodem  signiflcaiu  dicuntur.  Lu- 
canus : 

QuantQS  pioifers  boreas  cum  Tbracius  Ossae. 
Boelius  in  hujus  operis  tertio  :  ^ 

Vales  TbnUcius  gemens. 
Horatius  fn  primo  carminum : 

Quod  si  Threicio  blandius  Orpheo. 

Reseret]  Aperiaf«  patefaciat. 

Diem]  Lucem. 

Emicat]  Apparet. 

Sutfko]  Repentiiio. 

Vibratus]  Motus,  agitatus. 

Ferit]  Peitutit. 

Miranfesoculos]  Id  est,  oculos  hominom  mirantiiim 
repeniinam  serenliatem.  Brevior  som  circa  hoc  car- 
men  enarrandum,  quod  visum  sit  non  ab  re  fore,  st 
Aogostini  D.ithi  epistola  qoteifam  (qua  idem  noo  ini- 
nus  erudite  quam  eleganter  exponitur)  hoc  Iogo  faeril 
apposiia,  idiine  illius  titulo,  com  (qua  sum  ingenoi- 
ute)  aliena  mihi  nolim  arrngare : 

Ne  si  forte  suas  repetilum  venerit  olim 
Grex  STium  plumasi,  moveat  cornicula  Hsum 
Furtivis  nudau  coioribus. 

Est  iKitor  illius  liaec  epistola. 


Tunc]  Ubi  Philosophia  veste  sua  oculos  ineos  de- 
tersit. 

Discussa]  DisjecUy  dissipau. 

Nocte]  Yeri  ignoraiione,  et  pravarum  afrcctiouum 
caligine. 

Tenebrw]  Aninii  cxcius  et  mentis  obtenebralio. 

Luminibus]  Oculis  aninii. 

Rediit]  Redditus  est,  ac  resiiiutus. 

Vt^or]  Yis  et  faculias  veri  cognoscendi. 

Ut  cum  prascipiti]  Sane  quam  eleganii  congruaque 
comparatione  osteudit  pristinain  sibi  inlelligendi  vim 
restiiuUm  esse,  quemadmodum  obscurato  uubibus 


versuum,  quos  Severinus  Boetius  libro  dt  Philosophiet 
Consolationt  modutalus  tst^  non  muUo  post  optris  tiiH 
liKm,  cum  ait :  Tunc  mt  discussa  tiquerunt  nocte  teiM- 
bree.  El  reliquum  deinceps  poema  :  Laudo  te  atqtie  tii« 
genium  tuum,  el  quod  Severini  legendis  gaudeas^  tt^ 
Btrnardint^  vehemenltr  probo.  Fuit  tnim  t  nottrit^ 
singulari  vir  doctrina,  ac  nullius  disciptince  rudis^  Lor 
tinum  etoquium  non  solum  perealluit,  sed  etiam  pturi^ 
mum  Hlu$travit,  Quod  ihdicant  cum  alii  libri  ejus  coift- 
plures,  tum  vel  is  waxime,  qui  de  PhilosophuB  Coirao- 
tatione  inscribitur.  Quo  certe  in  loco  summam  ipnut 
phHosophinB  vim  et  laudem  patefacitj  quando  iiia  aut" 
to^Sf  ignorantias  tenebra  prupeiluntur,  et  veritatit 
sptendor  tt  claritas  tluctscit,  Nam  cum  hom9  ptrtnr^ 


aere,  si  flet  aquiio,  et  propellantur  nubes,  aeris  sere-      bationum  cacatus  caligint  magnis  implicetur  erroribut 
niias,  solisque  lumen  continuo  reducitur.  ^  philosophia  ipsa  accedente,  quodammodo  resipiseii,  tt 


Ut\  Velut. 

Cum\  Quando. 

Prafcipiti]  Rapido. 

Glomtrantur]  Involvuntur,  obducontur,  ei  quasi 
conglobantur. 

Coro]  Vento  occiduo  adversus  aquilonem  flanti. 

Po(us\  Ccelum. 

Stttit\  Siare  videtur  praeteritum  tempus  pro  prae- 
senti  positum. 

So//a<e/1Nonapparet. 

Nondum  coeto  vtnitntibus  astrisj  la  est,  anle  legi- 
umom  noctis  tempus. 
i^ptr\  Sttuerae. 


ad  hnniano!  naturas  revertiiur  dignitatem,  Duplex  tiam- 
qut  tst  vtra  sapitntiaf  gradus^  ac  primus  quidem  im- 
pedimenta  toUit :  secuudus  vtritatis  cognitiontm  indu» 
city  qua  mlla  tst  homini  suavior  atimonid.  Btnt  igitur 
qui  antta  in  maximis  ignorationis  ttnebris  vtrsarttmTf 
phitosophias{quiB  sapitntice  ttudium  profitetur)  clart» 
sctntt  luctf  illa  dicit^  quce  in  proposiio  potmaie  cojilt- 
nantur : 

Tunc  me  diseussa  tiqutnmt  noctt  ttntbrae, 
lAmttmtmsque  prior  rediit  vigor, 

Primus  sapientias  gradus  est,  impedimenti  rtmotia : 
hine  dicitur.  Tunc  discussa  nocte^  td  tst  obtcuritM 
tu^lot^  Uqutruitt  me  ttntbrtff  qwod  ttt^  igmnmlit$ 


901 


MURMELLll  ET  AGRlGOLiE  COMMfiNTARIA. 


eaciUUf  tie  mentis  ealigo,  Secundut  gradui  inferlur  la-  A  brari^  ium  elimm  ferire,  JUuiue  nen  gHeatt  eoium^  eed 


pientimt  cum  addilur : 

UmdmbHsque  fnrior  rediit  vigor. 
Lumina  tunt  hoc  loeo,  animi  ae  mentit  ades.  Vigor 
e$t  veritalis  cognitio,  per  quam  viget  animust  nec  viget 
lo/um,  sed  etiam  alitur^  crescit^  ac  vehemenUssime  ro- 
boratur.  Siquidem  nullus  animo  suavior  cibus  est^quam 
veritalis  cognitio.  Quitd  auiem  animi  est^  et  id  latene 
atque  invisibilef  visibili  et  pulcherrima  sinuUtudine  de* 

claratur : 

Ut  cwH  prtecipUi  glomerantur  sidera  coro* 
Nam  glomerantur  astra  per  nubium  coactionem,  pnK^ 
cipue  coro  occiduo  spirante^  vento  quem  caurum  appel» 
lut  GelUus,  solentque  argesUm  nomitiare  Gr(pei,  qui 
adversus  aquilonem  perfiat^  atque  idem  {ut  nonnulti 


eiiam  oculorum  acies  dicta  est,  Nosira  vero  aeiee  ab 
objecti  solis  luce  cireumfundilur^  ut  solem  intuentee 
diutiuSj  lumen  ocutorum  annt  et  tant,  ab  exeetlentioH 
luce  penitus  obruantur,  Sed  ( ut  redeal  ad  rem  propo» 
sitam  sermo)  tota  auctoris  in  eo  poemate  eirca  dupU^ 
cem  sapientiiB  gradum  versatur  intentio^  ut  primum 
impedimenla  faeessant^  qua:  sunt  animi  perturbationee^ 
et  fortuwe  ferientis  jaeula  :  deinde  perspicua  succedat 
veritatis  cognitio^  quam  philosophia  et  sapientie  stu* 
dium  invehit :  eum  sit  iUa  quidem  rerum  omnium  et 
divinarum  et  hunumarum  cogintiot  lux  verilatis^  atqua 
idcirco  dux  vitas^  virtutum  venatrix,  vitiorum  expultrix» 
Animus  noster  ccelo  eomparatur  ^  quod  nunc  nubihUe 
tenehrescit^  nunc  serena  tempestate  nilet,  Et  antitiM 


traduni)  iapix  dicitur.  Nam  venti  aUi  agunt,  a/ii  pro-  jj  ^^^  ^^^  perturbationibus  confunditur,  et  magme 


peUunt  nubes : 

Nimbosisque  polus  stetit  imbribuSi 
Sot  tatet. 

Potus  pars  cceU  est,  et  pro  cceto  usurpari  sotet^  prce^ 

sertim  pro  ea  parte^qwB  juxUs  arcticum  vel  antarcticum 

polum  vertitur.  Cmlum  autem  siare  nou  dicitur,  quod 

rapidistimo  semper  detur  motu :  sed  itlum  nequaquam 

eentiuntf  nee  percipiunt  homines^  nisi  per  astrorum 

cursum^  quorum  motus  facite  cernitur»  Itaque  /aien<t- 

bue  sideribus^  et  interposiUs  nubibus,  ae  defiuentibus 

in  terram  imbribus^  ccetum  stare  videtur,  sot  tatere,  et 

ante  etiam  quam  ccslo  astra  veniant^  erijn  dies,  quem 

efiicit  sotis  preesentiay  et  nox  desuper  in  terram  fundi. 

Quale  et  iltud  apud^Maronem  est : 

Eripmi  eulbilo  nubet  ecetumque  diemque, 


impticatur  erroribut^  nunc  tineera  et  pertpicua  veri 
cogmtione  claret.  Quibut  contrariit  ex  rebut  contrarin 
quoque  miterice  et  feticilatit  oritur  roiio.  Quod  si  qum* 
ris  quid  sit  luminibus  priorem  redire  vigorem ,  id  non 
absurdum  ttl  interpretari  secundum  Ptetonis  senten» 
tiam^  qui  animum  divinum  et  teternum  asserit^  et  ro- 
rum  omnium  cognitione  perfutum^  carcere  vero  carporit 
et  carnis  ergattuio  confundi,  atque  inunemorem  fieri,  ted 
studio  et  exercitatione  pristinam  recuperare  notitiam, 
Aut  (ii  id  non  probatur)  hominem  inteUigit  Severinus 
antea  in  philosophice  versatum  ttudiis,  et  idcireo  tueo 
veritatis  itlustratum^  sed  per  animi  perturLationem 
atque  meerorem  obtilum  priorit  claritatit,  rursum  phi-' 
tosophicB  studiarepetenlem^pristinamquoque  vericogm^ 


Sol  signilieat  rationis  tucem^  atque  intettigentim  ckiri^  C  tionem  recipere.  Utrum  nt  probabitius,  tuo  retinquo 


tatem.  Corut  nimbotut  ventut,  adversantis  fortunm 

impetum  ac  sosvissima  teta.  Nubes  atram  nociem  ob^ 

ducens^  graviorem  antmt  p^mr^afioiiem,  atque  cfgri^ 

tudinem,  quet  obductis  tenebris  quibusdam,  menns  ip- 

iius  lumen  ac  rationem  obscurat. 

Uanc  d  Tlwmcia  boreas  emissut  ak  areto 
Verberet, 

Nan  boreas  (ita  GriBci  appeUant,  quem  Latini  aquilO' 
nem  dicunt)  fians  nubes  sotvit,  et  easdem  verberando 
dispettit^  atque  ita  ctausum  reserat  diem.  Atii  tegunl 
antro  Thraicio,  quod  in  antris  et  cavis  ejus  regionis 
spetuncis  venti  creaU^  spirant  esande  vehemenliores,  ac 
nubes  pettunt.  Atii  ab  arcto  tegunt  potius.  Arctus  autem 
septentrienalis  ptaga  est,  ut  itlud  in  texto  ^nei" 
dos : 

Gdidtts  enatit  ad  arctos. 
Grceei  enim  avaroXriy  orientem,  ^vercv  occidentemf  me- 
ridiem  yLtoii[i€pioc»tSeptentrionem  apnvov  vocanl.  Igitur 
rejectin  ac  deputsis  ab  aquitone  nubibus^ 

Kmieatj  et  subito  vibratus  tumine  Phcebus^ 
Mirantes  oculos  radits  {erit. 

Pheebus^  idem  qui  ei  Sol^  quemadmodum  Luna  Pheebe. 

Sot  autem  font  lufmnis  est,  ut  Cicero  inquit,  ae  subito 

emicatj  non  sotum  cum  aurora  proBeunte  cunclas  com-' 

plevil  tumine  terras,  sed  et  cum  abscessu  nubium  re- 

pente  diffundiiur,  et  orbem  universum  sua  tuce  complet, 

Vibratus,  crispatus  dicitur^  et  tam  vibratus  quam  fe- 

rient  oculos  dicilur ,  a  teto  transtatione  sumpta ;  et 

fulgenU  gtadio  cujus  utrumque  prjoprium  est,  tum  vi« 


judicio.  At  mea  senlentia  utrumque  non  injuria  probari 
possit^  et  prcecipuam  phitosophantis  utititatem  ostendiim 
Nos  divinum  fatemur  aiiimiim,  et  id  nobit  cum  Platone 
converut.  Sed  divinum,  hoc  ett  a  Deo  creatum  inleUig^ 
mut  atque  infutum  corpori^  semper  vero  fuittenegamut^ 
futurum  umper  non  inficiamur.  PostremOf  ut  breviue 
quof  dicta  sunt  omnia  proestringamust  scito  ergo  quod 
dividitur  hoc  poenui  in  duas  partes.  In  prima  declarai 
Boetius  phitosophias  accedentis  etfectum^  in  teeunda 
eumdem  per  simititudinem  patefaeit.  Effectus  advenien" 
tis  phitosophiat  duptex  «I,  ignorantue  tenebras  de- 
pettere^  et  tucem  inducere  veritatis.  De  primo  diciiur : 
Tunc  phitosophia  interveniente ,  tenebrce  scilicet  ignO" 
ranlicB  tiquerunt  me,  discussa  nocte,  obscuritate  subtata» 
^  De  secundo  dicitur  :  Et  prior  vigor^  id  est  eerta  et  veri 
notitia^  rediit^  recuperatus  est  tuminibuSj  quod  etl 
mentis  ocutis.  Deinde  additur  simUitudo.  Animus  noeier 
eeslo  eomparatur.  Ccetum  nune  tenebreseit  nubUo,  nune 
sereno  nitet.  Et  animus  noster  nunc  perturbationibue 
et  erroribus  impticatur  atque  confunditur  ^  nunc  veti 
cognitione  nitescit.  Ut,  id  est  vetut  eum  sidera  conglo» 
bantur^  priecipiUt  rapidti.  Coro,  vento  ab  oaidento 
fiante :  et  Polcs»  id  est  ecetum  hac  in  parte  stetitf  etare 
visus  est :  cum  astrorum  eursut  maxime  ottendat  rasfi 
motum,  ut  tatenUbut  astris  stare  ccetum  videatur.  Niif- 
Bosis  iiiBRiBiis,  id  est,impeluosioribus  ptumie.  Sol 
LATET,  abseonditur ,  nondum  cceto  venientibus  attriOf 
quod  fieri  solet  poet  totis  occaeunu  Nox,  id  ett  nocU^ 


905  APPENDIX  AD  UBROS  DE  CONSOLATIONC  PHlLOSOPflliE.  m 

^bicurilM  kauper  in  terram  funditur^  mittitur,  anU  A  probi  Boelium  et  eiosi  sunt  et  criminati,  quod  pbilo- 
fampvi  noxterrit  incubat.  At,  sed  econtrttrio,si  boreae  .  soplius  essel  et  justilix  cultor. 


emitiut  ab  arcto ,  a  ieptentrionali  plaga^  vel  Thracio 
mtro ,  quod  ex  covti  antrit  venti  profidtcantur,  Ver- 
BERET,  tcHicet  calum  et  nubet :  et  Reseret,  aperiat^ 
clautum^  teilicet  per  nubium  obtcurilatemf  diem,  diei 
elaritatem.  Phoebus,  soL  Emicat,  tplendescit;  et  Vi- 
bratos,  crispatut ;  Subito,  repentino  /ttinina,  fulgore ; 
Ferit,  verberat;  Miramtes,  aspectantes  oeulos ;  R\dii6, 
tum  luce  claritaiis.  Sed  hcBC  delibavisse  satis  sit  hacte- 
mun  Tu,  va/e,  et  studiis  incumbe^  et  te  hujuscemodi 
exercitationibut  vehementer  oblecta. 

IN  PROSAM  111. 
Narrat  nunc  Boetius  quemadmodum  pristino  sibi 
vigore  restitulo,  agnitam  Philosopbiam  sit  allocutus, 


Scilicet]  Q.  d.  Minime. 

Centes\  Nunquid  censes?  baec  enim  per  interroga* 
tionem  sunt  legenda. 

Lacesdtam]  Provocafaro,  impelitam. 

Nosiri  Platonis]  Philosopborum  principis,  et  quam 
tu  quoque  in  isto  opere  potissimum  imitaris.  Plato 
Atheniensis  pbilosophorum  gentilium  pracstantissi- 
mus,  Socratis  discipulus,  Aristotclis  praeceptor,  cu- 
jus  vitam  memoriae  prodidit  Diogenes  Laertius, 
deinde  Guarinus  Veronensis,  ct  Marsilius  Ficinus. 
Plato  et  ipse  in  maiimis  periculis,  eo  quod  philoso- 
pbus  csset,  versatus  est,  super  quo  M.  Tullius  in 
oralioiie  pro  C.  Rabirio.  Virum,  inqiiit,  unum  lotius 


eaque   benevolentissime   responderit ,   docueritque  B  Grxci  c  facile  doctissimum  Platonem,  iniquiiate  Dio- 


olim  ita  comparatum  esse,  ut  improbis  odio  sint  vir- 
itttum  ac  sapicntix  studiosi;  proinde  magis  gauden- 
dum  ilii  quam  dolendum  esse,  si  ob  morum  dissimi- 
iitudinem  pessimo  cuique  displiceat,  et  sapientiae 
vailo  munitus  incassum  profanse  multitudinis  armis 
impetatur. 

Haud  aliter]  Non  alio  modo,  quam  serenitate  re« 
ducta  solis  aspectus  redditur. 

Uausi]  Inspexi. 

Ifedtcaniti]  Oculorum  ealigini  reniedium  affe- 
rentis. 

Diduxi]  Aperui.  Diducere  enim  dividere  est,  aut 
aperire.  Deducere  vero,  deorsum  ducere.  Cave  ne 
liic  dedttxi  legas,  nisi  intelligas  Boetiuni  in  editiore 


nysii  Siciliae  lyranni,  cui  se  ille  commiserat,  lo 
maximis  periculis  insidiisque  esse  versatum  accepi 
mus.  Calisthenem  docium  bominem,  comiiem  Blagni 
Alexandri,  ab  Alexandro  necatum.  Demelrium  et  ex 
rcpublica  Athenis,  quam  optime  digesscrat,  et  ex 
doctrina  nobilem  ei  clarum,  qui  Phaiereus  vocitalus 
est,  in  eodem  loco,  i£gyptio  regno,  aspide  ad  cor- 
pus  admota,  vita  esse  privatum.  Hactenus  Cicero. 

Certamen  certavimus]  Elegans  locuiio,  qualis  illa 
Lttcilii  : 

Pugnam  pugnavimus  magnam. 

Eodem]  Platone. 

Superstite]  Adbuc  Tivente. 

Socrates\  liic  Atbeniensis  pbilosopbus  ciarissimus. 


lectuli  parte  cubantem,  deduxisse  (boc  est  deorsum  G  fiiius  Sopbronisci  marmorarii  et  Pbanareto!  obstetr!- 


duxisse)  oculos  in  Pbilosopbiam  ejusdem  iectuli  ex- 
trema  in  parie  eousidentem. 
.•  Ab  adoletcentia]  Ea  namque  aetas  inchoandis  phi- 
losophiae  studiis  est  idonea. 

0  omnium  magittra  virtutum]  Cicero  in  quinto  ih* 
bro  Tusculanarum  Quaesiionum  :  0  vitae  philosophia 
dux,  0  virtutis  indagatrix,  expultrixque  vitiorum, 
qaid  non  modonos,  sed  omnino  vita  bominum  sine 
le  esse  potuissei?  Tu  urbes  peperisii,  tu  dissipaios 
homines  in  societatem  vitae  convocasti,  tu  cos  inter 
se  primo  domiciliis,  deinde  conjugiis,  tum  litterarum 
et  vocum  communione  junxisti;  tu  inventrix  legum, 
to  magistra  morum  et  disciplma  fuisti.  Ad  le  confu- 


cis,  moralem  philosopbiam  abunde  tractavit.  Hie 
cum  aliquando  Anytum  Atbeniensem  virum  locuple* 
tem  et  factiosum  rideret  ob  ejus  iueptias,  Arisio- 
phanes  comicus  doctus  quidem,  sed  homo  pinim 
probatus,  accepta  grandi  pecunia  ab  Anyto,  contra 
Socraiem  comcediam  scripsii,  cujus  inscriptio  esc 
lisf£kait  id  est  nubes  seu  nebulae  :  qua  quidem  inter 
caeteras  criroinationes  illud  confinxit,  ab  eo  nebu- 
las  coli,  et  Atbeniensium  religiones  obtrecuri,  et 
praeter  hoc  juvenum  mentes  sic  imbui,  ut  parentibus 
rt^inus  inferre  pie  et  officiose  possent.  Quac  res  accu- 
santibus  Anyto,  Lycone,  et  Meliio  (ut  Plato  iu  Apolo- 
gia  pro  Socraie  scribit)  cum  univei^sum  populum  in 


gimus,  a  ie  opem  petimus.  Tibi  nos  ut  aniea  magna      Socratem  concitassei ,  furore  quodam  et  ira ,  morte 
ex  parie,  sic  nunc  penitus  lotosque  tradimus.  Ilac-  ^  damnatus  est,  qui  pateram  cicuiae  publicitus  datam 


tenus  Cicero. 

Super  car<Une\  De  coelo. 

An]  Subaudi  ideo  in  bas  exsilii  oostri  solitudines 
Tenisti. 

Quoque]  Etiam. 

Rea  agiteris]  Accnseris.  Reum  agere,  est  accu- 
sare.  Peragcre  vero  reum,  condemnare. 

llla]  Phiiosophia. 

Alumne]  Doeti,  quem  alui. 

Sarcinam]  Onus. 

Partirer]  Partiiam  susclperem,  aut  uliro  poiius 
ejns  partem  sobirem. 
Quam  mfii  nominit  invidia  tuttu^tHj  Go  enim  im- 


inirepide  bausit,  tantumque  abfuit,  ut  ultionem 
qaaereret,  ut  contenderit  semper  illum  miseriorem 
esse  qui  faciat  quam  qui  afGcilur  injuria.  Populus 
autem  Atheniensis  mortem  ejus  mox  ita  doluit,  ut 
accusatores  illius  vei  morte  vel  exsilio  plecterel,  et 
ipsi  Socrati  sutuam  aeream  dedicaret.  Graece  scribi- 
tur  £a>x/iamQf :  binc  prima  semper  est  producenda. 
Quare  obiter  studiosum  lectorem  admonemus,  ul 
emeudet  versiculuni  in  libro  nostro  Epistolarum  mo« 
ralium,  sic  impressum  episiola  decima : 

Mortuus  est  Socraies,  mortuus  eslque  Plato. 

Sic  enim  legendum  scripsimus : 

Hortuas  Isocrates  mortu    estauePiato. 


»» 


MURMCLLll  LT  AGRlCOLiE  COMMfiNTARIA. 


^ 


Imiti.lenim  sumusGalonem  MajoremCiceronis,  ubi  A  losophia  divi^a  est. 


et  Isocralis  et  Platonis  mcminit,  quorum  ulerque 
longxvus  Tuit.  In  cadem  epistola  pcrperam  legitur : 

Valjda  solvit  in  orbe  manu, 
pro  sxvil.  llem  in  secunda  epislola,  QuamTis  pa* 
rum«  pro  qu:^mque  parum.  Sed  nunc  non  erat  hic 
locus :  quare  hxc  missa  faciamus,  ad  instilutum  re- 
verienics.' 

Promeruit  victortam  injuttm  mortis  me  astanle]  Nam 
philosophicis  dispuialidnibus  approbata  animorum 
immortalitaic,  inirepide  vcnenum  hibit,  morlemque 
injusiam  vicit,  et  innocentia  sua  iuiquam  8ui  con- 
denmaiionem  in  accusatores  retorsit  juste  condem- 
natos. 

Ctijits  ha>reditatem  cutn  deinceps  Epxttretm  vulgus 


Panniculis]  Fiuclulis,  pnrticulis. 

Nostri  habilus]  Id  est  vcsiis  nostrae. 

Vestigia]  Signa. 

Imprudeniia]  Stulliiia  qu»  philosophinc  scmpcr 
adversaiur. 

^onnulloscorum]  Putn  Cyrenaicos,  Epicureos,  el 
id  genus  rcliquos. 

ProfaniB]  IndocisE:  et  pbiiosophiae  sacris  non  ini- 
tiatrc. 

Errore]  Falsa  opinatione,  quod  voliiptas  sit  sum- 
mum  bonum  et  quod  divina  provideiitia  mundus  non 
gubernetur. 

Ptrvertit]  Depravavit ,  et  a   vcritaie   alienavit. 

Quod  si  nec  Anaxagoras  fugam]  Exemplis  convincit 


4ic  Stoicum^  ca^terique]  Magtia  laus  Socraiis,  qui  vc-  B  semper  philosoplios  indocta}  nmitiludini  fuisse  invi- 
ram  philosopha;  possessioucin  habuisse  dicitur,  undo      sos  alqiie  exoso^ 


plei  ique  discipulorum  ejiis  tantum  sibi  parliciilas  di- 
tipuerunt.  Socraies  enim  primus  omnium  philoso- 
phoriim  de  vita  et  moribus  dispuiavit,  sed  niira  qua- 
dam  ironia,  et  singulis  de  rebus  ita  vehementer  in 
4itramque  partem,  ut  singuli  penc  ejiis  discipuli  (ut 
suiil  diversi  humanorum  ingeniorum  caplus),  non 
quod  itle  sentiret,  scd  qiiod  slbi  maxiine  c^nsenta- 
neum  videretur,  ex  hujusmodi  disputaiioiiibus  sibi 
arriperent.  Ilinc  exortui  sunt  varisc  diversxque  phi- 
losoplioruui  secio!.  Disputavit  qiiandoque  Socrates 
4io  corporis  voliiplate,  sed  in  iilramque  part<'m  dis- 
puiavit.  Ili  igiiur,  qiiorum  iiigenium  in  eam  fuit 
propcnsius,  non  quii:  ille  asscreret,  sed  qus  sibi  ma- 


Anaxagora!]  Ilic  Clazomenius  gcnere,  philosopbus 
insignis  fuit.  Qui  Aibenis  impietatis  nccusatus,  quod 
solem  caiidentem  dixeht  laminam,  ac  penilus  igni« 
lam,  fug  I  judicio  se  subtraxit,  ut  qiiidam  tradunt. 
Sunt  lamen  qui  dicunt  eiim  injiidicium  venisse,  el 
misericordia  judicum  fnissc  reiaxalum.  Lampsacum 
postea  profectus,  illic  diem  suum  ohiit,  ubi  roganti" 
biis  cum  principibus  civiiaiis  numiiiid  ncri  mandaret, 
jussisse  ferunt,  ut  (xieri  quotannis  qiio  mense  defe- 
cisset  iudcre  permiilerentur,  servarique  hactcntia 
cam  consueludinein.  Auc^or  Lacriius. 

Zenonis^  Zenones  octo  fiiissc  tradit  Laertius  :  ho- 
rum  duo  iilu4re*s  pbilor^ophi,  alicr  de  quo  dixirous 


^is  placerent,  indc  sumenies,  suavem  iii  scnsibiis  G  Stoicae  disciplin.'e  auctor  Zeno  Ciliieus;  alter  vern 


motuin ,  id  esi  voliiptatem ,  summuni  bonum  esse 
dixcruiil.  Zcno  auiem  CilticuB,  et  qui  ab  eo  sunt 
exorli  Sioici,  in  sola  viriutc  felicitateni  posueruiit. 
Alii  vcro  alia  sensere,  ut  erudite  Beroaldiis  cxplicat 
iii  eo  quein  dc  Felicitatc  conscripsil,  libello 

Epicureum  vulgus]  Epicuriis  Athenicnsis  philoso- 
phiis,  diuleclcnc  contempior,  corporis  voluptatem 
dixit  esse  summum  bonuiu.  Illnc  Epicurei  ejus  se- 
ctntores.  Bene  auiem  dixit  Kpicureum  vulgus,  quia 
plurimi  sunt.  Unde  L  ctantius  in  libro  de  faisa  Sa* 
picnlin,  cnp.  17  :  E|)icnri  disci|dina  niuUo  celcbrior 
srmper  fuii  quam  c.Tterorum  :  non  quia  veri  aliquid 
aficrat,  scd  quia  inultos  nd  popubre  nomcn  volupta- 
lis  inviiat.  Noino  enim  non  iii  vilia  pronus  est. 


(de  qiio  nunc  dicendnm)  Eleaies  dialeclices  iuveii* 
lor,  ut  et  supra  diximus.  U  cuifi  Ncarchum  Ijrran- 
iium  sive  Diomedoniem,  vcl  (ut  alii  irodunl)  Phala- 
riin  dftjiccre  ac  profligarc  volnissel,  comprehcnsua 
csl.  Quo  tempore  cum  de  consciis  inqiiirerelur,  om- 
ncs  illius  amicos  c<»njural';onis  esse  conscios  dixit. 
Deinde  enm  qnidpiam  se  in  aurem  i)r  miii  clain  lo- 
qui  vclle  signiricasscS  eam  mordieiis  c  rrcptam  non 
anle  dimisit,  qunm  rapla  nure  popnlatum  caput  roli<* 
quis^el.  Yalerius  Maximus  :  pntienti;ij  exempla  diio* 
biis  Zei.onilws  assignat.  LacnJus  el  alii,  uni  Zenoni 
Eleatae,  Cicero  in  secundo  TusculanajiLH  QiKcslio- 
niiiu  :  Zcno  proponatur  E  eates,  qui  pcrpessus  est 
omnia  potius  quam  conscios  delendx  t)rannidis  in- 


Stoicum]  Sioici  noineu  sorliti  sunt  a  Porlicu  Athc-  D  di  aret.  Idcm   in  terlio   dc  Natura  dcoriim  :  Anar 


nicnsi,  iu  ijua  Zeno  Ciltieus,  ah  oppido  Cypri  Ciitio 
dicius,  dispiilavii.  Stok  cniin  Grx^ce,  Latinc  dicitur 
port  cns,  fornix,  lesliido.  Iliiic  oTcaixo;,  o  parvo  in 
ma;?nuin  mntnlo,  Sioiciis. 

Pro  sua  parte]  Secundiim  vires  suas. 

Quisquis]  Fignrate  subaiidieadum  molirelur. 

Itaptum  ire]  Incipere  rapere. 

Holirentiir]  Tentarcnt,  niicrcnliir. 

Reclamaniem]  Uccusantera,  rcfragantem  contra- 
qiie  e>)S  claniaulem. 

Vestem]  Philosophi  eam  disputalionem  solida  ve- 
rikate  colijcreuicm,  dc  qua  supra  in  prima  prosa. 

Ditcid  runt]  lloc  id  'O  quod  in  mult.is  scclas  phi- 
Patrol.  LXIII. 


chnm  Demociiieum  a  Cyprio  lyranno  excarnincatum 
accepimus,  Zenonem  Elex  in  torn\cntis  necalum. 
Tertnlliaiius  in  Apologetico  :  Zeno  Eleaie^  consulttis 
.1  Dionysio,  quidnam  phih)Sophia  prxbtaret,  cum  rc- 
spoudisset  :contemplum  mortis,  impassibilihus  fla- 
geliis  tyranui  objectiis,  sent rniiam  suam  ad  mnrtom 
usque  servavit.  Apud  Suidam  sic  est  :  Zcno  Teleu- 
tngorx  filiu^,  Eleatcs,  assectalor  et  aequalis  Pytha- 
gorae  Dcmocriiiquc  (iinm  floruit  olyinpiade  78)  Zc- 
nO|tlianis  audilor  fuit.  Is  cum  tcniasset  a  tyrannide 
Ncurchi,  vel  (nt  al>i)  Diomedonlis  Eleam  pnlriam 
liberarc,  comprchcnsus,  ei  indicarcconscios  jussus, 
linguam  suam  mordicu3  amputavit  atqac  iu  tYr^nht 

23 


907 


APPENDIX  AD  LIBKOS  OE  CONSOLATIONE  PIIILOSOPHLE. 


908 


facieiu  exspuit.  Deininn  conjeclus  in  mortarium,  cre-  A  roetaphora.  Quid  enim  aliud  hoc  saecuium  quam  niare 


bris  ictibus  contusus,  expiravit. 

Peregrma]  Exieriia. 

At]  Sed,  vei  saltein.  Est  autem  haec  particula  hoc 
loco  ter  legenda,  pro  qua  indocli  legunt  aut,  Sic 
enim  rcpetita,  plus  ponderis  adjicit  oraiioni. 

Caniot]  Plurali  numero  propria  nomina  expressa, 
iDajorem  in  oratioue  vim  habeni.  Quippe  non  ii  lan- 
tum  signiGcantur  quorum  illa  nomina  sunt ,  sed 
etiam  alii  qui  simites  illorum  riiere.  Canius  Gadiia- 
nus  pocta  fuit,  facundia^  leois  et  jucundae,  de  quo 
Martialis  libro  primo  Epigrammatum  : 
r       Gaadent  jocose  Canio  suo  Gades. 

Hunc  iradunt  quidam  reprehensum  a  Livio  Paia- 
vino,  gravi  et  nobili  historiographo,  quod  niultarum 


procellosum?  Divus  Ambrosius  in  epistola  ad  Con- 
stantium  :  Susccpisii  munus  sacerdotii,  ctin  puppe 
Ecclesiae  scdeiis,  navim  adversus  fluctus  gubernas. 
Tene  clavum  fidei,  ut  te  graves  hujus  saeculi  turbare 
non  possint  procellie.  Mare  quidem  magnum  et  spa- 
liosum,  sed  noli  vereri :  quia  ipse  super  maria  funda- 
vit  eam,  et  super  flumina  prxparavit  eam.  Ilaque  non 
immerito  inter  tot  mundi  freia  Ecclesia  Domini  tan- 
quam  supra  apostolicam  sedificatam  petram  immobi- 
iis  manet,  et  inconcusso  adversuiu  iinpelus  ssevien* 
tis  sali  perseverat  fuiidamine.  Alluitur  undis,  non 
quatitur.  Salum  dicitur  mare  a  sapore  sali^.  Yirgil.: 
Perque  undas  siiperaiite  salo. 
Quorum]  Pessimoruni. 


gauderet  amoribus,  his  verbis  :  Nostram  philoso-  j^     Numerosut]  Frequens. 


pbiam  participare  non  poteris,  duni  a  tot  participa- 

ris.  Non  enim  eo  jecore  Lntonam  amat  Tityus,  quod 

miiUi  vuliures  multum  divelluni.  Cui  Canius  :  Si 

quando  labor,  resurgo  caulius :  si  paululum  oppri- 

mor,  alacriiis   rcsumo  aerem.  Vices  noctium  dies 

Teddunt  leniores.  Sed  (enebrarum  perpetuitas,  in- 

«lar  inferni  est.  Sic  lilia  primxva,  verni  solis  deli- 

cata  temporibus  varietaie  tum  euri,  tum  noti,  tum 

lephyri  Ixtitia  eflfusiore  lasciniunt,  tjuibus  uno  spi- 

ritu  fulminans  Lybs  incumbens,  occasum  facit.  Sic 

Mars  ruptis  tendiculis  in  mensa  coelesti  recumbil 

conviva  superura,  a  qua  uxorius  Mulciber  suo  fure 

longe  religatur.  Sic  levius  ligant  multn  fila,  quain 

80la  calena.  Sic  niihi  sit,  a  philosophia  tibi  soiaiium. 

Hunc  igilur  in  modum  jocose  ferunl  Canium  Livio  r      ^'''"^"*J  Instruens. 

respondisse.  Veruro  nunc  quod  ad  rem  iiistituiaM 

pertinet,  referamus.  Canius  eo  quod  ab  improboruni 

moriius  dissentiret,  a  Caio  Caesare  Germanici  filio, 

conscius  contra  se  factx  conjuralionis  dictus  est. 

Cui  sic  respondit :  Si  ego  scissem,  tu  nescisses.  Ni- 

hilo  tamcn  secius  ab  illo  crudcliter  e>t  necatus.  De 

hoc  eodem  in  proxima  prosn. 

Ai  SenecM]  M.  Anneus  Seneca  Cordubensis,  Ro- 
mam  venit  declamator  egregius,  quamvis  opera  ejiis 
ad  posteros  non  pervenerint.  Hic  statim  equcs  fa- 
cius,  hOnores  merait,  habuitque  liberos,  qiios  in 
Hispania  susceperat  ex  Elbia  uxore,  L.  Anneum  Se- 
necam,  Junium  Anneum  Gallionem,  et  Anneum 
Meleam :  Seneca  philosophus  simul  et  declamaior. 


Temere]  Inconsulte,  sine  consilio,  absquc   pru* 

dentia. 

Pa$sim]  Modo  huc,  moda  illuc,  nullo  certe  fme 

proposito. 
Lymphante]  Furore  vexante. 

Lympho]  Furore  vexo,  Valc.  Sla.  Flacciis: 

Lymphaveral  urbem. 
It  lymphante  Deo. 

Dnde  lympbali  sivc  iymphaiici  dicuntur  furiosi,  ve- 

sani,  bacchabandi,  qui  viiium  ex  aqua  contraxe* 

runt,  qnod  esi  huc  atque  illuc  discurrere. 

Qui]  Exercitus  pessimorum. 

Aciem]  Ordinem  et  instruciionem  militarem  ad 
jam  dimicnndum. 


Noitra  dux]  Uecla  ratio  :  ea  enim  dux  est  philoso* 
phorum. 

Copias  tua$]  Excrciium  suum  ex  virtutibus  scien* 
tiisque  composituni. 

In  arcem]  lii  animi  intelleclum,  quem  Platonici  in 
cerebro  tanquam  in  arce  conslituunt.  Pulchre  autem 
perstat  in  melaphora. 

Conlrahit]  Colligit,  congregat. 

Illi]  Pessimi  philosophorum  hostes. 

Inutiles  tar^inula*]  Bona  externa  et  corporis. 

At]  Sed. 

Desuper]  Ex  arce  contemplationis. 

Vilissima  quceque  rerum]  Corporis  et  fortunx  bona, 

quae  prae  bonis  animi  sordidissiina  suni. 

Securi]    Nullam  curam   habcntes,  contemptores. 


et  poeia  insignis  evasil.  Siib  Nerone  morinns  esi,  j)  gecurus,  iranquillus,  qui  sine  cura  esl,  quasi  seor 


solutis  venis.  De  hoc  ptura  dicentur  infra.  An  aulem 
hic  idem  fuerit  qni  tragoedias  quin  exstant,  scrip>it, 
necne,  inier  doctissimos  nondum  convenit  :  lamelsi 
quid  super  hoc  Sidonius  Apollinaris  scriptum  reli- 
querit,  non  ignorem. 

At  Soranos]  Valerius  Soranus  poeta  summopcre 
famigeratus  fuit.  Qui  primus  dc  Deo  maximo  vera 
cnmmentatus  est,  atque  ob  id  creditur  ah  iriipiorum 
manibus  in  crucem  sublatus. 

Pervetusta]  Nimis  anliqua. 

Incelebris]  (nfrequens,  non  celebris. 

In  cladem]  In  perniciem. 

In  hoc  Vff(F  salo]  Id  est  mari.  Sane  quain  elegans 


sum  a  cura.  Interdum  contemptor.  Maro  : 

Securos  amorum 
Germaoap. 

Yatto]  Munimento  virtutum. 

Quo]  Ad  quod  vallum. 

Grassanti]  Gradiendo  saevienti 

Aspirare]  Juxta  accedere,  adire. 

Fas  non  sit\  Id  est  non  liceat.  Valerius  Maximus. 
Bonsp  mciitis  usurpatio,  nuilum  tristioris  fortuna* 
recipit  incursum. 

IN  METRUM  IV. 

Cum  vigesimum  aetatis  annum  agens,  in  frequeutj 
eademquc  ornalissima  Saxonum  urbc  (cui  .Monaste* 


909  MUUMELLIl  ET  AGUICOL/f:  COMMENTARIA.  910 

rio  nomen  est)  bonas  artes  audaci  (ut  inquit  llora-  A  l>ujus  generis,   Ixdere   possunl;  nos  vero,  hoc  est 
lius)  pauperlate    impulsus,  non  infeliciter  profiteri 
coepissem  beneficio  Joannis  Grovii,  Monasteriensis, 


viri  sane  quam  litterati ,  el  omnibus  liberalibus 
apprime  disciplinis  erudili,  plurimorumque  doctoris 
laudatisslmi,  ac  vel  longiore  vita,  vel  minus  misera- 
bili  mortis  generedigni,  pervenerunl  in  manus  meas 
aliquot  paginx  Rodophi  Agricolae  Frisii ,  viri  tam 
doctissimi ,  tum  eloquentissimi ,  in  subsequentem 
primi  bujus  libri  partem  (ultimo  carmine  excepto) 
enarraiiones  autographa8Continenles,qnas  ille  quon- 
dam  Groningae  scripserat  rogatn  Lamberli  Gronin- 
gensis,  medicinae  docloris,  singulari  et  doclrina  prae- 
ditlet  experientia,  cum  (ut  ex  eo  fando  familiariter 
accepi)  in  patria  sua  libronim  de   Philosophiae  Con- 


meniem  nosiram,  quem  est  prxstantissima  pars 
noslri,  l.¥dere  non  possunl.  Agricola. 

QuisquU]  Id  est  quicunque ;  hujusmodi  enimdictio- 
ncs  geminatae  hoc  ipsum  significant,  quod  cum  hac 
particula  cunque  conjnnctx.  Ut  Terentius  in  En- 
nuch.  :  Tu  quantus  quantus  es,  id  est  quanluscun- 
que  es  :  et  in  eadem  comoedia ,  Ubi  ubi  est,  id  est 
ubicunque  est.  Agricola. 

Compo$Uo]  Componere  aliquitndo  ordinare,  vel 
recte  instituere  significat,  ut  hoc  loco  :  et  Virgilius 
in  primo  /Eneidos  : 

Et  tandem  placida  compostus  pace  quiescit. 
Aliqiiando  significat  pacnre.  Yirgilius  in  Bucol.: 
Non  nostrum  inler  vos  laotas  componere  liles. 


solatione  explanationem  auspicatiis,  ad  hoc  carmen  B  Aliquando  comparare.  Idem  iii  Hucol. 

pervenisset»  Quisquis  composito  serenus  aevo.  Qiio 

faclum  est,  ui  hiiic  erudiiissimus  Agricota  sumpse- 

rit  initium,  reliqua  tractaturiisopportuniori  tempore, 

M  per  alias  occupationes,  et  iinmaturam   morlem 

licuisset.  Scripsil  aliquanto  plura  in  Boetiiim,  quam 

ad  me  pervenerunt,  qux  receperat  mihi  Lambertus 

idem,  cujus  modo   memini,  se  commodaturum,  ut 

ea  quoque  mihi  studiosisque  exscriberem  :  commo- 

dassetque  sane  qaam  libens,  nisi  repentina  ejus  (rans- 

migratio  quominus  id  fleret,  obstiiisset.  Cum   autem 

bscquae  transcripta  sunt,  talia  mihi  videaniur,  ut 

studiosorum  Boetii  lectione  sint  dignissima,non  pos- 

sum  ea  non  h<  c  loco  subjicere,  ne  quid  glori»  roihi 

crednlus  lector  ex  alieno  tribuat  labore,  neve  candi- 

dissimsc  margaritse  diutius  in  mea  daciylotheca  sine  C 

honore  dilitrscanl.    Addam  autem  quibiisdam  locis 

roea  quQliacunque  enque   paucis  persiricla,  ne  for- 

tasse  prolixitas  ia'dium  pariai,  nauseamque  leclori 

delicato. 

Quisquis  composito]  Melrum  cst  hendecasyllabum, 
id  est  undecim  syllabarnm.  Phaleucium,  dictum  a 
Phalenco  nuctore  ejus,  pentametrum,  constans  spon- 
de  s  dactyio,  Iribus  trochaeis.  Sentenlia  ejiis  depen- 
det  ex  eo  quod  praedixit  sub  persona  Philosophise 
sapienteni  eo  virtuium  munimento  lutum  et  defen- 
sum  esse,  quod  nulla  stultonim  aut  improborum 
hominum  vis  et  injuria  possit  perrumpcre.  Siibdil 
ergo  :  Quisquis  animum  suum  recle  composuit,  et 
casus  rerum  humannrum  contempsit,  illum  iiihil  po- 


Sic  parvis  coroponere  magna  solebam. 
Aliquando  conjungere.  Persius : 

foii  posilum  jus  fasque  animi. 
Sic  dicimus  componore  libnim,  et  componere  igneivi. 
Agricola. 

Serenus]  A  serendo  diotum  est,  quasi  temptis  ac- 
coinmodatum  sationi.  Nam  de  tem|K)re  proprie  dici- 
tur  serenum,  sicut  amoenum  quod  aptum  amari,  et 
egenum  abegendo,  et  plenum  aplere  inusilato  verbo 
dicitur.  Agricola. 

.  Ailvttm]  A  Graeco  aeojv  dicl  ur,  quod  Laiine  sxca- 
lum  significat  :  id  alii  tempus  quinquaginta,  aliicen- 
tum  annorum  esse  vohnii.  Cnpitur  hic  per  synecdo* 
chen  pro  vita,  quam  hic  peragimus.  Agricola. 

Fatum]  Dictum  est  qnia  Deus  id  faius  est,  id  est 
dixit,  hoc  est  jussii  ut  fierei.  Agricola. 

Sub  pedidus  dedit]  Legendum  est  non  egii ,  sicut 
pluiimi  libri  babent.  Neque  enim  aliter  stabit  ver* 
sus,  cujus  teriium  pedem  irochxum  esseoportet: 
qui  si  egit,  et  non  dedit  dicntur,  iambus  fiet.  Fnit 
nutem  dicendum  Boetio,  siib  pedes  dedit,  et  non 
pedibus,  ex  n^tura  praepositionis  subj^nnctoe  cui') 
vcrbo  quod  motum  ad  locum  significai.  Lcgendum 
ergo  est  figurate,  ut  sit  una  dictio  siih  et  dedit,  et 
per  tinesim  figuram  qune  sertio  Laiine  intelligitur, 
inierpositum  sit  pcdibus,  ut  sii  suh  pedibus  dedit,  id 
esi  subdidil  pedibus.  Agricola. 

Fortunam]  Forluna  a  fors  dicitur,  quem  a  fpreiwlo 
dicta  est:  quia  res  humanas  ferat,  hoc  est  agitetei 


test  deinde  perturbare  animo,  aut  menlem  ejus  com*  D  regat.  Dicimus  autem  singulariier  fortunam  vel  deain 


movere  :  non  pericula  maris,  non  lerrarum  motiis 
aut  incendin,  non  aeris  turbines  aut  penurbationes, 
nec  etiam  saevitia  aut  violentia  huniana,  sed  omnia 
negligit,  et  pro  nihilo  ducit.  Contra  vero,  qui  non 
est  composiio  et  firmo  animo,  sed  timet  aliquid  vel 
optat,  ille,  quia  non  est  sui  jurie,  scd  ex  metu  alieni 
niali,  vel  spealieni  boni  pendet,  abjecit  clypeum,  id 
est  rounimentum  virtutis  sure,  et  depalsus  a  loco  suo 
in  quo  stnbat,  et  quern  defendere  debebat,  ncciit 
caienam,  qiia  valeattrahi,  id  est,  via  prncbetqiia  pos- 
sit  sibi  noceri  :  secnndum  senientiam  enim  Stoico- 
rum,  nemolxditur  nisiascipso.  Alii  enimres  nostras, 
hoc  est  divitias  vel  honorcs,  vel  famam,  vel  reliqua 


(utvetustas  puiavit)  vel  casum,  pcrquem  res  bomi- 
num  volvuntur  instabiles  et  inrcrix,  pluraliter  vero 
pro  bonis  fortuno;  et  prxcipue  pro  divinis  dicimus 
fortunas.  Agricola. 

VK//Km]VuItus  a  facie  diflerl,  quia  facics  est  ha 
bitudo  naturalis  in^i'a  cnique.  Vulius  ex  gaudiosive 
trisliiia  mutatiir,  sicut  voluntas.  Nam  n  volendi  vcrbo 
vultns  descendit.  Facies  a  faciendodicta  esi,  quia  res 
sic  sit  f.icLi  :  dirimusqiie  non  soluin  homiiiis,  sed 
et  pecudis  et  loci  faciem,  hoc  est  formam  vcl  fisrO" 
ram.  Vultns  soliusesl  hominis.  Agricola. 

Pontus]  Apud  poeias  plerTimque  pro  mari  nccipF- 
lur  per  synccdochen,  esique  pars  maris  qiiacdam 


Hl  APPENDIK  AO  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  PlliLOSOPlIliC.  91t 

ttUra  Gonstanlinopoiim  posiia,  quam  lindie  naturoe  A  dcserloris,  quod  est  fi^liavm^i  id  est  projeclor  ciy« 
vocant  mare  Leonls,  a  qna  vicin  i;  genlcs  Poiiticic      pei.  Agricola. 


voeantur.  Grxcum  nomen  est  pontus,  dicium  quasi 
laboriosus,  quia  semper  lempestalibus  agitalur:  nani 
«rovoc  Grxcc  laborem  signiflcal.  AcnicoLA. 

JSstum]  Alslus,  a  quo  xstas  dicia  cst,  fcrvtrem 
Bignificat,  unde  ct  inoius  ille  maris  c|ui  lit  per  flnxiim 
et  rcfluxiim,  x^tusab  auctoribus  Lalinii  dicitur,quia 
inare  acstiiare  et  tanquam  ebullirc  videlur.  llaqiie 
Plinius  «Tstuarium  dixitlocuni  in  quem  se  xslus  nia- 
ris  effunderct.  Ego  eliam  crcdiderim  (quim  bodie 
barbare  stufam  \ocamus,  secundum  sonuin  Gcrma- 
nicae  lin^ux)  ejus  nomen  ab  sestuario  corruplum  et 
depravaium  esse,  eam  Plinius  caldarinm  vocavit. 
Mam  ubi  lavamur,  halneum  proprie  dicitur.  Agri- 

fiOLA. 

Caminus]k7iuiouM  Grxce,  quod  est  ardeo,dicitur; 
eum  Liitine  Martialis  fumarium  vocavit  :  hoc  luco 
per  metaphorain  accipitur  pro  antro  vel  caverna,  per 
quam  Vesevus  flammas  emittit.  Vesevus  mons  est  iii 
Campania,  non  longe  a  Neipoli  semper  nrdens,  qui 
ttoununquam  taniis  ardoribus  agitatur  et  sestuat,  ut 
omnia  vicina  terroi  motibus  maximis  concut^aiuur, 
tgri  tegantor  cinf  ribus.  Est  ct  alius  immensx  aliiiu- 
dinis  in  Alpibiis,  qui  Vesulus,  non  Vesevus  (ut  non- 
oiilli  vndocii  dicunt)  vocaiur.  Agricola. 

CeUas]  A  rello  inusilato  vcrbo  dicitur,  uiide  per- 
eello,  excello,  antccello  dicuntur.  Agricola. 

Turris]  Quasi  terris,  quia  hostes  terreat,  dicta  cst. 
Agricola. 

Fulmen]  Sicut  fulgur  a  fulgendo  dictum  est.  Agri-  Q 
cola. 

Tyrannos]  Grasce  princlpem  signilicat.  Inde  Virgil. 
dixit  in  vii  i£neid. ' 

Pars  mibi  pacis  erii,  dextram  teligisse  tyranni 

Quia  vcro  Grxci  semper  cupicrunt  esse  liberi  et 
line  regibus,  idcirco  tyranni  nomen  apud  eos,  et 
liincapud  omnesinter  delesianda  est  babitum.  Agri- 

COLA. 

Exarmaveris]  Pro  exarmabis,  ut  fere  vult  Priscia- 
nus  accipi  in  bnjusniodi  lociscoiijunclivum  proindi- 
cativo,  quanquam  tamen  forlc  rcclius  inlerprelabi- 
mur  per  poteris  exarmare  vel ,  esl  ut  exarmes,  Agri- 

GOLA. 


3Ielruiii  quod  Agricola  et  alii  non  panci  Pbaleu- 
ciuin  vocnnl,  pleri<]ue  pcr  ce  diplilhou^on  poiius  Pla- 
Ixcium  dicunt :  nonnulli  Phalecinuin,  alii  Phalouli- 
cum  :  sed  cavenduin  oinnino,  ne  more  indocloiutn 
per  n  ralenciuin  vocetur. 

Serenus]  Nuhibus  perlurbationum  vacuus :  qucmad- 
modum  coulra  iii  uliimo  hujus  carmine  nubih  mens 
dicitur,  pravis  aflcctionibus  oliducin.  Ovid.: 

Carmina  proveiiiuril  aoiino  deducla  sercuo. 
Marsilius  Ficinus  in  lib.  IMolini  de  Bealiiudine,  ca- 
piie  12:  Serenus  autem  semper  csi  prohus,  siains'|ue 
cjus  quietus,  alTcctioqiie  sunicicns,  quani  nullum 
•ninino  eorqm,  qui  mala  dicuniur,  si  inodo  probus 
j^  ille  sil,  periurbat. 

Falum]  Quid  sit  infra  in  iv  lib.  dicilur.  Ilic  autem 

per  faium  accip!>. ,  ex  faio  vcnientia.  Vidciur  autem 

imitatus,  illud  Virgil.  in  n  Gcorg.: 

Felix,  qiii  poinit  rprum  cognrscere  cansas, 
Alque  iiietus  omnes,  el  incxorah.ld  faiiim 
Subjecil  pedibus,  slrepiluiiu|ue  Acheroutis  avari. 

Et  illud  Seneca)  tragici  in  licrculc  GCheo  : 

Quisquis  siih  pedibiis  fata  raparia, 
£t  pup|>ein  posuit  Iiiiiiinis  iiliiiiii, 
Noa  capliva  dahil  brachia  viuculis, 
Nec  puiupaB  veitiei  nobile  rerculum. 

Item  ejusdcm  vcrsiis  elegantidsimos,  qui  surt  in  ca 

trftgcedia,  cui  litulus  Tbyestes : 


Bex  esi.,  qui  posuit  nietus, 
£l  diri  mala  peci  ris, 
Qucm  uou  auibiiio  inipotens, 
£l  tiiiuquam  slabhs favor 
Vulgi  |.ra*cipitis  niovul, 
Noit  qiiiilquid  fodil  occideos, 
Aut  unda  T:«gus  anreu 
Claro  dfvehli  .-Iveo, 
Non  (|uidquid  Mbvcis  lerit 
Fervens  ar<  a  nies^iiius. 
Ouein  non  cnncutiet  cadens 
(Jbliqui  via  fuliniuis, 
Nou  eurus  rapieus  inare, 
Aut  saevo  rapid  :s  frelo 
Veut(  si  iuni'.r  Adri;p, 
Qxivm  Don  lanrea  unlilis, 
Nou  strcius  doiiuii  chaiybs, 
Qm  luto  po>iiiis  lo.-o, 
Infra  se  \idet  oiniiia, 
Occnrritiiue  suo  hbcns 
Falo,  ulc  queritur  uiori. 

Egit]  Optime  placet,   quod  Agricola  sentit,  dedil 
rcstitueiidum,  ut  versus  constcl. 
Fortunamutramque]  Etprosperam  etadvcrsam. 


Impotens]  Impotens  dicitur  plcrumque   in  malam  jx     Tuens]  Ininens. 


partem,  ut  non  sit  idem  quod  debilis  vcl  imbecillis, 
sed  qui  non  potens  sui,  ut  sunt  plerumque  homines 
inmagna  fortuna  positi.  Ita  dicit  Plinius  in  epislolis : 
Scio  quamsit  amor  impotens  sempcr.  Sic  etiam  di- 
cimos  impatientem  amoris,  impatienlcm  irx,  nonquia 
non  paiiatur,  scd  quia  non  commode  patiatur.  Agri- 

COLA. 

Ahjeeil  cfypeum,  locoque  motus]  Periphrasis,  id  est 
circumlocutio  est  dcsertoris,  qui  locum  in  acie  sibi  a 
duce  asslgnatum  relinquit.  Non  eniin  licebat  instilulo 
militiac  veteris  moveri  loco,  nisi  reriendi  hosiis  causa, 
vel  servaiidi  civis,  vel  resumenili  teli.  Quod  dicit 
■utemi  abjedt  clypeum^  allusit  ad  Grxcum  uomen 


Rectus]  Innexns.  Glcobulus  :  Duin  sccunda  forhina 
arridct,  superbire  noli  :  advcrsn  pcrsirepenie,  noli 
frangi.  Foriuitx  muialiones  fortiter  disce.  Perian- 
der  :  Inicr  secundas  rcs  esto  moderatus,  intcr  adver- 
sas  prudens. 

Invictum]  Gonstantem,  fortonx  mutaiionibus  non 
succumbeniem. 

Non  itlum  rabies ,  elc.  ]  Sic  Horatius  in  iii  lib. 
Carm. : 

Jusium  ri  tenacem  propo^iii  virum, 
Non  civium  ardor  prava  julxMtiium, 
Non  vullus  instauiis  tyranni 
Mtnie  quaiii  soli  a,  neqiie  austcr 
Dux  inquieti  lurbidus  Adriu^*, 
Mec  fuliuioanls  magua  Jo\i9  roaDOs. 


$11  MUnMFXLU  ET  AGRlCOLifi  C0MMENTAR1A.  914 

Si  rnicinn  illabaiiir  orbis.  A  reiaiii  Boeiii,  et  eiiciat  ez  eo  causam  doioris,  ez  more 

dialogorum  iiiierrogat  eum  an  intelligai  ea  qu»  dizit 


linpaviduiii  lerieDi  ruin.^e. 

ExciianiU]  Sic  legenduin,  ut  rectissime  senlit  Uo- 
dolplius  Laiigius,  non  exagiianiis,  ut  vulgo  con- 
tra  niclri  rationem  icgitur  in  czcmpiaribus  deprava- 
tis. 

Vesevus]  II ic  prope  Neapolim  mons  est  in  Campa- 
nia,  qui  mulaio  priori  noniine  Summa  dicitur.  Is 
aliqunndo  conflagravit,  ut  Plinius  in  epistolis  refcrt» 
Suctonius  ct  Cuscbius,  imperante  Tito  tantum  ez  se 
incemlii  cmisit,  nt  vicinas  regiones,  et  cum  bomini- 
bus  urhes  exureret.  Divus  Ilieronymus  in  quadam 
epistola  :  Non  eienim  ignes,  non  Yulcania  teilus, 
0011  Vesevus  eiOIympus  tanlisariloribusxstuant,  ut 
juveniles  mpdu!lu)   viiio  pieiix   et  dapibus   infi.im- 


ipsa  superius,  bortatur  quoque  ut  plane  dicat  quid 
doieat.  Ilinc  Boetius,  sumpto  initio,  dicit  nihil  opus 
esse  verbis,  cum  ipsa  facile  possit  ez  nspectu  loci , 
hoc  est  careeris  in  quo  erat ,  causam  doloris  sui  per- 
spicere  :  quod  eo  itsdigniiis  accidat  sibi,  cum  ad 
rempublicam  administrandam  velut  jussu  Philoso- 
pbiae  accesserit,  el  omnia  pro  xquo  ct  bono  in  ea  co- 
natus  sit ,  nec  cnjusquam  odium  limucrit :  itaque 
Conigaslo  et  Terguillie,  et  reliquis  barbaris  semper 
obstilisse  se ,  ne  ubique  pro  iibidine  sua  imbecHIio- 
res  opprimerent.  Campaniam  iiidem  dicit,  ut  defen- 
derit  ab  exitio ,  cum  famis  lempore  pracfectus  prao- 
torii  omne  frumentum  coemere  voluisset.  Sic  eiiam 


nius 


mai».  Dicilur  el  Vesuvius.  Illnc  Vcsuvinus.  Papi-  w%    .   .  ,     .    .,  n«..r.«..«»  «•  %ik»..»,  «:«^3  ^/v»».ii«..«. 

'     D  ut  dcfenderii  Paulmum  et  Albinum  viros  consularcs 

ab  injuria  accusatorum  ,  qiiibus  rebus  propter  amo- 

rem  justiti»  odium  improborum  in  se  concitaverit. 

Agricola. 

Seniis]  Sentire  proprie  dicitur  aliquo  quinque  seiw 

suum  percipere  :  iransferiur  auiem  plerumque  ad 

omnem  cognitionis  perceptionem.  Sic  Juvenalis,  in- 

quii,  qualem  nequeo  monstrare,  et  sentio  tantum,  id 

est  inteiiigo  tanium.  Uuandoque  accipitur,  ut  sil  ju- 

dicare.  Peraius : 

De  Jove  quld  seolis? 

Id  est  judicas.  Juvenalis  : 

Quid  scniire  put&s  omnes  Calvine  recenti 
De  scelere? 

Agricola. 

lUabuntur]  Ornale  dizit,  duplez  enim  translatio^ 
Nam  et  verba  illabi ,  et  illabi  animo  ulrumquo  per 
translaiionem  diciiur  :  nam  oorporeae  rei  propriuni 
est  labi.  Agricola. 

"Apa  «r  ovoc  Ttphg  Ivpav]  Grsccum  proverbiuin  csf, 
qiioil  npud  cos  vulgo  dicitur  eis  quorum  rudes  nnimt 
paruin  apli  sunt  ad  ea  qux  dicuntur  pcrcipienda  : 
significat  antem,  An  es  asinus  ad  lyram?  Agricou. 

Quid  fles]  Sic,  quid  trislis  es?  quid  rides?  dicitur 
percclip>im,  id  est  prx*iermissioncm  vel  defectnni. 
prspposiiionis  propter,  ui  sit,  propter  quid  iles?  Agbi- 

COLA. 

Lacrymis  manas]  Similiter  Ilieronymus  nosler 
dizit  ad  Tilum  Livium  lacleo  eloqucntiae  flumino* 
manantem.    Aliter   lloratius  in   epistolis  de  vino- 

dicit  : 

Qnod  coni  spe  divile  manet 
In  venas,  aoimumque  tiieum. 

Sic  et  in  eodem  : 

Llcet  illi  plurima  maoel 
Lacryroa. 

Aliter  in  eodem  : 

Fidis  eoim  maoare  poeiica  mellt 
Te  ^olum. 

Iia  videniur  posse  dicere  :  mano  lacryrois ,  mananl' 


Non  ndeo  Vesuviniis  apex,  et  flammea  diri 
Moulis  liienis  lre|U(las  ezhausil  civibus  urbes. 

Celsas  terras\  lioratius  : 

Saepiiis  veniis  agitatur  Ingens 
Piniis,  el  ceisa»  graviore  casu 
Decidunt  turres.  feriunique  summos 
Fu!gur;f  mouies. 

Feros  tyrannos]  Sic  legendum  est,  non  ssevos,  ut 
Rodolpbus  Langius  duodecim  abhinc  annos  a  me 
consullus,  se  in  ezemplari  quodam  legissc  rcspondit. 

Abjecit  clypeum]  AuctorcPbilostratoIibrosecundo, 

Apollonius  ad  Damidem  comitem  suiim  sic   iocutus 

est :  Qiiod  si   tnis  raiionil)us  persuasus  bujusmodi 

pccunias  acciperem,  nonnc  n.e  avarum  cl  philoso- 

phix  coiiiempiorcm  diceres  ac  etiam    deteriorem  n 

quam  milites,  qui  in  pngna  clypeum  abjiciunl?  Ab]i- 

cieiiti  enim  clypeum  dari  rursum  potest  nlius  nihilo 

priore  delerior  (nt  inquil  Arcbiiochus)  philosophia 

vero  quo  pacto  recnperari  poiest  ab  eo  qui  semel 

lllam  conlcmpscrit  aut  abjecerit?  Floratius  inepisto- 

lis  : 

Perdidit  arnna,  lociim  virlntis  deseniit,  qui 
Sempcr  in  au<;eiidj  tesUiial  et  obruilur  rc. 

Est  antein  trnn^Intio  a  re  miliiari.  Nam  miliii  cum 

primis   ignominiosnm  erat,  sit  aut  locum  in  acie 

Hescuisset    aut  vivcnli  sibi  arma  ab  boste  forcni 

rrepta. 

IN  PROSAM  IV. 

Seniisne,  inquii]  llocloco  Boetius,ut  ordine  quodam 

ad  consnlalionein  malorum  siioruin  pervcnial,czponit 

et  deploiat  casiim  suum,  oslendique  quam  in  justam  ^ 

hanc  et  gravem  adversitatem  fofiuno)  paliaiur,  nt 

qiii  iniqulssiine  condemnatus  sit  :  quod  quidem  sie 

fictuin  csse  omni  cz  partc  colligitnr  :  primum  ez 

persona  su:i,  deindc  cx  persona  accusaiorum,  postea 

ez  criniiiiibus,  quac  falso  aut  injuste  objicicbantur  : 

tiim  ez  personn  judicium  el  senaltis,  prxterea  ez 

inodo  judicii  :  jam  etiam  cz  falso  crimine  ant  inagiai, 


aut  dcorum  cultiirx  connclo  :  tum  demum  velut  pcr  '    mihi  lacrymT,  et  mano  lacrymns.  Agricola. 


niodnm  epilogi ,  oslendit  non  modo  graviter  h.TC  de 
eo  conflcin  esse,  sed  eliam  ab  imperitis  credi,  et  pro 
veris  baberi,  et  omnibus  deinde  bonis  cz  suo  casu 
simile  pericuiiim  imminere ,  partes  omncs  snis  loci 
dloentnr.  Primo  igitur  Philosopbia ,  ut  evocet  qiie- 


^El^otiMyntTai  rt  <tc  WciJ  Id  cst  confitcre  quid  te 
contriftlet.  Agricola. 

Operam]  Inler  opus  et  opcram  qnid  intersit ,  com- 
modissime  videltir  Tcrentius  in  lleautontimonii- 
ireno  ezplicare : 


915 


APPENDIX  AD  LIBROS  DE  COISSOLATIONE  PUILOSOPlHi£. 


»16 


Si  quod  opcrae  consumis  in  opere  faciundo : 
ut  sic  opera  iabor,  opus  vero  fructus  ei  finis 
operae,  id  est  laboris.  Horatius  in  primo  Epistola- 
nim  : 

Odiuinque  libellis 
Sedulus  importes  opera  vetiemente  miDisler. 

Virgilius  in  primo  i£neidos  : 

Pendeot  opera  interrupia. 

ACRICOLA. 

Exspecias]  Exspectare  quandoque  desiderare  si- 
gniflcat.  Cicero  ad  Curionem  :  Quam  exspectationem 
tui  concitasti ,  eam  sostinere  ut  possis.  Quandoque 
atteodere.  Ovidius  in  iii  Metamorpb. 

Ultima  semper 
Exspectanda  dies  iiomint. 

Agricola. 


Vulnus]  Id  es(,  quod  vi  fit,  et  recens  est.  Virgilius  B     Nonaudeni. 


A  Salustius  in  Catilina.  Qui  iEnea  duce  profugi  tedibus 
incerlis  vagabantur.  Yirgiiius  in  primo  i£neid.  : 

Sedes  ubi  faia  quietas 
Ostendunt. 

Id  vero  insirumentum ,  cui  insideuius,  sella  rectios 

dicitur.  Virgil.  in  iv  : 

Et  sellam  regni  trabeamque  insignia  nostri. 

Agricola. 

Laxihui]  Lar  dicitur  Deus  domeslicus,  qui  et  pena* 

lesdicuntur  :  quia  penui  prsesunt,  vel  quia  penitus« 

boc  e^t  inira  domum  coluntur.  Virg.  in  iv  iEneid. : 

Et  sparsos  fraterna  caede  penates. 
Plautus  in  Aulularia  : 

Ego  sum  lar  familiaris  ex  bac  familia. 
Juvenalis  : 

Laribu-i  cristam  promiltere  Galli 


in  duodecimo : 

Nec  sese  iGnese  jactavit  vulnere  quisquam. 
Hulcus  quud  vetustaie  computruii,  abitque  vuluus  ve- 
lustate  in  hulcus ,  quod  recteSeneca  in  consolatione 
&dfMartiam  signincavit.  Nam  vulnerum  quoque  sa- 
hiias  facilis  est,  dum  a  sanguinc  recentia  sunt.  Sub- 
dlt :  Ubi  corrupta  in  malum  hulcus  verterunt,  difli- 
eilius  curantur  :  id  enim  quod  nos  vulgo  hulcus 
dicimus,  quod  Gracci  apostema  vocant,  Latine  fu- 
runculus  vocatur.  Plinius  in  Epistolis  videtur  clavum 
dixisse.  Erit,  inquii,  ei  natus  clavus  insanabilis  : 
sique  Gnliice  nunc  etiain  vocalur.  Agricola. 

YtrefJVis  in  singulari  et  robur  significat.  Sallustius 
in  Catilina  :  ftlagna  vi  animi  et  corporis  :  signlficat  et 
violentiam.  Martialis  in  vi  : 

NoD  de  viy  neque  caede,  nec  veneno  lis  est  mibi. 
In  plurali  robur  lantum  signilicat.  Cornelius  Taciius 
autem  in  genitivo  prutulit  in  lib.  de  Cau^is  corrupix 
eloquenti»,  roagnae  vis,  qua  ralione  videretur  per 
onines  casus  singularis  numeri  posse  declinari.  Agbi- 
cola. 

Emxnti]  Ilic  posuit  pro  apparet,  quanquam  emi- 
ncre  significat  proprie  supra  alia  exstare,  ab  e  el  ma- 

neo.  Virgilius  in  primo  iEneid.  : 

Gradiensque  deas  supereminet  orones. 
Agricola. 

ScBvientU]  Sivire  quandoque  significat  crudelem 
es»e.  Juvenalis : 

In  cborom  atque  curum  solitus  ssvirc  flagellis. 


Accipitur  et  per  synecdocbeii  Iiic  pro  domo.  Horatioff 
in  1  Epistoiarum  : 

Gaudeotem  pravisque  sodalibus  et  lare  certo. 
Agricola. 

HabUu$]  Non  proprie  vesiis,  sicut  vulgo  dicitur, 
sed  tota  velut  forma  bominis,  1n  qiiam  se  compo- 
suii.  PliniuS  in  Epistolis  :  Compositiis  in  babituni 
studentis.  Unde  Terent.  iu  Eunucho  dixit,  Si  qua 
paulo  habitior ,  pugilem  dicunt ,  id  est  paulo  corpii* 
lentior.  Cicero  hi  priino  Tusculanar.  :  Quod  si  laiita 
vis  est  ad  tiabitum  mentis  in  his,  qu»  gignuutur  io 
corpore.  Agricola. 

Rimarer\  Id  est,  tanquam  per  rimas  diligenter  scrii- 
taren  Agricola. 
Q  Sidus]  NonnuUi  per  y  Graicam  scribi  volunt ;  ego 
Latinum  a  sidendo  dictum  crcdo,  quia  firmiier  insi» 
dat  coelo.  Differuntque  stcl  a  et  sidus  :  siella  enim. 
qua^i  stiila  dicta  est,  unum  singulare  lumen  coeieste. 
Yirg.  in  i  Georg.  : 

Frigida  quo  sese  Satu:ni  stella  recepiet. 
At  sidus  quandoque  pro  stelh  cnpitur.  Lucanus  in  i : 

Veoerisque  salubre 
Sidus  hebet. 

Quendoque  pro  signo  coelesti,  quod  ex  nmltis  stellis 

ctnstat,  ut  sidus  Arietis,  Tauri»  et  ca^lerorum.  Virg. 

ia  Bucol. : 

iEtbiopuin  versemus  oves  sub  sidere  Cancri. 

Astrum  autem  Graecum  est ,  quod  sidus  significal, 

sicut  et  aonip,  quod  stellam.  Agricola. 


Q,         ....  o-  /{ae/mml  Puto  pro  eo  quod  circinum  dicirous,  poni 

uandoque  non  pati  rectorem.  Livius  in  xxi  :  Si  n      •    -r.  a-  ^      i-^«    ,-^     a-     -     .      „. 

.   ;  ,.  .  ^  LFa  similitudme,  a  qua  radios  etiam  diximusrotarum. 

quaodo  belluae  saevirent.  Agricola.  «.    ••.     •    n      i 

^   ^       .     ,  .  .    ,  .    .  Virgilius  in  Bucol.  : 

Aspernas]  Asperum,  quod  absque  spe ,  sicut  pro- 

sperum  quod  pro  spc,  id  esi  secunduin  spem  evenil, 

dicitur  utrumque  a  sperando.  Agricola. 

Haccine]  Yeteres,  ut  ait  Servius  in  Donatuin, 
hicce,  hxcce,  bocce  diceb^mi,  in«ie  muiAto  e  in  t  hic- 
cine  pro  hicne  dicitur.  Agricola. 

Biblioiheca]  Repositorium  librorum  :  jSi^iov  enim 
Graece  librum  significat,  et  Gijxq  reconditorium  : 
quare  libri  utriusque  Testamc:iti  uon  Biblia ,  BiblitB  , 
dici  deberent,  quod  nomon  nec  GraH^um  nec  Laiinum 
ett,  sed  Btblia,  oruniy  ab  co  quod  biblion  diximus. 

AfiRICOLA. 

Sedem]  Proprie  locum  dicimus  'n  quo  quis  residel. 


Descripsit  radio  totum  qui  gentibus  orbem. 
Cicero  :  Excitabo  tibi  senem  a  pulvei^e  et  radio.  Agrh 
gola. 

Ejemplar]  Ah  cximo  diclum  cst,  quia  ab  eo  aliquiij 
exiinatur,cstque  exemplar  rcs  ad  ciijus  similiiudinein 
aiiqnid  fit.  Exemplum  vero  h:rc  ipsn  simjlitudo,  qux 
cxprimilur.  Agricola.  • 

Beatas  fore,  etc.]  IIsc  senleniia  Platonis  ab  omiii- 

bus  decantata  in  co  libro  qui  Alcibiades  prior  inscri- 

bitur,coIligitur.  Foro,  confore,  afTore,  fnturai  sem|M*r 

snnt  significaiiouis.  Horntius  in  prin)o  Scrinoiium. 

Neque  RC  fore  posiliac 
Tain  f:«rilcm  dicat. 


917 


MURMELLll  ET  AGRlCOLiE  CQMMENTARfA. 


9i^ 


rorem  autcni  sictit  essem,  ejusdem  signinoattonis.  A  gisiratibus  sui^,  sub  ina^islralibus  el  legibus  Roina* 

nis  tenebatur.  Unde  Suetonius  in  Yila  Tiberii  :  Cujus 
et  regnum  in  Tormam  provinci.ii  redegit.  Dicta  est 
proviiicia  quasi  porro,  id  est  prorsus  vicia.  Agri- 

COLA. 

Pr(Btoru]  Pracloriuni  in  casiiis  d'u;itur  locus  ubi 
tendebal  iuiporator,  et  iude  in  iirbihus ,  ubi  praeior 
vel  sunimus  magistralus  habilabal  publice.  Prserectut 
autem  prastorii,  qui  loco  imperatoris  in  praetorio 
versabatur,  ct  iniliiibus  prxernt.  Consulnrero  eum 
dicimus,  qui  fuit  consul.  Consules  enim  duo  semper 
in  singulos  annos  creabantur  Romse,  qui  praeerant 
senalui ,  ho(  est  concilio  publico,  cujus  qui  parliceps 
erat,  senator  vocabatur.  Agricola. 

Palatinos  canei\  Avidos  mintsiros  palatii    vocat. 


.iCRICOLA. 

Publicas]  Id  cst,  populicas,  quae  populi  sunt  dtci- 
IIIUS.  Agricola. 

Studere]  Favere  signiiical,  quandoque  jungiiur  da- 
tivo.  Horatius  in  primo  Epislolarum  : 

Ne  sludio  noslri  pecces. 
Id  est  favore  :  qiiandoque  conari.  Terent.  in  Eu- 
iiuch.: 

Dum  sludeo  libi  sororem  reddere. 
Kt  jungitur  ncciisaiivo,  quandoque  discere  significftt. 
Cicero  in  quiiito  de  Einibus  bonorum  et  malorum  : 
vel  iliud  ip^iiin  quod  sludet,  facere  possit  ornatius, 
sicque  promiscue  accusaiivo  et  daiivo  jnngitur.  Agri- 

COLA. 


Auioriiaie]  Autoriias  proprie  dicitur  honestior  aui  R  Agricola. 


dignior  de  homine  aliquo  opinio ,  per  quam  facile 
quid  suadcre  aut  dissuadere  potest  :  sicut  auloris 
dicitur,  ciijus  iinperio  aliquid  Gt,  cujiis  noininis  muN 
tiplcx  origoapud  diversos  recenselur.  Alii  ab  augeo 
scribendum  perc,  quod  nominis  propiictati  paruin 
convenit.  Alii  ab  aOrov  Gra^co  deducunl,  quod  ipsum 
significat;  sed  et  hoc  longiiis  quaesilum  videtur.  Alii 
^tliunde.  Mibi  sine  c  scribcudum  videtur,  et  sicut  a 
laveo  rautum ,  sic  ab  avco  Mutiim,  quod  cst  extra 
iisum  :  et  inde  autor  descendere  videlur,  quoniam  is 
sit  qui  rcm  faclam  aveat,  hoc  esl  cupi.u.  Agricola. 
Magistratum]  Magistratiis  el  magisterium  difTeruni, 
magisiralus  poiesias  dicilur.  magislerium,  artificium. 
Conscius  el  conscienlia ,  apiid  veteres  plerumque  in 
malam  partem  dicuntur.  Juvenalis  : 

Quis  nunc  diligilur  nisi  conscius  ?  * 

Horalius  in  prinio  Epistolarnm  : 

Nil  co  iscire  sibi,  iiulla  pallescere  cutpa. 
Salluslius  in  Jugurlha  :  Ne  quis  modestiam  in  con- 
scientiam  deduceret.  Conlra  Virgilius  dixit :  Conscia 
virtus;  et  Quintil.  in  malris  infamia  :  0  bonae  con- 
iicientix  incauta  simpl  ciias.  Agricola. 

JwbeciUis]  Quisi  sine  baculo,  id  est  sine  admini- 
culo  aut  robore.  Agricola. 

Calumniis\  Dicil  Priscianus  a  veleri  verbo  calvo^ 
quod  est  decipio  ,  calumniam  diciam  esse  quod  modo 
significat  falsarn  accusationem  ,  modo  vcxalionem 
nliciijus  in  li:ibus  per  fraudcmcl  fruslrationem.  Agri- 

COLA. 


Ambitione]  Hic  posiiit  in  propria  significaiione , 
quain  elyinologia  nominis  rcddit,  non  qiiomodo  more 
communi  Latiiie  loquentiuin  capitur.  Ambilio  eiiim 
cupido  lionoris  est  :  quia  qui  pelebant  honores  et  ma- 
gistraiu^,  ambibant  el  circuibanl  cives,  orantes  ut 
sibi  faverent :  unde  ambitus  signilicai  id  (juod  h^die 
vulgus  siihoniam  vocai.  Hic  autem  dixit ,  quoniam 
ambibant  judices  et  sententias  emebant.  Agricola. 

AuUcos]  Proprie  dicimus  eos  qiii  in  aiilis  princi* 
puin  vivunl,  quos  hodie  barbare  curiales  vocant.. 
Virgil.  in  ii  Georg.  : 

PeAelraot  aulas  et  limina  regum. 
Nam  curia  a  cura  dicitur  locus,  ubi  publicum  conci- 
iium  habetur.  AcSricola. 
G     Esne  ovof  itpo^  Ixtpon]  Sic  legexe  esi  in  exemplari 
quod  Joannes  Ca^sarius  homo  dociissimus  mihi  com* 
modavit  :  quod  inlerpretatur,  Asinus  es  ad  lynm.  In 
ejiisttein  margine  haeo  habeniur  ascripia  :  iq  ttjooc 
\\tpoLy  ovo;  ultU,  id  est,  An  ad  lyrain  asinuses?  In 
epistula  vcro  nb  iOdicolIio  ad  me  data ,  An  es  ovoc 
).v/sa;?  subaiidi,  «x]oo«t>}c>  id  esl,  es  asinus  lyr;e  au- 
scultator.  Rodolphus  Agricola  exaravit  Graeca  Lati- 
iiis  liiterii ,  forsilan  eo  quod  is  cujus  usui  scriberet 
Graeca  nesciret.  Suiil  aulem  haec  :  "hpu  tl  ovoc  npoc 
Xvjoav;  id  est,  An  es  usinus  ad  lyrain?  Dicitur  hoc 
adagiuin  in  eos  qui  hebeii  sunt  ingenio ,  crassis  au- 
ribus,  nulliusque  judicii,  ita  ut  ea  qux  dicuntur  uii* 
nus  intelligant.  Divus  llieronymus  ad  Marcellam  : 
Asino  quippe  lyra  superilue  canil.  Ideni  «dversus 


Barbarorum]  Omne  humanum  geniis  a  Gra»cis  iii  ^  Vigilauliuin    :  Quanquam  siiilte   faciam  ,    niagisiro 

cunctoruiii  magisiros  quaTere ,  et  ei  moduni  impo- 
nere,  qui  loqui  nescil,  et  tacere  non  polest.  Verum 
esi  illud  apud  Grxcos  proVerbium ,  "Ovoc  >v/Q«f .  Lu-- 
cianus  de  iis  qui  inercede  Serviunt :  Quid  conunercii 
asino  cuin  lyra?  t^auda.ftY}  xtOOe  v6<xi.  luCaesariilibello 
lia'cGrxca  sunt,  quo*  sic  iuteriu-cianiur  :  Eloquere» 
ruiocculics  iiitelleclui.  Qiiam  dedil  iCdicoIliusad  me 
epislolam  haec  habei  :  ^E^nyi^xi  iuoi,   cv  ui'»  aSo^^. 
TtOs^Gai  ov  7r$iG&),  quse  sic  iicet  iuterpietari,  Expone 
inihi,  in  iucerto  quidein  poni  iioii  suadeo.  Bodolphus- 
legit  haec  Grxca  :  •E^ofxoXoyuffai ,  xi  (rt  \yjnti,  id  est,. 
Conliiere  quid  le  conirislet. 

nibHrtheca ,  Grxce  j3'^to0»ixu ,  rcposil(»riuin  librc*  . 


barbaros  et  Grxcos  dividi  solt^bat  :  post  boc  Itali 
({uoque  humanilnte  ct  eruditioiie  a  barbaris  exeinpti. 
r.lirisliani  scriptores  plcrumque  nunc  pro  gentilibus 
nccipiunt  barbaros.  Agricola. 

Vecticjalibus]  Vectigal  tributum  dicitur,  quod  pen- 
ditur  de  rebus  qux  vehuntur  :  consueiudo  tcnuit  ut 
pro  omni  Iribulo,  deinde  pro  oinni  lensii  accipiatur. 
Uiide  vectigalis  ager ,  ex  qiio  redditus  capiunlur,  ?o- 
catur.  Agricola. 

Campaniam]  A  Capua  urbe  flt,  dicitur  civis  Campa- 
nus.  Unde  cl  Campania,  quidquid  sub  dilione  Capuae 
oliin  fuil.  Provincia  d.icilur  pars  aliqua  terr.'>rum  qusc 
Mibjugata  a  Koinaiiis,  remotis  vel  principibus  vel  ma- 


m  APIENnK  AD  LIDaOS  DC  CONSOLATIONE  PHILOSOPUIifi.  m 

rum.  BiCXof  eiiiin  iiiierpreiaiur  pnpyriis,  juDcus  co-  A  (^is  ergo  jam  siiis.  Cliecrali>  auiem  curam  baberous 


dex,  iibcr,  liombyx.  Nonnulli  scribunl  per  u,  maxime 
Tbeodoriis  Gaza.  Inveniliir  el  BiQo;,  urbs  Pboc^niciae, 
qiix  pcr  u  scnipcr  scribiiur  :  (JitTereiiiin  cnjus  pleri- 
que  fii^o;  pro  codice  per  t  scribi  affirmant,  per  niu- 
lalionem  dicbroni  in  dicbroiium,  ut  Isaccius  in  Lyco- 
pbronis  inlerpretalionc  tcstalur.  Per  diininuliunem 
ncuiro  gencrc  diiitur  ^i€hov  voluroen,  liiielius;  673x13 
autcm  Laiiiie  dieiiur  ilieca,  vagina,  se(uilcrum,  locu- 
his,  repusitoriuin.  ftl.  Tuilins  in  xni  Episiolaruiii  fa- 
miliariuin  :  Dioiiysius  servus  meus,  qui  nieain  bibiio- 
tbecam  mulioruiii  nunimorum  tractavii,  cum  muhos 
libros  surripuissel,  nec  se  inipune  laturum  puiarel, 
aufugit.  Latine  librarin  dicilur,  quo  etiain  noinine 
sign.ficaiur  locus  uhi  libri  vtnales  leponuniur.  Aulus 


in  prxsenlia,  b.ibebimusque  in  posierum,  et  tui  gra- 
tia  ,  et  pairis  ejus  Pbrynionis,  el  propter  ipsuin  aUo- 
lescenlcm. 

Quibus  autem  deferentibus]  CoIIigit  gravUalein  ca- 
sus  ex  indigiiilate  accus.-itoruin,  e  quibus  li.isiliii» 
cum  esset  ainotus  e  domo  regis,  propier  inopiaifi 
conctus  (!St  CHii)  accusare.  Opilio  et  Cauiicniius,  cuui 
e<seiit  jiissi  ire  in  exsiliuin  propter  scelera  siia ,  et 
postea  se  pincsidio  locorum  sacrorum  tuerentur,  iie« 
ruinque  siatuisset  rex ,  nisi  iiitra  certutn  d!em  abi>> 
rentaburbeUavenna,  stigmala  inurereniur  froniibus 
eorum  :  eodeni  lamen  die  quo  jusserat  \>u  rex,  coni^ 
pronierentur  accusntores  se  Boeiii,  factiis  est  nus 
ipse,  et  illi  audili  sunt.  Quid  ergo  indignius   pntuit 


GelliuslibroNoclium  Atticarum  quinio,  cipitcquarto:  B  ^'^''^  qtiam  si  ncc  Ooelius  mcruil  accusari,  et  illiin- 


Apud  bigillaria  forte  in  libraria  ego  et  L.  Paulus  poela, 
vir  memoi  ia  nostra  doctissimus ,  conscderamus. 

Ad  cceltstis  ordinU  exemplar]  Sicut  enini  coelestia 
cerlissimo  diriguntur  ordine,  perpetuo  constant  te- 
nore  sumuiaque  conservantur  concordia  :  iia  et  in 
iioroine  corpus  est  animi  iinpcrio  subjiignndum,  et 
appeiitus  recla  rniione  inodciandus ,  atque  in  omni- 
bus  convcnicnlia,  ordo,  teinpernmeiituin,  concordia- 
que  diiigenter  observanda. 

Bentas  fore  respublicas]  Valerius  ftl.iximus  libro 
leptimo :  Jain  Plaioiiis  veibis  aslricia,  sed  sensuin 
pra^valens  sententia  :  qiii  tuin  demum  beatiim  lerra- 
rumoibem  fuiurum  prxdicavit,  cuni  aut  sapienies 
pcgnare,  aut  rcgcs  sapeie  ooepi»senl.  Julius  Capiio-      

Knus  in  Vita  M.  Anlonii  Pbilosoj.bi  Romani  impera-  C  significat.  qua  quis  lib.Ttaicm  amitiit.  Tibulliis  : 
toris  :  Sententia  Platonis  semper  in  ore  illius  fuit, 
Florere  civitates ,  si  aut  pbilosophi  imperarent,  aut 
inperntores  pbilosopliarentur.  Prudeniius  in  Sfni- 
machum  oratorcm  : 


digni  cranl  qui  accusarent.  Agricola. 

Deferentibus]  Dcferre  proprie  sigiiilicat  apporlare» 

Virgil.  In  iv  jtlheid.  : 

Eadem  impia  fama  furenti 
Delulit  armari  ilassem. 

Deinde  delortuin  consueiudine  id  verbum  in  pejo* 

rem  siguilicaiioneih ,  ut  signiflcet  criminaii  qucui- 

quam,  el  occulle  insimulare.  Juv<MinIis  : 

Sloicus  occidil  Borea.n  delalor  amicuro. 

Agricola. 

Percussi]  Melius  erit  perculsi  ut  lcgalur.  Sic  Cor* 
nelius  Tatiius  :  Percul  0  Seneoa,  promplum  fuilSe- 
nium  Rufum  imniiuuerr.  Agricola». 

Hmisterio]  Diflerunt  Serviiium  et  minislerium. 
Servitiuiii  cniin  siciit  et  servitus,  conditiouein  vitai 


Nimirum  pulrhrc  quiJam  doclfssimus  esset 
Piiblica  res,  inquit,  luiic  fortunaia  salis,  si 
Vel  reges  sapercoi,  vel  regnarenlsapieuies. 

Tu  ejusdem  viri  ore]  Exstnt  Platonis  epistola  ad 

Architam|Tarcntinum,quamMarsirMisFiciiius  bunc  in 

modnm  interpreiatus  est  :  Plato  Arctiiiae  Tarentiiio 

hene  agere.  Venerunt  ad  nos  Arcbippi  Plillonidis- 

que  familiares,  fereutes  epistolam  quam  eis  dederas, 

ac  de  rebus  tuis  qurc  oportuil  nnntiantes.  Publica 

Quidem  civitaiis  negotia  absque  difficultate  pcrege- 


Hic  niilii  scrvit  um  vidco,  domin3m^,ue  paratam, 
Jam  uiibi  hberlas  illa  patema  vale. 

Ministeriuin  vero  oinnem  opcram  qiiu;  ctinm  vcl  roer- 

cedevel  quavis  conditioiic  pr.xbeiur.  AonicoLA. 

Alieni  aris]  JEs  alicnum  .npud  veteres  debiium  vo- 
catur.  Indc  et  lloralius  in  11  Cpi^tolarum  dixit : 

Meo  suiii  pauper  iu  spre. 
Qiiasi  diccret ,  Ipse  parum  xris,  lioc  est  peciiniae^ 
balico;  sed  non  habco  xs  alieiium,  lioc  est,  nulli  sur> 
deMior.  Agricola. 

Fraudes]  Aliquando  fraus  dolum  innluin,  id  cslde- 
ceptionem,  significal.  Virgil.  in  vi  : 

Et  fraus  innexa  Ciienti. 
Aliquando  delictum   significat,    nt  bic.    Plinius  in 


runt.  Neque  enim  admodnm  laboriosa  erant.  TcYcro  jy  phmo  Naturalis  llisloiiu  :  Nemini  frauili  fuit,  quo- 


narraverunt  permoleste  ferre,  quod  a  pnblicis  civi- 
tat'8  occupatioiiibus  te  liherare  non  valeas.  Quod 
igitur  dulcissimum  viix  genus  sit  agere  sua,  prxser- 
tlm  si  quis  talinelcgeril  facienda,  qnalia  tn,  omnibus 
ferme  est  mnnife^tum.  Sed  illiid  quoqne  te  conside- 
rare.  oporlet,  nullum  nostrum  sibi  soli  natnin  esse, 
sed  orius  nostri  partem  sibi  patriam  vindieare«  pnr- 
tem  parentes,  parlem  amicos  :  mnlt.i  iiisuper  pro 
temporum  diversitate  nobis  accidere  ,  quibus  vita 
nostra  occupaia  est.  Vocanie  igitur  te  patria  ipsa  ad 
rempublicam  gubcrnandam ,  absnrdum  forsan  esset 
non  p  <rere,  prcsertim  cnm  simul  accidat ,  nt  aditus 
pravis  hominibus  relinquatur  :  qui  nulla  ipsiiis  quod 
vptiinnm  est,  raiione  pronciscuntur  ad  publica.  De 


Gunqne  modo  posset  dcos  colere.  Aguicola. 

Censura]  Proprie  significat  magistraium  ,  queni 
gerit  rensor.  Erant  aulein  duo  censores  Uoma;,  qui 
censendo  popnlo,  hoc  est  numerandis  civibus  Itonia- 
iiis,  ct  cujusque  censui,  boc  esl  diviiiis  aDSiimandis, 
prxcrant  et  moribus  :  unde  et  magii>tri  morum  dice- 
bantur.  Unde  Juvenalis  : 

Dat  veniam  corvis,  vexat  censura  columbas. 
Ubi  tanien  per  synecdoclien  pro  ccnsoribus  accipilnr, 
bic  ilidem  per  synecdocbeu  pro  cognitione  vel  judi- 
cio  cetisoris  dicilur.  Agricola. 

jEdium]  i£dcs  singulari  numcro  pro  sacra  v^tU 
poiiiiur :  sic  dicebanl  vetcres  :  xdem  Vestje,  grdeui 
Concordic  pro  templis;  plurali  vero  nuniero  tantum 


m  UURMCLIJI  ET  AGRICOLiE  COMMENTARIA.  m 

profertur»  quando  domum  signincai  :  lanlumque  no-  A  bus  continebaiur  conari  eum  ut  populum  Romanam 

ileruni  in  libertntem  restilueret.  llis  ulriusque  or- 
dinc  respotidet.  Priinum  faielur,  sed  dicil  recie  8d 
fecisse.  Sccuisdum  negai.  Dicii  ergo  siiblevando  et 


bilium  domus  aedes  dicuntur  :  crcdo  utraque  dicti 
ila,  (]uia  lempla  el  domus  nobilium  edilx,  id  estallae 
sniit.  Agricola. 

fiaveinia  urbe]  Iloc  est ,  CQntra  supersiiiionem 
gramnialioorum  iiosirornm,  qui  doceiit  in  iipposiiione 
sciiiper  communius  prxcedere  debere  :  iiic  cnim 
urbe  quod  commuiiius  esi,  seqnilur.  Agricola. 

Noias  insiijniii  frontibus  \  Fi^urai  lo|ueiidi  Grxca 
est,  quam  taineii  nicliiis  et  sigiiincanlius  expressisset, 
si  dixisset,  notis  iiisignili  fruntibus.  Nota  enim  qiiod 
velut  inslruiiiciitum  liiijiis  verlii  iiisignili  sigiiilical, 
prorsus  illi  in  ablalivo  juiigi  dtbuit  :  deindc  insigni- 
lus  r<oiitem,  biciit  albus  pedem,  Oavuscomam,  usita- 
tius  ei  iiilcllectius  Tuissel.  Agricola. 


contemnendo  crimcn,  qnod  objiciiur  sibi.  Qiiale* 
inquit,  esl  criincn  quod  objicitur  mibi,  si  vis  scire 
sumiiiain,  lioc  est,  toium  paucis  verbis  compreben- 
suin  :  boc  est  crinien  iiostriim ,  qiiod  diciinur  nos 
cupivisse  ut  senatiis  non  damnarelur.  Si  vis  scire 
quomodo  isiud  fecerimus  :  diciinur  euin  qui  ibat  ad 
regem  impedivisse  ne  perferrel  docuuienta  et  pn»ba- 
liones  ad  regem,  quibus  conabatur  doccre  seiiaiiim 
lapsisse  majestatcm  regis.  Inierrogat  igitur  Philoso- 
phiam  quid  illa  jubeai,  an  del)cat  negaie  islud  nt 
maneat  salvus,  et  in  persona  sua  nun  (aciat  aliquod 


Severjtaii]  Scverum  interpreiatur,  quasi  seqiiens  B  dedecus  Philosoplux,  sed  dicit  voluisse  se  i^iud  fa* 


vcrum ,  ciijiis  conirarium  pioprie  est  indulgentia  : 
niide  ct  alibi  sicut  sauctos ,  ila  severos  juiiices  in 
iaudc  ponit.  Iloratius  : 

Fnrum  pulealque  Libonis 
Mandabo  sccis,  adiniam  cautare  severis. 

Astrui,  iil  esl  adjungi,  ab  ad  el  struo»  Agricola. 

Sitscepio]  Acccpla  cnmmodius  dicium  fuissel.  Nam 
delaiiones  proprie  suscipiuni ,  id  est,  subeiint  aut 
susiineiit  accusationem,  judex  accipere  reciius  dici- 
tur.  Agricola. 

Artes]  Artes  quandoque  pro  moribus  accipiuntur. 
JuvenaliS  : 

Quanfio  artibus  (inqnit)  honesti^ 
NuHus  in  urhe  loi-us. 

Quaruloque  pro  dortrinis,  u(  Juvcnalis  : 

Artem  scindeas  Theodori. 

Ei  Tereniius  : 

Quod  furle  recidit,  id  arte  ut  corrigns. 

Quandoqiic  asiuin  aut  dolnni.  Ovidius  in  i  de  Arte  : 

Tuiic  aperii  monlcs  aBvo  rarissima  nostro 
Simi  l.cilas,  artcs  exculieule  Dho. 

Agricola. 

liane  nihil  forlunam  puduit?]  Itane  nullius  rei 
puduit  fortuiiam?  Niliil  puduit,  locutio  est  Grxc»- 
niea.  Sic,  teste  Prisciano,  Terenlius  in  Adelphis  novo 
more  sccundum  Grxcos  dixil  : 

Qupm  oeque  |.udel  qnidquam. 
£.1  iterum  : 

Hei  mihi,  non  te  hoc  pudet. 

Si  minus]  Si  non ,  subaudi  puduil  fortunam»  Inno- 
ceniiDf,  suhintellige  meu*. 


cere,  et  seuiper  velle.  Conlra  tamen  si  f.tieatur 
islud,  delaior  jam  perficiet  hoc  quod  cogitavil,  et 
iion  poterii  iuipediri  ab  acciisaiione.  Subdil  dcindt 
rectuin  esse  quod  voluit  senatum  salvum  essc  :  quan» 
qiiam  senaius  decrctis  suis  (hoc  est  siatuiis)  tam 
iiiale  de  eo  meriicrit,  ut  non  dcberel  amplius  me« 
rito  salulem  ejus  opiare,  tamen  imprudeiitia  senatus» 
qui  inale  de  co  slutuerat,  nou  posse  mutare  merita 
rerum ,  boc  est ,  iit  id  quod  rectuin  fieret  propter 
suam  senlenliam  iniquum ;  deiiide  eiiam  ct  consue- 
tndiiie  societatis  putabat  non  licere  sibi  aliter  dicert 
quam  res  babc  ret.  Yerumtanien  utruin  isla  rccte  ao 
bccus  facla  sini  cxtcri  docti  et  sapientcs  debent 
;t;>timare  :  quia  rem  scriptam  reliquil ,  oraiionem 
C  videlicei  qua  defensioiiem  scripsit.  Deiudc ,  Nam  iU 
compoB  tis,  rcspondct  secundo  rrimini,  dicens  nibil 
opus  esse  dicere  de  boc  quod  liitefs  falsx  erant 
coinposiix,  quiiius  diccbaiur  ipse  voluisse  Romam  ia 
libiTtatein  vindicare,  quod  facile  potuisset  ex  ?erbis 
ipsis  acciisaioruin ,  si  potuisscnt  illi  contra  eum 
audire.  Deiiide  dicit  istud  se  nou  fecisse,  quia  Roma 
jam  sit  lam  oppi^ssa,  ut  non  possit  ulla  libertas  am« 
plius  sperari  :  et  si  potuissei  aliqua  spes  fuisse  li« 
bcriatis,  se  boc  tain  occulte  liabiturum  fuissc,  ut  id 
ncquaquam  di-buerit  ad  noiitiam  regis  pervenire» 
quemadmodum  Caniiis,  cujiis  supra  fecit  nientioiiem» 
qui  cia  CaioCaligula  Cx'sare  occisus  est,  reiSpondit 
Ca^sari ,  cum  diceret  in  quadam  conjnraiione  contra 
Cussarem  facta  ipsum  fuisse  conscium,  dicens  :  Si  ego 


At  accusanium  vilitaiis]  Ilasc  est  vera  lectio  quas  ^  scivissem.  tu  ne:»civisses,  hoc  est,  tam  prud.nter  rein 


babelur  in  emeudatis  exeinplaribus,  subaudiendum 
est  puduisset  eam. 

Yilitaiis]  Improbiiatiset  impuritatis.  Accusaniium 
e3ruin  qui  me  accusarunt. 

At  cnjus  criminis  arguimur?]  Hoc  loco  ostendit  in- 
dignitalem  damnationis  ex  eis  quic  illi  ab  accusaio- 
ribus  olijiciebaniur  usque  ad  eum  lociini.  SeJ  fas 
fucrii  nef.irios  homines.  Ponit  ilaque  duo  criuiina  : 
unum  erat  qnod  diccbalnr  iniped*visse  nuntium  ne 
ad  regem  perferret  litteras  qu  bus  continebatur  se- 
natum  scnlirc  conlra  rcgem,  ut  sic  propier  hoc  se- 
naius  fierei  lajsas  majestaiis  regiaj  reus.  Alterum 
trimen  erat,  Qiiod  dicebalur  littcras  scrij>si$sc  qui- 


gessissem ,  ut  tu  non  poluisses  percipere.  Post  ibi» 
Qua  in  re  arguimur.  Arguere  quandoque  reprebeu- 
dere  est,  ut  hic,  cl  Virgil.  iu  xi : 

Meque  timoris 
Argue,  tu  Drance. 

Quandoque  probare  signiflcat ,  ul  Juveualis: 

Molles  quoJ  in  aure  feaeslr» 
Arguerinl,  licetipse  iiegem. 

Unde  et  argumentum  definivlt  Cicero  esse  probao 

bilc  iuvenlum  ad  faciendum  Gdem.  Ovid.  in  i  M«ta« 

morph.  : 

Argumcnia  damos,  qua  sirous  origine  nnti. 

Agricola. 

Summam]  Summa  diciiur  eolleciio  rei  mHltiplicif 


923  APPENDIX  AD  LIUUOS  DE  CONSOLATIONE  PIIILOSOPHIiE.  911 

aut  nnmcrosx  in  unuin  principium  veUii  caput  quo  A  quid(*m  ei  ncfasa  fando  dicuntur.  Unde  Virgilius  h  i 
reliqua  omnia  continentur.  Cornel.  Tacitus  :  Flacciis      if)neid.  pro  ntroque  dixit : 


sumroam  rerum  ei  permisit ;  sic  et  pecunix  aut  ra- 

llonum  summas  dicimus,  hocest,  numerum  colle- 

dum.  Juvenalis  : 

Majorem  lertiiis  illo 
Summaro,  quam  paiulae  vix  ceperat  angulus  arcs. 

Agricola. 

Senatum]  Dicimus  concilium  publicum,  quem  in- 

docti  nostri  consulalum  vocant.  Consulatus  est  eniin 

honor  consulis ,  sicut  praetura  honor ,  quem  gerit 

prstor:  quem  vulgus  consulium  vocat,  diclus  est  se- 

natus  a  senio,  ut  ait  Sallustlus  in  Catilina.  Delecti, 

quibus  corpus  annis  inflrmum ,  ingenium  sapientia 

valiiloin  reipub.  consuiebant.  Majeslatis  reum  illum 

dicunt  qui  accusatur  aliquid ,  quod  in  perniciem  rei- 

publicse  aut  principis  vcrgat ,  tentasse  :  vel  eliam 

quod  in  dedecus  insigne ,  unde  dicitur  Ixsa  majestas, 

et  reus  laesx  majcsiatis,  et  inde  omissione  verbi  Ixsx 

niajeslatis  reus  dicitur,  quoniam  sic  satis  intclligitur. 

Reum  a  reor  videtur  esse  dictum,  quia  remur,  id 

est  suspicamur  illuin  quod  objicitur  id  fecisse,  dici- 

lurque  proprie  qui  in  jus  vocatiis  cst.  Ovid.  in  ii  de 

Arte : 

Non  taotum  trepidos  ut  tueare  reos. 

Vocamus  etiam  quandoque  reum  eum  qui  jain  obli- 

gatus,  vel  debiior  :  unde  voti  reiis  dicitur  qui  asse* 

cntus  est  id  pro  quo  volum  fecit ,  solvere  cogiiur  :  et 

jurisconsulii  duos  reos  promitiendi  vocant,  qui  pro- 

inittendose  quisquc  obligaveruiii.  Agricola. 

Impediue]  Impedire  et  expedire  a  pedibas  ligan- 

di8  et  solveiidis  dicta  sunt :  deinde  consuetudinc  sol-  C 

vere  et  ligare.  Iloratius  in  prinio  Carminum  : 

Nunc  viriJi  crinem  decet  impedire  royrto. 
Deinde  iiiipedire,  retinere,  vcl  resistere  siguiGcat,  ut 
hic.  Cicero  in  primo  Orficiorum  :  De  rebus  ipsis  utere 
tuo  judicio,  nihil  enim  impedio.  Agricola. 

Ceuabit]   Ccssare    aliquaudo    significat   otiosuin 
esse.  Persius  : 

At  si  tu  cesses,  et  figas  in  cule  soleni. 
Sic  Horatius  :  Cessator  Damus,  id  est  otiosus,  piger, 
cunctator  Damus.  Aliquando  siguificat  desinere ,  aut 
fineni  facere,  ut  boc  loco.  Ovidius  in  i  de  Artc  : 

Sic  ne  perdiderit,  non  cessat  perdere  lusor. 
Estque  frequentativum  a  cedo,  quia  cessator  labori 
cedit.  Agricola. 


At  sperate  deos  memores  fandi  atque  nefaodi, 
esique  fas  quod  Deo  auctore  vel  naturali  x^^uitale 
facimus  :  sicut  jus,  quod  Iiominum  jussu  fit. 

Merita]  Per  translaiionem  pro  pretio  diiil. 

Socratico  decreto  ]  Quia  Socrales ,  curo  esset  mos 
Athenis  ut  reo  civi  permiileretur  aestimare  poenam 
quam  se  crederet  meritum ,  idque  accusalo  illi  judi* 
ces  permitterent ,  dixit  ineritum  se  ut  publice  sibi 
Aihenieuses  victum  darent.  Noluit  eniin  cum  se  sci- 
ret  nibil  pcjena  dignum  fecisse,  u  stimare  aut  censere 
ulla  poeua  sedignuui,  quanquain  ita  essetiram  judi- 
curo  placatiorcm  habiturus  :  quo  laiu  libero  re- 
sponso  illius  commoti  judices,  quasi,  contemncret  eos, 
B  ad  mortcm  eum  condemnaverunt. 

Decreto]  Id  esl ,  quod  Grxce  ^oyinx.  dicitur,  quod 
indocti  plH>  docirina  accipiunl  :  cum  apud  Grxcos 
etiain  quidquid  populus  statuit,  dogma  vocelur,  sicut 
apud  nos  decrcium  populi,  decretum  principis. 

Seriem]  Serics  p<>test  esse  a  serendo  dicta  ,  quasi 
ordo  rerum  a  priino  scmiue,  id  est  origine.  Statius  in 
primo  Thcbaidos : 

Longa  relro  senes. 
Agricola. 

Stylo]  A  Gro^co  o-rvXo;,  id  est  columna  venit,  cui 
simili  est  stylus,  accipiturque  pro  scriptura.  Unde 
Cicero  in  i  de  Oraiore  diiii  stylum  optintuin  dicendi 
artificein.  Prisci  ceraiis  tubulis  scriberc  solebant. 
Ovidios  in  primo  de  Arle  : 

Cera  lux  primum  consria  meiilis  eai. 
Agricola. 

Memoria:]  Id  est  cominemoratioiii  postcritatis. 

Lilterit]  Littera  liilero!  in  singulari  iiumero  apiid 
oratores  pro  singulari  figiira  aul  charnctere  quo  i>cri- 
biinus  accipitur  :  ut  csi  a,  b,  vel  c,  Pro  e|)istola  soluov 
in  pluraii  dicitur.  Quure  Cicero  unassemper  aut  binas 
aut  ternas  liiieras  dicit.  Poet;c  tnmen  necessitate 
metri  in  singulari  pro  cpistola  uccipiunt.  Ovidius  iji 
Epistolis  : 

Quam  legis,  a  rapla  Breyscide  lillera  venii. 
Agricola. 

Attinet]  proprie  adhibere  vei  applicarc  siguificat, 
ab  ad  et  teneo.  Plautus  in  captivis  duobus  : 
Nunc  cultrosaUinet. 


Ordinis]  Ordo  est  disposilio  certa  rerum  ,  qua  col-  D  Quandoque  significat  iJ  quod  opus  est,  iit  lioc  loco 


locatur  (yuid  primum  sit »  quid  secundum  ,  et  quid 
deinceps.  Iloratius  : 

Ordiois  haec  virtus  erit,  et  Venus. 
Craui  autem  in  populo  Romano  ires  ordines,  plebis, 
ctpairnm,  id  cst  senatus,  et  eqiiester,  qui  medius 
erat  inier  plcbem  el  patres.  Equestris  ordims  sunt, 
qui  hodie  ab  indoctis  miliics  vocantur.  Nam  luiles 
oiunem  illuni  significat  qui  stipcndiuin  belio  inerc- 
tur,  ergo  dicil  illius  ordinis,  id  est  sonatorii. 

Nefas]  Fas  et  ncfas,  siciit  damnas  ct  inficias  inde- 
dinabilia  sunt.  Dicimus  antcin  inficias  eo,  id  i*st  in- 
ficior  vel  nego,  ct  jurisconsulii  dicunt :  Titius  bacres 
meus  Teio  cenlum  damnas  esio,  id  est  obligaius.  Fas 


Qiiiutil.  in  \ii  liislitulionum  :  Quid  atlinel  lAin  mul- 
tis  annis,  eic. 

Uti\  Uior  accusalivo  juui^itur.  Quinlil.  in  i  Insiitu- 
lioMUin  :  Uteiiduni  esi  cuni  sermonein,  hocque  ve- 
tiistiusest,  ut  nblaiivo  jiingalur  usiiaiius  est.  Jitve- 

no  is; 

Modo  stib  lodicc  reiictis 
Uleris  in  turba. 

Agricola. 

Licuistel]  Liccre  proprie  dicitur  id  qiiod  jiirc  non 

vciatur.  Persius  : 

r.ur  mihi  non  liceat,  jiissit  quo<lcunque  voluulas? 

Actinitiir  ctianr  pro  possc.  V.rgil.  in  iv  i^iicid. ; 


925 

Non  licuit  thalami  eipertem  sioe  crimiDe  vilam 
Degere  more  ferae? 

Agricola. 

Sic  el  hic. 

Sperari]  Sperarc  proprie  signincat  i)oni  alicujus 

futuri  oplnionem  habcre,  uthic.  Virgil.  in  iviEneid. : 

Spero  eqnidem  mediis  (^  qaid  pia  numioa  possuni) 
Supplicia  hausurum  scopulis. 

Quandoque   pro  eo  quod  est  folurum  quaiecunque 

«'xspeclare.  Yirgilius  in  primo  iEneidos  : 

At  sperate  deos  memores  fandi  atque  nefaudi. 
Torentius  in  Ueautonlimor. : 

Una  spes  est,  esuhluros  nos  satis. 
Agricola. 

Caio]  Caius  ct  Cneus,  sicut  curculio  qood  vermen  si- 
giteficat,  per  c  scribuntur,  sed  per  ^leguntur.AcRicoLA. 


MUUMELLll  ET  AGUlCOLifi  COMMENTARIA.  916 

A  dolor  adversitaiis  multum  occupaverit  et  turbaverit 
mentem»  nondum  tamen  iia  expers  raiionis,  ul  in- 
digne  feraro  improbos  accusaiores  conatos  esse  ne- 
fandum  conira  -me,  quia  velle  pejora,  est  fere  ex 
defectu  et  inflrmitate  humansenaturs;  sed  illud  ma- 
gis  puto  roirandum,  posse  roalos  perficere  ea  quaB 
voluni  contra  bonos,  c^m  Deus  sine  cujus  permissu 
nihil  polest  iieri,  id  videat;  monsiri  cuim  simile  est^ 
hoo  esl,  incredibile  est  id  eum  dehere  velle  permit» 
lere,  sicul  quidam  pbilosophus  aii :  Si  est  aliquis 
Deus,  quomodo  potesi  esse  aliquod  malum?si  non 
esi  Deus,  unde  proveniunt  bona?  Post  ibi,  Sed.  fa$ 
fuerit^  osiendil  ex  judicio  senalus  indigne  se  ab  eo 
condemnatum,  idqiie  primum  ex  persona  senatas» 
quem  accusatiim  apud  regero  suo  periculo  servave- 


Caisare]  Hoc  non  est  dignitatis  nomen,  sed  famiHffi  3  rat  :  deinde  ex  ordine  judicii,  quia  absens  non  audi< 


quae  Roma:  fuil,  ex  qua  orlus  fuil  Juiius  Csesar,  qui 
primus  liberlaiem  Romanam  oppressit :  unde  omnes 
qui  scculi  sunt  imperatorcs  hoc  sibi  noroen  tanquam 
litulum  legilimae  successionis  sumpsere  :  ad  Nero- 
nem  lamen  usque  autcognatione  aut  adoptione  irope- 
ralorcs  huicfamilix  aniiexi  fuore  :  post  Neronem  re- 
liqui  s«Ium  usurpalione  illnd  sunfjfisere.  Agricola. 

Germanici]  Gerinanicus  isie,  Drusi  Neronis  tilius, 
bunc  Caium  genuil,  et  Agrippinam  Neronis  matrem, 
praelerea  alios  quos  niliil  attineleflumerare.  Ilic  Caius 
cognominatus  esl  Caligula,  a  caliga  miliiari  diclus, 
quom  vulgus  ocream  vocat :  quia  in  castris  fuit  edu- 
calus.  Nam  quod  nos  caligam  vulgo  vocamus,  id  esl 
quod  vcteres  bracam  dicebant :  uiide  bracaix  Galliae 


tur,  nec  cognila  causa  condemnalus  esl.  Dicit  ergo, 
placuerit  licelDeo  ut  qui  bonos  onines  oderaiit,  illi 
etiam  me,  qui  bouos  el  senaium  defcndebam ,  cupe- 
rent  perire,  non  lamen  merebamur  ita  de  senalu,  at 
is  hocipsum  vellet :  quia  cum  Verondfi  Theodericus 
rex  cuperel  crimen  quo  Albinus  accusatus  erat  in 
senatura  transfundere  :  scis  tu  Pbilosopbia ,  quam 
magno  periculo  meo  defenderim  senalum,  plro  quo 
beueficio  tamen  falsa  sententia  a  senatu  condemnalus 
sujii.  Deinde,  Et  cujus  unquam  facinoris  ?  Colligil  in- 
dignitatem  judicii  ex  modo  illius,  dicens  :  Nunquam 
in  judicando  ila  iu  apertissimis  sceleribus  judicea 
consenliuni,  ul  non  aliquis  moveaiur  ad  inisericor- 
diam  ex  his,  vel  propierea  quod  omnes  homines  proui 


nomen  fuil.  Braca  enim  quod  a  iiobis  vocalur,  id  ve-  C  suntad  erranduiii  el  ad  faciendum  qua:  non  debeani 


iMtas  fcmorale,  vel  siibligar  vocabat.lnquit  et  inquam 

verba,  ponuniur  in  oralione  diinlaxat,  quaiido  eos 

ipsos  fingimus  loqiieiites,  quibus  ea  ;ribuimus.  Non 

recte  enim  dices  :  Ille  inquit  occiipatum  se  esse,  nec 

posse  venire;  sed  dicendum  est :  Ille  inquit,  occupa- 

lus  sum,  nec  possum  venire.  Loquendum  est  enim 

semper  eisdem  verbis  qiibus  ipsa   persona  (quam 

Inducimus)  esset  locuiura.  Juvenalis  : 

Nil  actnm  est  (iuquit)  nisi  Pcnno  mdite  portas 
Fraugimus,  et  uiedia  vexillum  pooo  suburra. 

Et  alio  loco  : 

Quando  artibus  (inquit)  houestis 
Nullos  io  urbe  locus. 

Agricola. 

At  eujus  crimims]  Ordo  est  :  At  quseris  siimmam 
ejus  criininis  cujus  arguimur. 

At  volui^  nec  unquam  velle  desistam]  Subaudi,  sena- 
tum  saivum  esse. 

Socraiico  decreto]  Decreto  Socratis,  ctijus  apud  Pla- 
toiiem  in  Thexielo hxc  ad  hunc  sunl  vertia :  Mihi  plaiie 
nefas  esse  videtur,admittere  falsum.ac  vcriim  refellere. 

Quoquo  modo]  Quocunque  modo. 

Stylo  etiam  memoriceque  mandavi]  Hunc  Boetii  libel- 
lum  nunc  exstare  non  reor. 

Qua  in  re]  Ostendil  hic  indigniiatem  forlunx  suae 
ex  judicibus  suis,  quibus  condemnaius.  Quia  vero 
duplices  suni  omniuin  rerum  judicfs,  Deus  et  homi- 
nes,  de  divino  jiidicio  prius  conqueritur,  deinde  de 
hiimano,  id  csl  senatiis  judicio.  Dicil  ilaqiic  :  L'rcl 


fieri ;  vei  etiam  quod  fortuna  communis  esl,  et  iiemo 
cerius  est  quid  ipsi  sibi  possiiobvenire.  Iigo  eiiam  si 
quantumvis  roagna  scelera  voluissem  facere,  non 
tamen  nisi  aut  confessus,  aui  convicius,  debuissem 
puniri.  Nunc  non  audita  defeusione  inea,  qui  fui 
quingeulis  millibus  passuum  reniolus  ab  urbe,  ul 
pote  Papid;  in  carcere,  damnaius  sum  ad  morlem. 
Cxclamal  efgo,  0  meritos  patres  !  Iioc  cst  senalum, 
ut  nemo  possit  de  simili  crimine  convinci,  hoc  vull 
dicere :  Senaius  roeritus  est  ut  neiho  debeai  euro  de-* 
fendere ,  quia  propler  hoc  criinen  quod  volui  eum 
defendere,  convictus  sum,  ei  ab  eo  damnaius.  SdSiui- 
lur.  Cujus  indigniiatem  reatus.  Aguicola. 

Ita]  Uodie  oinnes  lere  indocii  pro  adverbio  affir- 
1)  mandi  uiuntur,  quod  prorsus  corrupte  fit :  esl  eiiim 
similitiidinis  potius.  Virgilius  iu  undecimo : 

Haud  ita  me  experli  Bitias  et  Paadarus  ingens. 
Itadixit,  id  est  laliter.  Agricola. 

Uebetavit]D\i\i  metaphorice,  nam  proprie  de  ferro 
aulalio  quovis  ad  secandum  apto  dicitur.  AdmcoLA. 

Contra  virtutem]  Per  synecdocben  dixit  accidens 
pro  sabjecto,  id  est  contra  bonos.  Agricola. 

Molitos]  Moliri,  iJ  est  cum  magna  mole,  id  esl  dif 
ncultate  conari.  Virg.  in  iv  iEneid. : 

Nec  super  ipse  sua  roolitur  laode  iaborem? 

Elfecisse]  Facere  el  efficcre  manifestam  habent  dif« 
fereniiaiu.  Nam  facimus  multa  sspe  siiie  effcctu : 
sed  cfficere,  esi  aliquid  quod  facis  asscqui  :  sic  me- 


m  APPENDIl  AD  LIBROS  DE  CO?<SOLATI0NE  PIIILOSOPHIiE. 

dicussxpe  facUomtiia,  utsanel  xgrotum,  sedlamen  Acie  accipitur :  quia  eiitus,  boc  est  percmptto,  ftilcui 
Don  sannt  :  setl  si  efricit,  ulsit  sanus,  jam  sine  dubio      que  summa  clade5.  Agricola 


lanai.  Agricola. 

Deteriora]  Do.ienor,  a  delero  verbo  dicitnr.  Unde 
et  rimius  iii  eamdein  signiflralioncm  delritioiiein 
pro  iiitprobiiaie  ct  delrinieiitiim,  noxam  vcl  dainnum 
voramus.  Agricola. 

Monilr'\  Mons  rum  a  monstrando  :  quiu  vctere> 
pu^abani  qiioties  monstra  provcni«b'.uit,  ex  eis  ma- 
gnum  aliqiiod  malum,  aut  rladcm  inimiiientem  niou- 
tlrari,  sinit  ct  osienliim  ab  ostcndeiido,  qiiod  aii- 
quM  eo  inturuin  osleiidaiur,  et  portcntum,  quia  ali- 
quiil  proiendal,  id  est  pronuniiet,  el  prodigiiim  a 
procul  ageiido  dicitur,  quia  solebant  moitstrosi  par- 


Seeuritate]  Id  csl  iieglociu  vel  conteinplu  :  secuftts 
enim  sine  cura  diciiur.  Agrxola. 
Proferre]  Id  cst  elTerre  lioc  loco.  iuvcnal. 
Profer  Gaila  ca(  ul. 

Aliquando  signilicatdifrerre.  Plautus  Incaplivis  duo- 

bus: 

Qiiando  prolatis  rebus  rus  homines  cunl 

Id  est,  dilaiis  negoiiis  vel  liiibus :  signiflcaleiiaui  pro- 

cul  ferre.  Virgiliiis  in  prinio  iEiieidos: 

Siiper  Garamantes  et  ludos 
Prorert  iiiiperiuni. 

Agricola. 
Jactasse]  Jaciare  hic  accipit  pro  eo  quod  est  arro- 


lus,  siquidem  buinai.i  essent,  drporlan   iii  dcscrta,      ^,„1^,  ^^,  g,^,riando  comm  morare.  Quintil.   in  ma 
In  Mlvas  :  si  c^Kterorum  ani.nalium,  infodiebantur  B  ^^j^  ,„f^^j^  .  ^,^,^^^   ^^^  voluniatis  est  jac:aiio. 

Quandoqiie  signiOcal  vcrbissirepere,  per metapborani 
dicium.  Virg.  in  x  i£iieid. : 

Nunc  sera  querrlis. 
Haud  jiisla  assurgis,  aiijue  inita  jurgia  jaclas 

Proprie  autem  significat  frcquenter  jacere,  Ovid.  iii  u 
djArie: 

Jactatas  exculialqiie  faces. 
Agricola  . 

Osteutimdo]  Ostcniaresicui  jactarediciiur,  sedja- 
clare  magis  verbis  est,  ostentarc  rebus.  Agricola. 

Faeinoris]  Faclnus  a  facicndo  dictum  est,  et  in  pe- 

jorem  parteni  nunc  accipiiur  evincenleconsuetudinc, 

apuJ  veteres  in  iitrnmqiie  acciplebaliir  parteni  ct  bo- 

nam  et  malam.  Sallusl.  in  Catilina  :  Qui  pr^clari  fa- 

C  ciiiorls  aut  ariis  bonac  famani  qiiaciit. 

Jugulari]  Jngnlarc  proprie  signirirat  jiigulum  pcr- 
scindcre.  Esi aiitcm  jugiilus dictu. pars illa  qiinB  proxi- 
ma  colloab  ossibiis,  qua;  pectus  delermiiiant :  qiio- 
niain  ea  ossa  similitiidincm  jngi,  id  esi  suniniiiatis 
niontiuin,  vcl  veri  quod  araturis  bobusiuipouitur,  ba- 
bent.  Agricoli* 

Necem]  Vulgus  grammaticorum  dic  t  bujiis  nomi- 
uativum  non  inveniri.  C  cero  laiiien  pro  Miloiie 
dicit  :  Insidiatori  vero  et  latroni  qiiac  poiest  liijiista 
esse  nexTSic  ct  prex  eiiain  Pbocasgrainniaticus  dixit. 
DiOerunt  sane  nex  et  inors  q«iemadinodiiin  necirc  el 
mnri  :  ut  nex  sit  mors  vi  illata,  iiiors  qualiscuuque 
bominisinierilus.  Agricola. 

Quingentis  passuum  millibus]  Latini  itiiiera  sua  iiiiili- 

^  bus  passuuin  nuuicrant,  sicut  Grxci  siadiis,  Galli  l^u- 

cis.Quinqiieautein  miiliapnssuum  taninin  spaiii  effi- 

ciunt  quantum  apud  Gerinanos quod  illi  niilam  vocani, 

quodqueiCgypiiiparasaiigam,  Persx  scboBuum.  Acri- 
:ola. 

Propensius]  Id  est  diligentiiis,  vel  inclinatius^a  pro- 
pendendo,  sicut  In  libra,  qua  parte  plusappcmliiur,  c.i 
plus  propondet :  sic  el  nos  propeiidere,  et  propeiisi 
dicimur  in  id  ciijus  majori  siudio  tcnemiir.  Agricola. 

Proscriplioni]  Proscripiionis  nomcn  a  !»eilis  civili- 
biis  venit,  quoniam  in  civililius  dissciisionibus,  sicut 
fuerani  Mariict  SyIlae,Cacsaris  ci  Pompeii  et  rcliquo- 
rum,  qui  viclores  cranl,  nom  na  corum  qui  divcrsa- 
rum  partium  fuere,  in  labnlis  descripta  ponebant. 


vivi.  Agricola. 

Quidam  tuorum  familiarium]  Carneadi  claro  impri- 
mis  auctori  novae  Academix  tribuitur  bxc  senteiitia. 
Agricola. 

Fomiliariuni]  Familia  a  famulatu  dicla  est  et  fami- 
liaris  scrvns  :  obiiiiuil  deiiidecoiisiieludoiitcogiiatio- 
nein  significnrct  familia,  unde  patresfaroilias  et  ma- 
Ires  el  firiosrniinlias.  Agricola. 

Siquidem]  ilic  legendum  estdisiinctim,  ut  sintduae 
diciioncs  :  quanloque  eniinjungiinluret  uno  acceutu 
proferuiitur,  tiinc  ac(  ipiiur  pio  certe.  Pliiiius  In  i 
Naturalis  llistoria;.  Siquideni  coloris  rautant.  Agri- 

COI.A. 

Sdnguine  petant]  Per  antonomasiaro  dictum  est,  id 
est  exiiiuiiicupiunt.  Agricola. 

Petuni]  Peto  signiUcat  qiianiloque posco :  utlloiai. 
In  11  Kpist.: 

(Juod  cupide  peiiit,  mature  pleua  rerquit. 
AUquando  adeo  :  sic  Vaicrius  in  ii  :  Uus  petens  rc- 
deumi  in  urbem  narravernt.  Alii|uando  oro,  sicque 
jungilur  accusntivo  cuin  ablativo  intervcnienle  proc- 
po  iiione.  Quintilianus  in  mafris  Inrnmia  :  lllud  a  tc 
civiias  novissimis  prccibus  peto.  Dicimus  ciiain,  pelo 
illuin  ferro,  peto  lapidlbus,  id  est  jncio  ineum,  vcl 
vim  infero.  Virgiliiis  in  Hucol. : 

Blalo  me  Galatbea  pelil, 
Id  est  jacit  in  me  nialuin.  Agricola. 

Patribits]  Paircs  vocabanlur  senatns.  Salliistius. 
Ilosqne  vel  xtaie  vel  curac  simililudine  vocabant  pa- 
tre«.  Agricoi  A.~ 

Prffsens]  Dicitiir,  qiii  coram  est,  dicitur  ct  figurale 
prsesens  boc,  quod  cst  efflrax.  Virg.  in  Bucol. ' 

Nec  tan)  prssentes  alibi  cognoscere  divos. 
Qnlutilianiis  iii  Veiieno  efTuso,  Ei  virus  praeceniancum 
paro,  quod  subito,  quod  statimcorruinpat.  Agricola. 

Vcroua]  Verona  oppidiim  cst  Italiae  transpadanae, 
qund  medium  Atbesis  lluvius  perfluit,  in  radicibus 
Alpium  Vindelicarum  posiium.  Agricola." 

Dic  urum  qu  d]  Proaliquid :  ei  lcgendnm  cst,  tradu- 
ClO  iu  prxcedenlt'in  diciioiicmarreniu,  sicul,  que,  »e, 
ne,  legimus.AGRicpLA. 

Exitii]  Exitiumabexcundo,  sicut  iniiiumab  ineundo 
diciam  esi  figurate.  sicul  multa.pfo  cladc  vel  perni- 


^O  MOUMELLII  ET  AGlUCOLiB  COMMENTARIA.  950 

dalis  pKEmi  s,  si  quis  corum  quemquam  occi(lissel,cl  A     Et  cuju$  unquam]  tl,  pnrlicula  Inlerrogalionl  nunt 


bonis  pubiicalis,  postea  obiinuil  consueiudo,  ul  rele- 
gati  inexsiiiiira,  proscripti  dicerentur.  Agricola. 

Conlrn  viriulem  ]  Conlra  homines  virtute  pr.L'dit08. 

Tuorum quidam  familiarium]  rbilosopliorum  qui- 
dam. 

Si  quidem]  Si 

Sanguiuem]  Snnguinis  rfTusionem. 

Propugnare  doui»]  Oefenderc  boitos. 

QuiJ\  Aiiqiiid. 

InmiUaunquammei laude jaclasse \T2meiA  verasint, 
ea  laiucii  nnnqiianisejaciasse  aii.  M.Tul.  iu  j  oriic: 
Peforme  eli:iiiiestde  sHpso  pra^dicare,  fnlsa  prj'^er- 
tiiii,  ct  eum  irrisione  audieiilinm  imilari  mililciii  gio- 
riosuin.  Divus  Cypriainis  ad  DoQ:iiuin  :  In  proprias 


apta  :  sicapud  Virgil.  in  Burolicis  : 

£t  qu»  tanta  fiiii  Humam  libi  causa  videndi  ? 

De  nimili  a'iniinc]  Qyiud  fueril  pmpensioris  sladii 
in  senatuxn,  eumque  snlviim  csse  votuerir. 

Ciijus  indignitatem  rcctus]  0-lendii  niiiic  majorrro 
indignitatcin  casus  siii,  qnod  cuni  perspicunm  e>scr, 
«cr  isia  crimiiia  lali.i  esse,  qnac  vel  accii$.aiores  cum 
specie  aliqiia  fijlei  possent  ohjicere,  vel  judices  ullo 
colorc  jusiitix*  possenl  cond(  mnare.  Dicit  eii.iiii  cri- 
men  ex  prsecipua  sua  laude  cnoira  se  pciiiuni  esse  : 
quia  ciiim  Philosoplius  cral,  insiniulnvernnt  iii.igum 
cum  essc.  Qida  plcruuiqiic  ;ipud  veten  s  pliilosoplij 
liac  suspiiiuiie  promelianiur.  Lndc  cl  Apiildus  Ma- 
daurensis  magi;e  accusaiiis  fiiit,  cnjiis  defensinnia 


laudes  <  diosa  jncialio  est.  Plinius  ad  Ponipiium  Sa-  B  adliuc  exstant  libri,  et  Apollonins  Tyaneus^  ( t  Menip- 


turiiinum  :  Etenim  si  nlienac  qiioqiie  laudfS  parum 
apqus  auiibus  accipi soleni qiiam difficilccsi obtinerc, 
ne  molesta  videatur  oratio  de  se,  aut  de  suis  disso- 
rentis? 

Minuii  enim]  Ordo  esi,  qnis,  id  est  aliquis,  mjnuit 
quodanimodo  secreiiim  conscienlix  probaniis  se,  id 
est,  sibi  per  viriutem  et  benefacla  placentis,  qnoties 
oslenlando  factiim,  recipit  pretium,  id  cst  prdcmium 
famx.  Cic.  in  Tuscul. :  Te  autem,  si  in  ocnlissis  muU 
litudinis,  lamen  ejus  judicio  stare  norm,  nec  quod 
illa  piitei,  idem  te  puiare  pulcbenimiim.  Tuo  libi 
jiidicio  est  utendum  :  Tibi  si  recla  probanli  placebis, 
tunc  non  modo  lu  le  viceris  (qnod  pau'o  ante  pncci- 
piebnm)  sed  omnes  et  omiiia.  Ilnc  igilur  tibi  propone, 


pus  babiti  sunt  m.igi,  ct  videri  eiiam  voluemnt, 
cum  uicrque  pbilosoplius  essif.  Ergo  dicit accusato* 
res  oljecisse  ei  propier  cupiditaiein,  ut  consulaium 
et  magisliatus  inurbe  conseqnerelur, cuin  d;cmoiiis 
eum  babuisse  cominercium  :  quod  falsum  esse  ostcn* 
d.t  ex  siudiis  suis,  cum  fuerit  enim  dedihis  pbiluso- 
plii:c,  qu;c  jiissitDeo  eum  et  nondiis  ierviie,  verisi- 
hiile  iion  essc,  ut  su  pessimis  spirilihus  jungiTet.aul 
eorum  ministerio  uteretur.  Deinde  idipbum  coarguit 
ex  modestia  domiis  sux  el  probitate  amicorum  suo- 
rum,  et  affinitaic  Symmaclii  :  ctijus  (iliiim  uxorem 
sibi  babebal,  qui  non  potuisseni,  si  lam  facinorosai 
vilae  fuisict,  secuui  convei<ire.  AcnrcoLi. 
Commistione]  Coiiimistio  $  litlera,  non  x  dicendnm 


ompliiudinem  animi,  et  qiiasi  quamdam  exaggeratio*  C  cst.  Si  enim  m  xco  iu  indicativo  baberel,  posseuius 


ncin  qiiam  allissin<ain  animi  (qui  maxinie  cminel  in 
contemncndis  el  despiciendis  doloribns )  unani  esse 
omnium  rem  pnlclierrimanv,  coque  pulcliriorein,'  si 
vacet  populo,  neque  plaiisum  cnpMns,  se  lantumipsa 
deleciet.  Quin  eti.>m  milii  quidem  laudahiliora  viden- 
tur  omn:a,qiiem  sine  vcnditaiione,  et  ttne  populo 
teste  liuni,  non  quo  fugicndum  sil  (omnia  enim  bc- 
ncfacti  inluce  sc  collocari  volunt),  sed  tamen  nullum 
tlieatnim  virtuii  conscifiitia  majusest.  Plinius  ad  Sa« 
turniuum  :  Prxierea  meminimus  qiianto  majiire  ani» 
mo  boncstalis  fructiis  in  conscientia,  quam  in  fama 
rcponatur.  Seqiii  enim  gloria,  ncn  appetl  debet :  nec 
f\  casu  al  quo  non  sequatur,  idcirco  quod  gloriam 
meruii,  minus  pulclirum  cst.  Ilt  vero  qui  btrnef.icia 


mixtum  diccre  :nunc  a  mi.^ceo,  quomodofici  mixlum? 

AcriCOLA. 

Fuscarent]  Fiiscus  color  esl,  qiialis  corporibus  ex 
80le  provenii.  Virgil.  in  Bucol. : 

Oidd  tnm  &i  fuscus  Amyhlas  ? 
Ovidiusin  secundo  dc  Arte  : 

Fuscentiir  cor|:or.i  ca  rpo. 
Ater.  color  esi  carbonum  et  vestinm  :  undc  el  afra> 
menium  dicimus,  ctatmlos  cos  qni  liicius  rans<  niu- 
taverunt.  Mgcrest  ob^ciirus  illc  ex  mbro  vel  Iiicido 
ad  a  rum  lendens  :  unde  et  nigra  vina,  ei  sangninem 
nigMim  dicimus.  Virgiiins  nigraniern  niinbnui  dixiiin 
I  iEneid.  Coi.fuDdunlur  tamcn  isia  sxpe  ab  auctori- 
bus.  Agricola. 


siia  vcrbis  adornanl,  non  ideo  praedicare^quia  fcrerini,  D     Sacrilegio]  Sacrilegium   dicium  cst  a  le^endis,  lioc 


sed  ut  prucdicareni,  fccisse  creduutur.  Sic  quod  ma- 
gnilicum  refcrcnle  aiio  fuisset,  ipso  quigcsscriirccen- 
sentc,  vanuscit.  Iloin  ncs  enim  cuin  rein  distriierc 
non  po<sunt  Jactationeni  ejii^  incc^suni.  Ita  si  silen- 
da  feccris,  fucinni  ipsum  :si  laudanda  non  sileas,  ipsu 
culparis.  M  icrobius  in  Somnium  Scipionis.Conscien- 
tia  ipsa  factoruni  cgregioruin  ,  aniplissinium  viitutis 
esl  prxinium.  Idem  iii  idein.  Virtutisfmcium  sapiens 
'!n  consiieniia  ponit,  niiniis  perfectus  in  glori».  Divus 
Ainbrosius  in  qiiadam  epistulu  :  Abundal  enim  sibi 
locuples  testis  conscicnlia. 

Pro  vere  lifluns  pra^miif^  /a.'«  ue.eris ,  Pultbrum 
intitbeton  esi. 


est,  furandis  sacris  :  drinde  et  pro  vi  quic  s.icris  iu- 
fertnr,  accipilur.  Lndc  ScMCca  ad  Sernnin  dixit : 
Niliil  in  rcruni  natura  Inm  s  icruni  est  qno  I  sncrile- 
gum  non  inven  al.  Deinde  Boc  ius  ad  oninciii  sa  ro- 
rum  profauaiionem  tradiicere  lioc  nonicn  v  delnr. 
^ain  omnes  incaulaiiones ,  et  ri  us  invocandorum 
spiriiuumsacravocubaniur.Uoetiiiscumabliocnouiina 
abborreret,  maluit  s:icrileg!uut  vocarc  :  ca  est  qiain 
propr  emagiam  vocamus,  qua;  es%  qna  boiniiirs  mira, 
et  oiiincm  ordinem  aul  viui  naiur;e  excedentia  e  fi- 
ciiiiit,  lioc  e  t,  quam  indocti  n  gronianliam  voc.nit : 
nani  Croioi»  vcx/^ojxavTioe,  vel  comiiiunius  ycx/&o;xccvTia 
dicitur  t  (|mx  soliim  divinaiioitem  faciebat  cx  anima 


951  APPENDIX  AD  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHIifi.  952 

bus  defunclorum  per  incanialiones  invocanlis.  Agri-  A  liabel)digniiaienf».  Fuitenimmagnadigmiashoncsus- 

qiie  ejus  reatus,  quo  Boelius  accusalus  est  studii  in 
senaluro  propensioris^venim  eam  falso  magiae  crimine 
riiscaredenigrarequedelatoresconatisunt.Hancleciio- 
nem  prxter  exemplarium  fldem  aslruunt  ea  qax 
proxima  prosa  subjiciunlur.  De  objectorum  quideni 
tibi  vel  honestate  vel  falsilaie  cunctis  nota  roeroo- 
rasti. 

"ETzovBt^]  SequereDeum:  legiiur  auiem  liocGraecum 
inexemplariquod  mihi  comroodnvit  Gflesarius,  et  in 
epistoia  Joannis  iEdicolIii  ad  me  data.  Habelur  idem 
in  II  Chiliade  Proverbiorum  Erasroi,  et  apud  Politia* 
num  in  Praeleclione  Homcrica.  Referlur  autem  ad 
Pythagoram,  qai  M^rsilio  interprele,  sic  ait  in  syro- 
bolis  :  Linguam    imprimis  coeree,   Deum  imitans. 


GOLA. 

PoUuhse]  Polliio  a  porro  ei  luo,  id  esl  prorsus  iuo 
dicitur,  id  esi  maculo.  Agricola. 

In$Ua]  Id  esi  inditaab  insero.  Agricola. 

InstiUaboi]  Stilla  guttam  significat :  unde  et  stillici- 
diuro  locus  in  quem  guttae  pluviae  de  tectis  decidunt. 
Inde  instilto.  Agricola. 

Pythagoricum]  Pylhagoras  ex  Samo  insula  oriun- 
Qus  fuit,  versatus  est  in  ea  Italiae  parte  quae  quondam 
magna  Graeciu  dicta  fuit,  circa  Tarentum  et  Croto- 
nam  :  cumque  interrogaretur  an  aofoV.  id  esi  ^apiens 
esset,  respondit  non,  sedtpikotrofosf  id  est  amator  sa- 
pientiae  :  et  cum  ante  enin  qui  insigniori  doctrina 
praediii  essenl,  sapientes  vocarentur,  postea  )ihtioso 


phi  coepti  sunt  vocari,  et  a  Pythagora  secta  oa  diicta  B  Porro  Rodolphus  Agricola  videlur  haecGraeca  ponere. 

ei<u    «U*  oZ  6eo(r,  id  cst,  Deo,  et  non  diis  (subaodi) 
servias  seu  serviendum. 

Cpnsimilem  Deo  faceres]  Seneca  in  episiola  ad  Lu« 
cilium  48  :  Hoc  enim  est  quod  roihi  philosopliia  pro< 
mitlii»  ut  parem  Deo  faciat. 

UUro]  Insuper. 

At  vero  hoc  etiam]  Ostendit  nunc  asperitaieiD  cala- 
mitatis  suaB  ex  eoquodsequiturcommuniterinomnes 
bonos.  Dicit  itaque  non  soluro  indignum  esse  baec 
omnia,  qiiae  gravissima  enumeravit,  se  pcrtalisse,  sed 
hoc  etiam  adhuc  restare  malis  suis,  ut  isia  merito 
pati  videatur,  ei  postquam  omiiia  perdidit,  etiaro 
hoMstatem  existimationiset  famai  bonas  amitiat.  Vul- 
Q  gus  enim  imperituro  ea  soluro  credlt,  et  pmdeiiiei 
facta  esse,  quae  prospcre  el  felicitcr  eveninut :  nunc 
ergo  quia  sibi  res  omncs  adversx  inreliciter  cesse- 
runt,  credetiir  dignus  bis  esse,  etista  meruisse.  Post 
\bi  t  Videorautem  videre  ^McU,  quia  niinc  innocentia 
nostra  ab  improbis  victa  cst  et  oppressa,  fuiurum  est 
ut  scelerati  omnes  quibus  ergo  resistebam  gaudcanl, 
et  similes  accusationes  contra  bonos  parent  cmn  vi- 
deant  impune  omnia  se  faccre  posse  :  bonos  vero  noa 
ausuros  ilUs  resisiere,  cum  se  videani  non  solum  pe- 
riculis  ezpositos,  sed  etiam  defensione  privatos.  Ex- 
clamat  ergo  :  0  stclliferi,  elc.  Agricola. 

Cumulus]  Id  est  explemenluin.  Proprie  enimdicitur 
cumulus,  acervus  rerum  aut  strucs  simul  congesta- 
rum.  Agricola. 
D     Merita]  lil  est  vim  vel  preiiuni.  Agricola. 

Provi^a]  Dixit  quasi  providenter  et  recle  factn  :  se- 
cundum  philosophos  eiiiih,  quidquid  rectefll,pruden- 
terflt:conira  eiiam,  quidquid  prudenter  (il  (it  et 
recte.  Agricola. 

Rumores]  Ruroor  a  ruendo  dicius,  qiiasi  freinitus 
populi  similis  sono,  quein  ruina  rerum  facit,  idem 
signiflcat  quod  fama;  sed  fama  Grsecuin  est,  fama  ta- 
men  quia  a  ^«jjui  Gracco  (quod  apud  nos  for  signi* 
flcal)  dicitur,  certins  aliquid  et  consiantius  loqiii 
significat :  rumor  incerlius  r]uiddam  habet.  Agricola. 

AHingitur]  Alii  afrigitur  legunt,  quod  translatuni 
quidem  est,  scd  tamen  aoiius.  Agricola. 

Per/"^rM«/l  Juvenalis; 


est,  quam  philosophiam  Italicam  vocaverunt.  Agri- 

COLA. 

esu,  6(>V  ou  QtoU]  Id  esl  Deo  el  non  diis.  Agricola. 

Conveniebant]  Convenire  dicitur  hicaptum  esse  vt^l 
accommodatum  :  aliquando  consentire  significai.  Ho- 
rat. : 

Et  vils  disconveoil  ordine  loto, 
id  est  discordat.  Ovid.  in  i  de  Arte  : 

Gonven  al  nobis,  ne  quam  iios  ante  rogemus. 
Undedicimas,Convenitnobisde  hac  re,  et,Convenie- 
mus  de  hac  re.  Etiam  significaicongregari,  idque  pro- 
pHum  est  ejus  signiflcatiim.  Sallusiiua  :  Postquam 
Catilina  eos  quos  convocaverai,  convenisse  videt.  Di- 
citur  etiaro,  conveni  illu  u  apud  foruro,  id  est  allocu- 
tus  suro.  Agricola. 

Penetral]  Interior  pars  domus  dicitur  a  penetran- 
do.  Virgil.  inii  i£neid.: 

Apparent  Priami  et  veterum  penetralla  regum 
Commooeque  dixii  Boelius  penetraliiinocensdomus, 
qaoniam  solenl  recondi  scelera.  et  ab  hoininum  coii- 
ipectu  removcri.  Agkicola. 

Ccetus]  A  coeundo,  id  cst  conveniendo  dictas  est. 
Agricola. 

Socer]  Est  uxoris  vel  mariti  pater,  ilidem  ut  so- 
crus  mater,  qui  filiam  tuam  in  matrimonium  hubet, 
gener,  quae  filium  tuum,  nurus  vocatur.  Agricola. 

AHines]  Hoc  dixit  impropria  significaiione,  id  cst 
eonjuncli.  Nam  consuetudine  accipilur  affinis  proeo, 
qui  noii  est  cogiiatus  nobis,  sed  cognatis  nostris  ma- 
triroonio  junclus.  Agricola. 

Instituii]  Id  est  compositi,  vel  assuefacti,  vel  ft)r- 
mati.  Quintil.  in  i  Institut.  :  Ante  palatum  eorum 
quam  mores  instiluiinus.  Alitjuando  docere  signifi- 
cai  instituere.  Juvenal. : 

Insliiuitque  nides  melior  locusta  proplnquas. 
Accipiliir  eliam  pro  eo  quod  est  proponere  vel  velle, 
ot  Cicpr.  in  iii  de  Or  t. :  Instituenti  mihi,  Quinte  fra- 
ler,  id  est  volenti  vel  paranii.  Agricola. 

Lacereris]  Figuraie  per  translalionem  dictum  est, 
id  est  carparis,  reprehendaris.  Agricola. 

Cujus  dignttatem]  Tnmetsi  Rodolphus  Agricola  ju- 
dicio  vir  alioquiu  accrrimo,  legere  videatur  indignita- 
lem,  nialim  tamen  legcrc  (sicut  cl  fere  excmplaria 


953 


IKJRMELLH  ET  AGRICOLiE  COMMElNTAKIA.  034 

Laleque  soQantem  A  nem  qui  in  ccelo  «f,  etium  in  terram  mitle,  Agricola. 


Pertuiit  lonium  : 
id  est  perpcssa  est.   Aliquando  apportare,  ut  apud 
Ciceronem  :  Litteras  ad  te  perferendas  dedi.  Agri- 

COLA. 

OlHcinai)  Omcina,  ab  officio  dicta,  est  lociis  in  qiio 
opiricesofficia,  hoc  est  artes  suas  exercent.  Agricola. 

Fluitantes]  \d  cslSesc  agiiantes  vel  trepidantes  vel 
gestientes.  Sic  enim  Cicero  inconsultum  gaudium, 
Ixtitiam  gestientem  vocat,  idest  crebro  se  moventeni 
ct  trepidantem,  sicuti  mos  est  Ixtis.  Agricola. 

Perditissimum]  Perdili  dicunlur  qui  non  mediocri- 
leraut  tolerabiliter  sunt  mali,  ei  dequihus  nulla  est 
amplius  spes  boni,  quosGracci  et  Cicero  nonnnnqiiam 
ususeoverbo,  «o-wtov?  vocant.  Agricola. 


Conditor  ]  Condere  quandoque  facere  significat,  ul 

hic,  et  Virg.  in  Bucol. : 

Pallas  quas  condidit  urbes, 
Ipsa  colal. 

Quandoque  significat  abscondere,  sic  infra  dicitar. 

Condat  stellas  una  minores. 

Proprie vero  significai  congererc  aut  collgere.  Ho« 

rat.  in  iCarm.: 

Illum  si  proprio  condidit  horreo  : 

et  idem  In  primo  Epistolarnm  : 

Condo  et  compono,  quae  mox  dcpromere  possim. 

Agricola. 

Orbis  ]  Dicitur  id  quod  uiidiquaque  rotundum  est, 
quod  etiam  globum  dicimus.  Unde  et  mundum  pro 


Insonles]  Insons  a  sons  dicilur,  quod  etiam  nunc  g  pier  rotunditalem  orbem  vocamus,  id  esl  quodspbae- 
u<us  habet,  veteres  tamciis!epiusdi\erunt :  testimo-      ram  vocant.  Agricola. 

Nixus  ]  Id  est  firmaius,  vel  insisiens.  Quinlilian.  in 
Miiite  Mariaiio  :  Ut  vitam  genu  nixus  petat.  Agricola. 

Solio  ]  Solium,  regia  sella.  UndeSeneca  in  lib.  de 
Tranquillitate,  significansmuiabilitatem  fortunae :  Mo- 
mentum,  inquil,  inieresl  intersolium,  id  estregnum, 
et  aliena  genua,  id  csi  captiviiatem.  Veieres  etiam 
vas  quoddam  solium  vocabant  in  balneo,  quod  im  • 
plehatur  aqua,  in  quo  lavantes  sedebant,  et  se  ablue- 
bant.  Agricola. 

Ccelum  ]  Alii  quai^i  coilatum ,  id  est  scalptum  pro 
ptervarias  steilarum  i:i  agines  arbitrabantur  :  unde 
et  mundus  ab  ornatu  dictus  videtur  :  queroadmodum 
apud  Graecos  etiam  x6<7fAo;,  id  est  mundus,  abornatu 


iiium  est  Festi  Pompeii,  qui  sonticum  justum  vtilt 

lignificare,  ponens  verba  Nxvii,  dicentis: 

Sooiicam  csse  oporlel  causam,  quamobrem  perdas 

[mulierem  : 

cum  reclius  dixisset  Festus,  gravem  aut  noxiam. 

Dictum  sontem  arbitror,  de  quo  soniis  fiat,  id  est  qiii 

in  fania  et  aono  hominum  versatur.  Agricola. 

Cumului  aecedit]  Cumulos  malorum  proverbialitcr 
dicilur  de  ingentibus  m.ilis  et  calamitatibus  :  ulcu- 
mulus  seu  acervus  bonorum,  de  opibus  ingentihus. 
Sunt  et  illa  Ciceroni  familiaria,  cumulare  officiis,  cu< 
mulatissime  saiisfacere,  cumulus  meritorum. 

IN  METRUM  V. 

0  stelliferi]  Boetius  hoc  carmiiie  deplorat  condi 


ii^^^^  i,..»,»»n»  ««!..-«   -,»..«.  n  «.» -rv«»«:«  «..«.  ;„  ..^   r  dicilur  1  alii  coelum  ah  eo  quod  Graifce  dicitur  xoi^ov, 
lionem  numanae  natune,  cum  Deus  omnia  qiia^  in  re-  ti  *  ^  * 


rum  natura  suntad  certam  legcm  alligaverit,etomiiia 
ita  inslituerit,  ut  errare  aut  peccare  nequirent :  soli 
boroini  dedit  libertatem,  ut  posset  bene  et  male  fa- 
cere,  et  ci  permiserit,  ut  bac  libertate  plerumqueab- 
uteretur,  et  mali  premerent  meliores.  Genus  metri 
est  anapaesticum  etPindaricum.  Anapxsticum  apede 
diclum,  quoniam  ille  sit  ei  pes  legitimus  :  recipit  ta- 
men  et  spondeum  et  dactylum.  Pindaricuma  Pindaro 
auctore  ejus  dicitur.  Dicit  ergo  :  0  Deus,  qui  in  ccelo 
habltans^  convertis  illud  veloci  cursu,  et  facis  ut  stella: 
semper  ordinem  suum  servent ,  et  luna  plena  opposila 
lo/t,  lumine  suo  abscondat  reliquas  stellas  :  nunc  vicina 
rursus  soli,  perdat  Itmen  suum,  Sic  facis  eiiam  ut  He- 
iperus  jam  post  occiden:em  solem  luceaty  jam  mutato 


id  est  cavum.  Si  primum  dicaiur,  scribendum  erit 
pcr  w  diphthongum;  si  serundum,per  oe.  Nam  quod 
vulgus  dicil  coelum  quasi  casam  rikiCx» ,  id  est  solis, 
ineptum  est,  sicut  mulla  indoctorum.  Agricola. 

Turbine  ]  Id  est  impeiii  vel  raptu,  a  turban.lo  di- 
citur.  Unde  Virgil.  in  i  i£neid.  : 

Gt  terras  turbiue  perflant. 

Vocatur  etiam  turbo «  quod  GraBci  rpoxov  nos  ind  i 
assumplo  noinine  trochum  vocamus  ,  a  rpix^t  quod 
est  curro,  ob  eamdem  causnm,  quia  lurbine,  id  est 
impetu,currit.  Turbonis  autem  nomen  erat  proprium 
cnjusdam* gladiatoris.  Agricola. 

Legem  ]  Lex  dicta  esi  a  legendo ,  quia  proclegeba^ 
tur  ad  populum :  deinde  consnl  inierrngah  t ,  vellent 


nomine  Lucifer  dicatur  ^  et  orientem  so/m  pr^rcee/af ;  D  Jnberenlne  id  ita  fieri  ;  quod  si  populns  affirmaret. 


praterea  liieme  breve*  dies  facis^  wstate  breves  noctes» 
Nec  solum  vis  tua  coelum  ordinem  tenere  cogit,  sed  ter- 
ras  eiiam  simiti  ratione  regit^  ut  frondes  autumno  de- 
cidenteSj  vere  renascantur^  ei  quw  seruntur  hieme^  0:- 
state  maturescant,  At  cum  hcec  t.m  certocursu  dirigas^ 
sola  opera  hominum  permitiis  errare,  JUnde  enim  nisi 
id  ita  essetf  tanta  vis  fortunts ,  ut  ea  nunc  injustas  poB' 
nas  innocenlibus  infligeretf  contra  vero  matos  exlolle- 
rel  ?  Negligitur  et  contemnitur  virius ,  et  accusatur^ 
malis  autem  malascelera  non  nocent :  quin  etiamquan- 
do  placet  fortunos^  potentissimi  reges  subduntur^  et  op* 
primunlur,  Ergo  etiam ,  o  Deus,  rege  etiam  res  homi- 
mm^  quoB  sunt  pars  mundi  non  coutemnenda^  et  ordi- 


lex  liebat  :  quod  ipsum  si  iribiinus  plebis  faceret,  id 
quoque  decretum  erat ,  plebisci*um  diccbatur  :  hie 
autem  lex  per  translaiionem  figurate  pro  certo  or* 
dine  accipitur.  Agricola. 

Pleno  cowiu  ]  Id  est  impletis  cornihus ,  qiiod  in 
plenilunio  fii,  cum  enim  oppo^iia  est  soli,  tunc  pars 
ejus  quae  eat  ad  nos  versa,  tola  a  sole  illuminatar. 
Non  enim  ex  se  luna  a  8<>le  illustr  la ,  lurnen  habet, 
sedquod  fierividemus,ut  vasapoliia  acceptum  lumen 
refundant  :  sic  luna  a  sole  iliustrala ,  lumen  reddit. 
Unde  cuin  rursus  ad  solem  accedit,  partes  averso!  a 
nobis  accipiunt  lumen ,  quod  propler  rotundiiateni 
ejusDaulatimvidcturextenuari  in  cornua.  Agricola 


0:z  APPENDIX  AD  LIBR05  DC  CONSOLATIONE  PHlLOSOPHIiB.  V» 

Flnmmii  1 A  flay;r«s  id  est  ardeo  dicia  esl  flaiiiina.  A  dine  luminis  sui  occulit  illud ,  ne  possit  Tideri,  dici- 


AGRICOLA. 

Fratiit]  Id  esi,  solis.  Fabulx  entm  iradunt  Lalo- 
nam  Jovis  concubiui  pr.rgnalnm,  Plioebum,  id  est 
Bolem  a  foi^ioij  id  esl  ardeo,  el  Dianam  perperisse. 
Agricola. 

Luna  J  A  lucendo  dicta  videlur,  quod  inler  sidcra 
luceat :  siciit  solem,  qiiod  snlus  liiceai,  el  omnia  si- 
der»  lumitiesiioabscondai,dictiini  vohint.  Agricola. 

Lumina  perdat  \  iloc  ad  noslrum  conspeclum  vide- 
tur,  cum  niinqunm  sit  mngis  iiluminala  liina,  ant  la- 
tius  acciiiijt  luinea,  quam  (|uando  soli  proxima  est: 
quod  euiinex  mnilieinntica  rntionc  clarum  est,  minus 
lumiiiosumcorpiisinajori  luminosoadIiib!tum,  quanio 
ad  i(l  propiiis  accedil,  tanto  plures  ejus  parics  illu- 
minantiir.  Agricoi.a. 

Agit  ]  Agere  in  varias  si^^niflcitiones  dicUnr.  Nam 
et  negoiiosum  esse,  aul  faccre  aiiquid  si^niGcat.  Ilo- 
raiius  in  i  Rpi<t. : 

^Quid  roilii  celsas  agit  ? 
Qtrindoque  signincat  ducere  aut  propellere.  Virg.  in 
Bucol.  : 

Et  po'amp3siasage. 
noratius  in  secundo  Epistolarum  •: 
Navem  agere  ignarus  navis  tinnel. 
Qtiaiidotiue  in  judicio  cxperiri  significat.    Unde  di- 
cuntur  iu  jure  civili  actiones,  ei  actor  qui  reum  per- 
•cquitiir:  Diriiur  eti.im  bistrio  agere,  id  est  pronuD- 
tiare.  (Jiide  Cicero  actionem  pro  pronunliatione  ac- 
cipit  :  et  agcre  animam ,  mori  signiticat  :  sic  Ciccro 


turque  aslrum  sub  radiis  esse,  deinde  poslquam  sol 
progressus  est  ultra  quindecim  aut,  ut  Plinio  plai^etj 
undecim  gradus  ,  tunc  iiicipit  emcrgere  e  radiis 
astrum  el  apparcre  manc  anle  orienlem  solcin,  isque 
vocaiur  exorlus  rnalulinus.  Quando  aulem  sol  pro* 
gressus  cst  u<que  ad  gradus  centum  ocloginta  ab 
astro,  tunc  oppositu<i  diiiiur  astro,  post  id  veropro- 
grcssus  qiiindecim  gradus  post  occidentem  solemin- 
cipiioririnstrum,  isquc  vocatur  exorlus  vcspertinos. 
Riirsus  appropiiiqiiansnstro,  cum  iiicipii  ad  q  iiiide<- 
citn  gradus  accedere,  illiid  vocatur  occasus  veiiper- 
liiius,  quoiiinm  occideute  sole  id  nslrum  proximeoc« 
cidnt.  Po>trrnio ,  cuiii  incipit  rursus  sol  qiiindecim 
grailus  acccd<*re  :id  oppositionem  proxiinos,  qnii 
B  lunc  orientesi  le  id  iisirum  poslremuui  videiur  occi« 
de're,  dicitiir  occasus  mntutinus.  In  Yenere  ct  Mer- 
ciirio  reciius  qiiis  ortns  vespertiiios  et  occasus  matn- 
tinos  vocaverit  emersiones  et  occultationes :  quia 
semper  proseqiiuiitur  ista  duo  solem  ,  el  illi  adlK-e* 
rent;  sei  quando  mnne  incipiunt  emergcre  ex  radll] 
ct  apparcre ,  (^icunlur  or.ri  ortu  matiiiinD :  mrsoi 
quandoredeuiitinaneadsolem,eipar  ntoccultari.di- 
cunturoccidelre  occasu  matuiino :  simiiiier  et?esper« 
emergentia,  oriri  et  redeuniia  sub  rndios  occidera 
dicuntur :  et  hoc  est  quod  bic  dicit  Boelius  oriri  Ve- 
nercm  vcsperi ,  id  est  incipere  apparere  post  occi- 
deiileni  solein,  quain  exp!icationem  dilip'euiiiis  nota- 
to,  quoiiiam  crebra  liujus  rei  mentio  apud  litteratos 
est,  et  raro  sniis  exaclc  explicata.  Agricola. 


pro  M  loue  :  Quem  agenlem  ai.imnm  reliqiierat  :  et  C      Uabenas  ]  llabenai  ab  babendo,  id  est  retinendo. 

.•«••  1*1.*  -•"!•  ^ 


agere  griiias  dieimus,    quod  iiiducii   regraiiari  di- 
cuiit.  Agricola 

Atgentes  ]  Algcre  Grxcnm  est,  sed  apud  eos  do- 
lere  8ignilicat,npiid  nos  vcrofrigere.  Ilorat.  tn  Arte: 

Miilta  tulit,  fecitque  puer,  sudavit  et  aisit 
Agricola. 

Hesperui  et  Lucifer]  Endcm  stePa  est,  Ycncris 
appcl.aia,  dici  \ir  ifrmpoc  Gro^ce  ab  eo  qiiod  illi  be- 
sperain,  nos  c  *nversa  aspirationcm  in  v,  vespcraui 
vocauiiis  :  qiKmiam  posl  occideiitem  luceat  occiilat- 
que  :  Lticifer  auiem  niaue,  ciiin  pntcedit  orieiilem 
solem,  et  tau(|uniii  dux  ejus  ferat  liiceui.  Agricola. 

Oiius]  Quia  varia  uoniiua  oil  is  ct  occasns  astro- 
rum  apud  auelores  inveuiuniur,     locus  videiur  cx- 


dicuniur,  quia  equi  illis  cobibcantur  et  tcneantur : 
bic  (iguraic  pro  ordine  aut  cursu  ponitur.  Aghicola. 

Frondifluie  ]  Quia  frondcs  ab  arboiibus  fluant. 
Agricola. 

Urumai  ]  Rnima  a  brcvitaie  dicln  c^t,  quoniam  ea 
totius  auni  brevissiun  sii ,  sit  ui  solsiiiium  longissi- 
ma  dics,  niictor  est  Plinius.  Agricola. 

£hta$  J  Ab  a*stu,  iti  estcnlore,  dicia  est.  AcRfCOLA. 

AgHes  ]  Proprie  ncgoiiosos  dicimus,  qui  aliquid 
agunt.  lloraL  in  i  Epist.  : 

Nonc  agili§  fio,  el  versor  civilibus  undls. 
Ilic  pro  celeri  ponitur.  Agricola. 

Uorat  ]  llora  Gro^ciim  cst.  Agricola. 

Boreas  ]  Ventus  cst  inicr  seplenirionem  et  ortum 


poscere,   ut  p.nicis  et  quam  l>rev  ssime  pcssumus,  Dgolis  a?stivum,  qiii  Laiinc  Aqiiilo  diciiur.  Agricola. 

eam  rcm  aperiamus.  Autcomiiia  ergosciamusopor- 

tct,  duplices  e^se  ortuset  occasus  astrorum,  quorum 

alii  luuiidaui  vocnntur,  alii  solares.  Muiid  lUUn  ortus 

esl,  quoiies  astrum  voliito  caclo  incipit  eirerri  supra 

lerraui,  utcouspici  a  nobis  uisi  sol  obsict,  possit : 

contra  occasus  est ,  qiiaudo  astruin  occulitur  rursus 

ad  occideniom  sub  lerra,  et  aspectoi  nostro  sublra- 

hilur.  ct  hi  ortus  el  occasus  omnibss  astris  quotidie 

propier  inte(;ram  coeli  coiiversionem    coiitingunt. 

Soiaris  autem  ortus  et  occasus  quales  siint ,  sic  ha- 

belo :  sol  qiiandocunque  aliquod   astriim  propius 

quindecim  pnrtibus ,  vel  (urvutgo  loquimur)  gradi- 

bus  alicnjiis  siguiconjunctum  illi  est,  tunc  ma}nitu- 


Zephyrus  ]  Quem  Latinc  Favonium  dicimus,  flal 
ab  ociasu  .Tqninociiali.  Agricola 

Arcturus]  Graice,  inierpretniur  ursae  cnudn,  sidus 
est  qund  Novembri  mcnse  exorius  matutinos  facii, 
quando  ngricolaeseruni.  AcnicoLA. 

Semina et  segetes]  Diflcruni,  qiioninmsemina  sunt 
ea  qu:e  serendo  in  agros  spnrgunt,  scgeies  eac  sunt 
qiiae  ex  semiiiibus  iu  ngro  nascuutur.  Persius  : 

Scges  altera  in  berlia  cst. 
Agaicola. 

Sirius  J  Stella  ca  est  qunm  caniculam  vocamiis , 
qnnc  matutinos  ortus  in  Julio  facit,  cum  niaturescunt 
cegeies.  Agricola. 


M57  MURMELLIf  ET  AGRICOLiE  COMMENTAniA. 

Stalionis  ]  Slaiio  iocus  in  c.istris  dicebatur  ciijiis-  A  FerrQinqae  armare  veneiio. 


958 


ifue,  qiii  cuiquc  trihutiis  aut  ad  excubandum  aut  de- 
fendendimi  erai.  Qnintilianus  in  Milite  Mariano  :  Et 
ab  assignata  siaiione  miles  abducilur,  dicituraulem 
et  locus»  in  quo  qnis  homo  Tei  res  consistil.  Virgiiius 
in  II  ^neid.  : 

Nunc  tantum  sinus,  et  slalio  malefida  carinis. 
Agricola. 

Omnia  eerto  /ifie,  etc.  ]  Indocti,  quonim  omnia 
semper  sunt  plena ,  boc  loco  Boetium  reprebendera 
soient,  qiiasi  noii  satis  recte  et  digne  Cbristiano  Tiro 
senserit.  Cum  enim  dicat  Boetius,  Bominum  soloi  r#- 
sfmis  actus ,  interprelantur  quasi  velit  dicere  Deom 
res  bumnnas  extra  curam  suam  posuisse,  neque  re- 
gere  opera  hominum  sua  providentia  :  cum  Boetius 


Verum  boc  roodestius  esi :  nam  serppntem  veneno 
armatum  non  inepi.e  diciinus  ;  sed  complum  quem 
coiore,  parum  prudenier  dixeris.  Sane  Ttieopbra- 
stus  non  sine  ratione  praecepit  translationem  vero- 
cundam  esse  debere.  Agricola. 

Sed  cum  tibuit,  eic.  ]  Pierique  bos  ires  ver* 
sus  legunt,  ut  nocentes  dicantur  gaudei*e  sulklere 
summos  reges,  fitque  frigidus  (ut  videtur)  cl  absur- 
dus  sensus  :  rectius  erit  ergo  ut  legatur,  fortuna  gau- 
det  sul)dere  snmnios  reges,  cum  libuit  ei  uti  viribus, 
scribaturque  gaudet,  non  gaudent.  Duplicem  enim 
poteutiam  rortunae  ostcndit :  priinum  docet  quantum 
possit  fraudibus :  detiide  bic  quantum  viribus,  de- 
monstrat,  quae  possit  sumnios   regps   opprimere. 


non  id  dicat,  sed  solum  deploret,  quod  omnia  reoto  B  Agbicola. 


ordine  regantur,  el  non  errent ,  neque  peccent,  soU 
bomini  data  potestas  est  bene  et  male  faciendi ,  id- 
que  non  est  dirficile  videre  ex  co  quod  in  fine  bnjus 
carminis  dicit.  et  quo  coelum  regis,  etc, ,  'Cujus  non 
est  alius  seusus,  quam  ejus  quod  quotidie  oramus  : 
Fiat  voiuntas  tua,  sicutin  coeloetinterra.  Agricola. 

Gubernas  ]  Guberno  a  Graeco  xu^cjDvau  dicit,  quod 
idem  significat.  Agricola. 

Respuis  ]  Id  est  recusas,  spernis,  renuis,  estque 
sordidiomranslatio.  Agricola. 

Ltifrrtciim  ]  A  iuendo ,  id  est  lavando  dictom,  uade 
et  delubra  dicuntur ,  id  es>  lempta  :  quonian  qua; 
luta,  id  est  madefacta  sunt,  lubrica  stnu  Agricola. 

^oxia  ]  A  nocendo  dicitur.  Agricola. 

Posna  ]  A  punio ,  sicut  a  mnnio  moenia.  Agricola.  C 

Resident  ]  Pro  sedent  metri  causa.  Agricola. 

Celso  I  Acelloveteri  verbo  dicitur  celsus,  undeet 
eicetio  excelsus,  sed  procello  perculsus  faeit :  dictos- 
quecelsus  ost,  quia  cellatiir,  id  est  alte  conciietur, 
quemadinodum  jaculum  aut  telum  missum.  Agrigola. 

Juslus]  A  jnredicitur,  quia  facit  idquod  jurepr.i>ci- 

pitur.  Jus  aulem  a  jubendodicilur,  quia  jussu  inajoris 

potestatis  jussum  sii.   Sanctos  autem  a  saticiendo, 

quoniam  quod  saiictuin  sit,  id   violare  non   liceat, 

euroque dupliciler  dicimus  :  nain  sanctum  vocanius 

inviolatum  a  vitiis.  Juvcnalis  : 

Egregiuin  sanclumque  virum. 

Aiiquando  dicimus,  cui  non  licei  vim  fieri,  sicsan- 

ctos  iegatos  dicimus  ei  Virgil.  : 

Sanclumque  senatum. 
el  Juvenalis  : 

Preterea  sanclum  nibil  est,  aut  ioguine  tutum. 

Agricola. 

Nit  ]  A  nihil  per  syncopam  dictum  :  sicut  mi  a 
iuihi,  et  prendo  a  preliendo.  Agricola. 

Compta  colore]  ttaec  translatio parum  circumspecte 
.1  Boetio  facta  videlur ,  licet  comere  pro  omare  apte 
transferatur  ;  tamen  ui  coiore  comptum  dicamus, 
non  conveait,  fiuntque  trausl»ta  bxc  pugnantia,  aut 
dissideniia  inter  se  ,  fuisset  enim  cobxrens  si  di- 
xissc'  tincta  colure ,  nlrumque  enim  adbuc  transla- 
tum  fuisset ;  nunc  comi  colore  non  magis  couvenil 
quam  colorari  peciine.  Conatiis  eat  autem  simile  ii- 
lius  facere  quod  Virgilius  dixit  : 

Patbol.  LXIII 


Vilis  ]  Id  est  contemnendos,  facile  parabilis  :  sic 
dicimus  frumentum  vile,  quando  roodico  venditur. 
Uorat.  : 

Viiis  amicorum  est  aonona  bouis,  ubi  quid  deest. 
Agricola. 

Salo  J  Salum  mare  diciiur,a  sale  dictum  esi.  Agri- 

COLA. 

Immensum.  ]  A  roetior»  quod  meDSum  facit.  Agri- 

COLA. 

Carminis  bujus  genus  alii  Pindaricum  dicunt,  alii 

Arcbilocbium.  Est  autem  anapaesticum,  dimetram, 

ac:)talecturo.  Simile  est  illi  : 

Adytum  Veneris  fiige  virgo  sagax. 

Et  ilii  Senecx  : 

Jam  rara  micanl  sidera  prono 
Languida  roundo,  nox  victa  vagos 
Conirabit  ignes  :  luce  renata, 
Cogit  niiidom  pbosplioroa  agnien. 

Totis  fratris  ]  Hic  versus  sic  legendus  est : 
Totis  fratris  et  obvia  flammis. 
Nam  in  eo  trochaeus  ioeum  non  habet.  Agricola. 

Hesperus  ]  De  lucifero  et  vespere  aliud  poct»  di« 

cunl,  aliud  astrologi.  Poetae  asserunt  quo  die  Loci- 

fer  ante  orientem  solem  apparuit,  eodem  occidenieiB 

sotem  subsequi.  Hoc  astroiogi  quidam  eodem  die  fieri 

posse  negani.  Fatentur  autem  Luciferum  modo  prae  - 

ccdere  mane  solem,  modo  subsequi  occidentem,  sed 

diversis  diebus.   El  poetas  fortassis  eo  potiusse  de- 

cipi,  quod  mane  Luciferum  vidissent,  Mercurium  ve- 

ro  post  soleiu  occidentem.  Cinna  in  Siuyrna  : 

jv  Te  matuliuus  Oentem  cons|>exit  Eous, 

^  £t  fleotem  paulo  vidit  |)OSt  hesperus  idpm. 

Horatius  : 

Tn  se  I  per  urges  flebillbos  modis 
Mysteo  adem^tnm,  nec  tibi  vespere 
Surgenle  decidunt  amofes, 
Nec  rapidum  fugieote  solem. 

Virgilius  de  rosis : 

Qoam  modo  nasceutem  rutilos  conspexit  Eoos, 
Haoc  rediens  sero  vespere  vidit  anum 

Manlios  in  libro  primo  Astronomicon  : 

Nec  inatutinis  fulgeret  Locifer  boris, 
Hesperus  iilimerso  dederat  qui  lumen  OI]fmpo 

Seneca  in  Hippolyio : 

Qualis  est primas  reforenstenebras 
NuDtius  Dociis,  modo  lotus  undis 
Hesperus«  puliis  iieruin  tenebris 
Lucifer  iUem. 

90 


939 


APPENDIX  AD  LlimoS  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHIif:. 


GM 


Hcnunum  iolos  lespuis  aetus}  Loquilnr  ut  liomo  A  vi:,  rcspondlssesibi,  sUlira  cumflent  meum  vidissei 


U 


perturbati  nimis  animi,  non  quod  ita  sentiai,  cum  ab 

Cpicureorum  opinionc  longissime  ab-il,  sed  ut  per- 

sonae  suae  decorum  sprvet,  et  pbilosophias  repreben- 

skmi  locum  parei.  Videtiir  aulem  milii  diligenter 

imitatus  tragicum  Senecam,  cujus  bi  simi  versus  in 

Hippolyto  sane  quam  elegantes  : 

0  magiM  pareBs  natura  Deum, 
Taque  igniferi  recior  Olympi, 
Qui  sparsa  cito  sideira  niundo, 
Cursosque  vagos  rapis  astrorum, 
Celeriaue  polos  cardine  versas  : 
Cur  tibi  tanta  est  cura  pereones 
Agitare  vias  «theris  alUt 
Ut  nunc  cana;  frigora  brom» 

Nudenl  silvas. 
11  unc  arbustis  redeant  umbrfle, 
Nunc  aeslivi  colla  leoois 
Cererem  maguo  fervore  coquaB* 
Yiresque  suas  temperet  anuus? 
Sed  cur  idem  qui  taola  regis, 
Sub  quo  vasti  pondera  roundi 
Librata  suos  ducunt  orbes, 
Hominum  oimium  securus  ades^ 
Non  sollicitus  prodesse  boois, 

Nocutsse  malis? 
Res  humanas  ordine  nuMo 
Fortona  regit,  spargitqne  manu 
Munera  caeca  pejora  fovens. 
Vincit  sauctos  dtra  libido. 
Fraus  sublimi  regnat  iu  aula. 
Tradere  turpi  fas:es  populos 
Gaudet,  eosaem  colit  atque  odit. 
Tristis  virtus  perversa  tuiit 
Premia  recti,  castos  sequitur 
Mala  pauperu<{.  vitioque  poiens 

negnat  aduiter. 

Hactenus  Seneca. 

Crimen  iniqui]  Hic  Tersus  moBometer  est,  similis 
illi  SenecsB : 

Regnat  adolter. 

Mendaei  cotore]  Id  est  laUo  praetexlu  seu  fuco.  Cave 
ne  legas  raendacii. 

IN  PROSAM  V. 

Btec  ubi  eontinuato]  Hic  Phiiosophia,  postquam 
Boetius,  querells  sais  enarratis,  ostendit  qua  parte 
adhibenda  sibi  esset  consc^atio,  jam  incipit  ordiri 
eonsolationem,  totumque  id  <|aod  hiiic  ad  finem  usque 
primi  libri  est,  est  procemium  consolaiionis.  Ergo 
velut  lege  quadam  procemii  primum  conciliat  sibi 
auditorem,  reprehendens  errorem  ejus,  quod  se  esse 
putat  In  exsilio,  et  per  hoc  animum  ejus  tristem  et 
dolentiem  confirmat  :  deinde  paucis  verbis  omnes 
querelas  etcausas  doloris,  quas  paulo  ante  exposuii. 


intt^Ilexi^Fe  in  exsilio  esse,  sed  id  exsi'ium  non 
loci  nec  carceris  in  quo  essei,  sed  poiius  a  vera  ei 
recia  sententia  meniis  suae.  Nam  sicut  Stoici  sentle- 
bant,  viro  boiio  lotus  mundus  est  patria,  cujtu  Do- 
minus  ct  Rex  unus  est  Deus,  et  illa  neminem  posse 
expelli,  nisi  qai  errore  meniis  seipsum  expellat.  A€ii« 

COLA. 

LatrMi]  Id  est,  cum  clamore  dixi,  per  metaphe* 
ram  dictum  ab  irrationali  ad  rat'onale,  latrare  enim 
propriuin  est  canum.  Asricola. 

Placido]  Plncidum  diciiur,  et  quod  placet :  sic  Ovid. 
in  Episiolis  Heroidum  : 

Virttts  est  placidis  absttooisse  bonis. 
Virgilius  in  primo  ifineidos  : 
B        Nonc  tandem  |jlar.ida  compostos  pace  quiescit. 
Dicitur  etiam  id  cui  aliquid  placet,  bt  lioc  loco,  et 
Virg.  in  Bucolicis  : 

Qoam  placidum  veotis  staret  mare. 
Id  est  quielum  esset,  tranquillum,  non  turbatom. 
Agricola. 

Queitibus]  Questus  quandoque  querelam  significat, 
ut  hic,  diciturque  a  qiieror.  Quandoque  significat  lu« 
crum,  et  tunc  dicilur  a  quaTO,  et  scribitur  per  m 
diphthongon.  Cicero  in  Paradoxis  :  Sin  autem  pet 
avidita^icm  pecuniac  nullum  qua*stum  turpem  putas, 
Agmcola. 

lUco]  Id  est  statim.  Agricola 

ExsuUm]  E^sul  quasi  exira  solum  dictus  est,  sicut 
extorris,  qui  extra  teiram  suam est.  Agricola. 
G  Prodidissel]  Prodere  .iliquaodo  significat  in  a|]ibr- 
tum  dare  :  s  c  dicimus  memoriac  proditum  est,  id  esi 
traditum.  Aliquando  significat  per  perlidiam  aliquid 
tradere  :  sic  dicimus  oppiduiu  prodi.  Agricola. 

Procul]  Qiiasi  porro  ab  oculis,  id  est  longe  dicitor. 
Agricola. 

Patria]  Dicta  est  ab  habiiatione  paterifa,  diciturque 

rebtive  :  ut  hsec  est  mea  patria^  illa  est  tua  :  noo 

bene  autem  dicitur,  est  Dominus  multarum  pairia- 

rum,  sed  multaruin  regionum  vel  |iroviuciar(;m,  vei 

(quo  Maxime  veteres  utuntur  iiomine)  torrarum,  sic 

terram  lialiam,  terram  Atticam  dicebSnt.  Sane  quod 

Virg.  in  i  i£neid.  dicit : 

Quaeve  Ua*c  lam  barbara  moi'em 
Permiitit  patria : 


repetit  ibi.  Et  tu  quidem  de  tui$  in  commune  bonum;  r^  subintelligendum  vestra  :  quemadmodum  cum  ali- 


hacque  velut  confessione  et -consensu  accepiarum  in- 
luriarum  Boetium  benevolum  etiam  reddit.  Deinde 
ibi,  Sed  quoniam  plurimis^  docilem  eum  facit,  osien- 
dens  or^inem  rerum  dicendarum,  cui  subdit  carmen 
id  quod  sequitur,  in  eamdem  sententiam  pertinens. 
Postremo  quoque  praeparat  eum  sequeotibus  argu- 
mentationibus  et  docomentis  consoUtionis,  inquiren- 
do  nonnullis  de  rebus  mentem  Boetii,  ut  illis  eon- 
cessis  facilior  et  flrmior  fiat  aditus  Philosophiae  ad 
consolandum  eum  :  quod  etiam  ad  partem  docititaiis 
in  procemio  peninel,  partim  etiam  attentum  facit.  Sed 
so^pitatb  auctor,  quoniam  ostendit  posse  sanari  eum, 
ottendit  etiam  qua  ratione  id  fieri  poasit.  Dicit  ergo 
Boetius  pbilosophiam,  postqiiam  querelas  suas  audi- 


quem  dominum  vocamus  vel  servum,  dicenles,  0 
domine,  aut  o  serve,  intelligiraus  seroper  mi.  Agri- 

COLA. 

Enim]  Neque  Gicero,  neque  post  eum  quisquam  in 
priiicipio  orationis  pouit;  apud  Terentium  autem  in- 
venitur  in  principio  in  Andria  :  Eleiiimvero  satis  spe- 
ctatnm  eiemplum  coniinentiai.  Sententia  est  hxc  toia 
Boetii  stimpta  a  Socrate,  qui  cum  interrogaretur  cvh 
jas  esset,  respondit  esse  se  mundanum.  Agricola. 

QwB  non  uti  Atheniensium^  etc.]  Dicit  mundum  non 
regi  arbitrio  multitudinis,  sicut  qiiondam  Atheoae. 
Sunt  enim  tres  status  rerumpublicarum.  Nam  alia 
reguiitur  unius  dominatu,  quod  regnuni  dicitur ;  alias 
paucorum  potentia,  quam  opiimatiuin  statum  dici" 


94i 


MURMELLII  ET  AGKICOL.*:  COMMENTAHIA.  04i 

Pauca]  Inler  paucuin  et  parvuin  lioc  iiiteresi,  quoil 
piucum  ad  iiumeruiu  magis  perliiiei,  pnrvuni  aii 
quantiutein  refertur.  Duo  eniin  gjganies  pauci  lioiiii- 
iies  sunt,  non  parvi :  coiitra  vero  mille  pygmxi  parvi 
sunt,  noii  pauci.  Agbicola. 

Honestau]  Quia  pleraque  objicieliantur  ei  qus  fuis- 
set  Boeiio  lurpe  negare,  ut  qood  voluerlt  senatum 
essc  8^1  vum,  et  reliqua  ejus  generis.  Agrigola. 

Strictim]  Id  esi  breviter,  a  stringendo,  id  est  ar- 
ciaiido  vel  coHigaiido.  Agbicola 

Vulyi]  Vulgus  iiiasculini  et  iieuiri  generis  inveni- 
tir.  Yirgil.  in  ii  i^biiieid.  : 


mus;  aiia>  populi  voluntaie,  quae  popularis  slatus  di-  A 
ciiur,  qui  ipse  plerumque  lurbulenlissimus  ei  seditio- 
sissiiuus  esl.  Grxcum  quod  scriptom  est,  hic  csi :  Sed 
bis,  id  est  unut,  kyrios  id  esi  dominus,  estin,  id  est 
est  :  bis,  id  est  unus,  basileus,  id  est  rex.  Agricola. 

Frequeniia  civium]  Id  est  UiuUiludine  :  diciiuus  au- 
teiii  et  bomiiies  fi-equentes,  quando  moili  convene- 
riint :  sic  Salust.  in  Catilina  :  Quia  nondum  frequen- 
tes  conveneranl  :  et  loca  freqiienlia,  in  quibus  mulii. 
homiiies  conveuiunj  ;  sic  Livius  in  xxxii  :  Iiifrequeu- 
lissima  urbis  loca  occupat.  Agricola. 

Cti;u«  agi  frenis,  elc.]  Sententia  est  accepta  a  Cice- 
rone  pro  Ciuentio,  qui  dicit,  Leguiii  servi  sumus,  ut 
liberi  esse  po!»siinus.  Agricola. 

An  ignoras,  etc.]  Vulgus  bunc  locuin  iion  inteiligil. 
Rom;e  l(5x,  ut  qiiisquis  ibi  h.<bitarel,  qiianquam  esset  ^ 
expulsus  in  exsiliuin  e  patria  sua,  tamen  qiiouiain 
Romam  commune  domicilium  volebant  esse  orbis  ter- 
rarum,  is  non  intelligetur  fuisse  exsul,  cuiu  Roina: 
esset :  ad  hanc  similitudiuem  jam  refert  i  lud  quod 
praedixit  oriunduiu  se  esse  ex  mundo.  Agrk.ola. 

Exsulare]  Nomen  est  exsularis,  sicul  insularis. 
Agricola. 

At  quisquis]  Esl  seuleniia,  neminem  posse  a  civi- 
tate  sapieutis  depelli  in  exsilium,  nisi  voluerit.  ilaque 
com  primum  incipit  noUe  babitare  iu  ea,  tunc  etiam 
incipit  non  babiiare,  et  fit  exsul.  Sola  enim  voluntas 
est,  qua  Deo  subditi  suinus,  et  qua  ab  ejus  sub^eciioue 
recedimus.  Agricola. 

Itaque  non  tamen^  etc.]  Hoc  dicit  Philosophia  :  Li-  «     -j 

cei  bic  le  videam  in  carcere  extra  pairiam  tuaui,  ta-  C  '"  '  ^"^_*_.*,_' 
roen  non  ideo  te  puto  exsulem  esse,  sed  quia  ab 
animi  lui  constautia  et  tranquiilitate  recessistl.  Agri- 

COLA. 

Ebore  ac  vitro]  lla  mos  erat  veterum  accuraiissime 
omnibus  omiiium  generum  imaginibus  insigiiium  vi- 
rorum  aut  ducum  bibliotbecas  suas  exornare.  Ebur 
autem  dicitur  deiis  elepbanti,  qui  ex  utraque  oris 
parte  singuli  nascuniur,  ad  longitudittem  nonnuii- 
quam  decem  pedum,  quod  alii  cornu  elepbanii  vo- 
cant.  Agricola. 

Saaentia%]  Senteniiam  aliquando  vocamus  I>reve 
dictum  Ufiiversaliter  aliquid  pronuntians,  quod  ad 
viiam  bomiuum  periineat,  ut :  talis  quisqiie  esi,  qua- 
libos  amicis  gaudet ;   avaro  tam  deesl  quod  bat>ct 


Hinc  spargere  voces» 
In  ^  ulgum  anibiguas. 

Iloratius  in  odis  : 

Odi  profanuni  vulgus  el  arce  . 

Agricola. 

Damna]  Damniim  a  dando,  id  cst  expender.do  di- 
ctum  puto,  sicut  scamnum  a  scnudendo,  Bcriben- 
dumque  est  sine  p,  quemadmodum  scamnum ,  som- 
iius,  temno  :  et  ut  seinel  dicatur,  nunquam  p  inter  m 
ei  n  liiteras  in  Latinis  dictionibus  intervenit.  Ipsuiu 
ui,  teste  Quintil.  in  i  In^tilut.  ,  Laline  loquendi  moro 
sonandum  est  tanquain  esset  n  liltera.  Agricola. 

Postremo  adversus,  etc.]  Hoc  fecit  Boetius  b  car- 

mine  : 

0  stelliferi  conditor  orbis. 

Agricola. 

Incanduit]  Id  est  exarsit.  Candere  proprie  est  al- 
bum  esse,  et  propemodum  fulgorem  reddere.  Virgil. 

^neid.  : 

Caodenlis  vacc»  media  inter  coruua  fudit. 
Horatius  In  Odis : 

Nube  caodentes  humeros  amictus 
Augur  Apollo. 

Ifide  per  lr.inslaiionem  deductum  est,  ut  quae  ignitt 

sunt,  candentia  dicantur.  Horai.  : 

Ventres  iamina  candenie  nepotum 
Diceret  urendos. 

Hinc  demum  sicut  ardere  ira,  sic  excandescere  et 
incandescere  dictum  est.  Agbicola. 

Musce]  Id  est  carminls,  per  synecdocben,  causam 
pro  efiTectu  posuit.  Agricola. 

Pax]  A  vetere  verbo  pago  dicta  est,  unde  et  com- 
pages  et  pactum,  quod  praeteritum  habuit  pegi :  uude 
et  impigo,  impegi  dicendum  esse  videtur,  et  non  im- 


quam  quod  non  babet.  Aliquando  diciinus  seuieiv  -^  pingo,  quod  impigi  media  brevi  syllaba  facere  debe- 


liam  omnem  cogitationem  aut  coiiNtilutioneni  aiiimi 
nostri.  Sic  Virg.  : 

Nuoc  qu»  te  jurata,  pater,  senlentia  vertit. 
Quandoque  etiam  seutentiam  vocamus  seiisum  aut 
menlem  verborum  quae  dicimus  diciturque  senleiitia 
a  seutiendo,  quoiiiam  ita  seuiiamus,  id  est  judice- 
iniis.  Agricola. 

£i  tu  quidem]  Repetit  breviter  Philosopbia  quere- 
lam  Boclii,  et  per  capiia  comuiemorat,  capiaique  (ut 
prxdiximus)  benevolentiam,  cum  fatetur  vera  esse  ea 
qux  clare  in  textu  palcnt.  Agricola. 

In  commune  bonum]  Id  est  in  utilitatem  pubiicain. 
Agricoia. 


ret :  sicut  pepigi,  a  quo  id  componitur,  facit.  Agri- 

COLA. 

Vota]  Aiiquando  volum  significat  quod  Deo  pro- 
mittitur  alicujus  rei  impelranda:  vel  exorandae  gratia , 
aliquando  desderiiim  aut  preres  :  sic  dicimus  rem 
evenisse  ex  voto,  et  binc  vota  dicit,  id  est  preces 
posoisti.  Agricola. 

Sed  quoniam  plurimus]  Hoc  loco  docilein  facit  Phi- 
losopbia,  ostendens  quo  ordine  velit  de  rebus  ad  con- 
solaiidum  Boetium  pertinentibus  disserere,  et  ({uod 
primum,  hoc  est  in  seeundo  li!:;ro,  velit  uti  lenioribus 
remediis,  ut  qiuisi  prxparet  eum  ad  acripra  remedia 
percipienda.  Piurimus,  id  est  valde  multus,  bocque 


943 


APPENDIX  AD  LIBKOS  DK  CONSOLATIONE  PlllLOSOPHIif:. 


dU 


magis  ex  usu  loquendi  honrmum,  qiiam  ci  virlule  A  urbem',  el  civilalem  liominum  el  deorum,  ct  uiiuni- 


verbi  aut  vera  significationc  diciiur.  Agricola 

A/fectuum]  Afleclus  dicitur  id  quod  Graeci  voeaiit 
viBogt  quod  nostri  hodie  ignari  Giceronis  et  alioruro 
auciorum  Latine  loquenlium,  passionem  aniim  vo- 
cani.  Csi  autem  affectus  major  quidJiu  unimi  motus, 
desinens  tandem  :  nam  si  duret,  jam  nomeu  afle- 
ctus  amittit,  et  consuetudo  dicetur.  itaque  ira  afiectus 
est,  iracundia  vero  assuetudo  :  afleetionem  autem 
Cicero  vocat  omnem  permotionem  non  animi  solum, 
sed  et  corporis,  id  quod  dialertici  nostri  dispositio- 
nem  vocant  :  quemadmodum  quod  il!i  habitum  vo- 
cant,  melius  cousuetudinem,  vel  usum,  vel  sssuetudi- 
nem  vocarent,  ut  sit  aflectio  iremor,  qui  ex  metu 
provenit ,  assuetudo  vero  tremor  qui  ex  senio  vel 
morbo  relicius.  Acbicola. 
Incubuil]  Per  metaphoram  dictiim  est,  id  est  in- 

vasit:  proprie  enim  super  aliud  jacere.  Virg. : 

InculHiltque  tolo. 
Agricola. 

Oti  nunementii]  Diotum  est  ad  illam  figurani,  sicut 
dicimus,  sum  Ixtae  meiitis.  Ovidius : 

£t  Tultns  melioris  eris. 
habetque  gratiam  non  indecoram  illa  furma  dicendt. 
Agricola. 

Nondum  te  validiora,  eic.]  Longe  et  cr<?br.Te  trans- 
tationes  conjunctae  sunt,  et  prope  in  allegorinm 
vertitur  oratio.  Agricola. 

Non  quidem  puUuB  es,  $ed  aberrasti]  Loquitur  ex 
Stoicorum  sentcntia,  qui  aiunt  lioroinem   sapientem 


eiviute  depelli  nou  posse,  nisi  ipse  pravis  cupiditati-  C  ^P**^  lloratinm  : 


quemque  nostrum  ejus  mundi  esse  partcm.  Idem  in 
Paradoxis  :  Mors  terribilis  esl  iis  quorum  cuin  vi  a 
ojnnia  exstinguuntur,  non  liis  qudrum  laus  emori 
non  putest.  Exsiliuin  autem  terribile  hisquibus  quasi 
circumscriptus  est  habilandi  locus ,  non  his  qui 
omnem  orbem  tcrrarum  unam  uibem  esse  dicuni. 
Idem  in  Tusculanis  Qusestionibus  :  llaque  ad  omnem 
rationem  Teucri  vox  accommodari  poiesi:  Palria  est 
ubicunque  est  bene.  Socratcs  quidem  cum  rogareiur 
cujatensem  esse  diceret,  inundanum  inquit.  Totiui 
enim  mundi  se  incolam  et  civem  arbitrabatur.  Pros^ 
per,  eruditus  et  Christianus  pocta  ; 

Non  mcluo  exsilium,  mundus  domus  omuibus  una  est. 
Divus  Ambrosius  iii  6  epist. :  Quocunque  accesserit 
B  sapiens,  ubiquecivis  est,  iibique  sua  ouinia  intelligit, 
nusquam  se  peregrinum,  nusquam  hospitem  judicai. 
Theopbrastus  diceresolebaidoclum  hominem,  ex  om- 
nibus  solum,  nequein  alicnis  locis  peregrinum  esse, 
neque  inopem  amicorum.  Yelus  adagium  est :  Quaevia 
terra  patria,  quoadmonemur  virum  sapientein  ac  bo- 
nuin,  ubicunquegenlium  vixerit,  feliccm  esse.Ovid.  in 
Fastis  : 

Omne  soluni  forii  |>alria  esl,  ul  ijisclbus  aequor. 
Papinius  in  Thebaide : 

Omnc  homini  naiale  solum. 
Ei  jus  ex$ulare  non  etse]  Id  est  noii  licere  ei  exsu* 
lem  esse,  seu  pati  exsilium.  Meo  judicio  exsulare  hie 
vcrbum  est,  tamelf^i  secus  sentiat  Agricola.  Potesl  el 
sic  exponi,  jus  exsulare,  hoc  est  jus  exsulandi ,  ut 


bus  victus  aberret  ab  ea.  Cicero  in  Paradoiis  :  Sa- 
pieniis  auimus  magnitudinc  coiisilii,  tolerantia  re- 
rum  humanarnm,  contemplatione  furtunx,  virlutibus 
denlque  omnibus  ut  moenibus  septus  vincetur  et  ex- 
pugnabitur,  qui  ne  civitate  quidem  pelli  potest  ? 

•A»a  flf  ^triksxic  ib-Ttv,  tU  xoipwoc  ]  Hxc  verba 
sunt  in  exemplari  quod  doctissimus  Caisarius  mihi 
commodavit.  Interpretantur  auiem  sic.  Sed  unus  rex 
est,  unus  Dominus.  Habeniur  et  sic  in  eodem  mar- 
gine  ascripta ,  'A>la  tU  TnipoLwg  fViv,  tU  jSatriXfOf : 
SeJ  units  dominiis  est,  unu^  rex.  In  episiola  vero 
JSdicollii  paulo  aliter,  eU  xoi/jovof  cVtu,  tU  /SacrtXfvf : 
Unus  dominus  sit,  unus  rex.  Agricola  vero  hunc  in 
modum  legit,  tU  xuptd^  «<rTtv,  flf  (Sao-cXfuf .  Sqmptum 


Tempus  abire  tibi ; 
idr^ttempus  abeundi. 

IN  MKTRUM  VL 
Cum  Phosbi  radiis]  Garnieii  hoc  ex  prxcedenlibus 
peniet:  quia  euim  prxdixii  Philusophia  velle  se 
priinum  mala  et  dolores  Boetii  mitioribus  remediis 
roollire,  ut  sic  delndead  acriora  medicamina  perci- 
pieiida  aptior  fieret.  In  hoc  carmine  velui,  communi 
quadam  sententla,  ostendit  in  omnibus  rebus  ila  de- 
bere  fieri,  ut  quodque  suo  tempore  peragatur :  quod 
8i  ante  tempus  restineuius,  vel  extra  tempus  cone- 
mur  alir|uid,  frustra  nos  et  sine  efleciu  laboraturos 
esse.  Mctfam  estGlyconiuin,  dictuin  ab  auctore  Gly- 
cone  :  trimetrum,  hoc  est  tribus  pedibus  constans. 


estex  Homero,qui  in  feccunda  lliados  rhapsodia  sic  Tl"'^"^^  ^^  duobus  dactylis.  Dicit  qui  per  a»statem 


inquit : 

Ovx  ayaOov  7r>©uxot^avu},  tlc  xot/>avof  t errw, 

ETc  ^aaiktijg : 

id  est,  non  bonum  muliorum  dominatio  ;  unus  do- 

minai  slt,  anus  rex,  quod  (ui  Philippo  Beroaldo  pla- 

cet)  uno  versu  sic  reddi  potest , 

Non  opus  ut  mulli,  sed  princeps  imperet  onus. 
Rcx  unus. 

Possurous  et  sic  reddere, 

Non  bona  multomm  domioatio,  sitdoroioos.  sit 
Rex  unus.  * 

TwB  eivitatis]  Givi^tis  sapientum.  Gicero  in  iii  de 
Finib.  de  Stoicis  ba!C  tradit :  Mundum  aulem  censent 
regi  namiae  deoruro,  eumque  essa  quasi  communcm 


cuin  omnia  fervent  caloribus,  screre  vojet,  frtistra 
sperabit  messem  :  sic  etiain  per  hiemem  violas  nou 
esse  legendas,  nec  uvascolligendas  vere;  Deus  enitii 
omnibus  rebus  tempora  sua  dedlt,  quae  qul  non  sc- 
qnetur,  non  habebit  Ixtuin  finerti  rerum  suarum. 
Agricola. 

Cum  Phcebi  radiis  gratfc,  elc.]  Toium  periphrasis 
est,  id  est  circumlocutio  aislaiis.  Agricola. 

Caneri  ]  Canccr  est  signum  coeleste,  in  quo  sul 
ajstate  facit  soistiiium,  quo  lempore  fervidissima 
aesias  cst.  Agricola. 

Neganiibus]  Negare  diciiur  ei  verbis  abnaere,  ui 
Terent.  in  Eunucho : 
All,aio;neg*i,nego. 


.j{5  MURMELLII  ET  AGmCOLiE  COMMENTAniA.  94« 

«i  opere  non  obsequi.  Lucanu^  in  primo  :  A  clus  est,  qui  lesieFeslo  Pompeio,  filum  erallancum, 


Summisque  uegalum 
Starediu. 

ACRl^OLA. 

StUdt]  Sulcus  e&t  cavitas  oblonga  ilia  quie  inier 
terram  utrinque  ab  aratro  disjecta  in  agris  relinqui- 
tnr.  Agricola. 

Credidil  \  Credere  proprie  signiOcat  alicui  lidem 
adhibere,  undecredere  dicimus,  aliquando  commit- 
lerc  aliquid  alieri,  vel  tradere,  ut  pecuniam  vel  sc- 
cretum  :  quia  cujus  fidei  non  credimus,  illi  fere  non 
iradimus  ullam  rem.  Agricola. 

Quernat]  Sic  proprie  facimus  posses^ivum  a  quer- 
cu,  non  quercinas,  ut  vulgus  barbare  dicit.  Est  Hiitem 
quercus  arbor  glnndifera,  ignota  nostris  regionibus: 


quo  flamen,  caput  circumiignns,  crines,  ne  spargo* 
reniur,  conlinebal.  Agaicola. 

Olficiii]  Orficium  aiiquando  meritum  significat  vel 
beneficium.  Cicero  ini  Episiol, :  Kg»  oroni  orficio  ac 
poiius  pietate  cxieris  erga  te  satisfacio  omnibus. 
Undeetofficiosus  dtcilur  in  bacsignincalione.Quando- 
que  significat  id  quod  qnisque  ex  professione  soa 
facit:  sicut  officium  mediciest  sanare,'ofQcium  fabri 
struere,  ofncium  boni  viri  recte  facere.  Sic  Cicero 
librum  Officiorum  appellavit,  quoniam  illic  de  of- 
ficiis   boiii   viri   disserit.  Agricola. 

Prcccipiti]  A  prae  et  caput  diclura  esl,  diciturque 
mitii  pracreps,  qui  sic  mittitiir  ab  alto,  ut  caput  ejus 
praecedat,  et  sequantur  pedes.  Deinde  et  locus  dici-' 


quod  eniiii  nos  quercum  vocamus,  proprie  robur  di-  jj  ^^^  praeceps,  qui  direcie  el  ad  perpendiculum  in  al^ 


citur.  Agricola. 

Purpnreum  nemu$\  Non  satis  consideraio  posuit 
Rtelius  boc  adjectivum.  Describit  eiiim  liiemem, 
qiio  tempore  dicil  ad  legend  ts  violas  purpureuni  ne- 
inus  iion  esse  petendum  :  veruiu  eo  tempore  nun- 
quam  nemus  est  purpureum,  quoniam  nulli  tunc 
sunt  flores.  Ergo  parum  circumspecte,  cum  oratio- 
iiem  ad  illud  lempus  refer^ii,  videtur  dixisse  purpu- 
reum  nemus ,  nisi  ad  Grxcain  liujus  verbi  proprieta- 
tem  allusit.  Illi  nopf^piov,  id  est  porro  fvjoo/xevov,  boc 
est  prorsus  misium  et  agilatum  dicunt  :  inde  etiam 
bic  purpureum  nemus  dixerit  biemis  velut  ventis 
turbidum  et  inquietuin.  Agbicola. 

Nemut]  A  Grocco  vsfx<u  id  est  pasco,  diciiur.  Quo- 


tum  lendil,  ei  non  fastigiaie  et  molliier.  Agricola. 

Via]  Ut  ait  Varro,  a  vebendo  dicu  est,  quasi  ve- 
Im,  quia  peream  res  vehuntur,  sicut  iter  ab  eunda- 
dicitur,  Agricola. 

IN  PROSAM  Yl. 

Primum  igiiur]  Hic  Pbilosopliia  inleirogationibiis 
qHibusdam  praeparat  animum  Boetii  ad  ea  quac  in 
consolationem  illius  prolatura  est,  meliusnccipienda. 
Itaque  quemadmodum  geometrjR  solent  supposiiio- 
nes  quasdam  proponere,  quibus  conccssis  possint  ad- 
versario  id  quod  volunt  ex  illis  demonstrare,  ita  hic 
Pbilosophia  facit.  Quia  enim  duo  sunt  praecipua  ad 
ostendenduin  quod  niliil  dcbeamus  moleste  ferre» 
quidquid  nobis  accidat  adve^si ,   quorum  primum  est 


niam  prisci  per  nemora,  <|uema<lmodum  .idbuc  mul-  c  ,|„i^  „g„,  ^„„j„„  proVidenii.-.  sua  .egit,  cerluui  esi 


tis  regionibus  fit,  armenta  pascebant.  Agricola 
Leclurus]  Lego  proprie  id  quod  colligo  significal : 

iiiide  et  legere  litteras  dicimus  :  quoniam  colligendo 

et  oonjungendo  eas,  verba,  et  ex  his,  sententius  efii- 

cimus.  Agricola. 
lnhorruU]\d  estconcussiisest  velexasperatus.  Ilor- 

rere  proprie  est  inetu  vel  frigore  concuti.  Juvenalis : 

Simplex  ne  furor,  sestertia  centum 
Perdere,  el  liorrenli  tunicam  non  reddere  servo? 

Agricola. 

Vemos]  Ver  sicut  pleraque  Laiina  a  Grxco  Hp  du- 
ctum  esi,  praRposiia  liticra :  sicul  illi  U,  nos  vrs  di- 
cimus.  Agricola. 

Pa/mi/«5  ]  Dicuntur  rami  viiiuin,  quoniaiii  vrlit 
palpando  adminiculis  quibus  susientanluradh.Trenl. 
Agricola. 

Au/ttmno]  Aulumnum  dictuiii  credo,qu()d  is  niictor 
laborum  omnitim  qui  pcr  toKim  aiuiuin  colemK-c 
terr.n  suscipiunlur,  qula  auiumnus  est  qui  fri:ciuin 
laborum  rcfert.  Agricola. 

Dacchus  ]  Grfcum  nomen  est  quod  Drutn  vini  si- 
gnifical,  et  Latine  Liber  paler  dicitur.  Agr  cola. 

Tempora]T empns  a  tendendo  dictum  videlur,  quo- 
niam  per  oninia  tendalur,  et  complectatur  omnia. 
Agricola. 

Aptans]  Id  esi  accomnio(ian«,  dictum  cst  a  veiere 
verbo  apo,  apis,  .ipere,  qu  d  signifirat  connecto, 
unde  et  apiscor,  a  quo  adipi^cor  dicitiir :  sicut  a  fa- 
rio  faciscor,  et  tamen  proficiscor.  Ilinc  ei  apcx  di 


nibil  ab  eo  in  mundo  nisi  bencfieri.  Ergo  quidquid 
ab  illo  nobis  immiltilur,  bonuin  esi ,  nec  debeinus 
propter  iJ,  qiialecunque  fuerit,  dolere.  Secundum  vero 
est  quia  homo  est  sorlitus  animam  quae  immortalis 
esi  et  ad  aeternam  beatitudinem  consequendam 
facta ;  est  non  debet  ergo  quisquam  dolere  propter 
ulla  advcrsa ,  quia  illa  hrevi  i  sunl,  el  per  illa  ad  bea-> 
liludinein  aperitur  nobis  via.  Sane  Uoeiio  hprtim 
utrumque  concedendum  fuit,  non  solum  quia  Chri* 
stianus  erai,  sed  ctiam  ex  secta  philosophix  quam  se- 
qiiebatur,  quae  erat  vetus  Academia  ex  instituiione 
Platonis.  Epicurei  quidem  utrumque  ei  providentiaro 
et  animx  immortalitatem  negabant,  et  Uem  omnes 
fere  physici  veteres ,  quorum  senientiam  apud  nos 
Lucretius  in  poemate  copiose  cxplicuit.  Stoici  pro- 
videntiam  Dei  regentem  mundum  ponebant,  immor- 
talitatem  animorum  negabanl.  Ergo  si-cum  his  dispa- 
landum  fuisset,  utrumque  eorum  aut  alterum  proban* 
dum  ante  erat,  ne  ex  nou  conressis  procederetur : 
iiiinc  Boelium  credentem  ista  satis  filit  admoneri. 
Piimuin  ergo  Iioruui  Uoetius  celeriler  conccdil.  Ad 
secundum  vero  cuin  Pliilosophia  id  multis  inierroga* 
lionibus  conetur  elicere,  iit  servet  decorum  persona . 
Hoetii ,  qui  tristis  et  perturbato  animo  erat,  nec  po- 
icral  prae  moerore  intelligere  quid  diceret  Philoso- 
I  hia,  nihil  certuin  respondel,  cum  id  etiam  philoso-  • 
piiia  non  aperte  proponat,  sed  tamen  elicere  ex  aliis- 
iiiierrogationibus  cupiai.  Et  secundum  quidetn  lioc  iiu 


947 


APPENDIX  AD  LIBROS  DK  COiN^OLATIOiNE  PHfLOSOPniiE. 


m 


diias  partit  siippbsitiones.  F!x  hoc  enim  qiiod  anim»  A  Colligit   er;;o   has  tres    stipposilioncs  more  siio  ab 


immorlalis  est,  conjiinclo  cum  eo  qnod  providentin 
regitur  mandus,  consequiiur  (inem  aniinos  Deum 
esse,  hoc  cst  beaiitudinem,  ad  quam  a  Deo  ordinata 
est.  Inierrogatigitnr  primum  Philosophia  Boetiuman 
credat  divina  ratione  mundum  regi ,  qiiod  quidein 
eipedite  Boelius  (Tateiur  ,  qiiemadmodum  jam  iii 
proximo  camiine  cecinerat.  Deindo  pcrqnirii  Philoso- 
phia  an  sciat  Boetius  quibiis  gubernaculis  mundus 
regatur.  Ad  quod  respondet  vix  se  intelligere  quid 
dicat  Philosopbia  ;  itaqiie  non  facile  posse  ^e  respon- 
dere  ad  interrogata  :  quare  subjicit  Philosophia  non 
niirum  esse  si  in  ea  ignoramia  aut  errore  pertur- 
baiione<  aliquae  aiiimiim  ejiis  invaserint.  Cst  autem 
(ut  verum   dicatur)  post  priorem  interrogationem 


ultima  incipiens.  Qnoniam  enim  oblitusest  sui,  boc 
esr,  nescii  ad  immorlalem  se  bcatitudin^^m  destinari, 
idcirco  tanqunm  exsiilem  et  bonis  suis  spoliatumsi^ 
deflet.  Qiiod  fleri  iion  poiest ,  nam  immorlali  nihii 
mnrtnle  boniim  vel  innluin  esse  potest.  Deinde,  quia 
ignorot  fineiii  rcnini,  decipi  enm  ut  relices  pnlet  eos 
quorum  prospr-rn  sunt  scelera  ,  cum  potius  infelicis- 
siuios  eos  putare  deberct,  ut  quos  gravissimoc  pcenae 
maneant  .scelerum  suorum.  Postreino,  qnia  putei 
provideniiam  non  csse  qur  mundum  rcgat,  putat 
omnia  inceria  sorie  et  forluiio  cveuire  :  qui  errores, 
ad^  omiiem  subversionem  et  perniciem  memis  satis 
magni  sunt.  Agricola. 
Parens]  Patior  qiiandoque  significat  permitto,  ul 


haec  posterior  supervacua,  neqne  videtur   Boetivs  B  hic,  et  Cicero  in  Catilinam  :  Non  patiar,  non  feram. 


satis  diligenter  naturam  quxstionum  istarum  distin- 
xisse.  Nam  si  conceditur  mundnm  non  regi  fortiutis 
casibus,sed  divina  rntione,  quid  opiis  ernt  deinde  in- 
terrogare  quibus  gubernaculis  mundus  regeretur, 
cum  certnm  jam  sit  ex  priori  coiifessHone  divina  ra- 
tione,  id  est  proTidentiam  esse,  per  quam  regitur 
mundus?Sane  primum  interrognndum  erat  an  cre- 
deret  esse  iillum  Deum,  qiiod  nonnulli  omnino  nega- 
bant  :  alii  (iit  Epicurus  et  sectniorcs  $ui)  dicebant 
esseDeum.  s^^d  otiosum  et  non  curantem  ref^  huma- 
nas.  Utrique  igitur  isti  ponehant  fortnitis  ca^^ibus 
regi,  ergo  cum  concessisset  Boetius  esse  Deuin,  la- 
men  inquirendum  erat  crederetne  providentia  illius 


regi  nmndum.  Nemo  cnim  omnium  inventus  est  qui,      „^^^  .^  ^^  ^p.^^^,^  ^j^ . 

^mn  oroHnrPt    npiim   rnnililorptii  nrspnidpre    mnndo.  ^  «^ _.j. 


non  sinam  :  quandoque  signiflcai  maleaffici.  JuvenaL; 

Laieris  vigili  com  febre  dolor  em 
Si  ccepere  pati. 

Agricola. 

Stalum]  Staius  qiiandoquedicitur  hnbituscorporis 
in  pedes  erecti,  ul  dicimus,  slatiis,  sessio,  accub  itio ; 
qu^ndoque  significnt  condilionem.  Virgil. . 

Oui  siatus  aniiquo  Lalio  ? 
Agricoi.a. 

Curationis]  Curare  proprie  curamadhiberesigniflcat. 
inde  quoniani  prxcipua  est  medici  circa  segrotum  sa- 
nandum  cura ;  curare  etiam  pro  sanare ;  qiiandoque 
non  sanare,  sed  coram  sanitatis  habere  :  nnde  eiiam 
utnon  sanetur  a.'ger,  medicus  curare  dicitur  ;  tamen 


cum  credcret  Deum  conditorein  pr?esidere  mund< 
qui  putaret  foriuitis  c:isibiis  rcs  agitari,  sed  credebnt 
omnia  providentia  gubernari.  Agricola. 

Sed  dicmihi^  meminitti,  etc.  ]  Hic  conalur  elicere 
secundamsupposiiionem,  quae  esl,  liomincm  ad  bea- 
titudinem.  consequendam  factum  esse  :  interrogat 
ergo  Philosophia  an  meminerit  Boctius  quis  sit  flnis 
rerum ,  quod  quale  sit  Boetins  dicit  oblitum  se  esse. 
Idmrsusten^atPhilosopliia  alia  percontationeelicerc, 
quxriique  on  qiiod  sii  omnium  principium  sclat  * 
qui  respondit  Deiim  es«e,  ut  paulo  antc  dixit.  Dicit 
ergo  Philosophia  mirumesse,  cum  sciat  principium 
oniiiium  rerum,  ut  finem  ignorct.  Iloc  ideoest,  quo- 
niam  eoiin  scit  Deum  principium  omnium  esse,  debc- 
bat  scire  Deum  omnia  fecisse,  ut  essent  bona,  quin 


Fugeres,  radice  vel  herba 
ProtiriiQtA  nihii  curarier. 

Potest  ergo  curnri  ndice  nihil  proHciente,  scd  ne- 

quaque  sannri.  Agricola. 

Arbilratu]  id  est  voluntate  vel  judicio.  Arbitrari 
veteres  dicebant  inspicere  vel  cognoscerc,  uiide  re- 
motis  arbitriis  loqui  dicitur,  qui  solus  ciim  aliquo  lo- 
quitur,  ct  arbiter  judcx  vocatus.  Agricola. 

mnm  ]  Ab  uno  nonnulli  ullus  dictum  voluni. 
Agricola. 

Conditore]  Cotidcre  quandoqiie  significatfacere,  iit 

Iiic  et  suprn : 

0  stelliferi  conditor  orbis. 
Qnandoque  colligere.  Homtius  in  i  Carminum: 
Illiiro  si  proprio  condidit  borreo. 


bonitas  ciijusque.  beatitudo  ejus  est ;  ergo  omnia  vo-  D  Quandoque  abscondere.  Virgil.  in  Bucolicis  : 

luitpsse  beata,  quatenus  naiura.  uniuscujusque  (ut 

nit  Plato)  capax  beatiludinisesse  poteraL  Delnde  ibi, 

Sed  hoc  quoguef  etc,  lertium  de  animi  immortali- 

tate  perquirit.  Quxritergo  an  meminerit  hominein  se 

6886  ,  deinde  an  sciat  quid  sitbomo.  Ad  quod  rfspon- 

dct  Boetlun,  ex  sentcntia  Porphyrli,  hominem   esse 

animal  rationale  moriale,   cuin  rectius  definivi<set 

liominem  esse  animal  ex  corpore  et  rationali  immoi- 

tali  anima  compositum.  Cum  enim  oblitus  sit  Boeiiu< 

constare  se  ex  anima  immoriali,  non  est  mirandum 

8i  brevibus  istis  ndversilatibus   perlurbetur  :  dicit 

crgo  hanc  etiam  csse  vel  praecipunm  mali  sui  caiisnm, 

quod    sui  oblitiis   sit,  desicritque  seipsum   nossc. 


His  egt)  s»pe  lupum  fleri  et  seeoodere  silvis. 
Agricola. 

Exsortet]  Exsors  abnd  et  sors  dicitur,  quasi  e\tra 
sortem,  id  est  partem,  qiii  l^rorsus  privatus  esl  rr. 
Agricola. 

Papte  ]  interjectio  slupeiitis  vel  admirantis  esi,  a 
Graeco  Ba^ou  ducta.  Agricola. 

Sententia  locatut]  Frigida  ei  segnis  videlur  csse  isi.i 
translatio,  locari  in  senieiiiin  ;  rectiusernt  utcunqu« 
autlocatam  ineum  senlentiani ;  mclius  ulique  et  mo- 
desiiiis  erat,  cur  tam  saluhrcm  habcns  sententiani ; 
atit  freiiis,  aut  pr.Tdilus,  vcl  niius  senteniia  xgrolel. 
Aqricola. 


m  MDUMELLn  ET  AGRlCOLi£  COMMENTARU.  050 

Conjecto]  Ul  e.U  suspicor:  iinde  coiijectores  dicun-  A  lio  Pliilosopliia  promilliL  Primum  quidcni  la:via  et 

mediocria  ad  removendam  pertiirbationum  caligiiiem, 
i{uac  impedimenlo  esi  animo  quo  minus  queal  spe- 
culari  venlalem.  Deinde  vero  acriora  firmioraque,  uC 


Mir  somniorum ,  aut  similium  rerum  interpreies , 
i|uoniam  suspicionibiis  fiitura  colligunt.  Agricola. 

Ambigit]  Ambigere,  ab  am  quod  circum  m  coro- 
positione,  et  ago  diclum  per  interpositionem  6  litte- 
ruD.  Agricola. 

Num  inquit,  etc.]  Senteniia  est.  Non  dubitabam 
quin  error  esset  aliquis  in  te,  qui  causa  esseC  ul  do- 
loriiiie  rerum  adversarum  possei  intrarein  amroum 
tuum.  Agricola. 

Iliante  valU  robore]  Similitudo  a  rounitionibus 
ducta  est ;  quando  enim  aliqutd  deest  vallo  ut  hiet, 
fd  est  aperium  sit,  datur  adiltis  hosiibus  in  munitio- 
ucs.  Agricola 

Morbui].  hic  per  translationem  dictus  cst :  credo 


falsae  feiicitati»  spede  perspecta,  verae  hentitudinis 
formam  possit  mtQeri. 

IIS  METRUM  VIL 
Carmen  est  adonium,  dactyloconsians  et  spondeo: 
quo  docet  Pitilosophia  tribus  pulcherrimis  comparn- 
tionibus  ita  roentem  hominis  perturbalionum  caligine 
confundi,  et  passionuro  linculis  obstringi,  ut  non- 
nunquaro  in  servituiero  redacta,  veritatem  minime 
possit  intueri.  Scienduro  est  quatuor  princip»les  esse 
aniroae  peFtirrbationes,  qu»  et  affeciiones  dicuntur, 
et  a  junioribus  passiones.  Haruro  du»  quideui  ex 
dictuni  a  moric,  quoniaro  morbus  ad  mortem  ducat.  B  opinione  boni  nascuntur,  gaudiuro  et  spes  :  du»  vero 


Agricola. 

Exstirpare]A  slirpe  dici^ur,  quod  roasculiiio  genere 
radicero  signlficat,  quasi  siirpitusevellere.  Agricola. 

Vel  maxmam]  Vel  hic non  disjunctive ponitar,  sed 
kl  fere  qaod  etiam  significat :  sic  Propertius : 

Nocte  una  quivis  vel  Drus  esse  potest 
Agricola. 

Reconciliandcs  $o$piloti$.]  l>uT,y  translatio,  sicut 
Roetii  pleraeque,  pro  reparandae  vel  recupcrandx  est 
dic:uro.  ReconciKaniur  eniro  proprie  qui  ex  amicis 
lnimici  facti,  rnrsus  redeunt  in  gratiaro.  A  concio 
cairo  concilium  d;cturo  est,  id  est  conventos  homi- 
num :  unde  conoiii.ire1ioinincs  ad  consensuro  peruu- 
cere.  Fuil  sane  uiodesiiur  aliquanto  translatio,  nec 


ex  opinione  mali,  dulor  et  metus.  Gaudium,  qus  et 

volupias  gestiens  (id  est  pneier  moduni  elala  Ixtitia) 

dicitur,  est  aniroi  afleciio  proveiiiens  ex  opinione 

pracsentis  Tiiagni  cujuspiam  boni,  rationi  non  obtem- 

lierans.  Spes  quie  et  cnpiditas  vocatur,  est  animi  af 

fectio  proveniens  ex  opinione  fuluri  cujuspiam  boni, 

ratloni  non-  obtemperans.  Dolor  seu  aegritiido  est 

animi  aff^ftctio  proveniens  exopinionem:tgni  nialipra»- 

scntis  rationinon  obtemperans.  Metus  est  animi  per- 

turbatio,  acciilens  ex  opinione  roagni  roali  impenden- 

tis,  prxter  rectam  rationeiu.  Has  perturbationes  ma- 

gnus  poeta  paucis  coroplexus  est,  ki  iEneidos  sexto : 

Hnnc  nieiunnl  cupiiinlqne,  dotcut  gaudeotque,  neo 

[auras 
Respiciunt,  claosae  tenebris  et  carcere  c^eco. 


C 

isti  roultum  dissimiiis   tamen  quaro  in  Tyrone  suo  ^  ^^  his  vitium  omne  nascitur :  unde  Francis.  Philclp. 

graviier  casligat  Cicero,  quod  ille  dixcrat,  valetudini      |^  Sailris: 


fide  it  T  serviendo.  Agricola. 

Nequam]  Id  est  imn  cujusquaro,  hoc  est,  qui  nihili 
homo  est  ei  nullius  preiii :  cujus  conirariuro  est,  qui 
dicitur  frugi,  qui  frugero  aliqnaro  bonain  et  uiil  tatem 
sui  praebet.  Itaque  Plautus  nummuro  neqnam  drxit, 
qui  bonus  non  esset.  Agricola. 

Vices]  Id  est,  vicissiiudines,  perroutationes.  Agri- 
cola.  * 

Reliqua  Rodolphi  Agricolae  qiHe  in  Roetiuro  scri- 
psisse  fertur  in  roaniis  roeas  non  perveneruni,  quae 
Qtinam  pervenisseni !  Nam  ul  bxcitaetilla  saueqiisfm 
libens  tibicommunicarero.Caeteruroie,eandide  leclor, 
oralum  veliro  ut  hisiiosiris  qualibiiscunque  taniisper 
conlentus  sis,  duro  fueris  aiiepliis  meliora.  '^ 

Sed  $o$pitati$  auctori  grales]  Aiienturosiiuul  ei  be- 
npvoluro  reddii  Roeiium,  dicetis  non  omnino  deejiis 
s.luiedesperandum  esse,  sed  Deo  grntias  agemlas, 
qund  elementa  recuperaiidx  saluiis  siiit  relicta. 

So$pitatis]  Incolumitalis. 

Aucto'ri]  Deo. 

Grates]  Graiias  subaudi  agamus. 

Sed  quoniam  firmioribus  \  Oitendit  qua  raiiaite 
Boeiio  sanitas  reslitui  possii. 

Tempm  uti]  Pro  ulcndi,  (igur;«t:i  loculio  esi. 

Unnc\  Pertiirbalioniiiu  caligiiicm. 

1'omentii]  Reniediis.  Duplicia  aulein  rcuiciHa  Roc- 

'  DeliriuDl  Ag"icol  r  comsneiilaria  :  Sf»ius  deiiicrps  coimncnlabilur  Mur.TipHius.  Kdit 


Dedecus  omne  aodet  mens  perturbata  nefasqne. 

Danda  igiiur  cum  prirois  opera  est  nobis  ut  e  «s  vd 

exstirperous,  vel  cerie  raiionis  subdarous  imperio, 

ut  coropotes  beaiiiatis  evadarous.  Drvus  Ambrosius 

in  II  Epistolaruro :  liisurgit  enim  sapiens  quasi,  viclor 

debellatis  a  se  ac  irinrophatis,  libidini^  timori,  •gna- 

visc,  rooestitudini,  coeterisque  vitiis,  donee  e.i  dc  pos- 

scs-ione  suae  roentis  eliroinei,  ot  omnibuS'  terroinis 

finibusque  suis  propulset,  aiqiie  arceat.  Joanncs  Do- 

cacius  in  Rucolicis : 

0  Dam-n,  Damon,  qnantuffl  sibi  qoisque  beavit, 
Qui  |»oiuii  mentis  rabidos  sedare  tumores. 

Raptistn  Maiitnnnus : 

Ardua  res,  vicis^e  alios :  victnria  major 

Est  aiiiiiii  nuclns  composuisse  soi. 
Subjecisse  gielus,  et  debellasse  tomores  - 

Gaudia,  spemque  gravi  supposnisse  jugo. 

Nos  qitoqnc  annos  abhinc  septero  in  Ecfogiaroorar- 
libus  hnnc  in  nioduro  liisimQS : 

Fortibos  bellls  animos  domate, 
Vincoio  pacis  repritnatur  ira, 
Ciira  sit  inordax  procul,  arceatiir 

Prjva  copido. 
Nemo  caplores  riililis  in  armis 
Urbium  jaclet.  c  'lelires  triumplios 
Nemo  mlretur,  qiribus  Inlnmescunl 

Sspe  t>ranni. 
Gestiens  quis(|uis  populit  quie:o 
Gnudium  et  duros  animo  dolores, 
Spes^iiliel.inies,  paviduinqiiL*  vicit. 

Corde  lifnorom  • 


951 


APPENDIX  AD  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  PHlLOSOPIIIiE. 


9SS 


Solas  bic  lauri  roeruii  coronaiii, 
Parparam  solus,  |.lacide  (riumphans. 
Proximam  sedem  coi  dat  beato 
Yera  volupias. 

Et  in  quarlo  Elegiarum  libro  : 

Splendida  noa  faciuat  fortun»  muoera  regem, 

Rlattea  nec  vestis,  nec  generosa  domus. 
Rex  est  qui  sese,  recla  rationis  habenis 

Compescens  animl  noxia  vota,  regit. 
NoD  merlto  fortls  censetur,  qui  nimis  aodai 

Trlstia  terribili  corpore  belia  gerit. 
Forlis  eximio  virtutis  prsdita  dono 

Mens  pia,  mens  almae  cons:cia  justitie, 
Qu»  domat  affectus  recto  nio«Jeramine  pravos, 
^  Corporeas  viacens  apaviter  illecebras. 
Cuius  ad  imperium  fugit  illecebrosa  voluptas^ 

Et  dolor  impigra  spesque  metusqae  fuga. 

Fo/veni]  Exagilans. 

Turlfidu$  ausler]  Turbulentus  ventus,  species 
genere  posita. 
jE$tum\  Marts  motum. 
VUrea]  perspicua. 
Par]  Similis. 


A      Vi$ibu$ob$lat\  yisum  nontransmitiit. 

Defluu$]  Deorsum  (luens. 

Re$i$lit]  Hemoratiir. 

Obice]  Objectione. 

Saxi  $oluti  rupe]  Dissoluti  a  rupe. 

Lumine]  visu. 

Cemere]  videre. 

Verum]  Yeritalem. 

Carpere  caUem]  Ire.  Sic  Ovidius ; 

Si  rota  defuerit,  tu  pede  carpe  viam. 

Nubila]  Obscurata,  perturbata. 

Ubi]  In  qua  meiile. 

Utec]  llx  perturbationes,  de  quibus  Pbilelpbus  in 

Satiris : 
pro 

Uic  tiuiet,  ille  cupit,  dolor  hinc  furll,  iode  voluptas^ 

jg  Et  nos  in  primo  Elegiarum : 

Languida  conficiuol  luordaces  peclora  cur», 
Uinc  spes^  inde  meius,  laeiitia  aique  dolor. 

Regnant]  Doiuiiiantiir. 


LIBER  SECUNDUS. 


fN  PROSAM  PRIMAH. 

Superiorr  volumine  Boeiii  querelae  dolorisque  ec 
Kgritudiiiis  causae  suiit  eipo^Hx,  quibus  penitus  in- 
irospeeiis,  Pliiiosophia  peritissima  languentium  ani- 
morum  medica,  nuiic  lioc  in  libro  remedia  confert 
(ut  supra  politcita  est)  ea  quae  sunl  leviora,  quo  in 
mbMquenti^volimiinecommodiusacriora  possit  adhi- 
bere.  Totaaulenidisputaiionuncspectaieo,  utoslendat 
lortunaebonaminime  nosiris  inbonisessennmeraiida. 

Po$t  hiBc}Poii  decantatuni  proximuro  carmen.       ^ 

Ubi]  Postquam. 

Modeeta],  Moderala. 

CoUegit]  Refeeii. 

Exor$a  e$l]  Coepit  loqiii. 

Habitum]  Affectionem,  disputaiioucm. 

Tabe$cis]  Consiimeris. 

Pervertit]  Perturbat. 

i//tiii  prodigii]  Mooslrosae  fortunae. 

Fuco$\  Fraddes.  Terentius  in  Eunuck : 
Per  impkivium  fucum  factom  roulierl. 

Quo$  eludere  m7i7tir|  Jdaiincs  Caiupnini.^ : 

Dut  fortuua  inaaus  quibin  est  aocitura  secuuda» : 
Ridet  ut  alliciaty  por^igit  iit  capiat. 

Beneca : 

Forluna  cum  blanditur,  captatum  venit.  p) 

lncet$ere\  Impetere,  insectari.  Gelinis  :  Cum  nie 

lualedictis  incesserct. 

Adgto]  Adylum  locus  «^st  secrelior  teiupli,  a<l  qtKH) 

non  nisi  sacerdoti  dabaiur  accessus.  Virgilius  : 

Isqiie  adytis  haec  tristia  dicta  reporiat. 

Ilic  inlellige  Philosophiae  secteiarium,  quiniantiaaiii 

numen  sacra  esl,  et  veneranda. 

Verum  omnissnbita  mutatio  rerum,  von  $inequodinn 

qua$iconflictu  contingit  animortim]  Piilchra  el  verissiina 

baec  est  seutentia,  a  qiia  non  discrepat  illa  Sinccsn  : 

Gravius  nocet,  (tuodcunque  inexpertum  accidu 

Et  ejiisdeni  illa : 

Grave  est  malum  omno  qu  d  suh  aspcc!u  latcl. 

CoMpictu]  ('oiiiiiioiioiie,  cruciatu. 


T^mpiis  Aaitnre]  Pro  hauriendu  Sic  Horatius  i» 
epistolis : 

Tempus  abire  tibi. 
Propertius : 

Nunc  est  discedere  tempus. 

Suadela\  Vis  et  facultas  suadendi. 

Nostra  in$tituta]  Philosopbiai  pra^cepta. 

Mu$ica]  Poetica,  quam  et  Terentius  musicaii^  ap^ 
pellavit. 

Hasc  naturd]  Ut  s  t  ifnulabilis. 

In  ip$a  $m  mutabititate  con$tantiam]  Ovid.  *in  Tri- 
stibus : 

Passibus  anibiguis  fortuoa  volubllis  errat, 
Et  inanet  in  nullo  ceria  tetiaxque  loco. 

Sed  modo  la^tamanct.  vultns  modo  sumit  acerbos, 
£t  tanium  coni^taus  ia  levitate  sua  est. 

Ambiguo$  vultus  ]  Iiicerios ,  moiio  hilares,  modo 
lri*4ies. 

Cosci  uummit]  Fortun»,  quam  veteres  deam  csecam 
suRt  fabulati.  Pliniu^  lih.  ii  Nauralis  llistoriae,  capito 
7  :  Toio  quippe  mitndo,  et  locis  omnibus,  omnibus- 
que  lioris,  hominum  vocibus  fortuna  sola  invocatur, 
el  una  nominatur,  uua  accusatur,  una  agitur  r«a, 
una  cogitatur,  sola  iaudatur,  soln  arguiiur,  et  cuni 
conviliis  citliiur  :  volubilisqiie,  a  plerisqiie  vero  et 
cica  ctiam  exislimaia,  vaga,  inconstans,  i.ncerta, 
varia,  indigiiorumque  faiiirix.  Iluic  omnia  ekpensa, 
huic  oinnia  feruniur  accepta,  et  in  toia  ralionc  mor* 
tnliuni  sola  utrau^que  pnginam  facil.  M.  TuUius  in 
La:lio :  Non  eiiiiii  ^oluui  ipsia  f>trtutia  caecn  est,  scd 
cos  etiam  plcruin  iue  efOcit  ca&ros  quos  complexa 
est.  Franciscus  Petrarcha  in  Bucolicis: 

CsBca  rotat  fortuiia  fidem,  rotat  oiiuiia  fiitum. 
Auctore  Cebeie  Thehano,  Forluna  super  lapiJe  quo- 
dani  loiundo  coii-iistcrc  videtur,  etnoii  soluin  cxca, 
sed  in^aiin  eiiam  et  surda  est.  Ob:imbiiIat  quocunqui] 
geutiiim,  et  aliis  quidein  raculiateseripil,  aliis  trndit, 
ab.eisdemitiie  nirsus  aufiTt  illico  qiia*  tradiden', 
atque  aliislemcre  instabiiilerque  conceUit.  Pacuvius: 


955  JIURMELLII  COMMENTARIA.  95* 

Se*S?^^.S^fpS„';*:!:;^\"„\„^&^    ^  ea  conditione.  ulnon  posscot  apud  .e  pcrpetuo  p.r- 


Qula  quo  saium  impulerit  fors,  eo  cadere  fortuoam  au* 

[tuiiiant. 
Caeeam  ob  eam  rem  esse  vocant,  quia  niliil  cernat  qoo 

[sese  afiplicet. 
Insanam  autem  aiunt,  quia  alrox/incerta  insl^ibilisque 

[sit; 
Brutam,quu  dignum  aotindignum  oequeat  internoscere. 

Apuleius  in  septimo  de  Asino  aureo.  Subibaique  me 
non  de  nihiio  Telem  prisc;cque  doctrinae  viros  fln- 
xisse  ac  pronuniiaisse  cxcam  et  prorsus  exoculatam 
esse  fortunam  ,  quae  semper  suas  opes  ei  ma^is  ei  in- 
dignis  conferat,  nec  unquam  judicio  quemqiiam  mor* 
talium  eligat ;  imo  vero  cam  his  poiissimnm  diver- 
setarquos,  procul  si  videret,  fugere  deberel;  quod- 
que  cunclis  est  exlremius,  varias  opinioiies,  i|no. 
conlrarias  nobis  aiiribual,  ut  et  malus  boni  viri  fama 


manere. 

Intra  fortuncs  aregm]  liitra  locum  ubi  fortuna  do- 
minatur.  Videtur  translalio  sumpta  ab  area  in  qua 
a  bobus  jugum  gesUolibus  quondani  trilura  flcri  so- 
lebal.  Tametsi  quidam  non  inconcinne  legant  aleam, 
prior  tamen  lectio  magis  niilu  comprobatur. 

Sivenlit  vela  commiUerei\  Probat  aptissimis  simili- 
tudiiiibus  ferendaesbe,  iion  cijlpaiida,qu:eniutare  iion 
possumus. 

Volvenlis]  Circumagenti8%e,  aiit  volubilis. 
Conaris]  Imerrogative  legeiidum  boc,  et  cum  sto- 
n»acho. 

IN  MCTRUM  PRIMUM 
Hoc  carmine  iambico  quod  o-xaCov,  iii  est  daudi- 


glorietur,  et  innocenlissimus  conlra  noxioruro  ore  ®  ^'^"*  «^»'Pellai«r,    in   superiorum  conflrmationem 


plectalur. 

An  vero  tu  preliosam]  Ostendit  in  forloiije  bonis 
veram  felicitatem  non  consistere,  quod  illa  minime 
siabilis  sil,  discessuque  suo  longe  plus  moeroris  af- 
ferat,  quam  adventu  laetiiiae  secom  altuleril. 

Nec  manendi  fida]  Yalerius  Nax.  lib.  vi :  Cadiica 
iiiiuium  et  fragilia  puerilibusque  consentanea  crepi- 
dis  suiit  isia,  quoi  vires  atque  opes  humanap  vocan- 
tiir:  affluunt  subito,  repenle  dilabuntur,  nullo  in 
loco,  nulla  in  persona  stabilibus  nixa  radicibus  coi.- 
sislunl,  sed  inceriissimo  flaiu  fortuiixhucaique  illue 
acia,  quos  sublime  extulerunt,  improviso  recursu 
destitutos  in  profundo  cladium  miserabiliier  immer- 


dicit  foriunam  sibi  nunquam  melius  placere  quaiii 
quoties  una  eadejnque  hora  polentissimum  quempiam 
videril,  eumderoque  roiserrinium.  Carmen  hoc  siroile 
eit  illi  Persiano : 

Nec  foote  labra  prolui  caballioo. 

Hac]  Forluna. 

Cum]  Postquam. 

Verterii]  Mutaveril. 

Vices]  Rernm  condiiionumqlic  permulaliones. 

Ezmstuantis]  Ultra  niodum  flucluaniis.  Veius  ad.i- 
gium  esi,  rxtx^  EZpntoe^  forluna  Euripus,  sive  volu- 
bilis,  seu  aesiuariu,  qiiod  vicissim  nunc  huic  faveru 
soleat,  iiunc  illi,  a  maris  Euripi  prodigiosa  quadani 
reciprocaiidi  celoriiate  ducia  metaphora.  Est  auiem 


gunt.  Ita(|ue  neqne  debent  existimari,  iieqiie  dici 

bona,  qiix  inflictorum  maionim  amariludinem  desi-  ^  Euripus  maris  pars  inler  Phocidem  BoBoti»  partem 

el  Euboeam  insulam,  cujus  roeroinit  Plin.  lib.  ii.  Gt 
quorumdaiii  lamen,  inquit,  privata  nalura  est,  velut 
'lauromiiiiiani  Euripi,  saepius  et  in  Eubosa  septies 
die  nc  nocle  reciprocantis,  tain  rapida  coiiversione, 
ut  (quemadmodum  auctor  est  Pomponius  Mela)  ven- 
ros  ac  etiain  plena  venlis  navigia  secum  pertet.  Ne- 
que  dum  hiijus  tam  stupendae  rei  causa  sntis  idbnea 
|iervestigata  esl  n  scriptoribus,  etiani  si  Titus  Livius, 
sccunill  belli  Punici  lib.  viii,  a  ventis  quibusdam  illic 
flantibus  ita  rapi  credil.  Seneca  in  llercule  GElheo  : 

Euripus  uiidas  flecUt  (nstabilis  vagas, 
Septemque  riirsus  flecUt  et  toiiilem  refrrl, 
Doui  lassum  Titao  mergit  Oceaiio  jubar. 

Cicero  pro  Plancio  :  Quod  freluin,  qucin  Euripum  lot 

niotus,  lantas,  tain  varias  habere  credi  is  agitaiiones, 

^  ( ouimutaUones,  fluctus,  quaiilas  ptrlurbationcs,  et 

quantos  aesius  hab^t  ratio  comitiorum?  Enripos  etiam 

laciis  temporarios  manu  factos,  iii  qtiibus  naxaleni 

|iiignam  committebant  vcleres,  qiios  ei4am  Nilos  ap- 

pfllabnul,  iiotuiii  est  ex  Tranquillo,  Taciio»  Scntoa 

ei  aliis. 

budum]  Paiilo  anie. 

Tremendos]  Ob  potentiam  formiilamlus. 

Proterit]  Pessiiiidal. 

Sublevat]  Sursum  levat,  et  aUoliii. 

/)tfra]  liiexorabilis. 

Probai]  Osteudii. 

Ostentum]  Prodigium,  iniracuium» 

Visatur]  Videalur. 


•leriosui  du|»licant. 

AUatura  mcerorem]  Baplisia  Mantiianus  iii  prima 

I'arthenice : 

Tri«tem  speraia,  superlmm 
Jam  prssens,  amissa  facit  fortuna  doleniem. 

Uerum  exitus  prudentia  metilur]  Meniorabilis  h.TC 

cstscnleniia,cuiconcordal  illudTerentii  in  Adelpliis: 

Isiuc  est  sripere,  non  quod  ante  pedes  iiiouo  est 
Videre,  seil  eiiaiii  illa  que  tulura  suiit 
Prospicere.     " 

In  alterutro]  Vcl  in  adversitale,  vel  iii  prosperitate. 

Nec  formidandas  foriunce  minas]  Seneca   iragicus  : 

Nemo  eoiifldal  niminim  seciindis, 
Neino  desperei  meliora  lapsis. 
KLiscel  \is£C  illis  proliibet(|ue  Cioto 
StareTortunaiii,  roiat  oinne  faium. 
Nenio  lam  divos  liabuit  taveoles, 
Ci  asliiiuui  iit  |>osSL*t  sibi  rwil.ceri. 
Kes  Dcus  itostras  celeri  ciiatas 
iurbiue  versat. 

Biiptista  Manluanus  in  prima  Partheiiice  : 

Id  qMO(|ue  noiinni  (piam  mentcs  solatnr  amaras, 
QiiCKi  diirn  e  nilnl  paljiur  forluna,  vicosque 
Mobilis  aitTnai,  viMiioqiiestmillimn  proram 
Nuuc  preni  I,  a  puppi  |  lacida  modo  iiiurrourat  aura. 

Postremo  cequo  aninio\  Alind  afTert  argumentum 

rhilosophia,  quo  Uoeiio  non  esse  de  fortunu  lanien- 

tniiddm  osieiidit  bunc  in  moduin:  Qnicunqiie  scmel 

fortunu!  domiuio  se  commisit,  id  .xqiio  animo  ferat 

iicoessc  est.  Acceptis  autem  ab  ea  opibiis  ct  digniln- 

tibus,  lc  rortunos  subdidisU,  feras  igiiur  patienter,. 

^i  dcponere  coactus  fucris  ca  qua:  libi  tradita  fucrunt 


OriS  APPENDIX  AD  LIBUOS  DE  COiNSOLATlONE  PHILOSOPilliC.  9o0 

Straius]  .lcjeclu»,  miser.  A  roriuna  in  omni  re  dominalur.  Alii  cam  super  lapide 

IN  PROSAM  II. 
iloc  loco  fortiinn  inducitur  severe  cum  Boetio  id 

exposlulans,  quod  ob  amissa  doleat  non  secus  ac  si 


8ua  ipsius  bona  perdidissel :  quae  si  propria  posse- 
disser,  nunquam  sane  potuisset  amitlere.  Proinde 
fortuna  sibi  vindicat  Qpes,  bonores,  et  id  genus  alia, 
secumque  pariter  advenire  discedereque  ait.  El  quo 
minus  justae  videaniQr  Boetii  querelae,  pollicetiirejus 
fuisse  quspcunque  absiulerit,  se  continuo  concessu- 
ram,  si  cujusquam  mortalium  quid<|uam  illorum  pro- 
priuro  esse  demonsirarit.  Postea  inconstantiam  suam 
vires  saas  esse  fatelur,  a  qua  ai  prohibealur,  iniquis- 
airoe  secum  agi.  Pustremo  docet  exemplis  quibusdaro 
jus  sibi  seroper  fiiisse  volubili  orbc  rotam  circuro- 
i^gere  suoque  arbitrio  versare. 

Agitare]  Tractare,  disputare. 

Quid  tu  0  homo]  Verba  fortunae  adversus  Boetium. 

Reamagis]  Accusas.  Reum  agere  est  accusare.  Per- 
agere  vero,  conderonare. 

Quid]  Aliquid. 

Piudum  rebus  omnibus]  Nudi  eniro  nascirour,  nudi 

morimur.   Plinius  in    prooemio    septimi   Naturalis 

llistoriaer:  Ilominem  t:intum  nudtim  et  in  nuda  bumo 

natali  die  abjicit  ad  vagiius  statim  et  plor^tum.  Lu- 

cretiiis : 

Tom  porro  pupr,  iitssevis  pojeclusab  ondis 
Navita,  nudus  humi  \BoeX,  infans.  iii<iignus  omni 
Vitali  auxilio,  ciim  primiim  in  lummis  oras 
Nixibuft  ex  aho  m:«lris  n:ilnra  profundii, 
Vagiluque  locum  iuguhrl  complet,  ut  apquiim  est, 
Cuitao.um  in  xiiareiiiei  lran>ire  malorum. 

Prona]  Propensa. 

Mei  juri$]  Subditione  mea. 

AfHuenlia]  Abundantia. 

JOabe  gratiag]  Sis  gratiis  animo. 

An  ego  $ola]  Singulairm  colligit  unicuiqiic  licerc 
jiire  suo  naturali  semper  uti  :  cum  igitur  sit  siii  juris 
volufoilem  rotim  assiduo  versare  circiimactu,  iiiiquis- 
siroe  secum  agere  queiiiur,  indignauirque  inexple- 
bili  cupiditate  mortales,  qui  ab  ea  cui  naiuralis  sil 
Incpnstantia  muiabilitasque  constantiam  et  perpe- 
tuuro  prosperitatis  tenorem  requirant. 

Condere]  Cumponere,  clandere,  tlnire. 

Vultum]  Aspectum,  faciom.  Metaphora  cst  f^atis 
aiidax  ab  homine  ad  rem  inaniiiiam^  eamque  gravis- 
rmam  et  immobilem. 

liedimire]  Ornare. 

Confundere]  Perturbare. 

Strato]  Composito. 

jEquore]  PJanitie,  spquali  superficie. 

Inexpleta]  Inexplcbilis,  insatiabilis. 

Alligabit]  Cum  interrogatione  et  vultuose  proniin- 
liandum,  qnasi  dicai, minime  poterit  unqiiam  alligare. 

Ila^c  no$tra  viseit]  Utnullam  servemusconstantinin. 

ConfmiiMm]  Sine  intermissione. 

Itotam]  Forlunx  simulacrum.  Nonnulli  veterum 
cum  copia  ei  gubernaculo  (Inxerunt,  tanqnani  bxc 
opes  tribuai,  ct  hnmanarum  rcruni  rcgimenobiineat. 
Cui  opihioni  et  Virgilius  assensii,  qiii  fortiinani  om- 
nipotenlsm  vocal.  Et  hisloricus  qui  ail :  Sed  profeclo 


quodam  rotiindo  consisiere  lepide  commenti  suni. 
Alii  rotim  illi  volubilem  versatilcmque  appingunl  cum 
quatuor  hominum  imaginibus,  primi  jam  sursum 
•scendentis,  sccundi  summum  teneniis,  lertii  mrsum 
descendentis,  quarii  vero  in  roiae  imo  dcpressi: 
super  quibus  bicest  versiculus: 

Regnabo,  regno,  regnavi,  sum  sine  regoo. 
Volubiii  orbc]  Celeri  conversione.  Apud  Baptistam 
Mantuanum  in  Epigrammaiis  ad  Falconem  hi  sunt 
v^^rsus 

Fidite  virluti,  forluna  fugncior  undis 
Non  manci,  ct  reriam  nescit  habere  domum. 

Gaudia  duin  simulat.  subvertere  cogital  orliem, 
losidias  rldeos  exiliumque  paral. 

Ufii  aniinadvertcndum  obiter  pcrpeiam  sciolos  per 

n  orbem  roundum  accipere,  cum  hic  sit  sciisus  :  For- 

tuna  dum  simulat  gaudia,  et  dum  videtur  blanda, 

cogitat  subvertere,  id  est  clanculum  et  |*nrter  homi- 

niim  spem  vertere  orbem,  hoc  est,  rotam  suam  or- 

bicularis  fignrap. 

Infima  tummi$]  Seneca  iragicus  : 

Ima  permutat  brevis  hora  sommis. 

Exstat  carmen  sane  non  illepidum,  nescio  cujus  de 

foriuna,  quod  hoc  polissimum  loco  subjiciendiim 

piitavi : 

0  fortuna  potens!  qoam  variabilis 
Quaoliiro  juris  alrox,  qiia?  tibi  vindicas  ? 
Evertis  merilos.  eligis  ininrol)06. 
Nec  servare  potes  muneribus  tidem. 
Kortuna  jmmentos  au^et  lionoriluis. 
Fortuoa  Inoocuos  cladibus  afficit. 
Justos  illa  viros  paiiperie  gravnf. 
Indigoos  eadem  diviliis  beat. 
r         H«ec  auferl  juvenes,  ei  reiincl  senes, 
lojiisto  arbilrio  teropora  dividens. 
Uuod  dignis  adimit,  transii  ud  impios. 
Nec  discrimen  liabet,  rectaque  judicnt. 
Tnconstans,  fra^ili.s,  perflda,  lobrioa. 
Nec  qnos  claribcat  perpetuo  fovel. 
Nec  (|uosdeseruitperpetuo  prcmit. 

A'isonius: 

Forluna  nunquaro  sis'it  in  eodem  siaiu. 
Semper  moveiur,  variat  ac  rouiat  vices. 
Kl  summa  iu  imuin  \eriit,  ac  versa  erigii. 

Ea  lege]  Eacotidiiione. 

Uti  ne\  Ut  non. 

Deuendere]  Dcsceiisum,  subaudi  e<se  injuridm. 

Cra$um]  Crcesus  ret  fuii  LydiX'  ditissimus,  caplus 
aiitem  a  Cyro  rege  Persarum ;  viiictus  compedibus, 
super  ingentem  (qoam  slruxerat)  lignorum  siruemab 


D 


eo  imponitnr,  ut  vivus  crcmaretur.  'Craes<i  autem 
soper  pyram  stanti  venissc  iii  meniem  ferunt,  quod 
sibi  niiiu  Dei  a  Solone  fuisset  dictum  :  ex  viventibus 
beatum  essc  neminero.  Quibiis  anditis  Cyram  ira- 
dant  poenituisse,  cnm  sc  qiioque  liominem  csse  cog- 
noscerci ,  qui  nlium  horoincm  olim  se  non  inferiorem 
vivum  *rgo  iraderet :  pra^ierca  veritum  ob  idpoe- 
nam  ac  repntantem-  nihil  esse  in  rebiis  humanis^ 
stabile,  jussisse  ignem  celerrime  exstingni  jam  in- 
ccnsum  ;  qiii  cum  ab  hominibus  adhibitis  exstingut 
non  posset,  Crocsus  Apollinem  invocasse  diciiur,  et 
magna  vi  pluvire  CGcIitus  cfrusa  Hberaius.  Super  hoc 
btius  lcgniiir  llerodotus  libro  primo. 

Paulum  P.Tji]  Perscs  illc  rcx   Maccdonum  farni- 
gcraius,  cui  pliis  nuri  fuit  qnam  animi ,  vicios  supc< 


957 


MURMFXLII  COMMKNTAhlA. 


95e 


ralusqoe  bello  a  Romanis,  se  Gn.  Oclavio  dedidit,  A  alier  Pherecralius,  landein  morUliuin  iniquis  mori- 


B 


orans  ut  ad  Paulum  iEmelium  imperatorem  ducere- 

tur,  qni  illi  obviam  cum  amicis  venit,  assurrexit,  et 

(ut  hlstorici  Irnduni)  illacrymavit,  varietaiem  sci^ 

licet  fortunae  secum  reputans,  quae  re^m  ex  summo 

dignitaiis  fasiigio  in  praeceps  detraxerat.  Perses  au- 

tcm  ductus  in  triiNnphum  esl  una  cum  filiis,  periit- 

qne  in  carcere  animi  moDrore  conrectus,  vel  (ut 

alii  iradunt,  vigilirs  insomnioque  maceratus.   Persi 

propter  ojxocerreXevTov  delraxit  5  litteram,  qu.^e  plernm- 

que  pro  sibilo  habelur,  non  solum  neoessitatis,  sed 

etiam  euphoniae  causa.  Ut  Salusiius  :  A  principio 

Urbis  ad  l)ellum  Persi  Macedonicum,  pro  Persis. 

Delrahilur  aulem  «  lertix  declinaiionis  genitivo.  Vir- 

gil.  in  I  i£neidos  : 

Troas  relliqalas  Danaum  alque  immilis  AcbiMi. 

Tragcsdiarum]  Tragoedia  est  heroicas  fortnnae  iii 

advcrsis  comprehensio.  Hiijus  tristitia  et  rrequetis  * 

clamor  propria  sunl.  Ideoque  Eiiripides  petente  Ar- 

cfielao  rege   ut  de  se  tragoediam  scriberet,  abniiit, 

ac  precatus  est  ne   accideret  Archelao  aliqoid  tra- 

goediae  proprium,  ostendens  nihil  aliud  esse  tragoe- 

diam  quam    miseriarum  comprehensionem.  Nonne 

adolescentulns  ^uo  tovc  TriOou? ,  tov  fih  cva  xax&>v,  tov 

h  irtpw  ayaOCiV.  IIspc  Grnpca   misit  ad  nie  Joannes 

iClditolIius  ex  porveiusto  cxemplari ,  qu»  sio  red- 

duntur  Latine.  Dno  doiia ,  malorum  quidem  iiniim , 

allerumautem  honorurn.  1n  Caesarii  nostri  libe^^ohaec 

insunt,  oO  fAccpaxiov  ojv  cti  ^uo  TrcOovc*  tov  fuv   fv« 

xar.Ayy  tov  di  sTcpov  o^aGoiv.  Quae  ad  verbum  sic  pos* 

siimBs  interprelari  s  Non  adolcscenlulus  adhuc  eli.)m  Q 

diio  dolia,  unutn  quidem  malorum,  alierum  auteni 

bonorum.  Ubi  animadvertcndum  est,  non  pro  iioniie 

posiiiim,  petereque  sibi  reddi  affirmationem.  E^tau- 

tem  hoc  sumpturn  ex  Homeri  libro  Uiadis  ultimo,  in 

quo  hxc  insunt,  inierprele  Laurentio  Valla :  Duo 

enim  dolia  Iri  Jovis  limlne  sidunt  piena  munerum , 

quae  nohis  danda  constituit,  malorum  alterum.  alte- 

rum  honorum.  Ex  quibus  Jupiter,  nunc  homini  mala, 

nunc  bona  cxhibel.  Cni  mala,  eum  ad  injuriam  ex- 

'  ponii ,  ut  in  miseria  vitam  agat.  Tivit  enim  neqne 

diis,  neqne  liominibus  honoratus.  Homericos  veisus 

Nicolaus  Valla  sic  Laiinos  reddidit : 

Binaque  prseterea  Jovs  csse  in  limine  dicunt 
Vasa,  quibus  sortem  Dcus  ipse  em:tilt  utramque 
llle  iiiiser,  ciii  sors  fati  contingit  amara, 
Heu  qiiantns  eti:iiii  gemilus,  quam  dura  videhit 
Exitia,  alque  omiiein  niistam  inoeroribns  atris 
Vitam  aget,  huoc  lioinines  odio  superique  sequeotar. 

llanc  Homeri  opinionem  Socrates  apud  Platonem  in 

secundo  de  Repiiblica  libro  graviter  improbat,  aiens 

non  admiltendum  esse  J>»vem  nobis  pennarium  esse 

lionorum  aique  malorum.  Loquitur  autem  hoc  loco 

Pbiiosophia  non  ex  sua ,  verum  fortunac  persona, 

nequc  rem  ita  se  habere,  sed  Boetium  adolescento- 

luin  ex  llomero  didicisse  refert. 

Quid]  Subaudiendurn  diccs 

Sperandi  meliora]  Juxta  illud  Tragici, 
Nemo  desperet  meliora  lapsis. 
IN  METHUM  II. 

Hoc  carniine,  cujiis  alter  versus  cst  Ascfcpiadcus, 


bns  graviter  ofTensa  fortuna ,  in  conim  insatiabiiem 

avariiinm  invehitur,  qiii  quo  plura  congesserint,  eo 

loiige  plura  concupiscani. 

Quanias]  Qiioi ,  vlI  ()uau)   magnas.  Melius  tamen 

est  ut  pro  quot  accipias.  Silius  italicus  iu  xv  : 

Ouanias  ifuse  Deiis  la^tos  generavit  in  usus» 
Res  homini 


Claudianus : 

Conveniunt  animae,  qnantas  truculentior  ausler 
Deciilit  arboribiis  IVoudes. 

Terenliaiius  : 

Maurus  ilem  qnantos  potui  cognoscere  Gralos. 

Rapidis]  lmpeluos»is 

Pontus]  Mare. 

Versat]  Crebro  vertit. 

Ediia]  In  lucem  data. 

Copia]  Hanc  rabulantur  fertilitatis  esse  deam ,  cui 
cornu  abHercHle  Acheloo  in  lauri  speciem  muialo 
detraetum  omnium  fructuum  primitiis  referiiim  Naia« 
des  consecrarini,  undeapud  Ovid.  Achelous  : 

Higidum  fera  dextera  cornu 
Dufii  tt^net,  inrre>;ii,  triincaque  a  fronte  revelli* 
Naijdes  boc  pomis  et  odoro  flore  repleium 
SacraruDl,  divesc|ue  meo  booa  copia  corou  est. 

Lucianus  de  mercede  scrvientihus :  Et  habebis  co- 

pi:e  ct*rnu,  el  lac  gall.naceum  einulgebis.  liora- 

lius : 

Beata  plena  copia  cornu. 

Idem  : 

Aurea  froges 
Italiae  pleuo  diffudtt  copia  cornu. 

Ideo]  Ob  eam  affluentiam  opum. 

Prodiqus]  Largus.  Accipilur  nunc  in  bonam  par- 
tcm.  Clanculum  lamen  videtur  alludere  ad  prodigi 
hominis  mores,  qui  s:epe  iiitra  modum  pecuniim 
largitur  indignis.  Claudiamis : 

Mnoificus  iaodis,  sed  non  es  prodiguS  auri. 

Nil  jam  parta  videntur]  Id  est,  ea  quae ,  dum  desi* 
d^^rarentiir,  magna  cupidis  videbantur,  p«>siea  qiinm 
in  eorum  vencre  possessionem ,  pro  nihilo  habeiiltir, 
semper  ulieriora  sitienter  inhiantibu«. 

Qua  frena]  Quasi  dicat  nulla. 

Retentent]  Reiinere  po<>sint. 

Sitit  habendi]  Ecclesiastes  capite  v :  Avarus  non 
implebitiir  pecunia :  et  qui  amat  divitiis,  friictuiu 
non  capiei  ex  eis.  Juvenalis  : 

Crescit  amor  uoinmi,  quaoium  ipsa  iiecunia  crescit. 
D  Prudentius : 

Auri  oamque  fames  parto  fit  maior  ab  auro. 
Horatius  * 

Cresceotem  sequitor  cora  peconiam, 
Majoruiiique  fames    . 

Divus  Ambrosius  in  lertio  Epistolarum  ad  Simpli- 
cianum  :  Quis  aiiiem  anto  Deum  dives,  nisi  quietus 
et  modestus  spiritus,  qui  nunquam  corrumpitur? 
Nonne  libi  videtur  dives,  qui  habet  pacem  'animi, 
iranquillitatem  qiiietis,  ut  nihil  coiicupiscat,  nuHis 
exagitetur  cupiditatuni  j^rocellis,  nec  vetera  faslidiai. 
et  nova  quxrat,  et  semper  desiderando  (iai  in  sum- 
mis  diviiiis  inops?  Idem  in  eodem  liliro  ad  cumdein  : 
At  vero  insipicns   ct  quod  putal  se  haberc  nequa- 


959 


Al  PENlilX  AD  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHI/E. 


96if 


quam  possiJet.  An  pulas  ilium  possiilere,  qui  llie-  A  onialus,  ailque  mit.us  eum  jusle  (ie  illa  queri,  cum 


Muro  suo  die  et  nocte  incubans,  avara  et  niisera  tor- 
quetur  sollicitudine?  llle  vero  eget,  et  si  alii  dives 
▼idetur,  sibi  pauper  cst,  qui  non  ulitur  eoquod  babet, 
qtti  adbiic  alia  raph ,  alia  desiderat.  Ubi  enim  nulhis 
cupidiiati  modus  qui  rriiciui  diviiiarum?  Nerao  esl 
diyes,  qui  quod  babct  secum  binc  aiiferre  non  po- 
test.  Quod  enim  bic  relinquilur,  elc.  Idem  non  mulio 
post:  Duos  finilimos  vetus  bistoria  describit,  regein 
Acbab,  et  pauperem  Nabutban  {III  Heg.  xxi).  Qucm 
borum  pauperiorem,  quem  ditiorem  credimus?  Aller 
regali  fulcro  divitiarum  prspditus,  inexplebiiis,  insa- 
liabilisque  opibus  suis,  exiguam  pauperis  vineam 
desideravit.  Alter  aspiciens  aiiiino  ^atrtlita^  rac  tto- 
,  Xux/9uo-ouf  Tux^^f  imperialesqiie  gazas,  suo  ernt 
contenlus  palmile.  Nonne  videtur  bic  magis  dives,  bic  B 
migis  rex,  qoi  stbi  abundabat,  suas  regebat  cupidi- 
tates,  ut  Rihil  alienum  cencupisceret  ?  Hle  autem 
egenlisslmus,  cui  aurum  suum  vilc,  alienus  palracs 
pretiosissimus  existiuiabatur.  Idem  in  deeiino  Epi- 
Btolariim  :  Quo  plus  unusquisque  acquisicrit ,  plus 
sitit,  et  qiiasi  quadani  inardescit  ebrietate  cupidi- 
tatum  suarum.  Idem  in  libro  de  Nabutba  :  Odives. 
nescis  quam  pauper  sis,  quam  iiiops  tibi  ipsi  videa- 
ris,  qui  te  divitem  dicis.  Qiianto  plus  liabueris,  plus 
requiris  :  Et  quidquid  acquisieris,  lameu  libi  adbuc 
indiges.  Inflammatiir  lucro  avarilia,  non  restirtguitiir. 
Quasi  gradus  quosdam  cupiditas  babet,  quo  plures 
ascenderit,  eo  ad  altiora  restinai,  unde  flt  gravis 
nlina  lapsuio.  Et  paulo  piost  baec  subjicit :  Quis  igi- 
tnr  tibi  pauiier  videiur,  qui  contentus  est  suo,  an  C  cessit  ex  Ninive  cuin  uxore  sua,  et  fiiiis  et  fliioniui 


adbucse  felicem  negare  non  possit,  qui  inita  ratione 
plus  boiiorum  quain  malorum  lulisse  convincatur 
atiiuc  retinerc. 

Ui$cerei]  Loquereris.  Uisco  signiflcat  submisse  io- 
qtior,  sive  os  ad  loquenduin  aperio.  Piautus : 

Ne  hiscere  qiiidein  audel. 
Accius  : 

Bem  vereor  plos  quaru  fas  est  captivum  hiscere. 

MusiccB  dulcedinit]  Poetica:  deleclationis. 

Tiimj  Tunc. 

Cum]  Quando. 

AUior\  Profundior. 

Mceror]  Trislitia. 

Contumacis]  Rebellis,  inobedientis. 

Fomenta]  filitigamenta ,  ct  qu^  Graeci  vocaiit  /la- 
"Xiyiteeru» 

Penetrent]  Penitus  immiltaitC 

De$olaium]  Orbatum. 

Parente]  Patre. 

Qttod]  Priiis  carum  esse  qeam  proximiim. 

Carut]  Ob  praeclaram  indoiein  amalus. 

Proximut]  Affinis.  Sensus  est:  Principibus  civita- 
tis  ante.carus  fuisti  ob  virlulis  siudium ,. quaiii  per 
afflnitatem  propiuquiis. 

Soc^ortimj  Symmacbi  et  uxoris  ejus,  aui  ciiam 

fratrum  filiorumve  illius.  Maro  in  i£iieidos  n  : 

Infelix  quae  se  duin  regna  maiK  baol, 
Ssepius  Anuromache  frrro  iiiconiiuia  so!ei)at 
Ad  socerot»,  et  avo  puerum  Asiyanacta  irahebat. 

In  libro  Tobiae  :  Posl  obitiim  matris  sux  Tobias  abs- 


jqui  concupiscit  nlienum?  Alter  certe  pauper  est  af- 
fectu.  Aflettus  dives  egere  non  novit,  census  abun- 
daiis  neqiiit  avari  pectus  explere.  Ideoque  dives 
cupidus.  Ininvidiam  possessionis,  el  paupert:ais%ie- 
relam,  Ambrosii  libro,  cujus  modo  nieminimns, 
netcioaquo  adjectum  cst  epigramma,  non  indignnm 
aaoe  quod  et  bis  apponalur  : 

• 

Plurima  habere  cupijt,  qui  po^sidct  omnia  dives, 
Nempe  iiiopes  reddil  copia  maKna  viros, 

iJode  babeani  cura  est  paucis,  sed  ofiortet  habere 
Per  scelus  aiqiie  nefas,  pauper  ubi(|ue  jacet, 

Hoc  paier  Ambrosius  Nal)uih.i}  lesuilnr  in  umbra 
Qui  pio  rure  suo  rege  volente  cadii. 

Addidimiis  et  nos  alii{uot  nii  liiiic  .-tnnos,  ciim   idein 

opul  discipulis  euairaiiduin  suscepissemus,  iioc  quu- 

lecunque  carminis  siroulacrum  : 

Mens  boroini^  dives,  non  g:iza,  nec  arca  piitaiirla  csf , 

Cui  siUs  esi  nunqiium,  semper  avarus  eget. 
CreScit  Ut  ludujgens  potum  sibi  luriJus  hydrops, 

Sic  augeiur  opiim,  dum  cumuiantur,  amor. 
Fas  et  jura  lacii  iiihlli  vesana  cupido, 

Uiiodque  I  b^t,  rseca  mente  licere  putat. 
liiter  ot  es  itio|ioni  rioris  ut,  lector,  avarum. 

Hoc  iege  di\ini  uunc  opus  Ambrosii. 

Agii\  Yivit. 
Egfnlem]  llora  iiis : 
llagnas  iiuer  opes  iuops. 
Periander :  Pru^stat  euin  qni  bonis  non  utitur  mori , 
«(Uani  vivei.iem  egere. 

IN  PROSAM  III. 
Siipra  Boctio  fortuna  sic  locuia  esi.  Quid  si  ubc- 

liiift  dc  bonoruui  parte  siimp  i<»ti7  Nunc  igitur  Pbi- 
lostipliia  rccensct  ca  omnia  qiiilius  a  fortuna  fucril 


D 


fiiiis,  et  reversus  esi  ad  soceros  stios.  Socer  D«>men 
ad  aliquid  est  :  rcfcrtur  eniin  ad  gei^eiuui.  Unde 
Ovidius  . 

Noii  bospes  ab  bospite  tntus, 
Non  socer  a  geoero. 

Conjugii]  Uxoris  tuas  Rusticiana'. 

Fructus]  Usus  cum  quadam  deieciatioiit*. 

Lucis]  Diei. 

Quan:alibei]  Quaaturovis  magna 

in^ifrtien/um]  ImmineiiUum. 

Malorum]  AdversitatiJim. 

Consules]  Fuerunt  quondam  apud  Romanos  (eges 
aunales,  quibus  non  liccljat  consulatum  inire,  nisi 
tertium  et  quadragesimum  annum  agcnti.  At  vero  (iit 
in  quinta  dicitCicero)  apud  antiquos  Rulli,  Decii,  Cor- 
vini,  muiiique  alii,  recentioreauiem  memoria  supcrior 
Africanus,  T.  Flauiinius  admodum^dolescentes  con- 
sules  facti,  tantas  res  gesserunt,  ut  populi  Romani  im- 
periuni  auxerint,  nodien  ornaverint.  Proinde  iiemo 
iniretur,  si  post  imperii  ruinam ,  barbaris  jam  le- 
iientibus  Italiam,  et  plerisqiie  legibus  Romanorum 
aboliiis,  duo  filii  Boetii  propemodum  pucri,  fortuna 
potissinium  suffragante,  pariter  ob  patriac  virtutis  et 
sapientix  meritum  consules  evaserint,  idque  jussu 
Tbeodorici  Golhorum  regis,  qui  diu  iu  bonos  viros 
beue  fuit  animalus. 

Curutet]  Ila;  scllx  fucrunt  eborex,  quibus  majorcs 
inagistratus  uiebauiur  in  curru ,  quo  bonoris  grati^ 
in  curiam  velii  soliii  eranl. 


961 


MUUMKLLII  COMMENTARIA. 


m 


Imidentibus]  (nsidco  sell;c  el  scllam  diciinus,  scii  A  sttnitis  sapienles,  qiiod  naturdm  oplimam  duccm  tan- 


hoc  rariiis. 

Regiw  laudis]  Laudis  Tlicoddrici  regis. 

In  rirco]  Circus  [loiiiac  iocus  riiil  a'dmodum  spa- 
liosus,  el  turbae  capax,  speciandis  ludis  idoneus',  in 
quo  el  munera  (quae  missilia  dicebanlur)  ab  xdilibus 
consulibusve  iii  populum ,  ad  ejus  favorcm  sibi  nia- 
gis  coiiciliaiidum ,  spargebantur. 

Duorum]  Filiorum  tuorum. 

Medius]  Mediiis  quondam  locus  fuit  bonoratus, 
liodieque  apud  nonnullos  est.  Unde  Ovidius  de  se- 
niore,  Fastorum  lib.  quinto  : 

Kl  medius  jovenum,  non  indigDanlibus  ipsis, 
Ibai  et  auierior,  si  comes  quus  erat. 

Exstat  apud  Spartianum  locus  Hadrlani  dignus  me- 

Hioraiu,  qui  cum  servum  suum  inter  duos  scnaiores 

medium  ambulare  vidisset,  misit,  qui  ei  colaplium 

daret,  ci  diceret :  Noli  inler  eos  ambuiare,  quorum 

esse  adliuc  poles  servus. 

.    Triumphali  largitioue]  Magnifica  et  consulari  mii- 

nerum  donatione. 

Dediiti  verba  [orlunie]  Fortunam  blandis  vcrbis 
decepisti.  Dare  vcrba  (ut  vulgo  notissinium)  signi- 
licat  decipen^  idqiie  verbis  et  promissii^  inanibus. 
Marlialis : 

Cui  oibil  ipse  dabas,  is  libi  verlia  dedil. 

Ut  suas  delicia$\  Dclicias  aiicujus  dicimus,  qui  ei 
in  deliciis  e<^t.  Maro  in  Ducolicis  : 

Formosiim  paslor  Corydon  ardobat  Alexin 
Delicias  Domini. 

Privaf 0]  Privatus  dicitur  is  qui  publico  muiiefe  aut 
principitu  non  fungiiur. 

Catculum  ponere]  Raiioncm  inire.  Nam  calciilis 
fieri  solet  supputatio :  unde  Mariiali  diclus  calcu- 
lator. 

Livmti  oculo]  Hactcnus,  inquil,  tibi  favit  rorluiia, 
nunc  pr  mum  coepit  adversari..  Quod  autcm  ait  li- 
venii  oculo,  videiur  alludcre  ad  mulieres  visu  fa- 
scinantes,  qnx  iiitcriniant  quos  diuiiiis  inlueantur, 
iratus  prxcipue  oculis,  quod  earum  malum  teneriori 
slaii  magis  nocet.  Forluna  igitur,  inquit ,  qua;  huc- 
usque  indulgeniissimac  malris  more  te  suas  delicias 
fovii,  nunc  te  primum  fascinavit  more  Africanae  vel 
lllyricae  mulierculoe. 

Perstrinxii]  Lacsit,  corrupit,  vitiavit. 

Liventi]  Miuime  candido,  pcstifero,  et  lividos  va- 
pores  emittenli. 

In  hanc  vitw  scenam]  Eleganti  metaphora  scenam 
vitac  dixit,  cnm  haec  sit  fabulx  siinil  ima,  quie  solet 
in  scena  ab  histrionibus  agi.  Seneca  cpislola  77 : 
Quomodo  fabula,  sic  vita.  Non  quain  diu,  sed  quam 
bene  acta  sit  rofert.  Moria  apiid  Era^mum  in  Enco- 
mio :  Porro  mortalium  vila  omnis  quid  aliud  est 
qiiam  fabula  quaepiam,  in  qua  alii  aliis  oblecii  per- 
Bonls  procedunt ,  aguiitquc  suas  quisque  partes,  do- 
nec  choragus  educat  e  proscenio,  qui  saepe  tamcn 
eumdem  diverso  cullu  prodlre  jubct,  ul  qni  modo 
regcm  purpuralum  egerai,  nunc  servulum  pannosum 
gerai.  Adumbrala  quidcm  omnia,  scd  hscc  fnbula 
.non  aliicr  agitur.  Cicero  in  Calonc  Maiori :  In  hoc 


B 


quani  Peuiii  sequimur,  eique  paremus,  a  qua  non 
verisiinile  est,  cum  caelene  paries  aetatis  bene  des- 
criptx  siiit,  exiremum  actuin  lanquam  ab  inerti  poieta 
esse  neglectum.  Idem  in  eodem  :  Quae  sunl  igiittr 
volupiaies  corporum  cum  auctoritatis  praemiis  com- 
parand»  qiiibus  qui  splendide  usi  sunt,  ii  mihi  fi- 
dentur  fabulam  aeiaiis  peregisse,  nec  tanquam  in- 
exercitaii  histriones  in  exiremo  aciu  corruisse,  Rur- 
sus  in  eodein  :  Neque  enim  bistrioni  ul  placeat 
peragenda  est  fabuia  soluinmodo.  In  quocuiique  fuerii 
actu,  probetur.  Nec  sapienii  usqne  ad  plaudite  vl- 
deiiduin.  Item  sub  fineni  ejusdem  dialogi :  Senectus 
autein  peractio  aetalis  e^t  lanqiiam  fabulae,  cujus 
defatigationem  fugere  debcmus,  pnesertim  adjuncia 
satietate. 

Subitns]  Repeniinus. 

Hospes]  Peregr  iius. 

Ullamne  humanis  rebus]  Argumentalur  ab  eo  quod 
esi  magis.  Homo  ipse  corruptionem  effugere  iion 
potest,cuin  saepe  repentina  mor^edissolv;>lur.  Muito 
igitur  minus  rebus  humanis  inest  conslanlia.  HoraL 
in  Arte  poetica  : 

Delicmur  morti  nos  noslraque. 
Velox  hura]  Vetiis  e^t   illud  Yarronis  adagism, 
Homo  bulla.  Fausius : 

Sul)diia  sint  cerlo  mortalia  corpora  fato. 

Cunct^que  praecipiii  leinpura  (luxa  riiunt. 
Tain  iiiiuis  huin  •num  releii  genus  iiilurit  hora, 

Turgida  quaiu  piuviaB  buHa  liqiie^cii  aque. 

Quid  est  hoino?  inquit  Seneca.  Quodlibet  quassiim 
Q  vas,  et  quodlibet  fragiie  jactatu.  Quid  est  homo?  im^ 
l)ecillissimum  corpus  el  fragile,  nuduin  suapte  na- 
Hira ,  inerme,  alienj;  opis  indigens,  ad  omnem  for- 
liMio;  conlumeliam  projectum,  frigoiis  est  et  Jaboris 
iiMpaticns  ex  infirmis  fluidisquecontexlum.Odor  iM 
^aporquo,  et  lassiludo,  el  vigilia,  hutnor,  et  clbus, 
siiic  quibus  vivere  non  potest,  mortifera  sunt.  Quo* 
cunqiie  se  inovet,  inlirmilalis  suae  siatiin  conScius 
tenuissiuiis  causis  atque  oflensionibus  morliidus  ac 
puiris.  Merito  ita:|ue  cecinil  sapientissimus  poeta* 
riMn  : 

Tale  qnidem  genns  est  hominom,  quale  esl  fotiorum. 

Fortuitis]  Bonis  forlunae.  Valerius  Blaxiinus  Itbro 
secto  ,  Caduca  nimium  et  fragilia  puerililmsqne 
ronsentanea  crepidis  sunt  ista,  quae  vires  nlqiie  opes 
D  bumanae  vocantur.  Affluunt  subito,  repente  dilabun- 
tur,  nullo  in  loco,  nulli  in  persona  stabiiibus  nixa 
radicibus  consistuiii,  sed  inceriissiinn  llain  forlunae 
huc  atque  illuc  acia,  quos  subl  ine  extulerunt,  im- 
proviso  recursu  deslitutos  in  profundo  cladiutii  niise^ 
/abililiT  immergunt.  Itaque  neque  debent  cxistimari, 
neque  dici  bona ,  qiinc  inflictorum  malorum  amaritu- 
dinem  dcsiderio  sui  duplicant. 

Ultimus  tamen  vitai  dies  mors  qucrdam  fortuna^  est 
etinm  manentis]  Sic  prosper  in  epigrammatis  : 

Terrenis  opibus  cum  dives  gaudcl  iuiquus, 
Veris  se  miseruin  nescit  egere  bonis. 

Nam  quiJ  erii  quod  non  mometito  leinporis  uno 
Pcrdcre  mundana  c^nditioiie  (|ue4t, 

Cum  lirei,advcrsis  cessantii}us,  omnia  pareant, 
Logc  ianien  morlis  sit  raciendus  inoi»s  ? 


9G3 


APPCNDIX  AD  LIBKOS  DC  CONSOLATIONC  PHlLOSOPHIiC:. 


964 


1N  MCTKLM  III.  A 

Carmen  est.dicoloii,  consUiis  Sappbico  el  Glyco- 
nico,  qno  saiis  evidenler  oslenditur  non  solum  rebiis 
liumanis  nuliam  inesse  consiantiam ,  ul  jam  dicluin 
esi,  sed  Dibil  fere  in  hoc  mando  esse  immuiabile, 
cum  omne  id  quod  sU  geniium  necesse  sii  ali- 
quando  corrumpi. 

Phcehu]  Sol. 

Ro$ei  ]  Rubicundls. 

Hebetaia]  Majus  enim  Inmen  -offuscat  minus  :  unde 
et  Ovidius : 


Purpur»  le^li  senes, 
Inius  hic  ubi  coosiluni  esl. 

Horaiius  in  Odis  : 

Jgnis  lliacas  domos. 

Gatullus  : 

Diann'  sumus  in  6de 
Puella;  et  pueri  iulegri. 

Idcin : 


Ccce  vigil  nitido  p  ttefecit  ab  oriu 
Purpureas  aurura  fo.-es,  ei  plena  rosaruin 
Alria,  difTugiunt  slell^,  quarum  agmina  cogtt 
Lucifer,  (*i  c(Rli  slatione  uovissimus  exit. 

Flammis]  Splemloribus  solis. 

Prementibus]  Obscuraniibus  siellas. 

Spirei]  Deestsi. 

insanum]  Insalubriter,  noinen  pro  adverbio. 

Nebutosu$  aitster]  Hic  veiitus  est  flans  a  meridie, 
nebulo>us  atque  humectuii;  unde  et  a  Gru:cis  dicitur 
aoTOf,  ab  eo  quod  est  votic»  humiditas,  liumor,  La- 
line  auster,  quod  aures  steruat  hebetatque,  vel  haus- 
ler,  ab  hauriendis  aquis.  De  Iioc  Cornelius  Celsus 
llbro  Mediciiise  secuiido,  capiie  primo  :  Auster  au- 
res  bebetal,  sensus  lardat,  capitis  dolores  movet, 
alvuiii  solvit ,  lotum  corpus  efficit  hebes»  humiduni , 
languidum.  Horaiius  in  Sermonibus  : 

Nec  maia  me  ambitio  perdlt,  nec  plumbous  ausier. 
Ovidius  in  seplimo  Melamorphoseos : 

Laetiferiscalidi  spirarunl  aestiiHis  auitri 

Decus]  Uosarum  pulcbritiidoet  ornamentuni. 

Tranquillo  $ereno]  Trauquilla  serenitate. 

Immoti$]  Non  motis. 

Aqmlo\  Ventus  est  ab  impetuoso  aquila?  volaiu 
nominaius,  bepieiurionalis  quidem  ei  frigidissiaiu.», 
quem  Grxci  ^opcav  npi>ellaiii. 

Feri>ente$]  iEstuaiiles. 

Ver$o]  Subverso,  dirulo,  exagitato. 

jEquore]  Aquarum  plauiiie.  i£quor  enim  ab  xqua- 
litate  dicium  esse  constai. 

Rara  $i  con$tat  $ua  forma  mundo]  Argunientum 
proferl  ab  eo  quod  magis  esl.  Magis  eniin  niundo 
f idetur  inesse  constanlia ,  et  perpetuus  teiior,  quam 
rebus  mortalium  fortunx  mutationique  ^ubjectis  : 
86d  mundo,  ui  ex  pariicularibiis  exemplis  collectum 


lletieus  iter  annum 
Ku^tica  agricohe  bonis 
Tecta  frugibu5  expleas. 

Con$'at  wieina]  Pulchra  verissimaque  conciusio^ 
qua  ost  iidilur  onine  id  qiiod  genitum  est  corrup- 
tioiii  esse  obnoxiiim.  Artsiolelein  in  primo  de  Coelo 
et  Muiido  :  Geniliim  enira  et  corrupiibile  sese  inuluo 
consequiintur.  Seneca  epistola  S8  :  Cui  nasci  con- 
tigit,  mori  restat.  Idein  alibi :  Lex  uiilis  esl»  qux 
^  jubet  iiasci  el  mori. 

Con$tai\  Certum  el  firmuni,  boc  esl,  ut  nihii  geni- 
uiui  coiistet,  id  esl  perpetuo  durei  alque  permaneai. 
Maximianus  : 

Orius  cuncla  suo4  repetual,  malremque  requiruni. 
Bapti^ta  Mantuanus : 

Unda,  solum,  pereunt,  perit  humidus  :i'thrr,  et  ignis 
Occidit,  el  quidquid  quaiuor  isia  crearit. 

IN  PKOSAM  iV. 

Superiori  prosa  Boelio  Philosopbia   quantis  a  or* 

luna  bonis  praeditus  auctusquc  fuisset  ostendit :  quo- 

ruro  relatione  facile  probavit  plura  ei  foriuiiam  con- 

tulisse  quam  abstulisse.  Nunc  autein  docet  lanta  illi 

superesse  bona,  ut  si  qua  sit  iu  fortunx  rebus  felici- 

tas,  nondumeam  perdidisse  videalur.  Deinde  familia- 

G  riter  virum  reprehendit,  niinis  animo  contnrbatum 

ob  partem  boiioruin  amissain ,  cum  mDrtaiium  iiemo 

sii  omni  ex  parte  foriunaius.  Postea  docet  veram  fC'- 

licitatem  iii  torluna?  bonis  rainime  consistere.  Proinde 

beatitudiiiem  expelenti  nuiia  raiione  esse  dolendum, 

quod  aniiserii  ea  quse  vere  l)eatum  eflicere  non  pos- 

SUlll. 

Recoleniem]  Keminiscenteni,  et  animo  repelentem. 

Coquit]  Angit.  Eniiius : 

Curamve  levasso, 
Quae  nunc  te  coquit. 

ln[elici$$imum  genu$  e$t  infortunii  fut$$e  felicem  ^ 

Plautus  in  Kudentibus  : 

Miserum  istuc  verbum  et  pessimum  esi, 
Uabuisse,  el  nibil  babere. 

Maxiniianus : 


esl,  iion  iiiest  seuiper  eadem  facies,  perpetuaque  n        ,.         ....  ..      ;,„.*k.^«»-.« 

•  •^  I   r    K         I      u         D^fg^  8aQ5  miseris  memoraiio  pnsca  bonorum, 


constantia.  Multo  igilur  minus  mirandum  est,  si  res 
humanae  casuum  varieialem  vicesque  recipiant. 

Cre(/e]  Ironia  osl,  qiiasi  d  cal :  MiuiiMc  libi  cre- 
dendum  esl.  Sic  poeia  : 

I  DUDC,  et  verbis  virtutem  illude  superbis.  • 

ICl  Horatius : 

I  nunc  et  versus  teciim  meditare  canoros. 

Bonis]  lambus  esl ,  nam  sicul  Terentianus  docet , 

Glyconicus  versus  queinadmodum  et  PhalaBciiis,  pro 

spondeo  modo  iambum,  inodo  trocbxum  adinitlit. 

Sepiiiniis  : 

Geriique  inlus  in  oppidum 
Aulielus  Paoope  greges. 

Idetn : 


Et  gravius  summo  culmine  uiersa  ruuol. 

Igitursi]  Memorare  inci|>it  bona  Boetio  etiainiioru 
ruliqua. 

Divinitu$]  A  Dco. 

Atqui]  Sed. 

lncolumi$\  Salvus. 

Symmachu$  80cer\  Hic  iocus  dilucide  osteiidil  lioe< 
tium  aliquanto  pi  ius  in  exsilium  fuisse  missum  quaiii 
Symmacbiis  ejus  socer  fuerit  captus,  et  in  vincula 
conjectus  quo  leinpore  composuit  hoc  diviuuui  opus. 
Fuit  autem  hicSymmacbus  vir  diseitissimus,  et  suiii- 
mis  ornatus  virtutibus,  qui  Boetio  paire  orbato,  ob 
ejus  summum  ingenium  et  optimam  indulem,  Kusii- 


005 


ItUaMELLIl  COMMENTARIA. 


9GG 


ciaiiniii  >uani  filiam  uxorem  dedit.  Ad  bunc  Symma- 
chuiii  conipluscuia  eliamnum  exstant  Boetii  iiostri 
seripta.  Toiiendus  est  autem  moltorum  insignis  error, 
opinantium  liujus  Symmaclii  esse  epistolas,  qiix  ex- 
stant  breves  quidem  et  elegantes,  sed  ab  impio  bo- 
mine  et  Gbristiaiiorum  inimico  conscriptffi.  Fuit  eniin 
aller  Syjnmachus  orator,  et  orbis  Romae  prsfectos , 
cujus  iliae  sunt  epistolae  et  oraiio  ad  ValenttQianum 
iinperatorem,  qua  persuaderc  eonatits  fuit  aram  Yi- 
ctori»  restiluendam ,  cui  Prudentius  poeia  Cbristia- 
nus,  et  divus  Ambrosius»  bic  oratione,  duobus  ille 
poeticis  libris  responderuiit.  Boetii  autem  socer  mul- 
ils  annis  post,  lioc  est  tempore  Justini  majoris  flo- 
ruit,  vir  Ctiristianissimus,  et  divi  Gregorii  pontificis 
testimouio  sanctus.  Quisquis  igitur  rectesentMresuper 
hoc  vuU,  mecum  seiitiat  oportet. 

Quod\  Decus  bumaiii  generis  preiiosissimtim. 

Non  iegnis]  Impiger  et  festinabundus. 

Ex  iOfrienna!  viriutilfus  factus]  Huic  contrarium  est 
illiid  Ciceronis  in  oratione  pro  Cluentio;  Etqui  essrt 
totus  ex  fraude  et  mendacio  factus. 

Suarum]  Injuriarum. 

Seeurus]  niillam  babens  coram. 

Uior]  Rusticiana  Symmacbi  filia. 

Pudiciiia  pudore  prcecetleru]  Hieronymiis  in  Jovi. 
nianum :  Doctissimi  viri  vox  est,  pndicitiam  impriinis 
esse  retinendam  ;  qua  amissa,  omnis  virtus  ruit.  In 
bac  molif^bnum  viriuium  principatus  e»t.  Hxc  pau- 
perein  comniendat,  divitem  extollit,  deforraem  redi- 
mit,  exornat  pulchram.  Bene  meretur  de  majoribus, 
quorum  sanguinem  furtiva  sobole  iion  vitiat ;  bene 
de  liberis,  quibus  nec  de  matre  erubescendum  ,  nec 
de  patre  dubitandum  est ;  bene  imprimis  de  se,  quam 
a  contQmelia  externi  corporis  vindlcat, 

Vel\  Etiam. 

Tui  desiderio]  Eo  quod  te  desiderat.  Desiderantur 
enim  ea  quse  absuni. 

Quid]  Propter  quid  vel  ad  quid. 

Liberos]  Filios  tuos. 

Consulares]Qu\  consules  (ut  sopra  dictum  esi)  fue- 
runt. 

Qiiorum]  Filioriim  tuoriun. 

Specimen]  Propric  est  id  quod  de  re  venali  osten- 
ditur  emptori  utinde  possit  ca;teras  merces  xstimare : 
ut  particulic  paiuii ,  aut  parum  frumenli ,  vel  viiii 
gustus. 

Ingenii  paterni]  Boetiani. 

Aviti]  Syromachiani. 

Ut\[}i  poie. 

/n  pueris  id  cetatis]  Id  est  eam  xtatem  agcntibus  , 
figurata  locutio  est.  Id  a:tatis  enim ,  sicut  id  genus 
cuiiibet  casui  fi$;urate  apponitur,  et  significat  per  eam 
actatem,  seu  ejus  aetaiis.  Flautus  in  Asinaria: 
Nequc  puduii  eum  id  xtalis  sycophantias  siniere. 

Livius :  Quem  cum  percuntaretur  Scipio,  quis,  ctcujas, 
el  cur  id  xiatis  in  castris  fuisset,  Numidam  se  esse 
ait,  Massium  populares  vocare. 

0  te  si  tua  bona  cognoscas  felicem]  0,  nunc  iiiier- 
jectio  est  admirantis  ,  et  esl  imitatio  illius  Yirgiliani 


B 


A  in  secundo  Georgicorum  : 

Ofortiinatos  Dimium,  siia  si  bona  iiorint, 
Agricols. 

Quas  vita  nemo  dubi(at  esse  cariora  ]  Symmacbiis 
socer,  uxor,  el  liberi. 

Ad  unum  omnis]  Onines,  uemine  excepto.  Livius : 
Consul  Romanus  in  Algido  coosecutus,  ad  unum  orn* 
nes  occidit.  • 

Nimium]  Ultra  modum. 
.    Valida]  Impetuosa. 

Quando]  Quandoquideni. 

Tenaces  aneorce]  Pulchre  permanet  -inineiapnora , 
a  naviganCibus  et  lempestate  laborantibus  sumpta. 
Ancbora  Graece  dicitur  ayxvpa.  Yetusadngium  esi : 
Anchora  domus  pro  familiae  refugio.  Quidquid  enini 
illud  e.>t  cui  innitimur,  cujusque  fulciniur  fiducia,  an^ 
cbora  vocatur  :  siiinpta  a  navibus  translatione,  qiias 
cum  ancboris  fuiix  sunt,  veluti  defensse  a  ductibus 
quiescunt.  Euripides  in  Uecuba  dePolydoro: 
Qul  jaro  solus  generis  superest  anchora  nostri. 

Utcunque]  Qiio/:unque  modo. 

ICnatabimus]  Evademus  mortis  pericuium.  Persiat 
in  translatione. 

Promoviiiitii]  Profecimus. 

Ferre]  Pali. 

Quis  est  enim]  Seiitentia  est  verlssima ,  elegaiiter 
per  interrogationem  prutaia.  Cui  concorda^illa  quae 
est  apiid  Uermogenem  rbetorem  :  Non  potest  inve- 
niri  vita  bominis  carens  inolesiia.  Seneca :  Nulla  est 
ftafn  bona  fortuna  de  qua  nibil  queri  ^ossis.  Idem  iii 
^  lib.  de  Ira  iii :  NuIIi  fortuiia  tatn  dediia  est,  ut  mu*ta 
tfnianti  ubique  respoiideai.  Ilorat. : 

Nihllesiaboroui 
Parie  beatum. 

ErasniuseGra*co: 

Felix  pcr  omiiia  uullus  est  mortaliuro. 
Eanidem  sententiam  idem  et  sic  extulit : 

UauU  vivit  ollus  omaibus  felix  modls. 
Euripides : 

Si  quidem  uoiversis  rebos  ia  roortaltum, 

Nil  ooatiiieoirr  el  unUiquaque  prosperutn  cst, 

Plinius  lib.  vii :  Mortalium  nemo  est  felix.  Idem  in 
eodem  libro  :  Nemo  niortalium  omnilius  hoiis  sapil. 
Mabarbal  ad  Annibalem  apud  Livium  '  Non  oinnia 
eideiii  dii  dedere.  Viiicere  scis,  Annibnl,  victoria  uti 
nescis.  Ulysses  apud  llomerum,  inlerpiete  Piiilelpbo. 

D       Nno  imi  Uat  ciincia  Deus,  formosus  ut  idem 
Sit  siiuul  et  pruUens,  ac  luulta  laude  diserlus. 
Qui  specle  caruit,  Deiis  honc  veneralnlis  ornat 
Yiribus  eloquii,  quo  tit  niirentur  et  uoum 
Huiic  al.i,  suavsliiigu.f  dulceUiiie  capii. 
Hic  auleiii  HUens  oral,  leoique  puUorc 
In  coetus  cxcellitageiis,  (|uem  uuininis  instar 
Suspiciuut  (urt>em  quisquis  paiiere)  loquiMiiem. 
A>1  alium  loriiis  bonitas,  quem  coniinus  H^qu^l 
Coclitibus,  peniius  defecit  graiia  Unguo! 

Claudianus  in  Panegyrico  Sliliconis  : 

£teni:ii  mortalibiis  ex  quo 
Tellus  cocpia  coli,  nuiiquum  siocera  bonoruai 
So  s  iiili  concHssa  viro  :  quem  vullus  honosiat 
DeUecorani  moren  ;  aiiinius  qiiem  pitichrior  t>rn:4 
Corpus  Ucs  uuit  ;  bell.s  insignior  ille, 
SeU  pacem  rucUai  vitiis  ;  in  puhlica  fclix, 
SeU  iirivata  niinus  :  parlitu  singula  (|ueniqiit* 
Nobilitant,  hunc  fonna  deceas»  huuc  robur  in  ar m  '^, 


^ 


APPGNDIX  AD  LIBROS  DE  GONSOLATIONE:  PlllLOSOPHIiC:. 


9GS 


Hiinc  rigor,  hunc  pietas,  illum  soleriia  jtiris, 
Hnnc  soboles,  caslique  tori. 

Rixetur]  Liliget,  disconvenial,  discrep^l. 

Huic  censut]  Ostendit  in  bac  vita  nemini  totam  fc- 
licilalem  orovenire. 

Degener  sanguis]  Generisignobilitas. 

Olroque]  El  census  et  generis  nobititate. 

Vitatn  ecelibem]  Uxbre  carenlem.  Horatias  in  pri- 
mo  Epistolariim  : 

Lecius  genialis  in  aula  esi, 
Nil  ait  esse  prius,  melius  nil  cnelibe  Titi. 
Si  non  est,  jurat  bene  bolis  esse  raaritis. 

Inexperlus]  Noii  expertus. 

Adde  quod  felicissimi]  Oslendit  quo  mngis  siiit  for- 

tunae  successibus  assueti ,  eo  minus  adversos  rastis 


\       N>  qiii<l(|u.im  -  quoniam  mcdio  dc  funt  ■  leponina 
Siirpl  ainari  aliquni,  qucMl  in  ipsis  floribus  angat. 

Extra]  In  rcbusexiernis,  boc  est  exira  vos  positis. 

Inira  vot]  In  aniinis  veslris.  Cicero  in  Paradoxis  : 
Nemo  poicsi  noii  bcatissimus  esse,  qui  esttotus  aptu> 
QX  sese,  qiiique  in  se  uno  sua  ponit  omnia. 

luscitia]  Ignorantia.  Persius: 

Ut  teoeat  veti:o8  inscitia  dehilis  arius. 
Cardinem  summa  felicitaie  titfi]  \d  in  quo  ▼ertilur  el 
consistit  maxima  et  vera  beatihido. 

Cardo]  Uuasi  cor  janur,  id  quo  vertilur  illa.  \if 
gtlius  : 

Foribiis  cardo  slridebal  ahenis. 
Accipitur  iiiterdum  pro  opportunitaie.  Idem  : 
Haud  tanto  cessabit  cardkie  rerum. 


ferre  posse  mortales.    . 
Ad  nutum]  Ex  animi  sententia,  ci  ad  voluntatem.  b  ^^  ^*.''^*  '^  ^***^'  cardiiiem  diciraus,  io  quo  summa  rei 
insolens]  Insuetus. 


Prosternitur]  Affligitur. 

Adeo]  Iii  lantum. 

Per  exigua]  Valde  exigua. 

Summam]  Pcrfectionein. 

Coelo  proxtmo5  ]  Snpra  modum  fortunatos.  Poxi- 
ivtiin  cobIo  seu  in  coelo  esse,  seu  ccelnm  digito  attio' 
gere,  signiflcat  supra  modum  fortunaium  essc  ac 
gloriosum.  M.  Tullins  :  Bibulus  in  coelo  est,  nec 
quare  scio ,  sed  iia  laudatur.  Idem  :  Nostri  aiitem 
principrt  digito  se  coelum  puiant  attingere ,  si  nulli 
barbati  in  piscinis  sint,  qui  ad  manum  aci  edanC. 

Adeo  nihil  est  miserum,  nisi  cum  putes]  Sic  Menaii- 

der: 

Nihil  admodum  atrox  passus  es, 
Nisi  id  tn  libi  ling  s. 

jEquanimiinte]  Pmirn  ia.  Plaulus  : 

Iq  re  mala  aiiimo  si  t)ono  ulare,  a  Ijtival. 

Iloratius : 

Sed  levius  flt  patieniia, 
Quidquld  comgere  cst  nefas. 

Dederit  manut]  Submiserit  sc.  Transl:itnm  ab  iis 
qui  bellocapti  maniis  suas  victori  praebent  vincicn- 
das. 

Quammultis  amarltuJinibus  humance  felicitniis  dul- 
eedo  resperfn  est]  Plaiilus  in  Ainpbiiryone: 
Ita  ciiique  comparatum  esi  i  i  aetaie  hominum, 
Ita  dli-*  placiium,  volupiaii  ui  nicerorcomes  coosequaliir. 
Quin  iiicoinmodi  plus,  nialique  illico  adsit,  lioni  si  ob- 

[tigil  quid, 
Plat^ex  eodem  vertice  censel  dulccdinem  amari- 


consistit. 

Si  lui  compos  fueris]  Suicompos  est,  qui  composiUs 
affectibus  animi,  rectae  rationi  subjecit  appetitum. 

Si  beatiludo]  Argumentatur  sumroum  bouum  in  for- 
luitis  rebus  non  esse  positum,  boc  modo :  Qtiocunque 
praistaniiusaliud  bonum  csljd  nonest  sitmmtim.  Est 
auiem  fortunae  successu  bonum  prae.<it9ntiu^,  id  puta 
qutd  eripi  non  |A>tesI.  Non  est  igiiur  foriunae  succes- 
sus  summuin  bonum.  Unde  Jlt  ut  nec  beaiitudinem 
conferre  possit,  cum  ea  nibil  sit  aliud  quam  summum 
boiium  iiatura:  rntione  degentis. 

Ad  hcBc]  Addit  aliam  argunientitionem  in  bunc  sen* 
sum  :  Non  potest  summuin  bonura  esse,  quod  nullo 
niudo  iiitelligitur :  Sed  bona  fortund!  si  intelliganiur, 
Q  rtllacia  fluxaque  cognoscunlur;  iiiidc  continuus  amit- 
teiidi  tiinor  nascitur,  qii;c  felicitatcifi  non  recipit.  Sin 
auteiii  iion  intelliguntur,riirsus  excludituf  beatiiiido, 
a  qua  procul  abest  ignoranti;»  cxcitas,  qiisque  potis- 
feinium  in  honornm  Fpeculatione  verorumque  con- 
templaiione  consisiit. 

Et  quoniam  tu  idem  es]  Superioribus  aliam  adjuiigit 
rationeni ,  qua  docet  evidentissime  fel  citaiein  cum 
fortuna  iion  cohaercre.  Non  est,  iiiquit,  bunuiiuin  lio- 
iiiiiiis  bonum,  quod  ab  eo  potest  separari.  Yerum 
niurie  corporis  ab  iminorta  i  bominis  animo  fortuita 
feliciias  separntur.  Aut  igimr  boec  non  6si  summum 
bominis  bonum,  aut  connrcndum  est  omiie  morla- 
rinm  (^cniis  in  miseiiain  inortis  fine  prolabi.  Sed  lioc 
non  iia  esse,  pru*clara  niultoruni  facinom  docuerunt. 


tudinemque  defluere  voluptatem  et  dolorem.  Apu-  D  '*"*  ^^^  Cbristi  nomine  lyrannis  alacriier  recluman- 

•  -.! •  _. .-       ■»•        _•    *  ■••  ^         .  •«;>        .lnly^«.K..M     ^..^^11^'.: I .;• !• .  •!    • 


leius  in  quarto  Floridorum  libro  :  Scd  verom  verbnin 
cst  profecto  quod  aiont :  Nibil  quidquain  homini  tani 
prosperum  divinitiis  datum,  qiiin  etiam  admistum  sit 
aliquid  difficultatis ,  ut  etiam  in  amplissiina  quaqiie 
Ixtilia  subsit  quxpiam  vel  parva  quaerimonia,  coiiju- 
ga(ione  quadam  mellis  ct  fellis.  IJbi  uber,  ibi  tubcr. 
Ovidius : 

Usaue  adeo  uulia  esi  sincera  voluptas, 
SollicilUmque  aliquid  Ijetis  iiitJTvcnit. 

Salomoii  Proverbionim  capitc  xiii :  Kisus  dolore  nii- 
scebilur,  et  extrema  gaudii  luctusoccupat.  Lucrelius 
de  libro  ilerum  Natura  qiiarlo : 
Coovivia,  ludi, 
Tocula  crebra,  ungueoia,  coronae,  serla  parantur 


tes,  doloribiis  suppliciisque  beaiitudineifi  sibi  coinpa- 
ravere.  Proinde  in  lortuitis  biijus  viUi  successibus 
vera  felicilas  consistere  non  poiest. 

Permultis  demonstra'iombus]Non  Platonicis  soluin, 
sed  et  Christiani.^. 

Hoic]  Mors. 

MuUos]  Non  Stoicos,  neque  Cynicos,  sed  luagis 
Chrislianos  niarlyres  accipe. 

Doluribtis]  Baptista  Mantuanus' 

m 

Pjuca  pari  saiiiis,  brevihUsque  acicrna  parare 
loujJia  suppliciis,  quam  dum  luj/ienii;*  IVii^ira 
(^oniplexi^  lK)na  cunamur  relinece,  laborem 
Perdeie,  ei  iufemos  dcu.uui  dcsceiidcro  aJ  amnes. 

Idcm  alio  iii  loco : 


969 

Si  genus  humanum  saperei ,  nec  inerlia  lanliim 
Illecebris  caplum,  vUaeque  fugacibus  annis 
Cor|K)ra  corarei,  labenlia  regna,  Kitumqtte 
Casurasqoe  babiUro  douios,  el  vile  pudere 
Hospilium,  quod  cuncia  sinu  coDlique  mariSque 
Purgamenia  legit,  trisies  ubi  sidera  casus, 
Assidoasque  pluunt  infeslo  lumine  niortes. 

1N  METRUM  lY. 

Carroen  est  dicolon  ,  distrophon ,  cujns  primus 
Tersus  est  Anacreontius,  dimeter,  acatalecticus,  iam- 
bicus,  constans  tribus  pedibos  et  syllaba,  similis  illi 

Prudentiano  : 

Coltor  Dei  memento. 
Seoundus  est  Pherecratius,  constans  ex  spondeo  vel 
anapxsio ,  dactylo  et  spondeo.  Docet  autem  tutissi- 
mnm  esse  miniroe  bonis  externis  inhiare.  Nam  si 
forluna  magna  conferre  videatur ,  maxiroos  quoque 
dolores  discedens  est  allatura.  Suadet  igitur  vitandam  3 
esse  nimiam  claritatem ,  qood  haec  invidiae  sit  ob- 
botia,  quemadroodum  montium  cacuroina  perpetuis 
ventis  infestantur.  (*ugiendas  quoqne  inopias  sordes, 
quae  pondiis  ardux  virtutis  sustinere  nequit,  ob  idque 
bibulis  arenis  comparatur.  Medlom  itaque  optimum 
esse,  quod  per  humile  saxum  significatum  est,  maxi- 
mopereque  amplectendum  est.  Ut  enim  Aristoteles 
auctor  est  Politicorum  libro  quarto,  in  omni  civitate 
sunt  tres  hominum  speciesr  divites,  pauperes  et  me- 
diocres;  quorum  optimi  sont  mediocres,  eo  quod 
medium  semper  est  optimum.  Idem  scribit  mediocres 
Gives  inagis  salvari,  quoniam  nec  insidias  pationtar, 
*  nec  fraudes  faciunt,  ut  alii ;  quapropter  stne  pericolo 
vivunt.  Ait  et  eodem  in  libro  :  Quanto  magis  aliquid 
accedit  ad  medium,  tanio  esse  melius ;  quanto  magis  G 
disiat  a  raedio,  lanto  pejus.  Iloratius  Garminum  lib.  11 : 

Rectius  vives,  Licini,  neque  altum 
Semper  urgendo,  necjue  dum  procellas 
Cantns  horrescis  nimium  premendo 

Littus  iniquum. 
Auream  quisquis  mediocritatem 
Dili{;it,  tutus  caret  obsoleii 
Sordibos  tecti,  caret  invideoda 

Sobrins  aula. 
Saepins  ventis  agitatur  ingens 
Pinus,  et  celss  graviore  casu 
Decidont  turres,  feriuntque  sommos 

Fulgura  monles. 

Uvidios  in  tertio  de  Tristibus  : 

Visibus  edocio  si  quidquain  credis  amiro, 
Yive  tibi,  et  longe  nomina  magna  foge. 

Vive  libi,  quantomque  potes  prslusiria  vita, 
Sa*Num  prslustri  fulnien  ab  arce  veuit. 

Idem  non  ila  multo  post  :  D 

Crede  roihi,  bene  qui  latuit,  bene  vixit,  et  intra 
Fortuoam  debet  quisque  manere  suam. 

Quhquis]  Quicunque. 

Perenntm]  Perpetuam,  diuturnam,  durabilem. 

Ponere]  iEdificare. 

Sedem]  Habitaculum ,  habitandi  locum. 

Enri]  Yenti. 

Pontum]  Mare. 

Bibulas  arenas]  Siccas  et  humoris  capaces.  Apud 
Malthieum  evangelislam  {Matih,  vii)  Christus  humani 
generis  servator  hxc  loquiiur  :  Omuis  ergo  qui  audit 
verba  -mea  hxc  et  facit  ea ,  assiroilabiiur  viro  sa- 
picnti,  qui  dediHcavil  domuro  suam  supra  petram;  et 
descendit  ployia ,  et  venerunt  flumina ,  et  flaverunt 

Pathol.    LXIlf. 


MUftMELLII  COMMENTARU.  5>70 

A  veuli,  et  irruerunt  in  domum  illam,  el  non  cecidit. 
Fundata  enim  erat  super  petr&m.  Et  omnis  qui  audil 
verba  mea  haec ,  et  non  facit  ea ,  similis  erit  viro 
stulio,  qui  sdificavit  domum  suaro  super  arenam;  et 
descendil  pluvia,  et  venerunt  fluroina  ,  et  flaverun* 
venti^  el  irruerunt  in  domum  illam,  el  cecidit,  et  fuit 
ruina  ejus  magna.  Bem  earodem  Juvencns  hisco 
luculentis  versibus  explicavil  : 

Quisque  meis  monitis  auresque  et  facta  dicabil, 
Hunc  arqualK)  viro,  soUdis  fondamina  saxis 
.Ponenti,  librata  super  quae  mvbaia  surgent: 
Illa  domus  pluviis  ventisque  illaesa  manebit, 
Torrentumque  minas  tirmato  robdre  vincet. 
Hsrent  immoto  quoniam  fundamine  petr». 
Qui  vero  auditu  tantum  mea  Jussa  tenelnt, 
Diversisque  procui  factis  per  lubrica  perget, 
Hunc  similem  faciam  voiucri  qui  fulcit  arena 
Fundamenta  dnmus :  cni  mox  ut  fiaiiina  venli, 
Et  ptuvia  efTusis  cuepere  incumbere  rivts, 
Omnis  subverso  procnmbit  poadere  moles, 
Insequitorque  gravi  tectorum  slrage  rulna. 

Graecum  proverbium  esi :  tlg  ^a/Afiov  ocxo^o/Acrc  t  li^ 

arena  aedificas  :  quo  usus  erii ,  ubi  quis  negotiinn 

aggreditur  inutile  fulurum ,  utpote  non  recte  jactii 

ante  fundamentis. 

lUud]  Gacumea  alti  monti.fi. 

Pro(erous]  Yalde  torvus  et  lerribilis. 

Auster]  Velilus. 

Urget]  Infestat,  concutit.  Ovidius  : 
Summa  petit  livor,  perflant  altisskna  ventl. 
Seneca  in  Hippotyto  : 

Admota  aethereis  culmina  sedibu?, 

Dnros  excipiunt  notos, 

Insani  Boreae  minas, 

Imbriferumque  cornro. 
Humida  vallis  raro  patitur  fulminis  ictas. 

Ucb]  Arenae. 

Pendulum]  Pendens. 

Ferre]  Sustinerc. 

Periculosam  sorlem]  Periculoram  plenam  conditio- 
ncm. 

Amoenas  sedis]  Voluptuosae  In  montis  Bummitate 
habiiationis. 

Figere]  Condere,  sedificare. 

Toitrc]  Vehementer  et  lerribiliter  soneL 

Ruinis]  Eversionibu^. 

Eobore]  Firmitate. 

Duces]  Ages. 

Serenus]  Quieta  mente  compositus. 

jEvum]  Tempus  vilae. 

Ridens]  Parvi  faciens. 

Ifas]  Tempestates  aeris. 

IN  PROSAM  V. 

Hactenus  Philosophia  disseruit  fortunae  bona  apud 
untim  eumdemque  perpetuo  non  pcrmanere.  Nam 
licct  aliquando  viventem  non  deserani,  mortis  laiiien 
necessitate  geparantur.  Nonc  vero  argumentatur 
eiiamsi  sint  Arma ,  stabiliaque ,  tamen  hominis  pro- 
pria  bona  dici  non  posse ,  neque  conferri  humauc^ 
dignitati,  qux  longe  praestantior  est  universis  roriu- 
nae  divitiis. 

Rationum]  Argumentationum. 

Fomenta]  Reniedia»  roedicamenta.  Fomenta  proprie 
dicuntur  applicationes  rerum  calidarum  sive  huroid;i- 
rum  ad  partcs  corporis  laesas,  idque  medeodi  graUa. 

3i 


971  APPENDIX  AD  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  PIIlLOSOPHIiE.  m 

Fomes  dicitnr  assuiaet  arborc  excossa  dum  caeditur.  A  in  qaibus  nescias  uinim  species  amplius  flonim,  an 

vis  odora  delectei?  Pascunlur  oculi  grato  speeucolo 


Item  quaeciKique  roatcria  sicca  *  in  qua  facile  ignis 
inflammatnr.  Per  metaphoram  autem  fomitem  appel- 
lamus^  quidqiiid  accendit  nos  atqueexcitat  ad  aliquid 
agendum. 

Validioribua]  EfOcactoribus  rationilius. 

Age]  Nunc  est  adverbium  captamis  aiientionem. 

Earum]  Divitiarum. 

Potitts]  Melius,  prsstantius. 

Aurumne]  An  aurum,  inqui^  quod  ab  aura,  id  est 
fulgore,  dictiim  esi,  potius  est. 

An  vis]  Id  est  multitudo  peconiae. 

CongettiB]  Id  est  coacervatae. 

Atqui]  Sed. 

Hcp]  Pecunix. 

Nitent  melius  effundendo]  Gum  efiundunlur. 

Quam  coacervando]  Cum  coacerviiniur. 

Siquidem  avaritia  semper  odiosos ,  claros  largitas 
efficii]  Praeclara  senlentia  est  et  philosopliisc  gravitale 
digna. 

Et  vox  quidem  tota]  Ostendit  vocis  natnram  prae- 
stantiorem  esso  quam  divitiarum;  cum  vox  tota  et 
integra  pariier  muttorum  repleat  auditum ,  divitiae 
vero  nisi  diminutT  et  distracta) ,  in  plures  transire 
non  possint.  Boetius  noster  in  primo  de  Husica  libro, 
opiie  14  :  Nuiic  quis  modus  audiendi  sit,  disseramiis. 
Tale  eniin  quiddam  fieri  consuevit  in  vocibus,  quale 
cum  paludibus,  vel  quietis  aquis  jactom  eminus  mer- 
gitur  saxum.  Prius  eiuin  in  parvissimum  orbem  un- 
dam  coiligit ,  deinde  majoribus  orbibus  undarum 
globos  spargit,  atque  eousque  dum  fatigatus  motus  C 
ab  eliciendis  flnciibus  conquiescat.  Semperque  po- 
^terior  et  major  unduia  pulsu  debiliore  dillunditur. 
{)|uod  si  quid  sit,  quod  crescentes  undas  possit  oflbn- 
4ere  ,  statim  ille  motus  revertitur,  et  quasi  ad  cen- 
.tum,  unde  profectus  fuerat,  eisdem  undulis  rotun- 
iatur.  Ita  igitur  cum  aer  pulsus  fecerit  sonum,  peliit 
•lium  proximum,  et  quodammodo  rotiinduin  flucium 
aeris  cieL  Itaque  diffunditnr  et  omnium  circumsian- 
tium  simul  ferit  auditum.  Atque  illi  est  obscurior  vox 
qui  longius  sieterit,  quoniani  ad  eom  debilior  polsi 
aeris  onda  pervenit. 

An  gemmarum  fulgor]  Ul  sopra  de  auro,  ita  nunc 
de  gemmis  agit,  easque  nibil  liabereosteiidit,  quod 
sit  hominibus  vel  mirandum  vel  expetendum. 

Gemmarum  est  lux  iUa ,  non  hominum]  Sic  divus  D 
Ambrosius  in  lib.  de  Nabutha  :  Non  abnuo  graiiam 
quamdam  lapidum  isiorum  esse  fulgorem,  sed  tamen 
lapidum. 

An  voi  agrorum  puichritudo]  Docet  ilidem  agroruin 
palchritodinem  ininime  homiiiuin  esse  propriam. 

Quidni?]  Cur  non,  respondet  Boetius. 

Pulcherrimi  operii]  Mundi. 

Pulchra  partio]  Pars  speciosa. 

Facie]  Specie,  foniia,  aspectu. 

Vernis  floribus]  Divus  Ambrosios  in  tertio  lib. 
Oporis  sex  dierum  :  Quid  tibi  describam  porpurascen- 
tes  violas  ,  candida  lilia ,  ruiilantes  rosas ,  depicta 
rara,  nunc  aureis ,  nunc  variis,  nune  lnteis  floribus. 


longe  lateqiie  odor  spargitur,  cujus  suavitate  eomple- 
mur. 

Ubertas]  Fertflitas. 

Animantium]  Animalium. 

Alimentis]  Nutrimentis. 

Quod  nalurm  satis  est]  Parenthesis  est. 

Quod]  Heplere  indigentiam. 

Paucis  enim  minimisque  natura  contenta  e*t]  Seiiten- 

lia  est  cum  prirois  celebrata.  Sex.  Turpilius  poeta 

<^micus  : 

Profecto,  ut  quisque  omnino  conieotus  fuit, 
Ila  forlonatam  viiam  duxit  maiiffle, 
Ui  pliiJosophi  aiunL  isti,  quidvis  sat  est. 

Seneca  Pbilosophus  episioia  quaria  :  Parabile  esi 

B  quod  natura  desiderat ,  et  appositum  pafvo  coostat, 

et  ad  supervacna  sudaiur.  Ula  sunt  quae  logam  con 

terunt ,  quae  nos  senescere  sub  teniorio  cogiint,  quse 

in  aliena  littora  inrpingunt ;  ad  manum  ^i,  quod  sai 

e&l,  Qui  cum  paupertate  bene  conVenit ,  dives  est. 

Lucanus  in  quarto  Pharsaliae  : 

0  prodiga  rerum 
Luxories,  nuoquam  pano  oootenta  parato, 
Et  qussilorum  pelugo  terraque  cilwrum 
Ambiliosa  fames,  et  lauix  gloria  mens;e. 
Discite,  quam  parvo  liceat  producere  vitam, 
£t  quaotum  natura  peiat,  iiuo  erigiL  aegro^ 
Nobilis  ignolo  diffusus  consule  Bacchus. 

Idem  non  muho  posi : 

Salis  est  populis  Ouviusque  Ceresque. 

Id  ost  panis  et  aqua.  EuHpidesapud  A.  Gellium  : 

Nam  quid  mortalibus  sit  usui  pfseter  duo  illa  modo. 
Cereris  uiunus,  et  aquse  poculum,  qnm  adsunt, 
Ac  uos  queunt  alere.  quorum  satips  nuoquam  esl  ? 
Luxus  aulem  sunl  c%terarum  epularura  fndagioes. 

Cicero  in  quinto  Tuscul.  Quaestionum  :  Dies  deflciet, 

si  velim  panperiatis  causam  defendere.  Aperta  eoim 

res  est ,  et  quotidie  nos  ipsa  nalura  admonel  qnam 

paucis,  quam  parvis  rebuS  egeat,  quam  vilibus.  Divus 

Ambrosius  in  x  libro  Epistolaruin  :  Satit  enim  dives 

oinnibus  naiurx  lex  est,  cui  cito    invenias  qnod 

abundet.  Cupiditatibus  aotem  omnls  divitiarom  abun- 

daniia  inopia  est.  Ilieronymus  in  Jovinianum  :  Cito 

evpleiur  naturx  nectssiias,  frlgus  et  fames  simplici 

vestitu  et  cibo  expeili  potest.  Unde  et  Apostolus  : 

Habentes,  inqiiit ,  viclum  ct  vesiitiim  ,  his  contenii 

sumus.  Prudeniius  in  Psychomachia  : 

Summa  quies  nil  velle  supcr  qaam  posiulat  usus 
Debitus,  ut  simplex  alimonia,  vestis  el  uiui 
lofirmos  legat,  ac  rccrcet  ineiiiocriier  arius, 
Expletuinque  uiodum  naluru!  iioo  iiaUal  exira. 

Jam  vero  pulchrum]  Vcslium  quoque  pulchritudi- 
nem  hominibus  alienam  esse,  et  vel  materioe  vel 
artificii  propriani  docet ;  tauielsi  vetus  sit  iflud  ce- 
fiaroL  ccmp  •  vestes  vir ,  ct  vulgo  tritum  sit.  VesUtus 
virum  reddit,  qui  habet,  iiiduat. 

An  vero  te]  Probat  fclicitatem  non  eoosistere  in 
longo  famolorom  comitatu. 

Sarcina]  Proprie  est  oiensilium  et  eorum  quae  ad 
€u1tuni  pertinent,  veluti  fascis,  quem  qols  in  ilinere 
faciendo  poriare  possit.  llinc  milites  cum  eastra  mo- 
vere  voiunt,  sarcinolas  colligere  dicuntur,  qoi  iii  ali.tm 
domom  migrani,  sarcinas  soas  componere.  Per  nieta- 


975  MURMKLLII  COMMENTAUIA.  07i 

plranin  tamen  sarcinam  pro  tnniiii  onere  ponimus.  A  niodi  :  QuidquiJ   liabenli  nocet,  non  est  bonum. 


Aurelius  :  Et  lianc  corporis  sarcinam  aliquandi>  de- 
ponerefli.  Ambrosius  :  Quid  enim  aliud  est  peccatum, 
nisi  sarcina? 

Ex  qHihtt$  omnibus]  Per  modum  indticrionis  ex  par- 
ticuiaribiis  aniecedentibus,  colligit  universalem  con- 
clusiooem. 

Quid  id  m  referi]  Quid  ad  le  id  pertlnet?  Ut  in 
Vita  Solonis  a  Laertio  relatum  est ,  aiunt  qaidam 
Groesum,  cum  se  exquisiiissime  omnium  ornamento- 
rum  genere  composuisset,  sublimique  ih  solio  sederet, 
interrogasse  Solonem  an  pulchrius  unquam  spectacu- 
Inm  viderit,  iilumque  dixisseGallosGallinaceos,  Pha- 
sianos  atque  Pavones.  Naiurali  enim  eos  flore  et  ia- 
credibili  speciosilate  vesiiri. 

Seqiiesirala]  Separata,  seposila. 

Quid  autem  lanto]  Increpat  morlales  tantopere 
fortunx  bonis  inhianies,  ostenditque  eos  maximis 
laboribus  pro  sufficientia »  quam  dies  et  noctes  atTe- 
ciant,  indigentiam  reporiare. 

Adminiculit]  Adjunientis. 

Permuiiis  indigere  eos\  Ecclesiastes  capile  quinto  : 
Ubi  mults  sunt  opes,  roulti  qui  comedunt  eas.  Auliis 
Gellius  libro  oclavo  :  Verum  est  profecto,  quod  ob- 
servaio  rernm  usu  sapientes  viri  dixere :  multis  egere, 
«rni  mnlta  habeai,  magnamqoe  indigeniiam  nasci,  non. 
ex  inopia  niagna,  sed  ex  magna  copia  :  multa  enlm 
desiderari  ad  mulia,  quae  habeas,  turnda.  Apud  Xe- 
iiophontem  in  Cyri  Pxdia  libro  octavo  Pheraulas  : 
Num  enim  iia,  inquit,  Saca,  existimas  me  nunc  eo 


Diviliae  auiem  plerumque  nocent  habenii.  Non  sunt 

igitur  bonae.  Assumptio  quotidiana  probatur  expe- 

rientia,  et  Juvenalis  auctoriiate.  Valerius  eliam  Maxl 

mus,  libro  vii,  baec  sane  quam  eleganter  nobis  scripi:i 

reliquit.  Socratis  humanae  sapientiae  quasi  quoddam 

terrestre   oraculum^  nihil   ulira   peiendum  a  diis 

immortalibus  arbitrabatur,  quam  ut  bona  tribuerent ; 

quia  hi  demum  scirent  quid  unicuique  essct  utile : 

nos  autem  plerumque  votis  id  expetcre  quod  non 

Impetrasse  roelius  foret.  Etenim  densissimis  tenebris 

involula  mortalium  mens  ,  m  quam  laie  patentcni 

errorem  caecas  precationes  tuas  spargis?  Divitias 

appetis,  qusD  multis  exitio  fueruni.  Ilonores  concu- 

piscis,  qui  complnres  pessundederunt.  Regna  tecuni 

B  ipsa  volvis,  quorum  cxitus  saepenumerQ  miserabiles 

cernuntur.  Splendidis  conjugiis  injicis  manus,  at  hsec 

.ut  aliquando  illustraiit ,  iia  nonnunquam    funditus 

domos  evertunc.  Desine  igitur  stulla  futuris  malorun: 

tuorum  causis,  quasi  felicissimis  rebus  inhiare,  teqne 

totaro  coelestiuin  arbitrio  permitte  ;  quia  qui  tribuere 

bona  exTacili  solent,  eiiam  eligere  aptissiine  possunt.  ^ 

Juvenalis  saiyra  decima  : 

Sed  piures  nlmia  congesta  pecunia  cura 
Strangalat,  et  cuncia  exsuperans  palrimooia  ccnsus, 
Quanlo  Delpbiuis  balsoa  Britanaica  roajor. 

Cum  pessimus  ^tifs^u^]  Ordo  est  :  Cum  pessimus 
qiHsque  avidus  magis  aeris  alieiii,  id  est  alienae  pecit- 
siae,  putat  se  solum  dignissimum,  qui  habeat  quidquid 
auri  gemmarumque  est  iisquam. 

Conium]  llastam.  Contiis«  sudes,  sive  hasta  longioi 


▼ivere  jucundius  ,  quo  plura  possideo  ?  An  ignoras  C  duriorque,  ad  percutiendum  apla.  Virgilius : 


roe  et  compdere ,  et  bibere,  et  dormire  nullo  modo 
mihi  jiicundius,  quam  lunc  cum  ernm  pauper?  Quod 
aiitem  haec  sunt  roihi  permulta,  tantum  mihi  est  lucri, 
quod  plura  me  oportet  custodire,  plura  aliis  tribuere : 
et  quo  plura  ciiro,  eo  mihi  plura  esse  negotia.  Nunc 
enim  faniuli  mnlti  cibum  a  me  peiunt,  multi  potiim, 
multi  amictus,  alii  egent  roedicis.  Venit  eiiam  aliquis, 
qui  ferat  pecudes  a  lupis  absumptas,  aut  boves  praeci- 
pitium  passos,  aut  morbum  pecora  dices  inyasisse. 
Iiaqae  roihi  videor  magis  tristari,  quod  nunc  plura 
l>o$sideam,  quam  antea,  quod  pauca  hnberem.  ' 

Itane  autem  nulium  est  proprium  vobis  ]  Pulcher- 
rima  haec  sunt  ad  finem  usque,  et  semper  in  roemoria 
tenenda. 

Merito]  Per  merilum. 

Ilaud  immerito]  Merito,  jure. 

Tum]  Tunc. 

Cum  se  cognoscit]  Vetus  est  illud  yvwOi  «avrov  : 
Gognosce  teipsum.  t)ivus  Ambrosius  in  uliimo  libro 
jlexaemeron  .  Nunc  quoniam  et  eiephantos  vides 
tibi  subditos,  et  leones  esse  subjectos,  nosce  teipsum, 
o  homo.  Quod  (ut  fcrunt)  Apollinis  Pythii,  sed  Salo- 
monis  sancti  est,  qui  ait  :  Nisi  scias  te  formosam  in 
mulieribiis ;  quanquam  raullo  antea  Moses  in  Deule- 
ronomio  scripserit ,  Aliende  tibi ,  o  homo.  Aitende 
tibi,  ait  lex.  Et  propbeta  aii :  Nisl  scias  to. 

Ego  vero  nego  illud\  Syllogismum  afferi  ad  osien- 
dendum  divitias  non  csse  bonas.  Est  auiem  hujus- 


Assoeti  loogo  muros  defendere  conto. 
Accip  tur  et  pro  peitica  ferrum  in  capite  habenti,  qoa 
nauae  utuntur  ad  loca  navibus  opportuna  ekploranda. 
Idem: 

Ipse  ratem  conio  suMto. 

Pertimescis]  Valde  tiines.  Proverbialiter  5«tXo;itXou- 
Tocdicitur,  hoc  est  timidae  divitiae.  Nam  in  omni 
Rcgotio  forroidolosior  est  dives  qiiam  pauper.  Cautius 
munii  aedes  furum  metu.  Meiuit  teropestates  propier 
frumenta,  quae  habet  in  agris  ;  propter  roerces,  quas 
habet  in  roari.  Bletuit  amicos ,  ne  quid  rogantibus 
donare  cogatur.  Meiuit  Inimicos ,  ne  quid  noccant. 
Timidins  convitiatur  metu  roulctae.  Omnia  circum- 
D  spectins  et  facit  et  dicit  roetu  calumniac,  quae  potissl- 
roum  divitibus  striii  solet :  quippe  quibus  cst  quod 
auferri  possit.  Si  bellum  imraineat,  dives  in  primis 
discruciatur.  Denique  nec  snperstitione  yacat ,  no 
qtiod  numen  parum  amicum  damnum  immittat.  flaec 
doctissimus  yir  Erasmus  in  Proverbiorum  Chiliadc 
prima. 

Vacuus  viaior]  Totus  hic  locus  ex  Juvenale  sumptus 
est,  ciijus  hi  sunt  versus  : 

Pauca  licet  portes  argenii  vafciila  purl, 
Nocle  iler  ingressus,  gladium  •  ontumquc  timebis, 
£t  mo'»  ad  lunam  trepidabis  aruiidinls  umbram. 
Caoiabil  vacuus  coram  iairone  viaiur. 

0  prasclara]  Ironia  esi.  Irridei  enim  opcscaducas, 
et  curarum  molein  secum  trahentes,  juxta  tllud : 


971 


APPENDIX  AD  LIBROS  DE  GONSOLATiONE  PUIIiOSOPniJS. 

X        Alba  Dec  Assyrio  focalur  Uoa  veaeno; 


976 


Oescentem  sequiturcara  pecuniam, 
Majorumque  fimes. 

IN  METRUM  V. 

Carmen  est  monocolon^  anapaeslicum,  partbenia- 
cum,  dimeirum,  cataiecticum.  Iii  prima  et  secunda 
regione  anapxstum,  recipU  et  spondeuro,  in  tertia 
solum  anapacstum,  postea  superest  syliaba.  Simile 
est  illi  : 

Adylum  Veaeris  fuge,  virgo. 
Laadat  autem  mores  aeiatis  primae ,  quam  poet» 
ob  morum  pnesianiiam  el  virtutes  auream  voca- 
▼erunt ,  idque  In  avaritite  mortalium  detestationem, 
qujc  nunqnam  satiari  potest. 

Ptior]  Prima,  de  qua  legatur  in  primo  Meiamor- 
phoseos.  Maro  in  Georgicis,  et  TibuUus. 

^tai]  Subaudiendum  fuU.  ^ 

Fidelibui  arvii]  Qu^  depositum  semcn  ndeliier  et 
cum  fenore  reddant. 

Facili\  Parabili. 

Sera]  Diuturna  et  in  vesperam  daraniia. 

Solvere]  Frangere. 

Glande]  Nam  ante  frumenti  inveniionem  mortales 
glandibus  vescebantur;  unde  Ovidius  : 

Conieotiqtte  cibis  nullo  cogenie  creatls, 
Arboieos  felus,  montanique  fraga  i^gebant, 
Coroaqoe  et  in  duris  hsremia  loora  rubetis, 
Et  quft  decideraut  paiula  Jovis  ari>ore  glaodes. 

Bacchica  munera]  Vina. 

Norat]  Noveral,  scicbaly  perita  erat. 

Confundere]  Miscere. 

Melle]  Ei  vino  et  melle  conficitor  potionis  genus, 
qnod  Latine  dicitur  mulsum,  Graece  fitHxpaxw.         ^ 

Ludda]  Candida. 

Serum]  lli  potiuli  sunt  Asiae  Scytbicae,  de  quibus  in 
Gcorgicis  poeta : 

-Velleraque  foliis  depectaot  tooula  seres. 
Solinus  :  Seres  aquarum  aspergine  inuiidatis  frondi- 
bus,  vellera  arborum  adminiculo  depectunl  liquoris, 
ei  lanuginis  teneram  sublimiiatem  bumore  domant 
ad  obsequium.  Hoc  illud  est  sericum,  in  usum  publi- 
cum  damno  severitatis  admissum  ,  et  quo  ostentare 
potius  corpora  quam  vestire ,  primo  lemiuis ,  nunc 
eiiam  viris  persuasit  Inxuriae  libido.  Seres  ipsi  quiJcm 
mites  et  inter  se  quietissimi,  alios  reliquorum  morta- 
lium  coetus  refiigiunt  adeo  ,  ut  caeterarum  gentium 
eoilimercia  abnuant.  Primum  eorum  fluviuni  mer- 
tatores  ipsi  transeunt,  in  cujus  ripis  nuUo  interpreiis  j^ 
linguae  commercio ,  sed  depositarum  rerum  pretia 
oculis  aestimantes ,  sua  tradunt,  nostra  non  emunt. 
Hactenus  ille.  Singularis  hi\jus  dictionis  nominativus 

est,  Ser.  Sidonius : 

Assyrius  gemmas,  Ser  vellera,  thura  Sabeus. 
Ausonins : 

^m  pelago  volitat  roercator  vestifluus  Ser. 
Vermicultis  et  ipse  {n\  aiictor  est  Pausanias)  ser  ap- 
pellaiur. 

Tyrio  veneno]  Purpura,  purpureo  liquore.  Tyrus, 
orbs  est  Pii(eniciae,'nbi  optima  est  purpura.jVeneiium 
pro  colore  ponitur,  eo  qnod  vestem  ita  percurrat  ut 
^enenum  corpiis.  Nam  Latini  id  venenum  vocanl, 
qnod  Grarci  ?.«/>^axoy.  Virgilius  : 


Somnoi  ioiubrei]  Salutem  conservanles.  Allodil 
autem  ad  medicinales  berbas.  Polest  et  salabris  legL 
Maro: 

Uollesque  sub  arl)ore-8omni. 

Lubrkui]  Fluens,  mobilis. 

Alla]  Profunda.  Tibullus  : 

Nondum  c«roleas  pinus  cootempserat  ondas, 
Eifusum  veDlis  praebueratque  sioum : 

Nec  vagus  igootis  repetens  compendia  tefr», 
Pres^erat  exteroa  navita  merce  ratem. 

Undique\  Omni  ex  parte. 

Leciii]  Col^ectis. 

Nova  liUora  wderat  hoipei]  Ovid.  : 
Xullaque  mortales  praeter  saa  iittora  norant. 

TifRc]  In  aurea  aetate. 

Claaica  uBva]  Tubae  jquibus  sxvl  railites  in  praelium 
CKcitantur. 

Tacebant]   Non  resonabanl.   Classicuni ,   auctor4 

Servio,  tain  iubam  ipsam ,  quam  ejus  ^onitum  signi- 

ficau  Maro  : 

Nec  dum  etiam  audicrant  inflari  classica,  nec  dom 
Impositus  duris  crepiiare  incudibus  enses. 

Horrida]  Terribilia,  borrorem  incutientia.  Tibullus: 

Noii  acies,  non  ira  fuit,  noo  t)eUa,  nec  enseS, 
Immiti  saevus  duxerat  arte  faber. 

Quid.^nim]  Cur,  propter  quid. 

Vtinam]  Optat  antiquos  tnores ,  et  4)riscam  illain 
nortalibus  Viiife  integritatem  reddi. 

jEtna]  Moniis  Siciliae  perpetuo  ardentis  iiiceiidio, 
de  quo  Virgilius  ii ;  Claudianus  multa. 

iltftor  habendi]  Avaritia.  Ovidius  : 

£t  amor  sceleratus  baliendi. 

Heu  primuiqtui  fuii  ille]  Exsecratur  auri  invenlo- 

rem,  sicut  TibuUus  armorum  : 

Quis  fuit  horrendo^  primos  qui.protulit  eoses? 
Quam  ferus,  et  vere  ferreus  ille  fuit. 

Auri  tectt\  In  lerr^fe  cavernis  delitescentis,  quod  non 

nisi  mnximis  laboribus  eruitur.  De  cujus  invenUone 

sl  placet,  vide  Lucretidm.  Ovidius  : 

Eruimul  terra  solidum  pro  frugibus  aurom. 
PodSidet  invenlas  sanguine  miles  opes. 

Plautus  : 

Odi  ego  aurum :  multa  mullis  sa^  suasit  perperaoi. 

Tibullus  : 

S»pe  sole&t  aoro  multa  subesse  mala. 

Propertius : 

Aurum  omnes,  victa  jnm  pietate,  colont, 
Auro  polsa  lides,  auro  venalia  jura. 
Aurum  lex  sequitur,  mox  sine  lege  pudor. 

Phocylides,  interprete  Aldo  Manutio  :  Avaritia  mater 
malitiae  universae.  Aurum  semper  dolus  est  et  ar- 
gentum  hominibus  :  0  aurom  malorum  princeps, 
vitiperda ,  omnia  minuens.  Utinam  non  mortalibus 
esses  nocumentum  amabile.  Tua  enim  cau!;a  pti- 
giiaeque,  praedaeque,  caedesque.  Inimici  vero  filif  pa- 
rentibns,  fratresque  Germanis.  DiodorusSiculuslibro 
sexto  de  insulis  Balearibns  haec  memorite  prodidit  : 
Aureo  nummo  aut  argento  non  uiuntur  ,  quac  aflTerri 
ad  insulam  prohibent  causam  aiTerentes.  Geryonem 
Chrysauri  filium  aiuro  atque  argento  opulentissimum 
quondam  ad  Hercule  belloexpugnatum.  Existlmant 
eniin  eo  pncto,  cum  auro  aique  nrgento  careant,  sese 


077  MURIIELLII  COMMIilJNTAmA.  97^ 

facile  omnes  Yilae  insidias  evasuros,  iil  Solinus  auctor  A  nullum  est »  omnia  virtutis  praemia  ambitio  posside* . 

QwB  vero  eu  ttUi  ve$trd\  Irridet  mortalium  poteu^ 


est,  a  Susis  Barbitx  oppidum  cenium  trjgenta  quin-- 

que  milltbiis  passuum  distai,  in  quo  mortales  universi 

odio  auri  coemunt  hoc  genus  metalli ,  ei  abjiciuni  in 

terrarum  profunda.  Ne  polluti  usu  ejus  avaritia  cor- 

luaipant  aequitaiem.  Silius  Ualicus  libro  primo  : 

SeJ  scelerum  causas  operit  Deus,  Asiur  avanis 
Visceribus  lacera  lelluris  mergilur  imis, 
£l  redii  iofelix  eflbsso  coDcolor  auro. 

PliniuslibroNaturalisHistori»  xxxiii,  capiteprimo  : 

Ulinamque  posset  c  vita  in  totum  abdicariaurum,  sa- 

cra  fames,  ut  celcberrimi  auctores  diiere,  proscis- 

sum  coQiHciis  ab  optimis  quibusque,  et  ad  perni» 

ciem  vitx  repertum. 

Latere  volentei\  In  terrae  cavernis  recondilas ,  in 

cujus  (tesie  Piinio)  viscera  imus,  et  in  sede  manium 


tiam,  ut  Irritam  et  imbeclllem. 

intermure$\  Alludere  videtur  ad  Homericoro  poemi, 
cul  titulus  Batrachomyomacbia,  quo  describii  ille  n- 
narum  et  murium  pugnam,  et  honim  regem  Troxar- 
tem  facil. 

Quanto]  Maximo. 

ImbeciUiui  homine]  Proverbiaiiter  dicltur  bomo 
ficiilis,  id^est  mollis,  Imbecillis,  fragilis.  Duclum  esi 
a  vasis  tesiaceis,  quaefacile  comminuuntur.  Homerus: 
Nil  bomioe  eootrit  tellus  ioGrmius  alma. 

Homine  quoi]  Notanda  haec  locutio ;  discordant  enim 
numero  antecedens  et  relativum.  Sic  supra  in  prosa 
bujus  librl  quinta  :  An  vis  congestae  pecuniae ,  singu-  ^ 


opes  quarimus.  Preliosa  pericula,  per  appositio- B  lanlw  protulit.  Deinde  subjunxit  pluraliier :  Atqui 

b»  iiiient.  Sic  et  Catullus,  ut  alios  nunc  sildam  : 

Tom  jam  oullt  viro  juranti  femina  credat, 
Nulla  viri  speret  seroiooes  esse  fideles 
Qui,  dum  ali^utd  cupiens  animus  prsgestit  aplsd, 
Nil  metount  jurare,  nihii  promittere  parconi. 

Quo  vero  quiiquam]  O^tendit  tyrannis  nihil  Jurii 
esse  in  animl  libertaiem,  nee  eos  ulura  quam  in  cor- 
pus  saevire  posse,  idquecujusdam  pbiiosop.hi  exemplo 
menorabili  comprobat. 

Quo]  Qua  re,.quo  modo,  quo  instrQmenlo. 

/mp^a6ts] 'Aliquis  Imperabit. 

Liberum  quemdum  ifirum]  Anaxarehum  signiftcare 
videtur,  qui  Abderites  genere,  professione  philoso- 
phus ,  inimieum  faabuit  Nkocreoniem  Cypri  tyTan- 


nem  :  superioribus  hoc  addit,  id  est,  res  quidem  pre- 
liosas,  sed  pericuiorum  causas^,  ob  quas  plurlmi  qui- 
dem  moriales  saepe  periclitantur.  Ovidius  : 

Sedilum  est  in  viscera  lerrae, 
Qoasque  recoiidid  ral,  Siygiisque  admoveral  umbris, 
ktfodiiMXur  opcs  irriUmeuia  malorum. 

Pliniufr  Ilb.  II,  cap.  65  :  Penetramut  in  viscera,  auri 
argfntiqne  venas,  etxrisacplumbi  metalla  fodientes : 
gemmas  etiam ,  et  quosdam  parvulos  quxrimus  la- 
pidcs,  strobibiis  in  profuiidum  actis,  viscera  terra 
extrahimus,  utdigitogesteturgemma,  quampetimus. 
Quot  manus  atteruntur,  ut  unus  nileai  articulus! 

Ut  hactenus  docuit  divttias  nou  esse  homini  expe» 
tendas ,  ita  nunc  pulcherrimis  verissimisque  argu- 


mentis  ostendit  dignilaies  et  potentiam  nihil  habere  Q  nun^'  ^tim  enim  illum  Alexander  Magnua  aliquando 


qiiod  ve)  expeiendum  sit,  vel  veram  beatitudinem 
conferre  possit. 

Inidi]  Ignar  * 

Ccelo  ex(Bquaiii\  Summis  rebus  comparatis,  acqua- 
lesque  judicatis. 

Quas  inee»dia\  Quasi  dicat  milla. 

Eructamibui]  Erumpentibus. 

Stragei]  Calamitales,  devastaliones» 

Dederit]  Intulerit. 

Vti]  Quemadmodum. 

Comulare  imperium]  Osiendit  dignltatibus  hujus 
saccttli  nullam  inesse  constantiam,  cum  rei  Romanae 
alatus  ssepe  sit  immuiatus.  Primum  enim  Roma  sub 
regibus  fuil,  quorum  seplimus  Tarquinius.  cui  cogno- 


in  convivio  rogassei ,  quidnam  de  coena  ilia  sentiret , 
dixisse  feiiur  :  Cuncta  permagnifice ,  i>  rex ,  verum 
oportebat  jam  caput  satrapae  cujusdam  apponl ,  Nico- 
creontem  intuens.  Hoc  ille  audiio  indignatus ,  post 
mortem  regis  cum  navi  ferretur  Anaxarcbus » invi- 
tusque  applicuiSset  Cyprum ,  comprehensum  eum  iu 
aaxum  concavam  Conjecit ,  jussitque  ferreis  mallels 
cxdi.  Illum  poenae  suae  negligentem ,  celebre  id  dic- 
tum  ingeminasse  aiunt  :  Tunde,  tunde  Anaxarchi 
vasculum  :  naih  Anaxarchum  nibil  leris.  Jubente  vero 
ilio  ipsius  prxcidiJinguim,  failka  esi,  praecisam  mor- 
dicus  in  ejus  faciera  conspuisse.  Rcctius  tamen  hoc 
ad  Zenonem  Eleatem  (de  quo  dictum  esi  abunde  in 
priroo  commentario)  rePertur  eo  quod  conjuraiionis 


inen  Superbo,^ex  moribus  datum,  regnoexactus  est,  D  ^'^  ^^  meniio,  quae  ad  Anaxarchum  non  pertinei. 


ubi  ad  ejus  superbiam  liberorum  Kbido  accessissei, 
quorum  cum  alter  ornatissimae  feminae  Lucreliae 
stuprum  intutisset,  populus  Roroanus  Bruto  CoIIati- 
noque  ducibus  et  auctoribus,  rege  repente  destitute, 
imperium  in  eosdem  libertaiis  suae  vindices  transtu- 
iit,  consulesque  appellavit  pro  regibus,  ut  consulere 
civibus  suis  debere  meminissent.  Postea  tamen  et 
consulare  imperium  cupivit  abolere,  et  nunc  diclatori, 
nunc  decemviris ,  consulalu  prorsus  sublato ,  nunc 
tribunis  plebispermisit  principainm. 

Quod  perrarum  eit]  Parenthesis  est.  Valde  rarum 

est  probis  bonores  deferri.  (It  enim  apud  Sallustium 

6  Catiiinario  est  :  Inter  bonos  ci  malos  discrimeo 


Eusebius  quoque,  libro  dePrapparatione  evangelicax, 
haec  tradit :  Zenon  Eleata,  quem  aiunt  cum  tyranni- 
dem  deponere  conaretur,  linguam ,  dum  a  c yranno , 
ut  conscios  diceret,  torqueretur,  deniibiis  abscissam, 
in  faciem  ejus  spuisse. 

Quid  autem  eit ,  etc.]  Argumenlalur  perexiguam 
esse  mortalium  potentiam,  eo  quod  vim  quam  ali  s 
inferunt,  ne  sihi  qunque  invicem  ab  aliis  inferatur;, 
prohibere  non  possunt. 

Ab  alio]  Vetus  apud  Senecam  sententia  est  :  Ab 
aliero  exspectes,  alteri  quod  fecciis. 

Buiiridem]  Busiris  rex  fuit  vCgypli,  quicum  sus^ 
ccptos  hospites  iinmolarot,  ab  iicrcule  interemptus.. 


979  APPENDIX  AD  LIBROS  DC  CONSOLATIONE  PllILOSOPIlliE.  980 

esi,  cuiu  eiiam  eum  voluissei  ocridere.  Virgilius  :       A  facinorum  ejus  (emerilas  impielatis  in  Deuro.  Nam 

primus  Romnc  Ciirislianos  suppliciis  el  morlibos  a(- 


Ouis  aul  Eurislliea  durum, 
Aul  ilbudali  oescii  Busiridib  aras  ? 

Regutiu]  Marcus  Atiilius  Regulus  consul  fusis  Sa- 
lentinis  triumphavit,  primusque  Romanorum  ducura 
in  Afrieam  classem  trajecit ,  quassatas  de  Amilcare 
iiaves  longas  tres  eisexaginiaacct^.pit.Oppidaducenta, 
et  hominum  duccnta  millia  cepit.  Abseuteeo,  conjugi 
rjus  et  (ibcris  ob  panpertatem  sumptus  publice  datas. 
Mox  arte  Xantippi  Lacedxmonii  mercenarii  militis 
captus,  in  carcerem  missus,  legatus  de  permulandis 
capiivis  Romam  missus ,  dato  jurejurando,  ut  si  non 
impetrasset,  ita  demum  rediret  :  in  senaiu  conditio- 
nem  dissuasit,  ejectis  a  se  conjuge  et  iiberis,  Cartha- 
i;lnem  rcgressus,  ubi  in  arcam  ligncam  conjectus , 


fecit ,  ac  per  omnes  provincias  pari  persecutioae  ex- 
cruciari  imperavit,  ipsumquc  nomen  exstirpare  co* 
natus,  beaiissinios  Cbrisii  apobtolos  Petnun  cnlce, 
Paulum  gladio  occidit. 

(Jrbe  pammata]  Incendio  consumpla.  Nero,  ut  scri- 
bit  Tranquillus ,  quasi  ofTcnsus  derormilate  ▼eterum 
aedificiorum,  et  angiistiis  flexurisqne  vicorum,  palam 
incendit  urbem.  Per  sex  dies  septemque  noctcs  ea 
clade  sxvitum  est,  ad  monumentorum  busloruroque 
diversoria  plebe  compulsa.  Tunc  prxter  immensum 
numerom  insularum ,  domus  priscorum  ducuni  arse- 
runt  hostilibiis  adhuc  spoliis  exorn.i(3e ,  deorumque 
a^des  ab  regibus  ac  deinde  Punicis  et  Gallicis  bellls 
clavis  inirorsum  adactis»  vigiliisacdolorepunitusesL  B  votae  dedicalxquo,  et  quidquid  visendum  atque  m^ 


Ad  hax]  PraPterea.  Probatalia  ratione  nihil  nalura- 
lis  ac  proprii  boni  digniiatibus  ac  potestntibus  inesse, 
co  quod  plerumque  pessimis  proveniant. 

Naiura  respun]  Jd  est,  non  admitiit  ut  contraria 
quseque  juiigantur.  Divus  Cyprianus  adversus  Nova- 
f  ianum  :  Cohxrerc  et  conjungi  non  potest  aiuaritudo 
cum  dulcedine,  caligocum  lumine,  pluvia  cuin  sc- 
renitate,  pugna  cum  pace,  cum  fecunditate  steriliias, 
ruro  fontibus  sicciias,  cum  tranquillitate  tempestas. 
Franciscus  Philelphus  in  Saiyris  : 

T<  neBras  lux  respuil  omnes, 
Nec  palitor  seeurn  viiiom  coaloscere  virlus, 
SiuIUtiau)  semper  raiio  asperoaiur,  eodem 
Nuoquam  siare  loco  pariler  conlraria  possunt. 

Quod  quidem  de  eunctii]  Osiendit  fortunai  inunera 
nuila  recte  dici  bona  ,  cum  phrumque  malis  adb;e-  Q 
reant,  nec  posstnt  eos  bonos  erfieere ,  quilms  fuerint 
adjuncia.  Redoletffuiem  hoc,  uta1i.i  Boetii  permulta, 
riatonis  doctrinam ,  apud  qiiero  Socrates  in  Gorgia 
hcait :  Est  aulem  volnptas,  qua  praesente  gaudemus : 
honum  vero,  quo  praesente  boni  surous.  Prorsus  boni 
vero  sumus  et  nos,  ct  qusecumque  alia  bona  sunt,  ob 
virtutem  quamdam  qux  ndsit. 

IN  METRUM  \l. 

Carmen  est  Sapphicum ,  quo  Pli  losophia  Neronis 
exemplo  docet,  dignitates  et  poientiam  malisquibos 
adjunctse  fuerint,  moi^es  non  solum  non  corrigere, 
sed  plus  truculeniix  et  turpitudinis  afTerre. 

Novimu$]  Scimus. 

Dederii]  Intulerit  hominibus. 


morabile  ex  antiquitaie  duraverat.  Hoc  incendium  o 
lurreMecoenatica  prospecians,  Ixtusque  llainmx  (uc 
aiebat)  pulchriiudine,  halosin  llti  decantavit  in  illo 
scenico  habitu.  Eutropius  et  Eusebius  tradunt  Nero- 
nem  incendisse  urbem  Romam ,  ut  spectaculi  ejus 
imagintim  cerneret,  qualis  olim  Troja  capta  arserai. 

Patribusque  cce$i$]  Senatoribusoccisis.  ilultos  enim 
ex  senatoribus  occidit,  aperte  etiam  significans ,  ne 
reliquis  quidem  se  parsuruiii ,  eumque  ordinem  su- 
blalutum  quandoque  e  republica ,  ac  provincias  et 
exeicitiis  equiii  Romano  ac  libeHis  pertnisiurum. 

Fratre]  Rritannico  CiauJii  et  Messalinx  filio.  Fralre 
igilur  per  ado}»tionem,  naiti  a  Claudio,  utdiximus, 
Nero.  adoplatus  fuit,  non  naturali. 

Interempto]  Veneno  sublato  :  de  quo  lege  Sueton. 

Mairis]  Nero  matreifi  Agrippinamy  eo  quod  trux  et 
minax  esset,  etdicta  fn^taque  cjus  exquireret  acer- 
bius  ac  corrigeret,  varie  interficere  tentavit,  primum 
veneno  :  sed  cuifi  antidoti^  sentiret  prxmuniiam , 
lacunaria  qi:a)  noctu  super  dormientcm  laxata  ma- 
china  deciderent,  paravit.  Iloc  consilio  per  coiiscios 
parum  celato,  solulilem  navem,  cujui  vel  naufragio, 
vel  camcrae  ruina  periret,  commentus  est.  Atque 
ita  reconciliatione  siinulaia  ,  jucundissimis  lilteris 
Baias  evocavit,  ad  solennia  quinquatrium  simul  ce- 
lebranda,  paratoqiie  negolio  lrie>archis,  qui  liburnl- 
cam,  qua  advecia  erai,  velut  fortuito  conCursu  con- 
fringerent,  proiraxitconvivium,  repetentique  Baulos, 
In  locum  cori  upti  iiavigii  machiaosum  illud  obtiilit  : 


Ruinas]  Slrages.    Designat  autem   his   versibus  ^  unde  cum  enatasset  maler,  impientissimus  filius  eani 


Neronein  omnium  morialium  longe  crudelissimum. 
II ic  nalus  est  patre  Doinisio  iEnobarbo,  matre  Agrip- 
pna Germanlci  filia  : quae cum  postea  Claudio Caesari 
iiupsisset,  ab  hoc  Nero  adoplaios  est.  Nero  fuit  olim 
iiomen  laudis,  quod  osiendit  in  Tiberio  Suetonius 
liis  verbis:  Inter  cognomina  autem  et  Neronis  assiim- 
psit,  qiio  significatur  linguaSabina  forlisacstrenuus. 
Nunc  auiem  summae  crudelitalis  nomen  est  Nero , 
qui  rabie  ita  efferaius  est,  ut  plurimam  senaliis  par- 
lem  Interfecerit,  equestrem  ordinero  pene  destilnerii, 
sed  nc  parricidiis  quidero  abstinuit,  malrem,  frairero, 
sororero  ,  uxorem ,  cxterosque  cognalos  el  propin- 
quos  sine  hrcsitatione  prosiravii.  Aiixit  hane  inolem 


missis  militibus  ocoidi  jussit.  Quo  iiefando  facinore 
non  contentuni  qiiidam  aiiciores  scribunt ,  ad  visen- 
dum  interfectae  cadaver  accurrisse ,  contrectasse 
nieinbra,  alia  viiupernsse,  laudasse  alia ,  sitique  in- 
teriin  oborta  bibisse.  Laiius  hxc  a  Tranquillo  ct  Cor 
nelio  Tacito  iierscripla  sunt. 

Non  tinxii]  Non  rigavil, 

tensor]  Arbiier,  judex. 

Decoris]  Decori  corporis. 

Extiincti]  Mortui* 

Condcns  radios]  Occidens ,  significat  :.ulero  tolius 
orbis  terrarum  gentes,  pcr  quaiuor  ejus  plagas. 

PhmlusiSo\. 


OSl  .    AlUUMLLLIl  LUMA1IL£NIAU1A.  98$ 

TrioHe$]  Prisca  liogaa  triones  bOTes]  dicei>antnr  A 
aratorii.  Septem  autem  stella:  ita  in  ea  partc  coeli  sunt 
collocatae ,  ut  plaustrum  cum  bobus  efflngere  videan- 
tur,  quae  et  sepientriones  vocantur ,  et  illi  regioni 
sepientrioni  nomen  imposuerunt.  Ovid.  lib.  i  Metam. : 

Scylhiam,  sepiemque  trioQev 
Horrifer  invaiit  boreas. 

iVo/au|  Auster. 

Siecotesiu]  Calore.  Sciendum  est,  lesie  Macrobio, 
quod  auster  ita  in  origine  sua  gelidus  est,  ut  a|Sud 
nns  septenirio,  sed  quia  per  flaromam  torridx  zona; 
ad  nos  commeat,  admistus  igni  calescil,  et  qui  incipit 
frigidus,  calidus  pervenit. 

iViim]  Nunquid. 

Cetsa  poteitas]  Cgregia  potenlia.  , 

Yertere]  MuUre.  Iloc  verbum  prod.icii  l.ic  ullimatn  »  "•""'  ''*""  ""«nam,  suprema,...  seu  gu.nm.m  ma- 

positionem  ob  duas  consouantcs  inseqiientistlictionis 


MimMCLLll  COMMENTARIA. 

Ambitionem]  Cupiditatem. 
Gerendis]  Administrandis. 
Quone\  Ut  non.  Horatius  in  Sermonihus : 

Quone  pervacuum  RomaDo  incurreret  bostis. 
Taciia]  Ignota.  Claudianus : 

Major  ei  utilior  facto  coajuncla  potenli. 
Vile  latcDs  virtus :  qiiid  enim  submersa  tenebris 
Prodehl  obseuro,  veluii  sine  rcmige  puppis, 
A^el  lyra  qu»  rcUcel,  vel  qui  non  lendilur  anusY 

Ad  extremammanum]  Ad  absoluium  fiuem.  Exire- 
roam  manum  impooAre,  siguiflcat  rem  omnibus  ejui 
parlibus  absolvere^metapbora  ab  anificibus  translata : 
qui  prinium  rude  quoddam  operis  simulacrum  e'fiii- 
guui,  aiqiie  banc  primam  appellaut  manum ,  deinde 
formant  expi^essius,  postreino  summa  cura  expoliuni. 


initio  posiias ,  tametst  negenl  id  fleri  scioli  gramma- 
tists,  qui  nec  Juvenalem,  nec  Prudeuiium,  nec  bunc 
auclorem  unquam  di  igenler  evolverunt. 

Rabiem]  Efleratam  truculenliam. 

Heu  gravem  tortem]  Pulchra  exclamaiio,  nec  miniis 
vcra.  Heu  asperam,  inquit,  ei  intolerabilein  condi- 
lionem,  quando  iniquus  gladiiis,  id  csi,  injusta  po- 
tentia ,  et  iniquum  iuiperiuni  additur  sxvo  veneno, 
id  est  immani  ct  ti  uculento  ingcnio,  moribusque  cor« 
ruptissimis.  Seneca  :  Fulmen  esi,  ubi  cum  potestate 
tracundia  habitat.  Aristoteles  in  i  Politicorum  :  Ut 
eniin  perfectlone  suscepia,  opiimi.m  cunctorum  ani- 
malium  est  bomo  :  iia  si  alienus  fiat  a  legc  et  a  judi- 


num  vocani» 

Glorim  uilicet  cupido]  M.  Tuliiui  pro  Archia  :  Tra- 
bifflur  omnes  laudis  sludio,  et  opliinus  quisque 
masime  gloria  ducitur.  Ipsi  illi  pbilosophi  eiiam  in 
illis  libellis,  quos  de  coniemnenda  gloria  scribunt, 
nomen  suum  inscribunt  In  co  ipso  in  quo  pra^dioa*- 
tionem  nobiliiatemque  despiciunt,  praedicari  de  se  ac 
nominari  Voiuot.  Idem  in  eadem  :  NuIIa  enim  virtos 
aliam  mercedem  laboruin  periculoruinque  desiderat 
prxter  banc  laudis  et  gioi  ix  :  qua  quidem  delracta, 
judices,  quid  est  quod  iu  boc  tain  eiig*uo  vitae  curri- 
culo  et  tam  brevi,  tantis  nos  laboribus  exerceamus? 
Loquitur  autem  Cicero  nimis  impie,  ut  homo  vero: 
religionis  expers  et  sapieniiae,  cui  spes  xieruae  viias. 


...        ..•     ^    .  •     i.       o     •    .  conteroptusque  inanis  gloriae  iion  esset. 

ciis,  pessimumestommuroanimaliuni.SaevissimaestC      ^  .  *.•.!■?         ,     .  ..  -  •• 

..«:«. Ls....:.:^  1.-.1 «  ^  ..._.t„^i.K  j.  ■  .«...i^  Owiwiw  terro!  ambitum]  Ex  suinfna  tolius  mortalium 

babitationis  angustia,  quam  sit  e&ilis  famae  divulga- 
lio,  quamque  irritus  profcreiidi  noniinis  couatua  sane 
evidenter  ostendit. 

Sicuti  a$trologicii  demonttralionibui  accepisti]  Pa- 
renthesis est ,  astrologi  respectu  firmameni  terram 
puncti  vicem  habere  sic  demonstrant.  Ubicaoque 
eiiim  exisieniibus  nobis  in  terraa  superficie ,  el  con- 
siderantibus  stellas  diversis  in  locis,  iion  videntur 
msgiiiiudines ,  neque  carutfi  inter  se  distantiae  va- 
riari.  Unde  et  eas  xqualiier  a  terr.^  remotas  haberi 
eomprobatur,  sensu  id  xsUmante.  TeVra  igilur  cen- 
trum  est  sphaer» ,  sicque  puncti  sortietur  offlcium. 
Idem  accidet  terrac  ad  solis  sphaeram  comparaiae, 
qiiod  et  aliis  comperitur  indiclis.  Nam  corpora  in 
centris  instrumentoriim  circularium  posita ,  umbras 
projiciunt,  easqiie  longe  motas,  qua  et  sol  ipse  ra- 
di^uis  motu  primo  circumfertur.  Ex  regolarltate  lia- 
qiie  moius  umbrae,  qiiaro  sensu  deprebendimiis,  eli* 
citursolem  circa  ccntrum  inslrumentorum  reguiariier 
rooveri :  ideoquc  centra  bujusmodl  instrumentonim 
centri  mundi,  circa  quod  rootus  primus,  regularitep 
vicero  obtinere.  Cuin  itaque  terrae  crassitudo  nihil  iu 
bb  rebus  iromitiat  va  ietatis ,  verum  propositum  vi- 
detur.  Praeterea  korizon  oculo  in  se  existenti  d!mi- 
dium  coeli  occultat,  dimidiumque  viderl  sinit.  Qaod 
profecto  nulli  superficiei  planae,  nisi  per  centrum 
sphaerae  transennii  prnprium  esl.  Sccus  autero  eve- 
niret  si  qua  es:et  terrae  rcspectu  cceli  roagniludo^ 


enim  injusiitia  babens  arma.  Lactantios  lib.  de  Justitia, 
cap;  11  :  Quis  Caucasus,  qux  liidia,  qux  Hyrcania 
tam  imroanes,  taro  sanguinarias  bestiasunquamaluiiT 
quoniam  feraruro  omnium  rabies  usque  ad  veniris 
tatietatero  furjt,  fanieque  scdata,  proiiniisconquies- 
cit.  Jlla  en'ro  vera  bestia,  cujus  una  jussione 

Fondiiur  ater  ubique  cruor,  crudelis  ubique   - 
Luclus,  ub  que  pavur,  el  plurima  moriis  imago 

Nemo  bujus  tiuiiae  helluae  iinmanilaieiii  poiest  pro 

merito  describere,  qui  uno  loco  lecubans,  lamen  per 

lotum  orbein  deniibus  ferreis  sacvit,  et  iion  tantum 

artus  hominum  dissipat,  sed  et  ossa  ipsa  comminuit, 

et  in  cineres  fundit ,  ne  quis  exstet  seputturae  locus. 

Baptista  Mantuanus  in  secunda  Pdrth^ice 

Nulla  iub  iodigno  virlus  esl  principc  tuta, 
NuUa  Sub  iucesto  castis  esl  gloria  rege. 

IN  PROSAM  VII. 

Dispiilatum  est  hactenus,  neque  in  divitiis ,  neque 
in  dignilaiibus  et  potentia  veram  felicitaiero  consi- 
itere  :  nunc  quam  inanis  et  irrita  sit  gloria ,  quaro 
plerique  omnes  summopere  seciantur,  pulcherrimis 
verissimisque  rationibus  deroonstrat.  Quo  auiein 
convenientius  ad  id  pcrveniat,  Boetios  Ipse  interio- 
quitur,  fateturque  sese  non  tam  mortalium  rerom 
ambiiione  captum  fuisse ,  quam  famae  propagandae» 
comparandxque  gloriae  cupidiiate  ioflammaturo. 

Tum\  Ordinis  adverbium  est. 

Minimum]  DilTenjnt  niinirouro  et  roinime  :  mini- 
mum  enim  qnantitatis;adv.esl,minimo  vero  negandi. 


983  APPENDIX  AD  LIBROS  DE  CO.NSOLaTIONE  PHiLOSOPHIiE.  m 

M.  Tulliiis  Qiiapslionum  Tiisculanaram  libro  primo  :  A  asperrimirs  et  inhospitalis,  Indidm  a  Scytbia  scparaiis 
Persuadent    enim   malhematici    terram    in    medlo     in  finibus  Assyrionim. 


mundo  silam  ad  universi  coeli  complexum ,  punpti 
iiistar  oblinere,  quod  xsvrpov  illi  vocant.  Seneca : 
Puncium  est,  et  adhuc  puncto  mintis,  quod  incoli- 
mus.  Lege  Plinium  libro  ii  Naturalis  Historiae, 
cap.  70,  cujus  tiiulus  est :  Qua:  portio  lerr»  babi- 
teiur. 

Punett]  Macrobius  in  somnium  Scipionis  baec  tra- 
didit  :  Puncfum  dixerunt  esse  geometrae  quod  ob. 
iocomprehensibilem  brevitatem  sui  in  partes  dividi 
noB  possit ,  nec  ipsum  pars  aliqna ,  sed  bintummodo 
aignum  esse  dicatur.  Physici  jerram  ad  magnitudinetn 
circi,  per  quem  sol  volvitQr,  puncii  modum  obtinere 
docuere. 


Parthi$]  Hi  populi  sunt  Asiae  majoris  prope  Medoa, 
llyrcanos,  Arios,  et  id  genus  vicinas  gentes  :  ruerunt 
autem  Scytharum  exsules.  Nam  Scyihico  sermone 
Partbi,  exsules  dicuntur,  primnm  quidem  inter  Orien- 
tales  populos  obscurissimi ,  postea  per  viriulem  ad 
summam  gloriam  provecti  sunt.  Pugnant  autem  pro- 
currentibus  eqtiis,  aut  terga  dantibus;  saepe  etiam 
fiigain  simulant,  ut  incautiores  adversiis  vulnera 
insequentes  habeant.  Phira  de  bls  lege  apud  JusitiiuB 
libro  xLi,  et  apud  Plutarchum  in  Viia  Crassf. 

Id  loeorum]  Eo  loco  habitantihus.  Eorum  locomm, 
figurata  locutio,  similis  illi  snpra  posiiae,  ut  in  id 
aetatis  pueris. 


Piolemwo]  Hic  astrologus  fuit  iOgyptius  genere ,  B     Formidolo€a]  Formidabiiis.  Formidolosus  modo  %U 
studuii  Alesandriae,  et  liheralium  artium  ac  Graeca-     gnificai  m'eticulosum.  Terentius  : 


rum  litterarum  siudiis  clarissimus  evasit  temporibus 
Antonini  imperatoris ,  quod  ipsemet  In  opere  magno 
demonstrat.  In  astrologiae  scienlta  priorum  nulli 
cessil.  Primus  enim  apud  Grxcns  coeli  rationem 
omnem  diligentiusexplicuit,  inventaque  ab  Hipparcbo 
instrnmenta  clarius  monstravit.  Edidit  magnam  ilJam 
conipositionem,  qunm  Almagestum  vocant  ;  opus 
Item  quaiiior  tractatuum.  Scripsit  centiloquium  super 
his  quae  ad  practicam  periinent  astrorum  prognosti- 
cam,  cenium  videlicet  canenes ,  quns  Grxci  xapm^jc 
voc  nt,  qtjod  fruetum  et  experimenlum  prognofttico- 
rum  Cbse  dicant.  Sed  ef  de  musica  ires  composnit 
libros,  deque  geographia,  quod  asirologi  more  con- 


EgOD'  rormidolosiis  ? 
id  esl,  egone  sum  qui  timeam  ?    modo  eum  qui  aliia 
timorem  inferl.  Sallusiius :  Regibns  boni  quam  mali 
suspi  ctiores  sunt,  semperqiie  bis  aliena  virtus  lorm^ 
dolosa  esi. 

Romani  nominii]  Romani  bominis.  Paranomasla 
est,  quae  Latine  dicitur  ognominaiio.  Depromit  autem 
arijiimentum  ex  loco  qui  dicitur  ab  eo  quod  magis 
est :  quod  et  hunc  in  modum  potest  explicari.  Magis 
videtur  Romae  reipublicae  qoam  uniuscujuslibei  bo* 
minis  Romani,  nomen  ultra  Caucasum  progredi 
posse;  sed  non  iliud,  pryinde  nec  hoc. 

Quid  quod  diversArum  genlium]  Probat  ex  discre- 


scripsit.  Enarratores  habet  praecipuos  ex  barbaris  ^  P^oli^  morum  et  insiitutorum,  quibus  diversae  gentes 

uinntur,  non  conducere  cnipiam  nomen  in  plurimoo 
populog  proferre,  cum  qiiod  apud  bos  dignum  laude, 
aptid  illos  supplieio  digniim  Judicetur. 

Mores  alque  initituta  ditcordant]  De  bis  legatar  Eu- 
sebius  libro  vi  de  Prae^^ratione  evangelica ,  capita 
octavo;  ValeriusMaximusIibrosecundo;  Hieronymus 
in  Jovmianum;  Bessarion  libro  quarto,  in  calumn^a- 
torem  Platonis,  capiie  3 ;  Philippus  Beroaldus  io  ora- 
tiooe  proverbiali',  et  Era'smus  noster  in  explicatione 
illius  ad;)gii :  Lex  et  regio.  Haec  mihi  iiunc  indicasse 
studiosis  earum  rerum  saiis  sit  ad  alia  properanti. 

PrcBclara  illa]  Irrisio  cst  vanae  glorix. 

Sed  quam  multoi  claristimos]  Arguit  gloriam  irrilam 
esse,  tum  ob  fcriptorum  defectiini ,  tum  ob  eonim 
^  iuconstantiam  et  minime  durabilem  infirmitatem. 

Scriptorum  inops[  Mullarum  gentium  et  imprimis 
Germiinorum  pleraeque  laudes  et  res  gestae  latent  igoo- 
ranlurque,  quod  priscis  illis  temporibus,  cum  nondum 
mores  externis  deliciis  esienieniolliti,  paulatim  atqne 
Gorrupti  scripiores ,  qui  prxclara  facinora  litterarum 
inonumentis  proderenl »  defuerunt.  Sed  et  nunc  libri 
Plinii  de  Bellis  Gormauiae  et  procui  dubio  permulta 
quondam  scripta ,  quorum  ne  lituli  quidem  ad  noa 
pervenere,  deslderantur. 

Vosv£r(7,elc.]Argumentalurdisertissimc,quamlibet 
diulurni  temporis  famam.curonnemaliqnandoadmit*' 
tat,  nulla  raiione  cum  xiernitate  csse  comparandain. 

Quod]  Tcinpus. 


Haly  et  Albumazer,  ex  Graects  Tappum  et  Tbeonem. 
Bepulcri  elogium  tcirastichum  ipse  posuit  Graecam, 
quod  quidam  sic  interpretaius  est : 

Morlalem  quamvis  me  norim  serte  Grealum, 
Dum  tamen  astrorum  serotor  in  orbe  vlas,. 

Suin  pedibus  teilure  procul,  juxtaque  Tooauteia 
Assideo  ilivus,  pascor  et  ambrosta. 

Jncolaiur]  Iiihabitetur. 

Siii]  Siccilate. 

Vasta]  Dedcrta. 

Area]  Regiuncufa. 

Limitibus]  Termiiiis. 

Arctata]  Cohibiia,  constricla. 

Adde]  Ostendit  ex  genlium  diversitate  distantiaque 
f;imain  non  longe  propagari  posse. 

Ratione]  Modo. 

Distantes]  Differentes.  Graecoraih  adagium  esi, 
Nofioc  xal  x&>/)«,  Mos  sive  lex  et  regio,  quod  significat 
unlciiii|ue  genti  suas  qiiasdam  esse  leges  et  instituta 
vivendi. 

Sicifl  ipse  quodam  loco  signi/icttt]  Apud  Ciceronem 
in  Somnio  Scipionis ,  Africanas  ad  nepott* m  sic  in- 
quit :  Ex  his  ipsis  cuhis  notisque  lerris  num  aut 
taom ,  ant  cujusquam  iiostrum  nomen  vel  Cauca«ium 
hunc  (quem  ccrnis)  transceiidere  poiuit,  vel  illum 
Gaiigem  transiiatare? 

Caucasum\  Caucasus  Scytbiae  mons  est,  dicius 
quasi  graucasus,  hoc  est  nive  candidus,  ui  Plin.  ait 
lib,  VI.   Caacasus  mons  est   cditissimus    idemque 


m 


BtllRMFJXII  COBIMF.NTAmA. 


980 


Pertractei]    IiileUectu   perpcndas ,  et  aninio  re-  A     ^''a]  Per  irein. 


volvas. 

Decem  mUlibu$  amm]  Annorum  decem  miliilius. 
Scioiis  lilleraloribus  nonnuilx  videntur  orationes 
paium  congruae,  qux  non  congrud!  solum  sunt,  sed 
etiam  cum  primis  elegnntes  et  probatissimis  scripto- 
ribus  usurpatae.  Cujusmodi  e-i  liaec  :  Decem  millibus 
annis  per  appositionem.  Sic  Latine  dicimus  :  Hic 
mercator  decem  millia  debet  aureos.  Hieronymus 
cum  alibi  id  genus  abundat ,  tum  in  Jovinianuin  sic 
scripslt :  Aliud  est  decem  millia  talenta  debere,  aliiict 
quadrantem.  Florus  :  Cum  siatim  decem  amplias 
miltia  coissent  homines,  non  modo  effugisse  conienti, 
jam  vindicari  ctiam  volebant.  Idem  :Ex  ipso  equestris 
ordiuis  flore  ac  senatu  duo  millia  electi  qui  mori  ]u* 


Ille]  Tenlatur  el  falsi  pbilosophi  illusor. 

Si  tacuiisei]  Salomon  in  Proverbiis  :  Qui  moderalur 
sermones  suos,  doctus  et  prudens  est,  et  preiioai 
spiriius  vir  eruditus.  Slultus  quoque  si  tacuerit,  sa- 
piens  repuuhiiur :  et  si  compresserit  labla  sua^  in- 
telligens.  Diogenes  cuidam  philosopho  qui  conientio- 
sius  aliquid  disserebat,  Bliser,  inquit,  quod  oplimulD 
est  tn  vlta  philosopbi  ac  praecipuum  verbis  philosd'- 
phando  corrumpis.  Thales  :  Non  multa  verba,  pru^- 
dentit  animi  indicium  suni.  Salomon  Proverbiorum 
cap.  K  :  In  mulUloquio  non  deeric  peccatum.  Qui 
nioderatur  labia  sua,  prudentissimus  est.  Ecclesia*- 
stes :  Stuitus  verba  muhiplicai.  Seneca  :  Teoesemper 
vocis  et  sileniii  lemperamenium.  Tacere  qui  nescii. 


berentur.  Ubi  subinielligendum  est  homines  seu  \iri,  B  neacit  loqui.  Macrobius  lib.  vii  Saturnalium  :  Cum 


ut  desinant  improbare  iilud  in  sacrts  Lilteris:  Duode- 
cim  millia  signali. 

Ejuique  quaniumdbet  multipiex]  Et  is  numerus 
quaniumlibet  miilliplicalus,  ut  millies  mille  annoruin 
niillia,  vel  pliis  iiilnusve.  ^ 

Collatiu]  Comparaiio,  proportio.  Aristole'es  i  libro 
de  Coelo  et  Bfuiido  :  Por jh  autem  nulla  est  Gnili  ad 
inUiiiiuin. 

Quaniumcunqiie]  Adverbium  nunc  esl. 

Prolixi\  ^ongi. 

Inexhauiia]  Inflnita,  iniermlnabill. 

Voi  autemniii]  Increpat  mortalium  stultitiam,  qui 
eo  fere  suiii  ingeiiio,  ut  magis  hominum  laudes  et 
faraas  celebritate,  quam  8u«  conscientiac  puritatem, 
vcramque  virtutum  securitatem  sectentur.  Nam ,  ut  ^ 
rectissime  dictum  est,  Biulti  famam,  consclentiam 
pauci  vercntur. 

Ad  popularei  awras]  Ad  favores  et  applausus  po-> 
puli,  quos,  teste  Donato,  non  quaerunt  sapientes.  Aura 
splendorem  signiflcal.  Horatius : 

Taa  ne  reiardet  aura  maritos. 
Poiiiiur  pro  aere,  siatu  ventorum,  afOatu,  aspiratrone 
seu  favore.  Maro  in  i£neidos  sexto : 

NuQC  qooqae  jam  oimium  gaudes  popolaribas  aoris. 
Uieronymus  :  PIus  debet  Christi  discipulus  pracsiare, 
quam  mundi  philosophus  gloriae  animal  et  popularis 
aurae  atque  rumorum  venale  mancipiiim. 

Sermunculii]  Rumusculis.  Sermunculus  parvus 
sermo,  ut  rumusculus  parvus  rumor.  Hieronymus 


orator  non  aliter  nisi  orando  probctur,  pbilosophui 
non  minus  lacendo  pro  tempore  quam  loqueudo  phi- 
losophatur.  Valerius  Maximus  lib.  vii :  Qiiid  Xeno- 
cratis  responsum  quam  laudabile,  cum  maledico  ser* 
moni  quorumdam  summo  silentio  iiiteresset ,  uno  ex 
his  qua  rente  cur  solus  linguam  suam  cohiberet : 
Quia  dixisse  me,  inquit,  aliquando  pcBniluit,  tacuisse 
nunquam.  Lege,  si  placet»  pulchram  auper  bocBla- 
runis  senteniiam  aptid  Donatum  in  ejus  Vita. 

Quid  autem  eit]  Osiendit  gloriam  mortult  nihil 
prodesse.  Unde  quidam  eleganter : 
Post  clneres  gloria  sera  veuit. 

Quod]  Totos  et  corpore  et  anima  morl  homlnes. 

NoitrcB  rationei]  Philosophicac  argumentationes. 

Vctant]  Non  permittunt* 

Terreno  carcere]  C()rpore,  quod  est  quasi  career, 
vel  sepulcrum,  vel  vinculiun  anuni. 

Exemptam]  Lil>eraiam* 

IN  METftUM  VU. 

Camien  est  dicolon  distropbon,  cujus  prlmus  versua 
esl  arcbilocbius  9  iambicus,  aenartus,  acatalectus; 
secundua  iambicut  dimeter  ei  ipse  acalalecins.  Hor- 
tatur  eo  Pbilosophla  mortalet  ad  inanit  gloriae  con- 
temptum ,  qu»  rerum  omniuni  vanlssima  faeile  illit 
videbitur,  si  terraruro  aiigusiiaft  coniemplati,  amplis- 
simam  c(kili  immensilatem  suspexerinL 

Pnecipiii]  Festina,  inconsulta,  lemeraria. 

SNmmum]  Bonum  summum,  rem  summam,  bono« 
rum  finem. 


Nepotiano :  Cave  ne  hominum  rumusculos  ancuperis,  ^     jEthcerii]  Coeli. 
ne  in  offensam  Dei  populorum  laudem  commutes. 
Iilem  Paulino :  Rumuscuios  et  gloriolas  et  palpantet 
adulaiores  quasi  liostes  fuge. 

Accipe\  Audi,  cognosce. 

In  hujuimodi  /evt/afe]  Yanitate  :  legitur  et  levita- 
tem ,  quod  placet ,  ut  sic  conira  ejusmodi  vaniiaiem 
tuperbiac. 

Quam  festive]  Qiiam  jucunde,  lepide  et  facele. 
lUuserH]  Jocatus  sit. 

Adortus  essei]  Legitur  eiiain  adorsus  :  quod  ctiam 
apud  Aiiibrosium  et  Uieronymum  in^eiiio. 
Tolerashel]  Passus  fuisset. 
Paulisver^  Ad  pauxillum  tcmporii. 


Cnnat]  Conlemplelur. 

Plagas]  Regiones. 

Aretum]  Angustqm,  constrictnm.  Africanus  apud 

Ciceronem  in  Somiiio  Scipionis«  unde  fere  hoc  car- 

nicn  cum  prosa  jam  enarrata  desumpium  est :  Oiiinis 

autem  terra  qux  colitur  a  vobis,  angustata  verticibus, 

lateribus  laiior,  parva  quaedam  insula  ect  circumruso 

illamari  quod  Atlanticum,  qiiod  Magnuin,  qiiod  Occa- 

num  appcllatis  in  terris,  qui  tanien  tanto  nomine 

quani  sit  parvus,  vides.  Hinc  Peirarcha  in  ii  lib. 

Africx  suae : 

''Angustis  arclaius  finibus  orbis 
Insiila  parva  silu  e»t,  curvisqoam  flexilos  anibit 
OceaDos,  \iden'  ut  parvus  cognomine  rr  ^i^uof 


987  APPENDIX  AD  LIDROS  DE  CONSOLATIONE  PHlLOSOPHI/E.  0S8 

Brevem  replere]  Ordo  esi  ^  Pudebit,  subaudi  eum ,  A  rliuin ,  idque  ejus  faclum  a  senatu  laudafum  est. 


qui  terrarum  angusiias  ac  coelorum  immensa  spatia 
Gontemplatus  sii,  nominis  aucti,  id  est  prolati  et  am- 
pllficati,  non  valenlis  tamen  replere  brevem  ambi- 
iura«  id  est  angustum  terrarum  habitaculum.  Scipio 
apud  Ciceronem  lib.  de  Repub.  ?] :  Jam  yero  ipsa 
terra  ila  mibi  parva  visa  est,  ot  me  iraperil  nostri, 
f|uo  quasi  pufvctum  ejus  aitingimus,  poeniieret.  In  eo- 
dem  avus  sic  eomdem  nepoiem  suuni  alloquilur  : 
Ig  tur  alie  spectare  si  voles,  aique  bahc  scdum  et 
:«temam  domum  coniueri,  neque  te  sermonibus  vulgi 
ilederis,  nec  in  prxmiis  bumanis  spem  posueris  re- 
rimi  tuarum,  s(|is  te  illecebris  oportet  ipsa  viitus  tra- 
liat  ad  verum  decus.  Quid  de  te  alii  loquantur  ipsi 
videant,  sed  loquentur  tamen.  Sermo  enim  iHe  oronis, 


Super  boc  plura  Yalerius  Maximus,  Aulus  Gellius,  el 
in  Vita  Pyrrbi  Plutarcbus. 

Jaceni]  Legitur  eliam  manent. 

Quid  Bruiu$  ]  Subaudi  nunc  ett.  junius  Bmtot 
primus  Romanorura  consul ,  exactis  regibns  urliem 
liberavit ,  filios  suos»  quod  cum  Aquiliis  et  Vitelliis 
ad  recipiendos  in  urbem  Tarquinios  conjuravemni , 
virgis  cjpsos  secure  percussit.  Deinde  singulari  cer* 
tanilne  cum  Arunte  Tarquinii  filio  congressus  est, 
quo  se  ambo  mutuis  vulneribus  occiderunt.  Marcus 
Bruius,  vir  prxtorius,  tum  scientia,tum  virtute  pra*- 
ditus  ad  recuperandam  libertatem  Julium  Cxsarem 
occidit ,  posiea  viclus  in  psaelio  ab  Octavio  sibi  mor- 
tem  conscivit. 


et  angustiis  cingiiur  bis  regionum,  quas  vides,  nec  B     R¥^^']  Severus,  inflexibilis. 


uuquam  de  ullo  perennis  fuit,  obruiiur  omnium  in- 
leritu,  oblivione  posieritatis,  CAStinguitur. 

Quid]  Ad  quid. 

0]  Mirantis  interjeciio,  vel  miserantis  ct  cond«ilen- 
tis  errori  mortalium.  Ordo  esi :  0  quid  superbi  ge- 
Bliunt  Trustra  levaro  colla  mortali  jugo!  boc  est:  Quid 
superbi  et  fasiu  inflati  homlnes  conantiir  in  vanum 
nominc  suo  divulj^anilo  se  rcddere  immortales  ? 

Levare  colla  jugo]  Alludit  .nd  boves  jugun  detre- 
rlantes  ac  abjicere  non  valentes,  juxta  illnd  : 
Non  juga  taurus  amat,  qu»  tameo  odit  h^ibet. 

Morlali  jugo]  Morlalitatis  conditione ,  cui  suut  nb- 
noxif. 

Licei]  Qiiamvis,  lamelsi. 

Means]  Transiens.  G 

ExpHcet]  Inierpretetor. 

Domus]  Gens,  familia  genos. 

Mor$  spernit  altam  gloriam]  Seneca  epistola  94  : 

ilCquat  oirtnes  cinis ,  impares  nascimur,  pares  inori- 

miir.  Idem  episiola  99  :  In  lanta  volutatione  rerum 

linmaniirum  nil  cuiquam,  nisi  mors,  certum.  Hora- 

tius  in  Odis : 

Pallida  mors  sequo  pulsat  pede  pauperuro  tabernas, 
Uegumque  turres. 

Lucretius : 

Scipiadas  belU  fiilmen,  Carlbagiiiis  error 
Ossa  dedit  terr^,  proinde  ac  famul  infimiis  essei. 
Adde  repertorcs  doGlrinarum  atque  leporuui, 
Adde  UelicoQiadum  coiniles. 

Idem : 

Inde  alii  mulii  reges,  rerumque  poienies, 

Occiderunt,  magnis  qui  gentibus  imperiuruni.  D 

Idem  : 

*  QotB  roala  nos  sob*git  viiai  lanta  cupldo  ? 
Certa  quidem  Uois  viiffi  mortalibus  adsit, 
Necdeviiari  Ictum  poie  quin  obearous. 

FideUs  Fabricii]  Hic  consul  Romaniis  fuil,  qoi  flde- 

Ils  eo  dicitur  quod  fidem  vel  bosii  servandam  putavil, 

nibilque  per  fraudem  vel  insidlas  agendunx-  Cum  enim 

(ut  M.  Tullii  verbis  ular)  rex  Pyrrhus  populo  Ro- 

mano  belluni  iutulisset,  cumquedeimperiocertamen 

csset  cum  regc  generoso  ac  pofenti,  perfuga  ab  eo 

venit  in  castra  Fabricii,  eiqu.e  est  polliciliis,  si  prae- 

mlum  ei  proposuisset,  se  utclam  venisset,  sic  clam 

In  Pyrrbi  castra  rcditurum  et  euni  veneno  neoatu- 

ruQi.  Runc  Fabricius  rcduccndum  curivit  ad  Pyr- 


Cato]  Hulti  Ronis  Catoncs  fuerunt,  verum  diio  pra*. 
cscteris  illustrati  sunt ,  Marcus  Pot  ciiis  Cato  Ceiiso- 
rius ,  et  Caio  Stoicus ,  qui  posl  mortcm  quam  aibt 
Uiicae  conscivit,  Uticensis  dictus  esl.  Ilonim  uierque 
jiistitia,  severitate,  morumque  summa  graviialc  fuii 
clarissimus.  * 

Quid]  Ad  quid. 

Decora  vocabula]  Pulclirn  nomina. 

Novimus]  Scimus,  tencinu^. 

Num]  Nunquid. 

Consumptos]  Mortuos.  * 

Jacetis]  Subaudi  \qs  bomines  post  inortem. 

Prorsus]  Oronino. 

Ignorabiles]  Ignobiles. 

Trahi]  Protrabi, 

Aura]  Splendore. 

Nominis  mortaUs]  Morti  et  corrnpiioni  subjeeti. 

'Aosonius  : 

Mirerour  periisse  borolnes,  monumenta  fatiscunl ; 
Murs  etiam  saxis,  noroinibusque  venit. 

Cum]  Quando. 

Sera  dies]  Tcmpus  aliquando  venturum. 

Hoc]  Nomen. 

Secunda  mors]    Qua    nomen  exstingnitur,  stcol 

prima  mortc  vlta  exstincia  esl.  Apud  Petrarcham  lib. 

Africx  II,  Scipionem  Africanus  bunp  in  niodnm  a!lo- 

quilur : 

TransibuDique  cito,  qus  vos  mansura  puiatii. 
lina  mauere  poiesl  occasus  ne^cia  virtus. 
llb  viam  facit  a4  supero^,  bac  pergiie  rorles, 
Nec  defessa  gravi  suc>  iiilihant  ler^a  labori. 
Quod  si  ftfls.i  v.igam  deleclat  gloria  meolein, 
Aspice  quid  cupias,  iransibunt  iem()ora,  corpus 
Hoc  cadet,  et  cedent  indi^^no  membra  sepulcro. 
Mox  ruet  et  bustum,  tiiiilusque  lu  marroore  sectus 
Occidet,  hic  roortem  patierls  nate  secundaro. 

IN  PROSAM  Ylll. 

Hacienus  foriunx  inconslantiam,  fraudulentiamque 
et  perfidiam  Pbilotopbia  detexii,  ct  in  eis  muneribus 
nibil  veri  boni  inesse  demonstravit :  nunc  ail  adver- 
sam  plus  bomiuibus  quam  prospcram  prodease  for- 
tunam ,  cum  baec  quidem  blanditiis  allectos  a  veru 
boDO  fallaciier  absirabat,  illa  vero  plerumque  erran- 
tcs  ad  veram  beaiitudinem  quxrendam  reducen< , 
velut  unco  retr<ibat. 

Jncxorabile]  Quod  nullis  precibus  componi  possil« 


030  IIURMELLII 

Est]  Evenil. 
//'(i]  Fortuna. 
Tum]  Tunc. 
Cum]  Quando. 
Gestio]  Cupio. 
Eoque]  FAoh  id. 

llta]  Prospera  fortuna.  Rationes  affert  quibos  id 
quod  dixit  venim  esse  probat. 
Hase]  Adversa.  Seneca  Tragicus: 

Malam  bonse  prsferre  fortuQam  licet. 
Ventosam]  Inconstantem.  Iloratkis : 

Romae  Tibur  amem,  ventosus  TitHire,  Roniani. 

Fluentem]  Luxurianiem,  difHuentem»  vagabundam. 

Ovidius : 

Lnxuriant  animi  rebus  plerumque  secundis, 
Nec  facilo  est  aequa  ooiiimoda  meiilc  paii. 

Suique  semper  igrlaram]  Homines  enim  fortunae 
Biccessibus  eiati,  nimis  superbiunt,  seque  ipsos  ne- 
({uaquam  cognoscunt. 

Sobriam]  Temperanieni. 

Succinctam]  Coliibilani,  non  difUueniein. 

Adversitalii  exercitatione]  Baptisia  Maiiluaniis  I  o. 
Silvaruin  sccuiido  : 

Rebus  adversis  agiiata  virlus 
Crescit,  el  robiir  cruciala  longo 
Sumil  aiiriiu,  meliusque  lerso 
(^indicat  ore. 

A  vero  bono]  Divus  Ambrosius  in  1ib.de  lnler|ella- 
lione  :  Magiia  eiiiin  illecebra  delinquendi  est  reruni 
nffluentia  secundarum.  Supina  extollit,  ollivionem 
auctoris  infundit.  Mimographus : 

Fortuna  quem  Dimiom  fovet,  siultum  facit. 

Baptista  Mantuanus  in  prima  Partbenice  : 

Eoervare  solent  securas  otia  roentes, 
Et  vitiis  umbrare  aniroas,  iit  pulvis  aquo^o 
Imbre  coil,  levibusque  rapi  jam  nescit  ali  Euri-<, 
Sic  adversa  premit  sensus  fortuna  rebell6s, 
£t  cogit  parere  De'^,  morbosque  ialentes 
Pellii,  et  ardentes  iii  pectore  miligat  arstirs. 
Ut  sale  consperso  longos  servaolor  in  usus 
'Viscera,  uec  laedi  sanie,  ncc  teiiipore  possiiiil, 
Sic  diiris  aoimi  rebus  iirmaiiiur,  etomReui 
AbjiClani  pestis  causam,  sors  aspera  tutum 
Prxbet  ilcr,  via  sidereas  bsc  ducit  in  arces. 

Amicorum  fidelium]  Eniiius : 

Amicus  certus  io  re  inceria  cernitur. 
llis.c  nos  bunc  versiculum  lusimus  : 

Rebus  in  iucertis  cerlus  speclatur  amicus. 
UvidiiiS  : 

Scil  cet  ul  fulvum  spectatur  in  ignibus  aururo, 
Tcmpore  sicduro  est  inspicieuda  fldes. 

Stios]  Sodales,  ii  eniiii  qui  fortunam  sequuntur 
nou  veri  sunt  ^«inici,  sed  sodales  et  fortuus  comites. 

Integer]  Nondum  Ixsus ,  nondum  rebus  tuis  spo- 
lia  us. 

Deme]  Pulchra  conclusip  est  ex  conlrariis  ornatura 
ducens. 

Amieoi  invfnisti]  Nanc  enim  novercante  fortuna 
veros  tiioi  amicos  cognoscis.  Argumentum  euim 
verae  amicitix  est.  non  dcterere  ainicum  tempore  ad- 
versitatis. 

IN  METR13M  VIII. 

Carmen  est  Glycoiiicum ,  siroile  sexto  prinii  libri. 
Fo  docet ,  amore  omnii  conjungt,  tottitsque  mundi 
constiire  concordiam  :   amore  quoque  p  piilos  Tob- 


COMMENTARIA.  090 

A  dcre  conjunctos .  amore  conjuges ,  et  amicos  conve- 

nirc.  Frauciscus  Philelpbus  in  Satyris : 

Omnia  perpetuo  Urmat  concordia  nexu. 
Ouidquid  amor  jungit,  saeclum  perdurat  in  onue. 

Cltudianiis  ad  Honorium  : 

Nou  sic  excubiff^,  nec  circumstanlia  pila. 
Quam  tut»tur  amor,  non  exiorquebis  aroari. 
Hoc  alierna  (ide.s,  boc  siroplex  gralia  donat. 
Nonne  vides  operum  qiii  se  piilcberrimus  ipse 
MuihJus  amore  lignt  ?  nec  vi  connexa  per  «bvuik 
Conspirant  elementa  sibi,  qiii  limiie  rbo^lms 
Conienlus  medio.  conieniuslittore  Pomiis, 
Et  qui  perpeiuo  lerras,  ambitque  vebilque, 
Nec  premat  incuml^eus  oiieri  nec  cesscrit  aer  ? 

Ut  Piato  docet  in  Timxo ,  mundus  seipsum  amicitia 

concordi  complectiiur,  atque  ita  apte  cobaeret,  ut 

nequeat  dissolvi  ullo  modo,  nisi  ab  eodem  a  quo  est 

coiligatus.*Mundus  Latine  a  puritia  vocatnr,  toelum 

B  a  cslatura,  Gnece  ab  ornatu  xwrfio^,  C.  Pliitius  libro 

stcundo  :  Qucm  xoo^ftov  Graeci  nomine  ornamenti  ap- 

pellaveruni,  eum  et  nos  a  perfecta  absolutaque  ele- 

gantia  muiidum.  Coelum  quidem  haud  dubie  caelatl 

argumento  diximus,  ut  interpretatur  M.  YanH>. 

Stabili  fide]  Pei^petua  constantia. 

Yices]  Periiiutationes. 

Semina]  Elementa.  Plinius  libro  secundo  capite 
quinto  :  Nec  de  eleinentis  video  dubilari  quatuor  ea 
esse,  ignium  summum ,  inde  tot  steliarum  collucen- 
lium  illos  oculos,  proximiim  spiritus,  quem  Graeci 
iiostrique  eodem  vocabulo  aera  appeliant,  yitalem 
huuc,  et  per  cuncta  rerum  meabiiem,  totoque  conser- 
tum.  Cujus  vi  suspensam  cum  quarto  aquarum  ele- 
inento  iibrare  medio  spatii  tellurem*  Iia  mutno  com«' 
C  plexu  diversitatis  efHci  nexain,  et  levia  ponderibas 
iiibibcri ,  qtio  minus  evolent.  Contraque  gravia ,  ne 
ruant,  suspendi,  levibus  in  subiime  tendentibus.  Sic 
pari  in  diversa  nisu  ^  vi  sua  quaeque  consistere,  irrje- 
quieto  mundi  ipsius  consiricta  circuitu,  qiio  semper 
in  se  curreme ,  imam  afque  mediam  in  toto  terrarot 
camdemquc  inv^.rso  cardine  stare  peiidentein,  libran- . 
tem  per  quae  pendeat.  Ita  solam  immobilem ,  circa 
eam  volubili  universitate ,  eamdcmque  ex  omnibua 
nectl,  eidemque  oinnia  inniti. 

Pugnaniia]  Contraria. 

Foedus  perpetuum]  Perpetuam  pacem.  Ovid. : 

Dissociata  locis  concordi  pace  ligavit. 

Manlius  Asironomirun  iibro  primo  : 

Hoc  opus  immensi  constructum  corpore  roondi, 
D         Membraque  naiurae  diversa  condiKi  fonna 

Aeris,  alque  ignis,  terrae,  pelagique  jacenlis. 
Vis  anima;  divina  regit,  sacroque  meatu 
Conspirat  Deos,  et  lacita  raiioue  goljernat, 
£t  mulia  in  cunctas  dispeiisat  lcEdera  partes, 
Aliera  ut  aiterius  vires,  faciatque  feratque, 
Sumroaque  per  varios  roaueai  coguata  fl^uraiv. 

Idem  libro  tertio  : 

Fata  reguntorbero,,eerta  stantomuia  lege, 
Loogaque  per  certos  signautur  temiiora  oursus, 

Phcebui]  Sol. 

Roseum]  Pulcbrum,  fulgidum,  rubicundum. 

Aureo]  Lucido,  claro,  illustri. 

Quas]  Noctes. 

Duxerit  Hesperui]  Ilesperus  dux  noctls  est ,  nam 
eam  praeccdit,  cum  vesperi  solis  occasum  snbfc- 
quitur. 


APPENDIX  AD  LIBttOS  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPUIiE.  Wi 


m 

Phcebe]  Luna. 

Avidum]  Cupidum  et  vorax. 

Coerceai]  Cohibeat. 

Vagit\  Prx'scriptuin  finem  iranseuntibus. 

Tendee]  Exlenderc. 

Seriem]  Connexionem,  continuatam  progressio- 
nem. 

Pelagus]  Mare. 

Imperiians]  luiperans. 

Hic]  Amor. 

Frena  remiserit]  Regimen  et  niodcrationem  deso- 
ruerit.  Translatio  est  8ump<a  ab  iis  qui  frenis  eiiuo» 
cobibent. 

Continuo]  Mox,  absque  dilatione. 

Socia  /ide]  Mulua  concordia. 

Ineitant]  Movenl. 
Certeni]  Cerlaiim  contendant. 
Solvere]  Dissolvere,  corrumpcre. 
Mlachinam]  Mundi  corpus. 
Hic]  Amor. 


A  Sanctos]  Justos,  pacis  amantes,  Chrittl  ungiiliM 
confirmaios.  Vel  sanctos ,  factis  sacris  et  jurameiius 
praestitis  consociatos. 

Et]  Etiam. 

Conjugii]  Malrimonii. 

Sacrum]  Sacramenlum. 

Castis  amoribus]  Pudicis  affeciibos  amatoriis. 

Triplex  est  amor]  Turpis  quidem  solam  corpor'.8 
Toluptatem  sequitur,  ideoque  brutorum  passio  est. 
Generosus  yero  muudum  respicit  animum,  ad  virtu- 
tis  officia  promptum.  Medius  utramquo  diligit,  lum 
corporis,  tum  animi  pulcbriiudinem. 

Dictat]  Praescribit,  suggerit. 

Fidis  soda]  Yeris  amicis. 

0  felix  hominum  genus]  Subintellige  esset  Si  amor 

B  quo  ccelum  regitur,  regat  animos  vestros ,  id  est  hc>- 

minuro  animos.  Felices  (inquit)  vos  bomines  esseiis, 

si  per  amorem  tanla  foret  imer  vos  concordia,  quanla 

est  iu  rebus  coelestibus.  Yerum.  ut  ait  poeta, 

Lege  deom  mioimas  rerum  discordia  lurba', 
Pacem  sudima  tenent. 


LIBER  TERTIUS. 


IN  PROSAII  PRIUAM. 

Secundo  volumine  fallaces  fortuna:  mores  Philoso- 
phia  luculentis  verbis  aperuit ,  ejusqne  munera  vera 
bona  non  esse  demonstravit.  Hoc  auiem  tertio  falsae 
feliciiatis  formam  describit,  et  deinde  conirariam 
llli  verae  beatiiudinis  pulchritndinem  inducit ,  et  ubi 
conslsiat,  quodque  unum  sit  summum  bonum  :  item 
qnod  Deus  beatitudo  et  summum  bonnm  non  diffe- 
rant,  luculentis  raiionibus  oslendit.  Praelerea  docet 
eum  qui  beatitudinem  sit  assecutus ,  slmul  sufficien« 
tiam,  reverentiam,  potentiam,  celebritatem,  laetitiaro 
esae  consecutum.  Ad  haec  ostendit  horuro  nominum, 
quamvis  voce  diiTerant ,  sufficientia ,  reverentia ,  po- 
tentia ,  celebritas ,  l^titla ,  lamen  unam  eamdemque 
esse  vim.  Unde  h6minum  error  liquido  deprehendi- 
tur,  qui  lanquam  ea  differant,  unuro  illorum  praeter 
caeiera  ducunt  expetendum.  Et  in  diversis  suam  feli- 
citatem  constituunt ,  in  quibus  minime  inveniri  po- 
test.  Alii  namque  in  opibus,  aiii  in  dignitatibus,  alii 
in  regnis,  mulli  in  gloria ,  plurimi  in  voluptate  be;i- 
titudinem  se  adepturos  existimant ,  sed  faltuutur : 
qiiandoquidem  nec  opibus  suQlcientia ,  nec  dignitati- 
bu8  reverentia ,  nec  regnis  potentia  ,  nec  gloriie  no- 
mlnis  immortaliias,  nec  voluptati  sincera  laelitia 
coniingere  potest.  Sic  cum  longe  diversa  sentiani,  et 
in  felicitate  investiganda  mortales  aberrent  a  vero 
bono,  nihilo  lamen  minus  in  sammo  bono  appetendo 
conveniunt  omnes,  alque  oonsentiunL  Qno  ftt  ut  unus 
rerum  sit  omnium  finis  Deus,cum  beatiludo  summum 
bonum ,  et  Deus ,  nomina  quidem  diversa ,  rc8  vcro 
siiuna.  Sic  autem  Boetio  In  mentem  revocator  id 
quod  ex  iribus  ante  se  confessus  est  ignorare,  puta 
qnis  rerum  finis  sii  omnium. 

Avidum]  Cupidum. 

Siupentem]  Mrranlero. 


Mutcedo]  Suavitas,  delinimenlum ,  delectatio  a 
mulcendo.  Divus  Cyprianus  ad  Donatum  :  Proleotei 
auris  religlosa  mulcedo  :  U^us  est  et  bac  dictiona. 
Sidonius  Apollinaris  in  Epistolis  suis. 

Defixerat]  Atientum  reddider;ii. 

Lassorum  fatigalarum]  Curis  ti  duloribus  confc* 
^  ctorum. 

Solamen]  Consolalrix. 

Rtfovist(\  Recreasti. 

Adeo]  In  tantum. 

Imparem]  Resistere  non  potentem. 

yon  perhorresco]  Non  reformido. 

Efllagito]  Expeto. 

Sensi]  Cognovi  le  aadiendi  avidum  acriora  remedi4 
vehementer  efflagitare. 

Habitum]  Aflectionem,  dispositionem. 

QucB  restani]  Remddia  quJd  reliqua  sunt. 

Flagrares]  Arderes. 

Quonam]  Quo,  ad  quid. 

Somniai\  Vekiti  per  somnium  imaginatur,  et  con- 
l>  jectat. 

'Ad  imagines]  Ad  species  felicitaiis. 

Ipsam  ittam]  Verani  felicitatem. 

Sine  eunetatione]  Absque  mora. 

Specimen]  Exemplum,  formam,  probationem. 
IN  METRUN  PRIMUM. 

Carmen  est  ithyphallicum ,  dactylicuro ,  tetrame- 
trum,  acatalectum ,  constans  tribus  dactylis  et  pyrri- 
chio.  Scanditor  auiem  hoc  modo  : 

Qol  sere,  ringenuum,  volet,  agrum. 
Tereniianus  hoc  meiri  genus  phaliscu.n  nominat  p 

cum  ait : 

Talla  dicta  phalisca  leglmus. 
Quatuor   autem  similitudinibus  ,  eleganier   probat 
prius  faisae  bcaiiiudiuis  speciem  verbis  e8se  desir 


993  IIURMCLL1I  COMMICNTARIA. 

gnandam,  ut  posiea  yerae  forma  commodius  possit  A 

agnosci. 

Qui  ierere]  Priiis  (inquit)  noiiae  herbae  et  frutices 
exsiirpandl  sunt,  quam  semina  telluri  credenda.  Pau- 

stus  Andrelinus : 

Pessima  sollicito  Tellenda  est  herba  colono, 
Ne  pere«t  sola  plarimo  labe  seges. 

Divus  Hieronymus  :  Ager  spinosus  nisi  ante  cukoris 

labore  fuerit  exsiirpatus,  non  nutril  in  se  jacia  se- 

mina,  sed  sutfocat. 

Serere]  Seminibus  implere. 

Ingenuum]  Fertilem. 

Fruticibui]  Frutices  medii  sunl  inier  arbores  et 
berbas.  Nam  et  minores  trboribos  sunt,  nec  bieme 
ut  berbae  arescunt. 

Filicem]  Filix  herba  esi  vulgo  nola,  segeti  cum  ^ 
primis  noxia.  Horalius : 

NeglccUs  urenda  Glix  innascitur  agris. 

Cerei]  Segcs.  El  licenler  hic  ultimam  corripuit  : 
ut  Horatius  in  Arte  poetica ,  palus,  esl  eoim  natura 

longa  :  Virgil. 

Flava  Cer  es  alio  nequiqoam  spectat  Olympo. 
Fortasse  Boetius  scriplum  reliquil  segcs,  cum  ex  al* 
tera  diclione  in  alieram  faeilis  sit  prolapsus.  Esiau- 
tem  or4o  :  Ul  nova  Ceres  eat,  id  esl  proveniai  gra- 
vis,  id  esi  plena  (ruge.  Geres  diota  edt  frugum  dea 
tanquam  geres,  prima  liitera  moiata. 

Apium  tabor]  MeL 

Mage]  Magis. 

Malui  sapor]  Amariludo.  Sic  Hicronymus  :  Ama- 


m 


Consiilil  et  Libys  Tieftxit  lumiaa  regnis. 

Mortalium]  Hominum. 

BluUiplicium  $tudiorum]  Terentius : 

Quot  homines,  lot  scnlenti» : 
Suus  cuique  mos  est 

Pcrsius  : 

Mille  lioniinam  species,  et  remm  dlscolor 
Velle  suum  cuique  est,  nec  voto  vivitur  uno.    • 

Horatius  in  Sermonibus : 

Castor  gaudet  equis,  ovo  prognatus  eodera 
Pufirnis :  quot  capitum  vivunt.  UHidem  studiomiD 
Millia. 

Idem  primam  omnium  odam  hujos  argomento  serr- 

tentiae  conscripsit,  aliis  stodiis  alios  doci,  aliis  «Ihi 

cordi  esse.  Eoripides  in  Hippolyio  Goronato  : 

Aliis  alia  placent. 
Iloneros  in  Odyssea  : 

Namque  aliis  ali»  res  arridentque  placentque. 

Plioius  Junior  :  Varia  sunt  hominom  jodicia,  yan» 

▼oluntates.  Hermannos  Buschios  Pasiphilus  nosier 

amicus: 

Nam  hominum  par  est  stadiom,  non  una  voluntas , 
Et  fruitur  voto  quilibet  usqae  tuo. 

Sed  ad  unum  tamen  beatitudinis  finem  nititur  peTve" 

nire\  Divtis  Aorelios  Augustinos  libro  de  Givitate  Dei 

decirao,  capite  primo :  Omnium  certa  sententia  est, 

qoi  raiione  qooqoo  modo  oti  possont,  beatos  esse 

omnes  hominet  velle.  Qui  autem  sini,  vel  unde  fiant, 

dum  mortaliom  qoaerit  infirmitas,  moltae  magnsqoa 

controversi»  concitatae  sont,  in  quibus  philosophi  soa 

studia  et  otia  conlriTeront.  Hactenos  Aogustinus. 

Nos  aotem  joventa  qoondam  saiis  aodaces,  honc  lo^ 


rltudo  praeeuntis  doloris,  commendat  amplius  gaudia  ^  ^^^  versiculis  expressimus  libro  mor^Iium  Elegia 


lecutura.  Claudianus 

Semperque  vicissim 
Gaudia  pr«uiissi  cumulanl  inopma  dolores, 
Commendat  placidum  maris  inclemeniia  portam. 

Edat]  Mordeat,  cruciei. 

Astra]  Stellae. 

Ubi]  Postquam. 

iVoftts]  Auster. 

Imbrifero$]  Imbrem  afferentes. 

Ut]  Postquam. 

Ro9eo$\   Rubicondos  ob  aororam. 

Ag\t]  Prodocit. 

Tueni]  Intuens*. 

lugo]  Servituti. 

Uetrahere]  Subducere. 

yera]  Subaudi  bona. 

Subierit]  Subibunt. 

IN  PROSAM  IL 

Docet  natur.i  mortales  omnes  summum  bonum 
pelere,  et  beatitudinem  sectari  viis  quidem  diversis, 
coque  variis  erroribus  ab  illa  turpiter  abduci,  <|um 
in  divitiis,  dignitalibus,  regnis,  gioria  et  voluptati- 
bus  relicitatem  se  adepturos  'opinantur,  quod  fieri 
minime  potest. 

Tum]  Deinde. 

Defixo]  Exprimit  gestum  hominis  rem  quampiam 
penitissima  specnlatione  mediiantis. 

Defixo]  Demisso,  et  in  eumdem  locum  conjecto. 
Virgilius 


rum  quarto,  quos  bic  apponere  libitum  est : 

Qare  Modersoni,  qni  consuetodine  dulci 

Docta  simul  mecum  cudere  verba  soles : 
Cernis,  at  ad  finem  cuncti  contendimos  anuro 

Quam  variis  vits  coosiliique  viis. 
Hic  inhiat  gazis,  congesto  paaper  in  auro, 

Divitiisque  putat  pulcbrius  esse  oihil. 
Ille  sibi  magoos  petii  ambitiosus  honores, 

A  venerabundis  gaudet  abique  coli. 
Sunt  quibiis  esse  bonum  praeclara  potentia  visa  et  . 

Quos  juvat  innumeris  imperitare  viris : 
Hi  ^e  vel  reges  optant,  vet  regibus  addi, 

Omnibus  et  voiis  plurima  posse  petunt. 
Sunt  qnos  dilat»  deleclat  gloria  famae, 

II  i  clarant  nomen  qualibet  arte  suum. 
Implicat  illecebris  fallax  plerosque  voluptas, 

Qui  nlmio  siudio  deliciosa  petuot. 
Pars  hominum  florent,  qiiibus  est  sapientia  cordi, 

£t  qoi  se  rerum  cognilione  beant. 
NoQOulU  taoquam  finem  sectaolur  hooe^tum, 

Pro  virtule  quibus  vix  datur  umbra  lioni. 
Nain  (Jum  prudeiitcs  per  se  juslique  vlderi 

Conaritur,  perennt,  prseque  tumore  crepanl. 
Hlc  certe  nemo  dlcetur  jare  beatus. 

In  coeli  sammum  permanet  arce  bonum. 
Hlud  in  aeierna  pax  est  (ut  seotio)  vlia, 

Ipse  vel  exundans  fbns  boollate  Deus. 
Illoc  justitiae  gr.idibtis  nitamur  amlce. 

Qut  fruitur  tali,  nil  cupit  llle,bono. 

/(/]  Is  finis  beatitudinis. 

Quii]  Aliquis. 

Adepto]  Gomp.irato. 

Abforet]  Decsset. 

Liquet]  Conslat,  perspicuum  est. 

Beatiiudinem  statum]  Ponit  beatiludinis  definitia. 
nem  hnjusmodi  :  Bealitiido  est  status  bonorum  nm- 
nium  nfgregationc  perr«clus.  Speusippus  in  libro  de 


m  APPCNDIX  AD  LIBROS  DC  CONSOLATIONC  PniLOSOPIIliE.  9dC 

Platonis  DefiniHonibus  iioec  tradit  huic  bene  conve-  A     Sunt  qui  eiiam]  Seiisus  est :  Siuit  ^ui  qnoi  ex  bw 

petuni»  nonobUI  iptnm,  sed  propter  alierumpetanl: 


nientia :  Beaiitudo  est  bonum  ei  bonis  omnibus  ac- 
cumulaium,  potestas  ad  bene  Yivendum  sc  ipsa  sut- 
(iciens,  perfectio  secundum  virtutem,  sufficiena  vit.^e 
coromoditas.  Beatiiudo  et  beatitas  in  eodem  signifi* 
catu  dicuntur.  Ciceroni  vero  utrumque  omnino  du- 
rum  visuro  est  vocabuluro,  scd  usu  moUiendum.  Au- 
gustinus  libro  de  Civiute  Dei  quinto,  capiie  primo : 
Quoniam  constat  omniuro  rerum  optandarum  pleiii- 
todinem  esse  felicitaiem.  Quibus  ei  verbis  sumitur 
haBc  finitio*  Felicitas  est  oninium  rerum  optandarain 
plenltudo.  Philippus  Beroaldus  :  Magna  res  est  viri 
ornatissimi,  etomnibus  boris  omniam  vctis  expetila 
felicitas ;  huc  tendunt  cunciorum  vota  morialium, 
hoic  est  suroma  rerum  expetendarum  ;  felicitate  ter- 


oc  bi  divitias  ob  polentiam  aut  voluptates  concupi- 
scutit,  illi  potentiain  propter  pecuniam  ve(  nominis 
ciariiudinem  appetunt.  Ovidius  : 

Crpverunt  et  opes,  et  opnm  furiosa  lilrido, 

El  cum  possicleaot  plurima,  piura  peiunt. 
Quaerpre  ui  absuraani,  at>sampia  requir ere  certant, 
Atque  ipsae  viLiis  &uDt  allmeaia  vices. 

Sunt]  SubauJi  nonnulli. 
Horum]  Boiiorum. 
Alieruiro]  Ex  duobus  altero. 
In  his]  Divitiis,  dignitatibus,  potentia,  gloria^  vo-^ 
luptate. 
Ceeterisque  lalibus]  Beli^uis  ejusmodi,  nt  in  nobilh- 


....     ^i  .  • ,.  .         .       .   .       taie  favoreque  popttlari,  re  uxoria  et  liberis,  amicii 
minantur  noatra  desideria.  Cni  feliciias  adcat,  hnic  n  .  .     .  r     i  .    a 

....  A     t      t        '     t  •  ^^^^  ^^  bonis,  qux  facilc  possunt  ad  supenora  re- 


nihil  prorsus  deest.  Inveniuntur  qiii  regna  non 
optent,  qui  vero  felicitalem  repndiet,  millus  existit : 
nemoenim  non  felix  esse  vult,  nemo  nou  felicitalem 
summnro  bonorum  esse  consentit.  Cicero  in  v  de  Fi- 
nibus  :  Beate  enim  vivendi  cupiditate  incensi  omnes 
sumus.  Divus  Angustinus  lib.  de  Civitate  Dei  quarto, 
capite  23  :  Potior  est  felicitas  regno.  Nemo  enim 
dubit^t  facilc  inveniri  hominem,  qui  se  timeat  Oeri 
regem.  Nullus  auiem  iiivcnitur  qui  se  nolit  esse  fe- 
licem. 

Naturaliter  imerta]  Per  naturam  seu  a  natura  in- 
sita.  Natura  (ut  ait  Cicero  Tusculanarom  Quaestio- 
nom  libro  terti(»)  parvulos  nobis  dedit  igniculos, 
qnos  celeriter  malis  moribus  opiiiionibusque  depra- 


ferri. 

Voiorum]  Cupiditatnm,  optionom,  appetitionam* 

Nobiiila$  favorque  popularts]  Subiotelligo  »unt.  Po* 
luisset  autem  ea  penere  casu  scptiino,  sed  utt  nomi- 
nativo  mainit,  ob  relaiivum  quod  eodem  casu  sub^ 
junxit. 

Favor  poputaris]  Populi  favor. 

Liberi]  Proles. 

Amicorum  vero]  Ut  Aristoteles  Etliicorum  libro 
octavo  docet :  Tres  sunt  amicitis  species,  bonesta, 
utilis,  atque  jucimds.  Amiciti.T  autem  ob  utilitatem 
atque  voluptatem,  non  per  se,  sed  per  accidetts  sont 
amiciliae,  et  facile  disdolvi  queuni.  Bonoram  vem 


«atis  8ic  exstinguitnus  ,  al  oasqaam  naiur»  lamen  c  """!':'!*'  P'"*'''*."*  ''"'"""««fe  similiura  perfecu  est 


Bppareat.  Sunt  enim  ingeniis  nostris  seinina  innata 
virtutum,  quae  si  adolescere  liceret,  Ipsa  nos  ad  liea- 
lam  viiam  natura  perduceret.  Nunc  autem  simul  at- 
que  cditi  in  lucem  suscepti  sumus,  in  omni  conti- 
nuo  pravitate  et  in  summa  opinionani  perversitate 
versamur,  ut  pene  cum  lacte  nairicis  errorem  suxisse 
vidcamur. 

Quortim  ^ittiem  alii]  Ponit  diversa  in  suramo  bono 
ifaserendo  mortalium  sludia. 

Afjluant]  Abundent. 

Adeptis]  Comparatis.  A  verbo  deponenti  partici- 
piuro  prxteriii  teroporis  passiva  signiUcatione  po- 
Boit. 

Regnantibui  adkmrere]  Seneca  in  Hercule  OEtaco  : 

Cupit  liic  regi  proximus  ipsl 
Clarusque  aitas  ire  per  u  ^bes. 

Claritas]  Nominis  colebrilas,  fam;e  nobilitas.  Pli- 
nius  Cpisiolariim  libro  octavo  :  Alius  aliud,  ego  bea- 
tissimuin  existimu,  qui  bons  mansuraeque  famae  prx- 
sumptione  perfraitur,  certusque  posteritatis  cum  fu- 
lura  gloria  vivit. 

Propagare]  Proferre,  extendere. 

Plurimi  vero]  In  hanc  sententiam  agminaiim  pc- 
dibus  euiit,  docli  pariter  et  indocii,  voluptatem  stu- 
diose  sectantes.  Legatur  de  his  bonorum  finibus  Ari- 
8loteles*in  primo  Ethicorum,  Cicero  de  Finibus  bo- 
Dorum  et  malorum,  Augustinus  libro  de  Civilaie  Dei 
iecimo,  ei  PUilippus  Beroaldus  in  opusculo  dc  Feli- 
citatc. 


amicitia  et  jugis  atqne  permanens.  Et  liaec  eadem 
maxime  amicitia,  atque  opttma  amicilta  esi.  Idcni 
secundo  libro  Magnorum  Moralium  :  Constantissima 
igitur  ac  stabilissima  et  honeslissima  quae  inest 
probis  amicitia  :  quippe  quod  propter  virtuiem,  ac 
per  se  bonum.  Nam  virtus  incommulabllis,  et  quae 
per  eam  conciliatur  amicitia,  constantissima  est :  at 
quas  ex  cnminodo,  stabilis  non  est  amicitia,  quippe 
quae  couimodo  elabitur,  similiter  etiam  quse  propter 
voluptatem.  Optiinoriim  igitur  amicitia,  qoae  pervir- 
tulem  exrilata  est :  multoruro  autcm,  quae  propter 
commoduro,  et  quae  propter  voluptatem,  in  oncribus 
qiiaeque  obveniiint. 

Vel  potentias]  Atn>ciiia  uiilis,  vel  potentix,  vel 
etiam  divitiarani  gratia  assumitur;  jucunda  vero, 
deleciationis  gr&tia. 

Jnm  vero  corporis  bona]  Ostendit  quemadroodum 
booa  corporis  ad  superiora  referantur.  Acaderoici, 
id  est  Platonici  et  Peripatetici,  id  est  Aristotelici , 
iria  genera  bonorum  csse  tradiderunt,  ex  quibus  fe 
Ii<fitas  perficeretur.  Prima,  animt  bona,  ut  virtntei 
et  doctrinas.  Secunda  corporis,  ul  sanitatem ,  robur, 
magnitudinem,p»lchritudinem,  veloci  atein,  sensnum 
integritalem.  Tertia  exicrna ,  quae  fortunae  ascribiin- 
tur,  ut  divitias,  honorcs,  poientiam,  auctoriiafeiu, 
gloriam. 

PrcBstare]  Conferre. 

Valentiam]   Potentiam. 

Pulchriiudo]  Corporis  pulchriiudoc4  parlium  con- 


997 


IIURMELLIl  GOMMENTARIA. 


«rSrO 


gruentia  cam  qoadam  coloris  suavitale,  iit  docei  Aa-  A  femineis.  Natara  item  pro  forma  sea  etsentia  capi- 


relius  Augustinus  libro  de  Giviiate  Dei  uliimo. 
CeUbritatem]  Nomiuis  prxclaram  frequentiam. 
Salubritai]   Sanius. 
Prce  eateris]'  Anle  alia  bona. 
Epicurui]  Philosopbus  Afheniensis  summam  bo- 
num,  non  (ut*  Aristippus)  in  voluptate  corporis,  sed 
animi  est  doloris  vacuiiaie  ponobat,  de  quo  lege 
Laertium. 

Caligante]  DeGciente,  et  quasi  caligine  ac  tenebris 
obducta. 

Num  enim  videniur  errare  hi]  Oiiendit  hoinines 
iiun  falli  in  boni  cupiditaie,  sed  in  ejus  acquisilione, 
dum  ibi  qua^nint  ubi  minime  possuiit  illud  invenire. 
Atqui\  Sed. 
Labuntur]  Erranl. 
Minime]  Nequaquam. 
In  bonii]  Inier  bona. 

Sequeitrari]  Segregari.  Sequester  esl  apnd  queni 
plures  eamdem  rem,  de  qtia  controversia  esi,  depo- 
suerunt  :  dictus  (ut  Gellius  docei)  quod  ejus  qui  ele- 
ctus  sit,  utraque  pars  fidem  sequatur.  Est  entm  me- 
dlus  inter  duos  altercantes,  apiid  quem  aliquid  sepo- 
nitur,  Hinc  sequestro,  apud  scquestrum  depono. 
Unde  sequestrata  res  dicilur.  Iiiterdum  sigiiificat  se- 
paro,sepouo,  segrego.  Divus  Uieronymiis  :  Qiiod  pe- 
titis,  ut  vobis  diversos  psalmos  per  ordin«m  seque- 
slrem. 

SugUientiam]  Sufficientia,  teste  Speusippo,  est 
perfecta  bonorum  possciisio,  babitus  quo  unusquis- 
que  sui  ipsius  doroinus  fit.  ^ 

IN  METRUM  II. 
Garmen  est  anapa*stituni,  simile  illi, 
0  stelliferi  coodilor  orbis, 
quo  quanta  sit  naturse  vis  ostenditur  nuiltis  eisdem* 
que  convenieiitissimis  simililiidinibus,  et  quod  niliil 
su»  natuRB  possit  omnino  oblivisci.  fiide  probat 
homiois  originem  coelesiem  esse,  et  a  summo  bono 
profectam ;  nec  quiescere,  nisi  eo  fuerit  reversa.  Est 
autem  ordo  : 

PUtcei]  Subaudi  niihi. 

Promere]  Proferre  in  lucem  et  evidenter  eiiun- 
tiarc, 
Lentii  fidibui]  Flexibilibus  chordis  I yrae. 
Arguto]  Hoc  est,  sonoro  cantu. 
Quantoi  habeuas]  Id  est  moderationcs  rerum. 
Potem  natura  flectai]  Id  cst  dirigal,  deest,  etc. 
Quibui  legibus]  Id  est  conditionihus  et  p  iCtis. 
Provida  iervet  immemum  orbem  et  Ugam  itr^ngat] 
Id  est  connectat. 

Singula  irreioluto  nexn]  Hoc  est  indissoluhili  col- 
ligattone.  Ilaliena  proprie  est  retinaculuin  equi,  quod 
equus  ea  haheatur,  id  est  lencuur. 

Piatura]  Dicu  est  ab  eo  quod  nasci  aliquid  faciut. 
Ilanc  quidam  Deuro  esse  dixcnmt,  a  quo  omnia  sunt 
creata.  Seneca  lib.  quarto  de  Beiieficiis  :  Quid  enim 
aliud  est  naiura  quam  Deiis,  et  divina  ralio  toli 
muiido  et  partibus  ejus  inseru  ?  Accipitur  interdum 
pro  vi  naiurali,  et  prp  genitalibus  tam  virilibus  quam 


lur.  Philosopbi  naluram  hunc  in  modum  definiuot : 
Natura  est  principium  et  causa  movendi  et  quies- 
cendi,  ojus  in  quo  est  primum,  per  se,  et  non  se- 
cundum  accidens.  Definitur  et  sic  :  Natura  est  vis 
insiu  rebus,  ex  similibus  similia  procreans. 

Quamvii  Pani]  Leonum  exemplo,  quanu  sit  vis 
naiurae  demonstrat. 

Peeni]  Libyci,  Marmarici. 

Trueem  magiMtrum]  Crudelcm  et  plagosum  man- 
suefactorem. 

t^erre]  Pati. 

Horrida]  Terribilia. 

Ora]  Leonum. 

Reiidti]  LatiuntftSy  qniescentes,  segnes. 

B     Reiei]  Qiii  residet,    quiescens,    segnis,  otiosus. 

Virgil.  lib.  vi : 

Otia  qul  rumpet  patri»  residesque-vocabit 
Tullus  in  anna  Tiros. 

Olim]  Jamdiu. 

Animi]  Ferlutis  impctus,  naturales  ad  sasviendum 

elTectus. 

Fremitu]  Rugitu. 

Gravi]  Horribili ,  roagno. 

Meminere]  Memorcs  sunt. 

'Sui]  Naturae  suae. 

Laxant]  Liberant. 

Nodis]  Yiiiculis. 

Lacer]  Laceraius. 

Domitor]  Mansuefactor. 

Q      Imbuit  rabidai  iras]  Initium  tJBvieiidi  praebet  efie- 

ratis  leonibus.  Martialis  lib.  ii : 

Verbera  securi  soliius  leo  ferre  magistri, 
Inserumque  paii  blaodus  in  ora  manum, 

Dedldicit  pacem  subito  feritate  reVersa, 
Quanu  nec  iu  Libyds  debuit  esse  jugis. 

Qum  cami  ]  Aviculae  in  cavea  condatas  proliat 
exemplo ,  natune  Vim  es^e  ftiaximam. 

Randi  ]  Deest  in. 

Alei  ]  Avis. 

'  Cavece  ]  Gavea  est  fossa  subterranea ,   superne 

tecU.  Accipitur  pro  ferarnm  recepuculo.  Martiiilis  : 

Kxeat  e  cavea  ne  malc  pasius  aper. 

Cave»  iiem  dicuntar  sepu  ex  ligno  sWe  ebore  anl 

alia   materia,  in  quibus   aviculas  lenemas.  Ovid. 

lib.  I  de  Ponto  : 

Cum  hene  sint  cbuse  cavea  Pondione  nat», 
'  Nilitur  in  sllvas  qua^ue  redire  suas. 

Assuetos  taori  saitos,  assiieta  leoaes 
(Nec  feritas  iUos  iropedii)  aotra  petunt. 

Huic  ]  AUti. 

Largat  dapes  ]  Abundantes  escas.  Dapes  sunl  n  ig- 
nifici  et  opipari  apparatus.  Martialis  : 

Illa  quidom  laula  est,  dapibusqoe  insirucU  superbis. 
Dapes  hominuni ,  esca  Um  brutorum  animalium 
quam  hominum.  Sed  Boetius  jam  recte  dixit  dapes , 
ut  rem  vehementer  augeret.  Plerique  enim  Uoio 
studio  suls  aviculis  escam  exquisitissimam  mini- 
strant,  ut  non  avibus,  sed  hominibus  delicatissimis 
servire  videantur  ;  nihilominus  si  facultas  detur, 
malint  lllae  (lanta  naiurx  vis  esi)  in  silvns  cyolare. 

Areio  tecto  ]  In  aiignsta  cavea. 


990  APPEMDIX  AD  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  PIIILOSOt>UIie.  1000 

Mccila  ]  Tristis,  quod  inclusa  iioii  possli  evolare.  A  ^ione  perrccluin  praestent  :  nec  veram  surficieitiUiii 
SUn$  ]  ad  siWas,  el  silvanim  desiderio. 


Vatidii  ]  Per  vir^»  naturalem   vtai  ea  quae  dixit 
confirmat. 

Quondam  ]  AUquando. 

Aeta]  Moia,  incorvata. 

Pronum  ]  Inclinatum. 

Flecth  ]  Fiecti  patitur. 

Hanc  ]  Virgaro. 

Recto  ]  Erecto  ut  ante  incorvationem.  Gonsimili- 
ter  dixit  Uoratius  in  Epistolis  : 

Naturam  expellas  furca,  umen  osque  recurrit. 
Ducta  (ut  videtur)  a  ramis  metaphora » qui  Turca  tor- 
qiientur  alio  quam  natura  posuerai.  Qua  aublata , 
rursum  vergunt  eodem  quo  prius. 


quam  promittere  videntur,  cuiquam  mortalium  aile» 
rant. 

Affluebai  ]  Abundabas. 

Confudit  J  Pei  turbavil. 

Quin  ]  Ut  non. 

Aliquid  iemper  anyeret  ]  Ob  aliquid  semper  lorba- 
rer.  Divua  Ainbrosius  in  sexlo  libro  llexaemeron  : 
Divitiae  iit  epulis  venirem ,  ita  anlmum  curis  sollicito- 
dinibusque  dislendiint. 

JUiui  ]  Quod  aberas. 

Hujui  ]  Quod  aderat. 

Uiquequaque  ]  Oinnino.  Usquequaque  significat 
omnino,  passim ,  assidue,  semper,  quasl  in  unoque* 
que  loco,  sive  unoqiioque  tem))ore.  Cicero  Treba- 


Cadit  ]  Occidit.  Addlt  solis  exemplum ,  ex  ortu  in  B  lio :  Usquequaque  sapere  oportet. 


occasum  tendentis ,  et  rursus  clam  nobis  per  iiifcrius 
hemispliaerium  in  orientem  recurrentis. 

In  Euperiai  undoi  ]  In  Occidentaiem  oceauum. 
Loquitur  more  poetarum  ex  vulgi  opinione. 

itepffunt  ]  Goncludit,  universali  sententia,  res 
omnes  in  naiuralem  originem  reverii ,  et  suo  quam- 
que  reditn  delectari ,  ut  dixit  ille  : 

Orlus  quaque  suos  repeiuDt,  matremque  requirunt. 
Cum  igiiur  bominis  animus  sit  a  summo  bono  cr^a- 
tus,  beari  non  potest,  nisi  divinn  gratia  ei  reconci- 
lietur,  et  in  id  per  id  ipsum  reducamr. 

Niii  quod  /int  junxerit  ortum  ]  Nisi  ei  quod  nalu- 
ralem  et  originis  sux  proprium  finem  fuerit  asse- 
coium. 

Sui  ]  Natnrj"  suae. 

Or6m  ]  Circuitum. 

IN  PROSAM  III. 

Hactcnus  disseruit  ab  omnibus  hominibos  naturali 
intentione  suminum  bonuin  peti,  tametsi  ubi  posi- 
tum  sit,  non  omncs  conscnliaiit,  aliis  in  dignitate , 
i^liis  in  poleiitia,  aliis  in  nominis  celebritaie,  aliis 
In  gaudio  et  Ixtitia.  Nunc  in  horuin  nullo  summum 
illud  bonum ,  veramque  beaiiiudinem  inveuiri  dispu- 
lat  :  primum  luculentis  ralionibus  docens ,  diviiias 
homi«iem  beatom  non  erficere. 

Yoi  quoque^  o  terrena  ]  Proxime  de  sole  dedit 
exemp*um,  qucm  cum  coelis  Plalonici  cdpleslia  dixe- 
runt  animalia.  Coniinuans  igitur  sermonem ,  subdit  : 


Quidni  ]  Cur  non. 

Atqui  Im  quoque  ]  Probat  pecuniam  facUe  ioTitia 
dominis  auferri  posse. 

Valentior  ]  Potentior. 

Foremeg  querimomee  ]  Querelae  qu«  iu  foro  judn 
ciario  fiunt ;  subaudi  iunt. 

Niii  ]  Subintellige  ex  eo  quod  |>ecani»  ereptae  a 
nolentibus,  ab  inviiis  possessoribus  vel  vi,  id  est» 
violentia ,  vel  fraude ,  dolo  malo  Tepetunior. 

Egebit  igitur  ]  Satyrographus  : 

Misera  est  uagni  coslodia  ce6sus. 
Strabo  lib.  ix  :  Cum  invidiosx  sint  divitiae ,  laboriosa 
C8t  earom   cusiodia ,  etiarosi  coipiam  numini  attri- 
butae  consecratspqoe  fuerint. 

Quii  autem  modui  ]  Ostendit  divitiis  non  auferrl 
indigentiam ,  sed  taiitum  cgnsolari »  el  relevari  uoii- 
nihil. 

ConiQtari  ]  Relevari.  Gonsolor  verbum  commuoe 
cst.  Dicimus  enim  consolor  te.  Cicero  Familiariiiiu 
Epislolarum  libro  quinto  :  Etsi  egomet  qui  te  codso- 
lari  cupio,  consolandus  ipse  sum. 

Taceo  quod  de  naturai  ]  Pulcherrima  sententia  e>t. 
Seueca  :  Potius  exciiandus  exsomno,  et  vellicandas 
est  animus  admonendusque  naturam  nobis  minimum 
coQSiiiuisse.  Nemo  nascitur  dives,  quisque  erit  in 
Ittcem,  jussus  estlacte  et  panno  esse  contenius.  idem : 
Panem  et  aquam  natura  desiderat.  Ad  hacc  nemo  pau- 
per  est ,  inter  quae  qui^que  desiderium  soom  clausit, 
cum  ipso  Jove  dc  felicilaie  contendat.  Libitom  esi 
Voi  etiam,  hominei  terrena  animatia,  iomniatli]  ^  ^^^^^  ^^^  ^^^  subjicere  Claudiani  poetae  versus  iu 
Id  est,  quasi  per  somnium  videtis.  avarum  Rufinom,  non  minus  utiles  quam  liiculentos  : 


Veitrum  principium  ]  Id  est  Deum  creatorem  et 
summum  bonum. 

Licet]  Quamvis. 

Tenui  ima^ine]  Exigua  cogniiione. 

Prospicitii  ]  Procul  aspicilis. 

Eo  ]  Ob  id ,  quia  suinmum  bonum  qualicunque 
cognliione  prospicitis,  sed  non  perspicaci. 

Adeptione  ]  Comparatione. 

Liqnido  ]  Manifeste,  evideuier. 

Species]  Apparenlin, 

Primum  ]  Argiiil  opes  non  conferre  beutitiidinem, 
eo  quod  i;oc  statum  omnium   t>onorum  congn*s;i- 


8uo,  Vesane,  ruts?  teneas  otrumque  licebit 
ce.ioam,  laxes  rutiloK  libi  Lydia  fomes, 
Junganiur  soliuro  Cyri  Croeslque  liarae, 
Nunqunm  dives  eris,  nuoquain  suliabere  qu^stu. 
Semper  iuops,  quiconque  cupit :  conleotus  honei»to 
Fabricius  par\o,  spernebal  munera  regum, 
SudabAlque  gravi  consul  Seranus  aratro : 
£i  casa  pugnaces  Curios  angusta  tenebat. 
Hsc  mihi  pauperlas  angusiior,  ba>c  mihi  tecta 
Culm^nilnis  roajora  tuis  :  tibl  qtiaerit  inanes 
Luxuries  nocilura  cibos,  mihi  donat  ioeiiiptas 
Terra  dapes,  rapiunt  'lyrios  tibi  vellera  succos, 
Kt  pictur:rfle  saturantur  murice  vesles. 
Hic  radiaui  flores,  et  pratl  viva  voluplas 
Ingenio  variata  .suo,  fulgent>bu8  illic 
'Surgunt  fulcra  (oris :  hic  moUis  panditur  herba 
Soliicilum  curis  non  abriipium  so[oreni : 
Turba  saLianUini  lx'las  libi  perslrepil  ecies. 


MURMELUI  COMMENTAMA.  iOOI 

A        Langalda  mordaces  oousinMiDt  pectort  cnrae. 

Et  aliiis  :  Vacuaf  ▼iator  et  nudus  non  tiroet  latronii 

insidiaf.  Securus  a  Bocturnis  ruribus  dormit  pai^rt 

etianif  i  claustra  non  muniat  :  diviii  vero  opet  susq 

latronis  semper  imaginaniur  occursum,  jugi  sollici- 

todine  nociium  somnum  adimunt.  Claudianus  : 

Foedaque  avariti»  complexe  peetora  matris, 
Insomoes  lougo  ▼eniuni  examine  cor». 

D<ftinc/ttm  ]  Mortuuiu.  Propertius  : 

Haud  uUas  portabis  opes  Acherootis  ad  undas. 
Nudos  ab  inreroa  sluke  Tebere  rate. 

Divns  Ambrosiiis  Hexaeroeron  iib.  ultimo :  Nudi  om« 

nes  nascimur,  nudl  nior  rour.  Nolla  dlscretio  inter 

cadavera  mortuoratn «  nisi  forte  quod  gravios  fe« 

tent  difitum  corpora  distenia  luxurie.  Ludoficus  Bigaa: 

Nil  secum  moriens  locuples,  nil  portat  egenus. 

Horte  relicturi  plusque  minusque  sumus. 
ToUit  io  immensum  se  diviiis  error  avar  i, 

Nec  se  iibl  padfica  mente  reponai,  babet. 

Idem : 

Huc  nibil  lotullmus.  nibil  hinc  aoferre  valenaa» 
Oppida  rex  omrieos,  frivola  lioquit  ioop?. 

Exiffunm  natura  petii,  qui  congruus  illi 
Ytzerai,  baud  uaquam  bic  iodigus  esse  poteaL 

IN  PROSAM  lY. 

Quemadmoduffi  jam  docuit  diviiias  feram  soffi- 
eientiam  non  conferre,  ita  nanc  argmnentator  digni* 
tatea  eoa  quibus  pro?enerint  honorabiles  reveren- 
doeque  non  reddere  :  quae  saepe  collatae  improbia  eos 
despectiores  faciunt ,  dum  illorum  y\ih  pluribus  anta 
ignota  re?elant. 

Digmtaies  ]  Magistratud,  honores.  Dignitas  nK>do 
significat  honorem  alicui  propier  meriia  vel  impen* 
laari,  olese,  comi ,  myrti ,  et  id  genus  arboram.  Per  G  fu»,  vci  debiium.  Gellius  :  Cujus  dignius  nec  augeri 


tOOf 

Hlc  avium  eantot,  bbentis  murmara  rivi, 
Vivltur  exiguA  melios,  natora  beatls 
Oiooitnis  esae  dedit :  si  quis  cognovejrit  uti 
Haec  st  ooia  fbrent,  fraeremur  simnlice  cultu : 
Classiea  noo  fremerent,  non  striduia  fraxious  iret : 
Noo  veotus  quateret  puppes,  oon  macbioa  muros. 

Avarilite  nihil  saiis  est  J  Aristoteles  priino  Politico- 
ram  :  Omnes  enim  in  infinitum  augent,  qui  pecuniis 
itadent.  Ccclesiasies  :  AYarus  non  implebitnr  peca- 
nia ,  et  qui  aroat  divitias « fructam  non  capiec  ex  eis. 
Seneca  :  Ataro  tain  deest  quod  habet  quam  quod  non 
habet.  Salomon  Prorerbiorum  capite  xiii :  Est  quaai 
difes,  cam  nibii  habeat;  et  estquasi  paaper,  cum  in 
maltif  diritils  fit.  Di?os  Ambrosius  in  priroo  de  In- 
terpellatione  :  Modum  non  babel  afaritia ,  nee  ra- 
piendo  explelur,  sed  Incilatar  :  boc  egentior,  quo 
lilara  quaesierlt.  Seneat  :  Quaa  a unl  inaxhma  diyi- 
liaef  Non  desidenre  divlliu.  Qois  plurimum  habet?  ' 
Qai  minimam  cupil. 

IN  METRUM  III. 

Carmen  esl  dicolon ,  consians  iambieo  aenario  el 
degiaco  pentanetro.Taxaieo  mortalium  capidhatem 
inexplebilem ,  docena  opes,  nec  avarum  dum  Thril 
satlare,  nec  ubi  mortuus  fuerit,  comitari. 

FluenU  ]  Affiuente. 

ilttri  gurgite  ]  Aarifero  flufio ,  cujasmodi  dicontur 

in  Lydla  Pactolus  et  Hermus ,  Tagus  in  Lusilania  , 

Dorias  in  Hispania.  Horatias  in  Epodo  : 

Sis  pecnre  et  multa  dives  teliure  licebit. 

tibique  Pactoliis  fluat. 

iVoii  exptetMras  ]  Non  saliaturas  ejtis  animiim. 

Baecis]  Gemmis,  lapiliis  preliosis.  Bacca,  froctas 


ihnllitadinem  pro  lapide  pretioso  accipilur.  Sic  dici- 

uas  baccas  succini  fel  corani.  Horatius  in  Epodo : 

Necsit  marita,  quae  rotuodioribus 
Onusta  baccis  ambulet 

Hlnc  baccula ,  parva  bacca. 

Rubri  liuoris  ]  Littoris  Erytbrtti  maris.  Rubrom 

marfe  dicitur,  quod  a  Peraico  sinu  in  Arabiaro  exien- 

ditur.  Nearchus  et  Dnesicritus,  Alexandri  Magni  co- 

mites,  tradidemnt  stulie  peraaasum  esae  Tulgo ,  m- 

bras  alicubl  esse  maris  aquas ,  quin  ab  Erythro  rege 

nonien  pelago  inditum  credera  se  cnjos  sepulcroro 

ejasgentis  litteris  insignitum ,  in  insnla  baud  procal 

a  terra  inluiti  essent.  Alii  aquam  flderi  rubram,  etsi 

non  sit,  afflrmant,  seu  quia rubens  sit  area,  qua  lo- 

viler  commoia ,  talis  existat  in  flactibus  color  :  aul  j^ 

qood  montium  qui  argiliosi  sint,  repercussu  pacata 

pelagi  facies  ruffescat.  Constat  ibi  plorimos  lapides 

pratiosos  concbasoue  inveniri.  Tiballus  : 

Et  quascunque  niger  Rubrode  littore  gemroas 
Prozimns  Eois  colligit  Indos  aqois 

Idem  : 

QukiTe  in  Erythrso  legitur  qn»  Uttore  concha, 
Tbctaque  Sidonlo  mnrlce  lana  Juvat  T 

Centeno  bove  ]  Cenf um  bobus.  Posoil  aalem  nume« 
rum  finituro  pro  infinito. 

Scindat  ]  Aralro  prosdnd 

Offima  I  Pinguia ,  fertilia. 

Cwa  mardax  ]  Cor  assidue  arens  el  qnasi  monu 
couflciens.  Unde 


laudibus,  nec  roinui  detraciionibus  potest.  Accipilur 
interduro  pro  magistratuum  administratione  et  ho- 
nore.  Ciccro :  Ut  omnibus  in  rebus  ei  le  commendes, 
quoad  fidcs  dignitasque  tua  patietur.  Interdom  su- 
mitur  pro  Tirili  pnlcbritiidine.  Idem  libro  primo  Offi- 
ciorum  :  Pulchritudinis  duo  sunt  genera  :  unum  mu- 
liebre,  quam  ▼entistatem  appeilamus  :  alterum  ▼irile, 
quam  dignitatem  dicimus. 

Rediunt  ]  Cum  interrogatione  legendum. 

iV«m  ]  Nunquid  ?  quasl  dicat  minime. 

AKpitjSed. 

JUMstrare]  Notam  reddere,  nobiiitare. 

Nequitiam  ]  Iinprobitatem. 

indignemur  \  M%ro  et  iniquo  animo  feramus. 

Cofnl/vs]  Hicpoeu,  genere  Veronensis,  scripsll 
malla  lepidissima  carftiina ,  qiiomm  nonnnlla  desl  • 
deranlor,  exstanl  alia ;  de  qiio  dixit  Ovidius  : 
Haotoa  Yirgilio  gaudet,  Verooa  CatuUo. 

El  Martialis : 

Verona  docU  syltobas  amat  vatis. 

Lket  ]  Quamvls. 

/n  C«rM/t  ]  In  sella  eborea.  Cumlis  sella  enl  ex 

ebore ,  qua  majores  magistratos  utebantor  in  corro. 

HoraUos  in  epistoiis ; 

CoUibet  bic  &sces  dabit,  eripietque  curule, 
Cui  volet,  Importunus  ebur. 

Nam  senatores ,  qai  coralem  magistratiim ,  id  esi 

in^orem  hooorem  gessissenty  honoris  gratia  in  cu« 


Timoii.  IiXm 


/  ^ 


'.  I 


ss 


10O5  APPfiNDIX  AD  LIBBOS  Ofe  GOiNSOLi^OlKk  PQILOSOPBIifi.  '4oU 

riam  veM  solid  er.int  citrru^  irt  (}ao  erskl  ^barncaA  ubique  eiconVenii.  tacereauieinqueaipiain  reverea- 


iella,  saperqna  considerenl. 

Nonium  ]  Nonius  Siruma  Romanus  fuit ,  genere 

qtiidem  nobilis,  sed  luxu  e(  desidla  nOtabflis,  in  quem 

et  Yaiinium  exstant  versos  Calulfiani  : 

Qukl  est,  CatuUo,  quod  fnoraris  emori  ? 
Sella  ia  curuli  Siruroa  Nonios  sedeL 
Per  consulatum  pejerat  Valinius. 
Quid  esl,  Caiulle  ?  quid  moraris  emori  ? 

Loquitur  auiem  poeia  ad  seipsum  indignabundus , 

quod  indignissimis  hominibus  tant»  a  populo  collatae 

sint  dignitates.  AnimadYerlendum  aatem  est  fd  qued 

^bhinc  annos  tredecim  Rodoiphus  Latigias  canonicus 

llonasteriensis ,  vir  genere,  sdentiis ,   vfriutibas 

mulco  clarissimus ,  me  (um  adolescentem  admbhrilt ; 

non  ide^p  Catullum,  Noniam  hunc  Strumam  appellare, 


dum  non  convenit  ubique  digHilatibtfa :  Don  est  igi- 
tur  eis  naidrale.  Propositionem  quam  mulii  majorem 
vocant  f  ostendiieiemplo  teu  inductione  imperfecu, 
quae  facile  perfici  possit.  Calor  ligni  naturalis  obique 
inest  ei :  proinde  quidquid  rei  naturale  est  nusquam 
eam  deflcit.  Assamptionem  vero  quati  vulgo  minoi' 
dicitar,  hanc  in  modam  veram  edse  docet.  Sl  qiiis  edim 
saepias  Romae  consulatu  fanctus,  deveiierlt  (brte  in 
birbaras  nationesi  abi  faer it  ignotyj^»  nililiaie  barba- 
ris  videbltor  veoerandas,  qul  nee  iik-am  doriiit,  riee 
^us  mirati  fuerint  dignitaito. 

Quoquo]  Ubleunrqiie. 

Sed  koe]  Subandi  evenil ;  Vel  acddit ,  tel  Mtbli« 
qtiidpiam. 


quasi  ignonltnlae  quodam  elogio  hoc  eum  nomine  no-  ^     i^ter  eoB  wero]  WXBhfit  ^ht  a||)Ud  ^S)  brtaS  suiit. 


(et,  ut  Boetii  verba  praetendant,  sed  cognomen  No- 
nii ,  et  ejus  familise  Struma  fuit :  quod  et  Plinii  vcrbi 
in  xxxvn  Naturalis  Historiae  Ost^ildUrit,  cuih  ait, 
de  opalio  gemma  prctiosissima  scribens  :  Siquidcm 
exstat  hodieque  hujus  generis  gemiha ,  pro(iter  quam 
ab  Antonio  proscriptus  Nonius  senator  est ,  nilus 
Slltitnie  Nonf i ,  quem  Catullus  pocta  in  setla  curuli 
vlsom  indgnetulit,  avusqae  SeNilii  Novianii ,  quem 
eonsalem  vidimus.  Struma  vero  gehu^  morbi  est, 
lamor  scllicet,  in  quo  sabtus  concretae  quaedam  ex 
pure  et  sanguine  qtiasi  glandulae  oriiMiiur.  ^trumosi 
dicuntur  qui  id  vitii  patiuntur,  et  strumdsa  pars  coi*- 
poris  quae  eo  Idesa  est. 
Cum  Decorato]  Decoratus  tempore  Boetii  scurra 


perpetuo  digniutes  permanere,  hlqtie  dftemplls  )^h^ 
bat  evidenter. 

FrwfeeiMra]  Romulns  ttrtum  iX^i  qiiem  iirbahic 
negotiis  pracfeeit,  dt  Dion^isltis  ait.  ttiiRc  prabrectbm 
Urbl$  fnisse  satis  constat.  Longo  t>bst  tempore  tan- 
tum  sibi  juris  pHfefectura  vthdlcavit  Cxsarum  temoo- 
ribus,  ut  crimina  omnium  in  urbe  cognosceret,  et  de- 
ifmm  cam  Caesares  &b  Urbe  abessenl ;  prsefectus  velut 
alterCseSariihperabai,  dl^rfebosbinhibusquiead  Urbem 
pertinebant,  cenSfebat.  Tempore  autemBoetii,  Theo- 
derico  GotbotuOi  reg^  iMiIiam  tenente,  praefectura 
non  erat,  uisi  inane  nomeni  et  senatorii  censas  gravis 
sarcina,  quod  senatoressuapecunia  praefectom  Urbis 
alere  cogebantur,  qui  titulo  tenus  erat  praefectus,  nec 


nequissimus  et  sycophanta  fuit,  cum  quo  Boetius  ma-  C  amiquam  retinebat  auctoriuiem. 


gistratum  gerere  recusavit. 

Putarei]  Velles.  Puto,  teste  Acron^,  pro  volo  ac- 
pipilur.  Horat.  In  Sermonibas  .* 

Ut  ^itales  putes : 
id  est  velis. 

Inett  enim  dignitas   propria  vinutt,]  Iforatius  : 

Virlas  repulssB  nescia  sordidae 
iDlaminaiis  fulget  honoribus. 

Despectiores  potius  improbos  dignita$  facii]  Seneca : 

Loco fgnominiseestapud indignomdiguiias. Claudian. : 

Ssvil  in  auctOrem  prodigiosos  bonor. 
Teteri  proverbio  dicitur,  Simia  simia  est,  etiamai 
aurea  gestet  insignia. 

Verum  non  impune]  Sed,  inquit,  quod  digniutes 
improbos  despectiolres  reddunt,  id  non  impune ,  boc 


Nunc  ea  praifectura]  Dicunt  quidam  annonae  pra^" 
fecturam  habuisse  iniiium45anno  post  exactos  reges, 
Appio  Claudio  Sabino  el  P.  Servill6  Prl&cd  consuli- 
bus;sed  verius  consut  anno  IS,  T.SecanioeiP.  tti- 
nutio  consulibos,  qno  tem))ore  ahilon^  maxima  ca- 
ritas  fuit,  missique  in  Siciram  fhere  P.  Valerius  etL. 
Geganius  pro  advehendo  fVuiiientb.  Volunt  et  alii  L. 
filinutium  fuisse  primom  antlonas  praefectuiri,  saiisque 
constat,  non  nisi  ex  fndigetttia  frtimenii  hhbc  magi- 
stratom  fuisf e  crcatam. 

Proprii  deeoriM]  Propriae  pafcbrittidinls. 

Nunc]  Interdoim. 

Si  igitur  reverendoi]  Bt^vi  epllogo  ]am  dicta  repe^ 
|it ,  et  dignitatibus  nihll  exj|ielendae  pulchritudinis 


est  non  sine  noxa  sua  faciunt:  namvicissim  iliorunp  ^' inwseconcludli.        a.™^,,.,  ,« 

IN  HblKUN  iV. 

Carmen  est  dicolon ,  cujus  primus  versns  esl  pba« 


contagione  maculantur.  Divus  Hieronymus  in  epi^tola 
consolatoria  ad  Pammachum :  Quamvis  clarus  ho- 
nor  vilescit  in  turba ,  ei  apud  viros  bonos  indignlor 
flt  ipsadignius,  quam  multi  indigni  pessident.  Unde 
egregie  de  Gaesare  TuUius:  Dum  qaosdam,  ait,  or- 
nare  voluit,  non  illos  bonestavit,  sed  ornamenia  ipsa 
lorbavit.  Cioero  in  secanda  Philippica  de  Marco  An- 
lonio !  In  homine  enim  turpissimo  obsolebant  dignl* 
tttisinsignia. 

Vmbraiile$]  Inanes ,  urobrab  similes. 

fii^iitf  muUlplici]  Pulcbre  ratioclnatur  digniutee 
iion  facere  qaempiam  ublque  venerandum,  neque  i^ 
•sse  munus  eis  naturale.  Quidquid  rei  naturale  est. 


'  lecius  bepdecasyllabas,  secnndus  alcmanins,  tel  (ut 
aliis  placet)  arcbilb)c^fa'8  iKram^ter  acatalectus,  con- 
stans  duobus  dactylis  et  totidem  trochaeis.  Docet  Ne- 
ronisexemplo  dtgniutes  saep<5  corruptissfmfs  moribus 
adhaerere,  et  honoi*es  cum  a  miseris  tribuantury  l>ea- 
litudinem  confbrt^e  neminl  posse. 

Tt^no  ostro]  Tyria  purpura.  Ostrum  iest  purpura. 
Virgiiius  in  Georgicis : 

Ut  gemma  bibat,  et  SarraikO  ddrmlat  ostt^. 

CofR^^r]  Qmaret. 

Niveis]  Candidis. 

Vigebai]  Vivebat 


iOUS 

Vim]  Id  est  yiolenliain  exercebat. 

LuxuficB  Nero  tmviint\%\  Divus  Augustiaaft  libcp  de 
CivilateDei  quinlo,  capite  19:  Qui  autem  conieni' 
plor  gloriae  dourinationis  est  avidus,  bestias  superat, 
sive  cnideliiatis  vitiiSf  sive  luxuriae.  Tales  quidaoi 
Romani  ruerunt.Noneoiincuraexistiuiationisamis8a9 
doininalionis  cupiditaie  cariieruut.  Ilultos  tales  fuisse 
prodit  historia.  Sed  hujus  vitii  suromitatem  et  quasi 
arcem  quamdain  Nero  Cxsar  primus  obtinuit:  cnjus 
fuit  lanta  luxuries,  ut  nilitl  ab  eo  putireiur  virile 
metuendum:  laAta  cmdelit^,  ot  intbil  ultSlM  iDifiere 
crederetur,  si  nesciretur. 

lmprobus!\  Scelerliiissimus  Ne)r6. 

Verend%%\  Revereiidis. 

Patnbui]  Senatoribus. 


MURMELLIl  cbMMENTARIA. 


4006 


A  scensuque  pergendo,  uullum  posset  telum  occultare. 
Quoi  quantisque  igitur  animus  bominis,  qui  vel  uxo- 
rem  ita  suspeciain  habebat,  malis  rererius  erai?  Illis 
certe  mibi  simillimus  videtur  fuisse,  qui  cuin  ad  alta 
prqecipitia  scandant,.antequam  nec  alliora  pelunijam 
fessi,  nec  descendere  audent,  com  ad  hiatum  ei  pro- 
funditatem  despexerint.  Tyranpidcm  uempe  quasi 
divinam  rem  aggressus ,  cum  pericula  ejus  cognovis- 
set^etstanii  inproposilo  innomerabilia  videbat  in  dies 
pcricula,  etob  ea  mortem  imminere  non  dubiiabati 
omnibus  etsi  non  corporibus,  sed  animo  tamen  adver- 
sus  eum  armatis,  quod  et  ipse  Dionysius  ita  esse  signi* 
ficavit.  Nam  cura  quidam  vitam  tyrannorum  apud 
euro,  quasi  beatam  laudibus  efTerrel,  vocasse  ad  coe- 
flam  regio  apparatii  constructam,  bominem  dicitur,ac 
lndecorei\  Inhonestas,  Curpes  ob  ^us  fttt  dioai  B  supracaputiiliuisedenlis  acutum  gladium  tenuissimo 


I 


>•  f* 


eas,  summam  improbitaiem.  Maro : 

Cor  indecores  in  limine  primoS 
Deficilis? 

Nominativus  sihgulairik  est  indeG%f,Ulr%  tnSScMr. 
Acclus : 

Ciilii'}  sil  vit&  tiidecoHs, 
Moriem  fbgere  tnrpem  baud  oonvenil. 

€icru/es]  Dignitates. 

'    Qui%  ilto%\  liiijus  verstts  primns  p6&  iambus  esii 

Utiiurautem  argumento  dialeciico,  deprompto  ex  eo 

loco  qui  est  a  causa  efficiente :  Qoi  dant  bonores  ^  et 

efficiunt  dignitiies,  ob  vitioruro  colluviemplerttmqtte 

miseri  sunt.  Dignitates  igiiur  nec  beatie  a«ut^  Deeeoo 

quibus  proveniunt  beatos  reddonl. 

.  IN  PROSAM  T. 


fllo  suspendisse  :  quem  posteaquam  repente  conviva 
ille  respexit,  nec  surgere  inde  ausus  timore  tyranni, 
nec  bibere,  aoi  comedere  potens,  periculo  perculsua, 
cervice  ac  ocuiis  ad  pendentem  gladium  directfsv 
mortem  exspectabat.  Quod  cum  vidisset  Dionysius, 
Nom  (inquit)  intelligis  quam  beata  sit  vita  nostrat 
Talis  enim  est  nisi  veiimus  nobismetipsis  adttiari. 
Omnittm  enim  rernm  copiam  b^benies  propter  fre- 
quentiam  periculorum  et  impendentem  formidinem» 
nulla  frtti  possttmoa,  illis  similes  qui  a  deformibtts 
saepe  meretricibtts  decipiuntur,  qux  vestc  atque  auro 
valde  ofnat»,et  fuco  faciei  deformitatem  occuliantea, 
quasi  bamo  pisces,  his  insidiis  captos  attrabunt  ado« 
lescentes.  Hac  infelicltate  nos  premimur ,  qui  multis 


Hactenus  disseruit  nec  peeuniis  sttffieioniiamy  oee  C  felices  videmur:  ei  sicttl  tormentis  malti  coguntqr 


dignitatibus  veram  rcveretrtUlm  c6fnparari ,  nunc  di- 
sputat  in  regnis  quoque  et  r^otD  familiaritalo  veram 
potentiam  non  consistere. 

Qmd  n\\  Cor  non. 

Qumido\  Qnando  qoidem :  et  est  ironia ,  qood  fth 
cile  indicaisobseqnentia. 

Felicitatem  ealamitale  rlmtavefint]  Bx  felieibttt  ot 
fortunalis  far  ti  sint  calamitosi. 

0  pr(ieclara\  Ironia  esi,  irridel  enim  bojus  s«eoli 
infirmissimam  poteniiam,  qn»  ne  se  ipsam  qttidem 
conservare  potest. 

Quod  n  heec  regnorum  poteitag  beatitudhd$  auetor 
esi\  Acule  per  locum  a  contrariis  argumentatur,  con- 


meniia  soa  areana  pandere,  sic  interdum  bujus  vit» 

mdestia  victi  9  verissmias  voces  de  miseria  nostra 

emilttmos.  lliisenim  certe  similes  animalibustyranBi 

snmus,qn»  8aginanlur,qoibttSGomedendi  bibendiquo 

Don  alittd  qnam  ad  perniciom  suam  copia  solel  offerri; 

HdrtU  Garminum  lib.  11 : 

Piftcictus  oosis  cui  soper  impi|l. 
Cervice  pt^ndet.  noo  Siculae  dapes 
Dulcem  etaborsbont  saporem, 
Koo  avium,  citbarieviue  cantus, 
Somnum  reduceou 

&up'a  verticem]  Siipra  caput  Democlis  sSti  tkm6* 
clis  assentatoris,  de  quo  latius  Giceiro  tuscut&nardilft 
Qusstioiium  itbro  ttltimo. 

An  tu  potetitem  cemes]  PIus  yebementiae  liabet  in- 


cluditqueregibusplus  impotentia  quam  poienU»,  et  l^  terrogaitoquam  slsimpliciterargumentiimproluliss^t 
majorem  miseris  quain  fclicitatis  inesie  portionem.  '^     Satellite]  Stipatore. 


Expertu»  sortis\  Ordo  est,  Tyrannos  expertus^pe- 
riciilorum  smo  sortis  simulavit,  hoc  est  significavii, 
effinxit,  expressit  terrore  gladii  pendentis  Sttpra  verr 
licem,  id  est  caput  assentatoris,  metus  regni,  id  est 
timores  et  solflcitudines  regnantidm.  Hoc  atJtem  do 
Dionysio  Syracusiorum  tyranno  inlelligendum  est, 
cui  (ut  refert  Eusebius  in  Praeparatione  Evange* 
lica)  qtti  Sicolam  conscripsenmt  historiam,  vei 
amaniissimamaxorem  adeo  suspectafra  faisse  dicant^ 
ut  tabulis  ciibiculum  straverit,  qao  nnjor  sonitos^  cotl 
ad  euin  irel,  excitaretur ,  nodumque  Ita,  oi  ntlfH  oc- 
culte  ferre  poss€t  ^aditomque  ipsum  fd9ea  IiriKf^iiJ^isse, 
lU  v4l  saltibus^  Yel  longia  gradibtts.  ^i  ascensu  do 


Ambit\  Circumdal. 

Qui  quot  terret,  ipte  plu$  metuit  ?]  Seneca  in  OR* 

dipode: 

Qoi  sceptra  duiro  saevos  Imperto  regit, 
Tlifaet  traientes,  metus  1n  i^Uclorem  rodlt 

VXtStti\iB  mlmographns :  Nectese  est  mtiltos  timeat 
tfdem  inulti  tlment.  ClandfaYiiis : 

Qol  terr^t,  plus  Iste  timel,  Wrs  isU  t^TAnnts 
CoQveoit,  iiivi  jeant  clarjs,  fortqsque  Uuad  u 
Muniti  gladiis  vivabt,  seplique  venenis. 
'Ancipiles  habeant  arteS  tirepidiq^O  mlnenlur. 

Dftfis  flierofiynAitts :  Aiftiqoa  setilomia  est ,  Qoem 

itfetWi  qufe^tii^;  tMlH :  4«eiti  odH^  felliiise  cupit.  M. 

TttUios  libro  Qiaeiorttm  seeoiulo  t  Rerom  outein  om 


1007  APPENDIX  AD  UBROS  DC  GONSOLATIONG  PHILOSOPHIA. 

iiiiim  nec  aplias  esi  quidquam  ^d  opes  tuendas  ac  te«  A  noxia  roagnitudo. 


fU08 


icndns  quam  diligi,  nec  alieniusquam  limeri.  Prse- 
2lare  enim  Ennius : 

Qnem  metuaDt,  oderant:  quero  qatoqae  odit,  penlsse 
Expedit. 

Ei  posi  non  multo  ;  Etenim  qui  ae  metni  Toient ,  a 
quibiisinetuunttir,eosdem  mctaant  ipsi«  necesse  est. 
Quid  enim  censerous  superiorem  illum  Dionysium  , 
qno  crucialu  timoris  angi  solitam  ,  qui  cultros  roe- 
tnens  tonsorios,  candente  carbone  sibi  adurebat  ca- 
pillomTQiiid  Alexandriim  Pheretim,  qtio  animo  ?!- 
lifse  arbitramur,  qui  (ut  scriptum  legimus)  curo 
nxorero  Tlioben  adroodum  diligeret,  lamen  ad  earo 
ex  epulis  in  ctibiculom  veniens,  biirbaram  et  eoro 
quidero  (ut  scriptum  est)compuiicturonoti8  Thraciis, 
districto  gladio  jiibebat  anteire,  prsmittebatqoe  de  ^ 
filipatoribus  sois,  qui  perscrutarentur  arcuias  mulie- 
bres ,  et  ne  quod  in  vestimentis  ocauliaretur  telum , 
exquirerent?  0  miscrom,  qui  QdeUorem  barharum  et 
stigmaticom  piitabat,  qunm  conjugem.  Nec  eum  fe- 
fellit  opinio.  Ab  ea  est  enim  ipse  propter  pellicatos 
auspicionem  interfectus. 

Nam  quid  ego  de  regum]  Per  locoro  ab  eo  qood 
inagis  esse  videtur,  argumentaior  regum  familiarila- 
tem  potentem  neminem  facere,  cum  reges  ipsi  tam 
•ini  imbectlles. 

Nero  Senecam]  Soetonius  de  Nerone  :  Senecaro 
praeceptorero  ad  necero  compul  1«  qaamyis  saepe  com- 
roeatum  petenti  bonisque  cedenti  persancte  jurasset, 
suspecium  se  frostra  ,  peritururoque  potius'  quaro 
Bociiururo  ei.  ^ 

Pajnnianum]  Hic  Serbidil  Scasvolae  audiior,  et  li- 
bros  ad  Pandectas  affert  qusstionom  trlgima  septero, 
respoiisionom  undcviginti,  deflnitionum  duoe,  de 
adulieriis  unum,aediliiiuro  onum.  Hic  babitiis  estom- 
niom  juris  condiiorum  acotissimos,  eumque  vocaot 
bistoriae  juns  asyltiro,  doctrioas  legalis  thesaururo, 
sicut  ab  illo  stndiosi  legoro  qui  profecissent  «ippellati 
Papiniantstae  quandoque  fuerint.  Amicus  et  Severo 
priiicipi,  sed  a  condiscipolaio,  neque  non  afflnis  per 
secundam  uxorem ,  soccessor  eidero  qooqoe  in  ad- 
ministratione  Gsci.  Deniqoe  moriens  Severus,  filios 
Boos  non  alii  magis  quaro  Papiniano  commendavit. 
Eratautem  praefecius  Urbi  Papiuianus,  ac  pluspoiens 


Qiub\  Quasi  dicat  nuUa. 

An  prmsidio  sunt  amiei]  Supra  dictom  est  atilem 
amiciti.im  poientiae  gratia  nonnunqoam  assomi.  Nonc 
igilor  paocis  osiendit  fortonae  aroicos  facilliroe  alie- 
nari,  nec  ollaro  esse  pestero  ad  nocendnm  efficacio- 
reroquaro  faroiliarero  inimicoro. 

Sed  quem  feticita$]  Sentenlia  est  notlssima ,  et  ab 

Ovidio  sapius  decantati ,  cujos  versus  ex  prinio  de 

Tristlbiis  llbro  passim  omnibos  liiteratis  sont  Ib  ore: 

Dooec  eris  felix,  roulios  numerabi^  amieoe. 
Tempora  si  ftierint  nubila,  solus  eris. 

Idem  in  secundo  de  Ponto : 

Diligitar  nemo,  nisi  cul  fortuna  secanda  est : 
Qu»  simul  inlonait,  proxima  qa»que  fugat. 

En  ego  non  pancis  quondam  muuiius  amicu, 
Dum  flavit  velis  aura  secunda  meis : 

Ut  fera  nimboso  tumuerunt  aequora  vento,. 
In  mediis  iM^a  iiave  relinquor  aquis. 

Divus  Hieronymus :  Aroicitia  qoae  desinere  potesi 
▼era  nunqaaro  fuit. 

QtuK  vero  pestis]  Qaasi  dicatnolla.  Divos  Hieronj 
mos  :  Levius  est  professiiro  inimicom  cavere,  qoaai 
bosiero  latentem  sob  amici  nomioe  susiinere :  sob 
amict  nomine ,  inimici  insidias  deprebendi.  Idem : 
Adoator qa ppe  blandos Inimiciis est. Solon, aoctore 
Laertio,  praecipiebat  boiic  in  moduro :  Caote  singo- 
los  obsert a,  ne  forte  odiom  in  corde  tegant,  dom 
blanda  et  arridenti  facie  te  alLoqnuntur,  daplexqoe 
illis  lingiia  atra  ex  mente  sonet.  Diogenes,  interroga- 
tos  qoaenaro  perniciosissime  roorderetbellua,Exferis 
(inquit)  obtrectator^ex.mitioribuslautem  adulator.M. 
Tullius  in  Lselio,  dixit  nullam  in  amicitiis  pestem  east 
roajoremqoam  adolaiionem,blanditia8,  assentationeai. 

IN  METRUM  V. 

Garmen  ejosdem  rationis  est  com  quinto  libri  se- 
condi.  Admonet  aulem  eo  nos  Philosophia  Teram 
*potentiam  nemiiii  contingerc  posse,  nisi,  depolsis  per- 
torbatiouibos,  aniroo  soodominetor  ,et,  amotis  yitiis, 
sit  virtotis  regnum  (quod  unom  stabile  est,  idenqoe 
liberrirooro)  invicta  foriitadine  feliciter  consecotot. 
Seneca  Lucilio :  6i  Tis  oronia  tibi  sabjicere,  subjice 
te  rationi.  Multos  reges ,  si  ratio  te  rexerlt.  Ab  illa 
disces  qoid  et  qoeroadrooduro  aggredi  debeas.  Apod 
Liyiuro  Scipio  ad  Massinissaro.  Non  est,  inqoii,  inihi 
crede,  tanturo  ab  hostibus  arroatis  aetatis  nosirae  pe- 


in  aula  suam  volebat.  luqoe  saepe  deponere  nocitu-       i^„,„^^q^„^„^j^^i^^„^f„3j,„„jlq„^^^,„^j3^jjj„, 
ram  poientiam  frustra  conatos,  landem  ab  Antonio  »  q^.  ^^^^^  teroperantia  victoriam  sibi  peperit,  qoam 


Caracalla  Severi  filio,  militom  gladiisobjecios,  et  se- 
cnri  percussus  est,  quod  excusare  parricidium  no- 
luissei. 

Antoniui]  Aurelius  Antonlus  Bassianus  Caracalla, 
Severi  iilius,  patri  successit  in  imperio.  Bassianus  ex 
avi  materni  nomine  dictus  est.  Caracalijc  yero  nomen 
accepit  a  vestimento  quod  populo  dederat  demisso 
usque  ad  talos,  ut  auctor  est  Spartianus.  Hic  fratrem 
suom  Getaro,  et  coroplures  alios  praeclaros  viros  oc- 
eldi  jussii.  Papinianiis  autero  in  ejus  conspeciu  secari 
percussiis ,  a  roilitibus  occisus  est :  quo  facto ,  per- 
coasoridixit:Gladioleex8eqoi  oportoit  roeomjossom. 

MbUi  tpia]  DignUatis  et  patentus  nimia,  et  pb  id 


noa  Sypbace  vicio  habuimus.  Salomon  Proverbiororo 
capite  XVI :  Melior  est  paiiens  viro  forti ,  et  qdl  do- 
ninatar  anlmo  soo,  expognalore  urbioro.  Horatlos 

Carminoro  lib.  ii : 

Latius  regnes  avidom  domando 
Spiritum,  quam  si  Lybiaro  remoiis 
Gadibus  jtingas,  et  uterqae  Paenus 
Serviat  unL 

Valerios  Maximus  libro  quarto  :  Multo  enim,  mollo 

seipsum  quam  hostero  superare  operoaiiis  est ,  nee 

adversa  propera  feslinatione  fugieniero,  nec  seeunda 

effoso  gaodio  apprehendentero.  Baptista  Mantoanos : 

Dfgnior  est  qul  se  qoaro  qui  rortissima  vinelt 
Opplda,  nee  virtus  altius  ire  potesti 


i 


1  ." 


?  'f! 


iV> 


1009 

Seoeca  Tragicus  in  Thyeste : 

Qais  vos  enagUat  faror 
AHernuru  dare  sanffuiuem, 
El  sceuiruni  scelrre  aggredi  ? 
Ne  sili«  cupidi  arciMm, 
OiK>  regtium  Jaceat  loco. 
Regem  non  taciuut  opes, 
Noo  se^W'^  Tyriae  colnr, 
Noo  flrontis  iiot:i  reffix, 
Non  auro  niikJae  tRibes. 
Rei  est,  qui  po^uit  metus,  . 
Et  dirl  mala  ijecioris. 

Etposttllquot  versus  subdit : 

Mens  regum  bona  ponidet. 

Etiterum: 

Rex  est,  qui  metuit  nihil, 
Uoc  regnum  sibi  quisque  dat. 

j^nmos]  Animi  affectus 


MURMELLIl  C0MMENTAR1A.  ^>10 

A     Serviat\  Subaudi  tibi. 

Vliima  Thule]  Hemisticbium  est  Virgilianum  Geor- 

gicorum  libro  primo : 

Tibi  serrlat  ultima  Thole. 
Ut  Servius  tradil,  Tbule  insula  est  Oceani  iiiter  sep- 
tentrionalem  et  occidentalem  plagam  ullra  Briian- 
niam  ei  Orchadea ,  quae  Insula  in  Oceano  ultima  est , 
in  qua  cum  sol  in  Gancro  est ,  perpetui  diesisine:  no- 
ctibtis  esse  dicuntur.  Scribendum  est  per  ti  post  lA, 
testibus  Georgio  Merula,  Christophoro  Landino  et 
Antonio  Manctnello,  lametsi  fulgo  Thyle  per  ypsilon 
scrilMiiur.  Grxce  enim  Bwhi  scribitur. 

Atras\  noxias.  Alexander  Hegius  prxceptor  quoii- 
dam  meos  in  frequentissima  nobilis  baYentrianae  ci- 


Feroce$]  immoderatos,  rectao  ralioni  non  ootempe-    .  ^iKt»  achola : 
f^^l^  B        ^  u^  perpeiuis  homlnum  mens  anxia  curis, 

*      .    .  ...         .....  Nec  valel  illa  sui  non  meiniuisse  mall. 

Domet]  Mitiget,  rectae  rationisimpenosubjiciat. 


Libidine]  linmoderata  cuplditaie.  Libido,  teste  Ao- 
relio  iibro  deCivitaie  Dei  xiii,  est  generale  vocabolam 
omiiis  cupiditatis.  Yerbi  gratia,  est  libido  ulciscendi, 
quae  ita  dicitur.  Est  libido  habendi  pecuiiiam  ,  quaa 
avaritia.  Est  libido  quomodocunque  vincendi,  qu» 
pervicacia;  est  libidog!oriandi,  quae  jactantia  nuiico- 
patur.  Idem  libro  undevigesimo  ejusdem  operia: 
Felicius  serviiui*  homini  quam  libidini,  cum  saevissimo 
dominatu  vastet  corda  inortalium ,  ot  aiiaa  omiitam, 
libido  ipsa  dominandi. 

Fadis  hakenis]  Turpissimae  serviUiil.  Macrobius 
Saiurnaliuni  iibro  i  :  Alius  libidini  servit,  aliusava- 
ritiae ,  alius  ambitioni,  omiies  spei,  oinnes  timori.  El 


Hanc  si  tranquillare  velis,  fomenta  relinque 
Gur«,  nil  aequo  plus  cupe,  liber  eris. 

Idem: 

Libertas  siimma  est  tiia,  Thriste,  raeeasere  jussa, 
Nt  mo  est  loffenuus,  nisi  qui  tibt  servit  lesu. 
Nemo  est  qul  reguat,  famulus  nisl  fidus  lesu. 

IN  PROSAM  VI. 

Docet  quam  fallax  et  Inanis  sit  gloria,  qiiam  pleri- 

qne  moruleatantosiudio  petunt,  et  nominis  celebri- 

tate  beaium  evadere  posse  neniinem.  Gloriain  de6iii< 

Aurellus  libro  de  Civitate  Dei  quinto ,  capiie  i%  hii 

verbif :  Gloria  est  judiciom  homiiium  bene  de  boml  • 

Bibos  opinantium.  Ideni  ejusdem  libri  cap.  49:  Vir* 

tutes  habenti,  magna  virtus  est  contemnere  gionaoi, 

Ab  auciore  auiem  Rhetoricorum  ad  Haerennium  siis 


certe  nulla  servitus  turpior  qiiam  voluntaria.  Divus  C  Anitur :  Gloria  est  frequensde  aliquo  fama  cum  laude. 


Ambrosius  libro  Epistoiarum  secundo:  Siultoetim- 
perare  servitus  est,  et  (quod  pejus  esi)  cum  pauciori- 
bus  praesit,  pluribus  dominis  et  gravioribus  aervit. 
Servit  enimpropriis  passionibus,  servit  cupiditaiibos 
suis,  quarum  dominatum  nec  nocie  potest  fugere, 
nec  die,  quia  intra  se  dominos  habei,  intra  se  servi- 
tiom  patitur  intolerabile.  Gemina  enim  servitos  est, 
altera  corporis,  animarom  altera.  Domini  eorporis 
quiJem  lioiiiines :  aniinarom  autem  malitiaa  et  pas- 
sioiies,  a  quibus  sola  animi  libertas  sapientem  vln- 
dicai,  utservitio  ei  liceatexire.  SidoniusApollinaria 
Epislolarum  librosecundo:  Nam  dici  neqnit  quantum 
per  lioras  fert  in  bac  vlta  miseriarom  vita  feliclom 
illoruin,  si  tamen  sic  sunt  pronuntiandi,  qui  slbi  hoe 


M.  Tullios  aotem  in  oratioiie  pro  M.  Marcello  hunc 
ei  finem  dedit :  Gloiia  est  illusiris  ac  pervagata,  vel 
In  suos  cives,  vel  in  patriaro,  vel  in  omne  genus  ho  • 
roinum  fama  meritorum. 

Tiirpis]  liidecora,  inhonesta. 

Non  injiina]  Jure. 

Tra^tcuil  Euripides,  qul  Andromacham  sic  escla 
nantem  inducit : 

*a  So$0c,  ^a  fiopLowt  S4 13/Boraiv 
Ou^iv  yiyMO'!  |3iorov  &yini9ag  jxiyov. 
id  est ,  interprete  Antonio  Codro  Urceo  :  0  gloriav 
gloria,  iiifinitis  jam  morialibus  nullius  pretii  vitan> 
tumefecisll  m:igiiam  I  Suni  umeii  qui  haec  paulo  aliier 
legaiit  et  interpreientur  sic:  0  gloria,  gloria ,  decem 


nomen  (ut  Sylla)  pru^sumont:  nimirom  qnl  soper-^  roiHibushomlnum,niliilaliiidfacianisiiuniorniagnus 


gressi  jus  fasque  rominune ,  summam  beatitudlnem 
existimant  suinmam  potestaiem ,  hoc  ipso  sails  roi- 
seriores,  quod  parum  intelligunt ,  inqoietisaiiho  se 
iubjacere  famulatui.  Nam  sicut  hominibos  reges,  ita 
^■egibiis  dominandi  desideria  dominantor. 

Submmat]  Subjieiat. 

L^cet]  Tamet>l.  Claiidianos  Honorio  : 

Tu  licet  extremos  late  dominere  per  Indos, 
Te  Me«liis.  te  molliii  Arab^  te  Ser«*s  adoreot: 
Si  meiuis,  sl  t»ra\a  cupis.  si  duceris  ira, 
Sen'itii  paiiere  Jugum,ioleral>is  iniquas 
Alterius  ieges :  lunc  omnla  jure  tenebis, 
Cuin  poteris  rex  ease  tul. 
Tua  jwra]  Potestatem  luam,  imperiiim  lai|m. 

Tremueaty  Timeat, 


seo  inflatio  raagna.  Sed  quoniam  nobis  prope  Genua- 
nici  Bri  annicique  Oceani  littora  nunc  vitain  degen« 
tibos,  Grsecorom  poeiarum  praeter  admodum  paucos, 
codice:»  non  soppetont,studio8oeretuitiimus  ad  ipsuni 
Euripidem  et  GM'C:e  linguae  professores. 

Quo\  Qoa  magni  nominis  ablatione  per  falsas  viilgi 

opiniones. 

Quid\  Qoasi  dicat  nihiL 

Erubescant\  Verecondenlur,  pndore  et  rubore  af« 
flciantor.  Symmacbos  in  Episiolis :  Ut  vera  laus 
ornal,  iu  falsa  eastlgat. 

Quem]  Laodes. 

Quidl]  Qoasi  dkil 


tm  APPENDIX  ADLl»l».WL«0«6«iATIWW.PHIL0S0PHIiE.  lOlJ. 

Adjecerint]  Addiderinf  4  «"'««  »»'  progenilores,  q..i  ob  wtqles  sii«$  et  prax 


lV(mygy/4innmii>rg}Wo»popuii  inanrprosdicatioie, 

Qui  sittltut  boDoreft 
Saepe  dat  indignis,  el  r4M«  sev^t  iaepLus. 

5e(i  coRideniMV  vcrizo/d  ni€£i/t»)  Sed  deOnit  et  de^. 
lermiiiai  l)oouia  &uain  sux  cojascienliae  vcTUale,.qua 
conieniua  populares  auras  noiji  quxrit.  Seoeca  Lu- 
cUIio  siM)  :  Intus  leipsum  coosideca ,  non  qiialis  sis, 
aliis  credasi  Persius; 

Tecum  habita,  et  noria  quam  sit  tibi  corta.snpenex. 
Id  esl ,  tuapie  supellectile  te  metire,  ac  tuis  ipsius 
malis  bonisve  teipsum  expende.  Horatiiis: 

Melirl  se  qneinque  suo  modolo  ac  pede  Yerum  esl. 
Eo  monemur ,  ne  nos  ex  asseiitatorum  faudibas  iut 
vulgi  opinione  Terum  propriis  ac  tcris  dotfbos  ani- 


ciara  Tacinora  pra^dicantur  :  non  ijs  qui  ei\  genere 
progeiiitus,  eoruni  virttiiflfr  tton  «nuiAlut 

Videlur  namque]  Definit  gcneris  Qobititatero  boc 
modo :  Nobilitas  est  quaedam  laus  ^ODMna  de  meritis 
parcntum. 

Aliena  clariludo]  Joanncn  €aaipaiiat :  MUnis  /atc- 
dibus  mti  nihil  aliud  e$i  quam  8ua$  proflgrre  non  poue. 
Seneca  :  Quid  enim  stuUiuM^  at  quam  ah^em  eo  $ibi 
placeret  quod  non  fecit.  Idfm  :  Hom  fad$  uokUm 
atrium  plenum  fumo$i$  immgkiibu9>.  Nfmo  m  no$tram 
§loriam  vixit,  neque  quod  ante  nos  fuit^  no$irwneU. 
Animus  facit^nobilem  eni  m>  pMeutHiWf  eonM^one  iv- 
pra  fortunam  lieet  $urgere, 

Quod  $i  quid  e$t\  Ostendit  cui  sit  usui  generis  lo- 


mtque  yirtuUbus  asiimemus.  FranciscusPhilefplhWj^j^.j.j^g  ^^p^.^^  Maniuanus :  Esr  pro/ec/a  {ut  mdere 


satyra  (fuinia : 

Atque  bono  IsDUre  loo,  YVlgicRie 
Contemnens  auras,  ex  te  pendero  meflMnto. 

Ludovicus  Uigus : 

Pellx  0  nimlnm  qoi  se  scrvcatvr  fit  Imo, 

Nec  nisi  vufl  proprlo  cred>ere  Jifdido. 
Nec  soa  ab  inttabili  probitas  m  fendeat  aura 

Susdnet,  et  soli  vult  bfnfla  esi«  Deo. 

Quod  $i  hoc  ip$um]  Argomeatum  depromU  a  eooUa- 
riis ,  ei  siaai^  quod  de  potest«ie  et  impoteolu  supra 
protuUt ,  vel  potius  ab  oppositia  secuudum  aTfirmatich 
»em  et  negationem.  St^  mqut^,  propa^me  aotnai 
taivifi  vtdeliir  puldmm  ei  imtitum^  non  propofcsu 
id^  turpe  inkoneUmmque,  judicandum  e$l.  Opposiiis  oitui 
0|ipMt(a  conaeiiiiiMl.  Sed  muUo  plun$  $unt  gente^^ 

«fwd  ^fiuif  noM^  eujuetiheL  i§neUim  e$t,  qunm  apud  CarmMi  otl  iiooloi^  eujoi  a 
^Mot  RofiMi.  Preinde  qui  9/orioiM  erettiluip  magie  ift-  ^  «Midua,  daclylioua,  irimoter, 
4^orlii«  e$i  judicendu$* 

Vfi]  quomadmodttm« 

Ponio  an/e]  Prosa  septima  UbrisecundL 

Di$8erui]  disputavi. 

Inter  hcec  vero]  Gemiais  de  rauaia  ostondit  popu- 
larem  gloriom  ne  commemoratioiie  qMldem  dignam  , 
cum  nec  vero  Judiei^  preveniat,  aed  nimls  corrupto, 
ut  indoctoi  et  stultae,  ac  (ut  ita  loqoar)  multivqla^ 
multitudinis^  quas  aspe  iaudat  nocenies,  vitnperat 
innocentes ,  nec  onquaro  coosians  permaneSit,  veram 
levissiroo  liuc  illucque  qMMneuto  traosferatur.  Micbael 
Fernus  ad  Sabinom  : 

Qel  mihi !  quam  vaoa  est  spos  bipc  et  glorla  famio : 

Pro  fama  morimur,  docie  Sabine,  hme, 
Stet  sua  per  totom  virtiitis  gforia  moodom, 

Itecie  vive  Deo,  o^lera  femus  erunu 

Jam  vero  qum  $U  inene]  Disserit  generis  nooilitar 
iem  non  conferre  veram  et  propriam  claritudinemi 
quam  sola  virtus  aflfert,  juita  illud  Satyregraphi : 

Nobilitu  sola  est  atqoe  uuica  virtus. 
Suut  autem  iria  nobUitatis  genera  :  oobiiitaa  ex  ge» 
nere,  nobiiitasex  virtute,  et  nobilitas  es  utroque. 
Est  prsterea  nobilitas,  seu  potlus  ramosius  ex  vitiis, 
nam  nonnulli  sceleribus  et  foedissimia  £acinorU>us 
innotuerunt,  Joannes  Campanus ;  Pmcipua  e$i  nobi- 
litas  qum  prepria  ornala  virtute  ei  $ua ,  cum  majorum 
$it  splendore,  dignitate,  gloria^  vetuetate  conjuneta, 

Clqritudinem]  Glaritatem  et  nominia  splendorem. 

Aliena]  Non  propria^  cum.ol^ri  ai|»t  ilU»  p«ia  pa- 


videor)  magnum  virtuli$  adjumentum,  clari$  ortum  e$u 
parehtibui.  Solent  enimjuvenes  quialiqutd  indoli$  A«- 
bent^  ue  degenerare  videantur  majorum  $uorum  (Ggm" 
taiem  mmnlari  et  ad  faternarum  laudum  a$pirare  feli' 
ciiatem,  Sic  Phiiippi  nomen  Alexandrum^  $ie  majort$ 
Africani  gloria  minorem  Scipionem^  $ic  Cm$ari$  Julil 
fama  Ociavium  excitavit^  hic  den^que  Pgrrhu$  Achillidee 
erat  anim6$u$  imagine  patri$,  Faustus  Andrelinus  : 

Est  aliqoid  clarus  macrnorum  splendor  avorum  : 

IHml  posleriUts  nmnHi  caicar  b»bet. 
Geu  teaer  iostaolsm  catulus  cuin  viderit  uraun», 

to  patrias  vires  «einula  rorda  movot. 
Scilicet  ut  nullus  tantis  sit  degener  aetfs, 

MacoaoMWM»  pectussueaoa  ffcia  lUQveat. 

\H  MCTHUM  VI. 

alier  versos  dieltiir  aK- 

hypereaielecliis,  eon- 

atans  tribua  pedihus  heroici  versus  et  syilaba  :  ita 

taMsen  nl  non  sil  ei  roeris  spondeis.  Aller  vero  eal 

PbefeeralmSi  en  apondeo  seu  anap»slo ,  dac lylo  el 

«l^dea.  Deeel  iiMim  eomdemque  eese  omnium  pa- 

UMaf  a  quo  cemAunis  univerM  gefierii  bumani  sk 

orige.  ProtwU  neminem  esse  degenerenif  niai  eom 

qui  viiiia  deformatus,  ab  illo  ptticberrimo  et  optiose 

BMaimeqoe  parente  deflciat.   Divus  Hieronyroua : 

Soia  apud  ihum  iiberta$  eaf ,  non  $ervire  pee€aii$ : 

fiMuna  apud  Deum  nobiliiae  ,  clarum  H$e  viriiuil^ 

Ab  ertu  fimtii]  Ci  consimili  origine. 

IJnue  €nim  rerum]  Malachias  propbeta,  capite  11 : 

Huuquid  non  paier  unu$  omnium  no$irum  f  Nunqtud 

Kon  Deu$  unue  creavii  nos  ?  Lactantlua  lilNro  de  iuati- 

^  Uat  C^pite  15  :  Deu$  enim  qui  hominet  generat  el  tn- 

ipirait  0nme$  aquoe^  id  e$t  pare$t  ^^  vo/uil.  Eam^ 

dm  eondiiionem  uivendi  ommbu$  po$uii ,  oituiM  ad  «o- 

l^niiam  geuuU ,  omnlbu$  immortalitaiem  ^poponditf 

nemq  emm  b€ne^$  eju$  c€ele$tibu$  $egregatur.  liam 

.  $icut  omnibu$  icnicvm  $uum  iumen  aqualUer  dividit , 

emitlit  omnibu$  fonte$ ,  victum  $ubmini$trat ,  quieiem 

$omni  dulci$$imam  tribuii  ^  $ic  omnihu$  fequUatem  «fr- 

iutemque  iargitur^  Nemo  opud  eum  $ervu$  e$i ,  nemo 

dominu$.  Si  enim  euncti§  Idem  paier  e$i ,  teqnojure 

omne$  liberi  $umu$,  Nemo  Deo  pauper  e$i,  niiiqmju- 

$litia  indiget;  nemo  divM^ffrifi  qni  mrtuiibu$  plen^$  esi; 

nemodeniqueegregiu$^  nistq^t  bQnuset  innecen$  (Merii; 

nemo  clari$$imu$ ,  ni$i  qui  operg  mi$erieordief  largHer 


1015  /II|JJ^P|.L1I  COMMGNTARIA.  lOU 

fecerU;  nemo  perfeelisiinmt  ni$i  guj  omnes  grad^s  ^  vertigines  dicam  ?  quid  oculorum  awriumque  iormenmf 
viriuiii  iim^/mft^  Pindarps,  m  r^lejrt  JSusebius  librp 
PrxparaUoois  Evangelic»  iiii :  Vnum^  inquit,  homi- 


num  germ^  e&(,  fl  ab  una  matrp  cuncti^  unum  patrem 
creaiurem  iummum  alque  optimum  arti^cem  kabemus, 
qui  progre$tus$inguli*  div^$ot  «efjtin^ffm  merita  prqpet. 

Unui  cuncta  mini^rall  jCave  ne  )e([as  contra  iQetri 
rationeo],  unus  q^i^  CVinc^  ministrat. 

Clausit]  Inclusit. 

Membris]  GorporibjifS. 

Cel$a  sede]  E  coelo. 

Edit]  Prodiicit. 

NobiU  germen]  Nobllis  origo»  praedarMIB  gffmh 

Strepitis]  Jactaiis.  Alloqaitur  autenn  honiines  ge- 
neris  nobilitaie  gloriabuudiM. 


et  cerebri  ff$tuanti$  verminationes,  et  omnia  per  qurn 
exoneramur  intenm  ulceribui  afetta?  Jnnumeralnlia 
prmterea  febrium  geuera^  aliarum  impetu  $ubeuntium^ 
aliarum  tenui  peste  repenlium,  aliarum  cum  horrore  et 
muUa  membrorum  quassatione  vem^tium,  Quid  alio$ 
referam  innumerabiles  morbo$^  iupplicia  iuxurias  ? 

Trt$te$  vero  e$$€  ]  YoIuptaU  ncerorein  succ^ilere 
cafn  norunt  omaei,  tum  maxime  Ubidinosi  :  Dam» 
teste  philosopho,  omneaniraal  a  coitu  triste  esl.  Se- 
neca  Luciliu  :  Volupiaiee  pradpue  exstirpa,  inler  re$ 
vilis$ima$  habey  qum  iatronum  m^re  tn  hoc  nos  ample^ 
ctuntur^  ut  $trangulent.  Arisiotelis,  tesle  Yalerio 
Maximo,  utilissimum  esl  praeceptum,  ut  voluptates 
abeuntfis  consideremus ,  quas  quidem   sic  osien- 


Primordia  ve$tra]  Tuam  et  caetorOTum  morlalium  B  deado  minuit  :   fessas  eoim  pceniientiscque  plenas 


origmem. 

Specte$]  Consideres»  q  BoetL  Indoct!  deprayarunt 
hunc  locum,  legenies  specteiis,  Ia  meftri  contamina- 
tionem  prp  spectes,  id^ u.e  videtur  ortum  ex  eo  quod 
diiit  vestra.  Timuerani  anim  Qtesse(  orjiiio  congraa, 
non  animadvertenies,  $peeie$  ad  unum  Boeiium  essg 
referendnm,  vesira  vero  primordia  ad  Boetium  ^ 
alios  homines. 

m]  Nisi. 

Fovens]  Amploeltns* 

Pejorq]  Mala,  comparatfvum  loco  positivi. 

Vitftj]  Hic  casus  sepiimus  est,  yerbp  deserat  sub- 
dendus,  ut  sit  ordo  :  Deserat  vitiis  propfium  ortuni, 
hoc  est,  per  viiia  ab  ongioe  propri)»  4^^^^^i^ 

IM  PBOSAM  VII. 

Voluplates,  ait,  non  solum  feliciiatem  non  afferre, 
sed  multaram  etlara  is[||ritadinum  morboramque  cau- 
sas  esse. 

Quarum]  Volaplatam. 

Appetentit^]  Appetitus, 

Aii«t>;a(lf]8oiriciCudin!s.  loennesPieas  Mirandula : 
Quid  enim  optabile  in  voluptatlbus  mundi ,  quce^  dum 
quieruntur^  fatigant;  c^macquifuntifr,infqtuqrit;  cum 
amittuntur,  excrucia^t?  Bigl|4  ; 

Qiild  pr^sentis  h^beRt  qpt^Mle  gaudi^  vitSB  ? 

Quae  8l  quis  pelago  quaerat  terrave ,  fatigant 

Parlaque  cor  liebeiant,  amiaaaque  duriter  aagunt. 
Horatius : 

SperDo  voiuptates,  oocei  empta  doloro  vo|uptaa. 
DivMs  Hieronymus  ^  f.ilfi^q  ^ransqcta  $^0r  $ui  retiih 
quit  pcenitudinem,  id  est  pcenitentimr  GrqiiSArum  prf^vet^ 
bium  est,  Yolupta^i  «qrflr  ^M  /ri>/i'J>|, 

Quantos  morbos  ]  Anneus  Seneca  severissiipus  vi- 

ft^rum  casiig^^or,  perpri^)?  »0  yvivp.iai«m  tutowim, 

sicscripsit  prope  divinitus:  Inde,  inquit,  pallor  est^ 
et  nervorpm  ijinq  rpqflmium  trm(^^  M  mmQbHior  ex 
cruditaiibus  quam  ex  fame  macie$.  Indc  incmi  laben- 
titm  pedeSf  el  semper  quali$  in  ip$a  ebrietat^  tituboliQ, 
Indeintra  f.utem  h^mor  admi$$u$,  di0entu$guev^ter, 
dum  male  a$sue$cit  plu$  capere  quam  potmtit,  Inde 
$u/fu$io  tutidm  M/it,  o$  decoimf  twilvi,  tabesque  in  $e 
putre$centium,  et  reterii  digiti  ertieulie  obrigeecentibm^ 
uervorum  $ine  teiuu  jaeeutium  ierper,  ^  paipitatio 
corpanm  esne  iutemieeim  vibemiimu  Quid  eupUk 


animis  itostris  subjicit,  quominus  cupide  repeiantur. 

Qute  $i  beato$  explicare  pouunt  ]  Si  ( ioquit )  voIq*> 
ptaies  corporis  beaiitudinem  afferrent,  jam  etpecudes 
beala  foreoi,  quibus  eae  nobiscum  simt  comini^nes^ 
s^d  iadignissimum  est  summum  bonuu)  pecudibus 
tribuere.  Proinde  corporis  voluptales,  quae,  testfi 
philosopho  iib.  Moralium  iii,  pecuinae  suoi  et  feral^, 
nulla  ratione  quempiam  beatum  possunt  efficere. 

QKtn  ]  Cur  non  ? 

Corporalem  lacunam  ]  Venlrem.  I^acuna  fit  a  lacUi 
et  e^t  aquae  collectio*  Servius :  Lacunae  $unt  fo$$(fsm 
quibus  poilecla  aqtui  $tafe  cqf^^uevU.  H^ro  : 
linde  cav«  tepido  ^dan^  but^ore  lacunaa. 
Per  metapboram  sumi^ur  prp  vepire  seu  alvo  qu^ 
G  cibi  potusque  cpngeruntur.  Sun(  eiemplaria  in  qub 
'  bus  est  legere  lasciviam,  ei  est  sensus  sat  apertus. 

UQne$tissima  quidem  ]  Supra  (lixit,  uzor  ac  liberi« 
qui  jucunditutis  gratia  petuntur,  quibus  verbis  signi* 
flcavit  coojugi^  gratia  voluplati^  eipeti.  Nqnc  diej| 
quod  voluptas  ea  foret  bonestissima,  nisi  et  ipsa  ni* 
o^um  sollicitudipis  et  dolorum  sepum  trabierei. 

£  natura  ]  Gontra  naluram. 

Nescio  quem  filio$  ^veni$$e  tortoref]  Baptista  Man« 
luaoq» : 

Sepius  fa  natis  ssvon  pater  educat  hoitem, 
Cumque  suo  ignorans  inlerfectore  jocatur. 
Sspe  s  b\  lacrymas,  sperant  dum  gaiidia  matres, 
Aique  kUSB  pascuiu  veoturii  opprobria  geoti. 

Mordax  ]  curarum  et  sollicitudinis  plena. 

Quceeunque  condiiio  ]  Eliam  bona. 

Alia*  ]  Alio  lempore,  subaudi  neee$$e  fuit  admonere. 

Te  experlum  ]  Qni  (liios  habeS,  et  quanta  sollicito* 
dine  siiit  edocaiidi,  rel  experientia  nostl. 

'Anaium  ]  Tristem  et  sollicilum.  Non  enlm  minc 
anxietali  tuae  plus  addendum  est,  sed  potftts  delni« 
hendum. 

EtiHpidt«md]Poetadoctl  et  philosopblae  perl- 
tissimi.  ,i 

Otit  carenlem  tiberi$  infortunio  diat  e$$e  felieem  J 
Nam  qui  liberis  caret,  tametsi  Tidetur  infbriunatos. 
quod  alienocensofflservet,  aageatqoe  hasredi,  tar^en 
eo  Infortunio  felix  csi,  quod  ex  liberis  ( ut  alil  plcri- 
que )  nihii  capial  roolestiae,  nec  ullam  metuai  oppro* 
briom.  Sophocles  in  Anilgono»  Eraimo  iiilorpreia ; 


1(HS 


APPENDIX  AD  L1BR0S  DE  GONSOLATiOME  PHILOSOPHLE. 


IimUles  quicunqae  Uberot  seril« 

Quid  aliud  hunc,  quam  sibi  eresre  dixeris 

Ipsi  dolores,  atque  risam  mslevoiis? 

Coiigressis  oliro  Solone  el  Tbalete  Milesio,  de  re  aio- 

ria  deque  liberis  orius  est  senuo ;  curo  otruroque 

ultra  modum  probaret  Solon,  roirareiurque  Tbale- 

tem  eum  esse  qui  nunquam  procreationi  operam  de- 

dissei,  reui  ilie  commentus  e&t  baud  memoratu  indi- 

gnam*  Hominem  subornayit  qui  se  Athenis  illis  ipsis 

diebus  Miletum  applicuisse  diceret.  lude  de  civiiatis 

staiu  appellatus  omnia  ibi  florere  diceret,  unum  dun- 

taxat  sub  id  tempus  quo  inde  solyisset  lugubrein 

casuni  accidisse,  quod  clarissimi  Yiri  iilius  uiiicus, 

ciijus  pater  peregrinari  diceretur,.  adolescens  pr»- 

clane  indolis,  fato  consumpius  esset,  ciijus  funus  toit 

cifitas  magno  esset  luctu  prosecuta.  Tum  demum  de 

patris  nomine  rogatiis,  excidisse  id  sibi  diceret :  ^ 

quod  81  subjiceretur,  posse  se  facile  reminisci.  Po- 

stridie  igitur  cum  frequenti  foro  arobo  de  roore  inam- 

buiarent,  obtulit  se  ille  excomposito.  Uic  ad  primam 

luneris  mentionem,  cum  Solonis  animum  perculissel, 

oibxque  fabulae  progressu  hospes  ille  eo  pervenisset, 

01  tantum  patris  nomen  reticeret,  castera  haud  dubie 

filii  interitum  Soloni  nuntiarent  :  cum  jam  amenti 

siroilis  ipse  suuin  nomen  subjecisset,  atqoe  ipsum 

esae  nauia  affirmasset,  doloris  magnitudine  victuSy 

personxsimul  suae  atque  loci  oblitos,  sese  homi  affii- 

git,  capillumque  etbarham  alulatu  altemis  manibos 

eoBvellit,  mugitu  ejulatuqoe  totum  complet  forum. 

Omnis  muhitudo  foediiaterei  confestim  in  eum  onum 

contersa  esl.  Thales  yanae  illios  conflictationis  con* 

scins,  aliquandiu  passus  est  liospitein  iiisana  lila  mu-  ^  Et  post  pauca  : 

liel)rique  lamentatione  delMicchari.   Postremo  aflli- 

etum  humo  leviter  attollens  :  SU  inquit,  bono  ammo^ 

Solon^  vivU  /i/tiM  tuut,  At  vo/vt  i#  Hon  ignorm  od 

quod  in$ani(B  liberorum  anior  parentet  adigat^  et  quam 

non  inepte  [adant  qui  h<ec  ammorum  tfineula^  eum  ho- 

neite  vosiint^  effugiant. 

IN  METRUM  YIL 
Garmen  est  Anacreontium,  dimetrom,  caiaiecti- 
com,  constans  anap»sto,  duobus  iambis  et  syliaba. 
Nonnunquam  tamen  habet  spondeom  pro  iambo,  ot 
est  iridere  in  primo  versu,  qoi  taroen  transpositis 
dictionilNis  sic  recte  legi  potesl : 
Habet  orools  boc  voluptas. 
Nonnuiii  hoc  roetrum  vocant  anapmsticum,  eo 
i,ood  primus  pes  sit  anapaestus ;  roihi  taroeu  potius 
lambicuro  dicendum  videtur,  posseque  eiiam  tcI  iam- 
bum  vel  spondeum  in  prima  regioncola  recipere,  ui 
apud  Prudentiuro : 

Ades,  pster  supreme. 
Significat  Toluputis  comiles  esse  doiores,  fasiidiam 
el  anxietatem. 
Siimn/tsjacoleis. 
Agit  ]  Arflcii,  pongil. 
Fruentee  ]  Eoe  qui  tolupute  fruontor. 
Par]  Similis. 
Vbi]  l^ostqiiam. 
Fugit  ]  Ocissiae  abii 
7#AMtlDiot«nMuidoloreai  labnmi. 


IOt« 


A     fmt  ]  Pefculil,  laedii. 

Icta]  TacU.Solon:  Voluptatem  fuge:  ipeet 
que  postremo  dolerem  parit.  Plato  juteoioiMs  ad 
beaum  vium  hae  ratlone  ssepissime  inceodebai : 
Cantrariam  nrtmlk  ae  eoluptatis  naturam  ammadeer' 
Itle.  Hujut  emmmmnentaneam  duleedinem  SMbila  pre- 
mtentia  seguitur,  dolorque  perpetuue  JUius  aulem  kre- 
ves  tabares  mtema  wolupias.  Claodianus  ad  Stilioo- 


Mec  te  laeonda  froate  kXeWii 
Laxurtes  priPdulcc  malum,  qu»  dediu  sempei 
Corporis  srbitriis  hebetat  esligine  seosus, 
Hembrsque  Qrces  effeminat  acrius  herbls. 
Blauda  quldem  vullu,  sed  (\ns  noa  letrior  uUa 
Interius,  fucaU  genas,  et  smicu  dolosis 
Illecebrls  lorvos  aors  circom  ligat  hydros. 
illa  YolupUtum  multos  ionexait  hamis. 

Baptisla  Manluanus: 

Non  iusidiosa  voluptas 
Decipiat  quemquam,  blanda  sob  imagiue  semper 
Ingreditur,  nardi  soccos,  ungaeoU,  sapores 
Mellifluos  prsferl,  Tultaquefapplaodlt  amloo. 
8ed  nkbll  est  slne  fraude,  Utent  sob  mefle  venena. 
Qiue  postqoam  improdeos  blberis ,  fiigit  illa  repenu 
Laeta  dolls,  manet  lofixum  sub  pectore  vulnus 

Joaones  Franciscos  Picos  in  toto  pro  salote  eon 

jogis  : 

0  miserom  roortsle  genos,  coi  tristis  rebos 
Succedunt  letls,  et  amaro  perliu  felie, 
Poculs  de  callcls  mellitl  msrgine  manant. 
Quidquid  enim  praseos  dalci  obleeuvU  amore, 
Amissum  qoerimur,  et  amarO  verba  dolore 
Saucia  weas  fuodlt,  renovatqoe  In  pectore  volnos. 

Nos  qooqoe  qoondam  Elegiarom  moraliom  lib.  in 

sic  lositnos  : 

Sane  quam  brevis  est,  qnam  misU  dolore  libldo : 
Aufuglt  bne  rsptim,  sed  dolor  osqae  nanet. 


Qoid  tibl  blaoditar  Uoton?  qoid  dolce  vldetor, 

Col  modieam  mellis,  sevos  smsror  iaesl? 
Succedtt  salies,  suocedunt  txdta,  momr, 

AuxieUs,  eaiparo  maxima  pinna  manet. 
Continoo  famoat,  qac  seosus  tempore  parvo 

Molliter  amclunt,  aee  remanere  queunl, 
Cooseia  bmos  mlseris  se  rooribos  ifjsa  remordet« 

Saoariqoe  neqoit,  ni  ferat  auctor  opem. 


liero  : 

L»Utiain  earpit  sollicitado  comes. 
IN  PROSAM    VIII. 

Hac  prosa  prios  soroifiaiim  repetit  ea  qo«  sopra 
dispouvil,  aiens  Toloptates,  gloriam,  regna ,  digni- 
Utei^  el  divitias ,  nec  ad  beatilodinem  qoasi  qoasdiMi 
Tias  ferrOt  nee  beaios  efficere.  Deinde  docei  corporia 
bona  com  pHmis  esse  fragilii,  oee  magno  prodenti- 
D  bos  hominibos  «slimanda. 

Ueevim]  Qoas  volgos  slolle  >d  feliciutem  ms 
oplnator. 

QtusdMi  deeia]  Loca  aTia  ela  recu  via  niais  dHm 
▼ersa. 

Quid  enim  ]  Paniciila  est  inierrogatoria,  id  esi  cor 

nontetesi  coroicom,  teste  Acrone.  Flaccos  lib. 

Sermonom  i : 

Militis  esl  potlor,  qoid  enimT  eooeorritor  hor» 
Momento. 

Sentos  esi  :  qnare  non  monsirafero  brevissime  , 

qoniitis  malis  hae  ym  sinl  implidUB.  Potesi  el  oim- 

plidtar  aoeipi,  alsilprnparationeola  qoasdan  folma 

interrogalioni,  quod  el  ipsom  freqoens  esl  a^od  m 

mieof  et  in  semoM  qooildiano* 


1017  mjRlfELLII  COMMCNTARIA 

Poicendi]  Arobiendi  et  petendi  magistratus.  A  Rursus  Ideoi : 

Degtu]  Degere  velia. 

Carp€fi$  serviiium]  Seneca  Lodllo  :  Majar  $um  H 
ad  majora  genitus  quam  ut  maneipium  «tm  eorparie 
mei:quod  equidem  nan  aiiter  aspieio  quam  pondut 
ac  peenam  vineulumque  libertati  meee  circumdatum. 

Jam  9ero]  Concinne  transit  ad  corporift  bona,  qutt 
ad  snperiora  (quemadmodum  supra  dictum  est)  facile 
refcrri  posaunt. 

Prm  u  ferunt]  Oalentant  eisque  quasi  feiiciorea 
aliis  praeferri  cupiunt 

Num]  Nunquid. 

Elephante*]  Animalium  terrestrtnm»  Piinio  teste, 
maximum  est  elephas,  proximumque  bumanis  sen- 
sibus.  Elepbantes  domiti  militant  et  turres  arma- 


10U 


Ersoage  follaci  tlmide  confide  figone. 
Qaisquis  es,  atqne  aliquid  rorpore  majus  habe. 

Isaias  cap.  xl  :  Omnis  caro  fenum,  et  omnis  gloria  ejus 

qua^i  pos  agri.  Merito  forma  bominis  flori  coropara- 

lur ,  codein  pene  momento  virescens  et  arescens. 

M.  Yiirro :  Quem  puerum  vidisti  formosum^  hunc  videt 

deformem  in  seneeta.  Apuleius  m  Deo  Socratis,  signl- 

ficarc  volens  nibil  esse  brevius  decore,  sic  ait :  FoT' 

mosus  ei r,  exepecta  pasUisper^  et  non  erit.  Calphumlus 

in  Bucolicis : 

Donum  forma  breve  est,  nec  se  tlbi  coomiodat  annls. 

Seiicca  in  llippolyto : 

Anceps  formi  bonum  morulibus. 
Rxigui  donum  Iweve  temporis. 
lU  velox  celeri  pede  iaberis* 


torum  in  bostes  ferunt,  magnaque  ex  parte  Orieniis  B  ^ursus  idem : 


bella  conficiuut.  Prosternunt  acies,  proteruntaraiaios. 
Nascuntur  in  Africa  ultra  Syrticas  soliludines,  et  in 
Mauritania,  item  in  iEibiopia  et  apud  Troglodytas, 
sed  roaxiroi  in  India,  quos  Afri  jMTeni,  nec  eontueri 
audent.  Nam  et  major  Indicls  magnitudo  est.  Lege 
Pliiiium  libro  Naturalis  Historiae  tni. 

Tauros]  Taurus  bos  ad  procreanduui  reservatus. 
Aocipltur  et  pro  quocunquo  robusto  bove.  Maro : 

Ergq  ige  lerre 
Pingoe  solom  primis  extemplo  a  mensliNis  anni , 
Fortes  inveriant  lauri. 

Tigres]  Tigrin  Hyrcanl  et  Indl  ferunt  animal  velo- 
cilaiis  iremend»  et  maxime  cognit»,  duin  capiiur. 
Totus.ejus  fetus,  qui  semper  nuroerosus  est,  ab 
losidiante  rapitor  equo  quam  maxime  pernici  aique 
In  reeenlem  subinde  transfertur.  At  ubi  vacuum  G 
cnbile  reperit  feu  (maribus  enim  eura  non  est  sobo- 
Us)  feriur  prapceps»  odore  vestigam».  Raptor,  appro- 
pinquante  fremitu,  abjicii  unum  ex  catulis.  Tollit  illa 
norsu,  et  pondere  etiam  ocior  acia  remeat,  iterumque 
eonsequltur,  ot  subinde,  donoc  in  navem  regrosso 
irriu  ferius  ssvit  in  litiore.  Hasc  ex  Plinio.  Plura 
ox  aliis  de  eadem  iradentur  infra* 

Respidte]  Gonsiderate. 

Spatium]  Ampliiudinem. 

Finnitudinem]  FirmlUtem. 

Ceieritatem]  VelociUtem. 

His]  Spatio,  firmitudine,  celeriute. 

Sua  ratione]  Spirilu  divino. 

FornuB  vero  nitor]  Osiendit  corporis  pnlchritudi- 


nem  sane  quam  fluxam  esse,  ei  celerrime  muU-  D  p|^„t|„m  opinionem. 


lii  fulgor  teneris  qui  rtdiat  geois, 
Momonto  rapitur,  Dollj^ue  non  dkss 
Formosi  spoliom  corpbriS'  abstulit. 
Res  esi  forma  ftigaz  :  qnis  sapiens  bono 
CoQfidatfragili? 

!dem,vei.ut  quibusdam  videturt  alint  Seneet  \u 

Ocuvia : 

Sola  perpetuo  maneat 
Subjecu  nolli  mentls  atqne  aninA  booai 
Florem  deeorls  singuU  carpant  dies. 

SalnstittS :  Nam  ditfitiarum  et  fomue  gloria  fluxa  atque 

ftagitis  est  :  virtus  ctara   wtamaque  habetur,  Difua 

Ambrosius  in  tertio  Hexaemeron  :  Surrexerat  anta 

fioribus  immista  tenirii  stna  spinis  roia,  el  putekerri* 

mus  floe  sinf  fMa  fraude  wemabat :  postea  spina  upek 

gratiam  fiorie^  tanquam  kumanee  speeuium  prctferens 

viUe^  qum  suavitatem  perfunetioms  sum  fimtimis  cwra* 

rum  stinmli»  sttpe  compungat.  Vatlata  est  enim  e/e- 

gantia  vitee  nosfr»,  elquibusdam  solUcitwHuibus  obsepta^ 

ui  tristitia  adjuneta  sit  gratice.  Vnde  cum  unuequisque 

aut  suaeitate  raiionie^  aut  prosperioris  cursus  suecessi^ 

bus  graiMtatuf,  meminisse  eulpee  eum  converdt^  per 

quam  noH»  im  paradisi  ameeuitate  ftoreutibus^  spinm 

mentis^  animique  eentes  jure  condemnationis  ascripli 

Bunt.  IrrutUes  igiiur,  o  komo^  licet  aut  spiendore  nO" 

biUtatiSf  aut  faetigio  potestatis,  aut  fulgore  wirtutis^ 

semper  inferiora  tua  respiee,  semper  spinas  germinas^ 

nae  protixa  graHa  manet.^Brevi  unusquisque  deeursa 

eetatis  fiare  mareesdt.  Arisioteles  Stageriu  Nicomaclii 

medici  fillus,  Plaionis  auditor,  prsceptor  Alexandrl 

Magni,  plurima  scripsit  non  solum  nervosey  sed  et 

oleganur  contra  quoramdaro  vulgo  sordide  philoaoo 


bilem. 

Ut]  Quantum. 

Bapidus]  Cito  praeteriens.  Domltianus  apud  Suo- 
loiiium  :  Scias  nec  gratius  quidquam  decore,  nec  bre- 
vius.  Ovidius  lih.  de  Arte  amandi  ii. 

Ingenii  doies  corporis  adde  bonis. 
Forma  bonum  fragile  esi,  qoantumque  accedit  ad 

[annos, 

Fii  minor,  et  spaiio  carpiiur  illa  suo, 
Nec  semper  viol»,  nec  seroper  liiia  floreot. 

£t  riget  amissa  spina  reiicu  rosa, 
Ei  libi  jam  veniem  cani  formose  capilli, 

Jam  venient  rug« ,  que  tibl  eorpus  arent. 
iam  molire  aninioro,  qui  durat,  et  astrue  forroara.  . 

Solus  ad  exiremos  permanet  llle  rogos. 
Nio  levis  in^enuas  pedinaeoluisso  por  artea 

Gon  sii,  et  iingnas  edidiclsao  dnaa. 


Lgnceis  oculis]  Acniissimis  et  persplcacisalmis . 
Sont  qni  opinantur  oculos  lynceoa  appellari  aculissi" 
roos  a  lyncibus,  quas  (ut  Plinios  lesiatur  lib.  Natn- 
ralis  Histori»  xxxii,  eap.  8)  clarissime  omnium 
quadropodum  cernunt.  Aliis  vldeniur  poiius  dicti  a 
Lynceo  uno  ex  Argonautis,  acuiissima  oculorum  acio 
pracdito,  qul  ( ut  est  in  fabulis  et  tradit  Hieronymus) 
dieebatur  videre  irans  parietem :  qui  (ut  bislorici 
ferunt)  conspexit  novisslmaro  lunaro  primamqoe  eo« 
dero  dle  In  signo  Arieu  :  quod  paucis  morulloai 
conllgll  vidisse :  et  Inde  fabola  orU  esi  cernondi 
Lyoo^p,  nt  docet  Prinius.  Do  hoc  aU  Flaocaa; 

finliia  Ifaoittili  nnliiln  Lvaoana : 


1 


l^^  APPENDIX  AD  LIB(l€|S  DE  GQIiSQ^TlOrtE;  PHILOSOPQI^  i^ 

Hujtts  meminU  HoraUus  in  Epistolis  et  in  Sermoni-  A  matU  taudart  eufiat,  hunc  Imvroium  ^  ute€$u  e^: 
img  dixit :  .  '  quippe  unumquodque  iuo  $imut  gaudet^  Bonam  autam 

ualetudinem  aurium  qweretf  $i  didicertt^  nom  parvpo 


Ne  porpprls  qptifl)|  )|nMl9 
CoDtemplere  ocolis. 


animi  morbo$  ab  auditu  oriri.  Qui  viribui  eorpori$  cer- 

t^cm  elevat^  atroci$»ima$  ante  ocuto$  beHuq$  ponat, 

Ita  enim  intelliqa  turpi$$imum  ei$e  (erarum  iiribu$ 

kominem  aloriari.  Formoiitatemcorpori$jaftare,  men* 

ti$  copifo$  nmo  ootarit^  qum  breti  adeo  ex$tinguitur 

tmporct  ut  antequam  fiore$cant^  deltorui$$e  tideatur : 

prmertim  cum  etiam  inanimata  arti$  opera  picta^  ficta^ 

texta  non  parva  wideat  exUare  puUkrUudine»  Quorum 

omnium  nikil  unquam  apud  Deum  inter  bona  enumO' 

ratum  e$t  :  auid  dico  apud  Deum ,  cum  neque  periti 

komine$,  qm  reete  pkiioeopkantur  ^' bona  caducat  ka$ 

^  .  r«f,  aut  arbitrenturt  aut  appeHentf  Hactenas  Eme- 

primum  repentte  fodmas  metallorum  »ris ,      . . 

i.  .uri.  et  hinc  vulgo  naum  fabul.m.  quod  e^  »     ^,^.„^^^j  ^,^^,,^^  A«icnlen.l.  non  .qlum  dui 


Lyncei  mentio  fit  apud  eruditos  rreq|uens»  et  impri- 
mis  apud  Giceronem  et  Apuleium  et  Senecam.  Me- 
minit  et  liujus  Plato  in  episiola  quadam.  Aristotele^ 
in  prinio  de  Geperatione  et  Cofrupilone  libro :  Nqn\ 
qum  fiebllem  vi$um  hfbenti  mt$ta  e$$e^t^  aeute  videnti 
{ut  Ijjinceum  kqbenti  oculum)  nqn  e$$ent  mi$ta.  Aristo- 
phanes  m  Pluto : 

F^xo  videas  vel  Ijfnceo  ipso  acutius. 
Luciaiius  in  Hermotimo  :  i  ti  vero  nobi^  ip$o  etiam 
Ignceo  per$picacior(i$  ^  qui  ^$icuti  videtur)  per  pectu$ 
ip$um^  qucB  $unt  iaiK4  t$m^.  Sont  qiii  Ifadant  Lyn- 
ceum 
argenli 

quoque  viderdl,  V^P^  ^^  ^^^^  forent.  Apollonius  in 
Argonauticis  sciibit  bune  liyneettoi  usque  adeo  foisse 
perspicacem,  ot  etiam  terram  Ipsam  opjflorum  acie 
Ifi^tk^ixm^  4U««|ue  apqd  iqfipros  Qerf^nt,  perviderf(. 
Tersus  ejus  Erasmus  vir  doctissimus,  ideipgnf;  dh 

sertissimus  sic  inter^feU(M9  ^^  * 

At  luiee  vitM  poiMat  aeuaune  LyBe«is« 

Si  modo  vtra  oai  fama,  iifnm  qua  pramaat  lllum, 

fWi««iie  Uw|)e«ii^  sqi^  alijs  ppndi^  i^rM 
Kmtbiua  libra  dci  SYang^llqi  Pr^p^r^ilon^  P$ti|TQi 
0il^ie  quiniQ  ;  Ad  h^Q  (a>tgi  ^m  n  «P^^t  ^  ^^ 
iwm  9/K«fni  /eftccm  w^\{wvt%  p!i»m^  Qnm  ^^^^f 
(FiMttfr  t^y  ft^ini  l%mfi^%%  vmv^kH  (^«RTM  i»^^l 


inclytus,  sed  in  dicendo  etlam  efoquenilssimos  Aiit, 
ot  bemostheneaetTheophrastustradideruot.  Di  Pro- 
bus  alt,[Aiit  omnlnm  istails  sua  mulio  furmosjssiroui, 
ad  omnes  rei  apiusrconsitiis  plenus,  terrr  mariipe 
anmmus  imperator,  cujus  tnnMi  erat  qris  atqoe  pra- 
tionis  commendatio,  ut  neipo  ei  dicendq  posset  re- 
sistere,  ^ives,  cuin  lempus  posceret,  laborio§oS| 
paiiens,  IiberaliS|  splendidus  non  mlnus  in  vita  qoam 
in  Ticiu,  aibbi|i«/l)l9adaai  M0[tftfJ(HM  (iillidiafime 
senriens.  Idem  simui  atque  ae  reniiielMii,  iia  luxu- 
riosos,  dissolutus,  libidinosot,  latemperans  reperie- 
iMiiur,  ut  oronea  adrairaretttor  in  ono  liomiiie  tantaoi 
esae  disslmilitudinem,  atqoe  tan  diTeraam  naiuram. 


mxiib^$q^^  a/ifl  QorpoH^  «( lS|ffn>riftM  Hw  q^iwrf^.  JJ  Mulia  de  eo  rcferi  Thueydldea.  ¥iia«  eiosdeiD  babea 

QiM  Pm  tnentm  tuan^  fi^rimmm  4fivAn»tui  gc 
fe$mgrWBlk  wkje^i^  cupidim^  i9{m^  {wmt^  ^^ti' 
tup,  um0if%  f</MP  qtque  beitt^e  e$^  jmKq  m^4o  pptf^ 
fU  %  Pikm  vulgg  tffqt^$,  appetl^l^rt  Ifm  f f  mnu 
gcutop  pgr^rnper  voluerif  elevare^  atqne  (qt  pp$$ibitp 
komni  et||  de  yfro  bqnp  con$id€rare^  onmiq  quce  nunc 
qdnurari  viderie^  magno  ri$u  prouauerU.  Semper  enim 
epm  meliqra  Iqteatit^  jn  ioeuift  eorum  nudq  \rrutnpentia 
iq^4qntur.  C^  vero  in  medt|im  odittJil  ^ona^  tune  qtiip 
eo^trqriq  $unt^  hac  f^ce  dilucidiuf^  turpidinm  $uam 
p^len4unt.  $1  ergq  d\vir\^m  fll^d  bp^^pt  menfe  conce- 
feri$^  itii^  eqrum  gu^  dixi$ti  facile  apud  vitio$o$  in- 
Ifeittn,  tfi|€r  60114  fQllqeqbi^,  Pretio$i$^nig  nempp  iliqrum 


apud  Pluiarcbum,  et  quem  modo  cilofi  Probum 
iBmiliom.  Apud  Marsilium  ncinum  in  Gdmnjeniarie 
Socratero  inter  alia  diotiroa  bls  aiioquliur :  8i  oeuloe 
tibi  iynceoi  naturu  dedietet^  mi  Soerate$t  «f  oipeem 
quesiibet  oeeurrentta  penetraree^  fqrmotiakemm  iilud 
extrin$eeu$  JUeibiadi$  fui  eorpui  Hhi  tmpktimum  vi- 
deretur. 

Triduanm  febrie]  Febris  triom  dierom.  Beiendu», 
ieste  Servio,  febrem,  licet  a  f^nrore  diota  sii,  esse 
eiiam  frigidam.  Per  dimlnotlonem  dieliur  febri- 
cula. 

Di$$olvi]  Gorrumpi.  Dims  Ambrosius  libfo  Hexae- 
meron  terlio  :  IfodtV  videa$  adolacentm  validum , 


argenti  alque  auri  m^talla  $unt,  qum  a  pe$$ima  terraruqi 

pelrte  $olept  prodlre.  Pirmultum  namque  profecto  In-  n  »'"^*''"/"  «««^'«/•>'«'*  1^^^^^^  raia  epecte,  iuavt 

leraLintermetallorum$terHitatm  etfelunditJm  terfm  ?  ''^'\'  ^'"'j^lf^  '**'  .f^'  ^  ^*  ^"'"'"'  *''^^'' 


noti  metaHp$<e*  Longe  tjuippe  atfe^t  argenti  atque  (luri 
natura  a  bonfiate  frugumi  $inf  quibu$  vivere  nequimu^  : 
quo4  mgxime  in  annonqi  patet  caritate.  Omne$  enim 
ike$tturo$  pro  modid  tmpori$  atimento  recte  propter 
nece$$itat^m  judicante$  libenter  omne$  projicere  $olent, 
Quando  auim  tieceuaria  nobi$  cumulate  afftuunt,  ne- 
turce  boni$  abundante$,  CQntenti  e$$e  non  po$$umu$t  $ed 
argento  atque  auro  inkianlee^  et  qua^  ocuii$  capfi, 
terreno  pondere  kue  qtque  iUue  propter  avaritiam  Te- 
Wmttr,  continttof tt€  pecunia  gratia  belio  vexajnur.  Ve$te$ 
ftiam  maqnifica^  eupimuf^  qum  nikii  aiiud  $untauaM 
tmUorim  arti§  iaudee  ft  ffoi  ovittm,  ttl  nommlii  poetm 
HxermU.  Qui  vero  fhfi^  ftdeo,eufldu$  pef^utiieta 


gratia^  alio  die  nu$erandu$  apparet^  crgritudinii  aiieu» 
ju$  infirmitate  re$olutu$.  Divus  Uernardiis  in  libelio 
de  momm  Insiitutione  ;  Qttttlii  eit  tsi«  pulckritudo, 
quam  levi$  febricuia,  e%  rugo$a  $eneetu$  ita  tolam  df#- 
lo/vfl,  tt(  nee  fui$$e  puteturf 

tN  M^TROM  Vlll. 

Garmen  dicolon  est ,  constans  aliero  versu  Ascle- 
piadeo,  ciioriambico»  aliero  ilimetro  i9!QAl)icp.  Mor- 
iales  ait  caeteras  res  quonaro  loco  qusMiiuri  sini , 
probe  eaiiere  :  beatiiudiiien  vero »  ubi  nancisci 
posaint,  prorsoa  l|nprare. 

Qum  itpmemHtt]  QnABtt*  Suiii  ejLemfiina»  in 


■jxr 


mi  mmmM  ciaifiiBNTAiiuL 

fuitiis  l€gUiir  qmiCU  qiiMluai  idl  i^Ueros^  ¥«^  Qfi(eii4iL  Jan  cattusMddit  cur  in  hls  qm 

«lortalei  appeUial  Sttniiitiin  boRun  nou  ponil  ib* 


IffHnuiow 
Ca^ea^i  SiWosirea  ^^m.  Caproo  4kiUic  aiiv#T 

siris  capra.  Ifariialis : 

Pendeiaem  summa  eapreQn»  de  rape  videWii 

Casuram  spcres,  decipit  illa  canes. 

Tyrrhena  vada]  Mare  Tiiscum.  Tjrrheni  di^l  suni 
Hetriisci  a.  Tyrrlieno  rege,  cum  qu^  ex  L^dia  ^uojH 
daui  in  Italiafin  U^nsmigraci^nL 

liecessu$]  Spaiia. 

iVivetj>-]  Caodinis. 

Feracior]  Ferliliof. 

Tenero  pisce]  MolU  piscium  geuero* 

Aareris  echinis]  Conveuieotl  USUS  esl.  ^pilhet^, 
echiuus  enim  est  piscicul^s  ei^  caocrorum  f  eper^, 
apiius  habeo^,  quibus  pro  pedibu^  \Hitur,  de-  qUQ  y 
Mujrlialis : 


l«te  licetdigitoa  tesiudiae  puogat  acuta , 
Conice  deposito  mollis  echinus  erit. 

Juvenalis : 

£;t  SQipel  aspec.^i  U.ttus  dice^t   chini. 

Horatius  la  Sermoiubua : 

Sed  1100  omoe  mare  est  generossB  ferlile  test», 
Murice  Baiauo  me'ior  Lucrina  pinloris, 
Osiri^a  Circefs,  Wiseno  or kiatur  Echini, 
Peciinibus  i>atulis  jactal  ae  inolle  TarQQl^um. 

Yelus  adagium  esl,  Echino  aisperior :  qiiod  dl^iitqr 

lu  hominem  iniraculvlem  ei    insuavibus  moribqsu 

Sciendum  autem  esi  cs«e  e^  tmestrem  ecbiuupV, 

apinis  undique  obsitum. 

Quonam\  Quo  loco,  ubi^ 

lieidre\  Suliaudi  se. 

Sustinent]  Patiuntur. 

StelliferuM  pQlvm]  AnastropbA  est  l^udqvi^us 
Bigus: 

Contenliit  aemo  vivlt,  meHora  aed  optai. 

Hoc  magia  assequitur,  (luo  lueliora  magis. 
Ad  summvim  iialura  bonum  cum  nostra  feralor, 

Hoc  explere  Hitim  mens  nequtt  In  pelago, 
Ad  sn()ei-as  opus  e^t,  ut  libera  transvolet  arces, 

Gntltire  se  pleno  sl  sailare  cupit. 
Natus  ad  «iliere»  solatia  spiritus  aol», 

Terrena  nunquam  sede  quietus  erit. 

Stulie  igitur  moriales  rerum  lerrenarum  cupidilale 
deniersi,  in  tellure  qu9eritanl|  quod  supra  coelum 
stcllirerum  est  coUocatqm* 

Ambiaiit]  Ambiendo  appeiant.  Ambire,  teste  Nofiio, 
sigM  licat    iiilerdiim    ambitionibus  appetere.    Divus 


veniri,  aiique  indo  maximumbeminihus  oiirorein  a^- 
oidore,  qMnd  praviute  aua  id ,  pyia  aummun,  ikh 
iraierini,  quod  auaplo  natura  simphsx  ei  indifiduM», 
nullam  paiiiur  seelionom.  Nam  vera  bealiindo  ea 
qaaa  separal  slullum  vulgus,  omnia  aimul  compleell* 
lur,  sulficientiam ,  polentiam ,  reverentfam,  eelelM^ 
laiem  el  Ittliilam  ;  quorum  unum  qmdfibel  absque 
reliquis  nemo  uQquam  poleat  oblinefa 

Baelenus]  Hucnsque. 

Mendqeis]  Fals». 

Penpicadier]  Acole, 

Deincept]  Delnde,  gradatim. 

Veluli  rimula]  Pulchra  Iraqslflio 

Malim]  Ma|o,  ul  vellm  pro  volo, 

ii/^iil|  Unde  sit  ojrlus  error  evidenler  ostendil|  qt 
grada^lim  certls  colli^ii  ar^umenlis  unam  eafndeipq|M 
esse  naluram  sufflcienli»,  potenti»,  reTeren|i«,  e^ 
lebritaiis  alque  laetitiae. 

Egere  claritudine]  Subaudi  videai^ 

Abjectiui]  Coniemptius. 

Disperiii]  In  parlcs  dlTidft. 

Rei]  Verae  fellcitalis. 

Qua  ndnhne  i^ectai]  Atqul  supra  dictum  esl,omiie8 
SQmmiim  bonum  teramque  felicilatem  appetere : 
quomodo  Igitur  nunc  dicil,  aliquem  rem  Ipsam  mi- 
nime  affectare?  Ul  hic  scrupulua  exanimalur,  ne 
quem  male  forsitan  habeat,  animad?ertendum  eat 
^  duplicem  esse  hominis  appetltum,  alierum  qqideqi 
natoralem,  conftisum  et  fnordlnatum,  eoque  ompea 
mortales  (qtiod  supra  dietum  est)  in  summum  bo- 
num  ferrl,  veramque  beatiludlnem  appetere  :  alterom 
vero  rationalem,  discreium  el  ordinatum,  eqque 
paucos  in  summum  bonumdivina  gratifi  dirigl,  puta 
eos  duntaxat,  qul  norunl,  ubi  Id  et  quomodo  qu«- 
rendum  bH,  rectaque  via,  flde,  spe  ei  caritate  freti 
lendunt,  ut  illud  tandem  consequantur.  iRxpone  igl- 
tur  quam  minime  afTecial,  id  esl  appeMt,  ei  qqjrril 
appetltu  proxlmo,  directo  el  ordinato,  eoque  modo 
et  via  qua  summum  iltod  bonum  esi  investi(|andum. 

Qiii  <f/viltas]  DiluciJe  docet  quemadipodoin  morla- 
les,  a  recla  vla  insiplenter  aberrantesy  conenlur  ejuf 
rei  qiix  partes  noii  liabet,  partem  uqam  quaqilibel 


Hieronymus :  DiviiiiBnon  tecutwne  posf  hominis  mor-      caeleris  neglectis  adipisci 


lem  amanlnr,    ttonor  fascium^  qui  per  iuccessorem 
exotcscat^  anibitur. 

Cum]  Postquam. 

Falsa]  Fallacia  hujus  ssculi  bona, 

Gravi  mole]  Summa  difficultate  et  maximis  labo- 
ribus.  • 

Paravnint]  Comparaverint. 

Tum]  Tunc,  deinde.  Vera  bona,  ut  ita  beatitudinem 
coniioquantur,  a  qua  falsa  bona  mentes  avocanl  el 
abducunt.  Natn,  teste  Lactantio,  slcul  ad  verum  bo- 
niim  per  fallacia  roala,  sic  ad  verum  malum  per  bona 
fallacia  pcrveiiitur. 

IN  PflOSAM  IX. 

Hactenus  Boelio  t^hitosophia  falsae  formam  felici^ 


Sofiim  posse]  Sotam  potentiam, 
Profligal]  Dlssipal,  prodigit,  profiindil. 
Mordealur]  Contristetur. 

Summam  pffrfectionem]  Absolulani  inte|prafp((t|e 
rationem. 
In  adv^rmm]  In  contrariam  mentia  parlem. 

tiac]  Yer^  feUciian. 

Vef\  Eliam.^ 

Perspicua]  Ppteqs.  Perspicuum  dicjlur  quod  yj^vi 
pervium  est. 

Ea  vera  esi]  DeQnitio  eai  beatituiJinjSf  ver)>l9  qui- 
dem  differ^ns  ab  ea  quae  dala  eai  supr^,  rf 
eons^tiens. 

Vtt\  Quemadmodum. 


im  APPeNDIX  AD  LIBHOS  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHIi£.  t(«4 

/n  Tinueo]  In  ilobilissitno  illo  dialogo.  Timaeus  A  ita  univenum  hoe  pro  viribu»  lale  faeere  eiatuit.  Jl&m 
Locrensis  pbilosoplias  Pyihagoraeas,  iiobiliuie  et  qmdem  animalis  asterna  nalura  eil,  quod  gerdtp  operi 
opibus  praesiantlisimus,  siimmis  magistratibuft  et  ho-  congruere  omnino  non  potett.  Ideireo  imaginem  cci 
Doribus  fuoctus  est,  et  ad  summa  totius  philosophias  mobiiem  efingere  decrevit,  ac  dum  cmlum  examarei^ 
fasilgia  feliciter  ascendil.  Hujus  nomine  Plalo  pul-  fecit  atemitatit  in  unitate  manentis  aternam  quamdam 
cherrimom  librum  suum  inscrlpsit ,  in  quo  Socrates 
Timaeum  sic  alloquiiur  :  7iia  ergo  intere$t ,  o  Timme^ 
knoeatii  eeeundum  Ugem  iHii^  dieputationem  jam  exor^ 
difi,  Cui  TimaBus  hunc  In  modum  respondet :  Probe 
emuulie  Socrate*.  Nam  cum  omne$  qui  mentis  quoquo 
modo  eompotei  «tmf ,  in  operii  cujuslibet  vel  magni , 
ffl  |Hirm  principio  invocare  Deum  eoleant^  quanlo  noe 
eeqtttUi  oit  de  univeno^  eive  genitum  itf,  nve  ingenitum 
Miputaturoi  (ni$i  forte  deiipimui)  invocare  divinam 
9pemf  Difus  Augusiiuus  libro  Academicorum  se- 
CQndo  :  Imprimii  divinum  auMlium  omni  i/ei;oltoit«  j^  eapediiiein;Eratostbenes,  folisiter;  Plato.essentian 


tn  numero  fluentem  imaginem,  quam  nos  tempui 
mui,  Diei  porro  et  noctei  et  menm  et  annoi^  qui  uute 
ceelum  non  erant ,  ruiic,  naicente  mundo^  itasd  juitU 
qu(B  omnia  temporii  partes  iunt»  Haec  Timaeus.  Jam 
quid  sit  lempus  ? ideamus.  Auctore  Speusippo,  tem- 
pus  a  Plaioue  hunc  in  modum  definitum  esL  Temptis 
eil  iolii  molui,  progreinonii  memura.  Teste  Plutar- 
cho  in  lil).  de  Placltis  philosophorum,  Pytbagoras 
dixii  tempus  sphaeram  extremi  ambientis  es&e ;  Plato 
aeiri  effigiem  mobilem ,  ? el  mundanae  motioiiis  Inter* 


atque  pietate  imphrandum  eet.  Plato  in  epistola  ad 
Bionis  proplnquos  et  amicos  :  Ommibui  enini  in  rebui 
et  diandii  et  cogitandie^  prindpium  eemper  a  diii  eet 
fadendum. 

Riu]  Recte,  bene. 

Modulata  efi]  Ceeinit. 

IN  METRUM  IX. 

Merito  nunc  et  beroico  carmine  utitur,  cum  Deum 
intocet  omnium  rerum  creatorem,  conservatorem, 
patrem  opiiroum,  maximum,  pulcherrimum,  poten- 
lissimum,  jic  (ut  semel  dicam)  inenarrabilem,  et  ab 
exclamalione  sumit  initium,  quae  summam  admira- 
lionis  fim  habet :  qua  quidem  tum  soiemus  uii,  cum 
significare  volemus  taotas  esse  laudes  ac  ineriia  cu- 


leroporis,  cceli  motum;  Stoicorum  plerique,  moiio- 
■em  ipsam.  Macrobiiis  lib.  Saturnalium  i :  TempiM 
etf,  inquit,  certa  dimenm^  qu(B  ex  cctli  conteniQne 
colligitur.  Aristoteles  lib.  Pbysicas  auscultaiionis  rr : 
Tempiis  eit  numerui  motui  iecundum  priui  et  poiteriui. 
Quae  quidem  definitio  bunc  In  modum  soiet  exponi : 
Tempui  eet  numerui  numeratui  ipiiui  motui  iocalii^ 
non  cujuicunque^  eed  prind  mobilii  iecundum  partem 
priorem  iuceeinonii  et  poiteriorem.  Rodolphus  autem 
Agricola  Phrisius,  acutissimo  vir  ingenio  ec  emdi- 
tione  singuiari,  volumine  Dialecticorom  primo: 
Tempuif  inquit,  definiri  iolet  eue  numerm  motui  ee- 
cundum  priui  et  poiteriUi,  Not  apertiui  dicemui  eae 
coili  ioiiique  vertigine  deductum  spatium^  quo  rerum 


iospiam.  ut  ea  pro  diguiiate  nullis  yerbis  consequi  C  onmium  agUationem  vieiuitudinemque  meamiir.  Haee 


▼aleamus.  Carmen  autem  boc  mulio  pulcberrimum 
erudiiissiiiiumque  ex  Platonis  fere  Timaco  mirabiii 
ingeiiio  depromptum  est. 

0]  interjectio  est  admirantis  iipmensam,  inflnitam 
ei  incomprehensibilem  Dei  majesutem. 

Perpetua  raiioite]  iEterna  dispositione,  sempiterna 
proYidentla 

Sator]  Creator. 

rempiu  ab  eevo  ire  j%d>ei]  Id  esl,  post  aevom  tem- 
pos  quasi  ejus  imaginem  fluere  imperas.  Tria  enim 
cum  sint,  aeieruitas,  aevum  et  tempus,  priroum  eo- 
rum  solius  Dei  est,  qui  nec  principium  habet,  nec 
finem,  sed  ipse  principium  et  finis  est  omiiium.  Se- 
cuiidum  angeiis  tribuium  esi,  qui  principium  habenl 
et  fine  carenl,  quod  et  rebus  omnibus  permanentibus 
tribui  quoque  <iebere  nounullis  placnit.  Tenium, 
IMita  tempus,  postremo  loco  siatuturo  esl,  eorum  quae 
ei  generationi  et  corruptioni  sunt  obnoxia,  tanietsi 
adalia  quoque  traiisferatur.  Joannes  Franciscus  Picus 
hymno  primo : 

Longinqoo  primum  tempus  Iudc  floxit  ab  ipvo, 
Ex  moiu  fluilans  nmiquaro  cessaotls  01ym|)|. 

riflMeus  apud  Platonem  :  Cum  igitur  (inquit)  hoc  aie 
faetuM  sempiternum  deorum  timulacrum  moveri  et 
utumne  pater  tiie  quf  genuit,  animadverteretf  delectatui 
^^P^f^e,  et  hae  (tiiMui  Imtitia^  opui  eumm  multoetimn 
•^  primo  Uii,  exemplari  eimile  reddere  eogitavit. 
*^^  fttemadnitodum  iUttd  tmpitenmm  mdiM  ea^ 


Agricola.  Divus  Aurelius  Aiigustinus,  omnium  mor- 
tilium  longe  doctissimus,  lib.  Confessionum  ii  se 
ignorare  quid  si  lempus  confltetur,  tametsi  videal  id 
quanidam  esse  distentionem.  In  eodem  libro  inter 
alia  lemporis  Platonicam  Arisiotelicamqiie  definitio- 
nem  iroprobans  :  Nemo  ergo^  inquit,  mihi  dieat  ew- 
ieetium  corporum  motui  eue  tempora,  quia  et  cujuidam 
voto  cum  ioi  itetiiiety  ut  viclor  Joiue  oreelium  perage' 
ret,  iol  Habaty  eed  tempui  ibat, 

Stabilii]  Marsilins  Ficinus  lib.  Theologiae  iii :  Peiu 
per  u  movet^  agitque  omnia^  ipu  quidem  itahUU 
per  ieipium,]  Baptista  Mantntnus  in  iii  Calamiiaiuro 
libro: 

Sed  solum  vldeat  palrem ,  et  reve^enter  adoret. 
Qoi  sedet  et  aiabilis  solo  movei  omnia  nutu. 

Divus  Augustinus  lib.  ConfessionUm  i :  7ii  aiifem,  Dih 
witne,  qui  eteemper  vtvti,  et  nihil  moritur  in  /e,  quo- 
niam  primordia  sorcti/orttm,  et  nnte  omne  quod  vel  am- 
te  dici  potcitf  Tu  ei,  el  Deut  ei  Dominusque   omnium 
quee  ereaili,  el  apud  tt  rerum  omnium  mutabiiium  im^ 
mutabiles  manent  origines ,  et  omnium  irrationabiiium 
ef  temporalium  sempiterncBvivunt  rationes.  Psalmogra- 
phns  :  Muiabii  ea,  et  mutabuntur  :  tu  autem  tdem  \ 
ipee  ei.  Divus  iacobus  apostolus  :  Apud  qnem  non  \ 
ett  trammutatiOf  nec  viduitudinii  obumbrutio.  Et  ipse  ( 
apud  Malacbiam  propbetam  :  Ego  Dominui ,  iuquit, 
e(  noit  miifor.  ' 

flxt$rueB  euuim]  Id  esl,  caus»  fzlri  dtvinaiB  loett 


t0«5  MURMELLIl  COIIMeMTARIA.  iOM 

tem  sltae,  coid  nullae  forent»  nee  Deus  nb  ullo  atio  A  vtm  exira  rOimitureL  Id^  $a  ratione  feeH:  prfmmi 


moferi  pottii.  Aristoleles  quatoor  posuit  causas. 
qutbus  oronia  Aunt :  priniam,  quae  rooTendi  princi- 
piom  est;  secundam,  ex  qua  fitaliquid,  quammate- 
riam  vocat;  terliam,  rationem  acspeciem,  qua  unum- 
quodque  formatur;  quariam,  finem,  propter  quem 
unomqoodque  efficitur.  His  quintam  Piato  adjicit, 
exemplar*  quam  ti^ieof  focat,  hoc  est  enim  id  ad 
qood  respiciens  opifex,  id  quod  desiinat,  efncit. 
Deus  autem  intra  se  rerum  omnium  exemplaria  ha- 
bet.  Hicauiem  mundum  ex  nihilo  creavit,  nullia 
exiernis eausis  exciutus,  sed  ad  intemum  exemplar, 
et  propter  sommam  bonitatem.  El  boc  est  quod 
aobdit. 

Verum]  Sed. 

Porma]  Idea,  exemplar. 

Summi  boni  imiUi]  luterna ,  inlos  sita. 

lAvcre  careni]  Expers  inTidiie.  Philo  Jodaaos  ex 
sententia  Mosae  de  mondi  creatione  scribens,  ait  opi- 
fieem  rerom  omniom  Deom  boimm  esse,  nec  olli 
eorom  quae  sunt  intidere,  propterea  roundum  con- 
didisse.  Timaeus  yero  Platonicus  :  Dicamui^  inquit, 
quam  ob  eauiam  ille  rerum  auctor  generaiionem  et  hoe 
univertwn  consiituit,  Bonui  eral.  Bonui  aulem  nuUa 
unquam  aliqua  de  re  invidia  tanqitur.  Ergo  cum  Uvor 
ab  eo  alieninimui  eiut^  omtna  nbi  (quantum  fieri  po* 
teratU)  rimillima  fieri  voiuit.  Et  post  pauca  :  Totum' 
que  ita  mundum  conilituit^  ut  puUherrimum  natura 
opui,  optimumque  forel. 

Dueii]  Producis. 


quidem^  ut  totum  hoc  animai  quam  maaame  perfectum 
ex  perfectii  partibui  eaei :  deinde  ui  eaet  unum^  cum 
nihil  extra  reiictum  fuerit^  ex  quo  aiierum  genereiur  ; 
poiiremo^  ne  qwi  ipeum  morbui^  aut  iettedui  otliV 
gereu 

Tu  numerii  elemenia  ligai]  Timaeusidem  :  Quoniam 
vero  corporeuif  ipeciabiliique  et  traetabilii  mundui 
erai  fuiuruit  ac  ^ne  igni  videri  nihil  poieii^  nihilque 
iine  iolido  iangi^  et  ioiidum  abique  terra  mhil^  ideo  in 
operii  hujui  exordio  Deui  ignem  primo  tenamqua 
creavit,  Sed  duo  ioia  abeque  tertio  quodam  commode 
cohcerere  non  poaunt^  mediumque  aiiquod  vineulum 
utrorumque  deeideraM.  Vinculum  vero  id  ett  aptiai^ 

mum  aique*  puieherrimum  ex  ee  et  iii  quee  uiiringit^ 
B  quam  maxime  unum  effieit.  Hoc  maxime  propartio  ra^ 
tioque  alternce  comparaiiomi  aaequiiur.  Quando  euim 
in  tribui  numerii  aut  moUbui^  aut  vhribui  medium  ita 
ie  hahet  ad  yroi/rmMm,  ut  primum  ad  medium,  vieii' 
iimque  ut  poitremum  cum  medio^  ita  medium  cum 
printo  congruit^  tune  quod  medium  eu^  et  primum  fit 
et  poitremumf  poitremum  quoque  et  primum  media 
fiunt,  Ita  neceaitoi  eogit^  ut  omnia  quce  iie  devincta 
fuerint^  eadem  inter  ic  sinf.  Eadem  vero  cum  facia 
vnt^  efficiiur^  ut  omma  sini  unum,  Quod  ii  universi 
eorpui  latitudinem  habere  debuiaet,  nutiam  vero  prO" 
funditatem^  unum  iane  ium  ad  eeipium ,  tum  ad  ex» 
trema  lincienda  interjectum  medium  iuffeciaet.  Sed 
eum  iolidiiatem  mundui  requireret^  iolida  vero  non 
«no,  ied  duobui  umper  mediii  copuieniWf  interignem 


Ab  exempio  iuperfio]  Ex  atterna  idea.  Sunt  autem  G  ^i  terram  Deui  aerem  aquamque  iocaviff  eaqueila  inter 


ideae  principales  qusedam  formae ,  et  aeiemae,  qoae 
divina,  intelligentia  continentur,  ut  Augusiinos  ait  in 
iibro  octoginta  iriom  Quaestionom :  qoae  com  ipsae 
nec  oriantur,  neque  intereanr,  secundum  eas  tamen 
formari  dicitur  omne  quod  oriri  et  interire  potest,  et 
omnc  quod  oritur  et  interit.  Sunt  autem  hae  in  menie 
divina  et  exemplaria  dici  possunl ,  auclore  Thoroa , 
qua  (ui  inquii)  rerum  factionis  principia  sunt :  ra- 
tionesvero  habentur,  qua  dicuniur  principia  cogno- 
scendi.  Quandoquidem  ipse  Deus  essentiam  suam 
omni  quo  cognosci  poiest  modo,  perfecte  cognoscit, 
el  non  solum  qua  in  se  est,  sed  qua  participari  simi- 
litudine  quadam  a  rebus  creatis  polest :  Quaccunque 
▼ero  creata  sunt,  propriam  hal)ent  speciem ,  qua  si- 
roiiitudinem  divinae  esseiitiae  partieipant. 

Putchrum  puicherrimui  ipte]  Timaeus  Piatonicos  : 
Cicm  vero  et  mundui  omnium  geniiorum  pulcherrimue 
ffl,  et  ejus  aucior  causarum  omnium  optimus,  dubium 
non  at  quin  ampiternum  sit  secutui  exemplum.  Sie 
igitur  generaiui  ^  ad  id  effeetui^  quod  ratione  et  ia- 
pietUia  ioia  comprehendi  potest ,  et  immutabile  per* 
manet» 

Perfeetaique  jubent]  Ordo  est :  El  jubes  perfectum 
mundum  sbsolvere,  id  est  absoluias  habere  parles 
perfecias.  Idem  Tunaeus  :  Quatuor  igitur  earum  re- 
rum  quamtibet  inlegram  muiidui  accepil.  Ex  omni 
quippe  iyni,  aere^  aqum^  terra^  ipeiui  faber  ila  ipium 
cmpoeuiif  ut  nuUam  cujuiquam  iitorum  paHem  aut 


a  invicem  (quoad  fieri  poteral)  comparavit ,  ut  quem' 
admodum  ignii  ad  aerem^  ita  aer  ad  aquam  :  ut  aew 
ad  aquam,  iie  aqua  ad  terram  eongrue  conferatur.  Qum 
ex  conjunclione  ita  conHitutui  ai  mundui ,  iil  atj^ik 
tangique  poait,  Propterea  ex  hujuimodi  rebut  niimero 
qualuor  nmndi  corpus  confialum  esit  ea  conne.ium 
comparatione^  qua  dixi.  Ex  quo  sdpsum  amicitia  coU" 
cordi  complectitur^  atque  ita  aple  cohceret^  ut  nequeat 
diiiolvi  uUo  modo^  ntii  ab  eodcm  a  quo  at  coUigatum. 
Severinus  noster,  lib.  do  M^sica  i,  cap.  2  :  Jam  lero 
quatuor  elemeniorum  divenitaki  contrariaique  poten' 
tiai^  niii  qucedam  harmonia  conjungeret^  qui  fieri  pos^ 
iet  ut  in  unum  cbrpui  ac  machinam  convenirent  ?  Sed 
heec  omnis  diversiias  ita  et  iemporum  varietatem  parit 
^  et  frueiuum^  ut  tamen  unnm  anni  corpus  effieiat,  Unde 
ii  quid  horum  ques  tantam  varietatem  rebus  m/nfilraii/, 
anhno  et  cogitatione  diicerpast  cuncia  pereant,  nec  (ut 
ita  dicam)  consonum  quidquam  servent,  Et  ui  in  gravi" 
bui  chordi  hie  voeii  modus  ett^  ui  non  ad  taciiurni» 
taiem  gravitai  uique  dacendat^  aique  iu  aeuHi  iUe 
cuitoditur  acuminii  modui,  ne  nervi  ninttiim  ienei  vo- 
di  tenuitate  rumpaniur^  ied  totum  iibi  iii  eonsen/a- 
neum  atque  convenieni^  ita  etiam  in  mundi  mumca  per^ 
videmui  nilui  ita  ase  nimium  poia,  ut  aiterum  propria 
nimietate  diaolvai,  Verum  quidquid  iliud  «il,  aut 
ittOi  affert  fructui^mul  atiii  auxiliaturut  afferant.  Nam 
quod  eonitringii  hienn^  ver  laxai,  twrit  asttai,  maiurat 
autumnui^  temporaque  viciaim  vel  ipsa  euoi  afferunt 


t(RA  ktPfm^  Xb  LlMtOS  K  GDlteOLATIOllfe  MHlLOMmA.  im 


mlerttorttift^r  ttUiAllitA  cOtnrekldiie,  phira  lege  apod 
IfecroVttlrik  ^tf^  qaam  fiieundil  In  i  Hb.  CommenU- 
rioinitt,  'qfi^  Iti  ^ptonis  SomnfMi^ikiposuit. 

Pfumerit]  Qaaternario  elementorum  nuinero  A 
terniHb  KiieVkllUdhim.  tribus  «Vifih  Intehiiilf»  c6ii- 
Tenl^ikltesrA^  4'a^tVior  cohil%i4  i\iAi  ele^mentii,  quo- 
rdm  l^iriihilih  eit  4  V^ri^  id  ^\iM^  Mi^ilttdbii  A 
a4«a  ail  ^iilreb,  (^rtrAm  ab  a«f%  ^a  %n«tt. 

mijgfora  jflammii]  IhrT^da  caildis, 

iH2rA]lliC(A. 

t!^arik|  WKhtdiS. 

if%Vlbr]  Stn«Wlor. 

t>eSiiehnt]  D^|$H\niht. 

nftlh  \hm\ti  Vrlpncfttiatui^  hWV^hti&A  «ilhcU,  fi- 
•otirli,  Id  ^sl  ekpjihdfi,  ihlkitfdi  eatt ,  et  ]re)>^t^  M- 
dlam  phr  'co'i^'$oha  micthbra 

TnpSai  ndti&£\  Xi(ni  (ut  P{i\6n\  i\i&M  i^t)  'A 
Iribus  reruAi  g^n^ribus,  esi'en(ta,  eOdeA  et  ittei^, 
Dens  unam  animae  mdn Ji  c6Wltavt\  riatillram ,  t^YA 
ekacta  commisiioiie,  ut  iil  e&senti4'6tus  iAbique  ide^ 
Inessei  alierum ,  atque  Vicissim  ih  tpso  ejufc  'eodem 
Inesset  et  aVleruih ,  el  essentra  :  ruiiu^  In  Ipso  ^jus 
altero  et  ess^ntii  lateret ,  H  Ue&.  tel  hatuFai  trt- 
phct^  IdSft,  '^ffod  anfnna  mahdi  aubttm'i&k  diusas  eoin 
iilimii  connecllenS  effectibos,  In  s^ipsa  milhet,  eX  dil^ 
dTnat  lid  ^ff^iii,  &  ad  c^h^is  aseendnt. 

Itedum]  m  PUt6At  pUcel ,  Oeiii  imimim  In  Ih^i.  . 

dio  reram  tonslitalt,  prt>leadiique  ham  tAiie  per  to-  ^     ^^^1  It^Aur. 


riMfoml  et  modniaminh  eorftpos ,  ab  auctoire  sno  oAi- 
nficm,  ^tto^  Umper  svnr ,  et  ad  inteiHgentiam  pertinent^ 
oplfHiOy  fpsa  ^tm^ir^  optima  omnium  quce  gMtU  $uM 
el^ta 

Kink]  Mnhdi  anlma. 

9edta\  Wvlsa  Itt  dU6  qaas  refertur  ad  itifotuni. 

C/onfemw/]  Oi%icttlariter  egit. 

in  orbes  ^M\  fti  %eVtt!nofe  circutds,  t>uta  tn  Orraai 
nflentttoi  iib  i  ^rrans,  fel  ih  orbes  pei-vagantlum  pft- 
netiitiiin.  AhTma  ifiiiitdi  act^o  pi^oce^sU  ^^rfecta,  \A 
sdim  fefHfae  fdeaWi  rritt)tieV6Ht.  DlV!§i6  in  Tongbm 
estendit  proprium  animx  motum  naturaliter  e^§8 
rectum ,  scilicet  in  sensum ,  et  vegetaAdi  siire  ihb- 
vendi  naiuram.  Iiem  ob  id  se^t  in  diio,  ut  ostcndat 
lum  in  anima  dhpIiiieM  e^^  reciom  motum,  sciirc^ 
ad  sentiendnm  ^Vqhe  mbVehdtkrh,  'lum  ab  anfma  tn 
cdr))6rSi  sfiiiltirdr  ^  g^mrnum  ,  scitice*! }  unifbi^ 
n/ert^  a(4'ue  multirohn^itt.  Tntersecat  vero  tineasduas 
ad  animto  flgurahd&m ,  d6ihde  eas  reflectit  in  gy- 
rurh ,  ihdhiiiins  natur^Wi  hnimae  ex  se  ad  rectum  ino- 
tnm  pi^oclivtdi^eih,  ^h  \pio  Deo  per  inielligehiifle  mu- 
ntrs  Wrculari  mbVuT  prorsus  accohimodari,  geminis, 
inqu^,  cli^cults ,  Hrmamento  sciticet  noh  erranti, 
ac  t>^sl  (TrmameiytuAi  orblbus  pervagantium  plane- 
lardm,  tirmaWenti  ^hid^m  clrcbiius  ip-am  ideiilitii. 
tii(  fhrfelli^Mideqtfb  h^iuram  'j^roprle  reTert.  Anrracius 
autem  multiplices  planeiarum  ))r6p¥ie  naturam  alte- 
riutis ,  inferiorumque  aniinae  partiiTm  repradstoUui. 

U  $emH]  (n  Btlpskik. 


tiini,  et  intlsiim  allqurd  l^ukedaxit  eitra  mahdaiS  : 
qoo  TidSireet  'd^uni  provid^t  ihuhdo,  converteretur 
]dl  tteam.  TEa  antma  est  inedius  reriim  gradus,  aique 
oniies  gradus  tam  superiores  quahi  inleriores  con- 
nectil  in  unum,  dum  ipsa  etad  superos  iascendit,  iet 
descendit  ad  luferos.  Timaeus  apud  Platohem  :  Ex  ea 
9Ub$tantia  qux  indiMuk  et  umper  eadem  iimilisque 
esf ,  et  ex  ea  rurshs  qua  circa  corpora  dividua  fit, 
lertlam  subsUntiae  speciem  commiscuit  ihediam :  quae 
rdrsus  essel  naturae  ipsius  ejusdem,  et  naturae  ipsius 
allerlus  particeps,  eamque  per  haec  mediam  consii- 
luit  Inter  individuam  subsUntiam ,  et  eam  quae  circa 
corpus  dividilur.  ila  cum  tria  suropsissel ,  in  unam 
ipeclem  bmiila  temperavit. 
tuneta  movihtom]  Virgiiius  iiEneldos  lib.  vi  : 

•  ,  Totamqne  infiisa  per  artus 

Mens  agiut  molem,  et  magoo  se  corpore  miscel. 

Per  eonoona  membra]  Per  mandi  partes  harmonhi 
qotdam  eonjancUs  et  eongraentes.  Timseos  Plaionf- 
c«s  :  Pon^iwiii  iffiinr  eectmdum  erea$ori$  iHHi$  men- 
tem  totm  ammm  eon$tUutio  aholuta  fnit ,  mox  omn» 
corpoream  lnfra  ff»aift  e/flnanf,'medtam^  medUeae' 
eommodans,  apto  modniamine  eopklavh.  Ai  iUa  a  me« 
dio  per  omno  u$que  ad  emli  extrema  s§  p&rrigens,  oique 
ostrin$ecu$  ohreumfkia ,  $eque  in  $eip$a  eoHvertene,  ila 
impiiermo  ottplomiiqne  vitm  in  univereum  tempue,  di- 
Vfonm  dedh  oswdium*  Et  corp^e  quiden$  ee$U  epector^ 


Mehtm]  PiC6fbhdahi  InrelHifehtiaih.  Itevolutio  enim 
ahlm^  Orb^m  Tntetti^^ehltlb  'C6miiatur.  Motus  quidem 
ahffeMfey  sl  ib  tatdTUgentiii  p^nitus  dfcseralur,  statim 
lara  tn  t)eVcipIendo  quam  in  agendo,  solum  iransibii 
in  rectum.  Quod  autem  repetat  semetipsam,  simi- 
lesque  per  alia  gyros  gfomeret,  soriitur  ab  intellectu 
quodam  superiore,  qui  et  manens  in  se  et  subito  con- 
versasln  causam,  largitur  inte1Iigemi.im  anima;,  per 
qoam  quasi  porrecUm  mannm  sistit  animam  natura 
propria  vagabundam,  inotumque  ejus  irrcquielum, 
ct  ad  rectam  exlra  se  Ifneam  naturaliier  proniorem, 
retorquet  in  orbem  medium  Inter  motum  recluni 
atque  quietem.  Ilinc  anima  : 

Insemel  redilura  meat,  mentemque  profanaaib 
urcait,  et  simili  convertit  imagine  coSunu 

racaMsii  nnimof  parihus]  ftationalem  bominis  ani- 
mam  alt  Plato  a  Deo  ex  eisdem  rerum  generibus  co- 
dem  in  ciratere  commistis,  atque  mundi  animam 
fuisse  cohftatam.  Crater  signiQcal  ipssim  viiae  ratio- 
nalis  ideam',  sed  adjungit  ex  reiiquiis  superioris 
commistionis  fuisse  confectam,  sighiGcans  pariicula- 
res  vius  universali  viu  inferiores  esse.  tum  vcro 
Wus  animas,  Id  est  singiilosordineianimarum  siii- 
gulfii  stetlis  accommodat.  Adfiibei  et  vehicula ,  id 
esk  aetherea  corpora.  Docet  et  fatales  leges,  dum 
animabus  Infundit  formulas  idearum,  per  quaa  aui- 
mae  fn  te  quandoque  convei^i,  raiiones  rerum  agno- 
•cere  posaint.  Timaei  Plaionici,  HanUio  Fidao  Iih 


iVti  MDAKiiLLlt  fMilieimRtt; 

ler|itiet0;  hM  MMt  fMM  :  4r^  iHfil;  ffi  eadm  m-  k  habere.  Paulus  Confesito  tftMiSefaientiaruin  secundo. 


$UM  cratere,  in  quo  miMl  f6UuM  mifhtafM  permlkeM 
temperaverat,  iuperfii^i  thripMtfinh  rftiqniM  fiklSefiH 
do  peirfndU^  modo  fi<(9An  ^t^,  hbn  romMi  perfe- 
eta$  iimRter,  $ed  ti  ^S^hid  tt  Mfid  jgfraJiu  a  pHMi 
defieiente$.  Dentliii  eViU  ymmum  cMltitfttft^,  intm 
parem  nik^emfh  dittributt  MitMfoi^  OViijutfs  Uii^Ulae 
adhiben$,  d^ue  tihl^m  f^i^td  iinpom$  mdhil^S' 
vit  unher$i  itomritM;  d^  rh|U  fati&ii  iBdtiit. 

Anima$\  Hominunl  ^ufi&iilli. 

Cutt^U  partbiti]  GbHsiUiill  r^tlota&  et  cattsii,  l^eniM- 
quesenerHnMI  eisdftfH  qMMt  aiifUia  UttttaiRiiitk  ^t; 

Vitasque  minare$]  Ignobiiiores  affKilt^^  iil  hM^ 
rum  animalium  et  ^lafitiHiiii. 

Pro9€hl$]  PH>dti(ft: 

Leeibue]  Cetefltef  MoBmbri. 

Sublime$\  PrMt«HtloHft  iHlrott. 

Ctirft6ii5|  Veliiculis.  Ut  enim  Platoni  tiMli  ttt, 
Deus  animis  corpdHl,  fqfoM  VdftlcUfil  iimd\t 

«mi]Seminaii,  «liibfc  H  if^XiAm  ViimMk  <»£: 
tum,  cui  phcuit  Deum  spirituum  alios  iA  l^i-riifl); 
alios  in  lunam ,  air<ft  tfl  iWtk  im^Wi  iliistrbmeuU 
stnrgentehi  quiisi  iSVIiiii. 

Lege$  bimigna]  tlt  httBia«  viit^^iiik  p2^lidries  ti 
corporis  cbnjuncinitb  IH  Ininii  iiWUtas  supeFeiil , 
Justeque  Vitailt. 

Rednd\  RedncesAciiBli,  KAIS^iiU.  tt<ftuc8fcP- 
prie  dicuntur  qui  ni6]|ni  )j^rkuli  eViiseriint. 

Igne]  Amore  Nirsiltus  PlaVoiUcus  In  ComAi^nti- 
rio,  oratione  quaftii ,  ^j^.  t :  JSithiut  tgttur  dnih'. 


dlltittetlblib  quirta  :  Pfttftfii»,  inqiklt,  ^^Htasl^  mtlH 
Mtra  ainflniinitd  e$$e  iobitlifruM.  Sfolcts  antm  pWdt 
aldri$  ttm  H  VhtMeni  ities^  minam.  At  itias^aj&ras  dft 
§:ihenleniibni  etf  negotium  'e^Mbttum^  ^alaiil  loilnft 
ftugrantem  taptdem^  h«ef>eilbi,  hee  antman^  tM 
dtsAUa.  Apud  no$tfo$  teiro  OHgehe$  a  Pt\ii6he  hon  dl- 
$ceden$t  anttkantia  sideira  puTiwit,  iiue^  pediltehftm  tt 
dubisahtar  hkH^t  videtur  Hi&on^mftk.  Ikeuit  TeAfem 
.Augu$tinu$  UnJifiidm  tiarbtter  M  re  ambt^ud,  diiik  irfi- 
llflifik  pt^si^  hioh  p6te$t ,  n^rH  tenfeiirrii;  aM^lfhif . 
At  ApoUo  CkH$tianoirm,  ifitni  mbMlftf ,  stTaitiil»  ^^HM 
hoc  lotum  ralione  a$tringttf  ffrobAi  Aifh  iflofltdHls  bpe- 
rum  aninuBj  nullam  corporum  ecelMuU  Ahtilte  ehn^ 
$entaneam  e$$e  operam^  prceter  intelligentUllh  ir  ihbiiim. 
i  bfettqHi^  amath  bOrfiSriba,  Wofi  Ut  formtAi  dnnectt, 
sed  virtutie  appuUUf  ut  mobili  agttatormli  Aj^lfir&Tt^ 
^icmadiiiodtim  ft  tkjlM  th  prono  vi  pedim  liiij^sa 
moveatur. 

Bd  pAter]  SH  MiHlahtltCit^^ltt  iid  mm  \ 
Ita,  ^at^r,  i6lhkrbo4  in^ntl  t6)isc^d«rii  c\!etei. 

An^tisram  $edem]  SAe»hi ,  dltlttKlh  bt  1Mk]i^Ulill 
pKnissimanl  Mmmi  bbfit  ied^tA:  Adgfistdrti  liiroprie, 
teste  SerVlo; 'eik  tettunl  aiigtirio  coliMltratuiil.  Abd- 
sive  aogustum  liobll^,  quasl  kria|bStSill  (ilbhliVii.  i^ir« 
gil.  lib.  GMi(lcmt  iv : 

Si  qoando  sedem  augustam,  sertatsqtleini^lfl 
Theaauris  relioes. 

Sic  enim  Servius  legil :  AUi  quidam  per  ayi^tiiWi,  ^ 


tta  leguhJt  etiam  nonnuUi  hoe  loco,  nt  dteai  angu$iam 


$emper  tamfuam  HmA  k^cMMifo  gaMiAtt.  Amorehk 
kunc  eadem  BA  Hftfroi  s^fiipd^  dtemiiit  fh  Hhimo,  qua 
et  beatum  fadi  hmaniM.  ftiia  t^rlU' tlil  IrM  eompti. 
etar)  kmorh  b&A}iltM  cbfMttlMibidi.^oaMSk  dftill  afi- 
vif os  tn  intaghim  Vmivehdo ,  f^foait  ih  iSUim : 
qnod  $w$  quemque  eottocat  $edibnt,  fadtque  omne$  in 
itta  di$tributione  qtdetii^  quod  omni  ixpuUo  fAiHdio, 
eno  qnodam  ardMUteetmenmm  IqhtAI  novhrh  Jhgiter 
nuendit  in  anhho,  mdhque  lUmk  bUAtda  et  dutcl  frut^ 
Uone  b^eatum. 

Leciorem  hoie  locd,  annk^uim  tid  alia  progfediar 
enarranda,  veiim  adiboniibM,  Bbettenim  in  hoc  bar- 
mine  Phiiosophiam,  non  koluni  dilig^nter,  verum  e't 
caute  Platonem  imitsH  :  cujus  ojiiriTi^ri^  de  aDima 


iedem,  vS  Ifuailk  hoh  hiU  angukti  ei  drcia  ifia  pervent-' 
thr^  $ed  m^o  fAtlcio  tegendum  esf  jier  u  atij^nilain. 

Terrenk  koUk]  Corpotbab  CdAl2|foiil(i: 

NebufOM  el  pohderi]  Perturbatiohes  ex  gravitale 
ibrporis  ahlmd  acti'derit'i3. 

Ttio  splendore]  Tua  tibi  interha  et  ineffabill  incdir.- 
))reh'ensibiiique  luc^. 

Tii]  Subaudl  e$. 

Serenum]  Serenitai. 

Te  cemere]  Conieiriplatto  tui,  subinletlige  est. 

Fini$]  Summuin  boritiin.  Apud  Joahrieni  evangeli- 
stain,  capite  xv,  Jesos  Chrislns  ad  Pairem :  Uwc  e$i 
autem  vita  (eterna^  ut  eognoecant  te  $olum  Deum  vernm^ 
Aquem  mi$t$UJe$umChri$ium,  Thomas  Aquinas  theo« 


_..  .  «^j^w   v|r....vMw  u«  «uttum  ^nqucm  mtn9n^ammvjnri§mm,  i oomas  Aquiiuis  meo* 

mundi  caterisque,  hoihlniim  puta,  61  jiecudum,  et  ^  logorum  decus  iibro  adversus  gentes  tertio :  Smmiia 
arborura,  non  usqueqUtfctue  ChHsllariis  hbriiiriibui 
probantur,  (amelsi  nos  Lalinis  fere  singula  ex  Pia- 
tonts  dobtrfiia  nort  indili)^eiite^  ex)^b&ubrirnu8.  P.  rro 


coplesies  sphaeras  Mbferfe  ariimb,  tabnmodb  Plaio- 
«id,  »ed  omttbs  etiiirit  Pefi^tetftl  iobillientui*.  Quod 
Arisioteles  docet  lib.  de  CobIo  ii,  jrurs&ii  V  et  viii  Na- 
tnraL,  n  de  Abima,  xi  DivTiVoruhAt  Tbeopbrastus  etiain 
discil^Mis  Aristot.  Iib.  de  CdBlo.  Ouod  Avicenna  et 
•  Algaieles  IsuHimdp;^!^  coniOfrmarmit.  Abgiistjribs 
^  Aoreli^S  fh  Kb.  cdi  tftihbs  Enchlridrdb,  et  Thoinas 
AqtHnn  !n  Kbh)  )cdbth  geri^lTei  tScttio,  tnidubl 
nilnl  (^uahtririk  ^i  Chrisliariftm  dilctrinam  spectal) 
imerekse,  ttet^stfi  «MFJioh  ItolAiil  hai>ire,  Yel  non 


et  perfecta  felidtae  inteUectuaii$  naturte  inDei  vieione 
conditit. 

Priitcfptiim]  Joannes  in  Apocalypsi,  cap.i  £90  $nm 
« isf  *i,  prinapfnm  et  fini$f  dicit  Donunn$Den$^  qni  e$if 
et  qui  erat,  et  qui  venturue  eit  omnipoten$,  Deos  eat 
principirimy  medium  et  finis  omniuas  :  principiuin 
quidem,  ut  producit;  medium  aitem,  ut  producia 
irelrahtt  ad  seipsum ;  finis,  prout  redeunlia  periOciU 

Vectoir]  t^irovector  ajSl  feiicitatem. 

Stixl  Ductor  per  iter  angusiiiiu. 

SimSal  Sarie  quain  angosta  via »  per  qnaiii  pauei 
faciunl  iier. 

7«f  imniri]  tiois  omoiuni* 


lOH 


kO  UBROS  J>E  GONSOLATIONK  PHILOSOPBLE. 


lOK 


IN  PROSAM  X. 


Haeteiius  Boetio  Pbilosophia  perfectae  ttque  imper- 
fectae  rormam  felicitatis  ostendit.  Nunc  ubi  consistat 
felidtas  Tcra,  sen  beaiitudo,  sive  summum  bonum» 
acute  diligenterque  disserit,  ostendens  hoc  esse  in 
Deo,  penitus  ei  idem,  diversisque  Tocibus  unam  el 
eamdem  significari  substantiam.  Postremo  condudit 
Oei  qooque  in  ipso  bono  sitam  esse  substantiara. 
.  Quonam]  Ubi.  Apud  Boetium  compluries  quo  pro 
ubit  hoc  est,  in  quo  loco  positum  invenies. 

Aliquod  hujutmodi  ionum]  Summum  et  bonorum 
omninm  congregatione  perfeetum. 

Cassa]  Inauis,  irrita,  Tana. 

Imago]  Species. 

Qicifi]  Quod. 


Acompleret  et  ad  illud  quidquid  beaiilodo  eomiiiert 
Tidetur,  Teluti  ad  verticem  referri.  . 

SuhsUmHam]  Essentiam,  rationem. 

Jueundilaui]  Voluptate.  Franciscus ,  Phileipbui  in 
oratione  ad  viros  Papienses  voluptatero,  jucunditaien 
nominat :  quippe  quae  et  mentem  et  seusnm  juTei. 

Omitiiim  igilmf  4xpetendorum  iicmmii]  Arisloieles 
Moralium  lib. :  Omiiis  ers,  omitiifiie  doeirina  atqua 
aeius^  iiidem  ei  eleciio^  bonum  quoddam  appetere  vidSi- 
iicr.  Quapropter  bene  veteres  bonum  ipsom  id  esse 
dixerunt  quod  omnia  appetunt.  Dionysius  quarlo  eap. 
de  Divinis  Nominibos :  Omma,  inquit,  ^oinmi  ec  &pii* 
mum  concupiseuni. 

IN  METRUM  K. 

Carmen  est  eonstans  alternis  pbaledis  ei  sapphieis, 


Omne  enim]  Firmisaime  Terissimeque  condudit  B  excepto  secundo  Torsu,  qui  pbaledus  est,  qui  sic 


Bommum  bonnm  c^s^*. 

Eteia]  VirilMi^         i^a  et  defecU. 

fiiio]  Ubi. 

Commiciiis  eoneepiio]  Boetios  libro  de  Hebdom^di- 
bos,  capiie  primo.  Communis  animi  conceptio  est 
enuntiatio,  quam  quisque  probat  auditani. 

Ne  hune  rerum  omnium]  Evidenter  probat  Dei  sum- 
mique  boni  uuam  et  eamdem  esse  substantiain. 

ProKelUniissimum]  Prsstantissimum. 

Fiii^al  qui  poiesi]  Q.  d.  nemo  (inger^  potest. 

Poirremo  quod  a  qualibei]  Idem  quod  modo,  nmic 
nova  ratione  probat. 

Geomeiref]  Professores  geometriae,  qu»  est  bene 
anensurandi  scientia. 


posset  in  sapphicum  mutari,  verum  iina  dictlooe 
iransformata : 

Qoos  ligat  hUsa.  gra?  ibus  caienls, 
aicot  ex  qoano  lieeret  muuto  dictionum  ordioe  laeeffe 
pbaledom : 

Hfc  TObis  reqaies  eric  laboram. 
Verum  Boetius  noster  prius  ures  phalecins  conii- 
nuos  cecinil,  deinde  sapphicum  addidit,  syllabaram 
nomero  et  leniporum  proportione  hendecasylbbo 
«qualeni.  Postquam  autem  Philosophia  summi  boiii 
beatitudinisque  eanidem  cum  Deo  subsUntiam  indi- 

r. 

cavil,  nunc  mortales  alacriter  inTitai  et  adborutor, 
ul  ad  hanc  Tcram  feliciutem  pariter  contendant,  reli- 
ctis  terrenis  falladbosque  Tilium  bonorum  studiis» 


Porismaia]  Coroliaria.  Georgius  Valla  lihro  Cxpe-  C  qu«c  mentem  excocant,  noo  illumioant;  ligani,  non 


lendorum  et  Fugiendorum  ii :  Eti  ei  porima^  cum  ex 
demonsiraiis  aiiud  aliquid  apparsl^  simul  ei  iheorema 
nobis  non  proponeniibus  :  unde  el  nomen  habuii^  quasi 
lucrum  quoddam  exisiens  scientialis  demonsiralionis^ 
id .  Laiine  corollarium  nominaiur^  Grtece  seribiiur 
ird/ico^fia. 

CoroUarium]  Corollarium  (ut  auctor  est  M.  Varro 
libro  primo  de  Lingua  Lalina)  significat  id  quod  addi- 
tum  est,  praeterquam  quod  debiium,  tanquam  aucu- 
rium  quoddam.  lu  enim  dicebanl  antlqui :  et  dixil 
Plautus  id  quod  supra  mensuram  tcI  pondus  justum 
adjiciebatur.  Vocabulum  corollarii  esl  a  corollis: 
quod  e»,  cum  placuerant  actores,  in  scena  dari  so- 
libe  sint.  Unde  el  corollaria  dicuntur  ips»  coronae 


absolTunt;  irriunt  cupiditalibus,  non  satianl. 

Capti]  Divus  Hieronymus  in  epistola  ad  amicum 
aegrotum  eonsolatoria  :  Uberos  iu  judicas,  aut  amo- 
ribus  alienos^  quos  volupiatei  barbarte  dennsffiita, 
Non  habent  eatenam^  sed  eos  luxuria  feraii  mordacitaie 
in  vinculis  ienei.  Ila  incideruni  in  laqueos  feraiium 
volupiatum,  sicut  avet  aucupali  fraude  caplivet :  qum 
quo  maqis  conaniur  evadere^  eo  innumeris  se  nexibus 
iliigantf  ei  in  profundiores  nnus  demerguni,  DiTua 
Ambrostus  lib.  Epistolaram  ii :  Renunt  emus  luxuries 
ac  de/idts,  quee  nos  quibutdam  atiringunt  nexibut  c«- 
piditalum,  Nihilenimprotuni  deliciw  tiulto,  Marsiiias 
Plaioiiicus  :  Moderaia  juventut  facilem  e/icit  senectm* 
lem,  immoderala  dificHm.    Qui  corporis  obsequitmr 


apud  Plinium.  Suelonius  :  Itaque  coroUaria  ei  prce^  ^  iibidinibus^  procuidubio  insanis  servlt  tyrannis, 

mia^  alienis  quoque  wuneribus  ac  iudis^  el  erebra  ei 

grandia  de  tuo  olferebat.    Seneca  lihro  de  Benefidis 

sexto  :  Sordidissimorum  quoque  artifieiorum  institori' 

but  supra  eonstitutum  aliquid  adjecimus^  si  nobis  opera 

iilorum  enixior  oiia,  et  gubemaiori^  ei  opifici  vHissimee 

tnards,  et  in  diem  se  iocanti  coroUarium  aspersimus. 

Deos  fieri]  Divus  Augustinus  libro  de  Civiute  Dei 
Dono,  capiie  vigeslroo  teriio  :  Sed  homines  quoque  in 
popuio  Dei  eadem  Seripiura  deos  appeUat.  Ego  dixi, 
inquit,  dn  esiis,  ei  fUii  Excein  omnes  (Psai.  lxxxi). 
Rieronymus  in  sermone  de  NatiTiute  dooiniea: 
Deus  facius  est  homo^  ui  homo  Deus  fierei. 

muita]  Docet  bonum  bealitQdim's  subslantiam 


Terrenofl  Terrenarum  reruin  cupidiuiibus  obra- 
Us. 

Hebetans]  Oblundens,  bebcies  el  inertes  reddens. 
Aristoteles  in  sepUmo  Eibicorum  hinc  probal  toIih 
putem  non  esse  simimum  bonuiA  ,  quoniam  (inqniD 
YolupUtes  impediunt  prudentiam  :  et  quanto  oMjorei 
aunt,  Unto  magis  obnubiiant,  quod  in  aphrodisiia,  ki 
esl  in  rebus  Venerds,  patei.  Nemo  enim  dum  Yeneri 
operatur,  perspicere  mente  quidquam  potest. 

Hic]  In  summo  bono.  Asylum  Grsee  &v>o»,  inte« 
ineratam  Umplom  esi  consecrationls  iege  con^esaaa. 
ab  ft  priTaliTa  particula,  et  9v>c(h»  rapie»  apoUo, 
aufero,  TidoTo;  aut,  sicot  exponit  SerTim»  dkilor 


im 


mHlMRLLII  COIIMKNTARIJL 


m4 


i.sylum  quasi  «<jy/:ov,  quoil  iiiil«  per  viiii  exlralii  niil-  A      Otnnequodest,  landuimanereatqueiub^htere.quam 


iiis  possel.  Naiu  iii  i<l  fngicnles,  luii  eraii4,  nec  i«  !e 
rxlr.ihi  poterant  :  qiiod  priiis  Alhenienses,  po<it  R<>- 
miilus  construxit.  Diviis  Aii;;uslinas  liltro  de  Civiintc 
Dei  prlmo  :  Romulut  el  liemu*  a*ylum  comtituitse 
perhHentnr ,  quo  qmsquis  confugeret^  ab  omni  noxa 
Uber  esset^  aujere  quier.ntes  creandw  multuudiuem 
civitatis,  H;cc  ille.  Tul  liM  igilur  Iranslaliime  locuin 
hcatitiKiinis  asylum  vocal.  Patens  autem  niiseris.h  aiJ 
co  dicit,  qiiod  id  ^iseri  possintjjigredi;  sed  siibiiitel- 
ligeiidiim  alioqni,  qui  iniseri  foreiU  manercniqiie, 
4iiSi  in  vcrae  felicUatis  usylum  ad  e«^iiaiiduin  mise- 
•riam  £«  recipcret. 

Tagug]  Fiuvius  auriXer  Lusitaniac. 

Ilermus]  Fluvius  Lydi:c  aurifer.  Yirg  iius  : 
Aul  aiiro  turbidus  Hernius. 

Huiilante]  Aurei^  aieiiis  resplcn:lente. 

Indus]  Ma\imus  Indiv  fliiviiis,  vari  s  gcmniis  :ibuii- 
^an<. 

Calido  orbe]  Plag»  Orientali,  ubi  sol  oriiur. 

Itluttraw]  lllum  naiit. 

Aciem]  Visum  aiuiiii. 

Ccecos]  Prava  cupidiiatc  ercaU2S« 

In  suas  lenebra*]  Sibi  pr<»prias  :  nam  wctalla  -et 
liipilli  plerumque  iti  obscuris  terr»  cavcrnis  delite* 
■ftciint. 

Viget]  Yim  babct. 

VHat]  Non  admiui*. 

Obseuras  ruinat]  Pcrluibaiione&,  errores,  in  sce- 
'Jcra  per  ignoranti  im  vel  imprudcniiam  prolapsus. 

Noiare]  Yidere. 

Ilanc  lucem]  Suinuii  boi.i  claritalcm. 

Candidos  Phodbi  radiosn'gabit]h\  es',  pr.v  ea  s  Icm 
iiiliii  luc  s  aiei  liabere. 

IN  PUOSAM  XL 

iLiCtctius  Philosopliia  di-seruit  suiniiium  bonum 
e>sc,  el  iti  qiio  consistai:  j  nn  doceliilquid  sitbonuin, 
coiicludens  niUilesse  bontiin  nisi  idemsit  uiiuin.  Sub> 
la-a  cniin  unitaiis  raiione,  quidquid  es(,'  boiuiin  csse 
desiiiit. 

Infiniti]  Siibaudienduiii  sestiinabo, 

Boni  participalione]  Socrales  Plalonicus  iii  Gorgia  : 
Esl  autem  vo!uptat^  qua  prcnsente  gnudenms  :  bonum 
vero^  quo  prcesenle  boni  sumus,  Prorsus  buni  vero  su- 
mus,  et  nos,  et  qucecunque  atia  bona  sunt^  ob  virtutfm 
quamdam  quie  adsit.  •' 

SimHi  ratione]  Quia,  Ht^ORCcssum  esl^  lum  iiHita- 
tis  adeptioue  bona  fiunt,  qu:ccunque  suiii  bon.1,  luin 
boiii  participotione.  Quonimcunqiie  natu;:ilitrr  id  m 
esl  aflectus,  eoruin  eadem  est  sul)st:iniia.  Unius  au> 
tcm  et  boni,  natUraliler  ideni  est  affeclus.  Uuius  igi- 
liir  ct  boni  cadem  cst  subsiantia. 

Nostine  t//fn(r]  Dticet  uniinuiuodqiiesubsistcre,  dum 
iinum  esi :  cum  vcro  uuum  esse-deiuiiit,  interirc.  Quod 
»pectat  eorsum,  utvostcodai  oninia  naturaii  intcntioiie 
unum  dcsidernre,  et  cum  unuin  iJ  ipsum  sit  qnod 
honum,  bouum  ab  ouiiiibus  appeli.  Bt  ita  Ooetio  in 
ineniem  rcvocat^  quiid  se  paulo  ante  contiieb.iUir 
ignorare,  boniiui  essc  rerwm  oinniuni  Tinem* 

PlTROL.  LXIII. 


diu  tii  nnum]  Kxslat  pulcbcrrimus  ei  aureolus  de  uni- 
latc  et  iine  Boctii  i:c>slriitbellus,  qucm  siiidi'  selector 
<(»i  Itabeas)  ad  liunc  locum  pcnitus  intcUigeodum,  le« 
ctitn  diligcQter:  ex  quo  elii.r.c  nobis  Ubiiuiu  «si  ap- 
4>i)nerc,  ul  eiiain  lihrcrum  copiosa  supcllectilecaren« 
tibus  indiistrine  noiirie  labor  {M^osit :  Vnitas  est  qua 
unaqua'qu€  res  dicilur  esse  una:  siveenim  sit  simptex^ 
sive  composiia^  sive  spiritualis ,  sive  corporea^  res  uni  * 
tate  una  esl^  nec  potest  estt!  nna  uisi  tifit/a/e,  Mcut  nec 
alba  ni»i  albedine,  nec  quaiUa  nisi  qvanlil/ie^  Non  so- 
lum  autem  unitate  una  «.I,  sed  diam  tandiu  est^  quid" 

.  quid  id  quod  est^  quandiu  in  se  uuitat  est,  Cum  antem 
dcsinit  esse  unnm,  desinit  esse  id  quod  ett.  (Jnde  eii 
hcc :  Quidquid  csi ^hteo  est^  quod  tmnm  esi,  Quod  sit 

B  osten*itur :  Omne  enm  esse  ex  forma  e^t  in  rebus  crea* 
lis  :s  d  nullum  e$se  ex  forma  est^  ni&i  eum  forma  imi- 
leria^  unilas  esl.  Ksse  enim  non  est,  nisi  €X.conjunctio»6 
formcc  cnm  materia,  Unde  philotophi  dicunt  iilud  de^ 
srribentes  :  Esse  est  exiiientia  f^trnue  in  mcAeria.  Cum 
autem  forma  materia'  unitur,  ex  conjunctioue  uuriusqua 
necessario  aliquid  unum  eonsliluitur:  in  qua  ^anstiiu^ 
iioneiUud  fnum  non permanet.nisi qnandiuunitas^for* 
mam  cum  wcteria  tenet.  Sed  deslruclio  rei  non  estaiiud 
quam  separaiio  forma*  a  mateiia,  Sed  separatio.et  trni- 
tio  contraria  sunt :  igitur  separatione  si  res  de$truilur^ 
profecto  in  sno  vtse  non  nihi  unitate  coniraria  xonse.  - 
vatur.  Divus  Aiirelius  Augusiinus  libro  de  Oidine  re< 
ruin  secundo :  Lapis  ut  esset  lapts^  omnes  eju$  pnrfes, 
omnisque  natura  in  unum  consotidata  est.  Qnid  arbor  f 

C  nonne  arbor  non  esse'^  si  una  nou  esset?  Quid  mem' 

bra  cujuslibet  mimanlis ,  ac  tiscera ,  et  quidquid  esi 

eorum  quibus  eonstat  ?  cerle  si  unitalis  patiantur  dicor- 

tium^  non  erit  animaL  Omnia  quid  aiiud^  quam  Mman 

esse  conanlur  ?  Divus  Bernardus  libro  ad  Eugeiiiuni 

sccuudo  :  11  bi  unitas,  ibi  perfectia,  Reliqui  numeri  per^ 

fectionem  non  habent^  sed  ditisionem,  recedentes  ab 

unitule. 

Aiqui  non  est  qnod  dehoc]  Bueii«  dubitai4onis  Sfrii* 

.pulum  cximii,  id  qiind  de  aninialibus  coiifessii&  e^t, 

ei  de.p'aiiiis  quoquc  et  inanlmatis  !uce  cl.iriu^  ostoii- 

deiis. 

Nam  aHai  quidem  campis]^Ur9  libro  €corg'coii  se- 

ciindo  4 

Nficvero  te.rtt  ferre  omoes  oiiini:i:  po«iuiit 
Fluiiiinibus  salicos,  crcissisquc  p:iluilibu4ala 
Njisciinlur  ;  sterfles  saxosis  nioniibus  omi. 
Liilora  myrietis  laRiissima  :  denique  apcrtos 
iiacchus  amai  culles,  aviuilotMtn  el  (ri^ura  laxi. 

Ovidiiis  l.bro  de  Arte  amandi  primo: 

Nec  lelliis  eadem  parii  onuiia  :  viiilnis  illa 
Convcnit,  bxcoleis,  hic  beoe  latra  vlreil. 

Veluti  in  terras  ore  demerso^  irahuni  alimen  a  radi- 
ribub]  Aristote!e6  liliio  dc  Aniina  seeundo:  Quod  e  i 
0«  el  caput  in  animali,  radix  est  in  arbore. 

Nobitissimum  qnidque  ]  Legitnr  ct  niollissimuni 
qiiidqne. 

Tutlur]  Dcfeu(li:ur.  Passivc  protulit  vcrbom  de-> 
poncns. 

iam  vero  quantn]  Docet  sunima  dili<^cnlia  natnram 
curare,  ui  propngntione  rerum  seminibus  mulifpiica* 

'  3J 


1035  APPKNDIX  AD  LmROS  DE  CONSOLATIONE  PHlLOSOPiniK. 

ta  ,  ciim  singiila  siibsisterc  nequeaiit,  i^ltem  ypecies  A     Atrd]  Ob^ciira. 


lOSC 


conserventur  atque  incolumes  perdurent.  Omcionim 
ycg^labilis  aniinx  (u(  auctor  est  Aristoteles  libro  do 
Airma  secunJo )  naturnlissimum  et  praecipnum  est, 
sibi  siuiile  generarc  omnibus  viventibus  (inodo  sint 
peifocla,  non  rapta  membris,  nou  depravata,  neque 
spontaneam  generationem  babentia)  convenicns,  ut 
ammali  animal  simile  generare,  et  plant»  similem 
plantam.  Sic  eiiim  scmper  secundtim  suiim  simile 
(cum  ca  ipsa  eadcm  in  nnmero  manere  non  possint) 
pcrseverant,  assimilationeni  condilioncmque  asse- 
qoontur  divinam,  qtiantum  eis  conceditur,  quam  ap- 
peluni  omnia,  cujusque  gratia  agtiiitomnia  quaesunl 
in  natura. 
Gtneratim]  Per  singula  genera. 


Texii]  Obdu»t 

Lueebii]  Evidenter  apparebil,  et  diluCide enaicabl. 

Pers))icaeiv$]  Clarius. 

Pkcebo]  Solc. 

Nan  omnenam^mente  depulit  /aimefi]  Plaioniciiin 
dogma  est,  «nimas  -e  coelo  descendentes ,  bauriend^ 
oblivionem  renim  iHvinsmim,  quarum  In  ca^lo  erani 
conscise,  alias  Tero  magis ,  aliaa  minQS.  Et  ideo  iq 
terris  non  discere,  sed  reninisci,  quod  illic  ante  <  o- 
giioverint.  Hine  est  quod  quae  apud  Latiiios  lectio , 
apud  Grbcos  vocatur  repetitacognitlo;  quia  cum  vera 
discimus,  ea  recognoscirous  quae  naturaliter  nove* 
ramus ,  antcquaro  materialis  influxio  in  corpus  Te« 
nienies  animas  cbriaret.  Et  ita  Plato  in  dialogo  d| 


Neque  nnnc  no$]  Ait  se  non  de  votuntariis  anhnae  B  virtuie,  qui  inscribitur  Menon  a  Menone  cum  Socrat4 


eagnosceniis  rootibus,  verum  de  naturali  intentione 
disseroisse. 

Sed  iitHim  id  ipsum]  Descriptio  boni  ei  libro  Mora- 
lium  Aristotelis  primodesumpta,  ut  supra  relatum  est. 
Uno]  Uniiaie. 
Vertiee]C2tfi\{e. 

ip$am  enim  medice  veritatis  notam  mente  fixl$ti]  Ele- 
gantissima  alhisio  seu  metaphora  a  sagitlariis  sum- 
pta :  qui  tum  demum  voti  compoies  fiunt,  cum  sco- 
pomauigerunt. 

I9olam}  Scopum,  boc  est  signum  in  medio  propo- 
sUnin,  ui  in  IJ  sagiit»  conjiciantur. 

Mente]  Non  sagiita,  sed  aninii  conjeciiira  et  cogi- 
taicone. 

IN  METIIUM  XI.  C 

Carminis  iambici  genus  est,  quod  sCazon  (id  esi 
elaudicans)  appellatur.  Habet  enim  in  scxia  r^gione 
ipondeum.  Simileest  illi  Persiimo: 
Nec  fonte  bbra  prolui  caballlnou 
Antequam  PbUosephia  eo  perveniret  ut  osienderet 
Boelio  rerum  omnluro  finem  esse  bonum,  longiu  cu'a 
dlsputatione  usa  (veluii  qui  aurum  in  pen-tissiinas 
lerrae  venas  demersum  tandein  vix  magno  labore  as* 
aequiiur)  rem  patelecit.  Docet  igitur  nunc  veritatem 
obsoilris  ambagibos  involutam ,  falsisve  Mepius  opi- 
nionibos  demersam,  non  nisi  exacia  meniis  coiitem- 
.  plationeeompreliendi*  VuUetianieamnon  inexiernis 
rebusesse  frustra  quxrendam,  sed  in  iniiinis  aninii 
tbesauris  diligenief  (remoiis  impedimentis)  invesil- 


sermocinante :  Qucerere,  inqnit,  ae  tHseere^  reminiscen- 
tia  e$t :  et  llieronymus  testatur  a  philosophis  did , 
discentias  esse  reminiscentias.  Hanc  Platonis  opinio* 
nem  improbat,  et  confutat  divus  Aurelius  Hb.  de 
Trinlt.  xii,  cap.  15. 

Oblivio$am  motem]  Gravitatem  perturbationum  et 
oblivioncm ,  non  eorum  quaa  quis  in  alia  Tita  novit 
(nam  homiiii  antoquam  nasceretur,  aliam  vitam  faissa 
sentire  vaniSsimum  rst) ,  sed  eoriim  quae  apia  essel 
suaple  naiura  (nisi  corpori  inrunderetur,  conjungere- 
turque)  anima  cognrscere.  Sa,ientix  lib.  I,  cap.  ix, 
ita  scnptiim  est :  Corpu$  enim  quod  corfumpitur^  agr 
gravat  animam^  et  terrena  inhabitatio  depfimt  $enwm 
multa  cogitantem. 
Hwret]  Inest. 
Profecto]  Certe. 

Semen]  Principium  et  inclioaiio  qoaedam  qoa  esl 
bomo  veritati  percipiendae  et  acquireiid»  sdentiai 
naturaliter  aptus. 
lntror$um]  Inieriora  versus,  intrinsecus,  intus. 
Cnod]  Semen. 

Excitatur]  Metapbora  ab  igni  sumpta,  qui  ventila* 
tione  in  fomentis  excitatur. 

Ventdante]  Movente ,  discuiiente.  Venlilo ,  moveo 
ad  ventum  captandum.  Ventilare  triiiciim,  est  pnrga- 
w.  Ventilare  faciem,  csl  ventulo  refrig^rare,  et  ven- 
tilare  aurum  digitis  sudaniibus,  dixit  JuVenalis. 
Doetrina]  Doctor.s  action(*. 
Cur]  Quare. 


gandam.  Sunt  enim  aiiimis  nosiris  iiisita,  lain  virtu-  '^     Rognti]  Interrogati.  M.  TnIIins  libroTusculanai-om 


lum  quam  scientiarum  semiaa. 

Profunda  mente]  Penitissima  coniem|>lationc. 

Ve$tigat]  Inquiril. 

Terum]  Veritatem. 

Inde]  Sic  legendum,  non  ille,  ut  vulgo  legitur. 

Inde]  A  veri  vestigatione. 

Intimi  vi»u$]  Intellectus. 

Longo$  m0tu$\  Actus  aiiiin»  in  loBgum  tendentes. 

In  orbem]  In  circulum. 

In/leeten$  ]  Incurvans. 
;  ne(rifsiim]  Adse  cohversuni/ 

Th§$auri$]  Potentiis,  memoria  seilicei  et  inlellcciu. 
,.    Diufiim]  Paolo  ante. 


Quxstionum  prirno :  llabet  primum  memdtiam^  ei  eam 
infinitam  rerutn  innumerabilium,  Quam  qiiidam  Plalo 
recordatiotiem  esse  vnlt  viisc  superioris.  Nam  In  libro 
qui  inscribitur  Menon,  pusionein  quemdam  Socntes 
interrogat  qunediim  geometrica  de  dlmensionie  qiia- 
drati.  Ad  ea  sic  ille  respondet  ot  piiert  el  tamen  iu 
faciles  interrogatifine^  sunt.  ui,  gradaiim  respondens, 
60  perveniat  quasi  geometrica  didicisset.  E\  qao  ef- 
fici  vult  Socrates,  ot  disccre  nihil  aliud  sit  qoani  re* 
cordari.  Qoem  locum  multo  eiiam  accoraiios  cxi  lirat 
in  eo  sermone,  quem  babuit  eo  ipso  die  quo  exressit 
e  vita.  Docet  enim  queinvis,  qoi  omiiioin  rerum  nidis 
esse  videaiiir.  bene  IntermKaiiti  respondeniein  de<*b- 


mi 


mflMELLti  COMMENTARIA. 


^m 


rarc  w  non  tura  illa  discere,  «ed  rem''ni«ceiido  reco-  A     Foniter]  Potenler. 


giioscere  :  nec  vero  llcri  ulto  niodo  posse  ut  a  puerts 
tot  remra  alque  lanlarura  insiias  cc  quasi  consignalas 
in  animis  noliones  (quas  twoiac  Tocanl)  habereraus, 
nisi  animus  ( anlequam  corpus  inirasset)  in  rerum 
cognitione  viguissei. 

Recta]  Vern. 

Cf /ts«/Mj  Opinaminif  respon^etis. 

iVi]Nisi. 

Mertus]  Insitus. 

Alto  corde]  In  profunda  nienle. 

Fomes]  Semen  ct  princtplum  scieniiaB. 

Si  PlfHonis  mus't  personat  verum  J  Recte  dubitat  in 
re  anibiguitatis  pleua,  verumne  »n  falsum  diverit 
Plato.  Musa  atKcm  ideo  dicitur  qund  Plato  usus  cst 


Suaviter]  Ordina'e,  b«na  conlemperaiitia,  conve* 
nienlisstme. 

Laceisen/n]  In  bellum  |»r*ivocatitei. 

Coelum]  Deo8  coHesle». 

dgantes]  Hi  vastissimoruin  eorpvrum  fiasse  dicun- 
tnr,  terrae  filii,  sine  paire,  qui  cum  de#t  coslo  pellere 
coiiarentur,  ab  love  fulminibus  mij^sis  siint  in(er« 
empti.  Macrobius  lib.  Saiurnaiiuin  prnHO  :  Gigantei 
eiutem  (inquil)  quid  aliud  fuitse  ^redendum  ett  quam 
hominum  quamdam  impiam  gentem^  deo$  negantem^  el 
ideo  existimatam.  deos  pelUre  de  cm'esti  ude  voluisse. 
Horum  pedes  m  draeonum  vofumina  desinebant :  quod 
sigm/irat  nikH  eos  re  tum.Hthil  superum  cogitaUe^  /o* 
tiusvitweorum  gressuotqueproceHn  in  infema  mergenle. 


ftumnia  et  iiicredibili  elu  luenlia,  ob  quatn  el  Xeno-  ^      Vtieondignum  fuit]  Parenthesis,  id  cel  siciit  decuii. 

Bmiigna\MQr\ih  benelica,  inale  anloro  inorils  infesu. 

Fortitudo]  P.  teotia  dtvina. 
.  fimtonff ]  Argumeiitatioiies. 
^  €o/^(iamiis]  Yalde  conmiitiamus,acriter«on«eramiitk 

Exhujusmodi  conflictaHane]  Ei  e.usmodi  piiilos^ 
ptiico  Cttriamine. 

Sctfil»/(a]  Translatio  ai>  m  qui^chalybe  ol  gjiict 
collisis,ignisaciuiillam  eicutiun%  quam  disailieiiloiii 
i«  fomiiem  excipiunt  ad  4uti>en  e\citatHlunu 

Arbilratu]  Arbitrio. 

Ifalinti  t>'lur]  Concltidit  nialum  iiihil  c>«e  hiijiis. 
ffiodi  ratione;  Quidquid  e^t  aliquid^  Deus  «>iNuipoceni 
id  poiest.  Makim  aulem  Dout^  omui|>oten«  non  potesC 
Malum  igitur  iiihil  est.  Beaius  Augiistinns  libro  do 


^hon  Attica  Musa  cognomiiiaius  eti.  Vel  per  musam 
Platonis  accipe  carmen  ex  Platonis  doctriiia  compo- 
situm,  et  ejus  opinione  imtMiluiB. 

Immemor]  Oblilus. 

IN  PROSAM  XII. 

ilxc  ul:ima  iinjus  tertii  voluminis  prosa  cominet 
^iiibus  gnbernaciilis  mnndus  gubtTn^-tur,  qtiod  eiiain 
anle  Boeliu^  ignorabat.  llnde  opiuabaiur  bniuis  S1141- 
piiciis  aflici,  mak>s  vero  prxmiia  ad  flagit  a  i«viiari« 
Nunc  ai/tem  Philoso|riiia  ducel  l)oniiaie  divina  muti- 
duin  regi,  euinqno  qui  summ^iiu  bunnm  esl.quia 
l>eum«  n  Ihu^inaJi  cansam  csse,iiec  idquideni  pns  e. 
Proinde  maluin  iiihil  essc  nisi  a  hono  defectioiiem  : 
I  iijus  is  qiM  pulo^ioinnia,  non  possil  nialum.  Quo  flt 


iit  mali  nequ.iq'iam  florennl,  scd  nilseri  |ioiius  siut  et      Civitale  Dii  xi,  cap.  9  :  Mali  enim  nulla  iki'ilraMS, 


iiifelicef,  ui  proximo  volnniine  latius  dissertMiir. 

Vehementer]  Valde. 

i/or«»i]Quod  discere  nosArumsitreroiNi^ci.el  quod 
tumen  aiHmi  eorporis  caligine  sil  obnubilatuin. 

Commemoras]  Memorem  facis.  Et  nolanda  est  ha*c 

lociiiio. 

Corporca  conagione]  (^erporis  cum  aniina  conjun- 
riionc. 

Jiloie]  Gravitate. 

Qiiin]  Ul. 

Dudum]  Paulo  anie. 

inscitiam]  Ignoraptiam. 

Aceedam]  Assentiar. 

DiveHerei]  Distmhere'. 

Sospet]  Incoluinis. 

iievisas]  Repeias« 

Alioquiti]  Nisi  hoc  ita  se  habeat. 

VigHantius]  Di  igentius. 

Didueis]  Aperts. 

Cum  Deus  inquit]  Docct  a  Deo  siiavitcr  el  convo- 
nioniissime  omnia  disponi,  cum  volunlarie  divina! 
bonitati  obtemperent  seque  suhjicianl. 

Detrectaniium  jugum  \  Melaphoraa  bobiis  sumpla. 
Unde  poeia : 

Non  jiiga  uurus  amat,  quiB  Umen  0011,  habet« 
Deo  contraire]  Gontra  Dei  voluiitatein. 
Jure  beadtudinis]  Quai  ut  caslcra,  sic  et  sunimaiil 
poieniiam  compleciitur. 


sed  amisiio  boni  maU  nomen  acc^pil^  s 

Labyrinihum  in  rtrpcabUem]  losoluhiiem,  indepre^ 
licnsibiiem,  unde  iiemo  se  facilo  possiicxpedire.  I^ 
byrintlius,  locusosi  vi;irum  ambagibtts  adeo  imp'exils, 
iil  etim  ingresao  non  pateat  esim^  lloc  aiiiero  loeo 
tnelaphoricos  posuii. 

Orbem]  Circukim. 

IfiiniMca/iim]  Corollarium. 

Dudum]  Pauio  aitie. 

Exegimus]  Absolvimiia.  (Kidius : 
laroqae  opus  exegi. 

De  ea]  Dtvina  subsiaiiiia. 

Paritienid^s]  llic  Eleafes  Anaxng or»  discipuius,  ul 
Suidas  ait :  ut  vero  Diogenes,  Xenophanis :  etijus  me< 
minit  Plalo,  qui  ejus  nomine  dialogum  scripsit,  vu- 
cavitque  Parmeuidem .  sive  de  Ideis.  Ilic  carmine 
physiologiam  expressii,  sicut  Empedoclcs  et  llesi»>. 
dus,  diiplicemque  eam  ease  dixit,  unam  qu.r  veriiatn 
constnret,  alterain  qu»  opiniono.  Emiciril  Oiympiade 
LXVHi.  Hujus  Grbcus  versus  est, 

lloyroOcv  iv  xvx^ticrc  ^iptic  ivoXtTxiAy  oyxov. 
IJ  esi,  nndiqiie  in  circulis  ducis  simileiii  acervum. 
Quod  autem  io  vu^gatia  oxemplaribus  additum  esl, 
id  est,  rerum  orbem  mobilem  roiai,  dum  se  immobi« 
lem  conser^at,  non'esl  Boeiiit  ced  glossema  oeseto 
ctijus,  prius  in  margine  adjectum,  deinde  Boetti  ver* 
bis  insertum.  Parmenidis  dicium  lamhlieut  Platoiii* 
cus  hunc  in  niodura  exponil :  Oiniifa  ex  iha  ka  Muifa 


1059  APPK.ND  X  AD  LiaUOS  DE  CONSOLATIONE  PIIILOSOPIH^.  t«KI 

ti(  nu%quam  vel  miuima  quceque  de$eranlur  a  Deo.  Cbi-  A         Mul«*entem  tigros,  ei  agentcm  carmine  qiicrcus. 
que  enim  diviita  viget  unitat,  perquam  res  quceqite  con-      Seneca  iii  llerculc  fiircnle  : 


sistunt,  ac  perpeiuo  quodum^  intimoqne  circuto  ad  Deum 
ipsum ,  a  quo  et  in  quo  sunt ,  mirabHiter  revvlvuntur, 
Alioquin  in  nili  lum  repente  proruerent, 

Cum  Platone  sanciente didiceris]  Tlmxus  apiid  Pla- 
tonciii :  Ratiofies  utique  cum  iis  rebus  quas  exprimunt, 
cognaiionem  quamdam  habere  vidcnur.  Ergo  cum  de 
re  prma  et  stabili,  et  menle  comprehendenda  disseritur, 
stftbiles  simititer  immutabHesque  et  qnam  maxime  fieri 
polest,  inexpugnabiles  rationcs  esseoportet,  Cum  vero 
de  ipsius  rei  firmm  stabilisqve  simulacro  dispulatur , 
verisimiies  raiones  suficiunt :  qucs  ita  se  ad  superiores 
habeaut  rationes^  ut  simulacrum  ad  exemplum,  JHempe 
qHodestadgenerationem  esseiiiia^id  adfinem  es'  veritas, 

IN  METRUM  XII. 
Melnim  rftiGlyconium,  similc  sexlo  primi  vulumi- 
nis.  llorlnliir  Boel  um  Philo^opliia  ut  siimmi  boni 
pr:csi.iiiiiamconlen»|)lariper8everel,  ne  prava  cupi- 
ditote  viclus,  ad  reniin  letrcnarum  desideria  rel.iba- 
(nr.  Nam  tii  qnidam  non  ineleganier  ait,  Deo  mcntc 
deGxus,  n  passionibus  dnm  liiillatur,  a  coelo  in  ler- 
ram  devolvitnr.  Ad  hoc  aulem  osiendendum  lepidis- 
sime  induollur'Orpliei  fabula,  quae  a  Diodoro  Siculo 
copiosc  refertiir,  ct  elegantis.sime  a  Virgillo  libro 
Gcorgicon  ullimo,  ci  a  Nosone  libro  Metamorphos. 
decimo.  Quam  quid:im  sic  inlerpreiantur  :  Orplieus 
iiioiem  liabuit  Eurydicen,  quae  dum  Aristeum  fugeret 
prr  loca  herbis  floribusque  omata ,  latciitem  serpen* 
tem  calcavit,  cujus  vcnenalo  morsu  exstincta,  ad  in- 
feros  descendii.  Est  auiem  Eurydic ;  humann  anima, 
qux'  dicitur  Eurydice,  id  est  latum  jndicium  liabens, 
propterea  quod  mtionalis  est.  Hxc  nubii  Orpheo,  cuin 
corpori  conjungilor,  et  amainr  ab  Arisfeo,  id  est  ab 
optimo.  Illa  aniem  corporeis  voluptaiibns  irretitur. 
id  enim  sunt  florcs  atqne  lierbse  quie  tcrrc  siint  piil- 
chritudines.  Optimum  quod  est  Deus,  per  ilia  fngit, 
atqne  a  serpente,  id  est  a  pcccaio,  qiiod  inter  illns 
voluptaies  latet,  ini^rimitur,  et  ad  inferos  demer^i- 
lur.  Sed  conceditur  Oi'piieo,ut  illam  sono  citharx,  id 
est  actionnm  optima  Cfimpositione,  quae  maxlma  har- 
inonia  esl,  unde  virlus  exoritur,  ab  inferis  revoccl,  id 
est  a  viliis  liberet,  sed  ea  lege,  ne  respiciat,  lioc 
eu  iie  in  vitia  rclabatur. 
Fetix]  Bcattif,  sitliaudi  esi  is. 
Visere]  Videre»  ad  vldeiidum  pervenire,  intueri. 
Lueidum  fontemboni]  snmmum  bomim,  longe  cla< 
rissimum. 
Sotvere]  Abjicire,  deponere. 
Vtncuta]  Neius  nrrum  lerrennrum,  quibus  pleriqiie 
nimis  astringuntur. 

Vates  Thraicius]  Orpheus  Thrax,  Apollinis  et  Cal- 
liopes,  vel  (utalii  8cribunl,0Engri  fliivii  et  Polymni» 
mns»  filiiis,  vates  miisicusqne  praestantissimus.  Le- 
giiur  autem  recle,  Thraicius  per  a,  ei  more  louico 
per  e  Threicius.  Diciiur  et  Thracius  et  ThMCcnsis  in 
eodem  signifieatu. 
flebililtus  modis]  Flcbili  canlu 
Sitvui  furrere  mobites]  Yirgilius  : 


B 


Immites  potuii  tleclcrc  cantilius 

Umbrarum  dominus,  et  jirece  suppIiH 

Orpliapus,  Eurydictn  (luiii  recipit  si/am. 

Ouse  silvas  r  t  aves  s:ix;ique  traxer  t. 

Ars  qu»  prsDbuerat  f1nmiiiil)us  mora!$, 

Ad  cojus  soniliim  consiilerant  fersp, 

Mulc.  l  non  soiilis  vocilius  iiiferos, 

El  surdis  i  esonal  clariiis  in  locis. 

DcQeut  et  lacrymis  difficlles  dei 

Defleot  Eurydicen  Tlinicicc  nuriis  : 

Et  qui  fronie  nimis  crimina  letrica 

Qu^runt,  ac  veteres  exciiiiunt  reoa, 

Flenles  Eurydicen  juridiri  sedcm. 

Taodem  mortis  ait,  viucimur,  arliitcr  : 

Evade  id  superos,  lege  tainen  dau. 

Tu  posl  lerj^a  tui  perge  viri  to:iies, 

Tu  noD  anie  luam  respice  conjugem, 

Quam  cum  cbra  deos  oblulerit  dies,  * 

Spartaoiquc  adcrit  janua  Tenari. 

Oditverus  amor,  nec  patitur  morax. 

Munus  dum  properat  cernere,  perdi  iit 

hlem  in  ilercole  (Etxo  :  < 

Tonc  solamina  canttbus 

Ouaerens.  Oebiilbus  m<  dis,  , 

Uaec  Orpiiseus  ceciuit  Gciis. 

Perperam  igitur  in  nonnullis  eicmplarihiis  logitai 
dcbiiihus,  pro  flebilil)u<;. 

Amnes]  Fluvio^. 

/m  repiiium]  Cerva  ipsa  inirepida.  Figurate,  qMoC 

t<»iius  est  parti  dedlt.  Seneca  in  Herciilc  OEieo  : 

Jiixtaque  im  pavidom  pecus 
Sedit  marmaricus  leo  : 
Nec  damsB  irepidani  liipo^, 
Et  serpens  latebras  fugli 
Tuuc  oblila  venenl. 

F/fl^rflitiior]  Ardentior. 
,  /n/iififl]  Parles  inlim  is. 
^      Fervor]  Ignis  anioris. 

Subegeranl]  yicv9inL 

Mod.]  Moduli,  cantiis. 

Querens]  Prima  corrcpia,  a  deponen  i  qiieror,  14 
ost  qucrimouia  testificans  superos  sub.iiidi  e$u  ntki 
mites^  id  est  ioeior.ibiles. 

lllic]  Apnd  in*eros. 

Chordis]  Fidibus. 

Decp]  Matris  Caliiopcs. 
^   liiipotens]  Nou  potens  s>e  cohibere,  vel  nimium  c( 
snpra  moduin  polens  qnerimoniis  rt  lamehiis  eflsn- 
dendis. 

Deflet]  Deflendo  efliindit. 

Tasnara]  Inferos.  Taenarus  Laconije  promontoriam, 
per  ciijus  borribilem  specuiu  fahuuuiur  itor  esse  ad 
in^eros,  pro  qulbus  inlerduni  ac(  ipitnr. 

Veniam]  Beneficium.  Ovidins  : 
Quod  si  fala  neganl  vcniaro  pro  conjiige. 

Umbrarum  dominos]  Deos  inferoi. 

Tergeminus]  Triceps,  id  est  trium  capitum.  Idem 

librxi  de  amandi  Arte  tertio  : 

Saxa  ferasqne  Ijra  movit  Rodopeius  Orphcus, 
Tartareotque  lactis,  lergeniinumque  canem. 

Tergcminiis  modo  triformis.  Maro  : 

Tergcmiuamque  Hecaten,  tria  virginis  ora  Dlanap. 

Modo  tergcmini  dicuntnr  ires  nati  eodctn  partu. 

Captus]  Detectatus. 

Janitor]  januae  custos,  qiii  veslihulum  servat. 

Cerberxn]  Typhonis  fllius  el  Eciridn.T,  fraler  Ifydnn 
ac  Onhri,  canis  Geryonis,  ut  est  apud  Ifesiodum  qiii 


1^41  HUUMtLLll  COMMKNTAUIA.  '  *0« 

pro  foribus  Ord  cuslo»  excubaL  TibuUus  :  A  lorqueri.  Suiii  qui  .ubjectum  Sypilo  monii  ifadaiii 


Nunc  n'.ger  ia  porla  serpenlnm  Cerbcrus  or« 
Slridel,  et  «raus  excubai  anie  lores, 

Llaudianus  : 

l  Airalum  Iriplicem  compescoil  iiigens 
Janiior. 

Sonte$]  Ncccnlcs,  qui  Uirpia  facinora  perpelraruni. 

Agitant]  Vexanl,  pcrsequuniur. 

Dece]  Furiac  infernales.  Furias  Ires  llesiodus  cl 
li^pimcnides,  ensque  e  sanguine  pudendok-um  Saiurni 
(qua5  pairi  Jnpiler  anipulavil)  editas  aiuni.  Nocle  ge- 
III tas  antnmal  iEscbylus  et  Miiro  : 

Hunc  ni  bi  da  proprium  virgo  sata  nocie  laborcm. 
Statius  Acberontem  patrem  iribuit : 

Tolidem(ioe  salis  Acberon^e  nefaslo 
Virginibos. 


iii  Lydia.  Pelroiiins  in  Tanlalo  repransenlari  avaio» 
aulumat,  quibui  opes  usui  non  sunt,  el  siccis  faiici- 
bus  condiiis  pecuniis  incul>ani.  Verfeus  ejus  apufi 

Fnlgenlium  bl  sunt : 

Nec  bibit  inler  aquas,  ncc  poma  palenti^  carpit 

Tanialus  infelix,  quein  sua  \oia  prorann», 
Diviii4  haicmagni  facies  erii,  omnialjte 
Qui  leuel,  et  sicco  concoiiuil  ore  famenu 

Uodis]  Gantu  Orpbei. 

Tityi]  llic  (ut  ail  Pberecyiles)  Juvis  ot  Elarr  rilins 
fuii,  ejus  (luani  gennit  Orcbomenu*.  Telinri-i  laineu 
d';ciu>  csl,  quod  eo  eravida  inater  Klar;i/iuiioiiis 
iiieln  tiTrx»  caveriiam  snbiens,  illic  pueruni  peperil. 
Indicat  in  Beotia  Strabo  specuin  Claram  a  re  gesia 
iniminatani.  Alii  senliunt  ideo  terrae  fi lum  dici,  qund 


virginioos.  .,,.•.    ni.t .    t>  ex  hominura  genere  srvos  et  immanes  (cnj  ismodi 

Non  Ixionum  caput]  xion,  iit  Eunpidcs  ail,  Pblc-  B  ^.         ,  .  ^  ?  ,  .      «         ,    ',  r^w 


g)a  paire  naliis :  ut  Plierecydc«,  iEthone,  cnm  de  me 

dio  suslulisset  Eioneum,  cnjiis  filiam  nomine  Dian 

nxorem  duxerat :  quod  is  a  genero  debita  promissaquc 

tnunera  Ycteri  more  flagiiarei,  alque  supposito  ligno 

in  accensam  foveam  eicepisset,  ab  ea  caede  cum 

cxieris  nec  aquae  aspersione,  neque  snffic  ionibus,  aut 

dierum  numero  t(dli  posse  videretur,  ab  Jove  expia- 

lus  esl.  Sed  is  eam  rem  pnrum  graiam  babuii,  ausus 

ad  sluprum  Junpnem  provocare.  Dea  coromunicaio 

cum  Jove  consilio,  immisit  nubem,  quam  pro  Junonc 

:omplexui,  Gcntauros  genuit,  et  damnaius  apnd  in- 

leros  assidua  rotae  vertigine  rapitur.  TilMillus  : 

Jilic  Jiinonem  lenlare  Ixionis  ansi, 
Versantor  celeri  noxia  membra  rola 

Yelox]  Celeri  verligine  vcrsfalilis. 

Prcecifritat]  Dcjicit. 

Site]  Si:i.  Pert^er.im  indocti  legunt  ii(iC  lo«*o  siii, 
ei;ntra  melri  ralionem,  cum  liceniio  p  erica  Boctins 
site  conscripscrii,  ul  lihro  .£neido8  vi  Virgil.  : 

Gaude  cngncmiine  terra> 
pro  cognomini,  teste  Servio,  et  Ovid.  in  Fastis  : 

Extaque  dc  porca  cruda  bimestre  teoet : 
)>r<»  bimestri.  Idem  libro  de  Tristibiis  quinto  : 

Exiguum  pleno  do  marc  demal  aqu£. 
pro  inari. 

Longa]  Diuturna. 

Perdilui]  Excrucialns. 

Sfiernit]  Conteninit.  (*amu  cniin  mnsico  delinitu!:, 
siii  non  laborat. 


Tiiyus  fuit)  fnbulae  ex  terra  natos  finguiit,  el  Caili- 
inachus  airocissimas  quasque  beslias  lcnaft  geiiui 
appellal.  In  novem  jugera  distentus  apud  inferos  pa- 
scit  vultures,  ut  aucior  esi  llomerus,  qunniam  viia 
Lion»  inferre  tcntavit,  vcl  (nt  canit  Euphorion)  Dia- 
n:c  vitiiim  intolil  :  qiiapropier  Apollinis  el  Diaiiai 
lc'i«  exslinctum  referl  Pindarns. 

Vuiur]  Homcrus  geniinos  vnllures  admolos  Tiiyo 
canit,  Ovidins  el  Claudianus  unum.  Sic  et  Se.n  c  i  in 

ili  rcule  furenti  : 

Praibel  volucri  Tilyus  ajltTnas  dapes. 
Veteres  llieologi  (ut  rerorl  Macrnbius  in  Somnium 
Scipionis)  vullurem  jecur  imimirtale  lundcntem,  ni* 
hll  allud  intelligi  volucrunl  qnam  lonnenla  conscieii- 
^  il:e  obnoxia  flagitio,  vlscera  iaerora  rimanil»,  ei 
'  ipsa  vitalia  indefessa  admissi  scclerls  admonttione 
lanlantis,  semperquc  curas,  si  requiescere  for'e  lcn- 
triverini,  excitanlis,  tanquam  fibris  rcnascentibus  'n- 
brcrendo,  nec  ulla  slbi  miscratione  parvcniis,  !ege 
hac  qui  se  judice  ncmo  noccns  absolvilur,  nec  de  se 
suaro  potest  vilare  sententiam.  lllos  autem  epu^is 
ante  ora  positis  cxcruciari  fame  et  iiic<l'a  tabescere, 
quos  magis  magisque  acquirendi  desiderium  cngl 
pncsentem  copiam  non  vidcrc,  el  in  alfluentia  inopes 
egestatis  mala  in  ubertate  patiuniur,  noscientes  parta 
ie>piccre  dum  egent  babendis.  lllos  rndiis  rolarnm 
pcndere  disirictos,  qui  nibil  consilio  piaevidentes, 
iiiliil  ratione  moderantes,  nihil  viriu:ibus  explican- 


•  •• les,  sequeet  actus  suos  omnes  fortunoi  permillenteSt 

Tantalus]  Hic  Smyrnam  Pbrygiai  vel  (utalii  tra-      ^  ^i^^^  ^1  forluiiis  snnper  roianlnr.  Saxum  ingens 
inl)  Sypilum  lenuit.  Is  apud  inferos  (ul  canit  Ilo-  *^  volvere,  inefficacibus  lal.oriosisqne  conatibus  vilam 

•I  •  •a'11.  .ka' 


dnnl)  Sypilum 

nicrus)  aquis  ori  allabeiitibus  perpctiia  sili  laboral. 
Siipplicii  causam  non  oronC'}  eamdem  iradunl.  Nam 
qnidam  dicuiit  eum  pocnas  luere,  qiiod  Pclopem  filium 
«liis  hospitibus  rpulandum  apposuerit.  Nonniiin  refe- 
runt  canem  templi  Jovis  in  Creta  custodem  a  Panda- 
reo  Milesiosurreptum,  ad  Tantalum  pervenisse,  qucm 
cum  repetenti  Nercurio  abjurasset,  bac  airectum  poe- 
nn.  Canis  aorcus  crat  et  spirans.  Ut  Asclcpiades  cx 
Fabiila  refert,  quoniam  deorum  secrcla  mortalibus 
rcvelarit.*Ovidius  : 

Ou.^erit  aqnas  in  aqnis,  et  poma  rngaria  ca|»iab 
Tantalus,  hoc  illi  gairula  linguadedii. 

Eurinidcs  ait  iii  acre  sus{>ensHmximpediinenli  sa\o 


leientes.  Atram  silicem  lapiinram  seinpcr,  el  Ciidcnli 
siuiilem,  illorum  capitibus  imiuinere  qui  arduas  po<* 
teslales  et  infaustam  ambiunt  lyrannidem,  nunquain 
siiie  timore  victuri,  et  cogei:tes  subjecium  v  •Igiis 
olisse,  dum  nictuant,  semper  sibi  videulur  exiliuin 
(qitod  merentur)  excipcre.  Hic  .Macrobius. 

Arbiier]  Dominus,  judex. 

timbrarum\  Animarum. 

Viro]  Orpheo. 

Kmptam]  Uedemptain. 

C.oHjugem]  Eurydicen. 

Ihtm  tariarn  iiqHerii]  Dniii  inferorum  sedem  exierit. 

Lumina  fleclere]  Ur-p  ciTc. 


i045  APPENDIX  AD  LIBBOS  DE  CONSOLATfONK  PHILOSOPIHif). 

Qult  Ugem  det  amanlibuf]  Qiiis  (inquit)  tftm  crudelis  A        luuncmor  kf  u,  \iclos?iiie  animi,  rispeiU. 


1014 


•it,  ut  amanii!  us  legem  imponal  ?  Amor  enim  niajor 
lex  est  sibi  quam  ulla  lex  iraescripta,  ac  si  dicat, 
Tanla  vis  amoris  est  ut  legem  aliam  non  admiUM. 

Beu  nociis  prope  terminQs\  Id  est,  sub^  iffsivs  Iiies 
accessum.  Sic  Maro : 

Eurydkeuqoe  suam  jaoi  lUee  sob  ips» 


Perdidit]  Amisii. 

Oecid.i]  Media  ceniracta  lege:.dom.  Senm  eat» 
OrpheiM  ipse  Eurydices  amissiene  una  cum  ea  periii. 
Ytrgilius  : 

nia  .Quis  el  ne,  inqoit,  miseram  ette  perdidil,  Orpbeo. 

/fi  supeium  diem]  In  summi  boni  lucem. 


LIBER  QUARTUS. 


IN  PROSAM  PBIMAM. 

Dixer&t  prnlo  volumine  B<ieiiu8,  Videre  auiem  vi* 

dcop  nerarias  sceleraiomm  offiein:is  gnuilio  IxlHiaqiie 

toiiantes,  perdiiisstmuui  quemque  iiovis  delaiouom 

frasdibiis  iinminenlem,  jaeere  bom  e  iiostri  di^cri- 


Verticem]  Sumsiilatem. 

in  astriferas  domos]  In  orbet  planelaron. 

Pl.tebo]  Soli. 

Conjungat  vias]  Appiopinquel  et  sese  tpplieel* 

Aut  eomitetur]  Ordo  est :  Aiil  donec  mens  ipst  mU 


,  ^ —  ^ ,-    »        ,  ,  -•  *^ 

minis  lerrore  prosiralns,  fl*gilios«m  quemque  ad '^  les,  id  est  ministra  et  comes.  Traiislaiio  inde  tumptay 


todendum  quidein  focinus  impunilaie,  ad  efficiendum 
Tero  1  rtemiis  ineitari,  insontes  aulem  non  modo  se- 
furilate,  verum  ips:!  etiam  defensione  privaU>9.  Ita- 
f|iie  libet  excliamare  : 

0  slelliferi  conrlilor  orbis. 
fu  fpio  qnidem  carmine,  ut  anlmi  niiniMm  pcrtur!  t- 
tus,  inter  cxicra  et  hstc  subdii  : 

Premii  insonies 
Debiui  scel^ri  noiia  poeoa. 
At  perversi  fesident  celso 
Morcs  solio,  sancta-iue  calcant 
Injusta  vice  colla  nocenles. 

Et  reliqua  in  eamdem  acntentiam.  IIoc  igiiur  Iibr(> 

Pkllosopbia  (iit  morbi  radiceni  penitut  exsiir[>ei)  eam 

noetii  opiiiionem  graviter  reJarguil  ttque  confuiai. 


doeent  semper  quidem  potcnles  benot  esse,  malos  ^  ^^^^.^  q„oeunquc 


quod  slcul  miles  ducem  snum  coroiialur,  iia  mens 
divinarum  rerum  conlemplationi  philosopbiae  ttttdHt 
dedi  a,  eas  indefesso  labore  proseqiiitur.  Conitci  ti* 
deris,  id  est  Jovis,  ciijus  fulgor  (M.  Tiillio  letie)  bo- 
minum  generi  prosperus  est  ei  saluiaris ;  comitclur 
iter  gelidi  senis,  id  est  Saiurno  se  adjiingal  pltneia- 
rum  summo,  qui  apud  priscos  pingebaiur  bomo  se* 
nex,  canus,  prolixa  barba,  curvus,  tristis,  pallidos, 
leeto  capiie  :  et  qui  dexira  falcem,  et  in  eadem  ser- 
penlis  imag'nem  eaudam  siiam  ore  mordentis,  tinislra 
infantem  filiiiro  ori  devoraiuros  admovebat.  Yirgiliut 
In  Georg. : 

Frigida  Saiomi  sesp  quo  stella  reccptat. 
Vet  quocunque]  Ordo  est  :  Yel  recurrll  circulum 


vero  frblectos  sernper  atque  imboeilles,  nec  sine  po^- 
na  unquam  esse  vitia,  nec  sine  praemio  virtutet;  bo- 
nis  felicit,  inaKs  semper  infortunalt  comiiigere. 
Snper  quibus  lege  Gorgiam  Plaionis,  d!vi  Gregorii 
Moralia.  ctpul  quintum  oeavi  libri  Ccsariensfs  Eu- 
tebii  de  Pru^paralione  evangelict,  Laclaniii  Fiimiani 
de  Juslitia  eaput  25,  episiolam  divi  llieron>rai  »4 
virginem  exsulero  consolatoriam,  ct  eju^dein  alteraHn 
td  amicum  aegroluni,  n  rur^us  aliam  qux  inscribiiur 
td  Oeeantim,  Baptisiae  Mantuani  lib.  v  de  Paiietitia» 
ei  td  genus  al  a. 

IN  METUUM  PRIMUM. 

Garmen  est  dicolon  distrophon ,  conslans  altero 
>ersn  Alcroanio  dactytleo  telraroetio  acatalecio,  aU 
lero  Arebilocbio  iambico  dimelro  aeat^ilecio.  Pondel 
Htttem  co,  qued  proxima  pros.i  dixit  :  Pennas  eiiam 
tues  mentif  quibus  se  in  altum  toHere  possit^  affigam. 
Nunc  igitur  art  Philosopliia  ad  veram  boatiiudiiiem 
pervenire  neminein  posse,  nisi  aniino  viitiiiuiu  alis 
sublato,  lerreiiisque  omnibiit  dcspeelts  cobIus  trans- 
ccfndat,  et  summo  bono  conlemplatione  seconjungat. 
i  PenneB  volueres]  Yires  mentis  per  veriittis  specula- 
lionem  sublevandflR. 

CelM]  Altts  parles. 
\     Poti\  Coeli. 

Quas]  Pennts. 

Qmi]  Ignis. 

Agili  motu]  Oh  velocissimam  convertioncm. 

Mfkmis]  Coeli. 


mieans  nox  piogilar. 


Hecnrrat]  Repeial,  revisat.  Reeorrat  aiilem  idao, 
quod  anims  civlesiis  erigo  sil :  itaque  conieaiplalioiie 
in  patriam  tutm  recunat,  tamelsi  quidam  legaac 
percurrat,  Per  t*lri  circolom  eoelnm  tignifical  tlelli- 
ferum,  quod  ei  firmamentuin  dieitor. 

Vbi]  Poslqoam. 

Exhausii]  Exbaustionis,  finitionis,  exaclae.  tpecola- 
lionis.  Imiialio  rtl  Yirgiliani  illios  in  libro  Georg.  ii: 

Cui  nunquam  exhaosii  salis  est. 
Perperam  igiior  indociis  legiiur  exhtusium. 

Polum  extimum]  Supreroum  coelum.  Lucretius  Hb. 

de  Rerom  Naiora  i : 

Ergo  vivida  visanimi  per\ ir.it,  rt  extra 

Processit  looge  flammaniia  moeiiia  rouadi, 

Atque  omne  iHMnensum  ppragravii  mente  animoque. 

Divus  ilieronymus  conlra  Jovinianum  ex  Tbeophra* 

sto  :  Sapiens  autem  nunquam  sotus  esse  potest,  kabei 

seeunt  omnes  qui  svnl,  quique  unquam  fuerunt  freitt,  et 

animum  tiberum  quocunque  vult  transfert.  Quodeorpore 

non  polest ,  cogitatione  compieciitur  :  et  it  kominum 

inopia  fuerit,  loquitur  cum  Deo,  Sunquam  mimui  soIum 

erit  quam  cum  solus  fuerit.  Rodolpbos  Agrieola  in 

Protreptico :  Qua  potest  auum  major  esse^  quee  cerlior 

philo§0pkimdivimtas,quam  nutlisclauditerminis^  nullo 

tpatio  contineri  ?  Vadit  enim  sacer  viri  animue  tiber^ 

tolutuSf  nulHsque  eoercilus  melis :  et  quacunque  rerum 

natura  potest^  vagatur  :  nec  lerras  et  nutria  sotum^  sed 

eidera  ipsa  cognaiosque  eeelos  pererraf.  Nom  tenuiuimti 

resistuttt :  comprehendiL  exsw^erat^  penetratque  cuncta. 


1045  Ml]U>IELLII 

VerenditiuHmii]  Di^inrc  liicls. 

llie]  Ultra  supremnin  coBliim. 

liegum]  Omnium  principiim. 

Sceptrum]  Dominium,  iniporinm. 

Ilabenas]  Moderamina. 

Temperat]  DirigiL 

Votucrem  currum]  Cceluin  quod  cerlis^iina  cuiivcr- 
sione  circumagitur. 

Rerum  eoruicus  ar6t/er]  Deu$  Doniinus,  iiis|K;ctor 
et  judcx  omnium  longe  illustrissimus. 

Huc]  Illuc,  puia  ad  sedcm  verao  beaiitudinis. 

lUdueem]  Incolumein,  salvum 

Heferat]  Redncat. 

Quam]  l^atriam. 

Jmmemor]  Corporea  contagionc  obJitus. 

Siitam]  Stare  faciam,-nec  ulira  tendam. 

Torvos]  Terribiles. 

Cerne$  tyrannoi  eMules]  k  vera  patria  procut  ab* 
errantes.  Seneca  in  Tliebaide  i  Hegna  cum  tcelete^ 
omnibus  iunt  exiiliis  graviora, 

IN  PROSAM  IL 

AflTert  rationes  pulcberrima^  firinissima^qne  Pbilo- 
sopiiia,  quibus  arguit  bonos  et  virtute  pr.Tdiios  sein* 
per  potentes  esse  :  contra  vero  malos  imb  cilles  et 
omnibus  verse  poientiai  viribus  de^titulos. 

Nam  cum  bonum  malumque  eomraria  sini]  Teste 
Cicerone  libro  Tiisculanarum  Quaest  oniim  quinto  : 
Contrario  uin  conirariasuntcon^equ  ntia. 

Veramque  illam  Platottii]  Hxc  senientia  est  apnd 
Platonem  in  Gorgia,  ubi  Socrates  ad  Polnm  haee  ait : 
AMero  eqmdem^  o  Pole^  tam  rkeUrei  quam  lyrannoi 
minimem  in  ciinialibui  habere  polentiam^  quemadmo» 
dum  fHmlo  ante  dieebam,  Nihil  enim  {ut  ia  dixerim) 
facere  ex  hi$  qnee  vo/inil,  facere.  tamen^  quod  iibi  hpi- 
nanlihui  oprtmum  Meatur* 

IN  METRUM  II. 

Carmen  est  dicolon,  distropbon,  aitero  versu  o  <n« 
Mani  Alomanio  trocbaioo  dimetro  acatalcoto,  allero 
Plierecratio»  Docet  tyrannos,.tameui  vulgo  videamnr 
judtcentiir(|iie»  minime  tamcn  potenies  esse  :  cam 
graviMiroa  cup  ditatum  suarum  jogiter  opprimantur 
•ervitule,  Diogenes  Cynious  recte  servos  quidero  do- 
minis,  malos  autem  cupiditalibns^servire  dkiL  Te*le 
Joanne  cvang. :  On:ni$  qui  fadi  peccaium^  servui  est 
peceaii  (Joan.  viii).  Pivus  Aogust»  hbro  de  Civiiate 
Dei  quarto,  capile  tertio  :  Malorum  vero  regnum  magis 
regnamibus  ftocet^qui  suosanimos  vastant  scelerum  ma- 
jo.e^lieemia,  Et  non  mullo  poiit  subdit :  Prolhde  bo- 
nuSf  etiamsi  serviaty  tiber  est;  malus  autem,  etiamsi 
regnet,  servus  est.  Nec  unius  hominis,  sed  (quod  est 
grav'us)  tot  domincrum  quot  vitiorum, 

Septos]  Circuindatos,  consiipatos. 

rrii/i'6iii]  Trisiitiam  infereniibus. 

Torvo]  Tcrriflco. 

Jiabie]  Ferltate. 

Jntus]  In  eorum  conscieiilia. 

JJinc]  Ex  una  parte. 

Versaf]  Exagitat. 

Aiidis  venenis]  llleccbrosis  aflc.tionihus. 


COMMENTARIA.  i04G 

A      niuc\  Ex  ar<a  paliti'. 

Ftageltai]  Yerberat,  concutit.  Ordo  est :  tra  tur- 
bidu  toilens  fluctus,  flagellai  menieni. 

Ftuctus]  Motus  et  aniini  .rsius. 

Turbida]  Tiirbnlenia. 

Tottens]  Snscitans. 

Captoi]  Vi  trislitiae  victos. 

Lubrica]  instabili^,  inconstans,  metui  cedens. 

Ergo]  Ordo  est ;  Ergo  ipse  pressiis  iniquis  dominis, 
non  facit  qiiod  optal,  cuni  cernas  unum  rerrc  tot  ly- 
rannos. 

Unum  cuput]  |]num  flagitiosum  bominem. 

Tot  tyrannos]  Tot  vitia  ei  dominantia. 

Firre]  Pali. 

Non  facit  quod  optat]  Non  enicit  quid  vulr,  eoqui 
B  nec  liber  nec  potens  es  e  convln  iiu''. 

LN  PROSAM  III. 

Acute  et  dilucide  dissiTil,  nnnquain  bonis  prxmia, 
niinqiiam  sua  sceleiibus  deesse  snpplicia  :  doceiqiKl 
virtuiumsplendoremortales  eu  prrsiamix  pcrvrniie, 
nt  ab  improbis  nibil  neque  detriinemi,  nequc  ••(Tusca- 
tionis  pati  queant,  et  (quod  longe  p'us  esii  deos  eva* 
dere.  Conlra  vero  Bcelerum  inrcciione  adco  ab  hu* 
nianae  naluras  dignltaie  dcgenerare,  nt  iti  bt^stiai 
iransformeninr. 

Jn  stadio]  In  curriculo.  Stadium.Grxce  7T«$(ovseu 
ffToedtof,  Laline  curriculum,  locus  esi  in  qno  eqtil 
bominesve  currunt,  et  certant  aibleia^,  dicti;m  ani 
x^g  oradtof,  boc  esl,  a  siationc,  quod  llcrcules  eo 
spaiio  lino  spirilu  confeclo  constiiisset.  Siadium  con* 
tinet  octavam  mille  passuum  parlem.  Divns  Iliero- 
nyroiis  :  Stadium  est  h<cc  vita  mortalitfus,  Uic  conien* 
dimus,  ut  atibi  coronemur,  Divus  Aiiibrosiiis,  libro 
Or  cioruro  primo,  capiie  decimo  s^xlo  :  Q  id  aliti 
posdSf  quod  alibi  4ebetur  f  Quid  prcepropere  ceronam 
exigii^  antequam  vincas? Quid  detergere  putverem^  qufd 
requieseere  cnpis  ?  Quid  eputari  gestis  antequam  alo* 
dium  iotvatur?  Adhuc  poputus  spectat,  adhuc  atlUetee 
in  stemmate  sunt^  ettujam  otium  petis  ?  Sed  forte  c/i« 
caSf  cur  impii  tmantur  ?  cur  luiuriantur  ?  cur  etiam 
meeum  non  ipsi  taborant  ?  quoniam  qui  non  iii6scrtp«f« 
rint  ad  coroiiam,  uon  tenentur  ad  laborem  certanUniem 
Qui  in  stadiupt  non  descenderint^  non  se  perfunduni 
oteOf  non  obtinunt  pul  ere,  Quos  manet  gloria,  exspectet 
injuria  :  unguentati  spectare  sotent,  non  decertare  ;tiom 
^  sotent  ffstus,  putverem,  imbresque  perpeti,  Dicant  ergo 
et  ipsi  ailitetag  :  ^  Venite^  nobiscum  taborate,  »  Scd 
respondebunt  speettitures  :  f  Nos  hic  interim  de  vobis 
judicamusy  vos  autem  sine  nobis  coronm  (si  viceritii) 
g'oriam  vindicabitis,  >  Jsti  igitur  qui  in  delieiis,  quiin 
/iixttii/i,  rapinist  quwstibus,  hQngribui  studia  posuerunl 
«na,  spectatores  magis  sunt  guam  prwtiatores.  Habent 
tucrum  taborii,  fruetum  virtutis  non  habent.  Foveni 
otium  astutia,  et  improbitate  aggerant  divitiarum  acer» 
rot,  sed  exiolvent  {seram  ticet)  nequiti<e  suas  posnam. 

Neque  enim  bonus  ultra  jure  voeubitur^  qui  careat 
bono]  Sententia  est  Socralis  Plalonici  in  Gorgia,  qaii 

m 

bonum  (iiiqoit)  eikl,  f^tfo  pra*sente  boni  sumus,  Prorsui* 
boni  vero  iumus  et  tio<,  et  qua'cunque  atia  bona  sunl^ 


cl 


m: 


API»KNDIX  AD  LfnaOS  D'ii  qONSULATIONE  nilLOSOPHIifi. 


1«^ 


06  viftnlem  quamdam  quas  adtil,  Socrntic;e  rintouH  A  ftip^o  sotviur.  Siltiis  llalicus  liliro  decimo  lertio: 


caeque  sentt  nrnc  M.  Tullius  subscribit  libro  Tuscula- 
nnrum  Qu:r$tionum  quinto  bis  verbis  :  Omnes  bonos 
$emper  beatos  volumtn  e$$e,  Quos  dicam  bonoSf  per$pi' 
cimm  e$l,  (/muibus  enim  virtutibus  m$tructo$  et  orna- 
ios^  tum  viros  bonos  dicimtn,  Vitieamtn  qui  dicendi 
$inl  bcttth,  Eqtiidem  hos  exi$timo,  qui  sunt  in  bonis, 
nullo  adjuncto  malo,  Sec  ulla  alia  huic  tcrbo  \cum 
bealum  dicimus)  subjecta  notio  cst,  nisi  gecretis  malis 
omn  bus^  cumulata  bonontm  complexio,  Haclenus  Ci- 
cero.  At  Laurentius  Valln,  vir  alioqui  doi  lissimus  et 
ncris  tum  i'  gcnii  (um  jiidicii,  libro  de  Ycro  Falsoque 
Buno  ter  10,  n  nu:i  cnvillandi  libidiiie  pcrcilus,  nimis 
quain  vnsipienttr  iii  Boelium  nosirum  fertur,  ubi  con- 
teiidit  emn  in  boni  vocabulo  erraase,  qtrod  tum  virlu- 


Ipsa  quidt^m  virms  sibimel  fiiilcherrima  merccs. 
Evenit  igitur]  Joannes  Franc  scus  Ficus  in  coni- 
meiiiariis  secundi  byntui  beroici :  Dicuniur  in  ea  bo- 
mines  bruta  converti,  quorum  a/feclus  nimia  loluntalis 
propenrone^  utuque  ratioiiis  posthabitOf  conuquuniur, 
Sic  in  teonem  iracundus,  in  vulpem  a$tutu$f  in  suem 
VeHereus  converti  dic.tur,  Hinc  apud  Pylhagorcccs  ei 
Vlatonico$  hominum  lran$[oimatione$  in  bruta,  quas 
lepide  quoque  Severinus  adnotans  subindicavil,  Aiito- 
itiiig  Codrus  ^ermone  primo  :  Sicut  anima  rationtti$ 
et  prt  ba  formam  prir$tal  homini^  et  Jtlum  diviMtati$ 
pariidpem  facil  :  $ic  irrationali$,  ct  improba  peecri 
formam  tribuit,  et  hominem  a  reco  di$cedentem  tran$' 
fi/rmat  in  betlnam,  Corpus  ergo  (vt  vob'^5  ott  nd «)  fioii 


f  j-  •.  .       «•     T     .      ^  .^«««,«..-.  :i«.«^i    Ti  focii  hominem.  ted  anima,  Vtide  rettc  P  a  0  (ut  re:ir) 
lem  tum  rciicitaicni  signincei,  porperamque  iiacoi-*»\  '   ^     ^        ^  ^   ^       ^     ^      ' 


lcgisse  :  Quicumjue  esl  bonus,  i$  habel  bonum.  Verum 
{quod  bona  venia  dictum  $it)  Valla  ipse  pudendo  errore 
tabitur ,  cum  Boetium  in^ectans^  scribit  virtutem  ac 
titium  actione$  esse,  felicitatem  vero  atque  infeVcitatem 
qnatitates^  res  etiam  e/fectu  ip  0  iuter  se  long:$sime  di- 
itantes,  xVon  enim{ut  ilte  somnia!)  virtus  etvitium  ac- 
tiones  sunf,  sed  iiualitates  el  {qnod  plus  e^t)  in  eodem 
qualitaiis  genere  eum  felicitate  et  infelicitalef  in  eo  sci- 
licet,  quod  Ari$toteli  habitn$  el  disposilio  vocatur,  Sed 
hi  qui$  errel,  animadvertendum  e$t  duplicem  e$$e  feli- 
titiLlem^  alteram  quidem  inchoa'amf  quam  Dei  gralia 
liomo  in  hac  vita  virtulum  studiis  con$equitur,  et  hanc 
dieimui  esse  in  prima  specie  qualitatis  :  alteram  vero 


diceye  solebal,  oO/.  eVtcv  av^^uTro»  to  cp&)/xsvov,  id  est 

non  est  homo  id  quod  videlur,  Quare  vos  Codrum  non 

vidctis,  $ed  faciem^  $cd  manus  et  membra  Codri.  Ergo 

alien  rum  opum  viot  ntu$  ereplor,  tupum  se  facit.  Qui 

intidiator  est  el  fraudulentuti^  nstntam  vapido  poriai 

sub  pectore  vutpem.  Qui  libidinosus  est  et  spnrcis  uo- 

luplutlbus  immersus^  in  liircum  se  rel  in  suem  transfor" 

mavit.  Qui  linguam  hunc  et  illum  mordendo  exercer^ 

canit  e>t,  Ita  et  in  alhs  bellua$  hominem  mutari  dici" 

iMMs,  cum  dererta  rutione  irrationalem  $nmJt  e^ptii-' 

tum, 

IN  MRTRUM  III. 

Carmen  csi  Glycoiiium,  siinile  scxlo  primi  voluini- 

iiis,  viTuiR  in  boc  fere  priiuus  pes  trocbx'US  esi,  nl* 


perfectam  et  omnibu$  numeris  alrsolutam.  cjut  ncmo  ^j.^^  j,,,^^,^,  ^.^^^^  ^^^^p^^^  „l,i  8po„dcus  primam 
finte  tnortein  vompos  fit,  qucs  et  cum  summo  bono  Deo^  ^  re«ioiiciii  tenot  :  uuem  si  oui.  ita  legcril,  Meniis  mI- 
que  ejusdem  e$t  sub$tanli(B^  ui  $upra  probaium  est : 


eamque  ob  infinitaiem  sub  nullo  prcodicamenio  cotlo^ 
cmtdam  cen$emus.  Proinde  recte  dixit  Boetius  non  bo- 
num  ullra  jure  vocari.  quicareat  6ouo,  hcc  e  t,  quicun- 
que  bonus  estf  eum  habere  tonum,  sive  virtutein,  sive 
malis  felicitatem  acciperc,  non  perfcctam  quidem  illdm, 
4ed  inchoatam^  quoe  non  di/f.  rt  a  virtule,  sed  •  i  est  ea- 
dem  z  quod  et  propheta  testi/icans  :  Beatus  vfV,  inquit^ 
cui  non  impulavit  Dominus  percalumy  nec  est  in  spirt- 
rn  ejus  dotits  (Ptaf.  \x\\).  El  bcaliis  Ambrosius  libro 
de  Ofliciis  secu  •do  :  Certuin  e  t  $otum  et  suwmum 
bonum  e$se  virtutenr,  eawque  abnndare  iolain  ad  vita; 
fructum    bi-atce,  nec  externi$  aut  corporis  boni$^  $ed 
virtuie  $ola  vitam  prcc$tari  bca  am,  per  qnam  vltg  oeter- 
na  acquiritur,  El  subdit  idem  codem  in  libro :  In  quo  P 
una  virlus  esl,  concurrunt  ca^lercr,  Quod  ideo  upposui. 
ve  quis  forsan  stultu$  et  impiu$  opinelur  virtuii  vitia^ 
tjuas  mi$eros  ho  i  iiiesreddunt,  coharrere,  Sucrales  apud 
IMatoneiii :  Qnamobrem  omnino  necessartum  e$t,  inquii, 
0  Catlicle$,  temperaium  virum,  cum  {ut  diximu$)  justus 
et  forii$  $it  et  pius,  esse  perfecte  bonum,  Bonum  vero 
bene  honuleque  agere^  quidquid  agai.  Eum  auiem  qui 
ttene  agit,  felicem  esse  atque  bealnm.  hnprobum  vero 
uc  male  agcntem^  esse  miserum. 

Quire  probos  mores  sua  prcnmia  non  relinquunl]  Di- 
vus  Ambrosius  Officiorum  libro  primo  :  Ergo  impius- 
ipse  sibt  'pcena  est^  yastus  autem  ipse  sibi  graia,  Et 
^iriquc  aut  bonorum  auf  malvrum  o;'ernm  mcrces  cz 


regioiiciii  tenot  :  qiiein  si  quis>  ita  legerit. 

ccre  sseviuiit,  ubique  primx  regioni  trocb;ieum  dcde- 

Tiif  'al  ea  cummunis  esl  spondeo,  irocb.-po»  et  iambo, 

ul  el  supr.i  docuimiis,  el  facile  nobis  asiipubbili»r» 

quirunqiie  diligenlcr  Catullum,  lloratiuin,  Senccam 

Iragirum,  Tereulianum,  et  ex  rcccnlioribus  Marollum 

legerit.  Ait  aulem  Pbilosopbia,  multo  prsiileniior» 

esse  aniini  viiia  Crrces  magicis  incaiiiationibut  el 

vciieUciis  quo!  c<irporibus  lantam,  non  etiam  menii- 

bus  no<  uisse  trndiintur.  Viiia  vero  teierrimaln  aniiiiis 

periiiciem  inferunt. 

f>ieritii  ducis]  Uly^sis.  NiTilus(ul  lib.  x  doceiSlra- 

bo)  inons  est  fnindosus  in  iusiiln  libaca,  quam  leiiuil 

Ulys^es,  qui  dicilur  iiidc  dux  Nerilius.  Ovidlus: 

Pro duee  Nerilio  doiii  mnla  noslra  [toflx 
Scrlluie,  Nerilio  nam  niala  plura  luli. 

Pelago]  Mari,  pcr  ii)are. 

Bates\  Naves. 

Qua]  In  qua  iiisula. 

Dea]  Circe.  Ilaic  (ul  Homi ns srribit)  filia  fuitSo- 
lis  cx  Pcrse  Oceani  filia,  soror  GEia;  Colchorum  re- 
gis,  niagicas  sapicniiac  peiitissima.  Ilabitavlt  autem 
iii  Aa^a  iiisula  cditiori  iii  loco,  qiicm  circum  errabaiil 
el  iirbi  efi  leones,  quos  illa  vencficiis  cibo  el  potui 
iiiiiiiisiis  ex  bominibus  fer;is  fecerat,  lamcn  in  bonii- 
ncs  non  Sicviebanl,  sed  veluli  canes  adiilabantur.  Illa 
socios  UUssis  veriil  iii  porco^,  pricicr  Eurylocbum, 
q  ;i  fraiidiiin  in  adilicio  essc  siispicaius  non  intravii. 
L*?galur  llomcruji  l.bro  0d)ssc.c  x,  Yirgilhis  iEnci- 


B 


<049  irUUMliLLII  COMMfcNTARIA. 

dos  VII,  Oviditis  XIV  Mcl:iiuor|»h.,  D.od.iriis  vero  Si-  A         Nostraquc  adulaniescmiilaal  veslijji». 
culus  lii).  V. 

Solis  edlta  semine]  Vel  filia  Si)li:i,  ul  ail  Hoiiicnis, 
cui  Maro  subscrihit  : 

Dives  inaccessos  ubl  Solis  fllia  lucoi 
Asstduo  resonat  canlu : 

el  Ovidius  : 

Veneral  tn  siivas  el  tilia  Solis  easdcm 

Vfl  (iil  Diodoro  placel)  ex   pnlrc  Solis  ntC|  lis.   ei 

iiiatre  Hecale  proneptis  ejus. 

Cafmnt]  Incantaiione.  Virgilins : 

Garminibus  Crce  socios  mulavit  Ulvssi  i. 

Qnos\  Hospitcs.  • 

Vi\  Postquam. 

/n  variot  modoi]  In  diversas  belluarniii  rornias. 

F«^fi/]  MiiUvil.      — ; 

H€rb\poten$\  llerbis  potens. 

JfarmanVtia]  Ab  Arricae  regioiio,  itbi  plurinii  sutit 
lconei. 

Denle  crescii  et  ttii^iit6iii]  Majorcs  sibi  ct  deiitcs  ct 
ungues  transrormatus  in  leoneni  accepil. 

Superadditus]  Perperani  leguiit  iiidncti,  niipcr  ad- 

di  us. 

• 

UlHlat]  Priroa  extenta  posituiii,  (|u:ini  Mari  coii- 
irnxil : 

Ac  Torms  raagnorom  uluiare  leooum. 

Tigtu  hdica]  Sic  Juvenalis  s^atyra  i5  . 
Indica  Tigris  agit  rabida  cum  tigriJe  pacem. 
Pomponius  Mela  libro  lertio  :  St/ror  atia  quoque  dira 
animaliaf  verum  it  Tigres  feruul  ulique  Ilyrcanias  sas' 
twn  ferLrum  genus,  ei  usque  eo  pernix,  ut  illis  longe 
quoque  progressu  »  equHem  consequi^  nee  lantum  «e-  G 
m*'/,  sed  aliquotics  eliam  cunm  uiide  cceperit^  subinde 
repetito,  sulitum  et  facile  st.  Causa  ex  eo  esi  quod  ubi 
iUe  intercepios  earum  catulos  cilus  cmpit  avehire^  et 
rabiem  appropinquantium  frustraturus,  astu  unum  de 
pluribus  oiniltit,  hce  projectum  accipiunt,  et  ad  eubilia 
sua  referunt,  rursumque  el  sn  pius  remeant,  atque  idem 
vffuiunt,  donec  ad  frequentiora,  quain  adire  audeant^ 
profusus'  raptor  evadat.  Tigris  (ut  divus  Ambrosius 
libio  llexaeineron  sexto  refeM)  ubi  vacuum  raptee  so- 
bolis  cubile  reperit,  illieo  vesiqiis  raptoris  insiatii.  Ai 
iUe  quamvis  equo  vectus  fagaci,  videns  tamen  velocitatt 
ferof  sejfosse  prceverli,  nec  evadendi  utlum  suppetere 
sibi  pofse  subsidium,  technam  hujusmodi  fraude  moti' 
tur  :  ubi  se  tontiguum  viderit,  sphceram  de  viro  proji-        .  - 

cii.  At  illa  imiigine  suiluditur,  eisobolem  puta',  revo-  D  "'*"•  ^*'*'  sepulcrisf  Intueris  lcetiiiam  ejus^  et  salu 
cat  impetum,  colliyire  fetum  desiderans.  Rursus  inani      '"""''""  ""*     *'  ''    ''**  '" " 


1050 


Licet]  Quainvis. 

Numen]  Potentia. 

Arcadis  aliti$]  Mercurii  in  Arcadino  roonte  Cyllene 
g  nili,  qui  fingitur  a  poeiis  alatus. 

Ducem]  Olyssein. 

Solrerit]  liberaveril. 

Peste]  Pernicle,  in  suem  iransrormatione. 

Hospitis]  Circes.  Mercnrii  enim  lum  constiio,  lain 
berieficio  (iit  refcrl  Homenis)  Ulysscs  nc  in  beliiiam 
fransrormareiur,  senratos  esi.  Unde  Ovidiiis  Hum6-> 
nim  imiiatns, 

Pacl'er  huie  dedcrat  florem  Cyltcnius  album, 
Moly  vocant  siipeii,  iii;;ra  radice  teiHtur 
Tuiuseo,  monlllsque  slttiul  caleslibus  :nirat 
Jlle  domum  Circes. 

liemiges]  Ulyssis  socii. 

Mala]  Noxia,  Tencficn,  pemici  &a. 

Traxerant]  Biber.uii. 

Cefeaiia  pabula]  P.tnes. 

Glande]  Porcorvni  pnlmlo. 

Verterani]  Molavernni. 

Voce\  Loquela. 

Corpore]  Deest  et. 

iViAt/]  Subaudi  pra*ler  tneuiein. 

Super]  Insnper. 

Mottsira]  Transrorinationc!?.  Virgiliiis  : 
Qux  ne  monstra  pli  paiercniur  lalia  manes. 

Levem]  Parum  e(ficnc<in. 

Jfaniim]  Poteniinni. 

Licei]  QuamvEs. 

Cordti]  Aniiiios. 

Hcec  veftfna]  Vitia 

Potentius]  Efficatiua  (fuam  Clrces  venena. 

Sibi]  Ei  ipsi.  A«yrologia  cit  meiri  gralia. 

Dira]  Pestifera. 

Penitus]  Intra  aiiimiim 

ileniis  vic//ter«]*  Qiiod  prorccto  maxme  Ixditlionit. 
ntMn.  Divus  Ambrosius  Ibro  Epistolaruin  quinlo : 
Nullus  enim  major  esi  dotor  quam  is  qui  peccuti  mu^' 
crone  vulnerai  contdfntiam  :  neque  uilum  gravius  tsi 
onus  quam  peecatorum  sarcina  et  pondus  flagitiorum, 
Deprimit  animam,  cursat  usque ad len-am^  neseeri-en 
possit.  Gravia  fili,  gravia  niinis  delictorum  pondera, 
Idcm  libro  de  Offlciis  primo  :  Vides  convivium  pccca* 
ioris,  iiiterroga  conscienticm  ejrs.  Nonne  gravius  om- 


speeie  retenta,  totis  se  ad  cowprehendeudum  equitem 
viribus  fundit,  et  iracuiidce  stimulo  velocior,  fugienti 
iniminet.  lUe  iterum  spha^ra:  objcctu  sequentem  fetar- 
dat.  Nec  iainen  sedulitatem  matris  menwria  frnudis 
excludil.  Cassam  versal  imaginem ,  et  quasi  lactatura 
fetus  residet.  Sic  pletatis  suce  studio  dtcepta^  et  vin^ 
dictam  amittit  el.  prolein. 

Uitis]  Nemini  vim  inferens.  Src  ex  Huniei  i  scn- 
leiilia  Ovidius  : 

Mille  lii|M,  misiiqiio  Iunis  ursi(|uo  leaenu^ 
Uoursu  fetere  mfiuin, sed  iinlla  lluienda. 
r*u llaque  iral  Do>tro  jaclii.a  incor|«re  vulnns, 
Vuni  elura  blandas  moverc  i»cr  ;;cra  ra:idas. 


britatem  niiraris  corporis,  /iliorum  atque  opum  abun 

dantiain.  Introspice  ulcera ,  ei  vivacls  aninm  ejns  , 

cordisque  moestitudinem.  Rursus  Officioruin  iii :  Qi:a 

enim  poena  gravior  quam  inierioris  vulnns  consdenliw  ' 

Lodovicus  Bigiis : 

Brevi  damnosa  voloplas 
Nequiiiac  tranftit,  sed  vulnerai  ossa,  medoXiss, 
Mcuiem,  auimuiiique  bimul. 

Id.-m  : 

K.illimur  heu  ndscri.  iion  esl  cx  rlnset-us  ullum 
Flagiiium  :  in  mcdio  pecture  rfKua  lenel. 

Viiliius  biai  letUale.  lameii  luedicit.u  parulur 
Niitla.  iiec  a  u  bis  curritur  ad  iiietiiciim. 

liia  fti  duicaiit,  lerris  jicra^ramu'*  ct  ipquor, 
Curam  aiiiioi  uuiius  deliciciilis  liabei. 

.Nus  qiioque  oiin  iuvcnes  adiiio  .'uin,in  elegiis  inoi*; 


APPENDIX  AD  LIBROS  DE  CQNSOLATIONE  PIIILOSOPfHiE.  «051 

A  Uliir,  ul  vinciila,  m  carr eres,  f qiialoirs,  iH  verbera, 
qn.T»  ex  legum  i  rrrscripto  pcrniclosis  conslilu  a  sunl. 


lOul 

niiiis  .ic  lusimu$  supcr  re  minime  ludicra  : 
Splendida  magnlfici  cernis  convivia  regi», 

Aslanles  puoros,  aurea  vasa  vides. 
11  iirs  meniem  sl  forie  videre  licercl, 
L  lcera  perspiccrHS  sordidiora  lolo, 
Innutneras  pcsles.  el  p'urima  monslra  vWcres, 
Inrerno  longc  |»lus  fttgienda  cane. 
IN  PRUSAMJV. 
Hac  prosa  primum  quidcm  fal^ur  Sevcrinus  vilio- 
Ros.lamcisi  speciem  humani  corporis  reiincanl,  tni- 
in.irum  Umcn  iiualiUle  in  belluas  iransformari.  Ve- 
riMii  id  sibi  mirabilc  cum  primis.  indignuinque  videri 
aii,  in  laiiiaiuviliialemabjeciesinbonorum  perniciem 
grassari  posse.cl  maleconcupilaperpelrareicuivcris- 
simis  ratiouibus  occurrens  Philosophia.duodisserit  a 
vu'gari  quidera  opinione  longealiena,  neclamenmi- 


At  hi  iinpune  evadiinl,  insonlcs  aulera  p'eriuHlur, 
Cujiis  causam  confusionis  admirabundus  e\  Philoso- 
phia  Doeiins  sciscilaiur. 

IN  METROM  V. 
Excmplis  colligii  e  cau-arum  ignoralione  adiuira- 
lionem  oriri,  quibus  acceplis  etpeniUiscognias,  h«c 
e  inedlo  tollitur,  lucccdilqiie  scienlia.  Carnieii  dico* 
lon  esi  dislrophon,  lamelsi  Mcolaus  Pcrolias  vi? 
ulioqui  dociissimiis-,  patuin  perpeusa  verauun  ra- 
lione,  tradiderit  Iroc  carmen  esse  daclylicuro,  alcma- 
nimn  letr;imeirum  liypcrcalalecium,  cu)iismodi  esl 
illud  primi  libri.. 

Heu  quam  prscipili  merta  profondo. 


nusvcra.Quoriim  alieruraesl,  raullomiserioresim.      ^j^   ^^  nunque  differi  hoc  (quanluin  ad  primum 
1  ^.  <:^.:  ^....  i:i/..i:o;cii<iur».^APiiniftAtia. nuam  cum  ..«  «  i.*_  • :^«  .^:^^»^  MMinM 


probos  tteri,  cum  llbidini  sua;  fecerunl saiis,  quam  cum 
peipcniinapperuaexsequi  nequiverinl.  Alierumvero, 
rolnus  iniseros  esse  malos,  facinonim  suorum  pcenas 
expendenies  :  lameisi  nulla  corr.  ciionis  raUo,  yullii» 
exempi  icspcctiis  habealur,  quam  si  eo  impune  ad 
lcmpus  clahcntes  nulla  justiiiiB  posna  coerccat. 

Convenienli  loco]  lii  hujus  libri  prosa  sexia. 

MttUo  igitur  infeliciQrei]  Socraies  apud  Platonem  in 
Corgia  ;  Secundum  vero  $eiUenticm  meam,  o  Pole,  qui 
injuriatur^  injustuapie  est,omninoest  ante  alio$ miser: 
mherior  autem^si  injuriarum  pcenainunquam  luat;  mi' 
nusvero  mi$€r,  <t  luat^  mffpiKiumque  ju$$um  afmd  dco$ 
homine$que  reportet.  Divas  Augustinus  llbr«>  de  Civi  - 
laleDci  xii,  capiteS  :  Et  cum  in  poeniiett  naturavitio- 


versiim  periiiiei)  quod  hicin  prima  regione  sempei 
Irochwns,  ihi  iion  trochffus,  sed  spondeas  Tel  dac- 
lylus  esi.  Primusigiiur  hujus  carminis  versus  miftiM 
videiur  ex  Sapphico  et  Alcmanio,  consians  primo 
irochao,  secundo  Spondeo  vel  daclylo,  »c  spondea 
seu  irocliaio.  Sccundus  auiem  versus  AUVicos  esl 
leiiamcicr,  iambicus,  conslans  penlemimeri  iarobie», 
daciylo  et  spoiideo,  differcns  ab  illo  lloratli  taiiium 

uustremo  pede : 

Vides  ut  alu  slet  nive  candidum. 
Nam  illic  dactyios  est,  hic  spondeus  teroporlbus  ei 
re^poiidens.  Quid  si  dixerimus  et  secundum  versum 
rumposilum  et  Alcaico  dimidiatoAlcraaniotScdhdec 
nemini  miranda  ▼ideantur,  si  Severiiins  noster  arlis 


ta,  excepto  eoquod  naiura  e$t^  eiiam  hoe  ibi  bonum  e$ty      niusicx  longe  doctissimus,  suo  jure  versihus  novis 
«u^^  ;m.mmm«i/i  M/kM  0tt  •  hnr.  ^nim  g$i  iu$lum.  et  OWUie      .■i..f.i.   n,ti  «nnd   ftlintt  I^niinAA  nnftiM  miiiime   inve* 


quod  impunita  non  e$t :  hoc  enim  e$i  ju$tum,  et  owuie 
iuJum,  prccul  dubio  bonum.  " 

IN  METRUN  IV. 

Carraen  est  dicolon  disirophon,  altero  versu  hende- 
casyllabo  consUns,  allero  elegiaco  penumetro.  Exse- 
cratur  eo  Philosophia  mores  hominum  cfTeratos,  qui 
eum  plurimis  periculis  sint  obnoxii,  nihilo  seciiis 
invicem  bellls  gerendis  moriem  properant,  et  mutua 
strage  desxvlunl :  c«m  boni  jure  sunt  diligendi,  mali 
Tcro  magis  miserandi,  quam  Insequendi. 

Fafiim]  Morlem. 

En$e\  Gladio.  Legalur  elegia  Tibulli ,  cujus  iai- 
llum  : 

Quls  fuit  horrendos  primus  qul  protulll  enses? 


niatiir,  qui  apud  alios  Latinos  poeus  miiiime  inve* 
niantur;  cum  eum  consiet  temporum  proporiiones 
diligenier  observasse ,  ei  ex  arie  musica  roodulacos 
hos  versus  sane  quam  dulcller  cecinisse. 

Cardine]  Cardini.  Aniiptosis  esi :  casus  enim  pro 
casu  ponilur.  Sic  Virgilius  : 

Bt  magno  se  corpore  roiscel : 
pro  corpdri. 

L€i/iil]  Praeiereat. 

Boote$\  Arclophylax.  Booies  oritur  tertio  Idus  Pe- 
bruarias,  ul  docet  Ovidius  in  Fasiis.  Arctophylax 
auiem  interpretaiur  Ursi  cusios.  Idem  etiam  appel- 
latnr  Rooles.  Manlius  : 

A  lergo  nllcl  Arctophylax^  idemque  Boo'ef. 


Mi$ere$ce]  Miserere.  Miseresco  deducium  csi  a  mi-  ^  e^  Cicero  de  Natura  deorum  Arali  versum  iia  refcrt: 


lereo,  quod  apud  velere»  fuit  personale  verbuin.  En- 
aius  libro  Annalium  quinlo  : 

Cogebant  hosteis  lacrymanies,  ut  tnlsererent. 

IN  PROSAM  V. 
llaclenus  disseruit  malos  oinnes  raiseros  esseet  ani* 
morum  qualitnte  degenerare  in  bclluas.  bonos  auiein 
leatos  et  deos  evadere.  Veruin  his  Severinus  non* 
ium  omni  ex  parle  consolalus,  pristinx  suae  digni- 
l:Uis  memor,  el  exsilium  accepUmque  conlumeliam 
fciiamnum  vgre  ferens  ( quanquam  ante  probatuin 
tsl  fortiinse  bona  non  esse  vera )  neminem  lamcn 
vel  sapieiitura  vlvcre  dicit,  qui  non  fortunx  bona 
calamitalibjs  et  suppliciis  anleponat,  quac  passim  ab 
hnprobissimo  quoqtie  virlulc  prxditis  infligi  lameu- 


ArctopUylax  vulgo  qui  dicilur  esse  Booles  : 

guod  quasi  lemone  adjuDcUm  pra  se  quatil  Arcton. 

|)'Citur  eiiam  Arcturus,  ut  docet  Lactanliiis  graui- 
inaticus.  Servuis  Umeii  scribit  Arciurum  proprie 
esse  stellara  in  signo  Boote,  cujus  orius  et  orcasus 
lempesUies  gravissimas  facil.  Booles  aulcrti  non 
orilur,  aut  occidit,  ut  alia  signa.  Sed  cum  plaosiro 
proximus  sit,  quod  vertiturcircacardinem.in  ipsayer- 
liginevidelur  occidereel,  cum  sc  elcvai,  oriri.  Hujuf 
manum  sinistram  (auciore  Higino)  circulus  arcticus 
includil,  ut  neque  occidere,  neque  oriri  yidcaiur. 
Ipse  enim  posiius  ab  arclico  circulo  ad  «siivum  de- 
nnitiir ,  incliuatus  in  longiludinera  dextro  pcde,  «s- 
livo  circulo  nixus.  Hujus  humero»et  pectut  a  rcli- 


1055 


MURMELL!!  CQMMfiNTAHIA. 


ie&4 


quo  corpore  dividit  circolas,  qui  pcr  atrosque  polos  A  nc»naginta  opU  babuisse  cinit,  Alcxus  qainqaa- 


transiens  tangit  Arieteni  et  Clielas.  Hicquidem  cum 
Tauro,  Geniinis,  et  Cancro,  et  Leone  occidii.  Ideo 
sero  ( ccidere  diciiur,  quod  magis  ereclos  a  pedibus 
pervenit  ad  terram.  At  ei*  riens  citius,  quam  Clielao 
videtur.  Unde  a  poelis  moilo  lardiis,  modo  piger 
appell.itur*  Hujus  eniro  occasus  quatiior  signoram 
ladiaci  tempiis  absumit,  ut  diximu>. 

Palleani]  Deest  li  vel  cur. 

PaUeanl]  Obsrureiitur  deliqiiio. 

Infecta]  Obscnrata. 

Meli$]  Objeciti. 

Pioctis  opacw]  lerr»  obscuranlis.  Deliquium  eiiiin 
lunaefit  ex  inlerposiiione  tcrrx  inter  solemei  lunam. 

Quffqiie]  Et  qu». 

Puigenti ore]  Clara  Tacie. 

Texerai]  Occuluerai,  condiderat,  offuscjverat.  Ka- 
lura  enim  fert,  ut  majus  tumen  ofliiscet  minora. 

Confma]  Defecilone  laborans. 

Detegat]  Sidendere  permittat. 

Lauantque  crebris  fmlsibus  ara]  Nam,  ut  scrtbit 
Plifuus  libro  sccundo,  capite  duudecimo :  Viii  ingen- 
Us,  inter  quos  fuit  Stesichorus,  et  Pindarus,  credide" 
runt  lunam  ectiptim  et  quasi  mortetu  pati  ex  cantatio- 
nibut :  unde  ne  id  luna  pateretur^  dissono  crep'.  u 
tuccurrebant,  Uinc  de  climoaa  mulier^  aaiyra  sexta 
luveiialis  :    < 

Jaro  nemo  tuhas  atqae  era  faliget : 
Uua  Iat>oranti  poterit  succarrere  luu». 

Auct-  re  Pluurcho,  Aganice  Agetoris  Thes»al|  lilia. 


gini.i,  ex  quibiis  si  quod  ampularetur,  duo  rcnasce- 
iNiutar.  Ilanc  Hercules  adjuius  ab  lolao  Buperavil, 
qui  rocisum  coniiiiuo  c;iput  subjectis  flainmis  iiiure- 
bat  llerculis  jnssu,  ut  est  apud  llesiodum.  De  bac 
memintt  Ovidiana  Dejanira  : 

QuflB  |ue  redundabat  fecandlo  vulnere  serpens 
Ferlilis,  ei  Uamnis  dives  ah  ip  a  snis. 

Seneca  Tragicus : 

Quid  sseva  Lerne  monstra  nomerosum  malam, 
Non  igoe  demum  vicit,  et  docuil  roori? 

Quidam  scribunt  hydram  in  Lerna  Argivornm  palude 
exstitisse,  aquas  evomeiitem,  quae  vastabani  vicliias 
civiiales,  in  qua  iino  meatu  clauso,  multi  ervmpe* 
Q  banl.  Qnod  Hercules  videtis,  loca  ipsa  exussil,  ei 
flic  aqnx  meatus  clausit.  Socrates  in  Euihydemo 
Platonico  :  Hercule  qoidem  multo  sum  imbecillior ,• 
qui  pugnare  siinul  non  valuit  adversus  hydram  to- 
phiflticam,  cui  proplcr  sapientiam  pro  uno  semionis 
capiie  amputato,  multa  repullulab.nnt :  ac  etiam  ad- 
versos  Cancruro  sophisiani  qnomdam  ex  mari  adfen- 
taniem,  et  naper(ut  arbitror)advectam  navi,  a  qoo 
cum  Herculesad  sinistram  angeretur,  verbisque  acri* 
ter  morderetur,  nepotis  sni  lolai  toxiliom  implora- 
vil,  qui  summopere  illi  succurril. 

Mentis  t(^]lntelfectU8  vigore. 

In  hac]  Male  ia. 

De  providentias  simplicitate]  Qiiinquc  qnaesliones  re* 
censet,  casque  obscurissimas,  et  iiNniuaiii  Katis  ex« 


qiiod  pieiiiluniorum  defectuum  esset  gnara,  teinpas-  C  P'*^*'**»  ^^  proposltam  maieriam  pcriinenles 

qoe  prxftoscerei,  quo  lunam  ab  unibra  ierr«  inter- 
elpi   contingerel,  mentcm   mulieruni   extnrbabaty 
llisnne  se  lunani  deduccre  persuadebat. 
Cori  ]  Vep  i. 

Fffmenrt  ]  Graviter  resnaiiti 

Tundere]  Pcrcutere. 

Solvier]  So'vi,  liqueflerl. 

Latentes]  SubniKnendiiiii  c>u$ae. 

lnstiti(B\  Ignoranti»  Et  aniiiiadvertendum  in  vcr- 
siisscansione  per  syneresim  tx  tetrasyllaba  tiisyl- 
labain  factam  dictioncm,  iia  utt  poslerior  sit  coiiso- 
iians,  ut  apud  Scnecam  Iragicuni  in  Sapphico  : 
Cuncia  diviliasroeiuilque  casus. 

IN  PROSAM  YI. 

ilac  prosa  Philosophia  causas  eorum  reddit  qux  ^ 
^upra  Uoelius  attigil,  sibique  supra  modum  miraiida 
videri  dixit,  nisi  raiio  depreheiidaiur.  Ait  auiem  ha-c 
omnia  a  diviii^  inielligentiae  providentia,  seu  fato 
progressus  suossortiii,  et  quid  inicr  Dei  providen- 
liam,  ac  falum  iniersil,  docet. 

Tiii  mtin^is  ]  Offlcii  tui. 

Evolvere]  Cxcutere. 

Yelatas]  Obducias. 

Caligine]  Tenebris  Ignorantiac. 

Qumio]  rogo.  Petit  sibi  causas  explicari  eoruro 
^uorum  admiratione  lenetur. 

Exhausti]t\\um\\o\m, 

Bydres]  Latinc  dicitur  excctra,  quain  Siiuonides. 


Sed  quoniam  hasc  quoque]  Promittit  Philoflophia  se 
esplicaturam  rei  petitx  cauaas. 

Septi  ]  Circumdati  ta  ei  ego. 

Omnium  generatio  rerum]  Aciitisfltma  pariler  cf 
jucundissiftia  dissertaiio  de  diviiia  providentia  el 
fato. 

Stabilitate]  Constantia,  immutabililate. 

SorltlHr]  Nanciscilur. 

Hcec]  Diviiia  mens. 

/n  arce]  Sammiiate. 

Gerendis]  Adninistrandls,  eniciendU.' 

Statuit]  Prasscribil. 

Puritate]  Simplicitiite. 

Conspicitur]  Consideratur. 

Quas]  Provideniiam  et  faium. 

Nam  prot^dentia]  Describit  prius  providenliam , 
deinde  et  fatum. 

Fatum  vero  inhmrens]  Ex  Chrysippi  Stbici  flen« 
tentia ,  fatiim  est  flempiiefoa  quaedam  et  indecliDa- 
bilis  series  rerum,  et  catena  volvens  semetipsa  sese, 
et  implieanfl  per  xtcrnos  conse  {uentiae  ordiiies,  vx 
quibufl  apia  connexaque  est.  De  faio  qoi  plura  nosso 
cupit,  legat  M.  Tullium  et  Marcilium  Ficinum  Pla- 
tonicum,  Landinnm  in  sexto  ^neidos  Coiiiintiiit:i- 
rio,  Gellium  libro  sexto,  et  Eusebiam  libro  sexio  de 
Praeparatione  evangelica. 

Providefitia  mtm^ne]  Ostendit  quid  intersit  inter 
providentiam  et  fatum. 

Qua:  licet  diversa  sint^  alterum  tamen  pendet  ex  aU 


• '  • 


I0£>5 


APPLNDIX  AD  LIBROS  D£  COiNSOLATiONE  rillLOSOniliC:. 


lOM 


^^0]  Doccl  qiio  parlicipeiit  ea  qiiae  inodt)  dirersa  esse  A       Scribeudi  recie  saperc  esl  ei  priucipium  el  Iom. 


reiiscbat. 

Qmedam  vero]  Ail  quxd  111  hmietsi  divinsB  provi- 
dentise  subjecta  siiit,  falaleni  ininon  seriem  superare. 

A'am  ut  orbium]  Piiicherrima  orbiuin  siinililudine 
docct  alia  majoribus  fali  nexiluis  iinplicari ,  alia  mt- 
noribus,  nonniilla  veio  latalem  suiergredi  necessi- 
latem. 

EAtimui]  Extremus  orbis. 

Illi]  Puiicto. 

Vogi  ur]  Constringilur. 
..  Tanlo]  Subaudi  Magis. 

Jgitur  uii]  Grapbica  comparatio.  Queinndmodum 
(inquit)  raiiocinaiio  esl  ad  intellecium,  ei  id  qiiod 
Kigniiur,  ad  id  quod  isl,  #1  lempus  ad  xiernitaiem, 


Citra  ip(m]  PraMer  spem  el  exspeciaiionem  tuan^ 
Sed  $it  aliquis]  Osteiidii  varias  el  divcrsas  diviBa 
dii^iensaiionis  ralionem. 

Quidam  me  quoque  exceUentior]  Thcologus  Grapeus, 
eo<|ue  phiiosophia  pr;vslaniior.  Nam  quod  aiunt  in- 
docti,  excellentior  me,  id  csi,  pcr  me,  plane  riflicu- 
luin  e>i.  Sut  jecit  autem  Grxcum  Ihcologi^  quem  nou 
dubito  inler  Chrisiianos  prx^tantero  fuisse,  versuoi : 

In  quo  animadverteiiduin  e  iu  dictione  u/»oO  pro- 
duci  ob  I  quidain  sequentcin,  ui  aptid  llomcrum  et 
Pcrsium  fjiiXoi  prima  syllabu  legitur  cxtenta ,  tametsi 
qiiidam  niuteni  t  in  >] ,  legeules  cioj&ov.  Latine  sic  so* 
nal  ad  verbum  facta  intcrpretatio :  Viri  sacricorpus 


el  circnlus  ad  puuctum  medium :  ita  mobilis  fali  se    B  virUites  xdificaverc.  Versus  autem  hunc  in  inodum 
ries  csl  ad  stabilem  ei  innnohilcni  providcuiise  sim-      ro\di  polesi : 


idicitalomc 

Ka  serlt]  Onatenus  Tati  \is  sc  exi>lii'ei  o  tc  dit. 
.  i ndediHabilem]  Ineviialiilcm. 
.  Fluiturui]  Fiuctualiiras. 

.  Quo  fit\  Pulchcrrima  conclusiu ,  el  Philosophia 
saue  quam  dignn. 

Qua  vero  inquies]  Occurril  t.ciix  objedioiii,  qunm 
Roelii  verbis  subjii  il ,  et  oslendit  longe  aliler  Deum 
atquc  morlalcs  judicare  ,  Deiqnc  jiidicin  esse  nbys- 
lum  multam ,  et  sensibiis  nostris  cogii^itionibnsque 
inncce^sam* 
•  iViiifi]  Nunquid. 

DeguHi]  Vivunt. 
^  Censuerint]  Existimav«  riiil. 

Vti]  Qiienindmodum* 

Temperiem]  Teinpe  ainm  constiiulioneni. 

A'ti»i  enim  dtssfriif/€'|  Pulcherrimam  aflert  ciniipa' 
rulionem. 

A  sciettt»  ]  Deo. 

Ignoranteti]  llomines. 

Perstrinfjam]  ColHgain  cl  hreviter  coinpl  ctar. 

yEqui]  i£nuilalis,  Imitat  ouc  Maronis. 

Liicaffffi]  M.  Anneus  Lucnniis  naiione  Hispnniis , 
pnlria  Corduhensis.  fuit.  Scripsil  opus  de  bel  >  C;u- 
bnris  ei  Ponipeii  Cii  lilulus  Pharsalia,  Snturnalia, 
Silvariiin  libros  deccm ,  Irngoeillam  Modeam ,  quain 
non  absolvii ,  de  locendio  Trojic  cum  Priami  cnla- 
tnit;ite ,  Orpheum ,  fobnlas  complures  et  epislolas. 


Sacri  homioi:!  corpus  viilutes  aedifitaruuL 

Mista]  Pariiin  prospera,  partim  diversa. 

Ne  longa  feticitate  luxurient]  Nam  ul  ail  Ovidius : 

Luxuriant  anlmi  rebus  plerumciue  secundis, 
Nec  facile  esi  ae(|ua  commoda  nienle  pall. 

Aths  duris  agitari  sinit]  (inptista  Maiiluanci  libr« 

S.lvnrnm  sociindo  : 

Hebusajversis  agiuita  viriiis 
Cresoit,  01  robur  cruciafa  longo 
Sumit.altriiu,  meliusque  terso 

Caudicat  ore. 
Oiiiim  clari  fugiunt  honores. 
Nobiles  Uucii  lalMir  ad  iriumph(>8. 
Sudor  iusiguesiiei'  ad  coronas 

Monslrat  apertura. 

Tritibus]  Advfr>i  . 

Probris\  Viliis. 

Exercitii]  Subaudi  cauta. 

Nam  ut  probis  Ar^uetfnpro^tijPiikhre  nit  itnproboi 
noii  sidiini  a  prohis  discordare .  sed  iiitcr  se  quoque 
nullam  hnbere  convenientiam  :  nl  rnni  senictips's 
Jisrordarc,  vitiis  conscirntiam  di-crrpontJbu^i , 

'A^ya/iov  5'  iyLt  TavT«  6ewv  di{  nuvr  ayojifJttv. 

Crccus  vcrsus  heroicus  est  (ni  fallor )  llomeri ,  qui 
nd  verbum  interprctaliis  sic  sona*t :  Dirficilc  auiein 
esi  me  scrmone  explicare ,  quemndmodum  Deus 
oiuiiia  regat,  el  su.i  providenVia  disp  tnnt.  Versua 
Lntino  serin  ne  sic  reddi  poicst : 

DilTicilc  est  sic  hiec  ine  dicere  cnn-la  deorum. 

Proditor]  Productor,  condilor. 

Haustu]  Meiapliora  ab  iier  facientibus  siMfipta , 


Ki    lihris  Pbarsali^  tres  primos   emgidavit  cuin  Dqni;  hansiu  vini  acrepto  rcfecii ,  perguui  in  iliiicro 
iixore  Argentaria ,  reliquos  imperfecloif  alque  inc-      iustitnto.  ^ 


mcudaios  reliquit  propier  intempeslivnm  iiiteritutn 
a  Nenme  iinperalum.  Versus  ejus  sunl  in  lib.  Phar- 
iKilia!  priino: 

Nec  quidquam  jam  fe  re  pniest.  Cjpsarve  pHnrem, 
Pompeiusvc  fuirem  :  qiiisjusiiusiiiduai  arma» 
Scirc  nefas,  mxgno  se  jiidice  (|uisque  tuetur. 
Vitrix  causadils  placuit,  sed  victa  Catoni. 

M.  Tullins  in  oratione  pro  Quinto  Lignrio  :  Cnusa  ta- 
nien  dubia ,  qnod  erni  atiquid  in  utrnque  paile  qtiod 
prob.-iri  possct.  Nunc  mo.lior  cerle  jiidicanda  esi , 
qtiaiii  <:ii;iin  dii  adjuverunl. 

Fa,.iliaris  whttr]  Vel^i  «Miiin  pueia^  dc  PhiloS()phi;e 
tiiiaiiia  suiiu  Uiidc  aii  lliiraiius : 


m  METRUM  Vl. 

Carmen  lioc  ejusdem  generis  esl  cum  quinlo  prlmi 
voliiminis.  Probat  eo  Phi!o>ophia  id  qnod  paulo  anie 
dixit,  omnia  videlicet  mnla  Deum  omnium  principem 
cxlra  reipuhlicas  suas  terminos  eliinitiarc,  el  oinnia 
in  offlcio  continere,  ac  res  omnes  alioqui  temcratiis 
iiiotibus  fluiiaturas,  optimo  teinpcramcnto  cocrf;iTi*. 
Uevide  supra  eamdeiii  propemudum  Dialeriain  in  uL 
timo  secundi  voltiniinis  carmine. 

Celsi]  Attiss:mi. 

Jfiro]  Potcntinm. 
ToffC/i/if '  Dei. 


mt  "  MCRMELLII  COMMENTARL\. 

Pwrd\  Perturbalioiiibus  ct  vitiis  purgnin.  A  snnt  pcrreciidies. 


mi 


SoUrt\  Iiigeniosus,  per»picjx  ,  acuta  conieinpla- 
tione  utens. 

Cernere]  Videre. 

Culmiwi]  Sublimes  pnrtcs. 

Illic\  In  coelo. 

Veterem  pacem]  Aiiliquani  concoidiam. 

Phcebei]  Lunae. 

Axern]  Curriim,  vebiciilnm. 

Summo  verlLe]  Apud  poluin  septentrionalein  ,  de 

quo  poeta  : 

Hlc  veriPx  nobis  somper  sublimis,  ai  illum 
Sub  pedibus  Slyx  airu  videl,  manesqucprofundi. 

liajndoi  %neaiu$]  Veloces  iiiolus. 

Vr$a]  Grxco  "Apmoi.  Iliginus  scribit  efrigiem  IJrsa: 


Dis  epla]  Sepnrala. 

Suo  [onte]  A  Dco  principio  suo. 

Fatiscent]  Dissolvantur. 

Non  aliter]  Non  alio  modo. 

Refluant]  Reveitaniur. 

Causos]  Ad  causam  iirimam.  ' 

Etse]  Essentiam.  Sic  ct  snpra  libro  icrlio  cecinil : 

Reprtunlproprios  (|ii:rque  recnrsus, 
Rediinque  sno  i»ing«ila  gaudent, 
Nei*.  nnnet  nlli  tradiliis  ordo, 
Nisi  quo«l  lini  junxerit  ortum, 
Stabilemcine  siii  fecerit  orb6m. 

Marsitius  Firinus  in  Cnmmpmario»  oniti  ne  seennd»; 

capite  |)riiiio:7>/nr/a/^m  rylhagoricipfiilo$Of  hiomMum 

mensuram  e  le  volnmmt ,  06  eam  arbiiior  rntionem  , 


steliis flgaratam,  nonoccidt're../Ve^Aiit  (inquit)  Oceam  ^  quod  Deu$  ternario  numero  re§  gnbetnat^  atqwf  etam 


uxorem  id  rtcipereicum reliqua  $idera eo peritenant in 
oceasumf  quod  Tethyt  Junonii  tii  nuirix^  cui  Calim 
tueeubuerat,  ut  pellex»  Idem  eliam  doeetDvidiiis  libfo 
secundo  Metamorph.  Ideo  autem  revera  non  occdit, 
qnia  cum  siipra  nos  sl!  |K)Ius  arc'icu«,  scmper  n  i«o« 
bis  videlur.  Sic  Maro  : 

Arctos  Oceani  mctnen'tis  lequcre  tingi. 

Oceano  tingere  flammat]  Uccidere. 

Ailrtgcrii]  CiJtlesiIbus. 

Vicibut]  Per  viCvS. 

Sidant]  Deorsuni  vergant ,  deprimnntnr. 

litdem  cautis]  Ex  eadem  mundi  concordia. 

Spirat]  Spirando  emilt  t. 

florifer]  Flores  fercns. 


ret  ipsw  ternario  numero  teminantnr,  II. nc  Maroiiit 
il.ud :  , 

Numero  Deus  iropare  gauUel. 
Nempe  sumnius  ilie  aucuir  primo  singula  creai,  sei 
cundo  capii ,  lcriio  perticit.  Singula  quoqtie  imprimis 
ab  illo  perenni  fonie  effluunt ,  dum  imscuntiir ;  de- 
inde  in  eunHJrm  rcliuunt ,  dum  suam  illam  origiiiem 
repelnnt;  postremo  perficiuntur,  postqnam  in  snuni 
priucipium  redicr  ni. 

IN  PROSAM  VII. 

Ex  iis  qux  siiprn  eruditissime  ciim  de  divina  pro- 

videntia,  tum  de  fiiali  seriedisseruit,  pulcbrain  iiec 

minus  veram  dediicit  illalionem ,   aiens  :  Tametsi 

vnlgo  aliler  viJeatur,  omnem  quidem  forlnnain  esse 


ilMinijl  llic  aequaliter  in  quatuor  diviJitur  partes  ,  p  l>ouam,  cum  vel  jusia  sit.  vel  uiilis.  Proinde  viro  sa- 


jnxta  illod  poeiicum  : 

Temporibu.sque  parem  divcrsis  qaaltnor  aunuoi. 
Sunt  autem  ver,  a^stas ,  antnmniis »  biems.  lUque 
Maciobius  ait  bbro  seplimo:  Ver  Deut  omnium  fa- 
bricator  calidum  fecit  et  kumsctum;  sicca  ett  cestus  ei 
caiida,  aulumnus  ticcut  frigi /ns,  hiemt  hnmlda  pa.iler 
tt  frigidi  est. 

Pomit  ]  Ovidius  libro  de  Remcdio  amoris  primo  : 

Poma  dal  autnmnus,  fnrmosa  est  mes  il>us  :cs'.is. 
Ver  i^sbel  flores,  igne  levainr  hicms. 

Gravit]  Plenus ,  abnndans. 

DeftuUt]  Deorsuni  flueus. 

Hac  temperies]  Moderatio  ct  concordia. 

Yitam  tpirat]  Vivil. 

Eadem]  Teinperies. 

Condii]  Abscoiidit. 

OJ  iiti]  Occasu ,  morte. 

Mergent]  Obruens. 

Conditor]  Creaior. 

JSqut]  ^quilatis. 

Concitat]  Imperai ,  cogil. 

Ire]  Moveri. 

Sittit]  Siare  Jubei. 

Reirahent]  Ad  sc  vocans. 

Vaga]  Mobilia. 

Firmat]  Stabilit. 

Itut]  Motus. 

lierum]  Rursum. 

/n  orbes  flexot]  Molus  eirculares,  qui  rectis  loiige 


pieiiti  non  esse  graviler  rerendum ,  si  iji  fortuna:  cer- 
lamen  adducatur,  quo  ejus  eviTciialn  virius  ma^is 
ac  magis  eniicscal. 

Qui]  Qiiomodo. 

yiju]  Firmata,  suslchtata,  sufTuIia. 

Jnopinabiles]  Iiicredibi'e8 ,    a  vulgi  opinitine  se- 
motas. 

Paulo  ante]  Prosa  quaria  et  sexlu  Iiujus  iibri. 

QiiiJ  CWf  quoniodo. 

1/1]  Quomodo »  sicui. 

iVoiiR^  igitur  bonum  censes]  Syilogismui  est  lerlii 
primac  ngurae  roodi.  Quidqnid  prode&t ,  bouum  esi : 
Fortunu  autcro  exercens  aut  conigens,  prodcsi.  Es| 
igilur  boni. 
I^  .   Hagc]  Foriuna,  quie  vcl  exercet  vel  (orrig  1. 

Inopinabile]  Incredibiie  et  alienum  ab  opiiiioiie  sa* 
pientum; 

Quare  inquit]  Ex  jain  diclis  inferl,  viro  snpicnti 

nrniimc  d  ilendum »  cum  adversus  asperam  fortunaiii 

ccriare  cc^itur,  sie  enim  virtus  et  probatur»  et  magii 

eliicescii.  Unde  OYldius : 

Qu»  latet,  tnqae  boni^  cessat  uon  cognila  rebiit, 
Apparet  virius^  argiiitorqae  malis. 

Et  Silins  lialicus  iibro  quarto  de  Romanis  : 

Jovat  ir.e  periclis 
Ad  decus,  el  dextra  memorandum  condere  nomeu, 
Quale  dedii  nnnquam  rebus  fertuna  secondis. 

Rnisns  in  eodem  : 

Kxplorani  adrcrsa  viros,  perque  asnera  doro 
Nililur  ad  laudem  vlrtusmterriUciivo. 


109»  APPENDIX  AD  LIBROS  IIE  GONSOLATIONE  PHILOSOPIIIiC:. 

Gloria  propria]  Faiislus  AiKlrcIiniis  :  A 


ion 


Forlia  diflicilessuperaniia  peclora  casus, 
Inclyu  perpelus  noiiiina  liuctis  lul»eni. 

VirtuB  vocalur]  Unde  virlus  appellala  sit  ostendit , 

quod  suis  scilicel  viribus  nilens,  iion  supereinr  ad- 

versis.  M.  Cicero  libro  Tusculanarnm  Quacsiionnm 

secuudo  :  Appellala  e$t  enim  ex  viro  virtus.  Viri  autem 

propria  maxime  est  fortitudo ,  cnjus  muMcra  dno  ma- 

xima  sunt^  mortis  dolorisque  conlemptio.  {Jtendnm  est 

igitur  his ,  si  virtulis  compotes ,  vel  potius  si  viri  vo/u- 

intM  esse,  quiniam  a  viris  virtus  nomen  est  mutunta, 

Laclanlius  libro  de  Opiflciti:  Vir,  iiiquil,  nominaius 

est ,  quod  in  eo  major  vis  est  quam  in  femina,  Et  hine 

virtns  nomet^  acceplt. 

IN  METRUM  VII. 


Bcx(|ne  pat*ero  vicit,  casiuiuqoe  datora 

<  li7iifil)us  anlc  aramsteiil  Iptngenia  iniuisiris. 

FiBderai]  Fcedere  facio  incidil  el  mactal. 

Nace]  Ipiiigeni;r. 

Itachui]  Ulysses. 

Sodales]  Socios.  Properlius : 
raulaiim  socium  jacturam  flcvit  Ulysses. 

Ferus]  Truculenlus,  ab  humanilaie  kiiniis  alienuf. 

Mersii]  Absorpsit ,  recondidiu 

PolypJiemus]  Hic  fiiit  Ni'ptuiii  filius  ex  Tlioa  Pborci 
ri]la«  ad  quem  cuni  Ulysses  iii  Sicitiam  profecius  cmii 
duodetim  comilibiis  per^enissel,  tres  cados  optimf 
vini  securo  porlaiis,  adrnjratus  esl  magniiudin<'in»  fi>r« 
ni:im(|ue  hominis  unicum  oculum  in  fronle  babenlis. 
qui  solus  Sttb  antro  toliebat  lapidem ,  qiialem  Tigioti 


Trium  furtissirooruin  eieroplis  ostendit ,  non  nisi  ^  bnum  jiiga  vii  movere  potiijssent.  Ab  eo  igiiur  sch 

pcr  difficilia  et  ardua  iter  esae  ad  virtntem  el  gle* 

riam.  Non  igitur  deirectandum  esl  certamen ,  non 

rccusanittis  labor,  qno  virtutis  et  sapienlia!  nobis 

inaieria  suggeriiitr,  jnxia  poetiros  illos  verftus: 

Oolsc|iils  enim  daros  casus  virtuti^  amore 
Vicerit,  ille  sibi  budem(|ue  decusque  par»bit. 
At  qiu  desidiam,  luxumqutf  soquetur  iiierieni, 
Duin  fu^l  oppositos  licauta  meniH  talHiriM, 
Turpis,  luopsque  simul  nii  erab.le  trausigit  acvum. 

Bis  qninis]  Decem. 

Vltor]  Yiiidex  ,  raptor  llelenx. 

Alrtdei]  Agamemnon  Atrei  filius.  Ili*raliiis  in  Fpisl. 

Nestor  componere  lites 
Inter  Peliden  fesilnat  ei  iiiter  ^iriden. 

Phrygiaf]  Troj». 
I?tftn?s]  Cxcidio. 
Fratris]  Meneai. 

Amissos  thalamos]  Ercpiam  conjugem  llelenam , 
Diurierum  longe  pulcherrimam. 
Piavit\  Purgavit.  Maro : 

£t  cutpam  miseroriim  morte  piabunt. 
Sensus  est ,  Uaptum  Helenx  quem  libidinosns  P.iris 
per|)elravii,  Agnmemnon  vindice  beilo  et  Trojs  sub- 
versione  purgavit.  Scelera  enim  vindicia  purgnntur 
emoliunturque. 

///«]  Agamemnon.  Hic  a*I  bellum  Trojanum  profi- 
ciscens,  cum  apud  Aulidera  reliquos  GrcciaB  princi- 
pes  exspeetaret,  imprudens  Dianx  cervam  occidit. 
Quare  dea  irata ,  in  tantain  tempestatem  mare  exti- 
lavit ,  ut  Grxcorum  classU  inde  discedere  non  pos- 
lei.  Cum  auiem  eiiani  pesie  laborarent,  consnltus 

Calclias,  Te%pond\y.  Dianee  iram  Agamemnomo  sn^    D  ^.^j  ^^^^  posteriori  cqni.  Ileicules  opUbat  eos  e  Pe. 

leo  monte  depellerc ,  sed  ipse  prior  iiijusium  bellum 
nolebat  inferre.  Curavit  igitur  a  Pbo!o  suscepius 
bospilio,  ut  prxstantissimt  vini  cadus  promerciur. 
Odore  tracti  Ccntauri ,  vinum  rapere  tentaverunt. 
llercules  occas'.onem  nactus »  omnes  aui  iulereinit , 
aut  inde  fiigavit. 

Spolium]  Pellem ,  qua  pro  scuto  usus  csl. 
Leoni]  Vaslus  hic  et  immanis  leo  fait ,  et  qui  ar- 
mis  domari  non  poterat.  Hercules  observato  speluncai 
aditu,  egredientem  comprehendit ,  ef  sirangulavii, 
Fixit]  Trajecit. 
Certis]  Incvitabilibus. 
V§lucris]  Siymplialidet.  Claudianui : 


sciiatus  est  IJIysses  quod  genus  bominum,  qui 
eiisent,  et  per  Jovem  obsecravit  ul  iiceret  s  bl  una 
abire.  Ille  veio  superbe  respondeut ,  non  linierelofoiii 
dtiit,  diiosqiie  ei  comitibns  Uljrs^is  apprelieiHlens« 
riiu  fere  iBunaniler  devoravit  ^  totldemqtte  po»uridie 
absumpsil  prima  luce  :  idem  eliaro  Tesperi  feciL 
Quainobrem  Ulysses  sibi  jam  ei  reliqiiis  limeoa,  ca- 
dum  optimi  vini ,  quod  secuin  tuteiat  Polyplieflie 
oblulit,  eiut  sibi  nc  cacteris  parcerei,  obsecravii. 
Quod  Cyclops  se  facturum  pro-i.isit ,  si  rursus  sibi 
viniim  offcrret.  Oblato  iiaque  tcrii<i  pociilo  menie 
alienatus,  in  nicdio  anlro  iminane  corpus  dornii- 
lurus  eiiendli.  Hiinc  igiMir  l]ly>ses  vino  somnoqae 
sepultuin  aniin.idvcrtcns ,  irami  so  in  oculunv  It  lo 
Q  eicxcavii.  Sed  ei  urgcns  landem  Cydopa ,  cum  ape- 
riieantri  osiium  gregibus  cogereiur,  iinmanem  eiiiH 
de  lapidem  amovii ,  veruintamon  eieuntet  peeudci 
manibus  palpabat.  Quod  cum  Ulysses  ciim  comilibni 
anini.idvertisset,  induti  pecudum  pefies,  Cyclopa  ma« 
nus  effiigere.  Le,;e  Homerum  libro  Odysse»  nono. 

Mercutem]  Hercules  Jovis  el  AlcmennR  filins  foit , 
qui  robore  ac  forlitndine  cxteris  bominibus  supra 
quam  credibileest,  pra'S'itil.  IIujus  vari;e  rcs  gesta 
traduntur  a  Diodoro  Siculo,  Ovidio,  Seneca  Tra^ico, 
Nicolao  Perolto  in  Cornucopiai ,  ei  caetcris. 
'  Ottrt  labores]  llerculei  labores  proverbialiier  cele- 
braniur,  de  quo  noster  Erasmus  abunde  Adagionim 
chiliade  lcrtia ,  proverbio  prinio. 

Centauros]  lli  fucrunt  Thessali  ex  anieriori  parte 


ymiu  esu  placnndam,  Tandcm  igitur  Agamemnonis 
qiioque  consensu  adJucla  Iplugenia,  et  maclata  csi. 
Virgil.  iEneidos  libro  secundo  : 

Sanguine  placastis  ventos  ct  vircine  c»sa , 
Cuffl  pnfnuro  lUacas  Danai  venistte  ad  oras. 

Alii  traduni  Ipbigcniam  a  Dtana  fuisse  sacerdoti  sub- 

reptam ,  ac  illiu^  loco  cervatn  supposiiam. 

Graias  c/aiif]  Gnecortim  navibus. 

Redemlt]  Emil. 

Ventoi]  Subaudi  pfHperos* 

Cruore\  Sanguine  fili«  sii» 

Exuit\  Deposuit. 

Patrem]  Paternaro  pieuiero.  Sic  Naso  * 
Posiquam  pieiatem  |  obllca  cama 


iOGl 


llliRMFIJJI  COMMENTARIA. 


im 


Solot  Amazoolo  cloctus  Siymphalidat  arcu 
Appeils.  , 

llercules  Siymphalidcs  aves  ah  ipsls  nubibus  tagillis 
fetiit,  eneclasque  dejecii.  Eranl  auiem  aves  aqua- 
licx  in  Stympli»Io  palude  Arcadiae,  lanlae  magnilu- 
d.nis ,  ut  soli.s  rad!os  obumbrare  diccrentur. 

Poma]  Hercules  mala  aurea  ex  bortis  Hesperidum 
tullt ,  dracone ,  qui  ea  die  noctuqne  pervigil  cnsto- 
diebat » inlerempto. 

Cernenti]  Vigilanti. 

Una]  Sinistra  manu. 

Cerberum]  Hercules  audiens  Pirithonm  a  Cerbero 
Inrernali  cane  exstinctum ,  et  Thesea  apud  inreros 
detenlum  ,  eo  properavit ,  el  capto  ferbero ,  tripli- 
rique  ( quod  tria  cnpita  baberet )  catena  devincto , 
Tbesea  liberavit. 


A  stratus,  a  terra  matre  viles  accfpiebnt,  et  quidfui 
raajores.  Ea  re  cognila ,  a  lerra  abstinuil  Hercules, 
et  subliroe  domuii.  Desciiliii  hoc  certamen  eleganlcr 
Lucanus  libro  Pbarsalix  quarlo. 

CacHs]  Hic  secundum  Fabulam  Vulcani  filius  fiiil, 
ore  ignem  ac  fuinum  vomens ,  qui  vicina  omna  po- 
pulabaiur.  Veriias  lamen  secundum  philologos  «t 
bistoricos  hoc  babet ,  bunc  fuisse  Evandri  nequlssi- 
mum  senrum  ac  fureni.  Sunt  qui  dicunt  cuni ,  oci  u- 
pato  cirea  Vulturnum  et  Campnniam  regno,  dum 
tractat  etiam  ea  quae  concesserant  In  Evandri  Arca» 
dum  regis  jura,  duce  Hercule,  qui  lum  forle  aderai, 
oppressuro  fuisse.  De  hoc  Virgilius  libro  octavo. 

Setiger]  Aper.  Eryniantbeum  aprum*  \ivum  cepil 
Hercules  astu,  quod  narrat  Polyenus.  Vertabatur 


Victor  immitem]  Diemedem  Thraciae  regem ,  qui 
eqtios  suos  advenarum  carne  pascebat  occidit :  eum- 
qiie  jumentis  comedendum  objecit. 

Hydra]  De  hac  diximns  supra  :  et  Claudianus  : 
•  Nou  caderc  Ant«o,  non  crescere  profuit  Hydrae. 

Fronte]  Cum  Hercules  et  Aclielons  propler  Deja- 
niram  certarenl,  Aclielousque  se  in  varias  formas 
transmutaret ,  tandem  cum  in  taurum  fru&tra  se 
transformasset ,  victus  Acbelous,  alteroque  cornu 
niulilalHS ,  piidore  se  in  suum  fluvium  conjccit.  Sta- 
tius  libro  Tbebaidos  f|uarlo  : 

El  Herculet  lurpatus  gymnsde  vultiit 
AmD;s,  adhuc  irois  vix  truncam  attollere  frontem 
Ausus  aqnis,  glancoque  capiit  submersu^  in  antro 
Moeret,  anhelaatetsgrescuntpuhere  ripae. 


B  (inqiiit)  Erymaniheus  aper  in  quadam  valle  nivibut 


oppleta  :  quod  nbi  animadvertit  Herculet  ex  eo  val- 

lit  supercilio ,  qua  major  nivium  vit  erat ,  feram 

jactis  lapidibut  incetsebat ;  iia  irritata ,  dum  in.  Her- 

culem  conalur  irruere  ,  incideRS  in  aliiiudlnem  ni- 

vium ,  deniersai|ne  nullo  negotio  ab  llercule  capia 

est ,  quam  lergo  iinpotitam  Myeenat  detnllt ,  ei  in 

media  concione  dirolhiit ,  cum  summa  omnium  irepi- 

datione  (ut  canit  Apollonius)  et  in  primis  Eurysihci, 

qui  se  conjecisse  diciinr  in  vat  aeneum. 

Vltimu»  calum]  Herculca  pro  Atlanie  coelum  hu- 

meris  sustinuiste  diciiur.  Claudianus  : 

Te  maximus  Atlat 
Horruit,  imposjto  cuiii  premerere  polo. 

AdAtlantem  profecius  e&t  Hcrcules,  cum  didic'ssct 


Antceum]  Hic  Neptuiii  filius  ex  terra  susceptus ,  q  a  Ncreo  se  malis  Ilespcridum  potiri  non  posse  sine 


texaginia  cubiiis  adolevil ,  ut  auctor  est  Pberecy- 
des.  Id  diii  fubulosum  visum  est ,  antequam  tuprema 
ejut  ossa  Olympiam  allata  miraculu  Cd*)m  fecissent. 
Plulaichus  ail  Romanorum  ducem  Sertoriuin  apud 
Tigennam  oppidum  Liby»  ,  effosso  tepulcro  ,  quod 
incolx  Antxi  diciitabant ,  humanum  cadavcr  inusi- 
tatae  molis  inveoisse.  Antacus  (nt  fabuantur)  pro- 


illiut  ope.  Sed  interim  dum  Atlas  llerciili  oper.tm 
navat ,  ipse  conlum  subiit :  cunique  jam  receplurus 
Atlas  non  videretur,  Hcrculis  astu  elusus  est.  Impe- 
tral,ul  ille  tandiu  coelo  succedat,  quo  affcrendo 
onerl  pulvillum  sibi  aplet,  atque  ila  correptis  maiis, 
qiiae  humi  jacebant,  evestigio  victor  abiil. 
Pretium]  Praemium. 


LIBER  QUINTUS. 


1N  PROSAH  PRIMAH. 

Proximo  volumine  disseruit  Pbilosophia  solos  qui- 
dem  bonos  potentes  esse,  malos  autem  omnes  imbe- 
cilles,  malum  itein  nibil  esse :  cum  optiini  m:iximi 
regis  providentia,  et  fatalis  necessitatis  serie  in  bo- 
num  (ut  in  finem  suum)  omnia  dirigantur.  Ex  quo  fit 
quod  (uti  Boetio  pcrperam  videbatur)  bdnis  nunqiiam 
inala  accldant,  quod  adversliat  eis.potissimum  vir- 
tutis  exercendx  materia  est  juxta  Ovidianum  : 

Scilicet  advertis  probitas  exercila  rebus, 
Materiam  iristi  lempore  laudis  habct. 

Verum  cum  supra  dictnm  slt  falum  ab  immobilis 

providentis  evordiis  proficisci,  et  ila  ipsas  quoque 

faia'es  connexiones  immobiles  esse  oporiere,  dubium 

(It,  qiiomodo  stare  possit  humani  libertas  arbitrii, 

cum  inevitabili  divinaa  providentiae  faiique  nccessi- 

taie.  Fruslra  quoque  credi  videlur,  casum  quidpiam 

cssc  :  cuin  nihil  cadere  possit,  quod  Dei  providen- 


tiam  non  promeruerit.  Toto  igitiir  hoc  libro  de  casu 

liberoque  hominis  arbitrio  dispuiator.  Primum  au- 

tem  quid  sit  casus  exponitur,  idque  hunc  In  modum : 

D  Casus  est  inopinatus  ex  confluentibus  causis  in  liit 

qrae ob  aliud  gerunlur  evenlu>« 

Sed  quod  tu  dudum  de  Providentia  dixisti^  re  expe" 
rior]  Ita  est  legere  in  codicibus  anliquis.  Esi  auiein 
sensus,  Sed  experior  re,  rd  cst,  experieniia  verum 
cognosco  id  quod  tu  dixisti  dudum  de  Providenlia, 
pola  talem  este  materiam,  ut  una  dubitntione  siic- 
cisa  iiinumerabilet  aliae,  velut  hydrae  capila  sur  cre- 
tcant.  In  aliis  exeinplaribus,  additis  quibusdam,  hxc 
leguntur.  Sed  quod  tu  dudum  de  Providentia  qu»- 
siionem  pluribus  aliis  implicntam  esse  d  xisii,  re  ex- 
perior. 

^cec]  An  casus  aliquid  sit,  et  quid  sil. 

TramUe\  Methodo,  via  compendiosa. 

Ikeirnol  Statuo. 


(0ti5 


APPF..NDIX  AT)  LIBUOS  OR  €0NS0I.AT10NE  Pmi.OSOrUlif:. 


1061 


iVf/ii/  ex  nihiiosexi$tere\    Pula  iialiiral  (cr  cl  per  A  wiam,  quam  uudique  circvmdantet,  regioni  nomen  iV 


causas  parliculares.  Nani  Ociis  univer>alis  oinuiiim 
causa  ex  iiiliil«>  munduin  creavit.. 

De  operante  principio]  De  causa  efAciouli. 

Raiionum]  Formarum. 

In  l^ktjttcis]  L\  ro  Piiysicorum  sccwndo. 

LN  MKTI\UM  PRIMU.M. 

Iloc  elegiaco  pulchra  quadam  siuiililudine  dorel 
Pliilosopliia,  casuiu  iioii  es.-e  de  nlh.lo,  UroeUi  iion 
•Bii  de  ageiitis  inteniione.  Queiuadmodum  enim,  si 
duorum  fluminum  cursus  jungantur,  naves  quoqui*  et 
.  trunci  in  diversis  adliuc  alveis  ab  aqua  recepti,  n«- 
cessitale  fluviornm  in  unum  tandem  alvcuin  deflueii- 
tium  conjungunlur,  licet  hoc  prxler  spcui  inteniio- 
nemquc  accid;a :  ita  ct  casus,  eisi  non  ei  ageuiis 
animo  fii,  siias  tamen  pcculiares  causis  habet. 

Itupi»  Achenreniar]  Montis  Armenis  aiit  Parthi.f. 
Acheuienem  Parihonim  n*gem  Porphyrio  voluitesse, 
et  ex  Acheiiiei:idaru:n  progenie  derivatos  Persartim 
reges  llerodutus  scripsit.  ilinc  Achemcnius  Pcrsi- 
cus,  Parihiciis,  vel  Arinenius.  Lncanus : 

Passus  Achemen  is  looge  dccurrcre  cam.  is. 

SeopuH»]  Saxis  prom  nentihus. 

Vbi]  Ordo  e»i,  I3bi  piigtia  fiigax  vcrsa  figil  spicula 
pecloribus  scquentum.  Sensus  esl,  E  monte  majoris 
Armeiiis,  cui  juncti  suiit  Parthl,  qui,  tesle  Trogo, 
rominiis  in  acie  prseliari,  atit  obsessas  expugna  o 
^irbes  uesciunl  :  pugnant  itaque  aut  procitrrenlibtis 
«quts,  aui  terga  daniibus,  su^pe  eliatu  ru^am  siniu- 
laiit,  ui  iiicau  iores  adversum  viilnera  itiseqiienios 


diderunt.  Deinde  yer  Babijloniam  fluenlet^  in  mare 
Itubrum  deferuntur.  Strabo  lib.  &eegrapliia!  ii  :  Cf«- 
icil  Aiiianus  mu'.tum  in  laium  et  altum,  §1  muliifidns 
e»t.  Par$  auttralior  e$t  Taurus^  qv.i  Armemam  disier" 
minat  a  XI esopotamia.  Ilmc  fluuut  Tiyri»  ct  Eupkn' 
te»,  qui  Mesopotawiam  clrcumdant,  ft  apnd  Da*^lo^ 
nio»  invicem  cohcerent.  Deinde  in  mare  Persicum  euut" 
tunty  qu-orum  Etiphratet  major  e</,  et  plu»  reyioni» 
pexuo»!  alveo  percurrit.  Fonte»  habet  in  parte  Tanri 
borcat\  flu  t  ad  occidt^ntem  per  Armeniam  (quie  majo.- 
appeVatur)  u»que  in  Armeniam  minorem^  quam  a  dtU 
tri»  habet^  a  »ini»iri»  vero  Lisauam.  Deinde  ad  au- 
»trum  flexu»  confinii»  jungUur  Cappadoiuni,  qum  ud 
dexiram  retinquit,  ad  sinifiram  Comagenorum  conpme^ 
B  rur»umque  a  Sicintina,  etiam  Sophina  mnjori»  Armc' 
nia  ad  »inistram  rel.cta^  progrediur  in  Synam^  attfUi 
iieium  flexum  alium  capii  in  Uabylonio»^  ct  Ptnienm 
»inum.  Tigri»  ex  eodem  monte  Sileuc'am  itlatn»^  ad 
Euphratem  accedit,  ibique  efficit  Me»opotamiam:  dmude 
in  eumdem  »inum  tn/n./.  i.uphral»  ac  Tigridi»  forqe» 
in'er  »e  di»lant  ad  »tadia  duo  mill a  et  quinquag\ui\ 
llacienus  Siralio. 

VnP  fonte\  Fonlibns  uniis  et  ejtisilcin  Amenbc 
monli->,  cui  icstc  Slrabon*  nomcn  est  Ta::ro. 

Abjurtcii»\  Sepnratis. 

Qw»  timeu]  Or.Io  esl,  Quos  va{?os  casus  decltvi'^, 
id  est  declivitttiS  lerr.r,  stil>audi  tegunt^tx  qnos  ca- 
siis  vagos  defliius  ordo  giirgi4is  Inpsi  regiL 

LN  PROSAM  11, 


liabeant :  plerumque  in  i|iso  ardorc  ceitauilnis  praj-  ^      DtibHit  lioc  loro  Boetiu^  sciscltaiiirqiie,  siine  tilla 


1ia  dcseriint,  ac  pniii )  posl  pugiinm  e\  fiiga  rc)  c- 
tunt.  Unde  poela : 

Fidentcm(|ue  fuga  Parllium,  versisquc  sigiltis? 
tJiio  eodemque  rotile  T  gris  et  Euphrates  oriuulnr. 
Pugna  fugax]  Gens  Panhorum  rugiendo  piigiians. 
Ti^riA]  Hic  a  celeriiaie  ct  cursu  nuucupatns  esl. 
Nam  Tigris  Medorum  1  ngua  (ui  Solinus  nli  qne  t>a- 
duiii.)  sngi  tani  signincat,  omiiium  |ue  fluviorum  ve- 
locissiinum  caiiii  Dionysiiis.  Alii  tamen  a  ligride 
animaii  (ficium  voliiut  Tigrim.  Divus  llicronymus : 

,  Tigri»,  \ai\wi,  flmiu»  de  pnradieo  exien»juxia  Scri- 
pturag  fidem,  pergeneque  contra  Auyrios^  et  po»i  mu!- 
to»  circuitu»  {ut  vuU  Jo^ejthu»)  4n   mare  Dubrum  ef- 

.  fmn».'  Yocatur  autcm  hoe  nomine  pr4>pter  velocia- 
tem^  instar  be»tiai  nimia  pernicitale  currentis.  Iloc  no- 
men,  tcsie  Fraficlsco  Pico,  Tacit  geuiiiv^iin  Tigrios, 
Tigrit05»  TigrtdoSf  ei  Attice  Ti^j&cwr. 

Eupturate»]  Nomeu  siimpsii  cx  eoquod  bona  ferrcL 
De  hoc  Hieronymus :  Euphrate»  fluviu»  Me^opota- 
mioB^  in  pnradiso  orien».  Porro  Sallusiius  auctor  cer- 
lissimus  asserit  tam  Tigris  qiiam  Euphfatis  in  Ar- 
•nciiia  fontcs  demoostrari.  Ex  quo  nnimadvortimus 
aliter  de  paradiso  et  flumiuibus  ejtis  inielligcndtiin. 

•  Diodorus  Siculus  libro  tcriio :  Po»t  Nilum  enim  et 
(iangem  flumina  totiu»  A»icB  nobiliora,  Euphrate»  ac 
Tigri»  ex  Armenicp  montibus  fontes  habnit.  Distant  an- 
^em  ab  invicem  stadiis  milie  et  quingentis^  deiatique 
(ftr  Mediam  et  Pa^etanos,  descendnnt  ift  Mesoootu- 


humani  lihertas  arbitrii,  an  ipsos  quoqiie  ainimanim 
inolusTatalis  nccessiias  rensiringat.  Cui  Philosopbin 
respondet,  onini  rniionali  nauirse  lihcrinfem  adesse 
arbiirti,  scd  siiperuis  diviiilsqoe  sulis^antits  iiiajo- 
rem,  dctnde  tnmetsi  non  orqiralcm,  l.vfnen  proiimam 
huinniiis  aniinis  se  in  diviiiltnts  coniemplniinrnc  cirii- 
servanlibus  :  miniis  vcro  libcrn'^  eas  esite,  cam  ad 
Gorpora  dilabunlur,  niiniisqiic  elimn,  cuin  tcrrenti 
artubus  colliganlur.  Aiiimadverlmduui  autcm  hoe 
totum  ex  Platonis  opinione  dicium,  quasi  aniinae 
sint,  antequam  corporlbus  conjungftnlur.  Exiremam 
vercservi.utem  esse  dicit  earum  quje  sGeleribus 
mancipaix  propriam  amiserint  liberiatem. 

Jnsciiias]  (gnorantix. 

Caligant]  Obsouraniur,  lenebrescunl. 
IlavT*  ifftpoL  x«(  iravT*  iraxoucc. 
Homerici  versus  pars  csi  poslerior  ex  lliados  libro 
ieriio,  id  esi,  omna  vidct,  et  omuia  iaaiidit : 
.  ^spicit  omnia,  etomnia  iiiaudit. 

IN  Mt:TI\LM  II. 

Cnrmen  hoc  cjusdem  gencris  «st  com  ponuliima 
quarti  voluminis.  Prxferl  «o  Philofopliia  diviit» 
providentias  pcrfpicacilatcro  selis  clarilaii,  de  qu>» 
Homcras : 

Sol  qiti  cuDcta  vidct,  quitiue  omnia  maiimiis  audiL 
f!ic  cnim  tacnetsi  maximo  splendoro  uhrilice  refuU 
gent.  terramm  tamen  iniima  peneirare  iiequii.  Pro- 
vtdetiti«  vero  lumcn  immen«iim  cuitcia  non  inspjcic 


1065  MURMELLII  COMMENTARIA. 

Boliun,  sed  etiam  peDUissima  qaaeqae  eoriim  perspi-  A     Jugari]  GonjangL 
cii.  Neque  ei  ulla  vel  nociis  caiigo,  vei  terr»  moles 
obsislere  valet. 

Phosbum]  Solem. 

lfe//t/?ut|  Melie  fluenlis. 

Can'u\  Garmine  laudat,  cum  aliubi  tum  in  Iliados 
tertio,  ut  et  paulo  antedictum  est  :  Et  tu,  sol,  qui 
universa  et  videa  et  audis.  Vide  Pilnium  llbro  Natu- 
ralis  Hisloriae  ii,  cap.  6. 

Perrumpere\  Penetrare. 

Cuncta  tuenti]  Omnia  intuenti.  Prisca  Sibylla  in 
lib.  Jusiini  pbilo^phi  et  martyris,  interprete  Fran* 
Gisco  Pico :  _ 


loeo 


Unos  enim  Deus  est,  solus  noa  edilus,  ingens, 

Umnia  conspiciens,  non  ¥isilis,  induperator, 

Quem  morilura  caro  polis  est  comprendere  nunqaam. 


IN  PROSAM  UI. 

Hac  prosa  dubitabundus  Boetius  de  libero  hominis 
arbitrio  et  Dei  |(^rascientia  disserit,  qus  quo  modo 
simul  possinl  consistere,  ui  alteri  alterum  non  offl- 
ciat,  minime  videt.  Nam  recepia  divlnx  praescienti» 
necessiiate,  omnia  serie  quadam  indeflexa  constrin- 
gi  tenerique  videntur.  Quod  si  ita  esset,  frostra  spe- 
rarent  -homines,  aut  deprecareatur,  qu»  futurae  ne- 
cessitatis  legibus  implicata  muttri  alioque  convertl 
nequirent. 

Aut  quid  hoc  refert  valicinio  illo  ridiculo  Tiresial] 

Sensus  est,  aut  quid,  quasi  dicat,  nihil  hoc  distat  ab 

illo  ridiculo  Tiresiae  vaticinio,  quod  est  apud  Hora- 

tium  libro  Sermonum  secundo  : 

0  Laertiade,  qoidquid  dicam,  aut  eril,  aut  non  : 
Divinare  elenim  magnus  mihi  donat  Apollo. 

Tiresias  Thebanus,  cum  forte  duos  angues  coeuntea 
percussiaaet,  in  feminam  fuit  conversus,  ac  septem 
aniios  in  eo  sexo  durasse  fertur.  Rursusque  cum  eos- 
dem  serpentes  verberasset ,  [  in  pristinum  sexum 
reversusest.  Quodquidem  nequisomnlno  fabulosum 
putei,  legat  et  Plinium  in  septimo  Naiuralis  Histo  • 
ri%,  et  divum  Augustinum  de  conjugiis  vcteris  ac 
nova)  legis,  qui  asserunt  quibusdam  id  accidisse.  C»- 
terum  Tiresias,  ab  Jove  Junoneque  contendentibus 
utrius  major  in  coiiu  voluptas  sit,  maris  an  feminae, 
judex  electus,  majorem  essefeminaevoluptatemafOr- 
mavit.  Qua  sententia  Juno  irata,  illum  obcaecavit. 
Jupiter  vero  pro  oculls  ademptis  ei , 

Scire  fotura  dedit,  poenamque  levavit  honore. 
Callimachus  et  Propertius  eo  dicunt  obcaecatum  Ti-  *^ 
resiam,  quod  Pallada  nudaio  corpore  se  levaniem  lo 
aquis  aspexisset.  Hinc  proverbium ,  TMfkoxtpog  Tc^c- 
fftot),  Caecior  Tiresia,  de  eo  qui  supra  modum  can^u- 
Ut. 
Vti  paulo  ante  canlabas]  Carmine  aeito  quarti  iibri. 

IN  METRUM  IV. 
Carmen  est  ejusdem  gencris  cum  proximo,  qoo 
Severinus  admirabundus  obstupescit,  causam  deside- 
rans,  cur  ea  duo  vera,  alterum  de  divina  praescientia, 
aiterum  de  arbitrii  nostri  libertate,  aeparatim  secre- 
tinique  perpensa,  fidemadmitiant;  eadem  autem  coih 
juncta  minime  nobis  Goh«rere  videantur. 
Carptim]  Separatlm, 

Pateql.  LXIU. 


Sed  men$]  Ignoranti»  animi  nostri  impuU^,  quod 
rtrum  veritatem  perspicere  non  Talemos. 
Obruta]  Oppressa. 

QBdt  membri$  ]  Corpore  cali(^em  oblivloneoMpe 
animo  inferenti. 
Luminii]  Iniellectus. 
lyne]  Vigore. 

Tenuei  nexus]  Subtiles  conjonctionee. 
Sedcur]  Piatonicum  hoc  est.  In  dialogoenim  Pla- 
tonis  de  virtuie,  qui  Menon  inscribitur,  Socratea 
Menonem  Aristippi  etGorgiae  auditorem  ad  id  perdo« 
cit,  quod  impossibile  est  nos  investigando  aliquid  co- 
gnoscere ;  aut  si  investigando  assequimur  cognosci- 
musque,  illud  alias  cognovimus.  Itaqoe  id  cognoscere 
B  non  aliud  esse  quam  reminiaci  etin  memoriam  revo^ 
care.  Quo  enim  tramile  (inquit  Menon)  investigabii^  a 
Soeratet,  quod  quidem  quid  iit  ommno  ignora$,  quale 
tibi  proponent^  id  quod  ignorat  inquiret ;  aut  eftam  d 
in  illud  inciddt ,  quonam  tigno  id  quod  ignoraverai 
iUud  eite  agnoteet  ?  Cui  Socrates ,  Inteltigo  (inquit) 
quid  velitj  o  Menon;  at  tu  animadverlitne  quam  titigio-* 
tam  argumentationem  in  medium  adduxitU^  quod  tdr 
licet  homo  neque  quad  noteit,  neque  quod  ignorat,  tfH 
^trtl ;  nam  ti  notcit,  nulla  inqvdtitione  oput  esf,  ted 
neque  quod  netcii^  id  invettigat.  Non  enim  novit  quid 
qucerat,  Quare  tandem  coUigit ,  nihil  invettigando  no$ 
ditcere  potte^  niti  quce  antea  tcivimut^  etiam  eodem 
modo, 
Mentem  aUam]  Divinam. 
^     Cerneret]  Contemplaretur. 
'   Summam]  Universalem  propositionem. 
Stnj^u/a]  Singularia. 

Neutro  ett  habilu]  Boetius  cum  magis  sit  PlatODi» 
cus  quam  Aristotelicus,  medium  tamen  se  praebel 
inter  utrumque  philosophum,  et  eorum  concordiam 
se  tradiiurum  aliquando  poUicitus  est :  qood  an  prs- 
stiterit  Deus  novit.  Aristoteiis  sententia  eat,  nihil  io* 
commodi  accidere,  aliqoo  modo  acire,  qood  qula 
discit,  et  aliquo  modo  ignorare.  Nam  nihil  absordi 
est,  si  scit  quodalnmodo,  ot  in  oniversali,  quod  pe^ 
culiariier  et  proprie  discit.  Sed  si  hoc  modo,  ut  qua<< 
tenus  discit,  sic  et  scit,  ioconveniens  est.  Scit  igitur 
in  universali  quod  ignorat  in  particulari,  et  diacit  lo 
particulari  quod  scit  in  universali 
Contulii]  In  consilium  adbibel. 
'  AUe]  In  divina  mente. 
Vita]  Perspecta. 
Retractant]  Remlniscens. 
Oblitat]  Oblivioni  tradius.  Passivedixil.  Sic  filaro : 

Nunc  oblitamibi  tol  carmina. 
Addere  partet]  Adonius  versos,  cftletis  in  carminis 
fino  sobjectus. 

IN  PROSAM  IV. 
Diloit  ea  Piiiloeophia  qoae  Severinos  liaesitabondoi 
objecit,  et  singolatim  objectionom  nodos  enodat, 
ostendens  Dei  prdescieniiam  et  homani  arbitrii  liber« 
tatein  simolconsistere.  Dhros  llieronymoa  in  Jovinia* 
Qom  cipite  trigesimo  lecmido  :  tAberi  arbitrH  nn 

3^ 


4007  APPCNDIl  AD  LIBROS  DB  CONSOLATiONfi  PHILOSOPHI^.  106» 

$andii^  Deus^  nec  ad  tnrlutes,  nec  ad  wiia  neceuUaie  1,  Boeliana  dubittiioni  86  accinglt,  qu»  ett,  an  de  fiH 


fr«Atm«r.  Aiwqutn  uhi  nec0$uta$  eil,  nec  damiiaito, 
nec  eorona  est^  SUut  in  bom»  operibu$  perfector  eU 
Deu$  (non  e$t  enim  volen(i$,  neque  cufreuti$t  $ed  mi<e- 
i^M  et  adjuvaniie  Dii  [Rom.  »] )  ut  penemre  vaiea' 
tfn  ad  calcem,  $ic  in  mali$  atque  peccati$  $emina 
nottra  $unt  incentiva,  et  perfectio  diaboti,  cum  viderii 
uo$  $uper  fundamentum  Chri$ti  adificare  fenum^ 
iigna,$tipulam{I  Corinth,  ui),  tunc$upponil  ineen- 
dium. 

Quod  ttademum]Quod  Doeiius  liberum  arbitriuro  per 
Providentiam  nobis  aulerri  suspicabaiur,  ejusmodi  ra- 
lione  colligit :  Quidquid  esl  futurum,  aut  necessario 
est  fuiurum,  aui  comingenier.  Si  necessario,  perit  li- 
berias  arbitrii.  Si  contingeiiter,  qui  potest  essa  pr»- 


certis  ulla  posslt  csse  praoscientia,  eom  idenUa  Dibil 
nisi*  certuni  coinprehendaiur.  Proinde  si  incerta  pro 
ceriis  prsevideantur ,  id  iion  esse  prjescieniiam,  sed 
opinionis  caliginem  putat.  Diiuens  aatem  lisec  obje- 
cta,  Pbilosopbia  dicit  bujus  erroris  causam  esse  quod 
opinamur  omnia  quse  cognoscuntur,  auapte  natvra, 
Don  Ti  aut  facultate  cognoscentinm,  comprehendi, 
quod  falsum  est.  Si  enim  cognitio  rei  qoidem  qosi 
cognosciiur,  non  auiem  cogmosoeDtis  facultatem  se- 
quereiur,  res  ab  omnibus  uno  eodemqne  modoeogno- 
scereoiur,  neque  foret  divin»  humansque  iDtelligen* 
tiae  discrimen  ullum,  quodquam  sit  falsum  qois  non 
yidet? 
llle]  Visus. 


scientia,cumdeconiingentibusnousiiscieutia,sedma-  B     Eminue]  E  longinquo. 


gis  conjeciura?  Primum  igitur  incipit  Philosopbia 
osteiiiiere  pra>scientiam  futurisrebusnecessiiaiemnon 
im|<onere,  deinde  probatde  contingentibus  etincertia 
certam  apud  Deum  esse  posse  prxscientiam. 

Qucero  enim\  lloc  loco  Philosophia  tuelur  aliquo 
modo  raiioiiem  earo  quam  supra  Boeiius  omuino  im- 
probavit,  iion  eo  rutura  evenire  quod  Deus  ea  praevi- 
dit,  sedquia  futura  sunl,  Deuro  pfxvidisse.  Uxc  raiio 
boiia  ea  in  eo  quod  liberuni  arbiirium  a  necessiiaie 
findicai;  verum  in  boc  faisa,  quod  futuraprxscienti» 
tausam  ponit. 

Qum  quia  prmdentiam  ]  Sensus  est ,  Quaero  ex  le, 
Severine,  cur  illam  solventiumrationemminuseffica- 
eem  puies ,  an  ideo  quod  prxscieniiam  futuris  rebus 


Jacti$]  Emissis.  Hoc  1  •coPlatonis  opinionem  aeqni* 
lur,  cui  reclamat  Aristoteles  i  quem  impudentiasima 
theologistarum  turba  contra  veterum  eorumdemque 
doctissiuiorum  theologorum  sententiam  nihil  verita 
est  in  coelum  recipere.  Sed  supra  boc  aibi  commo- 
diqs.  Stoici  causas  esse  videndi  dicunt,  radiorom  ex 
ocolis  in  ea  quae  videri  queunt  emissionem,  aerisque 
simul  intentionem.  DemocritusetEpicuniaopioantur 
perimaginum  insertusvisualem  potentiamaccidere,  ra* 
diosque  quosdam  ab  oculis  exertos,  simul  aiqoe  sub- 
Jeciae  rei  institerint,  rursos  in  eosdem  redire  inserla- 
rfqoe.  Arisioteles  acuiissimo  vir  ingenio,  sed  Platone 
inferior,  exisiimat  Tisionem  fieri  rei  visibilis  spede- 
rum  intra  oculos  recepiu.  Empedocles  imajsinlbus 


causam  necessitaiis  esse  non  existimes  :verumageG  radiosimmi8cait,idqueGonjunctimimaglni8radiosvo< 


modo  si  nccessario  res  futuras  sentis.  unde  trahis 
^tius  causamnecessitaiis,  nisiex  prae8cientia?Siigi- 
tur  libi  demonstraviTO  lianc  praenoiionem  divioam 
non  imponeie  futuris  necessiiatem ,  quod  et  tutQ 
paulo  anie  ratebaris,  nihil  erit  quo  liberum  arbitrium 
impediri  putes. 

OiumlMm  ad  hoe  altinet]  !d  est  ad  hanc  conclusio- 
nem,  quaeait  praescientiamesse  necessilatisfuturorum 
caiisam. 

Sed  prmeientia,  inqme$]  Tacitaequaestioni  occnrrit. 
Si  forte  Severinus  objecisset  hunc  iit  moduin  :  Esto 
ot  nuUa  sit  ruturis  ex  prcscientia  necessitas,  e£t  ta- 
men  signum  ea  necessario  esse  futura.  Huic  Philo- 
sophia  sic  respondel.  Pari  raiione  etiam  si  nuUa 


cavit.  Uipparchns  autnmat  ab  utroque  ocolo  ad  eor 
porum  Imeamenia  exporrecios,  perinde  atqoe  nia* 
nuum  admotu  corpora  summa  pertrectanie,  appre» 
hensionem  eorum  ad  visoalem  vim  reff.rte.  Plaio  pei 
corradiantiamvisum  fleri  existimat,  lumine  ab  oculis 
quidem  exertoad  aliquantum  intervalli  per  cognaiuni 
sibi  aerem  eflluente,  a  corporibus  vero  illato  occur- 
sante  illi,  aeremque  intermediumdiffusnmamoliiuque 
facilem  cumvisuali  igne  intendenle*  Haeeeoira  d:ciiur 
corradiaiitia  Plaionica. 

llic]  Tactus. 

Orbi]  Gorpori  rotundo. 

Intelligentia]  Intellectus  iocorporeos  et  a  materia 
sejuncius.  Exeinplis  ostendit  iii  cogiioscendo  omiiia 


forct  praeuoiio,  necessarius  futuri  consiaret  eventus.  B  suapte  potius  (acultate  quam  eorom  quae  cognoocuji* 
Cujus  rei  ratio  hapc  esi.  Signum  non  eificitrem  eam      tur  uti. 


cujus  est  sigiium,  sed  lanium  quid  sitosteiidit.\eibi 
gratia:  Hederaaiiiecauponam  suspensa  vinum  venale 
significat,  nonerficit  utid  sibi  venale  habeatur. 

Qua$ivero]  Sensus  est,  Non  laboramus  an  eventura 
siiit  quae  prxsciuniur,  sed  an  suapte  natura  ut  eve« 
niant  nccessitaiis  aliquid  patianiur. 

Sed  hoc^  tn^ur>f]SoIvit  eam  dubitationem  Philoso- 
phia  quam  Severinus  supra  his  verbis  proposuit*  Sl 
quid  ita  futurum  est,  ut  ejus  certus  ac  necessariua 
Don  siteventus,  id  eventunim  esse  praesoiriquipote- 
ritt 

Ctt/iis  errm$  <wiio]Nuiic  PbilosopbialoUeQd«  aiter| 


IN  METRUM  V. 

Hoc  carmine  Glyconico  Stoicos  erroris  jam  dicti 
seminatores,  puia  quod  res  exsua  potiua  natura  quam 
cognoscentium  facultate  comprehendantur ,  acriter 
incessit  Pbiiosophiay  eorumquo  opinionem  eonfuiat* 
Aiebant  ii  cogDitionem  solum  ab  exteriorom  corpomm 
aimiiitudinibus  aDimoimpressisperfici.Qoodai  vemm 
forei,  mens  patei  etur  ab  extemis  rebua,  sed  in  coo-. 
fesso  est  apud  omnes  qui  rectepbilosophautur,  int^ 
lectumesseactivuni,  menteiDque,  quaDdo  iDteUigii 
^agerCi  iion  pati. 


1069 


MURMCLUI  COIIMBNTARIA. 


wia 


Por/iciij]Sloico»8ignittcal,de  ijuibag  inprimocom-  A  ?el  spondcis,  ▼€!  altemis,  et  quarto  pede  tantiMi 


mentario  diximus. 

Okuun»\  Ex  (|uonim  yerbis  implicaiis  vix  potest 
coliigi  sententla. 
Qui]  Stoici. 
Semus]  Sensiooes. 

E  eofparibui  extimU]  Ex  rebus  exterioribos.Licen- 
ter  auiem  produxit,  quac  corripienda  est.  Sed  videtur 
veieres  imitaius»  qui  dixerunt  corpus  et  corpor,  sicut 
decus  et  decor,  algus  «talgor,  frigus  et  frigor. 
Vt]  Quemadmodum. 
Qiiondam]  Aliquando. 

^quore]  In  planitie ,  superficie,  plano  spatio. 
Notis]  Prima  contracu,  id  est  signis  qua  corpofa 
exirinsecus  imprimunt. 
in  ticem]  Ad  simiiitudinem.  B 

Notio]  Cogniiio. 

QwB  vii]  Poientia.  Sciendom  tria  esse  genera  iotel- 
lectiouum,  quorum  primum  dicitur  simplicium  appre- 
hensio  :  binc  est  quod  ait,  Singula  prospicit,  hoc  est, 
singulaiim  et  secretim  rem  unamquamque  et  simpli- 
citer  inielligit.  Secundum,  composiiio  aut  divisio, 
unde  Cdt :  Aut  quae  cognita  dividit?  Quae  divisa  recol- 
iigitt  Tertiom,  ratiocinalio,  quaexnatiseaquae  ignou 
erant :  assequimur.  Hine  dicit  Tum  sese  referens  sibi, 
Veris  falsa  redarguit. 
Legens]  Transieiis,  percurrens. 
Aiiernnm  iter]  Modo  ascendendo  ab  infimis  ad  su- 
prema,  modo  descendendo  a  summis  ad  ima. 
Deiidit]  Media  externa,  idest  descendii. 
7iim]  Deinde.  G 

Referent]  Redaeens,  etquasiin  orbem  ratiocinando 
recolligens. 

Pracedu]  lloc  toco,  ui  lere  solet,  Platonem  expri- 
mit,  qui  rerum  species  ab  iniiio  animse  insitas  exidti- 
mavii,  sed  coniagione  terreni  corporis  eam  sopiiam 
degravaiamque  non  agere,  nisi  externorum  sensuum 
passione  e\ciieiur ;  eicitaum  vero  specie,  quam 
seiisus  eifterior  impressit,  evocari ;  et  conjuncU  spe- 
cie  iuienia  cuin  ea  quam  exirinsecus  accepit,  tum 
demum  inielligere. 

IN  PROSAM  V. 
Ex  eo  quod  supra  iracutum  est,  cognitionem  non 
rei  quas  nosciiur  naiuram,  sed  cognobceniis  vim  fa- 


ctylopariem  orationia  finiente,  deinde  trihus  tio- 
cbaeis.  Et  Pbilosophia  humanae  naturae  digniuiam 
praesuntiamque  commemorat,  atque  hominemexidr- 
tunae  habiludine  sUturaque  ad  coelestium  rerum  amo- 
rem  contemplationemque  admooeri,  ut  qui  ex  omnl 
animantium  genere  solus  desoectet  humttm«  vuituque 
sublato  ccelum  suspeciet. 

Alia  extento]  Qt  serpentes  et  animalia  reptilia. 

Enatet]  Evolet;  meUphora  est  notissima. 

Transmittere]  Transire.  Veleres  dixenint  tramttto 
pro  transmiito. 

Prona]  Terram  versus  inclinaia.0vidiu8: 

Pronaque  cum  spectent  animalia  caetera  terriD, 
Os  bomini  sublime  dedit,  coelnmqae  videre 
Jossit,  el  erecu»  ad  sidera  toUere  Toltus. 

M.  Tullius  Cicero  libro  de  Legibus  primo :  Arfm 

tnnimi«ra6tles  repertas  tunt  doeente  mturOf  quMm  iwt^ 

tata  ratio  ree  ad  vitam  $ucmtarias  tolerter  eonteeuiu 

est.  Ipsumautem  kominem  de  eadem  natura  nmt  tolum 

eeleritate  mentit  omavtl,  ud  et  tentut  tanqumn  teOetU' 

tet  attribuil,  figuramque  eorporit  kabilem  alque  aptmt 

ingenio  humano  dedit.  Nam  eum  eetterat  ammakiet 

abjedstet  ad  pattum^  tolum  kominem  orexit 

quati  cognatianit  domieHHque  prittud  eontpectum 

tamt :  tum  tpedam  ita  formavit  orii,  «f  m  ea  peniiat 

reconditoret  efingeret.  Silios  lulicus  libro  xv : 

NoDoe  vides  hominum  ut  oelsos  td  sid  ra  vnltos 

Sustulerit  Deus,  ac  sublimia  finxerit  ora, 

Cum  peeodes,  voluernmque  gentts,  formasqne  feranui 


Segnr  m  atqne  obscenam  passim  stravinet  in  alfmnt 
Adlaudes  gtniiam  capiatsi  roimera  diTUm, 
Felix  ad  laudes  hominum  genns. 

Lacuntius  libro  secundo  de  Orlgine  erroris,  capilQ 

item  secondo  :  Juvat  ergo*velut  in  aliqua  eubUmi  tipo* 

eula  constitutum^  unde  universi  exaudire  pottint^  P«rvj 

ftofftnn  t//tid  proelamare  : 

0  cnrf»  in  terrasanime,  et  coelestiom  inanes. 

Ccslum  potiut  intuemimf  ad  eujuttpectaeulum  vosesd* 

tavit  ille  artifes  verut  Deut.  Ille  vobitsublimem  vuttum 

dedit^  vot  in  ierram  curvamini^  vot  attm  mentet^  et  aA 

patrem  euum  eum  corporibut  tuit  erectat^  ad  inferkffa 

deprimitit^   tanquam  vot  peeniteat  non  qimdrupedm 

etm  natot.  Fat  non  ett  eitlette  animal  eum  terrenit  ik 

terram^e  vergentibut  vartari.  Qmd  vot  benefidit 

Imtibut  orbatit^  pronique  in  terram  vestra  sponte 

eumbitit?  Uumi  enim  miseri  vo/uuimtnt,  ctcm  d«orstnii 


culuiemque  ^equi,  oslenditur  Deum  incerti  eventus  ^iMmiii  quod  in  tublimi  qumrere  debuittitf  Dim 

fiiliif>«   iit  /tikrl<k    nitikCoirA     loffnAfOi      Iiaa     liiim<^no     »«Iia  "    a  _^U_^>:..^      liKnA   UAwikAiMAatAn     oawIa  .  iZnmM     a  Wttmm^ 


futura  ut  ceria  prxscire,  Umelsi  boc  humana  ratio 
niinime  coiicipial.  Nam  si  cognoscentis  naiuram  se- 
quiiur,  teuendum  est  diversis  subsUntiis  diversas 
esse  cognoscendi  laculuies,  quarum  alia  prsstet  alii: 
iu  ui  quae  perfectior  sit,  inferiores  quoque  in  se  ha- 
beat,  imperfeciiores  ad  eam  quaepraesuntior  est,aspi- 
rarenon  queani.  Neque  enim  sensus  et  imaginatio  ad 
ratiociis  judicium  sese  aitoilunt,  neque  ratio  potest 
coniprebendere  divinae  intelligeutim  modiim,  qui  longe 
esi  absolutissimus,  et  futura  nobis  ineerU  certissima 
praescientia  complectiiur. 

IN  METRUM  VI. 
Carmen  est  Archiiochiuin  daclylieum    consUns 
Jaciylico  bucolico  teirametrOf  id  est  tribas  dactylis, 


Ambrosius,  libro  Hexaemeron  sexio  :  Cane^  o  komo^ 
pecudum  more  curvari ,  cave  ne  in  alvum  te  non  tam 
corpore  quam  cupiditate  defeetas.  Hmpice  eorp&rit 
tui  formamj  et  tpeciemcongruentem  eeld  vigorit  ateume» 
Si  sola  animalia  prona  pascantur^  eur  te  in  edendoUtit* 
rns  ipse^  quem  natura  non  stramt  ?  Cur  eo  deleetaris  in 
quo  naturasinjuria  mt?  Cur  nocles  et  dim  dbointentut 
pecorum  more  terrena  depauerit  ?  Cur  Uleeebrit  eor^ 
poralibut  deditmt  iptum  te  inkonorat,  dumventri  atqua 
ejut  pasmnibut  deservis?  Cur  intellutum  tibi  adimie^ 
quem  tibi  crcatar  mtribuit  ?  Cur  te  jumentis  eomparat^ 
a  qmbue  te  volmt  Deut  ugregari^  dieent :  NoHte  (M 
mcutequutet  mulas^  quibus  non  est  inteliectus?  Aut  ti 
te  edadlat  equi^  intemparmttiaqua  ddmtatf 


i07i  APPENDIX  AD  LIBRO&  DC  GONSOLATIONE  PHILOSOPHLE.  COMMENTARIA.  4072 

Md  fminat  voiuptati  ei/,  delecUt  in  freno  muxiUat  tuat  A  cit,  ted  alio  modo  quodam  a  nottranm  cogilaUonmm 


ekamoque  constringi,  Si  crudelitate  patcerit^  ferarum" 
que  hase  rafnet  eif,  qua:  propter  tasvitlam  trucidantur^ 
vlde  ne  in  te  quoque  crudetitatit  tuce  vettalur  tmnfa- 
nitat. 

IN  PROSAM  VI. 
Hac  ultima  hujos  erudilissimi  cuUissimique  operis 
prosa,  docet  ex  Dei  providentia  consiliis  hominum 
actionlbusque  nibil  necessiiatis  impooi,  idque  vel 
poiissimum  hac  raiione.  Deum  aeternum  esse,  cun- 
ctorum  ratione  degentium  commune  est  judicium. 
iEternitas  autem  est  interminabilis  Titae  tou  siniul 
et  perfecta  possessio :  in  qua  quidem  nibil  est  prxter- 
iium,  nihil  futurum,  verum  prx^seniia  sunt  omnia. 
Cognitio  vero  (ut  pauio  anle  disputatum  est)  modum 


contuetudine  longe  lateque  diverto.  lile  quippe  uoft  es 
hoc  in  itlud  cogitatione  mutaia  ,  ted  ommno  incommw' 
tabiliter  videt,  ita  ut  illa  quidem  quce  Umporaiiter 
fiuntj  et  futura  nondum  tint^  et  prcetentia  jam  tint^  ef 
prcBterita  jam  non  tint :  ipse  vero  hmc  omniattabiii  ae 
tempiterna  prcetcientia  comprehendai,  necaliteroculit, 
aliter  mei\te.  Non  enim  exanimo  conttat  et  corpore^nee 
aliier  nunc^  atiter,  anlea,  aliter  pottea  :  quoniam  non 
ticut  nostra,  ita  ejut  quoque  tcientia  trium  temporuw^ 
prcetentit  videlicet  et  prceteriti  vel  futuri  varietate  muta» 
/tir,  apud  quem  non  etl  immutatio,  nec  momeitti  obum' 
bratio,  Nec  enim  ejut  intentio  de  cogitatione  in  cogito' 
tionem  trantit,  in  cujut  incorporeo  contmtu  timui  ad- 
tunt  cuncta  quce  novit :  quoniam  tempora  ita  novit  nul- 


aeqoitur  et  naturam  cognoscentis;  at  modus  cogno-  £  ii$  $uis  temporalibut  notionibut^  quemadmodum  tempo^ 


scendi  in  Deo  est  tum  aeternus,  lum  praesenlarius. 
Omnia  igitur  Unquam  prsesentia  scil  Deus :  unde  et 
provtdentia  potius  quam  praevidentia  dicitur,  quasi 
ab  excelso  rerum  culmine  inlima  quaeque  prospicial. 
Sed  quae  praesentia  videntur,  nullam  ab  his  a  quibus 
coospiciuntur  necessiutem  accipiunt ,  cum  nibil 
rebus,  dum  geruntur,  necessitatis  intponat  intuitus. 
Proinde  divina  providentia  res  futuras,  quas  tam- 
quam  praesentes  conspicii,  nulla  necessiute  astrin- 
git.  Uti  enim  nos  lemporario  hoc  nostro  praesenli 
quaedam  sine  necessitate  videmus,  ita  Deus  omnia 
iiiDulsuo  aeternoconiueiur,  nec  ob  id  vel  rerum  na- 
luram  proprieuiemque  muial,  vel  judicia  confundit. 
Divus  Gregorius  libro  Moralium  x  :  Pratcire  dicitur 


ralia  movet  nuilit  tuit  temporalibut  motibut. 

Hic  ti  dicat]  Repeiit  objeciionem  supra  Diolam, 
eamque  diluit  ejusmodi  ratione,  quam  nemo  nisi  dl- 
viuorum  speculator  intelligai. 

Duas  tunt  etenim  necestitatet]  Dilutionem  objectl, 
tum  lallus,  tum  planius  exponii ,  ostendens  duo  esse 
necessiutis  genera,  nlieram  quidem  simplicem  eC 
absoluUm,  nlteram  vero  necessiutem  conditionis. 

Quia  igitur  refert]  Id  est  interesL 

Hoc  tciliceil  Subaudi  refert,  et  diluit  motam  dubl- 
tationem. 

Sed  si  in  mea,  tn^ui^s]  Aliam  affert  objectionem, 
quam  pro  materiae  qualitate  sat  luculento  sermooe 
diluii. 


qui  unamquamque  rem  antequam  veniat  videt^  et  id  Q     Quj j  igitur^  inquiet]  Rursus  aliam  proponlt  dubiu* 


quod  futurum  ett  priut  qaam  prcetent  fiat  prcevidet, 
Quomodo  Deut  ett  praisciut ,  dum  nuUa^  niti  qwe  fu- 
tura  tuntj  prcetciantur?  Et  tcimut  quia  Deo  futurum 
nihil  ettf  ante  cujut  oculot  prceterita  non  tranteunt, 
futura  non  veniunt,  quippe  quia  omne  quod  nobit  fuit 
et  erit  in  ejut  protpectu  prcettoett,  et  omne  quod  pras- 
tent  est  tcire  potett  potiut  quam  prastcire,  Et  quia  ca, 
qum  nobit  futura  tunt  vidett  quas  tamen  -ipti  temper 
fvcetto  tunt^  prcesciut  dicitur :  quamvis  nequaquam  fU' 
turum  prcsmdety  quod  prcetent  videl.  Nam  et  qucecun' 
que  tunt,  non  in  ceternitate  ejut  ideo  videntur,  quia 
tunt;  ted  ideo  tunt,  quia  videntur,  In  illo  enim  nec 
prceterita^  nec  futura  reperiri  queunt,  ted  cuncla  mn- 
ttdnUa  immutabiliter  durant;  et  qum  in  teipsit  timul 


tlouem,  quam  et  mox  removet,  et  refellit. 

QucB  cum  ita  tint]  Goncludit  humani  liberUtem 
arbitrii  et  divinam  proescientiam  simul  consistere  :  su« 
per  qua  re  latius  lege  et  relcge  Dialogum  Laurcniii 
ValLp,  qui  juste  ne  Uxet  Severinum  nostrum,  roe- 
liusque  eo  hanc  materiam  expediat,  an  sophisticis 
cavillis  agat,  et  oratoriis  fucis  obducai  veriutem,  non 
est  nunc  me£  faculialis  judicare.  Verom  id  censurae 
doclloribus  relinquo.    ^ 

Spectator]  Salomon  Proverbiorum  cap.  xv  :  in 
omni  loco  ocuU  Domini  cowemplantur  bonot  et  malot. 
Hieronymus  In  quadam  epistola  :  Ommum  tpeculatO" 
retn  Deumcrede^  et  ca\:e  ue  quid  quod  divinit  ocuUt 
indignum  tit^aut  opererit^  aut  cogitet, 


exittere  non  potsunt,  illi  timul  omnia  atsittunt^  nihU-  D     Bbnit  prcemia\  Baptisia  Mantuanus  : 


que  in  illo  prceteril^  quod  trantit  quia  in  ceternitaie 
ejttt  modo  quodam  incomprehentibiU  cuncta  volumina 
tmculorum  transeuntia  manent^  currentia  stant,  Haec 
ex  Gregorii  Moralibus  carptim  desumpU  collegimus, 
eo  quod  ad  hunc  locum  non  nihll  facere  videbantur. 

Deum  quidem  ceternum]  Differunt  seiernum  et  per- 
petuum.  ^ternum  enim  dlciiur  quod  interminabitis 
viiae  plenitudlnem  simul  complectitur  permaoendo. 
Perpetuum,  quod  vium  eondo  conllnuat. 

Scientia  quoque  ejut]  Divo  Aurelio  auctore,  libro  de 
Clvitate  Del  undecimo,  capite  vigesimo  primo  :  Deut 
nmt  more  nottro  vel  quod  futurum  ett  protpicit,  vel 
fttod  prmtent  ett  atpicit;  vel  qnod  prmtmtum  ett  retm* 


£t  scelus  a  superis,  et  babet  sua  prsmia  virtus. 

Avertamini]  Pulcberrima  adhoriaiio  ad  pulcherrt* 
mas  virtutM  sub  hujus  operis  pulcherriml  Ooem. 

Judicit  cunctacernentis]  Aurelius  Prudentlus  In  Hyai 
norum  iibro : 


Slc  tou  decurrat  dies, 
Ne  lingua  meDdax,  aul  manus, 
Oculive  pecceul  lubrici  : 
Ne  noxia  corpus  inquinet. 
Speculalor  astat  desuper, 
Qui  nos  diebus  omnibus 
Actusquc  noslros  prospicit 
A  luce  prima  in  vf><«perum. 
Hic  lesiis,  bic  est  arbiier. 
Hic  ioluetor  quidquid 


1073 


Hamaaai  quod  mens  conclpit. 
Ilunc  nemo  falliljudieem. 


CATALOGUS  AUCTORUM  IN  COMMCNT.  PRiEGED,  MEMORATORUM.  1074 

A  PROTE8TATIO. 

InhisCommenlQriit  et  cateris  qum  vel  edidimui^  oel 
Dei  gralia  sumusediturif  nihil  omnino  approbamusniti 
quod  a  eatholiea  iantum  Ecdesia  decretum  alqut 
atsertum  fuerit^  semper  parati  et  verum  a  recte  senUen- 
tibusedoceri^et  suverbis  soohistis^veritatepatroeinante^ 
refragari. 


Ladovicus  Gibus  ad  Tituin : 

Vivere  flagitio  si  vis,  Tite,  liber  ab  omni, 

fn  desolaio  si^  tua  vita  loco. 
Atqiie  ibi  quidquid  ages,  fortimvc  palamve,  memento 

inspectalorem  semper  adesse  Deam. 


CATALOGUS 

AUCTORUM  TAW  GRiECORUM  QUAM  LATINORUM 

QDORUII  PULGHERRIMA  DICTA  IN  HiS  GOMMENTARIIS  MURMELLII  IN  LIB.  BOBTII  DB   GONSOLATIONl' 

PHILOSOPHIA  YEL  REGITANTUR  VBL  EXPLIGANTUR. 


Accius. 

Acron, 

Mmilius  Probus, 

Agneltus^ 

Mexander  Hegius. 

Algateles. 

Ambrosius, 

Anaxagoras. 

Angelus  Politianus, 

Aniomus  Codrus  (Jrceus: 

Antonius  Mancinellus, 

Apollo  Pythius, 

Apuleius, 

Aratus, 

Aristipp^s, 

Aristophanes. 

Aristoteles. 

Asconius. 

August,  Dathui. 

Aulus  Gellius. 

Aurelius  Augustinus. 
Ausonius» 

Avicenna. 

B 

Baptista  Mantuanus, 

Dessarion. 

Bocatius^ 

C 

Cnllimachus. 

Calphumius» 

Castiodorus, 

Cato. 

Catullus, 

Cebes  Thebanus. 

Christoph.  Landinut, 

Cicero, 

Cinna. 

Claudianus. 

Clemens, 

Cleobulut, 

Cornelius  Celsus, 

Cornelius  Tacitus, 

Cyprianus, 
"  D 

David  psatmographus, 

Demoeritus, 

Demosthenes 

Diodofus  Siculus, 

Diogenes  Cynicus. 

Diogenes  LaertiuSi 

Donatus, 

E 

Ecchuastet, 

Empedocles, 


Ennius. 

Epimenides, 

Erasmus  Roterodamut, 

Eratosthenes, 

Euripides, 

Eusebiut. 

Eutropiut. 

F 
Fautius  Andrelinut, 
Festut  Pompeiut, 
Ftorut, 

Francitcus  Petrarcha, 
Franciscus  Philetphut, 
Fulgentiufi, 

Georgiut  Merula, 
Georgiut  Yalla, 
Georgius  Magnus. 
Guarinus  Veronensis. 
H 
•  HermannutButchius. 
Herodotus, 
Hesiodus. 
Hieronymus, 
Higinus, 
Hipparchus. 
Homerus, 
Horatiut, 

I 
Isaccxus. 
Isaias  propheta. 

J 
Jaeobus  apostolus. 
Jacobus  Bononiensis. 
Jamblicus  Platonicus. 
Joannet  jEdieoUiut 
Joan.Cmarius, 
Joan.  Campanut. 
Joan.  Evangeiista. 
Joan.  Franeiscus  Picut, 
Joan,  Pieus  Mirandula, 
Josephut. 
Julius  Ccesar. 
Julius  Capitolinus, 
Justinut. 
Juvenalit, 
Juvencus, 

L 
Laetantiut. 
Laurentiut  Valla. 
Leonardut  Aretinut 
Lucanut. 
Lucianut. 
Luciliut.\ 
Lucretiut, 


Ludovicut  Biqus. 

Macrobius, 
Malachias  propheta 
Mantius  Antioehenus  poeta: 
Mar.  Antonius  SabeUicus. 
Marcus  Varro. 
Marsilius  Ficinus. 
Martiatis. 
Martianus  Capetla. 
MatthcBus  evangelista. 
Matth,  Palmerius. 
Maximianus  poeta. 
Menander. 
Michael  Fernut, 
Moses. 

N 
Nieolaus  Cretciut. 
Nicotaus  Perottut. 
Nieolaut  Valla. 
Nigidiut. 

0 
Origenes. 
Ovidius. 

P 
Paeuvius. 
Papinius. 

Parmenides.    . 

Pautut  Cortesiut. 

Pausanias. 

Periander. 

Persius. 

Petronius  Arbiier. 

Pherecydes. 

Philippus  Beroaldus, 

Philo  JudcBut. 

Philottratut. 

Phocas  grammaticut. 

Phocytides. 

Pindarut. 

Pius  BaptittaBanomentit, 

Platina, 

Ptato. 

Plautut. 

Ptiniut. 

Plutarchut. 

Polienus. 

Pomponiut  MeUu 

Pritca  SibylUt. 

Priscianus. 

Proeopius. 

Prodicus  tophisla 

Propertitu, 

Prosper. 

Prudentiut. 


Ptolem(eui. 
Publiut  mimograph. 
Puthanoras. 

Q 

QulntUianus. 

Raphael  Volaterranus. 
Regum  Bistoria  taera, 
Rudolphui  Agrieola. 
Rudolphus  Langiut. 

Salluitiui, 

Salomon. 

Sapieniim  liber. 

Seneca. 

Septimiui. 

Serviut. 

Sext.  Turpiliui. 

Sidoniui  Apoltinam. 

Siliui  Itaticut. 

Simonidet. 

Socratet. . 

Soiinut. 

Solon. 

Spartiantu. 

Speusippus. 

Slatiut. 

Stesichorut. 

Strabo. 

Suetonius 

Suidas. 

Symmachut.- 

Terentianut. 

Terentiut. 

TertuUianut. 

Theodorictu  rex. 

Theophraitui. 

Thomai  Aquinat^^ 

Thucydidet. 

tibnUut, 

Titinniut, 

Titui  Livint. 

Tobice  liber, 

Tranquilltu. 

Trogut. 

Vateriut  Masdmui» 
VirgiUut. 

X 
Xenophon. 

Z 
Zeno^ 


1075 


AN.  MANL.  SeV.  BOETII 


1076 


AN.    MANL.    SEV.    BOETll 

DE  DNITATE  ET  UNO. 

Unius  est  qaa  unaquaeque  res  dicilur  esse  una  :  h  uniias  sibiipsi ,  ireaf  it  aliain  unilatem  qm  M  infra 


sivc  enim  sii  simplex,  sive  composita,  sive  'spiri- 
tualis ,  sive  corporea ,  res  unilaie  una  est ,  nec  po- 
test  esse  «ina  nisi  uniiate,  sicut  tilba  nisi  albedine, 
nec  quanta  nisj  qunntitate.  Non  solum  autem  unitate 
una  est,  sed  etiam  tandiu  est  quidquid  id  quod  est, 
quandin  In  se  unitas  est.  Cum  autem  decinlt  esse 
imum,  desinit  esse  id  qnod  est ;  unde  est  boc :  Quid- 
quid  est ,  ideo  est  quod  unum  esf ,  quod  sic  osten- 
ditur.  Omne  enim  este  ex  forma  est  in  rebus  creatis, 
aed  nullum  esse  ex  forma  est,  nisi  cum  forma  mate- 
riae  unita  est.  Esse  enim  non  est  nisi  ex  conjonctione 
formae  cum  materia.  Unde  philosophi  dicunt  illud  de- 


earo.  Sed  quia  omne  creatum  diversum  est  a  quo  crea- 
tnm ,  prorecto  creata  unitas  a  creante  omnino  diversa 
«asedebuit,  etquasi  opposiu.  Sed  quia  creatrix  unitas 
nou  habet  principium  neque  Gnem ,  nec  permutaila- 
nem,  nec  diversitatem ,  ideo  creaiae  uniuti  accidit 
multipliciUs,  diversius,  et  muubilius,  iu  ut  ia 
quadam  materia  sit  habens  priBcipium,  ut  in  genen- 
tis,  et  finem,  iu  quodam  vero  ut  in  creatis  priDei- 
pium  et  finem ,  quia  in  quibusdam  subjacet  penno- 
tationi  et  corruptioni.  In  quibusdam  eniro  materia 
est  subtilis,  simplex,  remou  a  contrarieute  et  8e« 
paratione ,  perflcitur  autem  ei  unitas  et  unitur  coai 


•cribentes  :  Etse  est  existentia  formae  in  materia.  n  ^^i  ^icut  haec  et  illa.  Sicut  non  divisibUe  in  actu ,  sicitt 

#^..«»   ^..«^^    r__^_ A_  • ;< ..       .•  _     _         Sn  amIa«i:k..«  am_ma_ik.>a    i^  ^..:tv...j«.^ :. 


Cum  autem  forma  materiae  unitur,  ex  conjunctione 
utriusque  necessario  aliquid  unum  constituitur.  In 
qua  constltutione  illud  unum  non  permanet,  nisi 
quandiu  unius  Tormam  cum  materla  tenei.  Sed  de- 
Btructio  rei  non  est  aliud  quam  separatio  formaB.a 
nateria;  sed  separatio  et  unitio  contraria  sunt,  igi- 
lur  separatione  si  res  desiruitur,  profecto  in  suo  esse 
non  nisi  unilate  conservatur.  Uniiio  autem  non  fit 
nisi  ab  uniuie  qtui  est,  ab  unitione  quod  erat  unum 
dissolvitur.  SoluU  autem  unione,  destruitur  essentia 
ejus ,  quod  ex  earum  unitione  provenerat,  et  fit  non 
unum.  Quapropier  sicut  unilate  res  ad  esse  ducitur, 
sic  ei  in  ilio  esse  custodiiur.  Unum  esse  et  unum 


in  coelestibus  corporibus,  in  quibusdam  unitas  a  mt* 
teria  inseparabilis  est,  et  ideo  carent  fine,  quia  per- 
petua  sunt.  In  qnibus  vero  materia  fuerit  spissi» 
debilis  non  adaequatur  eis  unius,  sed  debiliutar  h 
uniendo  eorum  essentiam ,  et  ob  hoc  dissolvltor  es- 
sentia  eorum ,  quia  non  retinetur  ab  unitate  sicul  in 
generatis  quae  habent  principium  et  finem.  QuaQlo 
enim  unaquaeque  unlus  propinquior  fuerii  primae  el 
verae  uniuti ,  Uiito  materia  formau  per  lllam  erH 
roagis  una  et  simplex;  et  e  converso,  quanto  remo- 
tior  fuerit  a  prima  unitate,  Unto  erit  multiplicior  eC 
composiiior,  et  ob  hoc  uniiffs  qux  duxit  ad  esse  me- 
t^riam  intelligentiaB  est  magis  una,  et  simplex,  eC 


inseparabiiiier  comiUntur  se,  et  videniur  simul  na-      ^^^  multiplex,  nec  divisibilis  essentialiter ;  sed  si 


tura  ,  quia  enim  creator  unus  est ,  ideo  rebus  quas 
condidithoc  in  munerededit,utunaquxqueessetetiam 
una.  Ac  per  hoc  ex  quo  res  habet  esse,  una  est :  ideo 
motus  subslahtiarum  est  ad  unum ,  et  propter  unum, 
et  nihil  eorum  quae  aunt  appeiit  esse,  sed  omnia 
sicut  appetunt.  Habere  autem  esse  non  possunt  nisl 
unum,  ideo  omnia  ad  unum  tendunt.  Unitas  enim  est 
quae  unit  omnia ,  et  tenet  omnia  diffosa  in  omnibus 
qiiae  suut.  Quapropter  quia  materia  non  habet  esse 
nisi  per  unionem  sui  cum  forma,  forma  autem  nun 
tenet  uniutem  cum  materia,  nisi  unius  sit,  ideo 
maieria  egei  unMate  ad  uniendum  se,  et  de  natura  siia 


divisibilis  est,  hoc  siquidem  accldenialiter  est,  et  ideo 
haec  unitas  simplicior,  et  magis  una  est  omnlbus  unl- 
utibus  quae  ducunt  ad  esse  caeicras  subsuntias ,  eo 
quod  immediate  adhaeret  primae  unitati  quae  creatit 
eam.  Sed  quia  unitas  subsistens  in  materia  iiitelli- 
gentiae  est  uniUs  simplicitaiis ,  ideo  neeessario  oni* 
Ub  subsistens  In  materia  animae ,  quia  infra  eam  esi, 
crescit  et  muliiplicatur,  et  accidit  ei  muutlo  et  di- 
versitasy  et  sic  paulatim  descendendo  a  superion  per 
unum  gradum  materiae  inferior  unitas  augetur  et  mul- 
tiplicatur  quoosque  pervenietur  ad  materiam  quie 
sustinet  quantiutem,  scilicet,  subsuntiam  hujus» 


habet  muUiplicari,  dividi  et  spargi.   Unius  vero  re-      ^^^  ^"'*  *  ^*^'"**  uniute  remotissiina  est,  et  propier 


tinet,  unit  et  colligit,  ac  per  haec  ne  maleria  divida- 
tur  et  spargatiir,  necesse  est  ut  ab  uniute  retineatur. 
Quidquid  autcm  per  se  non  unitur,  per  se  utlque 
spargitur,  qoia  omnis  quae  facil  aliquam  rem  contra- 
riam  agenii,  facit  contrariain  faciae  rei.  Gontrariorum 
enlm  contrarii  sunl  effectus  :  quia  unius  facit  unum» 
profecto  maieriafacit  divisionem,  ac  per  hoc  unltas 
per  se  retinet  materiam.  Secf  quidquid  per  se  retinec, 
non  potest  Ihcere  separatlonem.  Forma  ergo  exlsieni 
in  roateria  est  quae  perficit  et  custodit  essenllam  cu- 
luslibet  rei.  Unius  est  descendens  a  prima  uniute 
»|uaB  creavit  eam.  Prina  enim  et  una  unius,  quae  esl 


spissitudinem  crassitudine  sua  opposiu  subsUntlaa 
superiori  quae  est  subtilis  ei  simplex ,  quoniam  illa 
est  subjectum  principii  et  iniUi  uniiaiis.  Finis  vero 
multum  disiat  a  prineipio,  quoniam  finis  non  est  ili- 
ctus  nisi  defectus  virtutis  principii  et  lermlnus,  unde 
secundum  descensum  unitatis  a  superiore  ad  inferius 
fit  degeneratio,  sive  siropliclutis  et  minorationis  sosa 
virtutis,  ad  siroilitudtnero  aquae  quae  in  ortu  suo  snb-> 
tilis  et  cUra  nascitur,  sed  paubttm  deorsum  flueni 
in  paludibus  ei  ategnis  inspissatur  et  obseunitur :  tie 
paulaiim  variatur  uniUs  propter  varieutem  materiae 
qusB  sustinei  eam ;  nam  quia  nliquid  esi  maierfae, 


1077  L1BER  DB  UNITATE  ET  OAO.  407» 

ipirituate  el  ali<|tti(l  corponle,  est  allqoid  ejus  pu-  Avnam,  utDeus;  allod  siropllciam  cognitione  nnam. 


rurn  et  lucidum  et  allqnld  ejus  epissum  et  obsca- 
rum ,  et  boc  propter  quaniitatem ,  ejas  partes  in  ali- 
quibus  sunt  rariores,  ut  in  aert;  in  aiiqaibos  Tero 
strictiores ,  ut  in  lapide.  fdeo  unaquaeqoe  res  mate* 
ris,  secunduffl  gradum  suae  elongationis,  a  prima 
unitatis  origine  recipit  unitatem  ,  qu»  dignior  est  ex 
6ua  apiiiudine  :  inde  est  quod  videmus  partes  ignis 
nimis  unitas,  simplices  et  «qual^s  adeo,  quod  for- 
nia  ejus  videtur  una,  hon  iiabens  in  se  dlversitatem, 
Partes  vero  aeris  et  aquae  invenimus  magls  diversi* 
ficatas  et  separatas,  adeo  quod  partes  eorum  et  uni^ 
tates  discerni  possunt.  Iii  duris  autem  corporibus  et 
spissis  unitatis  jam  major  diversitas  et  obscurltas  est. 
Quia  igitur  materia  in  supremis  formata  est  intelii- 


ut  angelus  et  anima,  quorum  umimquodque  est  nnum 
conjunctiOne  materlae  et  formae.  Aliud  est  continul- 
tate  uouro,  ut  arbor  et  petra.  Aliad  est  compositione 
onum ,  ot  ex  multls  tabulis  una  arca ,  vel  ex  miiliis 
parietibus  una  domus.  Aila  dicuntar  anum  aggrega- 
llone,  ut  populus,  grex,  congeries  lapidum,  vel 
acervus  tritici.  Alia  dicantnr  praepositione  unum  ut 
rector  navis ,  et  gubernator  dvitatis  dicuntur  unum , 
similitudine  orficii.  Alia  dioHitor  iinum  accidente,, 
ot  diversa  subjecia  ejusdem  qualitatis  dicuniur  unum 
in  ea  qualltaie ,  sicut  nix  et  cygnus  unum  sunt  albe- 
dine;  ^Usl  dicuntur  unum  numero,  ut  diversa  acci- 
dentla  quae  eidem  subjecto  insunt  dicuntur  anam 
numero ,  id  est  in  mmierando ,  ut  hoc  dulce,  et  hoc 


gentiae  forma,  et  forma  rationalis  animae,  deinde  Bceruleum,  vel  hoc  longum,  vel  hoc  latum.  Alia  di 


postea  forma  animx  sensibilis ,  deinde  forma  animce 
vegetabilis,  detnde  forma  naturae,  ad  ultimum  autem 
finis  est  forma  corporis,  hic  non  accidit  ex  diversi- 
tate  virtutis  agentis,  sed  cx  aptitudine  materiae  susci- 
pientis.  Forma  enim  est  quasi  lumen ,  eo  quod  sicut 
per  lumen  res  videtur,  sic  per  formam  cognitio  et 
scientia  rei  habetur,  non  per  materiam ;  sed  hoc  lumen 
in  quibusdam  est  clarius,  in  quibusdam  obscurius, 
proot  materia  cui  infunditur  forma  est  clarior  et 
obscur^r.  Quo  enim  materia  fuerit  sublimior,  lit 
subtilior  et  penetraiur  tota  a  lumine,  etidsosub^ 
stantia  ipsa  sapieniior  et  perfectior,  sicut  intelligea- 
tia  et  rationalis  anima.  £t  e  coaverso  quo  materia 
fuerit  inferior,  fit  spissior,  ct  obscuriory  et  non  ita 


cUntur  unum  ratione,  sed  hoc  doobus  modis,  quia 
ratione  consortii ,  ut  ens',  Intellectus  et  res »  aliquid 
et  vocabulum  unum  genus ;  vel  ratione  unius  sacran 
menti,  ut  spiritos,  aqua  et  sanguis  dicuntur  unom. 
Alia  dicuntur  natura  unum ,  ut  participaiione  speciei 
plar«'S  homines  unus.  Alia  dicunior  unum  natione 
vel  iingua,  ut  multl  homines  dicuntor  onagens  vel 
una  tribus.  AUa  dicuntur  onum  more,  sed  boc  duo^ 
bus  modis,  vel  quia  secundum  consensum  virtutis 
et  dilectionis ,  ot  muititudinis  credentium  erat  cor 
unum  et  anima.  Vel  secundum  consensum  cjusdem 
vitii  plures  bomines  dicontur  unum ,  ut  qui  adhaereC 
meretrici  onum  corpus  efficitor.  Sic  omoia  unitatem 
appetunl,  ut  etiam  ea  multa  sunt  quae  onom  dici 


penetratur  a  iumine,  quo  maieria  magis  descendit,  G  voluni.  Quaecunque  enim  sunt  idem  quod  sont  ut 


sicut  jam  supra  dictum  est,  constringitur,  et  spissatur 
et  corpulentator,  et  parie%ejus  mediae  prohibeut  ul- 
timas  perfecte  penetrari  a  lumine.  Nou  enim  est  pos- 
sibile  ut  lantum  luminis  penetret  secundam,  quan- 
tum  priuiam ,  nec  ad  tertiam  lantum  luminis  perve- 
niat  quantum  ad  mediam,  et  sic  paolaiim  donec 
pervenieiur  usque  ad^partem  materiae  infimam.  Quae 
quia  remotissima  est  a  fonte  luminis ,  lumen  debili- 
latur  in  illa,  nec  umen  hoc»  sicutdicium  est,  propter 
lumen  in  se,  sed  propter  multam  debilitatem  et  ob- 
s(Airitaiem  materiae  in  se.  Quemadmodum  lumen 
so  is,  cum  admiscetur  tenebroso  aeri,  non  est  illius 
virtutis  cujus  esl  admisium  claro  aeri ;  vel  quemad- 
modum  pannus  albus  tenuissimos  com  iodoiiur  a 


vera  uniiate  esse  nituntur,  ot  eam  simoiando  niton^ 
tor.  Quidquid  enim  vel  est  onom,  vel  est  plora. 
PlDraiits.s  autem  non  est  nisi  ex  aggregatione  unita- 
tum  ;  quae  unitates  si  sunt  disgregatae,  ficiunt  mul* 
titudinem;  sin  vero  fuerint  continuae  in  materia, 
faciunt  magnitudinem.  Quapropter  inter  nnitates 
quantitatis  discretae  et  unitates  qoantitatis  continoaB 
subsisteniis  in  materia  nlbil  interest,  quia  ill;e  dls- 
gregatas  sunt  et  iliae  continuae.  Gontinuom  geuos  non 
est  nisi  ex  discreto,  qola  intellectus  continuiiatis 
oon  est  in  continuo,  nisi  continuatio  disgregatorum. 
At  propter  hoc  necesse  est  ut  continua  quantitas  non 
adveniat  in  subsianiia  nisi  ex  unitatibus.  Quando 
enim  partemjquantilaiis  signaveris,  necesse  est  ut  sit 


corpore  nigro  occullatur  candor  ejos  propter  abun-  ^  unum  vel  plura.  Sed  omnis  pluralitas  (ut  dictom  est) 


daniiain  nigrediuis;  vel  quemadmodum  si  tres  vel. 
plures  fenestrae  viireae  una  post  aliam  recte  contra 
radium  solis  disponaniur  in  ordlne,  eonstat  slqul- 
dem  qiiod  secunda  minus  recipit  luminis  quam  prima, 
et  tertia  minus  quam  secunda  ;  et  sic  usque  ad  ulti- 
mam  fit  defectus  lumlnis  non  propter  lumen  in  se , 
sed  propier  elongationem  fenestrae  vitreae  a  lumine: 
ita  ut  lumen  formae  unitatis  quod  infusum  est  maie- 
riae  descendendo  fiat  debile  et  obscunun,  ita  primum 
ejus  inultum  discrepet  a  medio,  et  medium  ab  ultimo, 
et  propter  liane  drversitatem  formae  unitatis,  non 
ono  mudo,  sed  ploribos,  dicitar  aHqoId  ab  unitate 
onom.  Unum  enim  ^tllod  est  essentliB  slmplicitate 


ex  unitaiibus  est.  Unde  aperie  datur  intelligi  quod 
discrets  et  conilnuae  quantiiatis  radix  una  est,  eo 
qood  composita  sunt  ex  una  re,  et  resolvuutur  ad 
unum.  Et  etiam  quia  corporis  partes  quo  magis  fue- 
rint  sibi  conjunctae  et  constrictae ,  ipsum  corpus  erit 
spissios  et  magis  qoantum,  ut  lapidis;ete  converso 
qoo  magis  foerint  partes  corporis  dissolotae  et  laiae, 
ipsom  erit  sublilios  et  levios  et  minos  qoantom,  ut 
aer.  Verom  est  igitor  qood  eoBtinaa  qoantitas  noQ 
venit  in  sobsuntlam,  nlsi  ex  eonjonctione  et  eon* 
stroctione  onitttom  in  illa.  UniUs  igitor  est  <]oa 
onaquaeqne  res  ona  est,  et  est  Id  qood  est 


4079 


AN.  MANL.  SEV.  BOETII 


1080 


AN.    MANL.    SEV.    BOETII 

DE  ARITHMETICA 


LIBRI DUO, 


PfUtTATIO. 


A  enim  hoc  judidum  muUis  artibus  probetur  exeullum^ 
uno  tamen  cumulatur  examine.  Experiare  igUur  lieei 
quantum  nobii  in  hoc  studio  lonfjis  traetus  otiis  Mor 
adjecerit,  An  rerum  sublHium  fugas  exercitalce  meu^s 
velocitas  comprehendat?  UtrumjejuntB  macies  oraliotus^ 
ad  ea  quce  sunt  caligantibus  impedita  sententiis^  expe* 
dienda  sufficiat  ?  Qua  in  re  mihi  alieni  quoqne  judicii 
lucra  quceruntur^  cum  tn,  utrarumque  peritisvmus  /t^ 
terarumy  possis  Grai(e  orationis  expertibtu^  quantum  de 
nobis  judicare  audeant,  sola  tantum  pronunliatione 
prcescribere.  At  non  alterius  obnoxius  instituiis^  arcii$' 
iima  memetipse  translationis  legi  eonstringo^  ud  paiH 
lulum  liberius  evagatus^  alieno  itineri,  non  vestigiis  in» 
tisto.  Nam  et  ea  quw  de  numeris  a  Nicomacho  diffutiu» 
disputata  sunt^moderata  brevitate  coUegi.  EtqwgtroH»' 


In  dandis  aeeipiendit^  utuneribut^  ila  recte  officia^ 
vrmdpue  inter  eos  qui  sese  magnifaciunt^  asstimantur^ 
fi  liquido  eonstabitf  nee  ab  hoc  aliud  qucd  liberalius 
afferret  inventum,  nee  ab  illo  unquam^  quod  jucundius 
benevolentia  complecteretur  acceptum.  UofC  ipse  consi- 
deranSf  altuli  non  ignava  opum  pondera^  quibus  ad  fa- 
einus  nihil  inttructius  est,  cum  habendi  iitis  incanduit. 
Ad  meritum  nihil  viliust  cum  ea  sibi  victor  animus  cal- 
eata  subjecil^  sed  ea  qwe  ex  Grcscarum  opulentia  litte» 
tarum^in  Romanag  orationis  thesaurum  iumpta  convexi' 
mus.  Ita  enim  mei  quoque  operis  mihiratio  constabit^si 
quee  ex  sapientias  doctrinis  elieui,  sapieniissimi  judicio 
comprobentur,  Vides  igitur  ul  tam  magni  laboris  effe- 
etui^  tuum  tantum  exspectet  examen^  nec  in  aures  pro- 
dvre  pubUcaSf  nisi  doetce  sententice  astipulatione  nitatur»  B  cursa  velocius  angustiorem  inlelligentice  prtgstabaiU 


In  quo  nihil  mirum  videri  debet,  eum  id  opus  quod 
eapientias  inventa  persequitur,  non  auetoris  sed  alieno 
hieumbit  arbitrio.  Suis  quippe  instrumentis  res  rationis 
axpenditur^  eum  jndicium  cogitur  subire  prudentis.  Sed 
Isuic  munusculo^  non  eadem  quas  eceteris  imminent  ar/i- 
Im  munimenta  constituo.  Neque  enim  fere  ulla,  sic 
cunctis  absoluia  partibus^  nullius  indiga,  suis  tanium 
ett  scienlia  nixa  prcesidiis,  ut  non  coeterarum  quoque 
urtium  adjumenta  desideret.  Nam  in  effigiandis  mar- 
mare  statuiSj  alius  exeidendce  molis  labor  est,  alia  for- 
mand(B  imaginis  ratio.  Nee  ejusdem  artificis  manuSf 
politi  operis  nitor  exspectat.  Ae  depingendoe  manibus 
tabulas  commissce  fabrorum,  ccercr  rustica  observatione 
de^erptaSf  colorum  fuci  merealorum  solertia  perquisiti. 


aditum,  medioeri  adjectione  reseravi^  ut  aliquando  ad 
evidentiam  rerum^  nostris  etiam  formulis  ac  descriplie- 
nibus  uteremur.  Quod  nobis  quanHs  vigHiis  ae  sudore 
eonstiterit ,  facile  iobrius  lector  agnoscet.  Cum  igitur 
quatuor  matheseos  disciplinarum  ^  de  arithmetiea^  qum 
est  prima^  prmscriberem ,  tu  tantum  dignus  eo  munere 
videbare,  eoque  magis  in  errato  opus  esse  intelligebam. 
Nam  etsi  apud  te  facilis  venire  locus  etset^  aliquande 
tamen  ipsam  formidabat  fadlitatem  suipeeta  securitas^ 
Arbitrabar  enim  nihil  tantce  reverenttce  oblatum  iri 
oportere,  quod  non  elaboratum  ingenio,  perf^ctum  stU' 
dio,  dignum  postremo  tanto  otio  videretur.  Non  igilur 
ambigo  quin  pro  tua  in  me  benevolentia  supervacua  re- 
secei^  hiantia  iuppleas,  errata  reprehendas,  commode 


Hntea  operosis  elaborata  texlrinis,  multiplicem  nwteriam  G  dicta,  mira  animi  alacritate  iuicipias.  Quce  res  impulit 


'  prasstant.  Nonne  idem  quoque  in  bellorum  visitur  m- 
ttrumentis?  Hic  spicula  sagittis  exaewt,  illi  validus 
ihorax  tdgra  gemit  ineude.  Ait  alius  crudi  umbonis 
tegminaf  proprii  laborii  orbi  infigenda  mercaturf  tam 
mtt/fti  artibui  an  una  perficitur.  Ast  nostri  laboris 
abiolutio  ionge  ad  faciliorem  eurrit  eventum.  Tu  enim 
iolut  manum  tupremo  operi  impones,  in  quo  nihil  de 
deeernentium  necesse  est  laborare  consensu,  Quamlibet 


pigram  consilii  moram.  Nimios  enim  mihi  fructus  pia^ 
citura  restituent.  Novi  quippe  quanto  sludiosius  nostra 
quam  cmlerorum  bona  diligamus.  Recte  ergo  quaei  mi- 
reos  Cereri  eulmos,  et  maturos  Baccho  palmitei,  tie  ad 
te  rudimenta  novi  operit  trantmisi.  Tu  lanlum  pa^ 
tema  gratia  nostrum  provehas  munus^  ila  et  raborit 
mei  primitiat  doclissimo  judicio  consecrabit,  et  nom 
majore  centebitur  auctor  merito  quam  probator. 


m 


LIBER  PRIMUS. 


GAPUT  PRIMI3M. 

Divim  mathematicce. 
Inter  omnes  priscae  auctoritaiis  viros  qui,  Pylha- 
gora  duce,  purlore  menlis  ratione  Tiguerunt,  con- 
siare  manifeslum  est  haud  quemquam  in  philosopbiae 
dtsciplinis  ad  cumDlum  perfectionis  evadere,  nisl  cui 
lalis  prudenti»  nobilitas  quodam  quasi  quadrivio  ve- 
sUgaiur,  quod  recte  solertiam  intuentis  non  latebit. 
Cst  enim  samenUa  rerom  qaae  sunt  suiqiM  immuta- 


bilem  substantiam  sortiuntur  comprehensio  veritatis. 
Esse  autem  illa  dicimus,  qus  nec  intentione  cre* 
scunt,  nec  retraciione  minuuntur,  nec  variationibus 
|.  permutantur,  sed  In  propria  semper  vi,  suae  se  natune 
subsidiis  niia  cusiodiunt.  Ilsec  autem  sunt  qualiutes, 
quanUtates,  formae,  magnitudines,  parvitates,  «qua- 
litates,  habltudines,  actus,  disposiUones,  loca,  lem- 
pora,  et  quidquid  adunatum  quodammodo  corporibui 
invenitor.  Qo»  ipsa  quidem  natura  jncorporea  tmitf 


i081 


DE  ARITHMETIGA  LIB.  L 


108« 


ei  innnuUbilis  subslantiae  raiione  vigenlia,  participa-  A  ait  Plato)  muUis  oculis  corporalibus  salvan  consittoi- 
•;/^n«  «*rn  rnrnnritt  nprmiitflniiir.  fit  taciii  variahilifi     que  sit  dignior,  quod  co  solo  lumine  vestignri  vel  in- 

spici  veriias  queat.  Hunc,  inquam,  oculnm  demer- 
sum,  orbaiumque  corporeis  sensibus,  hs  disciplin» 
rursum  illuminent.  Qua  igitur  ex  bis  prima  discenda 
est,  nisi  ea  quae  principium  matrisqoe  quodammodo 
ad  cxteras  obtinet  portionem  ?  Haec  antem  est  arith- 
metlca.  H.tc  enim  cunctis  prior  esi,  non  niodo  quod 
banc  ille  hujus  mundanae  molis  conditor  Deus,  pri*. 
mam  suu:  habuit  ratiocinationis  exemplar,  ei  ad  hane 
cuncla  consiiluit,  quaecunque  fabricante  ratione,  pcr 
numeros  assignati  ordinis  invenere  concordiam;  sed 
hoc  quoqne  prior  arithmetica  declaratur,  quod  qua- 
cunque  nalura  priora  sunt,  his  sublatis  simul  poste- 
riora  lolhintur.  Quod  si  postcriora  pereant,  nihil  de 


tionc  vero  corporis  permutantur,  ct  taclu  variabilis 
rei,  in  vertibilem  incoristantlam  Iransennt.  Uaec  igitur 
(quoniam  ut  dicium  est,natura  immutabilem  substan- 
tiam  vimque  sortita  sunt)  vere  proprieque  esse  dicun- 
tur.  Horum  igitur ,  id  est ,  quae  sunt  proprie,  quaeque 
suo  nomine  essentiae  nominaniur,  scientiam,  sapientia 
profiietur.  Essentiae  autem  geminae  partes  sunt,  una 
coniinua,  et  suis  parlibus  juncta»  nec  ullis  finibus 
distributa,  ut  est  arbor,  lapis,  et  omnia  mundi  hujus 
corpora,  quae  proprie  magniludines  appellantur.  Alia 
Tcro  disjuncta  a  se,  et  deicrminata  partibus,  et  quasi 
acervaiim  in  iinum  redacta  concilium,  ut  grex,  popu- 
lus,  chorus,  acervus,  et  quidquid  eorum  quorum  par- 

tes  propriis  extremitatibus  lerminantur,  el  ab  alterius 
-.       -.  .  ««•  •  -^A 1.? 


ICa  |iru|iril»  CAMCiHiMinuuo  icimiii«ii»«ii  ,  ^»  «M  ■■••*/■.*■»         --.-,.—.«■.    ^uwi  at   yvaiMitvta    |ictc<i||»,    lllilll  U^ 

fine  discreiae  sunt.  His,  proprium  nomen  est  mulli-  B  statu  priorls  substantiae  permutaiur,  iii  animal  prios 


tudo.  Rorsus  multitudinis  alia  sunl  per  se,  ut  tres  vel 
quatuor,  vel  tetragonus,  vel  quilibei  numerus,  qui,  ut 
sit,  nuUo  indiget.  Alla  vero  per  scipsa  non  constant, 
aed  ad  quiddam  aliud  referuntur,  ut  duplum,  ut  dimi- 
diom,  ut  sesquialterom ,  vel  sesqoitertium ,  etquid- 
quid  tale  est,  quod.  nisi  relaium  sit  ad  aliud ,  ipsum 
esse  non  possit.  Magnitudinis  vero,  alia  sunt  manen- 
tia,  moiuque  carentia,  alia  vero,  quae  mobili  semper 
rotatione  vertuntur,  nec  ullis  temporibus  acquiescunt. 
Horuni  ergo,  illam  moltilodinem  qoae  per  se  est^ 
arithmetica  speculaiur  integrilas.  lllam  vcro,  qiiae  ad 
aliquid,  musici  modolaminis  temperamenta  perno- 
scunt.  Immobilis  vero  roagnitodinis,  geometrica  noti- 


est  homine.  Nam  si  tollas  animal,  siaiim  quoque  bo- 
minis  naiora  deleia  siC.  Si  hominem  sosluleris,  ani- 
mal  non  peribil.  Et  econtrario  ea  seniper  posieriom 
suni  quae  secum  aliud  quodlibet  inferunt,  ea  prlora 
quae,  cum  dicu  sunt,  nihil  secum  de  posterioribus 
trahont,  ut  in  eodem  quoque  homine.  Nam  si  homi- 
nem  dixeris,  simul  qiioque  animai  nominabis.  Idem 
est  enim  homo  qood  animal.  Si  animai  dixeris,  non 
speciem  simul  hominis  intulisfl.  Non  est  enim  idem 
animal  quod  homo.  IIoc  idem  in  geometrica  ?el  in 
arilhmelica  videtur  incurrere.  Si  enim  numeros  tol- 
las,  unde  triangulum  ?el  qoadratum,  vel  qoidqoid  ii 
geomelria  versator  ?  qoae  omnia  nomerorom  deno< 


»  , 


ww.i».     ■■••uiwaa.o     *«,.  w  ■■a«*D...««aw>..aw,    pww.Biw.a  ■\«a   UWM-  O — .  ^- «—-.-.     .       «|m««4    v^EilllCi     iiUIIICI  VrUlll     UCIIU* 

tiam  polliceior.  Mobilis  scieniiam,  astronomicac  disci-     minativa  sont.  At  vero,  si  qoadratom  triangolumqtit 
pliiix  peritia  vindicavit.  Quibos  qoatoor  partibos  si  ^  sostoleris,  omnisqoe  geomeirica  consumpta  sit,  trei 

raroat  inniiiailnr    vAriim  invpnirA  nnn  nnceil    oo  einA    i   At  niialiinp.  alinriimniiA  niimArAwnm  nAn  ....^.^u..^.. 


carcat  inqoisitor,  verom  invenire  non  possit,  ac  slne 
hac  qiiidem  speculatione  veritatis  nulli  recte  sapien- 
dum  es(.  Est  enim  sapientia  earum  rerum  quae  vere 
sunt.  cognitio  et  integra  comprehisnsio.  Quod  haec 
qui  spernit,  id  cst,  has  semitas  sapientiae,  ei  denun- 
lio  nonrectephilosopbandum.  Siquidem  philosophia 
esi  amor  sapientiae,  quaro  in  his  spernendis  ante 
•ontempserit.  Jllud  qooque  addendum  arbitror  quod 


et  quatuor,  aliorumque  numerorom  non  peribunt  vo- 
cabula.  Rursum  cum  aliqiiam  geometricaro  formam 
dixero,  est  illi  simul  numerorum  nomen  implicitvm. 
Gum  numeros  dixero,  nondum  ullam  formam  geoniO' 
tricam  nominaYi.  Musica  vero  quam  prior  sit  nume' 
rorum  vis,  hinc  maxime  probari  potest,  lyziod  nor 
modo  illa  nalora  priora  sont,  qoae  per  se  constant, 
quam  illa  quae  ad  aliqoid  referontor^  sed  etiam  ei 


cuficia  vis  multifudinis  ab  uno  progressa  termino,  ad   .  ipsa  mosica  modulatio  numerorum  nominibus  adno^ 


infiniia  progressionis  augmenta  concrescit.  Magni- 
tndo  vero,  a  finita  inchoans  quantitaie,  modum  in 
divisione  non  recipit.  Infinitissimas  enim  sui  corpo- 
ris  so^cipit  sectiones.  Hanc  igilur  naturae  infinitatem, 
indeterminatamque    potentiam    philosophia  sponte 


taiiir.  Et  idem  in  hac  evenire  poiest  quod  in  geome- 
irica  praedictum  est.  Diatessaron  enim  et  diapente  ef 
diapason  ab  antecedentls  numeri  nominibiis  nunco- 
pantur.  Ipsorum  quoque  soQonim  adversos  se  propo^ 
tio,  solis  neqoe  aliis  mmeris  invenilur.  Qui  eniin 


repudiat.  Nihil  enim  quod  infinitum  est  vel  scientia  ^  sonus  In  diapason  symphonia  cst ,  idem  dupllcis  no- 
Dotest  collisi.  vel  mente  comorchendi.  Sed  hinc  sum-  .  mc^ri  nronnrtionA  r.oltfflritiir  nn!»  Hit^ioasttWAM  /»•*  ««« 


potest  colligi,  vel  mente  comprchendi.  Sed  hinc  sum- 
psit  sibi  ipsa  raiio,  in  quibus  possit  indagatricero 
veriutis  exercere  solertiam.  Delegit  enim  de  infinitas 
inultitudinis  pluralitate,  finitae  terminum  quantitatis, 
et  interminabilis  magnltudinis  sectione  rejecta,  de- 
finita  sibi  ad  cognitionem  spatia  depoposcit.  Consiat 
igitur  quisquis  haec  practermiserii,  omnero  philoso- 
phiac  perdidisse  doctrinam.  Hoc  igitur  illod  qoadri- 
vium  est,  quo  iis  viandum  sit,  quibus  excellentior 
animus  a  nobiscum  procreaiis  sensibos,  ad  intelli- 
gentiae  certiora  perducitur.  Sunl  enim  quidam  gradus 
certieqne  progressionum  dimensiones,  quibus  ascendi 
progredique  possit,  ut  animi  illum  ocDlom,  qui  (ot 


meri  proporiione  colHgiiur.  Quae  diatessaron  est  mo- 
dulatio,  epitrita  collatione  componiiur.Qiiam  diapenti 
symphoniam  yocant,  hemiolia  medietate  conjungitor. 
Qui  in  numeris  epogdous  esi,  idem  tonus  in  musica. 
Et  ne  singula  perseqoi  laborem,  hujos  operis  sequen- 
tia,  qnauto  prior  sil  nrithmetica,  sine  olla  dubilatione 
monsirebunt.  Sphasricam  vero  atque  astrononkicani 
tanto  praecedit ,  quanto  duae  reliqnae  disciplinae  hanc 
tertiim  natura  praecedunt.  In  astronomica  enim,  cir« 
culi,  gphaera,  centrum,  parallelique  circuli,  medius* 
que  axis  est,  qoae  omnia  geometricae  disciplinae  corae 
sont.  Quare  est  etiam  ex  hoc  ostendere  seniorem 
geometrieae  vim,  qood  omnis  motos  est  pott  qoiefem, 


i08S 


AN.  MANL.  SEV.  ROETll 


1084 


et  natura  semper  sfatio  prior  est.  Mobilium  vero  A  poiest  in  maxima  panrissimaque  dividi.  Maximt  apt. 

tio,  parvissima  quautitaie,  secundum  dtiorQm  igtomia 
generum  contrarias  t^assiones.  Impar  vero  Domeroi 
est,  cui  hoc  quidcm  accidere  non  potest,  sed  eajoi 
in  duas  inxquales  summas  natnrftlis  est  seclio,  Hoe 
est  auiem  exemplar.  Ui  si  qniMboi  (nias  par  ni<ne- 
rus  dividatur,  major  quideiu  (quantuiu  ad  divisijais 
spalia  pertinei)  non  invenietur  quam  discreta  medie- 
tas;  quantitate  vero  nulla  minor  sit,  quam  in  gefflioa 
facta  partitio,  ut  si  par  nuroerus  qui  est  8,  dividator 
in  4  atque  alios  4,  nulla  eril  alia  divisio,  qiue  majo- 
res  partes  efficiat.  Porro  aulem  nulla  erit  k\u  divii 
sio  qiiae  totum  numerum  minore  dividat  quantiiate. 
In  doas  enim  partes  divisione,  nlliil  minus  esL  Cuta 
enim  toiuro  quis  fuerit  trina  divi^ione  partitos,  sptS 
B  quidem  sumroa  minuitur,  sed  numerus  divlsionis  ai- 
getur.  Quod  autero  dictuin  est,  secuitdum  diionMi 
generum  contrarias  passlones,  bujusmodi  esi.  Prcdo- 
cuimas  enim  quaniitatem  in  ioQnitas  pliiralllacei 
accrescere,  spatia  vero,  id  est  magnitudines,  in  inli* 
nitissimas  minui  parvitaies,  aique  ideo  bie  contra 
evenii;  b^c  natnque  paris  divisio,  spalio  estmaximay 
parvlssima  qoantitate. 


astronoroica,  immobiliuro  gcometrica  docirina  est, 
vel  quod  liarmonicis  modulationibus  mottis  ipse  ce- 
lebratur  astrorum.  Quare  constat  qiiO(|ue  rousic» 
vim,  astroruro  cursus  antiquitate  prscedere,  qiiam 
superare  natura  aritbroeticaro  dubium  non  e^t,  cum 
prioribus,  quam  illa  est ,  antiquior  videatur.  Proprie 
tamen  ipsa  numerorum  naiura,  omnis  astrorum  cur- 
sus,  oronlsque  astronomica  ratio  constiiuta  est.  Sic 
eoim  ortus  occasusque  colligimus,  sic  tardiiates  velo- 
cltatesqoe  errantium  siderum  cusiodimus,  sic  deft- 
etus  el  rouliipliees  lunae  variationes  agnoscirous.Quare 
qooniam  prior,  ut  ciaruit,  aritbroeticae  vis  est,  binc 
dispatatlonis  suroamus  exordiuro. 

CAPUT  II. 
De  substantia  numeri, 
Omnia  quaecunque  a  priroaeva  reoim  naiura  con- 
Structa  sunt,  nuroeroruro  videntur  ratione  formata. 
Boc  eniin  fuit  priacipale  in  animo  coiiditoris  exem- 
plar.  Hinc  eniro  quatuor  eleroentorurn  rouliitudo  rou- 
toataest,biiic  temporum  vices,binc  rootus  asiroruro, 
coelique  conversio.  Quas  curo  ita  sint,  cumque 
omniom  status  nuroerorum  coUigatione  fungaiur, 
•um  quoque  nuroeruro  necesse  est ,  in  propria  sem« 
per  sese  babentem' aequaliter  substantia,  permanerOt 
eumque  compo<iiuro  non  ex  diversis.  Quid  eniin  nu* 
merl  subsiantiaro  conjungeret,  cum  ipsius  exeroplum 
cuncta  junxisset  7  sed  ex  seipso  videtur  esse  compo- 
situs.  Porro  autem  nibil  ex  simiiibus  componi  vjde- 
tor,  oec  ex  liis  quae  nulla  rationis  proporlioue  jun- 


CAPUT  V. 

Alia  secutUtum  antiquiorem  modum  di/hntia  pam  jrt 

imparit, 

Secundum  antiquiorem  vero  modum ,  alia  est  pt- 
ris  numeri  deflnitio.  P.ir  numerus  est  qul  in  doo 
aequalia,  et  in  duo  inaequalia  pariitionem  recipitt  sed 


gantur,  et  a  se  omni  subsUntia  naturaque  discreu  C  "' »"  ^^^^^^  divisione,  vel  impariiati  paritfi,  vel  pt* 


sunt.  Constat  ergo  quoniam  conjunctus  estnumerus, 

neque  ex  siniilibus  esse  conjoiictum,  neqiie  ex  bis 

qoas  ad  se  invicem  nuila  ratione  proportionis  baerent. 

Erunt  ergo,  nuroeros,  prima  quae  conjungant,  ad  siib- 

sUntiam  quidero  qoae  constetit»  semperque  perina* 

neani.  Neque  eoiro  ex  non  exisienlibus  effici  quid* 

quaro  potest,  et  sont  ipsa  dissiroiita  et  potentia  eoro« 

ponendi.  Haee  autem  sunt  quibus  numerus  consUt, 

par  atque  impar.  Quae  divina  quadaro  potentia  cum 

dlsparla  sint  contrariaque,  tamen  ex  una  genitura 

proflountt  et  In  unam  coroposiiionem  modulaiionem- 

qoe  Jonguntur. 

CAPUT  Ul. 

D4  diffbtitione  M  divinone  iiiiitMri,  et  diffinitione  parie 

ei  imparii. 

Ei  primuro  quid  sit  nuroerus  diffinienduro  est.  Nu- 
menis  est  unitaluro  collectio,  vel  quantiiatis  acervus 
ex  uiiiutibus  profusus.  ilujus  igilur  prima  divisio  est 
io  imoarem  atque  parero.  Et  par  quidein  est,  qui  po- 
test  iii  aequalia  duo  dividi,  uno  medio  non  interci- 
dente.  Impar  vero  quero  nullus  in  aequalia  dividit, 
luin  in  roedio  praedictus  unus  intercidat.  Et  baec 
quidem  hiyusmodi  diffiniiio  vulgaris  est  et  nou. 

CAPIJT  IV. 

Difiniiio  numeri  parie  et  imparii  tecundum  Ptjtha* 

goram, 

llla  autem  secunduoi  Pyihagoricaro  disdplinam 

Olis  est.  Par  nuroenis  est,  qui  sab  eadem  divisione 


riiali  iropariUs  inisceatur ,  praeier  solum  pariutis 
principeni  binarium  numerum  ,  qui  ioaeqoalem  noo 
recipit  sectionem ,  propterea  quod  ex  duabus  iinitati* 
bus  consUt,  et  ex  prima  duorum  qiiodammodo  parl- 
taie.  Quod  autero  dico,  ule  est :  si  eniin  pooatur  par 
numerus,  potest  in  duo  aequalia  dividi,  ut  denarioi 
dlviditur  in  qutnos.  Porro  auiem  et  per  inaequalia,  ol 
idem  denarius  in  3  et  in  7.  Sed  boc  modo,  ut  cum  una 
pars  fuerit  divisionis  par,  alia  quoque  par  invenia- 
iur,  et  si  ona  impar,  reliqua  ab  ejus  iropariute  noo 
discrepet,  ut  in  eodero  nuroero  qui  est  deoarius.  Coui 
enim  divisus  esi  in  quinos,  vel  cuin  in  3  et  in  7  utras< 
que  in  utraque  poriione  partes ,  impares  exstlteront. 
Si  autem  ipse  vel  alius  numerus  par  dividatur  m 

D  aequales ,  ut  octonarius  in  4  et  in  4 ,  et  item  per  in- 
aequales,  ut  idem  octonarius  in  5  ci  in  5»  in  ilU  qui- 
deni  divisione  utraeqiie  partes  pares  fiactae  sunl,  et 
in  bac  utraeque  impares  exstiteruut.  Neque  unquam 
fieri  potest,  ut  cum  una  pars  divisionis  par  fuerit, 
alia  impar  inveniri  queat,  aui  cum  una  impar  sit, 
alia  par  possii  inielligi.  Impar  vero  numerus  est  qui 
ad  qiiarolibet  illam  divisionem,  per  inxqaalia  seroi  er 
dividitar ,  ut  uirasque  species  nuroeri  seroper  osten- 
dat,  nec  unquaro  aliera  sinealtera  sit,  sed  una  pan 
pariuti,  imparitaii  alia  depuUtur,  ui  7  si  dividas  in 
3  et  in  4,  altera  poriio  par,  altera  impar  est.  Et  boe 
idem  in  cunctis  imparibus  numeris  iuvenitur«  Neqoe 

.    iinquaro  in  imparis  divisione,  praeter  se  esse  possool 


108S 


DE  ARlTHMETiCA  LIB.  I. 


1086 


bae  gemiott  species,  quae  naturaliter  yim  nQmeri  A  caro  nomine  ipso  tocabuloqtie  pariter  par  inveni»- 


lubstantiamqoe  componunt. 

CAPUT  VI. 
DiffinUio pmii  eiimparii per altenUrum. 
Quod  st  b«c  etiam  per  alterutras  species  difBniend.i 
lunt ,  dicetur  imparem  numerumesse,  qui  uniuie 
diifert  a  pari ,  Tel  ineremento,  vel  diminuiione.  Iiem 
par  numerus  est,  qoi  unitate  differt  ab  impari ,  ?el 
incremento ,  Tel  diminotione.  Si  enim  pari  unnm 
dempseris  yel  unum  adjecerls ,  et  impar  enicitiir,  Tel 
Si  impari  idem  receris,  par  continuo  procreatnr. 

CAPUT  TII. 
De  prineipalitate  unitatU.      ' 
Oninis  quoqne  numerus  circum  se  positonim  et 
naturali  sibimet  disposiiione    jnnctomm    medietas 


tur,  tnm  etiam  quantitate.  Sed  ideo  mibi  Tideturbie 
Bumerus  pariter  par  vocatus  \  quod  e]us  omnes  par* 
tes  et  nomine  et  quantiiate  pares  pariter  invenlantar. 
Quomodo  autem  et  nomine  et  quantitate  pares  ba- 
beat  partes  bic  numerui,  post  dicemus.  Horum  au* 
tem  generatio  talis  est.  Ab  uno  enim  quoscunque  in 
duplici  proporiione  notaveris,  semper  pares  pariter 
procreantur.  Praeter  hanc  autem  generationeni  ut  naf- 
scantur  aliter,  impossibile  est.  Hujus  autem  M  tale 
videtur  per  ordinem  descriptionis  exemplnm.  Sint 
itaque  cuncti  duplices  ab  uno  I,  !i,  4,  8»  16,  33, 64, 
128, 2S6,  512 ,  atque  hinc  si  fiat  infiuita  progressio , 
tales  cunctos  invenies.  Factique  suntabuno  in  duplici 
proportione,  etomnes  sunt  pariter  pares.  lliud  autem 


est.  Et  qui  super  duos  illos  sunt,  qui  medio  jungun-  B  non  minima  consideratione  dignum  est ,  quod  ejus 


tur,  si  componantur,  etiam  ipsorum  snpradictus  nu- 
merus  media  porlio  esl ,  et  rursus  lilorum  qui  sunt 
auper  secundo  loco  junctos,  cum  ipsi  qiioque  sint 
eomposiii,  prior  bis  numerus  medietatis  loco  est,  et 
hoc  erit  usque  dom  occurrens  unitas  lerminum  fecerit. 
Ut  81  ponat  quis  quinarium  numerum ,  altrinsecus 
circa  ipsum  sunt,  supra  4,  inferins  6.  Hi  ergo  si  jun- 
cti  suni,  faciuni  10,  quorum  Snumerusmedietasest. 
Qui  autem  circa  ipsos,  iJ  est  circa  6  et  4  sunt,3sci- 
licet  et  7;  idem  si  juucti  sunt ,  eorom  quinarius  nu- 
meras  ihedieias  est.  Rursus  istoram,  qui  altrinsecus 
positi  sunt,  si  jungantur,  etiam  lii  quinarii  numeri 
dupli  sunt.  Nam  super  3  suiit  2 ,  super  7  sunl  8.  Hi 
ergo  si  juncli  suntfaciunt  10,  quorum  quinarius  rur- 


omnis  parSi  abunaparteqiiacunquequvintra  ipsum 
numerum  est  denominatur ,  tantamque  summam 
quantitatis  includil,  quota  pars  est  alier  numerus  pa- 
rlter  paris,  illius  qui  eum  continet  quantitatis.  Itaque 
fit  ui  sibi  partes  ipsae  respondeant,  ut  quota  pars 
una  est,  tantam  babeat  altera  quantitatem»  et  quota 
pars  ista  est ,  tantam  in  priore  summam  necesse  slt 
multitudinls  inveniri.  Et  primum  fit,  si  pares  fuerint 
dispositiones,  nt  du£  mediae  partes  sibi  respondeant, 
post  vero  quae  super  ipsas  sunt  sibi  Invicem  conver- 
tantur,  atque  hoc  idem  fiat  donec  uterque  terminua 
exlremitates  incurrat.  Ponatur  enim  pariter  paris 
ordo.ab  uno  usquel28,  bocmodol ,  2,  4,  8, 16, 
32 ,  64,  128,  et  ea  sit  summa  maxima.  In  boc  igitiir 


Bus  medietas  est.  Hoc  idem  in  omnibus  numeris  eve-  ^  quoniam  pares  dispositlones  sunt,  una  medietas  non 

poiesi  inveniri.  Sunt  ighur  duae,  id  est  8  cft  16,  qus 
considerandae  sunt,  quemadinodum  ipse  sibi  respon- 
deant.  Tolius  enim  summae,  id  esl  128,  ocuva  pars 
est  16,  seita  decima  8.  Rursus  snper  has  partes  quae 
sunty  ipsae  sibi  iiivicem  respondebunt,  id  est  32  et  4. 
Nam  32  quarla  pars  esl  totius  summae,  4  vero  trige- 
aima  secunda.  Rursus  super  h.is  paries  64,  secunda 
pars  est,  2  vero  sexagesima  quarta.  Donec  extremi- 
taies  liiuitem  faciant,  quas  dubium  non  est  eadem 
responsiune  gaudere.  Est  enim  omnis  somma,  semei 
128,  unus  vero,  centesimiis  vigesimus  octavus.  Si 
autem  Impares  lerminos  ponamiis,  id  est  summas 
(idem  enim  terminos,  quod  summas,  nomino),  secuii- 


nit,  usque  dum  ad  unitalis  tcrminum  perveuiri  queat. 
Sola  enun  unitas  circum  se  duos  terminos  non  habely 
atque  ideo  ejus,  qui  est  prope  se,  solius  est  medietas. 
Nam  juxta  unum  solus  est  binarius  natiiraliier  con- 
stituius,  cujus  unitas  media  pars  qst.  Quare  coustat 
primam  esse  unitatem ,  cunctorum  qui  sunt  in  natu- 
rali  disposiiione  numerorum,  et  etiam  rite  lotius 
quamvis  prolixae,  genitricem  ploraljiatis  agnosci. 

CAPUT  VIII. 

Divisio  parii  numeri 

Paris  autem  numeri  spcGies  sunt  3.  Est  enim  una 

quae  dicitur  pariter  par,  alia  vero  pariter  impar,  teriia 

impariter  par.  £i  contraria  quidem,  locaque  obtinen- 


iia  summitatum,  videntiir  esse  pariter  par,  et  pariter  ^  dum  imparis  naturam,  potest  una  medietas  inveniri , 
impar.   Medieus  autem  quxdam  quae  utrorumque      atque  una  sibi  ipsa  est  responsura.  Si  enim  pouatur 

bic  ordo  1,  2,  4,  8,  16,  32,  64,  unaerii  sola  medie- 
tas,  id  est  8.  Qui  8  summae  totius  pars  est  octava,  el 
sibi  ipsi  ad  denominationem  quanlitaiemque  conver- 
titur.  [Eodemque  modo,  sieut  superius,  circa  ipsum 
qui  sunt  termini ,  donant  sibi  mutua  nomina»  secun- 
dum  proprias  quaniitates,  vocabulumque  permutani. 
Nam  4  seita  decima  pare  est  totius  summae»  16  vero 
quarta.  £t  riireus  super  bos  terminos,  32  secunda 
pars  est  lotios  summae,  2  vero  trigesima  secunda ,  et 
aemel  tota  summa  64  sunt,  sexagesima  quaru  vero 
onius  invenitur.  Hoc  igitor  est  quod  dictum  est« 
omnes  ejus  paries  el  nomine  el  quantiuto  pariter 
pares  inveniri.  Hoe  qaoque  malu  considerationet 


participat,  est  numerus  qui  vocatur  impariter  par. 

CAPUT  IX. 
De  numero  pariter  pari  ejusque  proprietatibus. 
Pariter  par  numerus  esi  qui  potest  in  duo  paria 
diridi,  ejusque  pars  in  alia  duo  paria,  partisque  pare 
in  aiia  duo  parla,  ut  boc  totiens  fiat,osque  dum  divisio 
partium  ad  indivisibilem  uaturaliter  perveniat  uni* 
laiem.  Ut  64  numerus  habet  medieUtem32,  hicau- 
tcm  medieUteni  16,  hic  vero  8,  hunc  quoque  quater- 
iiarius  in  aequa  partitur ,  qui  hinarii  duplus  est,  sed 
biiiarios  uniiatis  medietaie  dtvidiiur,  quae  unius  na- 
laraliter  singalaris  9  non  r^cipit  sectionem.  Huic  nu- 
Tr«ero  videtur  aecidere ,  ut  quaecunque  ejus  fuerii  pare. 


1087 


AN.  MANL.  SEV.  BOETU 


iOS8 


muUaqae  constaniia  divinitaiis  perfectum  est,  ut  Apartes  a^qualcs  recipit  seclioneni «  partes  vcroejns 


ordinatim  dispositae  minores  summa?  in  lioc  numcro 
el  super  seipsas  coacervat:»  sequenti  roinus  uno 
semper  (equenlur.  Si  enim  unum  jungas  his  qui  se- 
quunlur  duobus»  Hunt  3,  id  est,  qui  uno  minus  qua- 
ternario  cadunt.  Et  si  superioribus  addas  4,  sunt  7» 
qui  ab  octonario  sequente  sola  unitate  vincuntur.  Sed 
si  eosdem  8  supradictis  adjunxeris,  15  ficnt,  qui  par 
16  numeri  existeret  quantitati,  nisi  minor  unitas  im^ 
pedhret.  Hoc  autero  prima  etiam  numeri  progenies 
servat  atque  custodit.  Namque  unitas  quae  prima  cst, 
duobus  subsequeniibus  sola  est  unitate  contractior. 
Unde  nihil  roirum  esi,  totum  summs  crementum 
proprio  consentire  principio.  Hxc  autem  nobis  con- 
sideratio  maxime  proderit,  in  bis  numeris  cogno- 


mox  indivisibiles  atque  insecabiles  permanebont» 
ut  sunt  6,  40,  U,  18,  22,  et  his  similes.  Mox  eDini 
hos  numeros  si  in  gemina  fueris  divisione  parUtus, 
incurris  in  imparem,  quem  secare  non  possis.  Acd- 
dit  autem  his  quod  omnes  partes  contrarie  denooi- 
natas  habent,  quaro  sunt  quaniitates  ipsaruni  pirtiuin 
qu»  denominanlur.  Neque  unquani  fieri  polesl  ot 
quaelibet  pars  hujus  numeri  ejusdem  generis  deno- 
ipinaiionero  quantitateroqne  suscipiat.  Semper  enla 
si  denoroinatio  fuerit  par,  quantiUs  parlis  erit  inpar, 
et  si  fuerit  denoroinatio  impar,  quantiias  erit  par,  ut 
in  18.  Seeunda  ejus  pars  est ,  id  est  medin,  qood  pa- 
ritatis  nomen  est  9,  quae  impar  esi  quaniltas.  Tertia 
vero  quoB  iropar  est  denoroinatio  sex,  cui  par  pliin- 


scendisquossuperfluos  velimminutos  imperfectosque  Blitas  est.  Rursus  si  convertas,  sexta  pars  qn«  par 


monsirabimus.  Iliic  enim  coacervaia  quantitas  par- 
tium  numcri  totius  termino  comparaturj  Illud  quoque 
nulla  possumus  obiivione  transmittere ,  quod  in  hoc 
numero  respondeniibus  sibi  invicenr  partibus  mulii* 
plicaiis,  major  extrcmitas  ejusdem  numeri  summaque 
conflcitur.  Et  prirouro  si  pares  fuerint  dispositiones, 
medii  roultiplicantur,  atque  iirde  qui  super  ipsos  sunt, 
usque  ad  supradictos  exlremiiates.  Si  enim  fuerint 
pares  disposttiones,  secundum  naturam  paris  duos 
in  medio  termlnos  continebunt,  ul  in  ea  disposiiione 
numerorum  in  qua  extrtsmus  terminus  128  ^flniiur. 
In  hoc  enim  numero  medietates  sunt  8,  scilicet,  et  16 
qu»  in  se  multiplicals  majoris  summam  crescente 
pluralitale  conflclent.  Octies  enim  16,  vel  sedecjes  8 


est  denominatio,  tres  sunl,  sed  temarins  impar  eit 
£l  nona  pars,  quod  impar  est  vocabulum,  2  qui  par 
numerus  est.  Atque  idem  in  aliis  cunctis  qui  sont 
pariter  impares  invenitur.  Nequeunqnam  lieri  poieiC, 
ot  cujuslibet  parlis,  sit  ejusdem  generis  nomen  eC 
numerus.  Fit  autem  horum  procrealio  numeroroin, 
si  ab  uno  disponantur,  quicunqoe  duobus  difTerant, 
id  esi  omnibus  imparibus  naturali  sequenlia  alqoe 
ordine  consiituiis.  Namque  hi  si  per  binarium  nu- 
merum  muliiplicentur ,  orones  pariter  impares ,  rite 
pluralitas  dimensa  efflciet.  Ponatur  cnim  prima  oni- 
tas,  id  est  1 ,  el  post  hanc  qui  ab  hac  duobos  differl, 
id  est  5,  et  post  hunc  qui  rursus  a  superiore  duobus, 
id  est  5,et  hocininfinitum.Etsiihujusmodidispositio 


si  muUiplices,  128  sumroa  concrescit.  Atque  hi  nu-  G  1|  5,  5,  7,  9, 11,  i3,  15,  17, 19.  Hi  ergo  naturaliter 


meri  qul  super  eosdero  sunt,  si  multlplicentur  idem 
faciunt.  Nam  4  et  52  in  se  si  multiplices,  supradictam 
facient  extremitatem,  4  eniro  trigies  et  bis,  vel  qua- 
ler  52  ducti,  128  immutabill  necessilaie  complebunt. 
Atque  hoc  usque  ad  extremos  terminos  cadii,  id  est 
1  et  128.  Semel  eniro  extremus  terminus  128  est. 
Geniies  vigies  atque  ociies  unitaie  roultiplicata,  nihil 
de  priore  quantiiate  routabitur.  Si  autem  impares 
fuerliit  dispositiones ,  unus  medius  terminus  inveni- 
lur,  alque  ipse  sibi  propria  multiplicatione  respon- 
det.  In  eo  namque  oifdlne  numerorum,  ubi  extremos 
terminus  64  pluralilate  concluditur,  sola  invenitur 
ona  medietas,  id  est  8.  Quaro  si  oclies ,  id  est  in  se- 
meiipsam  multiplices  64  explicabit.  Alque  idcm  red- 


sequentes  iropares  sunt,  quos  nuUus  in  medio  par 
numcrus  distinguit :  hos  si  per  binarium  nomerom 
multiplices,  efflcies  hoc  modo,  bis  unuro,  Id  estqoi 
dividitur  quidcro,  sed  ejus  paries  indivisibiles  repe« 
riuniur  proptcr  insecabilis  uniiatis  naiuram.  Bis  3, 
bis  5,  bis  7,  bis  9,  bis  11,  et  deinceps,  ex  qoibos  na^ 
scuntur  hi,  2,  6,  10,  14,  18,  22.  Quos  sidtvidas, 
unam  recipiunt  sectionero ,  caeteram  repudianles, 
quod  secunda  divisio  ab  imparis  medietate  pirtis  ex- 
cluditur.  His  auiem  numeris  ad  se  inviceiti  qoater- 
narii  sola  distantia  esl.  Namque  inter  2  et  6  numeros, 
4  sunt.  Rursus  inter  6  et  10,  ei  inter  10  et  14 ,  et 
interl4etl8,  idem  quaternarius  differentiam  fadt.' 
Hi  namque  omnes  quaternaria  sese  numerositate 


dunl  illi  qui  super  hanc  medietatero  sunt,  ut  duduro  D  transcendunt.  Quod  idcirco  contingit,  qooniam  primi 


hi  qoisuper  duas  positi  faciebant.  Naro  quater  16, 
64  sunt,  et  selecies  4  idem  compleni.  Rursus  bis 
52,  facii  a  64  non  discedunt ,  et  trigies  bis  duo,  eos- 
dem  cumulant,  el  semel  64 ,  vel  unltas  sexagies  qua- 
ter  multiplicala  ,  eurodem  numeruro  sine  ulia  varie- 
tate  restiiuent. 

CAPUT  X. 
De  numero  pariter  impari  ejusque  proprietatibus, 
Pariter  auiem  impar  numerus  est  qui  et  ipse  qoi- 
dem  parilaiis  naturam  substantiaroque  sortitus  est, 
sed  in  contraria  divisione,  naturae  nuroeri  pariter 
paris  opponitur.  Docebitor  naroqoe  qoaro  longe  hic 
dlssironi  ratione  diridator.  Nam  qooniam  par  est,  in 


qui  positi  sunt,  hoc  est  coruro  fundaroenia,  binario 
se  nuroero  praecedebant,  quos  qooniam  per  binariom 
rooltiplicavimus ,  in  quaternarium  numerum  ererit 
illa  progressio.  Duo  eniro  per  bis  rouliiplicali  qoaler- 
narlifaciont  suroroaro.  Igiiur  in  naloralis  nnmeridis- 
positione ,  pariter  iropaies  noroerl  qoinfo  loco  a  se 
distant,  soiis  4  se  praecedunt,  5  in  roedio  Iransenn* 
tes,  per  binariuro  numeruro  roultiplicatis  imparibos, 
procrcati.Gontrariae  vero  esse  dicunturhae  species  no< 
roerorum,  id  est  pariter  par,  et  pariler  iropar,  quod 
in  numero  pariter  impari  sola  divisionero  recipit  ma- 
joi  extremiias,  in  illo  vero  solus  minor  terminus 
ctione  soluios  est,  et  qood  in  forroa  pariter  pjiris  n« 


I0g9  DE  ARITHMETIGA  LIB.  I.  1090 

meri  ab  eitremitatlbas  incrpienti,  et  usqae  ad  media  A  ^ectio  illa  non  pervenit,  sed  ante  uniutem  iovenitor 


progredienli,  quod  continetur  sub  extremis  terminis, 
idem  est  ilii  quod  continetor  sub  intra  se  positis  sum* 
mulis.  Aique  hoc  idem  usque  dum  ad  duas  medieta^ 
tes  fuerit  vcntum,  !n  dispositionibus  scHicel  paribus. 
Si  autem  (uerint  impares  dispositioues,  qood  ab  una 
medieiate  conHcitur,  boc  idem  sub  altrinsecus  posi- 
tis  pariibus  procreatur.  Atque  hoc  usquedum  ad  ex- 
tremilales  processio  (iat.  In  ea  enim  dispositione  qu» 
est  2,  4,  8, 1G,  idem  reddunt  2  per  16  muliiplicati , 
quod  4  per  octonarium  numerum  ducti.  Utroqueenim 
modo  3i  fient.  Quod  si  impar  sit  ordo,  ut  est  2,  4» 
8,  idem  facicnt  exlremi  quod  medietas.  Bis  enim  8 
8unt  16,  quatuor  quater  sunt  16,  qui  numerus  a  qua- 


terminus,  quem  secare  non  possis.  Obtinet  autem 
qoae  illi  quoque  recipiunt,  quod  quaedam  partes  ejus 
respondent,  denominanturque  secundum  genus  suum 
ad  propriam  quantitatem,  ad  simiiiiudinem,  sciiiceC 
pariter  paris  numeri.  Aliae  vero  partes  contrariam 
denominalionem  sumuot  propriae  quantitatis,  ad  pa- 
riter  imparis  scilicet  formam.  In  ^  enim  numero, 
par  est  quantilas  pariis  a  pari  numero  deuorainata. 
Nam  quarta  6,  secunda  vero  12,  sexta  yero  4,  duo- 
decima  *2,  qu»  vocabulo  partium  a  quantitatis  pari- 
tate  non  discrepant.  Gonirariae  vero  denoniiuantur, 
cum  teriia  pars  octo,  octava  vero  5,  vigesima  autem 
quarta  1,  quae  denominationes  cum  pares  sini  inve- 


ternario  in  se  ducio  perficitur.  In  numero  vero  pari«  B  "i^"^"''  impares  quantitates,  et  cum  sini  pares  sum^ 


ter  impari,  si  fuerit  unus  in  medio  lerminus,  circum 
se  positorum  terminoru;n  si  in  unum  redigantur  me- 
dietas  est.  Et  idem  eorum  quoque  qui  super  hos  sunt 
lerminos  medietas  esu  Atque  hoc  osque  ad  extremos 
omnium  temiinorum,  ut  in  eo  ordiae  qui  est  pariier 
imparium  numerorum  2,  6,  10,  juncius  binarius  cum 
denario  12  explet,  cujus  senarius  medietas  inveni- 
tur.  Si  vero  fuerint  duae  medietaies  junctae,  ipsae 
ulraeque  srquales  erunt  super  se  terminis  constitutis. 
Utest  in  hoc  ordine,  2,  6,  10, 14.  Juncti  enim  2  et 
14,  in  16  cresjjcunt,  quos  senarius  cum  denario  copu- 
latus  efficiet.  Atque  hoc  in  numerosioribus  terminis 
in'tio  sumpto  a  mediis  evcnit,  usque  dum  ad  extrema 
veniatur. 

GAPUT  XK 
De  numero  impariter  pari  ejusque  proprieiatibus  ^  el 
deuriplionit  ad  impariier  paris^  in  latitudinp.^  in 
longitudinet  ad  pariter  paris  naturam  pertinenlis , 
expositio. 

impariter  par  numerus  est  ex  utrisque  confectus, 
et  medietatis  ioco  gemina  exiremiiate  concludiiur, 
ut  qua  ab  uiroqoe  discrepet,  eadem  ad  alterutrum 
cognatione  jungatur.  Ilic  autem  talis  est  qui  dividi- 
tur  in  xquas  partes,  cujusque  pars  in  alias  xquas  di- 
vidi  potest ,  et  etiam  aliquando  partes  partium  divi- 
duntur,  sed  nnn  ut  usque  ad  unitatem  progrediaiur 
aequabilis  illli  disiinctio,utsunt24  et  28.lli  enim  pos- 


mae,  sunt  impares  dcnominationes.  Nascuutur  autem 
talcsnumeri  ita,  ut  substanliam  naturamque  suara 
in  ipsa  etiam  propria  generatione  designent,  ex  pari- 
ter  paribos  et  pariter  imparibus  procreatj.  Pariter 
enim  iinpares,  cunctis  dudum  ordinatim  positis  im-& 
paribus,  nascebantur ,  pariter  vero  pares  ex  duplici 
progressione.  Disponauinr  igitur  omnes  in  ordinera 
naturaiiter  impares,  et  sub  his  a  quatuor  inchoantes 
omnes  duplices,  et  sint  hoc  Anodo  : 

I     5     I     5     I     7      r    9     r  ll'  I     13     I 


I 


I     8     I     16     I     3i    1    64    I    128    ] 


His  igitur  it:i  posiiis,  si  primus  primi  multiplicjlione 
concrescat,  id  esi  si  quaternarii  lemarius,  vel  si  idem 
Q  primus  secundi,  id  est  ocionarii  ternarius ,  vel  si 
idem  {(rimus  tenii,  id  est  16  ternarius,  et  idem  usque 
ad  ultimum,  vel  si  Secundu^  primi  et  secundi,  vel  si 
secundus  tertii,  et  eadem  usque  ad  extremum  multi- 
plicaiio  proferalur,  vel  si  lertius  a.primo  inchoans 
usquc  in  extremum  tranSeat.  AtqUe  ita  quartus  et 
omncs  in  ordinem  superiores  multiplicent  eos  qUi  sub 
'psis  in  dispositione  sunt,  omnes  impariter  pares 
procreubuni.  Ilujus  auiem  rei  tale  sumamus  exem« 
pium,  si  ires  quater  multiplices,  12  fient;  vel  si  5 
qitituor  multipiicent,  20  numerus  excrescet;  vei  sl 
item  7  muUiplicent  4, 28  succrescet,  atque  lioc  usque 
in  finem.  Kursus  si  8  multlpiicent  3,  nascentur  24. 
Si  8  in  5,  fiunt  40 ;  si  8  in  7,  coiligentur  56.  Atque 


sunt  in  medietates  dividi,  et  eorum  rorsus  partes  in  «^  ad  hunc  modum  si  omnes  inferiorea  dupiices,  a  su- 


aiias  medletates ,  sinc  aliqua  dubiiaiione  solvuntur. 
Sunt  etiam  quidam  alii  numeri ,  quorum  partes  alias 
recipiunt  divisiones,  sed  ipsa  divisio  ad  unitatem 
usque  non  pervenit.  Igitur  in  eoquod  plus  quam  unam 
suscipit  sectionem,  habet  similitudinem  pariter  paris, 
sed  a  pariter  impari  segregainr.  lu  eo  vero  quod  us« 
que  ad  unum  sectio  illa  non  ducitur,  pariter  imparem 
Don  refutat,  sed  a  pariler  pari  disjungitur.  Gontingit 
autem  huic  nimiero  et  uiraque  habere  quae  superio- 
res  non  habent ,  et  ulraque  quae  ilii  recipiunC  obli- 
lere.  Ct  babet  quidem  quod  utrique  noii  habent, 
quod  cum  in  uno  solus  major  terminus  divideretur, 
in  alio  vero  solus  minor  termious  non  divideretur» 
in  hoc  neque  solus  major  terminus  divisionem  reci- 
pit,  neque  minor  solus  lerminus  a  divisione  sejungi- 
tur.  Nam  et  paries  solvuniury  et  usque  ad  unitatem 


perioribus  mulliplicentur,  vel  si  superiores  eosdem 
inferiores  multipiicent ,  cunctos  qiii  nati  fuerint  im'> 
pariter  pares  invenies.  Atque  haec  est  admirabilis 
bujus  numeri  forma,  quod  cum  fuerit  ipsa  dispositio 
descriptjoque  perspecta  numerorum,  ad  iatiiudinem 
pariter  imparium ,  ad  longitudinem  pariter  parium 
numeroram  proprietas  invenitur.  Sunt  enim  in  laiitu- 
dinem  duabus  medietatibus  aequales  duae  exiremita- 
tes,  vel  una  medieiate  duae  duplices  extremitates.  bi 
longitudinem  vero,  pariter  paris  numeri  rem  proprie- 
tatemque  designat.  Quod  enim  sub  duabus  medieta- 
tibus  continetur ,  aeqoaie  est  ei  quod  sub  extremis 
conficitur,  veiquod  ab  anamedietate  nascitur,  xquale 
est  illi  quod  sub  utrisque  extremiiatibus  continetur* 
Descriptio  autem  quae  supposita  est ,  hoc  modo  CicUi 
est.  Quantoscunque  iii  ordioe  pariter  pariam  ninie* 


1091  AN.  HANL. 

rornn  terinrius  multiplicavil,  qiiicunque  ex  eo  pro- 
creiU  aunt,  pritno  snni  venu  diBpMiii.  Hur&us  qui 
eosdem  roolliplicaiite  quinario  niti  suul,  secuodo 
looo  conitiluti  (UnL  Poit  vero  quoa  septeiMriiu  cetcr 
roe  muUiplieando  procreavit,  eOMlem  lerlio  conicri- 
piimui  loco,  Btque  idem  reliqaa  deicriptienii  perw 
perrecimui. 

In  biG  rormala  leqoenti,  lirailitudo  piriter  perb 
ct  fnriler  imparii)  ed  impariler  perem,  ostetiditiir. 


_L_ 


I 


1 


I    Impare». 


CAPUT  XII. 

DocWplleiHf  oW  imparil«r  poWi,  in  latitudiHe,  in  taa- 
yiMdJiH,  ad  pariliT  parif  naWam  pertiMHtii  exfW- 

Soporiui  tBitnr  dlgesix  deicriptionls  hxc  ntio  est. 
81  ed  Uliludinem  reS|iici»s,  abi  est  dnorum  lermino- 
rum  ani  medieui,  ipiosque  lerminos  Jungss,  duploi 
eos  medieiate  propria  reperiei,  ut  36  tt  20  raciuit 
56,  quorum  medleias  esl  28,  qui  medius  cst  inter  eos 
lerminuB  conslitutus.  Et  rursus  1%  et  II,  li  Jungas, 
faciuut  40,  quornm  20  medieias,  niedius  eorum  ler- 
minus  invenllur.  At  *ero  ubi  duas  medietates  liabent, 
Utrxqiie  exlremlutes  junct»  ,  nlrisqne  medielaiibui 
sqnales  (luot,  ut  IS  et  56  cum  Jimxeris  fiunl  48,  ho- 
rum  li  medieiates  siblmei  applicaveri< ,  id  eii  20  et 
28,  idem  erit,  atque  in  alla  parie  laiiludinis,  eodem 
ordinc  qni  Oaiil  numeri,  notati  lunl.  Neqne  ulla  In  re 
rallo  utrisque  lalitudinls  discrepabit,  idwnque  in  eo- 
dem  ordine  in  CKleris  numeris  pcrnotabfs,  et  hoe 
recundum  rurmim  pariier  Imparii  numerl  fli,  in  quo 
iiinc  proprietiteiii  esie  supra  Jim  scriplum  eii.  Rur- 
sum  si  ad  longiludinem  reipieiis,  ubi  duo  temiini 
imam  mediclatem  habent,  qaod  flt »  maltiplicatia 
(:t!T«mllat;bus,  iioe  B|  st  raedius  terminui  sun  capiat 
pluralitalisangmenta.  Nam  duodecles  48  facinat576. 
Hedius  tero  ecirum  lerminui,  id  est  24,  si  muUipli' 
cetur,  eosdcm  ronus  576  proereabll.  Kt  nirsui  si 
24  ID  06  maltiplicenlur,  taeiunt  2304.  QaomB  me- 


SET.  BOETH  lOH 

A  diui  lerminug,  id  eil  48 ,  si  in  semetiptum  <l«cal«r, 
Idem  2304  procreiUir.  Ubi  auiem  temhii  4m  dm 
medieiitei  includunl,  quod  Ut  muIliplicaUs  «sinai- 
taiibus,  boc  idem  reddiiur  in  alUralruB  tommm 
medieUiibu  daOia.  Doodcdoa  enln  H  m^piiaii 

1151  proefnntar,  dua  tero  eoniiD  ModiMaiei,  U 
eit  24  et  48,  il  in  •emetipsas  maliiplicenw,  toaitm 

1152  reitituenL  Aiqoe  hoc  est,  ad  iintUlionen  c*f- 
naliDDemquo  aumeri  pariter  paris,  ■  qno  pertidfO- 
lione  trseia,  hKC  ei  recognoeciiur  IngeoeraU  p». 
prieUi.  Et  in  alio  tcro  laiere  longitadiRii,  eadem 
raiio  descriptioque  nouia  est.  Quare  mutircMaBeH 
hunc  numerum  ei  prioribus  duobas  eaea  proow 
luffl,  quoniam  eomm  relinet  proprielaim. 

9  CAPUT  XIII. 

Dt  muwro  impari  ejuiqiu  dJvuMWe 
impir  quoqno  Dumenis  est,  qui  a  paria  nuMri 
nalora  snbiiaoiiaquo  diijunoius  mI.  Siquidea  UleiK 
gemiu  membra  sqiia  divldi  poteel,  hlo  oe  Mcati 
queal,  uniuiis  impedil  ioterveouis.  Tres  habet  liai* 
titer  sulxlitisiones,  quirHm  una  ejua  para  Ml  it  w- 
rocrus  qui  vooatur  primua  et  incompoeiUu.  SKwida 
tero,  qui  eat  seGuodus  et  conpositas.  Et  lertia  is  qil 
quadamhoruminedieiateconjuiietuaeu,at  aburiw» 
que  cognaiione  aliquid  naiuratiter  trahii,  queetpw 
se  quidem  secuudus  ei  composiiui,  a«d  ad  lUos  «■• 
paiatos,  primoi  el  IncomposiiM  iareiduir. 

C  CAPOT  XW. 

Dt  primo  tt  ineompomUt. 
Et  primas  quidem  cl  incomponlu  eM,  qn]  ■ritaa 
aliam  partem  babet,  nlsi  eira  qnat  a  loln  ■■■iri 
qaauiiale  denoininaia  sit,  ui  ipaa  para  non  lil  aU 
uni<ai,ulsuRl3,  5,7,11,15,17, 19,23,99. Sl.bkil 
eif o  siRgnlis  aulla  onquam  alia  pars  invMlelsr,  niit 
quie  ab  ipeis  denoniliuU  esl,  et  Ipea  Untvm  enitti, 
ut  wpra  jam  dicinm  eet.  lo  Iribus  enira  109  pars  lib 
cst,  id  eat  leriia,  qua  a  Iribus  scillcel  donomtMM 
esi,  et  Ipsa  leriia  pars  unliab.  Eodemqiw  modo  qri> 
narii  sola  quJnUpan  est,  et  bm:  onlUs,  aiqoeideM 
io  iingulis  eonsequens  reperletnr.  Dicitor  uiiem  pr^ 
|.  mus  et  ineompositui,  qood  oulluieiim  alier  aaaerw 
iiieiiaiur,  pneier  solam,  qm  coociia  mater  esl,  ■■!■ 
laiem.  Namqne  lemarium  2  oon  oumeranl,  idcMCO 
qnoniamsi  lolosduos  conira  Ireseonparca,  paacio^ 
sonl.  Sin  vero  binsrinm  bis  ficias,  anplioreiB  iribM 
cencreaeii  io  4.  Heiliiir  aatem  nuroerM  nBmeror«a, 
quolies  vel  semel ,  tel  bis^vel  teriio,  vel  quoiieslibel 
noinerus  ad  numerum  comparains,  neqne  dimiiiB» 
lomma,  neque  aucia,  ad  comparati  nmneri  lerminu* 
uiqae  pervenii,  nt  duo  si  ad  9  compares,  UnariM 
numems  senarium  tertio  meiielur.  Primos  crgo  d 
inconposilos  nullus  Romenismeileier,  pneler  ■■(- 
utem  solam,  qoooiam  ex  anllfs  ■lliinuneris  eorapo- 
sitl  GUnl,  sed  lantnm  ex  uniUiibai  in  lemeiipns  *■• 
ciii  maftlplicaiisqDe  proereaRlar.  Ter  enim  un»s  3, 
et  qninquies  anus  K,  el  seplies  nnu!  7  fecerunL  Bl 
ktii  gnidan,  qnoi  sapn  deseripsimus,  eodem  modi 


im  DE  AUITHIfBTlCA  LIB.  I.  lOM 

niscuntur.  111  aalem  in  seneiipso»  maliiplicaii  fa-  A  minaai  esL  Nem  In  Doyenirlo  noiia  est*  4a  25  vlfe- 
eiunt  alios  numeroe  Telnt  primi,  eosqae  primam     sima  qoinla. 


rerum  &ub8iaDllam  vinoque  sorliios,  euDClorum  a  ae 
procreatorum  velui  qa^pdam  elementa  reperles»  quia 
Bcilicet,  et  iDCompotiil  suol,  ei  simplici  geoeralione 
formall,  aique  Jii  eos  omnes  quicunque  ei  bis  pro* 
laii  sunt  numeri  resolTunlur,  ipsi  Tero  neque  ex  aliis 
producantur,  neque  in  alia  reducuntur. 

CAPUT  XV. 

De  iecundo  ei  compo$ito. 

Secundus  vero  ei  composiius,  et  Ipse  quidem  im- 
par  est,  propierea  quod  eadem  imparis  proprietaie 
forroalus  esl,  sed  nullam  in  se  retinel  subslaniiam 
principalem,  compositusque  est  ex  aliis  numeris,  ba- 


CAPUT   XVII. 
De  fnimi  et  iacoMipMtft,  eecundi  et  compouli,  et  ad$e 

quidem  eeeundi  $t  eompoiiti^  md  aUenUrum  vtro  prt- 

int  ot  incompoM  proereatione. 

Geoeratio  antem  iptorum  aiqae  ortut  bujusmodi 
kiyesiigatione  coUigiiur,  quam  teillcct  Eratotlbenet 
cribrum  Domiaabal»  qtiod  cunciis  imparibus  in  me- 
dio  collocatis,  per  eam  qaam  tradilari  tumut  ariem, 
qol  prlmi,  quive  teeuiidi,  quique  lerlii  generit  vi- 
deantur  etse,  ditiinguitut*  Diaponantur  etiim  a  teroa* 
rio  namero  cuncti  in  ordinem  Inipares»  Inqoauilibei 
longittimam  porrectionem,  3,  5,  7,  9, 11,  13;  15, 
17,  19,  21,  i5,  S5,  i7,  29,  51,  33,  55,  57,  59,  41, 


belque  parles,  el  a  seipso  ei  ab  alieno  vocabulo  deno-  ^  ^j^  ^  ^^  ^^    Hj^  jg^„^  i^^  ^^^^^^^^  contideran^ 


minaiaSfSed  ase  ipsodenominaiam  pariem,solain  sem- 
per  iii  bis  invenies  unit.iteni,  ab  alieno  vero  vocabulo, 
vel  unam,  vel  quodlibet  alias,  quanli  fuerinl  scilicet* 
numeri  quibus  ille  compositis  procreatur,  utsuntbi, 
9,  15,  21,  25,  27,  55,  39.  Horumergo  singiili  iiabent 
quidem  a  se  denominatas  paries  ,  proprias  scilicet 
oiiitates,  ul  9,  nonam ,  id  est  1 ;  15,  quinum  deci- 
mam,  eamdem  rursut  unilaiem,  et  in  cxteris  quot 
supra  descripsimus  idem  convenii.  Habenl  etiam  ab 
alieno  vocabulo  partem,  ut  9,  teriiam,  id  esl  lerna- 
riam,  ei  15,  terliam,  id  esl  5,  el  quiniam,  id  esi,  5 ; 
21  vero  lerilam,id  est  7,  seplimam,  5,ei  in  omnibus 
tliis  eadem  coiise>{uenlia  est.  Secundus  aulem  voca- 
tar  bic  namerus,  quoniam  non  sola  unitale  melilur, 


dum  primus  numerus  quem  eorum  qui  tunt  In  oP'> 
dine  potiti  primum  metiri  possii,  ted  duobus  prae- 
teritis,  illum  qui  pott  eos  est  posilus,  mox  metilur. 
El  si  posi  eumdem  ipsum  quem  mentus  ett,  alii  dao 
transmissi  sunl,  illum  qui  pusiduos  est  rurtus  meii* 
tur.  Ci  eodem  modo  si  duos  quis  reliquerit»  potteot 
qui  esi,  a  primo  nuinero  meiiendos  ett.  Eodemquo 
modo  relictis  semper  duobus,  a  primo  in  Inflnitum 
pergeutes  metleniur.  Sed  id  non  vtilgo  neque  confu- 
se.  Nam  primus  numerus  illum  qui  est  pott  duot 
secundum  se  localot  per  suam  quanlitatem  metitur. 
Teriiariut  eiiiin  numerat  tertio  9  melilur.  Si  aotem 
posl  novenariain  duos  reiiquero,  qai  mibi  petl  illot 
iNCHrferil,  a  primo  metiendus  eti,  per  tecundl  im- 


ted  eUam  alio  numero  a  quo  scilicei  conjunctus  est-  ^  p„is  quaniiuiem,  id  esl  per  quiiiarium.  Nam  ti  pott 


Neque  babel  iii  se  quidquain  principalis  intetligentiae. 
Nam  ex  aliis  numeris  procreatur,  9  quidem  ex  5, 
15  vero  ex  5  et  5,  et  21  ex  5  ei  7,  et  cxteri  eodem 
modo.  Gompositus  autem  dicilur,  eo  quod  resolvi 
poiest  in  eosdem  ipsos  a  quibus  dicllur  esse  coinpo- 
sitiis,  in  eos  scilicet  qni  coinpotiium  namerum  me- 
liuniur.  Nibil  autem  quod  ditsolvi  poiesi  incomposi- 
tum  esi,  sed  omni  reram  necessitate  composilum. 

GAPUT  XVI. 

De  eo  qui  peree  $ecundu$  ei  compo$itu$,  ad  alium 

primu$  et  incompo$Uu$  e$t. 

His  vero  conira  se  positis,  id  esi  primo  el  incom- 
posiio,  ei  secundo  el  coinposiio,  el  naturali  diver&i- 
tate  di.ojunclis,  a!ius  in  m*  dio  consideratur,  qui  ipse 


9  duos  relinquam,  id  esi,  11  ei  15,  ternarius  nume»' 
rus  15  melieiur  per  secuiidi  numeri  qaaniiUlem,  Id 
esi  per  quinarii,  quoniam  lernarius  15  quinquiet  me- 
lilur.  Rursus  si,  a  quindenario  Incboant,  duot  inter- 
rolsero,  qui  posierior  positut  etl,  ejut  primut  name- 
rut,  mentura  ett  per  teriilimparitpluraliucem.  Nam 
ti  pott  15  intermitero  17  et  19,  incurrit  21,  quem 
ternariut  numerut  tecundum  teptenariam  nl^tiiar, 
21  enim  numeri  ternariut  teptima  part  etl.  Alqae 
boc  iii  infinitum  faciens,  reperio  primum  numerum, 
si  binos  iiitermisero,  omnes  sequeniet  po!»i  te  metiri 
tecundum  quanliiatem  potitorum  ordine  imparium 
numerorum.  Si  vero  quinariut  numerus,  qui  in  te- 
cundo  loco  est  constitutus ,   vellt  quis  cujus  prlma 


qiiidem  compositus  sit,  ci  secundus,  et  alterius  reci-  j)  ac  deinceps  sit  mensura  invenire,  transmistit  4  Ioh 


piens  mensionem,  atque  ideo,  et  partis  alleiii  vooa-r 
buli  capax,  sed  cum  fuerii  ad  alium  ejusdem  generis 
numeruin  comparatus,  nulla  cum  eo  communi  men- 
sura  conjungitur,  ncc  habebunt  partes  aequivocas, 
ul  ^unt  9  ad  25,  nulla  hos  communis  nuineromm 
mensura  metitur ,  nisi  forte  unilas  qux  omnium 
numerorum  inensura  cominunis  est.  Et  hi  quidem 
non  biibeni  aequivocas  paries.  Nam  quae  in  9  tertia 
est,  in  25  noii  esl,  et  qux  in  25  quinU  est,  in  nove- 
nario  non  esl.  Ergo  hi  per  naturam  utriqtie  secundi 
et  compositi  sunl,  comparati  vero  ad  se  invicem  primi 
incompositique  redduntur,  quod  utrosquc  nulla  alia 
mensura  meliiur,  iiisi  uniUs  quac  ab  uirisque  deno- 


paribus.  quintusel,  quem  metiri  possit,  occurrii. 
IntermiKamur  eniin  4  impares,  id  est  7  et  9  et  11  el 
15,  post  bos  est  quinius  decimus,  quem  quinarius 
metitur,  secundum  primi  scilicei  qtiantiutem,  id  esl 
leMarii,  quinque  enim  15,  tertio  meiiunlur.  Ac  dein« 
ceps  si  quatuor  inlermiiut,  eum  qui  post  iliot  loca« 
tus  est,  secundus,  id.esi  qulDarius  sui  quaniiiaie  mo* 
litur.  Nam  po.^i  quindecim  inlermissis  17  et  19  et  21 
el  25,  p(»sl  eot  25  reperio,  quot  quinarius  scilicet 
nuinerus  sua  pluraliiaie  ineiitur.  Quinquiet  enim 
«{uinario  nmltiplicalo,  25  succrescunt.  Si  vero  pott 
huncquilibeiiinterinittat,  eademordinitservaU  con« 
ttaoiia,qui  eossequitttr,secundum  iertii,idettsepienarli 


4098  AN.  MANL. 

nomeri  Suiumam,  a  quiDftrio  metieiur.  Atque  bsc  est 
inflnita  processio.  Si  vero  tertius  numerus  quem  me- 
tiri  possit  exquiritur»  sex  in  medio  relinquentur,  et 
quem  septimum  ordo  monstrayerit,  hic  per  primi  nu- 
mcri,  id  est,  ternarii  quantiutem  metiendus  est.  Et 
post  ilium  sex  aliis  interpositis»  quem  post  eos  nu- 
meri  series  dabit,  per  quinarium,  id  .'est  per  secnn- 
dum,  tertli  eum  mensura  percurret.  Si  vero  alios 
rursus  sex  in  medio  quis  reiinquat,  ilie  qui  sequitur, 
per  sepienarium  numerum  ab  eodem  septenario  me« 
tiendusest,  id  est  per  tertii  quantilatem.  Atque  hic 
usque  in  extremuro  ratus  ordo  progreditur.-  Susci- 
pient  ergo  meliendi  vicissiiudinem,  quemadmodum 
sunt  inordlnem  naturaiiier  impares  consiituti.  Me- 
tientur  aulem,  si  per  pares  numeros  a  binario  in- 
choantes,  positos  inter  se  impares  rata  inlermissioue 
transiliant,  ut  primus  2,  secundus  4,  tertius  6,  quar- 
tus  8,  quintus  10.  Vel  si  iocos  suos  conduplicent,  el 
lecundum  duplicaiionem  lerminos  intermiiiant,  ut 
temarius  qui  primus  est  numerus  et  unus  ( omnis 
enim  primus,  unus  est ),  bis  locum  suum  muliipiicet, 
faciatque  bis  unum.  Qui  cum  duo  sint,  primus  duos 
medios  transeat.  Rursus  secundus,  id  est  quinarius, 
si  locum  suum  duplicei,  4  explicabit :  hic  quoque  4 
intermittat.  Item  si  septenarius,  qui  tertius  est,  lo- 
cum  suum  dupiicet,  sex  creabit :  bis  enim  3  sena- 
rium  jungunt ;  hic  ergo  in  ordinem  sex  relinquat» 
Quartus  quoque  si  locum  suum  dnplicet,  8  succre- 

•  Bcent :  ille  quoque  8  transiliat ;  atque  boc  quidem 
in  caeteris  perspiciendum.  Modum  autem  mensionis 
secundum  ordinem  collocatorum  i)»sa  series  dabit. 
Nam  primus,  primum  quem  numerat,  secundum  pri- 
mum  numerat,  id  est  secundum  se,  et  secundum 
primus  quem  numerat,  per  secundum  numerat,  et 
teriium  per  tertium,  et  quartum  item  per  quarlum. 
Gum  autem  secundus  mensionem  susceperit,  primum, 
qnem  numerai,  secundum  primum  metitur,  secun- 
dum  yero  quem  numerai,  per  se,  id  est  per  s(^cun- 
dum,  el  tertium  per  tertium,  et  in  caeieris  cadem 
similitudine  mensnra  constabit.  Alios  ergo  si  respi- 
eias,  Tel  qtii  alios  mensi  sunt,  vel  qui  ipsi  ab  alils 
metiuntur,  invenies  omnium  simul  communem  men- 
Buram  esse  non  posse,  neque  ut  omnes  quemquam 
alium  simnl  numerent,  quosdam  autem  ex  his  ab  alio 
posse  metiri,  ita  ut  ab  uno  tantum  numereniur, 
alios  vero  ut  etiam  a  pluribus,  quosdam  autem  ul 
pneter  unitatem  eorum  nulla  mensura  sit.  Qui  ergo 
Dullam  mensuram  praeler  unitatem  recipiunt,  hos 
primos  et  incompositos  judicamus,  qui  vero  aliquam 
mensuram  praeter  unitalem,  vei  aiienigenae  partis 
vocabulum  sortiontur,  eos  pronuntiemus  secundos 
atque  compositos.  Tertium  vero  illud  genus  per  se 
secundi  et  compositi,  primi  vero  et  inconipositi  ad 
alteniirum  comparati,  hacinquisitor  raiione  reperiet. 
Si  enim  quosllbet  illos  numeros  secundum  suam  in 
eemetipsQS  muhiplices  quaiititatem,  qui  procreantur 
adalterutrum  comparati,  nulia  mensura  communione 
juiiguntur.  Tres  enim  ct  5  si  multiplices,  tres  tertio 

•  faciunl,  et  quinquies  5  reddentS5.  His  igiturhulla 


SEV.  BOETU  i096 

A  est  cognaiio  communismensuras.  Rursus  5er7,qiiQi 
procreant  si  compares,  hi  quoque  Jncommensan- 
bileserunt.  Quinquies  enim  quinque  (ut  diciumest) 
25,  septies  7  faciunt  49.  Quorum  mcDsara  nuUa 
communis  est,  nisi  forte  omnium  horum  procfeatrix 
et  mater  unitas. 

CAPUT  xvni. 

De  inventione  eorum  numerorum,  qui  ad  $e  ieetmdi  il 
composili  iunl^  adalios  vero  relalif  primi  ef  m- 
compoiiti, 

Qua  vero  ratione  tales numeros invenire possmns, 
sl  quis  nobis  eosdem  proponat,  el  imperel  agnoscere 
utrura  aliqua  mensura  commensurabiles  sini,  ta 
certe  sola  uniias  utrosque  metiatur,  reperiendi  ars 

B  talis  est.  Daiis  enim  duobus  numeris  inaequalibos, 
'  auferre  de  majore  minorem  oporteblt,  et  qai  rdicUB 
fuerit,  si  major  esi,  auferre  ex  eo  rursus  minoreHf 
si  vero  mmor  fuerit,  eunf  ex  reliquo  majore  detra- 
here.  ^tque  hoc  eo  usque  faciendum,  quoad  uDiias 
ultima  vicem  relractionis  impediat»  aul  aliquis  mi- 
merus  impar  necessario,  si  utrique  numeri  impares 
proponantur.  Sed  eum  qui  relinquitur  numeninit 
sibi  ipsi  videbis  aequalem.  Ergo  si  in  unom  incnrraC 
vicissim  ista  subtractio,  primi  contra  se  necessario 
numeri  dicentur,elnullaaliamensuranisi8ola  uniiata 
conjuncti.  Si  vero  ad  aliquem  numerum  (  uc  ^uperios 
dictum  est )  finis  diminuiionis  incurreril,  eril  ejus 
numerus  qui  meiiatur  utrasque  summas,  alque  eum« 

G  dem  ipsum  qui  remanserit  dicemus  utrorumque  com- 
munem  esse  mensuram.  Age  enim  duos  numeros 
propositos  babeaiTius,  quos  jubeamiir  agnoscere  an 
eos  aliqua  roensura  communis  metiatur.  Alqoe  hi 
sint  9  scilicet  et  29,  hoc  igitur  faciemus  modo  reci* 
procam  diminulionero.  Auferamus  de  majore  minO" 
rem,  hoc  est  de  29  novenarium,  relinquentur  iO.  Ei 
his  ergo  20  rursus  minoretn  detrahamus,  id  esl  9, 
et  relinquentur  11.  E\  his  rursus  detraho  9»  relicii 
sunt  2.  Quos  si  detralio  novenario,  ei  relicii  sunl  7. 
Quod  si  duo  rursus  septenario  dempserim,  t upersool 
5,  atque  ex  his  alios  duos,  tres  rursum  exuberanl, 
quos  alio  binario  diminutos»  sola  unitas  supersles 
egrediiur.  Rursus  si  cx  duobus  unum  auferam,  in 

jv  uno  terminus  delraciionis  baerebil,  quem  duomm  illo- 
rum  numerorum,  id  est  9  et  29,  solum  neque  aliam 
consiatesse  mensuram.  Hos  ergo  contra  se  primos 
vocabiinus.  Sed  sint  alii  numeri  nobis  eadem  condi- 
\ione  propositi,  id  est  2!  ei  9,  ut  quales  bi  sini  iih 
vesiigentur  cum  sibimet  fuerint  invicem  comp^raii. 
Rursus  aufero  de  majore  minorid  nomeri  quantlta« 
tem,  id  est  9  de  21,  relinquentur  12.  Ex  bis  rttrsus 
demo  9,  supersunt  5.  Qui  si  ex  novenario  relrahaih 
lur,  senarius  rclinquetur.  Quibus  iiem  si  quis  iinuh 
riuin  demat,  3  relinqueniur,  de  quibus  tres  deirahi 
nequeunt,  atquehic  estsibi  ipsixqualis.NamSqoide* 
trahebaniur,  usque  ad  ternarium  numerum  pervene- 
runt,  a  quo,  quoniam  aequales  sunt,  deirabi  minni- 
que  non  potcrunt.  Hos  igitur  commensurabiles  pro* 
nuniiabimus,  et  est  eorum  qui  est  reliquus  leroarius 
mensura  communis. 


1097 


CAP€T  XIX. 


DE  ARITIIMETIGA  LIB.  I.  mn 

A  septimam  4,  nec  ctret  qnarU,  id  est  7,  prasidetquar- 


AUm  pMTiiih  pari§  secHndum  perfeetog^  imperficioi 
et  utura  quam  perfeetoi. 

Ac  de  impttrilms  numeris,  qaaDtnm  introductionii 
permiitebat  brevitas,  eipeditum  est.  Rnrsos  nume- 
rorum  parium  sic  fit  secunda  divisio.  Alii  enim  eo- 
rnm  snnt  superOui,  alii  diminuli,  aecnndum  utrasque 
habitudines  insequalitatis.  Omnis  quippe  inaqualitas» 
aut  in  majoribtts,  aut  in  minoribus  consideratur. 
Illi  enim  immoderata  qoodammodo  pleniiudine,  pro- 
prii  corporis  modum,  partium  suarum  numerosilale 
praecedunt.  Illos  autem  yeluti  pauperlate  inopes  op- 
pressosque,  quadam  nalurae  suae  inopia,  minor  quam 
ipsi  sunt  partium  summa  componit,  alque  ilii  quidem 
quorum  partes  ullra  quam  salis  est  sese  porresernnt, 


tam  deciroam  2,  et  reperles  in  eo  Ticesimsm  ocia- 
vam  1,  qoae  in  onum  redaclae,  totum  pariituseorpus 
aeqnabunt,  28  enim  juncue  partes  efflcienL 

CAPUT  XX. 
De  generaiione  numeri  perfeeti, 
Est  aulem  in  bis  quoque  magna  similitudo  virluiis 
et  Titii.  Perfectos  «nim  nnmeros  raro  invenies,  eos- 
que  facile  numerabiles,  quippe  qui  pauci  suot,  e^ 
nimis  constanti  ordine  procreali ;  at  verO  superfluos 
ac  diminutos  longe  muUos  inflnitosque  reperies,  nee 
ullis  ordinibus  passim  inordinateque  dispositos,  et 
a  nullo  certo  fine  generatos.  Sunt  autem  perfecli  nn- 
meri,  inira  denarium  numerum  6,  inlra  centenarium 
28,  inlra  millenariura  numenim  496,  intra  decem 


snperflui  nominanlur,  ut  sunt  «2  ycI  24.  Hi  enim  B  miilia  8128.  Et  semper  hl  numcri  duobus  paribut 


suis  pariibus  comparati,  majorem  partium  summam 
loto  eorpore  sortiuntur.  Est  enim  dnodenarii  medie- 
las  6,  pars  leriia  4,  pars  qaarta  5,  pars  sexta  2, 
pars  dnodecima  t  est  Omnisque  hic  cumulus  redun- 
dat  In  16,  et  totius  corporis  sul  maltitudlnem  Tin- 
cnnL  Rnrsus  24  nnmeri  medieias  est  12,  terlia  8, 
quarta  6,  sexia  4,  octava  3(,  doodecima  2,  vicesima 
quaria  1,  qui  omnes  triginta  et  sex  rependnni.  In 
qua  re  manifesinm  est  quod  samma  partium  major 
est,  et  supra  proprium  corpus  exundat.  Alque  bic 
quidem  quoniam  compositae  paries  toiius  summam 
numeri  vincunt,  superfluus  appellalur.  Diminutus 
veroille,  cujus  eodem  modo  compositae  paries  tolius 
termini  muliitudine  superantur,  ut  8  vel  9  :  habet 


lerminanturS  et  8,  etsemper  aliematim  in  hos  nu- 
mcros,  summarum  fines  perveniunt.  Nam  el  primum 
sex,  deinde  28.  Post  hos  496,  idem  senarius  qui  pri- 
mu^,  post  quein  8128,  idem  octonarius  qui  secundus. 
Generatio  aotem  procreatioque  eorum  est  flxa  fir- 
raaque,  nec  quo  alio  modo  fleri  possini,  nec  ut  si 
hoc modo  fiant,  aliud  quiddam  ullomodo  valeat pro- 
creari.  Dispositos  enim  ab  nno  omnes  pariier  pares 
nmneros  in  ordinem  quousque  volneris,  primo  secon* 
dum  aggregabis,  et  si  primus  numerus  ei  incomposl- 
los  ex  iila  coacervatione  factus  sii,  totam  summam 
in  illum  multiplicabis,  quem  posierius  aggregaveras. 
Si  vero  coacervatione  facta,  primus  et  incompositus 
non  invenlns  fuerit,  sed  compositus  et  secundus,  hunc 


enim  octonarius  partem  raedinm,  id  est  4;  babet  et  C  transgredere,  alque  alium  qui  sequitur  aggregabis. 


qnartam,  id  est  duo;  habet  et  octavam,  id  est  unum, 
quae  cunclae  in  unum  redactae  7  colligunt,  minorem 
scilicet  summam  toto  corpore  concludentes.  Rursus 
14  habentmedietaiem,  id  est  seplenarium ;  habent 
septimam,  id  esl2;  habent  quanam  decimam,  id  esl 
I,  quae  in  uaum  si  colleclae  sinl»  denarti  numeri 
snmnui  concrescit,  toto  scilicet  lermino  rainor.  Atque 
hi  quidem  hoc  modo  snnl,  nt  prior  llle  qnem  su» 
partes  snperanl  lalls  videatnr,  tanqnam  si  quis  mul- 
tis  snper  naturam  manibus  natns»  ul  centimanus  Gi« 
gas»  vel  Iriplicl  conjuncios  corpore,nl  Geryon  terge* 
minns,  vel  quidquid  unquam  monsiruosum  nalura 
in  partiura  multiplicatione  surripult.  Ille  vero  ut  sl 
naturaliter  quadam  necessaria  parte  detracta,   aul 


Si  vero  necdum  fuerit  primus  et  incomposiius,  alium 
rursus  adjunge,  et  vide  quld  flat.  Quod  si  primum 
incompositumque  reperies,  tunc  in  ultimae  multitu- 
dinem  summas  coacervatlonem  multiplicabis.  Dispo- 
nantur  enim  omues  pariierpares  numeri,  hoc  modo : 
i,  2,  4,  8,  16,  52,  64, 128.  Facies  ergo  ita  :  pones 
i,  elque  aggregabis  2;  tunc  respicies  ex  hac  aggre- 
gatione  qui  nnmeros  factus  sit :  sunt  3,  qni  scilicei 
prirous  el  incompositus  est,  et  post  unitatem  nltl- 
mum  binarium  nnmerum  aggregaveran.  Si  igitur  tcr- 
narium,  id  est  qui  ex  coacervatione  colieclus  est, 
per  binarium  multiptlces,  qui  estultimus  aggregalus, 
perfectus  sine  ulla  dubiiatione  nascetur.  Bis  enim  3 
faciunt  6,  qul  babenl  unam  quidem  a  se '  denomint- 


minus  oculo  nasceretur,  ut  Cyclopeae  froniis  dedecns  D  i^ni  partem,  Id  est  sextam,  tres  vero  medieittero' 


fuit,  vel  quo  alio  eurtaius  membro,  naiurale  loiins 
siue  plenitudinis  dispendium  sortirelur.  Inler  hos  an- 
tem,  velnt  Inter  aequales  intemperanlias,  medii  tem- 
peramentum  limitis  soriitus  est  ille  numerus  qni  per- 
feclns  dicliur,  tirtutis  scilicel^aemulalor ,  qnl  nec 
snpervacua  progressione  porrigitnr,  nec  contracta 
mrsus  diminuiione  remittitur,  sed  medietaiis  obli- 
nens  terminum,^  suis  scquus  partibns,  ncc  crassalnr 
abundantia,  nec  eget  inopia,  ut  sex  v^  28.  Namqne 
senarius  habei  pariem  medi^m,  id  est  3,  et  lertiam, 
id  est  2,  et  sextam,  id  esl  1,  qu»  in  unam  snmmam 
si  redactae  sint,  par  totom  numeri  corpos  suis  parli- 
bus  inveniiur.  28  vero  h.ibet  medietatem  14,  el 
Patrol.  LXHI. 


secundum  dualitatem,  at  vero  duo  secundum  coaeer- 
vationem,  id  est  secnndum  ternarium,  quonlam  coa- 
cervati  ires,  multiplicaii  snnt,  Viginli  octo  aotem 
eodera  roodo  nascuntur.  Si  enim  super  unum  ei  duo. 
qni  snnl  tres,  addas  sequentem  pariter  parem,  id  esi 
4,  septenttiam  snramam  facies ;  sed  ultlmum  nume 
rum  quatemarinm  coiisequenter  adjnnxeras  ;per  hnnc 
igitnr  si  illam  coacervaiionera  multiplicaverisy  per- 
feelns  nnmems  procreainr.  Septies  enim  4,  28  snni, 
qul  est  snis  parlibns  par,  habens  nnum  a  se  denomi- 
natnm,  id  est  vigesimum  octavnm;  medietaiem  vero 
secondnm  binarinm  14,  secnndum  quatemarinm  7, 
septimam  vero  secnndum  septeOarium  4,  secundoiQ 

33 


!000 

emntum  colleciionem,  qnartum  decimam,  duo,   qui  A 

Tocabulo  medietalis  opponilur.  Ergo  cum  hi  reperli 

«Int,  si  alios  invenire  secteris,  eadem  oportet  ratione 

ui  Tesiiges.  Ponas  enim  unum  licebit,  et  post  hune 

2  et  4,  qui  in  septenarium  cumulantur,  sed  de  boc 

dudum  eistitit  28  perreclus  numerus.  Uuic  igilur  qui 

sequitur  pariter  par»  id  esi  8,  cotitineos  juugalur  ac- 

ct^ssio,  qui  prioribns  supenreniens,  15  resiituit.  Sed 

hic  primus  et  Incomposilus  non  est.  Habet  enim  gene- 

ris  alterius  partem  super  illam,  quae  est  a  semetipsa 

denominaia,  quintam  decimam,   scilicet  uniutem. 

Hunc  igitur,  quoniam  secundus  est  composiius  pr«-  • 

tcrito,  et  adjunge  supcriQribus  contineniem  pariter 

parem  numerum,  id  est  46.  Qui  cum   45  junctus, 

unum  ac  30  conficiet.  Sed  bic  primus  rursus  et  incora- 

positus  est.  Hunc  igitur  cum  extremi  aggregaii  sum- 

ma  ipultiplica,  ut  Qant  sedecies  5i,  qui  496  explicant. 

Usc  auiem  est  inira  millenarium  numerura  perfecta, 

et  suis  partibus  xqua  numerositas.  Igitur  prima  uni- 

tas  viriute  atque  potentia,  nou  etiam  aetu  vel  re,  et 

ipsa  perfecta^t.  Nam  si  primam  ipsam  sumpsero  de 

proposito  ordine  numerorum,  video  primam  aique 

«ncompositam,  quam  si  per  soipsam  multipiico,  cfa- 

dem  mihi  unitas  procreatur.  Semel  enlm  unum  solam 

elTicit  unitatem,  quse  partibus  suis  a^quafis  est  pQ!eu- 

tia  solum,  cxieris  etiam  actu  atque  opere  perfectis. 

Reete  igitur  unitas  propria  virtute  perfecia  est,  quod 

et  prima  est  et  incomposita,  et  per  seipsam  multipli- 

caia  sese  ipsa  conservat.  Sed  quoniam  de  ea  quan- 

titatequae  per  se  sit  dictum  esi,  operis  sequentiara 

ad  illam  quae  refertur  ad  aliquid  transferamus. 

CAPUT  XXI. 

Derelala  ad  aliqUld  quanlilate, 

Ad  aliquid  vero  quanlitaiis,  duplex  est  prima  divi- 
sio.  Omne  enim,  aut  aequale  est,  aut  inaequale,  quid- 
quid  alterius  comparatione  metitur.  Et  aequale  quidem 
esi,  quod  ad  aliquid  comparatuni,  aeque  minore  sum- 
ma  iiifra  est,  neque  majore  transgreditur,  ut  dena- 
rius  denario,  vel  ternarius  ternario,  vel  cubitum  cu- 
bito,  vel  pes  pedi,  et  bis  similia.  Hacc  autem  pars 
relat;e  ad  aliquidquantitaiis,  id  est,  aequaliias,  natu- 
raliter  indivisa  est.  Nulius  enim  dicere  potest  quod 
xqualitatis  boc  quidem  taleesi,  illpd  vero  bujusmodi. 
Omnis  enim  aequalitas  unam  servat  in  propria  mo- 
deratione  mensuram.  Illud  etiam  quod  quae  ei  quan- 
titas  comparatur,  non  alio  vocabulo  aiqne  ipsa  cui 
comparatur  edicitur.  Nam  quemadmodum  amicus 
amico  amicut  est,  vidnusque  vicino,  ita  dicitur 
acqualis  xquali.  Inaequalis  vero  quantitatis  geroioa 
divisio  est.  Secatur  enim  quod  inasqoale  est  iu  ma* 
jus  atque  minus,  quae  contraria  sibinet  denomina- 
tione  funguntur.  Namque  majus  rainore  raajus  est, 
et  mirius  majore  minus  est,  et  utraque  non  eisdem 
vocabulis,  quemadmodum  secuiidum  aequalitatera 
dictum  est,  sed  diversis  distantibu8i|ue  signata  sont, 
ad  modum  discentis  scilicet,  vel  doccntis,  vel  caeden- 
lis,  vel  vapulantis,  vei  quaecunque  ad  aliquid  relaU« 
aliter  denominatis  contrariis  eomparantur. 


AN.  MANL.  SRY.  BOETil  IIOI 

CAPUT  XXII. 
De  $pici§bu$  majons  inmqualitatii  et  mtnorts. 

Majoris  vero  inaequalitatis  quinque  partes  snnt 
Esi  enim  una  quas  vocaiur  mnltiplex,  alia  siiperpar- 
ticularis,  terlia  superpartiens,  quarta  multiplel  su* 
perpartieularis,  quinta  inuliiplex  snperpartiens.  His 
igiturqiiin(|neinajoris«partibu3,  oppositae  sant  aK» 
quinque  partes  mtnoris,  quemadmodom  ipsom  raajot 
minori  semper  opponitiir,  quae  minoris  species»  ita 
singillatim  speciebus  quinque  majoris  his  quai»  snpra* 
diciae  sunt  opponuntur,  ut  eisdem  nominibus  nan* 
cupentur,  sola  tantum  sub  prxpositione  distantes, 
Dicitur  enim  submultiplex,  subsnperparlicularis,  snb- 
superpartiens,  roultiplex  subsuperparticvlaris ,  e| 
multiplex  subsnperpartiens. 

CAPUT  XXIH. 
De  muttiplici  eju$qne  $peciebu$^  tarumyue  gene^ 

ratiouibu$, 

llursus  multiplex  est  prima  pars  majoris  inaequali- 
tatis,  cunctis  aliis  anliquior  naiuraque  praestantior,  m 
paulo  pnst  demonslrabimus.  Ilic  autem  uumems  ho* 
jusmodi  est,  ut  comparaius  cum  altero,  ilium  eonijni 
quem  comparatus  esi,  habeat  plus  qnam  semel.  Q«o4 
prlmum  in  liaturalis  numeri  dispositii>ne  conveolec, 
namque  ad  unum  cuncti  qui  sequuntiir,  omniam  or- 
dine  raultiplicium  sequentias  varietatesqoe  eiisco- 
diuni.  Ad  primum  enim,  id  est  unitatera,  2  dapliis, 
3  triplus,  4  quadruplus,  atque  ita  in  ordinem  progre* 
dienies,  emnes  lexuntur  multiplices  qoaniitates. 
p  Qaod  autem  dictum  est,  plus  quam  semel,  id  a  bisa« 
rio  numero  principium  capit,  et  in  iufinitum  per  ter^ 
oarium  quatemariumque,  et  caeteronim  ordinem  se* 
quentiamque  progreditur.  Cootra  huDC  vero  discri- 
rainatus  est  ille  qui  vocatur  submultiplex,  et  hare 
qaoque  prima  miuoris  quaniilaiis  spedes  est.  Uf: 
autem  nuroerus  hujusmodi  est,  qui  in  alterias  eom« 
paratione  produrtus,  plus  quam  semel  majoris  aone- 
rat  summam,  sua  scilicel  quantitate  curo  eo  aeqnati* 
ter  incboans,  aequaliterquedeterminans.  Idera  auteoi 
dico  numerat  quod  metiiur.  Si  igitur  bis  8olumraajo« 
rem  numerum  minor  numerus  inetialur,  subdnploi 
vocabilur,  si  vero  ler  subtriplns,  si  quarer  subqoa* 
druplus,  et  fit  per  bxc  in  infinitum  progressio,  addi- 
taqueeos semper sub proposiiitne nominabis,  ol onoi 
duorum  subduplus,  trium  subtriplus,  4  subquadro- 
plus  appelietur,  el  consequenter.  Cum  autem  natn- 
raliter  moltiplicitas  et  submultipiicius  iofiniia  sit, 
eorum  quoque  species  per  proprias  geDeraiioncs  in 
infinita  coitsideratione  versaniur.  Si  enim  posiiis  lii 
naiurali  consiitaiione  numeris,  singulos  per  suas  oon- 
seqoentias  pares  eligas,  oraniumab  ono  pariom  aiqoe 
imparium  sese  sequentiiim  duplices  eroni,  el  hujits 
speculationis  terminus  nou  deficit.  Ponatur  enim  na- 
turalis  numerus  boc  modo,  1,  2,  3,  4,  5,  6»  7,  8,  9, 
10,  II,  12,  13, 14,  15,  16,  17,  18,  19,  20.  Horum 
ergo  si  primum  sumas  parera»  id  esl  2,  primi  daplin 
erii,  id  est  unitatis.  Si  vero  sequentem  parem,  id  esi 
4,  secondi  dupliis  est,  id  est  duorum.  Si  vero  tertium 


iiOi 


DE  ARITHMETICA  LIB.  I. 


im 


parem  sumas,  id  est  6,  leriii  numeri  in  naturali  con-  A  lehdiiur.  Voco  auiem  majores  numeros  duces,  wino 


ftiiiutione  duplusest,  id  esi  tcrnarii.  Si  Tcro  quar- 

tum  parem  inspicias,  id  esl  8,  quarti  numeri,  id  est 

quaternarii  duplus  est.  Idemqne  in  cxteris  in  innni- 

tum  sumeiitibus,  sine  aliquo  impedimento  procedit. 

Triplices  autem  nascuntur,  si  in  eadem  dispositione 

naiurali  duo  semper  intermitiantur,  et  qui  post  duo 

sunt  ad  naturalem  numerum  comparenlur,   excepto 

ternario,  qui  ut  uniiatis  triplus  sit,  solum  binarium 

praetermittit.  Posl  ununi  et  duo,  3  sunt,  qui   triplus 

uniusest.  Rursuspost  4et  5,  sunt  6,  qui  secundi 

numeri,  id  est  duorum   triplus  est.  Rursus  post  6, 

suni  7  et  8»  et  post  hos  9,  qui  lertii  numeri,  id  est 

lernarii  triplus  est.  Aique  boc  idem  in  innnilum  si 

quis  racial,  sine  ulla  oflensione  procedit.  Quadruplo-      Primusigitur  versus  continet  nnmerum  naturalem, 

rum  vero  generaiio  incipit,  si  quis  trcs  numeros  B  sccundus  ejus  triplicem,  tertiusvero  duplicem,  aique 


res  comiles.  Superparticularium  quoque  iuGnita  esi 
muUitudo,  ob  eam  rem  quod  ejusdem  species  inter- 
minabili  progressione  funguntur.  Njimque  sesquialter 
habebit  quidem  duces  omncs  post  ternarium  nume- 
rum  naturaliter  triplices.  Gomites  vero,  omiies  post 
binarium  naturaliter  pares,  hoc  modo,  ui  primus  pri- 
mo,  secundus  secundo,  tertius  lertio  compareiur,  et 
deinceps.  Describantur  enim  lon^issimi  versus  tripli- 
cium  naturalis  numeri  aique  duplicium,  et  sit  hoc 
modo: 

111115  14  18  10  17  18  19  1  101 

I  3  I  6  I  9  1  12  I  15  I  18  I  21  I  24  I  27  1  30  I 

I  2  I  4  I  6  I  8  HO  I  12  I  14  I  16  I  18  1  20  I 


iniermitlal.  Post  unum  quippe  et2et  3,  sunt  4,  qui 
primi ,  id  est  onius,  quadruplus  esi.  Rursus  si  inter- 
misero  quinarium,  senarium,  el  sepienarium,  octo- 
narius  mihi  quartus  occufril,  tribus  scilicet  intcr- 
laissis,  qui  binarii,  id  est  secuiidi  numeri,  qiiadru* 
plus  esi.  At  vero  si  post  octo  tres  terminos  intcrmi- 
sero,  id  est9  et  10  et  ii,  duodenarius  qui  scqniiur 
lernarii  numeri  quadruplus  est.  Atque  hoc  idem  in 
inCnitum  progressis  necesse  est  evenire,  semperque 
ana  terminorum  intermissione  si  crescat  adjectio, 
ordinatas  le  muliiplicis  numeri  vices  invenire  mirabe' 
ris.  Si  eiiim  4  intermiitas,  quincuplus  invenitur,  st 
quinque  sexcuplus,  si  sex  septuplus,  semperque  ipsius 
multiplicitatis  nomine  uno  minus  intermissionis  voca- 


in  eo  si  ternarius  binario,  vel  si  senarius  quaternario, 
vci  novenarius  senario  comparetur,  vel  omnes  tri- 
plites  superiores  si  duplicibus  numeris  conseqiienii* 
bus  opponanlur,  heroiolia,  id  e  t  scKquialtera  pro« 
portio  nascetur»  tres  enim  h.^bent  intra  se  duo,  ct 
eorum  mediam  partem,  id  est  i,  sex  quoque  conii- 
nent  intra  se  4,  ei  eorum  medietatem,  id  est  2,  ei 
novem  inlra  se  senarium  clauJunt,  et  rjns  mediam 
p  riem,  id  est  5,  eodemque  modo  in  cxieris.  Dicen« 
dum  vero  si  quis  secundam  speciem  superparticu- 
iaris  niimeri  consiJerare  de^ideret,  id  est  sesquler- 
tiam,  quali  ratione  reperiai.  Ac  deHnitio  (iuidem 
htijus  comparationis  lalis  est.  Sesquitertiu<«  esl,  qui 
minori  comparaius,  Iiabet  eum  semel  et  ejus  tertiain 


bulo  procreantur.  Nam  duplus  unum  intermittit,  tri-  ^  partem ;  sed  bi  iuveniuntur  si,omnibus  a  quaternario 


plus  2,  quadruplus  3,  quincuplus  4.  Et  deinceps  ad 
eumdem  ordinem  sequentia  est.  Et  omnes  q  iiJem 
dupli  secundum  proprias  scquentias  parium  iiumero- 
rum  pares  sunt.  Tripli  vero,  unus  semper  par  lermi- 
nus,  impar  alius  invenitur.  Quadrupli  vero,  riirsus 
semper  parem  cusiodiunt  quantitatero.  Constituun* 
turque  a  quarto  numero,  uno  ex  prioribus  per  ordi- 
nem  positis  paribus  intermisso,  primo  pari  binario« 
post  hunc  8  intermisso  senario,  post  hunc  12  Irans- 
misso  denario.  Atque  boc  idcm  in  cxteris.  Quiiicu- 
pli  vero  propositio,  secuadum  trlplicis  similitudin^^m, 
nlternatimpaiibusalque  iroparibusposiiis,  ordinaturi 

CAPUT  XXIV. 

De  $uperparticutari,  ejutque  spedebut^  eatumiiue 

generationibut» 

Snperparticularis  vero  est  numerua  ad  alterum 
comparatus,  quotiens  habei  in  se  totum  minorem  et 
partem  ejus  aliquam.  Qui  si  minoris  habeat  roedie- 
tatem,  vocatur  sesquialter,  si  vero  terliam  partero, 
vocatur  sesquiiertius,  si  vero  quartam,  vocatur  ses- 
^  quiquartus,  et  si  quintam,  vocatur  sesquiquintus.  At- 
que  his  nominibus  in  iuQnitum  duc  is,  in  in(initnm 
qnoque  superparticularium  forma  progreditur.  Et 
majores  quldem  numeri  hoc  modo  vocantur,  miiiores 
vero  qni  habeniur  toti  et  eorum  aliqua  pars,  unus 
subscs  iuialter,  alter  subsesquitertius,  alius  subses- 
qniquartu^,  Alins  ver<>  snbsesquiquinlus,  alque  idem 
secunduin  majorutn  nonuam  niultitudlnemque  pro- 


numero  continuatim  quadruplis  constilutis,  a  terna- 
rio  numero  iriplices  comparentur,  eruntque  dncea 
quadrupli,  comiies  tripli.  Sil  enim  in  ordine  hoc  mo- 
do  numerus  nataralis,  ut  snb  eo  quadrupli,  et  sub  eo 
tripli  sint,  supponttur  siib  primo  quadruplo  rrimus 
triplus,  sub  tecundb  secnndu^t,  sub  teriio  te  liu^,  et 
eodem  roodo  cuncti  ejusdem  primi  versus  tripli  in 
ordinem  dirigantur. 


1 

1 

1 

2 

1 

3 

1 

4   ! 

«    1 

6 

1. 

7 

1    8    1 

1 

4 

1 

8 

1 

U 

1 

16  1 

20  1 

24 

1 

28 

1  52  1 

l 

3 

1 

6 

1 

9 

1 

12  1 

15  1 

18 

1 

21 

1  24  1 

Igiiur  primuro  primo  si  compares,  sesqniienia  ratio 
coniinebitur.  Nam  si  4  trlbns  coJipares,  habebunt  in 
|v  se  4,  lotum  ternariuro  et  ejas  teriiam  pnrtem,  id  est 
i,  et  si  secundum  secundo,  id  est  ocionarium  senario 
compareit,  idem  invenies  :  habebit  eniro  oclonariua 
seoarioro  toium,  et  ejus  lertiam  partem,  id  est  2,  et  * 
per  eamdem  sequentiam  usque  in  infiniium  progre- 
diendum  est.  Notandum  quoque  est  quod  3  comites 
siini,  duces  4.  Riirsus  6  comites,  doces  8,  et  in  eo- 
dem  ordine  csteri  simili  roodo  vocantur  duces  setiqai* 
tert  i,  comites  siibsesquitertii,  eiin  ciinctis  secundam 
hunc  moduro  posila  e^nvenit  servare  vocabula. 

CAPUT  XXV. 
De  quodam  uliti  ad  cognitionem  tuperpariieuUiribnn 

accidente. 
Iloc  autem  admirabile  prorundissiroomqua  in  ifto» 
rum  ordinibus  invenitur,  quod  primus  dux  primoa* 


im  AN.  MANL.  SEV.  BOETIl  ilM 

qn«  cones  ad  se  fnTieero  null«  nameri  intermissio-  A     eiebu$  antfquiorem  eae  muUiplieem,  et  digeeiwfor' 
ne  copalantnr.  Nam  primi  se  nullo  in  medio  posito         mulce  ratio  et  expositio. 


transevnt,  secundi  interponunt  1,  lertii  duos»  quarli 
5«  et  delnceps  ona  semper  minore  quam  ipsi  sunt 
inlermissione  succrescunt.  Aique  hoc  vcl  in  sesquial* 
teris,  vel  in  sesqaitertiis»  vel  in  aliis  snperparticula- 
ris  partibus  necesse  est  inyeniri.  Namque  ut  quatcr- 
narius  contra  ternarium  comparetar,  nullum  inler- 
misimus,  post  3  enim  mox  4  sunt.  Al  Tero  6  conlra 
8,  in  secundo  sciticet  sesquitertio,  una  facta  est  in- 
lermissio.  Inter  6  enim  et  8  solus  esi  seplenarius 
qui  iransmissus  est  numerus.  Rursus  ut  9  contra 
i2  comparemus^  qui  sunt  in  disposliione  lcrlii,  duo- 
rum  medionim  est  facta  transmissio.  Inter  9  enim  ct 
it  sttut  10  et  II ;  secundum  hunc  modum  quarta 
dispositio  3»  quinia  4  inlermittit. 


B 


Quoniam  aotem  naturaliter  et  secnndam  propriani 
ordinisconseqaentiam,  multiplicem  Inaequaliiatls  spe- 
ciem  conctis  prapposnimus,  primamque  speciem  esse 
monstravimas,  licct  lioc  nobis  posierioris  opcrs  or- 
dine  clarescatjiic  quoque  perstringentet  id  qood  pro- 
posuimus  planissime  breviterque  doceamus.  Sit  enin 
lalis  descriptio»  in  qua  ponatar  in  ordinem,  usque  ad  de- 
narium  numerum,  continui  numeri  ordo  natoraUt,  et 
secundo  vertu,  duplus  ordo  texatar,  tertio  triphn, 
qaartoquadruplus,ethocusqaeaddecupiam.Sicenlfli 
cognoscemas  qaemadmodum  superparticularl  et  n- 
perpartienti,  etcunctis  aliit  princeps  erlttp^ciet  nml* 
tiplicis,  ei  quxdam  alia  simul  inspiciemas  el  td  tab* 
tilititem  leiiuissima,  et  ad  sclentiam  utillsslmayetid 


CAPUT  X\V1.  "  exercitationem  nieiitis  jocundissima. 

De$criptio  per  quam  docetur  caterie  ina:qualitati$  spe- 


Telra);;ona 

Longitudo 

SeciiDda  uniias 

X 

1 

X 

i 

S 

4 

3 

6 

7 

8 

9 

10 

e 

3 

E 

i 

4 

X 

6 

8 

10 

12 

11 

16 

18 

20 

e. 

3 

6 
8 

1 
9 

X 

12 

13 

18 

21 

2i 

27 

30 

4 

12 

X 

16 

20 

24 

28 

32 

36 

40 

3 

10 

15 

20 

X 

2J1 

X 

30 

33 

40 

43 

53 

s 

6 

12 

18 

24 

30 

X 

36 

42 

48 

34 

60 

s 

X 

7 

14 

21 

28 

33 

42 

X 

49 

X 

• 

86 

63 

70 

8 

16 

24 
27 

32 

40 

48 

36 

X 

64 

X 

• 

72 

80 

9 
10 

18 

36 

43 

34 

65 

72 

X 

81 

X 

90 

20 

30 

40 

33 

60 

70 

80 

00 

'^IOO 

X 

1 


fa 
9) 


Secunda  uuitus 

CAFUT  XXVII. 
Batio  atque^  expo$itio  digestte  formutw, 
Si  igitui'  dao  prima  latera  proposilae  formulae  qaas 
faelant  tngulam,  ab  uno  ad  10,  et  iO  procedentia 
reipieiantar,  el  hittubierloret  ordlnet  comparenlur, 
qoi  tcilicet  a  4  angulum  incipientet,  In  vigenot  ter- 
roitiuin  ponunt,  duplex»  id  esi  prima  epeeiet  rouHi- 
plicilatit  ostenditar,  ita  ol  primus  primum  sola  sa- 
perel  anilate»  ui  duo  nnum,  tecandat  tecundum 
binario  tupervadat»  al  qaatemariat  binariura,  tertiut 
lertium  tribua*  nl  tenariat  temarinm,  quarlut  quar- 
lum,  qualernarii  oamerositate  transcendat,  ut  8 
quaiernarium,  el  per  earodem  euncli  sequeiitiam  tete 
miDorit  ploralilate  praelereant.  6i  vero  tertiut  aogo- 
l«t  itpiciaiur,  qui  ab  9  inchoant»  longiludinem  latito- 
dinemqoe  Iricenit  allrintecut  numerit  eKlendit,  et 


Longttudo  Telragooa 

C  hic  com  prima  iatitudine  et  longitudine  comparelor» 
Iriplex  tpeciet  moUiplicitatit  occurril,  iia  ol  itta 
comparatio  per  X  litteram  fiaL  llique  se  noroerisope- 
rabont  secandum  paritatit  factam  naturaliter  con- 
nexionem.  Primut  enim  primum  doobot  toperat,  ut 
anom  3,  tecandos  tecundum  quatemario,  ui  bina- 
rium  tenariut,  lertiut  tertium  tex,  ut  temariom  no« 
venariut,  el  ad  eomdem  caeteri  modoro  progrettionii 
aagescunl. 

Qoara  rem  nobit,  tcilicel,  et  ipta  natoralis  objecil 
integritas,  nihil  nobis  extra  machinantibot»  ol  in  ipto 
modolo  detcriplionit  appareL  Si  quit  aotem  qoarti 
angull  lerminum  qui  tedecim  numerl  quantiuie  no- 
tatot  ett,  et  longitudinem  latitudinemqoe  in  quadri- 
genot  determinat,  velit  soperioribus  comparare,  per 
X  liltene  formam  proportione  collata,  qoadmpll  rooK 


it05  DE  ARITIIIICTICA  LIB.  I.  ilOG 

tHiidineiii  pernolabit.  Hisqiie  csi  ofdinabilis  tuper  se  A  lecus  anguii,  secundas  babeant  uniuies,  et  duo  an 


progressio,  ul  primiis  prlmiiin  tribus  superet,  ut  i 
uniutero.  Secundus  secundum  senarioTincai,  utocto 
binarium.  Tertius  tertium  novenario  transeat,  ut 
duodenarius  temarium,  et  sequeiites  summuls  trium 
se  semper  adjecu  quantiute  transiliant.  Et  si  quis 
subteriores  asfMciatangttlos,  idem  per  omnes  multi- 
pliciutis  species,  usque  ad  decuplum  disposiiisairaa 
ordinatione  perfeniet.  Si  quis  vero  in  bac  descri' 
ptione,  superparticularis  species  requirat,  Uli  modo 
reperiet.  St  enim  secundum  angulnm  Doiet,  cujns  est 
Initiiim  quaternarius,  eique  superjacei  binarius,  at- 
que  hune  sequentem  quis  accommodet  ordinem , 
sesquialiera  proportlo  declarabitur.  Nam  tertius  se- 
cundi  versus,  sesquialter  est,  ut  tres  ad  duo,  vel  sex 


gularium  tetragonorum  anguli,  aequuin  faciunt  quod 

sub  ipsis  contiiietur,  illi  quod  lit  ab  uno  illorum  qui 

est  allrinsecus  angulorum.  IIulu  enim  sunt  alia  quae 

in  hac  descriptione  ulilia  possunt  adniirabiliaque 

perpendi,  qu£  interim  propter  castigaum  introdu- 

cendi  breyitalem  ignota  esse  permitlimus.  Nunc  veco 

ad  sequentia  propositum  converumu^. 

CAPUT  XXYIII. 

DeUrtia  inaqualUalU  spede  qu<B  dicHur  iuperpartlenif 
deque  spec.ebus  tjui,  earumque  generalionibue. 

Igitur  post  duas  priinas  liabitudines  multipiices  et 

superparticulares,  et  eas  qwe  sub  ipsis  sunt  submui- 

tiplices  et  subsuperpariiculares ,  tertia  inaequalitatis 

species  invenitur,  quas  a  nobis  superius  superpar- 


n  tieus  dicU  est.  Haec  est  auiem,  qu»  lit  cum  nume- 


ad  quatuor,  vel  9  ad  6,  vei  il  ad  8.  Itemqoe  in  ca-  B       ■       ,.  11.«..«»...  :..r^  «^ 

.^     .     '   .       .     •      .  .    . .  it  ^    .         rus  ad  alium  comparaius,  babet  eum  lotiim  inrra^e» 

leris  qui  sunl  in  eadem  serie  unmen,  si  talis  eonju-  *^ 

gatio  misceatur,  nulU  varieutis  dissimiliiudo  surri- 


piet.  Eadero  Umen  summarum  supergressio  est  in 
hoc  quoque,  qu»  in  duplicibus  fult.  Primus  enim  pri- 
mum,  id  est  ternarius  binariom  uno  superat,  secun* 
dus  vero  secundnm,  duobus  lertius,  terliom  tribus, 
et  deinceps.  Si  vero  quartus  ordo  tertio  compareiur, 
*ul4  ad  3,  et  eodem  eneteros  ordine  consecieris,  ses- 
quitertia  eomparatio  coiligitur,  ut  4  ad  5,  vel  8  ad  6, 
et  12  ad  9,  videsne  ut  in  omnibus  his  sesquitertia 
coroparatio  conservetur  7  Praeterea  eos  qui  sub  ips^s 
sunt,  si  idem  facienssequeniesversosalterutriscom- 
paraveris^  omoes  sine  ulio  impedimento  species  su- 
perpartiaularis  agoosees.  Hoc  autem  in  hacestdispo- 
sitione   divinum ,  qnod  omnes  angulares  numeri  C 
tetragoni  suiit.  Telragonus  autem  dicitur,  ut  brevis- 
sime  dicam,  quod  pest  latius  eipllcabitur,  quem  duo 
flequales  numeri  multiplicanl,  ut  in  hae  quoque  do- 
acriptione  est;  uous  enim  semel,  unns  e.<t,  et  ei>t 
potestate  tetragonus.  Item  bis  duo  4  sunt.  Ter  5  9, 
quos  in  semetipsaa  multiplicationes  prliiti  ordinis 
perfecere.  Circum  ipsos  vero  qui  sunt,  id  est  circiim 
angulares,  longilateri  numeri  suni.  Longilaleros  au* 
lem  voeo,  quos  uno  se  supergredientes  numeri  mui- 
liplicant.  Circum  i  enim  S  sunt  et  6,  sed  duo  na« 
scuntur  es  uno  et  duobus,  cum  nnum  bis  mulliplica- 
veris,  sed  unitas  a  binario  uniute  praeceditur.  Sex 
vere  a  duobus  et  tribus,  bis  enim  tres  senarium  red- 


et  ejus  insuper  aliquas  parles,  vel  duas»  vel  3,  vci 
4,  velquoi  ipsa  tulerlt  comparatio.  Quae  habiiudo 
incipit  a  duabus  parlibus  tertiis.  Nam  si  duas  mOf 
dieutes  habuerit,  qui  illum  inlra  se  lotum  coercet, 
duplus  prosuperparticntecomponitur.  Habebitautem 
vel  duas  tertias,  vel  duas  quintas,  vel  duas  septimas, 
vel  duas  nonas,  et  ita  progredientibus  si  duas  solas 
partes  minoris  numeri  superhabuerily  per  easdem 
partes  imparibus  numeris  ininorein  major  siimma 
iranscendii.  Nam  si  eum  habeat  totum  et  diias  ejus 
quarus,  superparticularis  necessario  reperitur.  Nani 
duae  quartae  medielas  est,  et  fil  sesquiaitera  compa- 
raiio.  Si  vero  duas  sexus,  rurius  est  superparlicu- 
laris.  Dux  eiiim  sexia:,  pars  tertia  esi.  Quod  si  iu 
comparatione  ponatur,  sesquitertis  habitudinis  efd- 
ciet  formam.  Post  hos  nascuntur  comites,  qui  sub- 
superpartienle^  vocantur ;  hi  autem  sunt  qui^aben- 
tur  ab  alio  numero,  et  eorum  vel  duae,  vel  3,  vel  4, 
vel  quotlibet  aliae  partes.  Si  ergo  numerus  alium  iu- 
tra  se  numerum  habens,  ejus  duas  partes  habiierii, 
superbipartieiis  nomlnalur;  si  vero  tres»  supertripar- 
liens ;  quod  si  4,  superquadripartiens,  atque  ila  pro- 
grd&ienlibus  in  inflnitum  (ingere  nomina  licet.  Ordo 
autem  e*  rum  naturaiis  est,  quoties  disponunlur  a 
tribus  onines  pafes  atque  impafes  numeri  naturali- 
ter  constituti,  et  sub  bis  apiaotur  alii  qui  sunt  a 


quinario  numero  ineipienies  oii>nes  impares.  His 
Igilur  iU  dispositis,  si  primus  primo,  secundus  se- 
dunt.  Novenarium  vero,  sei  et  t2  claodunl,  qm  1«  ^  leniur tertio.  et  c«teri  C(.teris  comparen- 
ex  tribus  nascuniur  et  4.  Ter  enim  4  flunt  if.  Se-  p  ^^^  g  *  rpartiens  babitudo  procrealur.  Sitenim  dis- 
narius  vero,  ei  duobus  et  tribus,  bis  enim  3  faciunt  l .    .  "^        .    . 

'rv 


6.  Qui  omnes,  uno  majoribus  lateribus  procreati 
sunt.  Nam  cum  6  ex  binario  teroarioqoe  nascontur, 
Ires  binarlum  nomerum  une  superant.  Cuneiique  alii 
ejusdem  modi  sunl,  utprimoet  secundoordine  ad  alter- 
ntrum  multiplicatis  terminis  procreenliir,  ila  ul 
quod  nascitur  ex  duobi»  longilateris  altrinsecus  posl- 
tis,  et  bis  medio  tetragono^  tetragonus  sit.  Et  rorsus 
quod  ex  duobus  altrinsecus  teiragonis»  et  nnp  medio 
longilatero  bis  facto  nascinir,  ipse  quoque  telragonus 
sit.  Et  ui  angulorum  totius  descriptioiiis  ad  angulares 
teiragonos  positorum  unius  anguli  sit  prima  uhitas, 
a?terius  verp  qui  contra  est  terlia.  Bini  vero  altrin- 


^   M   )   ^ 


5   I    7    I   9    I   ii 


13 


8     I     9     I    iO    I 


i5    I    17    I    19    I 


Si  igitur  quinarii  numeri  ad  ternarium  comparatio 
cousideretur,  erit  superpariiens  ille  qui  vocatur  su- 
perbipartiens.  Habel  enim  quinarius  totos  in  se  tre«, 
et  eorum  duas  partes,  id  est  S.  Si  vero  ad  secufodum 
ordinem  speculatio  referatlir,  supertripartiens  pro- 
portio  cognoscetur,  alque  in  sequentibus  per  omnes 
dispositos  numeros,  omnes  in  inflniium  species  bu- 
jus  numeri  convenientes  ordlnaUsque  respicies.  At 
vero  quemadfflodum  ^inguli  procreenlur,  si  ia  io4l* 


ilOr  AN.  MANL. 

iiiioni  quis  ^uret  agnoscere,  hie  modut  esi.  llabi- 

ludo-enim  superbiparlientis,  si  ulrisque  lerminisdu- 

plicetur,  semper  superbipartiens  proportio  procres- 

lur.  Si  enim  qiiis  duplicet  5,  raciel  10;  sl  trcs,  faciet 

6:  qui  10  contra  fenarium  comparati,  superbipar- 

tientem  faciunt  habitudinem,  et  hos  ipsos  rursus  si 

duplicaverfs,  idem  ordo  proportionis  accrescit.  Idem- 

que  si  in  iiinnitara  facies,  staium  prioris  habiiodlnis 

non  mutabil.  Si  vero  superlrtpariientes  invenirecon- 

lendas,  primos  supertripartientes,  id  est  7  et  4  tripli- 

cabis,  et  hiijusmodi  nascentur.  Si  vero  qui  ex  his 

naii  fuerint ,    lernarii  muItipHcatione  produxeris , 

idem  rursiis  efflcient.  Quod  si  superquadripartientes 

quemadmodum   in   inflnitum   progrediantur  oples 

addiscere,  primas  eoruro  radices  in  quadruplum 

muUiplices  licet,  id  est  9  et  5,  et  eos  qui  illa  multi- 

plicatione  profercntur,  rorsum  in  quadruplum,  et 

eamdem  Qeri  propprlionem  iDolTensa  nimirom  ra- 

tlone  reperics.  Et  cxier»  species  una  semper  plus 

multiplieatione  crescentibus  radicibus  oriuntur.  Ra- 

dices  autem  proportionum  voco,  nnmeros  in  supe- 

riore  disposiiione  descriptos,  quasi  quibus  omnia 

summa  supradictx  eomparationis  innrtitur.  In  hoc 

quoque  videudum  est  quoniam,  cum  doae  partes  mi- 

nore  plus  in  inajoribus  sont,  tertii  semper  vocabu- 

ium  subauditur.  Ut  superbipartiens  qui  dicitur,  quo- 

iiiam  duas  minoris  numeri  tertias  partes  habet,  di- 

catur  superbipartiens  tertias.  Et  cnm  dico  super- 

tripartiens,  subaudiri  oecesse  sit  supertripartieiis 

qunrlas,  quoniam  tribus  superqu^^rtis  exuberat.  Et 

superquadripartienii ,    subauditur    superquadripar- 

liens  quintas,  et  ad  eumdem  modum  in  caeteris,  uno 

semper  adjecto  super  habilas  partes,  subauditio  fa- 

cienda  est,  ut  eorum  germana  convenientiaque  bis 

nomina  hxc  sint,   ur  qui  dicitur  superbipartieiis, 

idem  dicatur  superbitertius.  Qui  dicitur  supertripar- 

tiens,  is  sit  supertriquartus,  et  qui  diciiur  superqua- 

dripartiens,  idem  dicatur  superquadriquinlus,  ea- 

deihi|ue  siniiliiudine  usque  in  infinitum  nomina^kro- 

ducantur. 

CAPUT  XXIX. 

De  muUipUci  tuperpttrticulari. 
Igitur  relat»  ad  aliquid  qiiantiutis,  simplices  et 
prims  species  h»  sunt.  Duae  Tero  alia'»  ex  bis  veiut 
ex  aiiqulbus  principiis  coinponuntur,  ut  multipiices 
superparticulares,  et  muitiplices  superparlienies, 
horumque  comites  submult  plices  superparticulares, 
ct  submultiplices  superp  iriientes.  Namque  in  his  ut 
in  prxdictis  proporlionibus,  minores  numeri,  et  eo- 
rum  quoque  species  omnes,  addiia  iub  prxposi- 
tione,  dicuntur.  Quorum  definitio  talis  reddi  poiest : 
multiplex  superpanicularia  est,  quotiens  numerus  ad 
numeruni  comparatus,  habet  euin  plus  quam  semel 
et  ejus  unam  partem,  boc  esi,  habet  eum  aut  du- 
plum,  aut  triplum,  aut  quadruplum,  aul  quotiensli- 
bet,  et  ejus  quamlil>et  aliqMam  partein,  vel  mediam, 
▼el  tertlam,  vel  quariam,  vel  quxcunque  alia  par- 
tium  exuberatione  conligerii.  Hic  ergo  et  multiplici 
♦!t  «uperparticulari  consistit  Q»iod  enim  eomparalum 


SEV.  nOSTII  1108 

A  numerom  plus  qiiam  semel  habet,  *mnliip1icia  eat. 
lioc  vero  quod  minorem  Jn  habenda  parM  tnmaceo- 
dit,  superparticularis.  lia  e%  utroque  nomine  lacto 
vocabulo,  est,  i^peciesque  illios  ad  illanim,  aciiicet, 
fionl  Imaginem  proportionum,  ex  quibos  ipte  owbo- 
ros  originem  trahit.  Nam  prlma  pars  liiyiis  Yoeab«Ii 
qux  muliiplicis  nomine  possessa  est«  multlplicia  mh 
meri  specierum  Tocabulo  nomioanda  eat.  Qoa  Ycro 
superparticularis  est,  eodem  Tocabolo  noncupabltv, 
quo  superparticularis  nomeri  speciea  TocabaRtor. 
Dicetor  enim  qoi  doplicem  haboerit  alium  numcr— , 
et  cjus  mediam  partem,  duplex  seaqotalter;  qoi  tcio 
terttain,  duplex  sesquilcrtius ;  qui  quartam,  dupla 
scsquiquarlua,  et  deioceps.  Si  vero  ler  eon  totoa 
contlneat  et  ejua  mediam  partem,  tcI  terUam,  tcI 

B  quariam,  dicitur  triplex  sesquialter,  triplex  seaqoiicr* 
tius,  triplex  sesquiquartus,  et  eodem  mo^  in  c«ia- 
ris.  Diceturque  quadroplos  sesquialter,  qoadniploi 
aesquilertius,  qoadroplus  sesqoiqoartuSy  et  q%olieBS 
loium  numcrum  in  semetipso  coniiDuerity  pcr  rool- 
tiplicis  numeri  species  appcUatur,  qoam  rero  par- 
lem  comparati  Bumeri  claoserit,  Bccandun  aoper- 
particuiarem  comparationem  babitudinemque  Toca- 
bitur.  Horum  autem  exempla  bujosmodi  aont :  do* 
plex  sesquialter  est,  ut  qoinqoe  ad  dtM,  liabeBt 
cnim  5,  binarlum  nomerum  bis  ei  e)us  mediam,  id 
est  i.  Duplex  vero  sesquiiertius  est,  sepleiiarioa  ad 
ternarium  comparaios.  Ai  Tcro  ooTCBaiioa  ad  qoa- 
ternarium,  duplex  seaquiqoartus.  Sl  Tcro  II  ad  5, 
duplex  sesquiqulatus.  Et  hi  semper  Daacentury  diape- 

C  sitis  ia  ordinera  a  binario  oumero  omnibos  natorali- 
ler  paribus  imparibusque  terminis,  ai  contra  eos 
onines  a  quinario  numero  impares  comparentor»  ut 
priinum  primo,  secundum  secundo,  teriium  tertio, 
caute  et  diligenter  apponas,  ut  sit  dispoi^iiio  uiia: 


I   g   I   H   M  «   h'   M   I   8   f  9   I  IU|!1| 


I   »   ;    7    [   9    I  II  I  I3|   I5|  17|  tO|  if   |g") 


Si  vero  a  duubus  paribus  omoibus  dispositis  termi- 
nis,  illi  f|ui  a  quinario  numero  inclioaBtcs^^quinario 
numero  rursus  sese  transiliunt  comparcnlor,  omnes 
duplices  ^esquialieros  creant,  ut  est  sabjccta  dc* 
scriptio. 


2 

4 

6 

8      1     10          13    ) 

5 

10 

15 

20    1     iS         20    1 

D  Sl  vcro  a  tribus  inchoent  dispositioncs,  ct  tribos 
Iransilianl,  ct  ad  eos  aptentor  qoi  a  septenarlo  In- 
clioaiite8,.sepienario  fc^  numero  transgredluntiir, 
omnes  dupiices  sesquitertii,  habiia  diligenier  com- 
paratione,  nasroutor,  ut  subjecta  dcf^pCio  mooet. 


rr 


6 


U 


?) 


21 


12 


28 


15     I     18 


3?5 


42 


21 


49 


Si  vero  omnes  iii  ordinem  qiiadrupli  disponanlur,  hi 
qiii  iiaturalis  numeri  quadrupli  sunt,  utunitatis  qua- 
druplus,  ct  duorum,  triiimqiie  et  qitaiuor,  alque 
quinarii,  ct  cseteroruui  sese  sequentiuin,  ut  ad  eos 
apienlur  a  4)ovenario  numero  iiichoantes,  semper 
sese  novenario  praicedenies.  lunc  duplicis  sesquh* 
quarts  proportionis  forma  lexciur. 


\m 


*    I    8 


9      I     18 


I) 


37 


16     i     ^     (     2i 


36     I     45     I     54 


Ea  yero  species  bujus  iiumcri,  qux  est  iriplex  ses- 
quiali<  ra,  hoc  modo  procrealur ;  si  disponaniur  a 
biiiario  numero  omnes  in  ordinem  parei»  et  ad  cos 
seplenario  niunero  inchoanles»  sepienario  sftse  su- 
pergredieotes,  solilo  ad  alteruirum  modo  compara- 
tionis  apientur. 

6        )        8  " 


I 


2 


14 


21 


28 


i 


Si  auiem  a  ternario  numero  ingressi,  cunctos  naiu- 
ralis  numeri  triplices  disponamus,  ei  e^s  a  denario 
Bumero  denario  sese  supergredientes  ordine  compa- 
remus,  omncs  tiiplices  sesquitertii  in  ea  lermino- 
rum  coiitiiiuaiione  profenient. 


T 


0 


1_12. 


20 


50 


12 


4U 


CAPUT  XXX. 

Da  eorum  exemptis  in  superiare  formuta  inveniendtM^ 
irorum  auiem  eorumque  qui  sequuntur  eiempla 
inregre  pianeque  possumus  pernotare,  si  in  priorem 
deseriptionem,  quam-  fecimus  cum  de  superpartieuiari 
et  muliiplici  loqueremur,  ubi  ab  uno  usque  in  dena- 
rium  inuliiplicationum  summa  concrevit,  diligeBS 
velimus  acumen  iiiiendere.  Ad  priraum  enim  ver- 
sum  omnes  qui  sequuniur  collati,  ordinatas  conve* 


DE  ARITHMETICA  Lffi.  I.  II iO 

A  tiens,  et  triplcx  superlriparticns,  et  iriplex  sup^r- 

quadripart'ens,  et  similiier.  Ut  8  ad  5  comparali  fa- 

ciunt  duplicem  superbipariienlem.  et  IG  ad  6»  et 

omnifS  quicunque  ab  8  incipienles,  octonario  Sf^se 

niimero  transgrediuniur,  comparati  ad  eos  qui  a  tri- 

bnsinclioantes.  lernarii  sese  quaniitate  praeterennt. 

Nec  eilt  diriicile  aliasejus  partei  secundum  pradi- 

clum  modum  diltgeniibus  reperire.  Ilic  quoque  illud 

meminisse  debemus  quod  minoies  et  comites  non 

sine  $ub  praRposiiione  nominantur,  ut  sit  subduplex 

superbipartiens,  subduplex  supertripartiens. 

CAPUT  XXXII. 

Demomtraiio  qnemndmodtim  omw$  inwqualitas  ab 
aqnalilate  processerit, 

^     Restat   autem   nobis   i.rorundis&imain   quamdam 

tradere  di^ciplinain,  quae  ad  omnem  nalurae  vlin  re- 

rumque  integritatem  maxiina  raione  pertinett.  Ma« 

gBus  qtiippe  in  liac  scientia  fructus  est,  si  quis  non 

uesciat  quod  b:*nitas  definila  est  et  sub  scientiam 

eadens,  animo  .ue  semper  imiubilis  et  perceptibilis 

prima  natura  est,  et  suae  substaniias.decoie  perpe- 

tua.  loniiiium  vero  maliU»  dedecus  est,  nullis  pro^ 

prtis  prineipiis  nixum,  sed  natura  semper  errana  a 

boni  definitione  principii,  tanquaro  aliqno  signo  opU- 

mae  figurae  impre^sa  componiiur,  et  ex  il!o  erroris 

fluctu  retinetur.  Nnm  nimiam  eupiditalem  irxque 

immodicam  effrenaiionem,  quasi  quidam  rectorani-' 

miis,  pura  Intelligcntia  roboratus,  astringii,  et  has 

quodamroodo  hiaequaliialis  formas,' temperaia  boni- 


nientesque  muUiplieis  species  reddeni.  Si  vero  ad 

•ecundum  cunctos  qui  lertii  sunt  ordinis  aplavcris,  C  tate  constiluit.  Hoc  autem  erit  perspicunm,  si  intel. 

ordinatas  species  superpariicularis  agnosces.  Quod      «gamus  omnes  in.Tqualiiaiis  species,  ab  xqualitais 


fi  tertio  ordini,  quicunque  stmt  in  quinlo  versu 
compares,  super)>ariientis  numeri  species  positas 
convenienter  aspicies.  Multiplex  vero  superparticu- 
laris  ostendiiur,  cum  ad  secuiidum  versum  omnes 
qui  fiunt  quinii  versus  serie  comparautur,  vel  qui 
tunt  in  septimo,  vel  qui  sunt  in  nono,  atque  ita  si  in 
mfinilom  sit  ista  descriptio,  in  infinitum  hiijus  pro- 
portionis  species  proereaboniur.  Manifestum  autem 
eliam  hoc  est,  quod  horum  comites  semper  cum  $ub 
prxpositiono  dicentnr,  ut  est  subduplex  sesquialter, 
subduple^  sesquitertius,  subduplex  sesqMiquarius,  et 
caeteri  quidem  ad  bunc  modom. 

CAPUT  XXXI. 

De  multiplici  suparparitente. 
MuUiplex  vero  superpartiens  est,  quoties  numerus 
ad  numerum  comparatus  habei  in  se  aliuni  nume- 
rum  totum  plus  quam  semel,  et  ejus  vel  duas,  vel  5, 
vel  quoliibet  plures  pnrticiilas,  secundiim  nuroeri 
superpartientis  figuram.  In  hoc  quoque  propter  cau- 
sam  superius  diciam,  non  erunt  duae  roedietates,  ne* 
que  duae  qiiartae,  neque  duae  sestae,  sed  du»  lertiae, 
vel  dttfe  quintae,  vel  duae  septimae,  ad  priorem  simi- 
lem  consequentiam.  Non  est  autem  dirficile  secun- 
^um  priorum  exempla  positorum,  hos  quoque  et 
praeler  nostra  exempla  numeros  invenire.  Vocabun- 
turque  hi,  secondum  proprias  partes,  dupiex  super- 
bipariiens,  vel  duplex  supertripariiens,  ^el  duplex 
superquadrip:irtiens.  Et  rursus  triplex  snperbipar- 


crevisse  primordiis,  ut  Ipsa  quodammodo  aeqnitas, 
matris  ct  radicis  obiinens  vim,  ipsa  omnes  iiiacqua- 
litatls  species  ordinesque  prorundat.  Sinl  enim  nobis 
tres  acquales  termlni,  id  est  ires  unitales,  vel  tres 
bini,  vel  tres  terni,  vet  ires  quaterni,  vel  quonlos 
ullra  tibet  ponere.  Quod  enim  in  unis  tribus  lermi- 
nis  evenil,  idem  contingU  in  caeiefis.  Ex  his  igitur, 
secundum  praeccptl  nostri  ordinem,  videas  ptimuni 
nasci  muUiplices,  et  in  his  duplices  prius  deliino  tri- 
p'os,  deinde  quadruplos,  et  ad  eumdem  ordinem 
consequentes.  Rursus,  muitiplices  si  convertapiur» 
ei  his  supeiparticularea  oiientur,  et  ex  duplicibus 
jy  quidem,  sesqnialleri,  ex  tripliclbus  sesquiierlii,  ex 
quadruplis  sesqulquarii,  et  caeteri  in  hunc  modum.. 
fcx  tuperpariicularibus  vero  conversis,  superpariien- 
les  nasci  necesse  est,  iia  ut  ex  sesquialtero  nascatur 
superbii^artiensy  supertripartientem  sesquitertius  gl- 
gnat,  etex  sesquiquarto  superquadrfpartiens.  Rectis 
aulero  posiiis,  neque  conversis  prioiibus  superpar- 
ticularibus,  mnltiplicet  superparliculares  oriuntnr. 
Rectis  vero  superpariientibos,  multiplices  super par- 
tienies  efflcientnr.  Praecepta  autem  iria  haec  sunt, 
ut  primum  numerum  primo  faclas  parem,  secundum 
vero  primo  et  secundo,  terlium  primo,  doobus  se- 
cundis  et  tertio.  Hoc  igitor  cum  in  terminis  aequali- 
bus  feceris,  ex  his  qui  nascentur  duplices  erunl.  De 
quibus  dnplicibus  si  idem  receris,  triplices  procrean* 
tur,  et  de  his  quadruplicet,  atque  in  infiniium  om« 


1111  AN.  liANL.  SEV,  BOETII  liil 

nes  formas  iiumeri  multiplices  eiplicabil.  JaceaDt  A  Rursus  secunda  species  superpariicularts  nameri»  M 


ig  lur  3  lermini  aequales. 


I 


I 


I 


1 


I 


Ponaiur  ilaque  primo  primus  «qualis,  id  est  unus. 
Secundus  vero,  primo  et  secundo»  id  est  2 ;  teriius 
vero  priuio,  duobus  secundis  ei  terllo  par  sit,  id  est 
uni  et  duobus  unis  et  unl,  qui  snnt  i,  ut  est  de- 

seripiio : 


est  sesquitertius  procreaius  est.  Quod  si  idem  de 
quadrupio  quis  facere  velit,  sesquiiiuartus  contiooo 
nahcetur»  ut  nionstrabit  subjecia  descriptio  : 


I 


16 


I 


16 


I 


20 


I 


25 


I 


1 


T 


f 


i 


i 


Ac  si  quis  idem  de  cunetis  in  inflnitiim  parJlios  maW 
tiplicatis  faciaty  convenienttr  ordinem  superpartlciili* 
ritaiis  inveniei.  Quod  si  conversos  saperpnriicularas 
aliqiiis  secundum  haec  praecepta  convertat,  coDlin«a 
videat  superpariientes  accrescere,  et  ex  sesqiualim 
quidem  superbipariteas,  ex  se^quiterlio  supertrlpar* 
tiens  procreatur,  et  caeteri  secundum  comniuiies  da- 
noniiiiationis  specieSySine  uiia  ordinis  inlerpolaiiona 


Videsne  ut  duplici  proportione  sequens  ordo  lexa- 
lur.  Fac  rnrsus  ideiu  de  duplicibus,  ut  sH  primus 
primo  aequalis,  id  est  uni ;  secundus  primo  et  se- 

cundo,  id  est  uui  et  duobus,  qui  suni  3 ;  terUus  B  „asceniur.  Disponantur  igitur  sic : 
primo,  id  est  uni,  duobiis  secundis,  id  est  4,  et  ter- 
lio,  id  est  quatuor,  qui  sin)ui  9  fiunt,  et  venit  h«c 
forma  : 


I 


T 


H 


f 


1 

i 

1 

1 

1 

1 

2 

1 

4 
9 

1 

1 

1 

1      » 

1 

1 

Superioris  igiior  descripiiunis,  primo  primiis  apqaos 
nunei  us  aseribatur,  id  est  9,  secuudus  vero  priaMi 
et  secundo,  id  est  15,  tertius  vero  primo,  duebua  sa* 
cund  s  et  tertio,  id  est  35. 


Rursus.si  de  triplieibus  idem  feceris,  conihious  qua- 
druplus  procreabitur.  Sit  enim  primos  primo  aequus, 
id  est  unus ;  sit  secondus  primo  el  secando  aequalis, 
Id  est  4 ;  sil  tertius  primo,  duubus  secundis  el  lertio 
*  aequalis,  id  est  16. 


9 


9 


15 


i» 


I 


1 


I 


Si  ergo  sesquiteriium  eodem  modo  vertaniiii,  ordo 
superiripartiens  invenilur.  Sit  enim  prima  propotttio 
sesquiieriii. 

— r 


T 


16 


T 


13 


T 


» 


I 


I 


T 


I 


9 


1 


i 


16 


Et  in  caeieris  quidem  ad  hanc  formam,  irlbus  bis 
praicepiis  uiemur.  Si  vero  qui  ex  aequalibus  naii 
sunt  muhiplices,  eos  di>ponamus,  ei  secundum  bcc 
praccepta  veriamus,  iia  ut  eonverso  sini  ordine,  ses- 
quialter  ex  duplici  procreabilur,  sesquilertius  ex  tri- 
plici,  sesquiquarlus  ex  quadruplo.  Sinl  enim  3  du- 
plices  termiiii,  qui  ex  aequalibus  creaii  sunc,  elqui 
u'limus  esi,  primus  ponatur  biOusmodi : 


r  Ponatur  secnndum  priorem  moduOi ,  prioio  far  pri* 
rous,  id  est  16;secundu8  primo  el  secundo,  Id  eaiM; 
ieriius  primo,  duobus  secundis  el  leriie,  id  est  49. 
Omnis  ergo  suroma  disposita  soperlripartienies  M* 
ciel.  ' 


16 


I 


13 


1 


9 


16 


1 


28 


I 


49 


jL 


Aursus  si  sesquiquariuro  eddem  modo  verteris,  lu- 
perquadripariiens  siaiim  qiianiilas  procreabitar,  ol 
est  ea  forma  quam  supposiiam  vides. 


I 


I 


2 


I 


1 


I 


25 


I 


20 


I 


25 


I 


45 


16 


18 


El  coiistituaiur  primo  iii  hoc  ordine,  primus  par,  id      ^^^  qoemadmodum  ex  superparUcuhriboa  ei 
esi  4.  secundus  vero  primo  ei  secundo  par,  id  est     perparticnUbus  multlplices  superparilcuUirea  el  molii. 
6,  tertius  vero  pr.mo,  duobus  sevundis  et  lert.o,  D  pjj^  g^perparilentes  naseantur,  ostcodere.  Qoorom 
^^  binas  lanlum  faciam  descriptiones,  namqoe  si  rectoai 

et  noD  conversum  sesquialierum  (ionimus,  dopiex 
soperpariicuiaris  excrescit ;  fit  enim  boc  modo : 


• 

4 

«    .        1            «             1 

4 

«            1            ».         1 

Ccce  tibi  illa  sesquialtera  quantitas  ex  termino  du- 
plicitaiis  exoriiur.  Videamus  nunq  ad  eumdem  mo* 
duro  ex  triplici  qui  nascatur ;  disponantur  enlro  iri- 
plices  superiores,  converso  scilicet  ordine  sicut  du- 
plex,  Uic  est  quoque  ordo  dispositus : 


\ 


i 


6 


I 


i.«-A. 


9 


I 


Ponaiur  secundum  superiorem  modum  primo,  pri-> 
mus  acqualis,  id  est  4 ;  secundus  primo  et  secundo, 
id  est  10;  tertius  primo,  duobus  secundis  et  lerlio 
*  aequalis,  id  est  25. 


1           9           1           5           1           .1            1 

Ponatur  ergo  prirous  primo  aequus,  id  est  9 ;  seeun- 
diis  prlmo  et  secando,  id  esi  12;  lertius  primo,  duo- 
b*  s  secundis  et  ierlio  aequiis,  id  esl  16. 

1            9 

3 

*        ! 

1            0 

[           «?• 

1«       1 

6 


i 


9 


i 


10 


f 


T 


Alqiie  haec  qnideni  duplex  sesquialtera  sumoia  pro- 
ducia  est.  Si  vero  sesquiteriiuro  non  conversum  po- 
naroos,  duplus  sesquitertius  invenltur,  ut  subjecia 
deacriptio  docet. 


1113 


I 


I 


12 


I 


16 


9 


I 


21 


I 


Al  vero  si  ad  supei^partienies  aiiimum  coDverlamus» 
eosqiie  ordinatim  secundum  superiora  prxcepta  dis- 
ponamus ,  mttltiplices  superpartientes  ordinatiro 
progenitos  reperiemus.  Dispoiiatur  enim  superpar- 
lieniis  h£C  formula : 


DE  AHnHMETICA  LIB.  II.  ilH 

A  Videsne  ut  ex  superbipartiente  duplus  superbipar- 
tiens  exortus  sit.  At  vero  si  supertripartientem  po* 
bam,  duplex  sine  dubio  iripartieDS  inveniiur,  ut  in 
subjecia  descriptione  perspicuum  esi : 


49 


I 


T 


9 


T 


15 


T 


i5 


Ascribaiur  ergo  primus,  primo  xquus,  id  esi  9 ;  se- 
cundus  primo  et  secundo,  id  est  94;  leniusprimo, 
dnobns  secundis  et  tertio,  id  est  64. 


9 


9 


15 


I 


25 


2i 


i 


6t 


16 


I 


28 


f 


IH 


1 


I 


49 


44 


I 


121 


Sic  ergo  de  superparticularlbus  Tel  de  superparticnti^ 
bus  multiplices  superparticulares  fei  muUiplicei 
superpartientes  oriunlur,  Quare  constat  omnium  in- 
xquaiitatum  aequalitatem  esse  principium,  ex  eadem 
enim  inaBquaiia  cuncta  nascuntur.  Ac  de  his  quidem 
bacienus  dsserendum  esse  credidimus,  ne  vel  infl- 
nita  sectemur,  vel  circa  res  obscurissimas  iugredien^ 
tium  animos  detinentes,  ab  utilioribus  moraremlir. 


LIBER  SECUNDUS. 


Biionea  proportionesque  reduci,  ut  si  sit  quadrupla 
proportio,  primo  ad  tripiam,  iiide  ad  duplam,  indd 
ad  squaiitatem  osque  reroeare.  El  si  sit  superparti- 
cularis  sesquiquarius ,  primo  ad  sesqiiitertimi ,  inde 
ad  sesquialterum,  postremo  ad  tres  aequales  terminos 
redire.  IJoc  aiitem  nos  exempli  graiia  in.  muliiplici 
tanlum  proportione  docebimus.  Solertem  vero,  iil 
aliis  qooque  inaequaliiatis  speciebus  id  experieDiemy 
eadem  ratio  praeceptorUm  juv;ibit.  donsiituantur 
enim  tres  ad  se  termini  quadrupli; 


CAPUT  PRIMUM. 

Qumadmodum  ad  teqvalUaiem  omnii  inmqualius 

reducatur, 

Superioris  libri  dispuiaiione  digestoroest  quemad- 
modum  tota  inaequalitatis  substantia  a  principe  sui 
generis  acqualitale  processerit.  Sed  qo«  rerum  ele- 
menta  sunl ,  ex  eisdem  principaliier  omnia  compo- 
nnntur,  et  in  eadem  rursus  resoluiione  Tacu  resol- 
Tontur.  Ut  quoniam  ariicularis  vods  elementa  sunt 
liiier»,  ab  eis  est  syllabarum  progre<sa  conjunctio, 
et  in  easdem  rursus  terminatur  eitremas,  eamdem- 
que  y'm  oblinet  soous  in  musids.  Jam  yero  mundum  Aufer  igitur  ex  medio  minorem,  id  est  ex  triginia 
icorpora  non  ignoramus  efficerc.  Namque  (ut  ait)  duobos,  ocionarium,  reUnqountiir  «4.  ii  primom 
ex  imbri  terraque  omnia  gignontor  et  igni;  sed  in  ^  ocionarium  terminuiri  nones.  secunituiii  vArn  nnAH 
haec  rursus  ejus  4  elemenu  flt  postrema  resolutio. 


I 


8 


52 


I 


12 


lu  igiiur,  qnoniam  ex  aequaiiutis  inargine  cuncias 
inasqualiutis  speeies  pfofidsci  yidemus,  omnis  a  no- 
bis  in^equalius  ad  aequalitero  rursus,  velui  ad  quod- 
dam  elementum  proprii  generis  resoivatur.  Hoc  au- 
lem  Irina  rursns  imperatione  colligitur,  eaque  resol- 
vendi  ars.  Datis  quiboslibet  tribus  terminis,  inaequa- 
libus  quidem,  sed  proportionaliter  constitutis»  Id  est» 
ut  eamdem  medius  ad  primum  vim  proportiouis  ob- 
tineat,  quam  qui  est  extremus  ad  medium  io  qualibet 
inaequalitatis  ratione,  vel  in  multiplicibus,  vel  in  su« 
perparlicularibus,  vel  in  superpartieniibos,  vd  in  iis 


octonarium  terminufli  pones,  secundum  vero,  qnod 
reliquum  fuerit  ex  medio,  Id  est  24,  ot  sint  bi  doo 
termini,  8  et  24.  De  lertio  vero,  id  estl28,  auter 
unnm  primum,  id  est  8,  et  duos  secundps  qui  sunt 
reliqui,  id  est  bis  24,  et  relinquunlur  72.  His  dispo- 
sitii  terminis,  ex  qoadfuplis  propinquior  aeqoiiati 
proport  0,  tripla  redacU  esi.  Sbnt  ebim  lermini : 

r 


8 


I 


24 


r 


72 


Ex  bis  autem  ipsis  idem  si  feceris,  ad  duplum  rursiis 
eomparaiio  remeabiL  Poiie  enim  primum  minori 
aequum,  id  est  8,  et  ex  secundo  aufer  primum,  16 
relinqueiitur.  Sed  ex  tertio,  id  est  ex  72,  aufer  pri- 
quae  ex  bis  procreantur,  hoc  est  mulliplicibus  super-  ^  mum,  id  est  8,  et  duos  secundos,  id  est  bit  16,  et  eril 
parlicuiaribus,  vel  mulliplicibus  superpartientibus,      rdiqna  pars  32.  Quibus  posilis,  ad  duplas  proportiih 


eadem  atque  una  raiione  indubiuta  consiabii. 
Propositis  enim  tribus  (ut  diclum  est)  termiuis,  aequis 
proportionibus  ordinaiis,  ultimum  semper  medio 
detrabamus,  et  ipsum  quidem  oltimom,  primom 
terminom  coilocemus,  quod  de  medio  relinquitor, 
secondom.  De  tertia  vero  propositorom  lerminorom 
summa  auferemus  oduoi  primum »  et  duos  secuodos 
eos  qui  de  medieute  relicti  sunt,  et  id  quod  ex  tertia 
summa  relinqiiilor,  lertionH  terminom  constituemui. 
Videbis  igitur  hoc  facto,  in  minorem  modum  summas 
reverti,  ei  ad  prindpaliorem  babitudinem  compara- 


nes  liabiiudo  redigiiur. 


I 


I 


16 


I 


Si 


I 


Idem  vero  ex  bis  si  fiat,  rem  omnem  ad  xqualiutis 
summas  eliqoabimus.  Pone  enim  primum  niinori 
aequum,  id  est  8,  et  aufer  tx  16  octonarium,  rema- 
nent  8«  quibus  dispositis,  ex  leriio,  id  est  52,  som- 
ptis  primb,  id  est  8,  et  duobus  secundis,  id  est  dno- 
bus  octonarils,  snpersunt  8.  Quil.us  disposilis,  prima 
iiobis  aequalilas  cadii,  ut  subjeclae  sunimuhr  docent. 

I  8  I  8  I*       »  I      _ 


I  i 


1115  AN.  Jf.VNL.  SEV.  BOETM 

llinc  igilar  $i  quis  ad  alias  inxqatliiatis  species  ani-  A 

mum  lendat,  eaioDdem  convenieniiam  intilubanter  in- 
▼eniet.  Quare  pronanli^ndum  est,  nec  ulla  trepida- 
tione  dubitandnm ,  quod  qoemadmodam  per  se  con- 
fttanlis  qoantiiaiis  unitas  principium  et  elemenlum 
est,  ita  et  ad  aliquid  relatae  quantitatis  sequalitas 
mater  est.  DemonsiraviiAus  enim  quod  binc  et  ejus 
procreatio  prima  ioret,  et  in  eam  rursus  postrem» 
solutio  est. 


1116 


Latitudo. 


a      I      4      I      8      I     16     I     38     I 


^     I     «     I     la    I     24    I     i8     I 


I    Ait     I      9      I     18     I     36     I     7a     I 


^     yu    i     27     [     gj     I    105    I 


I      la     I     81     I     1«^ 


I 


ns 


I    1i3 


CAPUT  II. 
De  invemendo  in  unoquoque  numero   ifuot  numeroi 

ejuidem  proportionie  powil  praseedere^  eorumque 

descripliOf  detcriptionitque  expoiiiio. 

Est  autem  quaedam  in  bac  re  profunda  rt  miranda 
speculatio,  et  (ut  ait  Niconiaclius)  cvvoco^aTov  BtitpniM 


Idem  coiitingit  etiam  in  triplicibui«,  ei  illU  enim  ses* 
quitertii  procreantur.  Nam  quoniam  primus  triplei 
est  ternarius  riumerus,  babet  uniim  se^quitertium,  id 
est  4.  Gujus  quateriiarji  tertia  pars  non  potesl  ioTe* 
niri,  atque  ideo  bic  epitrito  caret.  Seeundus  vero,  (|ih 
e-t  novem,  habet  ad  se  duodenarium  nemerum  ses- 
quiienium.  Duodenarius  autem,  quoniam  babel  ler* 
tiam  partem,  in'  sesquitertia  prbportione  coroparatnr 


perliciens,  et  ad  Platenicam  in  Timaeo  aniina:  gene-  *  ad  enm  iiumerus  s^decim,  qui  teriiae  parlis  sectieaa 


rationem,  et  ad  intervalla  barmonicae  disciplins. 
Ibi  enim  jubeniur  perducere  atque  eiiendere  ircs  vel 
quaiuor  sesqnialteros,  vel  quollibet  sesquitertias  pro- 
portiones,  et  sesquiqnarias  comparatlonesy  eas  qa» 
tecundum  propositum  ordinem,  ssepe  coniinuas  ju- 
bemur  extendere.  Ne  aatem  hoc,  labore  quodam 
semper  quidem  maximo ,  frequentlus  inferaci  flat, 
bac  nobis  raiione,  in  qu3t  numeris  quanti  posslnt 
esse  superparticulares,  investigandum  esl.  Omnes 
eniro  multiplices,  tantarum  siinilium  sibimet  pro- 
portionum  principes  erunt,  quoto  Ipsi  loco  ab  unitate 
discesserunt.  Quod  aotem  dico,  sibimel  similium  ttle 
est,  ut  dupli  seroper  muliipiicitas  (ut  superius  dictum 
cst)  sesquiaiteros  creet,  et  triplex  sit  dux  ^esquiter- 


talutusett.Viginti  seplem  aaiem,  quoniaRi  lerliiitest 
triplex,  hHlmt  ad  se  sesqoitertium  triginta  sei,  et hic 
rursus  ad  qaadrtginta  octo  eadem  proponione  com* 
paratur.  €ui  si  sexaginta  quatbtfr  apposiii  fuerint, 
eamdem  rursos  vim  proportionis  eiplebont.  Qoot 
texaginta  qoatoor  ad  nullum  sesqoitertium  nirsos 
aptabis,  qooniam  parie  tertia  non  tenenlur.  Alque 
boc  in  cunciis  triplicibus  invenitor,  «t  exiremts 
ejosdem  proportionis  numeros,  tantos  anie  se  prs- 
cedeiitet  habeal,  qoanto  prlmot  eorom  ab  uaic^ie 
discesseiit.  Et  qai  lot  soper  se  ejusdera  proporliont 
babuerit  numeros,  quotus  ab  unitale  priraos  eoniro 
jacei,  ejus  part  qud  ilit  comparato^  numerus,  possil 
eiHmdem  facere  proportionem,  inveniri  nequeat.  Et 


Lalitttdo 

1      t            5 

9      1     27   .1     81     r    i43    i 

VI 

13     1     50     1    tU8    1    5i4    1 

An     1     16     1     48     1    I4t    (    4Sii 

1     KU     1     64         192    1    m 

la         236        768 

1   ""  »  '<»M 

At  qiiadrupli  seciindum  banc  fbrinam  descriptio  est, 
ad  quam  scilicet,  qui  a  prioribus  instrnctus  accesse- 
rit ,  nulla  ratione  trepidabit ,  et  de  caeteris  qaiden» 
multiplicibus,  eaindcm  convenientiam  pernotabit. 

Laiitudo . 


tiorum,  quadroplut  setquiqiiartit.  Prinius  ergo  du-  ^  tripHeit  quldem  hxc  ett  detcripiio  : 

plex  unum  tolum  habebit  sesquialterum,  tecnndut 

duos,  teriius  tret,  quartus  quatuor,  et  tecundum 

biinc  ordiiiem    eadem   Ai   in  inflnitum  progretsio. 

Neque  unquam  fieri  potest  ot  vei  toperet  proportio- 

num  num<^um,  vel  ab  eo  sit  diminutior  aequabilis  ab 

unitate  locatio.  Priinus  ergo  doplex  est  binarius  nu« 

merut,  qui  unum  solum  sesquialterom  recipit,  id  est 

tcrnarium.  Binarint  enim  conira  ternarium  compa- 

ratut  sesqiiialt^ram  eflicit  proportionem.  Tfrnarius 

vero,  quoniam  medietatem  non  recip't,  non  est  alter 

nomerus  ad  quem  in  ratione  scsqoialiera  compare- 

tor.   Qu:>ternariu8  vero  nuroerus,  tecundus  duplex 

est,  hlc  ergo  duos  sesquialieros  praecedit.  Est  eniro 

ad  ipsum  quidem  comparatus  senarius  numcrus ,  ad 

tenariiim  vero,  quoniam  medielaicm  babet  novena-  ^ 

rius,  et  sotit  duo  sesquialteri,  ad  4  scilicet  6,  ad  tex 

vero  9.   Novenarius  vero,  quonbin  medielate  carel, 

ab  hac  comparatione  seclusus  est.   Tertius  vero  du- 

plex  est  8,  hic  ergo  5  sesquialteros  antecedii.  Com- 

paraiur  eniro  ad  ipsum  duodenarius  numerus,  ad 

duodenarlum  18,  ad  18  rursus  27.  At  vero  27  medlo 

carent.  Idem  quoque  in  sequentibos  evenire  necesse 

est  quo^  nos  com  propria  ordinatione  subdidimus. 

Semper  enim  hoc,  divlna  quadam  nec  humana  con- 

stitutione,  speculationibus  occurrit,  ut  quotienscun- 

que  uliimus  ni^erus  invenitur,  qui  loco  duplicis  ab 

nniiaie  slt  par,  talis  slt  ut  in  medietates  dividi  seca- 

riouc  non  possit. 


:        t        1       4       1       Ui 

1     01     1    256    1    1021 

1     5      1     2J 

1     80     1    320    1    1080 

1    Aii    ;     25 

1    1  0    1    4C0    1   1600  1 

I     gti    I    125    I    500    I  20  0   I 


I      «-     I 


{\±^ 


r  s 


250»  I» 


2125  I 


Hlnc  quoqtie  persp:cnum  est,  superp.iriieubrioro 
(quemadmodum  prius  osiensum  est)  primos  etse 
muliiplices.  Slquidem  duplfces  setquitlteros,  iriplieet 
sesquitertios,  et  cuncti  inultiplices  conclos  Ib  ordi* 
nem  superpnrticnlares  creant  •  Est  etitm  in  bis  Im>c 
quoqtie  mirabile.  Namque  ubi  priroa  latiliido  fuerit 
doplei,  et  sub  eisdem  qui  sunt  versos  contliiiii  al- 
tetnaiim  positi,  secundum  seriem  latittfdinis  dnptiees 
eruni.  $i  vero  fuerint  iriplices  et  inferiorcs  ordines. 


iUl  OK  AnmiMETICA  LIB.  II. 

• 

tripla  se  in  suis  lerminis  inaUiplicaiione  superabuni.  A 
At  in  quadrupia,  quadrupli,  atque  lioc  infiniia  ducium 
speculatione  non  fallit.  Angulares  aulem  oronium 
muliiplices  e?enire  necesse  est.  Crunt  autem  dupH- 
cium  qiridem  triplices ,  triplicium  quadruplices , 
quadrupiorum  vero  quiiicupti,  et  secundnm  eamdem 
ordinis  incommutabilem  rationem ,  sibimet  cuncta 
coiisentiejil,  quibus  exposiiis,  ad  sequentem  operis 
seriem  competens  disputatio  couveriatur. 


fliS 


Triplus 


CAPUT  III. 
Quod  muUiplex  intertaUum  ex  quibu$  $uperparticuiM' 
ribui  medielau  posila,  intervaUii  fiai,  ejtMitte  inte- 
mendi  regula, 

Si  igiiur  du»  primae  superparticulares  species  con- 
junganiur,  prima  species  muliipliciUli:*  exorilur.  ^ 
OiBuis  autem  duplex  ex  sesquialtero  sesquitertioque 
coinponitur,  et  omnis  sesquialter  et  sesqnitertius 
duplicem  junguni.  Num  Cemarius,  sesquialter  est 
duoruitt,  quatuor  vero,  sesquitertins  teraarii,  sed 
4  duplus  duorun. 


Duplos 


Sesquialier 


Et  positis  elsdem,  6  et  18,  novenarius  in  medieate 
ponaiur,erit  ad  senarium  sesquialier,  qni  ad  16. 
Subduplus^  est,  et  ad  senarium  i8  triplusesi. 

Triplus 


SestiuiaUer 


Duplos 


Se<H|uialier       Sesqultertlos 

Sie  igiiur  sesquialter  et  sesquitertius  unum  duplicem 
coinponunt.  At  vero  si  fuerint  medietas  et  duplus, 
inter  duplicem  ei  medium  poiest  ud3  medietas  talis 
ihvenirj,  quae  ad  alteram  exlremiatem  sesquialtera 
sii,  ad  alteram  sesquitertia.  AUriosecus  enim  positis 
tenario  et  teraario,  id  est  duplici  et  medietate,  si 
quaternarius  in  medio  colioceiur,  ad  ternarium  nu- 
inerom  sesquiiertiam  couliiiet  ratiooem,  ad  senariuni 
vero  sesquialteram. 


Ex  duplici  igitur  et  sesquialtero,  trip^ex  ratio  pro 
^  portiouis  exoritur,  et  in  eas  rursus  resolutione  facta 
revocatur.  Si  auiem  bic,  id  est  triplu&  numerus,  qtii 
cst  species  secunda  muliipllcis,  seconds  speciei  su- 
perparlictti.iris  aptetur,  quadrupli  conlibdo  forma 
G  coiitexitur,  et  in  ejsdem  rursus  partes  natorali  par^ 
itiione  solvetur,  secondum  modum  quem  superiu4 
demonsiravimus. 

Quadniplus 


TriplQs         Sesquiieniui 

Si  vero  quadrnplus  sese  ac  sesquiqiiar  us  agglomC" 
rent,  qulncuplus  con  inuo  fiei : 

Quldciiplus 


Sesquiierlius       Sesquialter    * 

Hecle  igitur  dictum  est,  et  ^Juplicem  a  sosquia*tero 
sesquiieriioqne  conjungi,  et  has  diias  soperpariicu- 
laris  specics  duplicem  procreare ,  id  est  primam 
speciem  multiplicisquantitatiff.Ritrsusex  primamulti- 
plicis  specie,  idesl  ex  duplici,et  prfma  superpariicu- 
lari,  id  est  sesquialtera,  couiinens  raultiplicis  species, 
id  est  tripla  conjungitur.  Naqique  12  sennrii  numeri 
duplus  esl,  decem  vero  et  oclo,  ad  duodenariuni 
scsquialter,  t|ui  ad  seuarium  numenim  iriplus  est. 


QuadrupluA     Sesquiquartns 


Et  si  quincnplus  cum  sesi]iiiquinto,  mox  sescupl 
pro|K)rtio  conjugabitur. 


1119 


Sesciiplus 


Quiucaplas      Ses.iuiquinus 

Atque  iu  secundum  banc  progressionem  cunciae 
multiplicitatis  species  sine  olla  rati  ordinis  permu- 
fatione  nascemur.  Ita  vero  ut  duplus  eUm  sesqniaU 
lcro  triplicem  creet,  ei  iriplns  eum  «es^uitertio, 


AM.  MANL.  SEV.  BOETll  i*20 

A  seretiiiei,  tot  onitatitius  designare  quam  notulis.  Est 
igitur  nnitas  vicem  obtinens  ponctl,  inteiralli,  lon- 
gltudlnisqoe  principium,  ipsa  Tero  nec  inienralil, 
nec  lengiiudinis  capax,  queroadmodum  ponctam 
principkim  qoidem  linese  est  alque  Intervllli,  ipsiia 
vero  nec  fnteryalium  nec  liniea.  Neque  enim  p«o 
etum  poncto  superpositiim  ullum  efflcit  luterfallttm» 
velfit  61  nibil  null^  jungas.  Nihil  enim  est  qnod  ei 
nullorum  procreaiione  nascatur.  Eadem  qalppe 
etiam  circa  aequaliiates  proportio  manet.  Nem  si 
quotlibet  foerint  termini  pares,  tantum  quide»  est 
a  primo  ad  secundum,  quantum  a  secimdo  ad  ter- 
tium.  Sed  inler  primum  ei  secundum ,  vel  secundM 
et  tertium,  nuUa  est  intervalli  longitado  vel  spatlam. 
Si  enim  ires  senafios  ponas  boe  modo  6, 6, 6,  qaem* 


quadruplum ,  quadruplus  cum  sesquiquarto,  quincu- 
plum ,  et  cseteri  eodem  modo,  ut  nullus  baiic  conti*  B  admodum  primus  est  ad  secondum,  alc  est  seeomlas 
nuntionem  finis  iinpediat.  ad  tertium.  Sed  inter  primum  et  secnndmn  nibll  in« 

CAPUT  IV.  terest,  6  enim  et  6  milia  spatii  intervalla  drsjonganL 

De  p.r  te  constunte  quantiiatey  qum  in  figurii  geome"     Ita  etiam  anitaa  in  seipsa  multipiicata  nibil  prdereal. 

iricie  consideratur ;  communis  ratio  omnium  magni'     Semei  enim  in  unum  nibii  alind  es  se  gigtiit  qoan 


iudinum. 

Hxc  quidem  de  quantiiate  quam  secandum  ad  ali- 
quid  speculamur,  ad  prxsens  dicta  sufficiant.  Nunc 
autem  in  bac  sequentia ,  quaedani  de  ea  quantitate 
qu£  per  seipsam  constat,  neque  ad  aliquid  refer- 
tur,  expediam ,  quaa  nobis  ad  ea  prodesse  possoni , 
qutt  posi  hatc  rursus  de  relata  ad  aliquid  quantitate 
Iraciabimus.  Amat  enim  quodammodo  mathe- 
leos  speculatio  aiterna  probationum  ratteoe  consii- 
lui.  Nunc  autem  nobis  de  bis  numeris  sermo  futu- 


ipsa  esi.  Nam  quod  intervallo  carei,  etiam  vlm  glg* 
neodi  intervalla  non  recipii»  quod  in  aliis  numeris 
non  videiur  evenire.  Omnis  enim  numerus  in  seipsum 
multiplicaius  alium  quemdam  efficit  majorem  qaaro 
ipse  esi,  idcirco  quoniam  intervalla  mttliipllcaia  ma*^ 
Jore  sese  spatii  prolixitate  disiendunL  Id  vero  qaod 
sine  iotervallo  esl^  plus  quam  ipsa  est,  pariendi  non 
babei  potestatem.  Ex  boc  igitur  principio,  id  esi 
ei  onitate  prima  omnium  longitudo  succrescii,  qua: 
a  binarii  numeri  principio  in  cuncios  sese  numeros 


rus  est,  qui  circa  flguras  georoetrieas  ei  eanim  spatia  G  explicat ,  quooiam  primum  intervallum  iinea  est. 


dimensionesque  versaniar,  id  esi  de  linearibos  nu- 
meris,  et  de  triangularibus  vel  quadraiis,  csterisque 
quos  sola  pandii  plana  dimensio,  nec  noo  de  inae- 
quali  laterum  composiiione  conjunctis.  De  solidis 
etiam,  id  est  cubis  et  spbaericis  vel  pyramidis,  later- 
culis  etiam.vel  tignulis  et  cunei?,  qu»  omnia  quidem 
geometricae  propriae  consideraiionis  sunt.  Sed  sicut 
ipsa  geomeirlc»  snientia  ab  aritbmetica  velut  qua- 
dam  radice  ac  matre  producta  est,  ita  etiam  ejiis 
4lgurarum  semina  in  primis  numeria  iuvenimus.  Pla- 
num  siquidein  fecimus  quod  onmes  discipllnas  baec 
interempta  consunieret »  quas  miuime  consiituta  in- 
firmarei.  Hoc  auteni  cognoscenduro  est  quod  baec 
signa  numerorum  posita  qu:e  nunc  quoque  bomiiies 


duo  vero  Inlervalla  sunt  longiiudo  et  latitodo^  id  est 
lioea  et  superfides.  Tria  ergo  iotervalla  soot,  loo- 
gitodo,  latiludo,  altiiiido,  id  cst  linea,  soperfides 
atque  solidiias.  Praeier  bxc  autem  alia  ioiervalla 
ioveuiri  oon  possunL  Aoi  enim  unum  intervailam 
erii  guod  longitode  est,  aoi  aliquid  quod  doobos  In- 
tervallis  eipositum  esi,  ut  si  qua  res  loogitodinett 
babeai  et  laiitudinem ,  vel  trina  intervalll  dimeo« 
siooe  porrigitur,  si  longiludine,  altiiudine,  latitudl- 
oeque  censetur,  supraque  adeo  nibil  inveoiri  po- 
test,  ut  ipsorum  sex  motuum  formae  ad  ioterval- 
lorum  naturas  et  numerum  componantur.  Unaaa 
enim  intervallum  duos  in  se  coniinei  moios,  ut  io 
tribus  iniervallis  sex  sese  moiuum  summa  cooficiat 


in  aummarum  designaiipne  describunt,  noo  oalurali  ^  hoc  modo.  Esi  eoim  io  longitudine  ante  el  relro» 

institutione  forinata  sunt;  ulenim  quinarii  salijeciam 

ooiulam  signant  de  v,  vel  deoarii,  quam  descripsinius 

de  I ,  ei  alias  bujusmodi ,  non  iiaiura  posuii ,  sed 

usus  alfinxit.  Quiiique  enim  vel  decem,  vel  quotlibet 

alios  illis  notulis  pro  compendio  notare  voluerunt, 

06  quoiiens  unilates  quis  moiislrare  vellet,  toiiens  el 

virgulae  ducerentur.  Nos  autem  quotienscunque  ali- 

quid  monstrare  volumus,  in  bis  praeseriim  formulis, 

ordinatarum  virgularum  muliiiudinem  noo  gravamur 

appooere.  Gam  eoim  quinquo  volumus  denionstrare, 

facimiis  quinque  virgalas,  dncimusque  eas  boc  inodo, 

I  I  i  i  I,  et  cum  7  totidem ,  et  rjim  10  nibiloniinos, 

qiiia  naturalios  est  quemlibei  uumeruui  quanias  in 


in  latitudine  sinistra  et  dexlra,  in  altiiodioe  sarsuia 
ac  deorsum.  Necesse  est  autem  ui  quidquid  fuerii 
solidum  corpus,  boc  babeai  longitudinem ,  latitudi- 
oemque  et  altiiudioem ,  ei  quidquid  baec  tria  in  se 
ooniinei,  illud  suo  nomine  solidum  voeetur.  Hoec 
eoim  tria  clrca  omne  corpus  ioseparabiii  coujtf  ociiooe 
versaniur,  ei  lo  oatura  corporum  coDSiiiaia  soaic 
Quare  quidquid  jioo-  intervailo  caret^'  illud  corpns 
so!idum  noo  esi.  Nam  quod  duo  sola  iolenralla  re- 
tioei,  illud  superficies  appellalur.  Omois  enim  soper- 
ficies  sola  longltudine  ei  iaiiiudine  continetttr,  ei 
bic  eadem  illa  conversio  remanei.  Omne  euim  qnoJ 
auperflcies  est,  iougiiudinem  et  laiiiudinem  reiinet. 


im  DE  ARITIUIETICA  LIB.  II.  Iltt 

et  quod  httc  retinet,  iUtiA  efti  tuperClcias.  Haee  au-  A  contincnt,  et  oiSnu  triangularis  flgura,  fd  cetra- 


tero  soperfieies  uno  tantum  interyallo  soliili  corpo- 
ris  dimensione  superatur,  qu£  uno  rursus  intenrallo 
lineam  vincity  quae  longiludinis  naturam  rellnens, 
laiiiudinis  espers  est.  Qux  linea  eo  quod  unius  est 
intervalli  sortila  naturam,  a  superficie  uno  inter- 
vallo,  a  solidiiaie  duobus  spaliis  ? incilur.  Puncium 
igilur  alio  rursus  iniervallo  a  linea  vlncilur,  ipsa  sci- 
licel  quac  reliqua  esl  longitudine.  Quare  si  punctum 
uno  quidem  intervallo  a  linea  aupergreditur,  idem  a 
superncie  vincitur  duobus,  iribus  vero  intervalli  di- 
mensionibus  a  soliditate  relinquiiur,  constat  puncium 
ipsum  sine  ufla  corporis  magnitudine  vel  intervalli 
drmensione,  cum  et  longiludinis  et  lalitudinis  et  pro- 
funditalis  expers  sit,  omnium  inlervallorum  esse 
principiam,  et  natura  insecabile,  quod  Gneci  atomon  B 
vocant,  id  est  ita  diminutum  alque  parvissimumy  ut 
rjus  parsinveniri  non  possit.  Est  igiiur  punctum  primi 
iiiiervaUi  principiom,  non  tanicn  interYallum,  et  Hnea 
caput,  scd  nonduro  linea.  Sicut  linea  quoque  snper- 
liciei  principium  est,  sed  ipsa  inperficies  non  esl» 
et  secnndi  intervalli  caput  est«  secundum  lamen  i.n- 
lervallum  ipsa  non  retinet.  idem  quoque  et  in  sn- 
perficiei  raiionem  cadit,  qux  et  ipsa  solldi  corporis 
ei  triplicis  intervalli  naturale  sortitur  initium,  ipsa 
vero  nec  trina  intervalli  dimensione  disiendilur^  nee 
alla  crassitudine  solidatur. 

CAPUT  Y. 
De  numero  linearL 
Sic  etiam  in  numero  unitas  quidem  cum  ipsa  ii- 


goni,  vel  pentagoni«  Tel  bexagoni,  ycI  cujuslibet 
qui  pluribus  angulis  coniinetur,  si  a  medietate  per 
singulos  angulos  linea^  producanlur»  tot  enm  divi- 
duni  trianguH,  quot  Ipsam  flguram  angulos  habere 
contigerit.  Quadratum  enim  iia  duct»  lineae  in  4» 
pentagonum  in  5,  hexagonum  in  6,  beptagonum  in 
7,  et  c«teros  in  suorum  angulorum  modo  mensura- 
que  per  triangulos  partiunlor,  ut  cst  subjecu  de- 
scriptio. 


AtTcro  Iriangiila  figuracumeam  quis  ita  diviserit, 
in  alias  flguras  non  resolvitur  nm  in  seipsam,  in  triA 
ciiim  triangula  di«>sipatur. 


Adeo  bcc  figitra  princeps  est  lalitudinis,  nt  csetera 
omnes  superficies  in  hanc  resolvantur,  ipsa  vero 


nearis  numerus  non  sit ,  in  longitudinem  tanien  dis-  C  q„onbm  nullis  est  prineipiis  obnoxia.  neqoe  ab  alia 


teiiti  numeri  principium  est.  Et  linearis  numerus 
cum  ipse  lotius  latitudinis  expers  sit,  in  aliud  tamen 
spatium  latitudinis  exienti  numeri  sortitur  initium. 
Superficics  quoque  numerurum  cum  ipsa  solidum 
corpus  non  sit ,  addita  lamen  altiiudiui  solidi  corpo- 
ris  capui  est.  Hoc  autem  planius  bis  exemplis  lique- 
bil.  Linearis  numerus  est  a  duobus  inchoans,  acljecia 
semper  unitate  in  unum  eumdemque  dnctom  quanti- 
t«iiis  explicala  congeries,  ut  est  id  quod  subjecimus. 


I 


■j 


I 


iU 


I 


•  •  •  • 

IIIJ 


iiiij 


I 


CAPUT  VI. 

De  planii  tectiUneis  figuHSt  quodque  earum  ftrincijrium 

sit  triangulus, 
Plana  vero  soperficies  in  Bumeris  invenitor,  qoo-  n 
liens  a  tribos  inchoaiione  facta  addila  descrlptionis 
latitodine,  in  seqoeniium  se  natnnliom  numerorom 
moUiiudine  anguli  dilatantor,  ot  sit  primos  tfiango* 
los  nomenis,  secuadus  quadratos,  tertios  qui  sob 
quinque  angolis  continetur,  qoem  pcBlagonom  Grsd 
nominant;  qoarlos  bexagonos,  id  est  qui  sex  ango- 
lis  incloditur ;  qointos  heptagonos»  sexios  ogdogonos, 
Id  est  qoi  1  vel  8  angulornm  terminis  dilatantur,  et 
caeteri  eodem  modo  singillatim  per  naturalem  no- 
merum  angulos  augeant»  in  plana  scilicet  descrip- 
tione  figurarum.  Hi  vero  idcirco  a  ternario  numero 
Incboant,  quod  laiitudinis  et  superficiei  solus  lerna- 
rius  principium  est.  In  geomeirica  qooqne  idem  pla- 
I   nius  invenitor.  Duae  eoim  line»  reela  spatiom  non 


laiiiudine  sumpsit  initium ,  in  sese  ipsa  resolvatnr. 
Idem  auiero  et  in  numeris  fieri  sequens  operis  ordo 
nionstrabit. 

CAPUT  VH. 
Dispositio  triangulorum  numerorum, 
Cst  igttiir  primus  triangnlus  numeros  qui  solis 
iribus  uniiatibus  dissipalur,  secundum  superflciel 
positionem,  iriangula  scilicet  descriptione ,  et  pos) 
liiinc  quicunque  aequalitatem  hierom,  in  trina  late- 
nim  spatia  segregant. 

1  S  6 


CAPUT  Vlil. 

Dt  lateribMi  triangularKm 

Ad  hunc  moduni  ioflniii  progreuin  »1,  omneS' 
qBO  ordine  irtenguli  aequilateri  procreibuolur,  et 
prlmum  omnium  ponenl,  id  quod  ei  .uniiate  nasci- 
lar,  iil  bzc  vi  «ua  iriangulus  git,  non  inde  etiam 
opere  atque  aciu.  N^m  li  cuncioraa  est  mater  nn- 
inerorum,  quidquid  in  ils  qul  ab  ea  nascuniur  nti- 
inerig  invenilur,  necetse  est  ul  ipsa  naiurali  quadaoi 
poiesiaie  conlineal,  ei  iiujus  triaoguli  latus  e.'l  uni- 
lai.  Ternariui  vero  qui  prioius  esi  opcre  et  actu  ipso 
Irianguius,  crescenie  unitale  l>inarium  numerura  la- 
luB  liabebii.  Vi  eoim  ei  polesiaie  primi  angaii ,  id 
eat  unitatis,  uniias  laiui  est,  acio  Tero  et  opera 
Irianguli  primi,  id  esl  lcrnarii  duaiiias,  qiiam  Grxci 
djFada  locanl.  Sccundi  vero  triangnli  qui  opere  atque 
BClusecundusest,  id  est  Mnarii,  crescenle  nalurali 
numero  in  iateribus  tfmariui  inTenilur.  Terliui 
vero,  id  esi  denarii,  rjnaternariut  latus  conlioei,  et 
qua  li  vero,  id  cst  15,  quinarius  lalui  tenet,  et  quinti 
leuarius.  Idcmque  us^jue  in  inllnilum. 
tAPUT  IX. 
De  geueraiione  triangttlonim  numerorunt. 

Naicuntur  autem  Irianguli  disposila  naturali  quaa- 
tiiaie  numerorura,  li  priorilHii  semper  multiludo 
sequeniinro  congregeiur.  Uispoiiaiur  enim  uaiuralii 
■  lioc  modo : 


■SSV.  DOETII  im 

A  tuperior  loiaia,  »ed  quatuor.  Ipae  quoque  Bquali  la- 

lernm  dimeasione  porrigitur.  Suot  autom  bojunMMli  i 


t 


I      I 

1 


I  I  I  a I »1  '  I  »  I  a  I  7 I 8 I 8 I 

Ex  bls  igilur  si  prlmum  oumeriirD  snmam ,  id  est  | 
aniiatem ,  habeo  primum  (riangulum ,  qui  esl  tI  et 
poteslaie,  QOndum  etiua  acto  nee  opera.  Huic  *i  se- 
Eundum  aggr^vero,  qui  in  naiaralt  oonierorum 
disposilione  descriplns  eii,  id  eit  binarium,  primua 
milii  Iriangului  opere  ei  aeto  nasciiur,  id  eil  lenia- 
rias.  Si  tcm  tauic  tertlum  ei  naiutsli  niiraero  ad- 
jecero,  secnndas  iDilij  opera  el  aciu  trianguius  pro- 
creatur.  Super  unum  enim^t  duo  li  teuium,  id  est 
lernarium,  aggregnTCro,  lenariui  eilrndi  ur,  iccuii- 
dus  ■cilicei  Irianguins.  Iluic  vero  li  consequenlem 
qualernarium  ^uperposnero,  denarius  eiplicalur,  qui 
eil  ti-riiui  acLu  triangulus,  quoi  per  laiera  diipo- 
neni,  >d  superiorii  deicripionis  eiemplar,  cunclos 
triinguloi  nuraeros  line  uUiu$  ilubiiatioflii  erroribui 
pernotahis,  et  quantas  ul:imus  oumerus  in  se  unila-  ] 
lei  habet,  qoem  supcrioribui  a;grq;ibis,  lot  ipse 
qui  Dt  triangului  uniiates  hLbebt  in  laiere.  Nim 
lernarium,  qui  eil  primus  aeiu  lriangu'us,  adjecio 
binario  uniiaii  reccramui ;  ai  bic  duos  bihet  in  la- 
tere,  el  senarium  his  adjecia  leroirii  quaniitale 
produiimiis,  cujus  laiui  loli  Ires  couiineiil,  ei  idem 
in  aliis  euuclis  quoi  u<iilaies  hibenlem  numerum 
superiorihiii  a^reg^bii,  lot  uniiaiibus  ejiii  litera 
continebaniur. 

CAPUT  X. 

De  ijaadral  t  «utaerii. 

Quadr.iliii  vero  intmerus  esl  qai  eiiam  ip'e  qui- 

ileiii  laiitudinem  pandit,  sed  non  in  tribui  •nguiis  ut 


.     CAPUT  XI. 

De  eor»m'lateribu$. 
ijeil  in  bis  quoiiue  secundum  nainralem  nuiocruiD, 
latermn  augmenta  succrescunt.  Primus  enim  vi  tt 
poteniia  quadratus,  id  esi  unitas,  unum  babei  io  la- 
lere.  Serundui  vero,  qui  actu  primus,  id  e$t  i,  doo- 
bus  per  liiera  poiiiis  coniinelur.  Tcriius  Tero,  id  eu 
novem ,  qni  secundus  esi  opere,  iribus  in  latere  po- 
silis  aggregatur.  Et  ad  eamdera  Bcqnenliam  coBCti 
proceduiil. 

CAPUT  XII. 
De  ^tttdratonnii  ftueriniimt,  ruratMqut  eornM  leae- 

.  Nascuntor  auiem  lalei  nomeri  es  naluralis  nniiwii 
dliposilioDC,  non  qiiemadmodom  superiores  Irian- 
guli,  ut  ordinalii  ad  se  inTicem  numeris  congrf^ en- 
lur,  led  uno  lemper  iniermiiso,  qui  sequilur,  si  cum 
EDpcriori  vcl  superioribus  colligaiur,  ordinaios  es  so 
quadratos  eniciet.  Disponalor  enim  naturalis  numo- 
ras  hoc  mode : 


|I|*    3|*|5|6|7| 


|9|l"l"| 


Ez  bls  igilor  li  unum  retpldam,  primns  mibi  nalu 
eit  poiesiaie  quadraiui,  Quod  si  uno  rdlcto  priori 
tertium  jnniero,  secnndiH  mihi  qnadraiua  erHcilv. 
Nam  Ei  unl  relicto  binario  quinarinm  appoMeTO, 
quaieniariiis  mifalquidratus  cioritur.  Quod  il  rarwf, 
rclicio  medio  qnaternario,  guinarium  limililer  ag- 
gregavero,  quadratus  mihi  tertim,  IJ  cit  noTenariu 
procreatur.  Uiiui  enim  et  3  et  5  uoTem  eoltigiml.  At 
TCro  si  his,  iniermisso  senario,  septenarium  jnngani, 
lola  in  16  ejni  sunims  concreicii ,  id  egi  qiiarti  qna- 
dnti  numeroiitai.  Et  ul  bmiier  hujiii  roniii  pro- 
creatioiiis  nppareal,  si  cuncti  impares  sibimct  appo- 
nantuf,  collucilo  icilicet  naiurali  pamero,  quadn- 
toruin  erdo  (eirinr.  Esl  etiam  in  bis  ba«  nalvna 
subiiliiia  ei  tinmobilis  ordinaiio,  qood  toi  BnUaiei 
unusquisque  quadraiorom  reiioebil  in  latrre,  qMHll 
luerint  nnmeri  ad  conjunclionem  propriam  congre- 
gati.  Nam  in  primo  quadraio.  quoraam  ei  uno  dt, 
unui  est  iu  lalere.  la  lecundo,  id  ett  quitemario, 
qnuniam  tx  uno  et  (ribui  procreatur,  qui  doo  iuat 
lermlni ,  binario  lalui  leiilor,  ei  In  noreDario,  fuo- 
niam  iribas  nnroeris  procre^iiur,  lains  ternario  cmi(i- 
neiui-,  Aique  idera  in  aliis  videri  licet. 
CAPUT  XIII. 
De  peulagoim  eoruniifKe  laltribni- 
reiilagonui  vero  numerui  esi  qui  ipso  quiden  !■ 


im 


DE  ARITIIUETICA  UB.  U. 
Iaiii..ai..eirt  seciii.Jum  untuiem  de«TipiU  «loinque  A  cura  «e  binaito  «(«rtwnf,  peni>eoi 
aiigulij  «mlioeiur,  cui.cii»  Milicel  lalerital  «<jo»U 
(li.nrtnsioi.e  dispOBiiii.  Sunl  anlem  hl  '■ 

n 


5       1      »      I     »     I 


51     I     11)    T 


Eoilero  qnoquB  modoeorum  l»ier»  «Hccrescunu  Ntm 
primi  poieiiaie  peulagonl.  id  esl  unios,  idem  ui.« 
(paiium  laieri»  lenel.  SecunJi  vero  quinaril ,  qui  e« 
kciu  ipso  a(>iue  opcr<!  primus  penUBenui,  bini  per 
late»  flii  siml.  Terliui  vero,  id  esl  12 ,  tribus  ia 
laius  auclus  eil.  Quarlus  21,  t  nunerorum  in  leiere 
i|uaniiute  disienditur.  Alque  idem  in  cxteris  se- 
lundom  unilalis  progressionem ,  in  naturali  scilicet 
kunitim,  secundum  snperiorcra  figurarun.  increaenia 
<«i.du(iiDr>  '  1 


IIM 

vero  naiura 
Tuii  ei  duolius  inlerposilis  reliclisqu«  qui  ae  ternari» 
vincerenl.  Secundum  quoque  lalia  augmenla  beia- 
gonnrum,  vel  ociogonorun. ,  *el  9  laierum  Ilgura, 
*el  10,  vel  quotlibet  aliurum,  cnmpeienii  progies? 
■ione  conauiiiir.  Ul  euim  in  peniagono,  duobus  in- 
lermissiii  eos  jimgebamus  qui  se  ternsrio  superarvnl, 
iia  nuncin  lieiagono,  tilbus  imermissls  eos  junge- 
rousqui  se  q.iaiernario  iranseani,  et  ernnl  quidem 
eerum  radiccs  ei  rund.<me.  ta,  ei  quibus  ju.iciis  ora- 
ncs  l.eiagoiii  t.ascunlur. 


I      ■      I 


"    I    i' 


El  ad  eunidem  ordinem  consequentes,  aiquo  ab  bis 
sexangutorum  fornix  nascanlur. 


Quos  ad  Euperiorem  mudum,  scillcet  descripios,  in 
liropriis  ordinlbus  pvrnolalis. 


gtHeralhnibus,  ti  eommvtiii 
niindiE  genrraliotiit  regula. 


CAPCT  XIV. 

De  geiieraiione  pettlagoitonm,  ' 

Nascunlur  autem  hi  numeri  qui  eilenii  in  latlta- 
dlnem,  quinque  angulos  pandunt,  ab  eadem  natura- 
lis  numerl  quanliiale  in  sese  coaoerrao ,  lla  ut  dno- 
buB  semper  inlerjeciii  numeri»  superiori  tcI  supe- 
rioribns,  vincens  lernario  enm  cui  iungenduB  eil 
iggregeiur.  Namque  uniiati,  IniermiSfis  duolius  et 
tribiis,  bI  qiiatuor  jBngis,  qoi  tribos  ipsam  luperent 
iiniiaiem ,  quinariiis  pentigftnns  procreabiim-.  Post 
A  vero  si ,  Iniermisso  quinarto  H  lenarin,  7  aggreges, 
duodenariuro  penlagonum  procreabis.  Namquc  1  et 
4  ct  7  numcri  13  eiptebunt.  Uoc  etiam  in  aliii  fiel. 
Nsmti  10,  Tel  13,Tel  16,  vel  19,  v^  32,  vel2S»u- 
perioribui  cunciis  ■diuoieria,  eodem  quo  luperiu» 
modo  peniagoai  fteni,  lecuadum  luperiorem  de- 
scrlplionem. 


CAPUT  XVI. 
De  heplagonit  t 

omniuin  figurw ut 

deteriptionitiiu: 

Septem  vero  engulorum  Ggura  est,  cum  ad  eum- 
deni  ordinem  progressiunis  uno  plui  quam  in  seiaa.- 
giilorum  llgiira  namero  intermisso  superiori  conjun' 
leris.  F)am  si  qiiatuor  interposilis,  qul  sete  quiiiar.io 
viiicant,  aggrrgaTerls ,  hepiagoni  continno  %ura 
nasceiur,  ut  lil  uaineri  sinl  enrum  radices,  cl  (ut  su- 
,  perlus  d'ciume»i)  rundumenta. 


1        1        1        6        1       II       1 

IS 

•1       , 

Qui  ve:  6  ei  liii  coiislant  lii  «itiii. 

I        1        1        7        1       1«.    1 

-.* 

»      1 

Novem  vcro  angulorum  secundum  eunidera  ordinem 
forma  procreamr,  iia  ul  secuniluro  xqaalem  pro- 
grcstlonem  priml  quoque  eornm  numeri  di.>ieni. 
N'im  In  triangulo  qui  simtnumerl,  qux  prlma  sn- 
perliciri  ngura  esi,  uno  seie  lanlam  numcri  pr.Tce- 
duni,  qiii  atilicet  corum  naiuram  de>crtplionemqiie 
perHciuiit.  Iii  letragono  rero  qul  aecundus  e*t,  iluo- 
bus  se.se  juncii  numeri  vincm.l ,  ei  in  peniagono 
S,  et  Ih  beiagono  i,  a  in  licptagonn  S,  biijiiiqii.!  re. 
Hullus  eu  modus.  Hoc  aulem  nos  lubjectarum  lor- 
])  marum  descriplionei  dccebtmi. 


M    I 


I     »■      1-0     I 


117    I 


CAPUT  XV. 

De  liixagoHit  eorumque  tenerMi^mbiu. 
Heiagonl  Bulem,  qui  sei  angnlis,  ei  beptagonl, 
qai7  rursus  laieribus  conilnentar,  seeundaro  hunr 
nHNlum  eorum  lalerum  augroenia  mcereKBnt.  Nin- 
que  in  trjanguii  nameri  nalura  procreationeque  ipiOs 
numeros  jungebamns,  qui  aeae  in  naiarall  disp  iii- 
Ulone  seqiierenlur,  et  se  tinlun  nniiate  iraniirenl; 
linndr»  i  Tcro  numeri ,  kl  eii  telragoni  procreatio, 
lllelnl  ei  numerii  qui  nno  Intenniuo  copulabaninr. 


1.3. 


l.l.S.i. 


Alf.  11»NL.  SET.  BOKTn 


11« 


CAPUT  XTII. 

DeKripHo  /igkTatorum  nunuroruM  iit  ordint. 

Sqniliier  ■uiein  iicebit  et  ilianim  fomiiruBi,  (jwe 
pluribu  Bnguiis  contfnenlur.  qnanilute*  nscribere. 
Bod  quoniam  racilins  oeulii  ■ubjectt  reiinentur,  ib- 
prad  ctanim  formamm  Dumero*itai  in  subteriore 
deMriplione  ponitur. 


Iriitiguli 


Uep-l- 


'    I  ^  I  6   1'"*  I  '■'i  M 


I    »    M6  )   aS  I  56  I   19  I 


(  5    I  Ij  I  ii  (  3S  I  .^1   I  :o  I 


I   ti    (   13   I  2H   I   45  (  1>6  I   Hl   [ 


tJTJ, 


'  I  SM  ^i  |na( 


CAPUT  xvm. 

0"'  figwati  HMicri  tx  qaiiiu  fyuraii^  Htoitcrit  fiant, 
ai^ut  iptpd  triMgHln»  numtnu  omntnnr  rtlii^orMtn 
prtniipjnmMi. 
Wt  igitiir  iu  %r%t  hibenlilMU,  quiil  in  bac  re  lil 

eoiueqneni  inqtlif  enu.  Omnei  enim  leingnni  qni 


A  sub  triangnlii  uiBl  nilunll  otdinatioM  diaposhl,  ex 
snperloribui  triangulii  procreaDlur,  IIIorniDqae  cd- 
lectione  quadrati  flgura  compoDitiir.  QnalMtr  ttam 
tetragonua  fit  cx  uno  et  tribn* ,  id  ett  n  duolHH  n- 
perioribus  triin|utia.  NfiTem  tero,  eiUibn*  etS,ied 
ntriqne  ivm  triangoli.  At  16  ei  6  et  10,  et  SS  ez  II 
etlS.IdenMpie  fn  seqnenii  ordiBeqnadratonunaM- 
itani  atque  inmntabile  reperitur.  Pentagonoran  tera 
fionin»  conflcianlnr  ei  nno  snper  ae  teingORO,  el 
altrinaecBi  triangnio  coniliiuto.  Nainqve  5  pentafo- 
nus,  cx  qnatnor  luper  le  poiilo  letragono,  ei  w  mN 
qni  in  triangulorum  oidine  poniinr,  aggregatnr.  One- 
decim  tero  peotagonui,  ei  DOTentrio  inper  ae  qn^ 
drato,  ct  iribvi  secundo  triangnle  naidiiir.  Vigiali 
duo  *era  ei  19  et  6,  quadrato  icilicet  atque  Iria*' 

"  gulo,  ei  5fi  ei  95  ct  10,  et  in  ordinem  ad  enndtm 
roodum  inluentem  nulia  cunetatio  conlrarietaiii  im- 
pediel.  At  tero  li  faexagonos  libnii  eiaminaiiane 
penpiciai,  ex  elsdeni  iriingulis  et  inper  se  poaitii 
penlagonia  procreaDlnr.  Namque  sex  bexagtnu  ei 
quinario  pentagono  cl  uno  qui  eit  in  lriangn)oma 
nrdine  diEposItus  niscllur.  Nec  ilia  eat  origo  15 
beiagoni.  niii  ex  duodenario  peoUgono  et  lemarin 
triangulo.  Quod  li  iS  runum  bciagonum  ei  qnibai 
superioribus  nascatur  addiicas,  dbIIos  inveniet  nisi 
S2  penlagODum  senarinraqne  triangnlum.  Atqne  boc 
in  cxterii.  Nec  bunc  genilurs  ordinen  bepugon»- 
rnm  procreatio  rerutabil.  Namque  ei  li^r  se  bein- 
genii,  et  ei  eminus  poiitis  triangnlis  procreanlur. 
Septem  enim  heptagonos  niscilnr  ei  senario  beia- 

C  gono,  et  UDO  poieitaie  iriangulo,  18  tero  beptagonni 
eilS  hexagono  ettemarioiriangnk>eonjnBgatnr,ei 
54  ex  28,  scilicel  beiagonoei  iei»rio  trlangnlo,  ai- 
que  hoc  in  cnnciii  innlbnsnm  reperire  licei.  VideoM 
igitnr  Di  primnt  onniura  iriangnlni  cnDClOTwn  smi- 
mai  cfflciai,  el  OBUiium  procreaiionilMi  miicealnrl 

CAPUT  XIX. 

PtrtintnM  ttd  figvatantm  nitmtronm  dticriptioMm 
$pecMtalio. 

Hi  vero  omnei  il  ad  lititndiDem  herinl  conpa- 
raii,  id  eit  triinguli  Idragonis,  tsI  leiragoni  penia- 
gonii,  tel  peniagoni  hexagonis,  vel  hi  mraus  be^ 
Ugonis,  sine  aliqua  dubitailone  Iriangtalii,  tese  sn- 
penbnnt.  Namque  sl  terDariom  triangnlum  qoaler. 
^nario,Tel  quaiemariuro  leingonum  qnlnario,  tcI 
qninartnm  peniagonnm  wnario  beiagono,  vel  tena- 
rlBm  septenario  heplagoao  comparet,  prino  se  trian. 
gnlo,  id  eil  tola  tranteunt  uniut^.  At  tero  si  tena- 
riM  coiiln  noTeoarinm,  tcI  hic  contra  II,  tel  hie 
conin  15,  Tel  15  conlra  18  pro  InTenieDdit  diHe- 
rentiiseomparentur,tecnDdose  iriaDgnlo,  idettler- 
nario,  inperabuni.  Decem  Tcn  ad  16,  ei  16  ad  n. 
et  SS  id  28,  ct  18  ad  54  si  componai,  lertio  le  trian- 
gulo  Tinceni.id  est  leoario.  Aiquebec  riie  noUbiinr 
io  aiiis  cuDciis  lequentibns  esse  perapecinm,  omDet- 
qne  sc  trianguiii  iniecedeni.  Qiiare  perfecie,  ul  arbi- 
Iror.demonitralum  eit  omnium  formarnm  prinei|dm 


vJeDenlumqne  eite  iriaDgaiuii 


im 


CArUT  XX. 

De  numeri$  iolidis» 


llinc  vero  ad  figuras  solidas  racilior  via  esu  Prx- 
cngniio  enim  qaid  in  pl.inis  numerorum  flgnris  vis 
ipsa  qiianiiiaiis  naturaiiicr  operelur,  ad  solidos  nii- 
iiieros  non  erii  ulla  cunciatio.  Sicul  enim  longitn- 
dini  nuinerorum  aliud  iniervallum,  id  est  soperfi- 
ciem,  ut  latitudo  ostenderetur,  adjecimus,  ita  nunc 
latitudini  si  quis  addat  eam  qux  alias  altitudo,  alias 
4!ras8iiudo,  alias  prorunditas  appellator,  soliduni  nu- 
meri  corpus  explebit. 

CAPUT  XXI. 

De  pyranude^  qnod  ea  sit  soHdarum  figurarum  primd' 
pfMin,  sicut  triangulusplanarum,  et  de  specietfus,      j% 

\idclur  aotem  quemadmodum  iti  planls  fignris 
Iriangttlus  numerus  primos  est,  sicln  sofidis  qui  vo 
xatur  pyramis  prorundttatls  esse  prlncipium.  Om- 
nium  quippe  ratarum  in  nbmeris  figQramm  necesse 
esi  invenire  primordia.  Gst  auiem  pyramis  alias  a 
iriatigiila  basi  in  aUiliidinem  sese  erigens,  alias  a  te- 
iragona,  alias  a  pentngonn,  et  secundum  sequentium 
multitudines  angulonim  ad  unnm  cacuminis  verii- 
cein  sublevata.  Posiio  eninfk  triangulo  alque  dispo- 
sito,  si  per  tres  nngulos  singulx  rectae  Itneae  stantcs 
ponantur,  bxque  trcs  inclinentiir  ut  ad  unum  nic- 
diiiin  punctum  vertices  jungant,  fit  pyramis.  QiinB 
f  um  a  triangtila  basi  profecta  sit,  tribus  triangulis 
per  latera  concluditur  iioc  modo  :  Sit  a,  1),  c,  trian-  ^ 
gulum,  si  buic  igitur  trianguloper  tres  angulos  eri- 
gantur  linex,  et  ad  uhum  punctum  convertantiir, 
quod  cst  d,  ita  iit  d  pnnctum  non  sil  in  plano  sed 
pendens,  illac  sc  licet  linese  ad  ipsum  eroctae  verti- 
cein,  etquodammodo  cacnmen  d  facient,  et  erit  ba- 
sis  a,  b,  c,  unum  triangulum,  per  latera  vcro,  trin 
triangula,  id  eaunum  triangulnm  a,d,  b,  aliud  vero 
b,  d,  c,  tertium  vero  c,  d,  a. 


DE  AHITIIMETICA  IJB,  If.  iloO 

A  pyramistriangulis  continebitur,  et  si  ab  hexagono, 
sex  trrangiilis  uihilominus,  et  quantoscunque  angulos 
habuerit  fignra  snper  quam  pyramisresidei,  tot  ipsa 
per  latera  triangulis  continetur,  ut  in  subjeciis  des- 
criptionibus  pabim  est. 


Pyramis  ex  tetragono        Pyramis  ex  pedlagODO 


Pyrafnis 
ex  liexaguiio 


Pyramis 
cx  otfdojzono 


Pyrjmis 
ex  licpiagono 


tAPUT  XXIIL 
Solidoruni  generatio  numerorum, 

Dicuntur  aulem  hujusmodi  pyramides  hoc  modo  : 
Prima  pyramis  de  triangulo,  Sicunda  pyramis  dc  te< 
iragono,  teriii  pyramis  de  pentagono,  quaria  pyra* 
mis  de  hevagono,  quinia  pyramis  de  heptagono.  Idem 
io  cseieris  coiistat  nunieris.  Nam  quoniiim  liucarei 
numefos  esse  diximus  qui  ab  uno  prorecii  in  infini- 
tum  currerent,  ut  sunt : 


I  1  I  2  I  3  I  4  I  ?{  I  6  I  7  I  8  I  9l  10] 


D 


CAPUT  XXII. 

De  his  pyramidis  quce  a  quadratis  vel  a  cateris  m«i- 
liangulis  figuris  proficiscuntur. 

Item  si  a  tetragona  basi  proficiscatur,  et  ad  uniim 
vcrticem  ejus  linese  dirigantur,  erit  pyramis  quatuor 
iriangulorum  per  laiera,  uno  tantum  letragono  in 
basi  poiito,  super  quam  figura  ipsa  fundaU  est,  et 
si  a  pcntagono  surgant  quinque  litieae,  quinque  rursus 
Payrol.  LXIIL 


II  s  autem  ordinatim  composiii^,  et  in  se  Inviceni 
cum  dislantia  junciis,  superficies  nascebaniur,  ut  st 
unura  et  duo  jungeres,  primus  triangulus  nasceretur, 
id  est  3,  ct  ouin  his  adjungeremus  teriium»  id  est  ter- 
narium  ,  senarius  triangu*us  rorsus  occurreret ,  et 
post  hos,  telragoni,  uno  iiitermisso,  pentagoni  vcro 
duobus,  hcTagoni  tribus,  hepiagoni,  reliclis  quatuor. 
nascebantur.  Nonc  vero  ad  solidorum  corporum  pro« 
creatiooemy  ipsae  nobis  superficies  naturaliier  figu* 
ratx  proYcnient,  Bi  ad  faciendas  qiiidem  pyraniidas 
a  triangttk)  ipsi  nobis  irlanguli  componendi  sunt.  Ad 
procreandas  vero  pyramidas  a  tetragono,  leiragont, 
ad  eas  vero  qus  sufit  a  pentagono,  pentagoni  copii- 
Inndi  sunt,  et  iilae  quce  sunt  ab  hexagono  vel  hepia* 
gono,  non  nisi  bexagonorum  vel  heptagonorum  co- 
puUitioneiiaBcentor.  Priinus  ergo  potestate  irianguluSv 
uaitas  est,  eanHeroqiie  etiam  ponemus  virtuie  pyra- 

36 


1155 


I    I 


(i 


1 


\i 


l 
1 
i 

I 


1 
I 
1 
1 


1 
1 
I 
1 


iO 


AN.  MANL.  9EV.  BOKTK  1136 

A  riiiit  iiiiif.iio.Qii.irc  (li-|icn.inl(ir  irfordincm  omnesab 
uno  iinparcs  el  siili  liisnmnesatiiiiarioiiiinieropare*. 


I  l  l  l 
1111 
1111 
1111 
1111 


I  « 


30 


11111 
11111 
11111 
11111 
11111 
11111 


1 


.^ 


.'5     I     7     I     9 


11 


6     I     8     I    10    I    12 


13 


1 


14 


i 


CAPUT  XXVII. 

De  anlelongioribv$  numerii,  et  de  vocabulo  numeri 

parle  aliera  longiorii, 

Crgo  si  ab  unilate  tanium  discrepent  qui  muUipr- 

cantiir,  descripii  superius  numcri  proiendentur.  Si 

vero  aIi(|uo  numero,  ui  ter  septem,  vcl  ter  quinqiic, 

vel  aliquo  modo  alio,  ei  non  eorum  lalera  sola  dis- 

crepenl  uiiitate ,  noii  vocabilur  liic  numerus  parte 

iiltera  longior,  sed  anlelongiur.  Alterum  enim  apud 

Pyiliagoram  vel  saiiienti:e  cjus  bxredes,  nulli  nlii 

nisi  tanlum   binario  ascribeliatur.  Hunc  alteritatis 

principium  e:se  dicebant.  Eimdem  autem  naturam, 

et  semper  sibi  similem  consenlientemque,  nuliam 

aliam  nisi  primaevam  ingeneraiamque  unitatcm.  Ri- 

narius  autcm  numerus,  primus  est  unilati  dissimilis 

idcirco  qiiod  primus  ab  unitate  disjungitur,  al  iic 

idco  allcritatis  cujusdam  principium  fuif,  qtiod  ab 

illa  prima  et  scmper  eadem  substantia,  sofa  ta;  t  m 

cst  unitalc  dissimilis.  Merito  ergo  dicentur  hi  numori 

pnrtc  aliera  loiigiores,  quod  eorum  latera  unius  lan- 

iumsese  adj^cla  numerositate  prxcedunt.  Argunioii- 

lum  est  au  em  alterilaiem  in  binario  numero  j»ste 

constiiui  ,  quod  nou  dicilur  allerum  nisi  c  duolins 

ab  his  in  quos  liene  loqiiendi  ratio  non  ncgiigiinr. 

Amplius  quod   impar  numerus,  sola  unilate  pcrri(i 

monstratus  est,  par  vero  sola  dualitale,  id  est  S(i'o 

binario  numoro.  Nam  ciijuscunque  medictas  esl  n  m  s, 

ille  iinpar  esi, ciijiis  vero  3,  bic  paritale  recepta,  in  .c,- 

mina  xqua  disjungilur.Quare  dicendumest  impnr.  m 

uumcrum,  cjiisdem  ntqiic  in  sua  sn  natura  tenentis, 

Immutiiliilisque  subsianlix  cssc  participem  ,  idcirco 

i|uod  abuniiaterormctiir,  parcm  vcro,allerius  plcniiMi 

isse  uaturx,  idcirco  quoil  a  dualilate  completiir 

CAPUT  XXVIlf. 

Quod  ex  imparibus  quadrati,  ex  paribus  parle  uliera 

iongiores  fianl. 

ki  vero  positis  iii  ordiiiem  ab  unitate  imparilMi<%, 

etsub  bis  a  dualitatc  paribus  descriptis,  coaccrvaiio 

imparium  telragonos  facit,  coacervatio  parium  siipe- 

riores  efficit  parte  altera  longioros.  Quarc,  quoniain 

letragonorum  bxc  natura  cst,  ut  et  ab  impariinis 

procreeulur ,  qoi  sunl    unitatis  participes ,   id  esi 

ejusdcm  immutabilisque  suhsiantije,  cunctisquc  p  ir- 

tibus  suis  ipquales  siiil,  qiod  ct  anguli  angulis ,  ct 

laiera  latcribus,  et  loiigiiudini  coropar  est  lat tuio, 

dicenduin  esl  hujusmndi  iiumeros  ejusdem  natiirx* 

atque  immulabilis  substantiae  participes.  Illos  vcro 

numeros,  quos  parte  altera  longiores  parilas  crcat, 

aUcrius  diccmusessesubstantise.  Nam  qucmadmodum 

uuus  a  duobus  uno  tantum  alter  est,  sic  horum  latcra 

1  se  tanlura  uno  sunt  altcra.  ct  una  tanlum  dirTc- 


Est  ergo  princeps  imparis  ordinis,  unitas,  qo»  ipsa 
quidem  efTectrii  et  quodaromodo  forrot  qttxdam  cft 
iropariiats.  Qii:e  intantum  ejusdero  r.ec  mulaUN 
subsiantioc  est,  ut  cum  vel  seipsam  mulliplicaverit, 
vel  in  planitudine,  vel  in  profunditate,  vel  si  aliaoi 
quemlibet  niime:  um  per  seipsam  multiplicet,  a  prio- 
rls  quantiiatis  forma  non  discrepet.  Namqiie  si  uoaiii 
semel  facies,  vol  si  ^emel  unum  semel,  vel  si  duo  »e- 
mel,  vcl  si  tres  semel,  vel  si  qoatuor  scroel,  vel  u 
quemlibcl  alium  numerum  innltiplicei,  a  quantilaie 

H  sua  is  qoem  multiplicat  nuinerus  non  recedil,  qood 
circa  aliiim  numcrum  non  potest  inveuirt.  raris  vero 
ordiais,  binarius  numerus  princeps  est,  quae  dua  iljs 
cum  in  eodem  ordine  parilatis  sii,  lum  pricici|»iuin 
tolius  est  alter  tatis.  Namque  si  sese  ipsam  multip'i- 
cet,  vel  per  iaiitudinem,  vel  etiam  profandita  em, 
vel  sl  quem  numerum  in  suanicongloliet  quantliateffl, 
continiio  alter  eioritur.  Nam  bis  duo,  vei  bis  dun 
bis,  si  facias,  vei  bis  3,  vel  bis  4^,  vel  bis  5,  vel  qoem- 
libei  aliiim  mQllipIicel,  quisquis  hinc  nascilor,  alins 
quam  primo  fuerat,  invenilur.  Nascunlor  aulero  ex 
superiore  descriptione,  et  ci  priino  ordine  omnes 
tetragoni  hoc  modo  :  Unum  enim  si  respeieris,  pri- 
rous  (lotesiate  teiragMuus  est.  Sin  vero  unum  iribus 
coacervaveris,  4  tctragonus  exoriiur.  Huic  si  4|utna- 

C  rium  jungim,  iiovenarius  rursus  occurrit.  lluic  si 
copuies  7,  16  qiiadraii  forma  se  suggerit.  Idcroqne 
si  in  cxteris  facias,  omnes  compe^ener  qu.idralos 
videas  procreari.  Al  vero  ex  secundo  parilatis  or- 
dine,  iidem  cuncti  parte  altera  longiores  fluni.  Nam- 
que  si  duos  primos  respexero,  hiijusmodi  roihi  nii- 
Bierus  ocrurrit  qui  (it  ex  bis  uno.  Cum  vero  duobus 
seqiientes  4  junxcro,  parte  altera  longior  rursus  erit 
senarius,  sc.Iicet  qui  fit  cx  bis  tribos.  Cui  si  sequen- 
te^n  aggregavero,  nasceiur  inihi  duodenarij  forma, 
^MX  (it  ex  quater  tribus.  Quod  si  conliouat  m  qu;« 
faciat,  cunclos  hujusmoJi  numeros  in  competenti  (ir- 
dine  procreatos  vidcbit.  Quain  descriptioneni  scii  cei 
inferior  forma  demonstrat : 

Radices. 


I>  I    1     i    1,   3   I    1,  5,  5  I    1.3,  5,  7   I      1,3,  .>,  7,  9 

Titragoni,  id  esl  qua  'rati. 


I    1    I      i      I 


I 


tl) 


I 


2.*> 


ila  lices. 


I    2    I   3.    4   I   2,  4,  6  I   2,  i,  6,  8  )     2.  I,  6.  H,  10 


Parie  aliera  longiores. 


I    2    I      H      I       12       I 


20 


30 


I 


C.\PUT  XXIX. 

De  generatione  laterculorum,  eorumque  diffinitione. 

Quos  aulem  superius  latcrculos  dixirous.  quae  snnl 

el  ipsae  quidem  soli Jae  flgiirr,  hoc  modo  fiunt.  Qiio- 

liens  scqualibus  spatiis  in  longiludinem  latitudinem- 

que  porreciis.  minor  his  addilur  altitudo.  Ui  suni 


4157  ^K  AUlIflMETICA  LIB.  11. 

hujiismodi  3  ler  bi».  .jui  sui.i  18,  vel  *  quater  Ims 
vei  alio  quolibel  modo,  ul  \\U  m  longitudinc  i>,  laii 
tudinemque  xquis,  minor  ahiludu  ducaiur.  Ili  dcfi- 
iiiuniurboc  modo :  Laterculi  sunt,  qui  fiuntex  xqna- 
lihus  aequaliier  iu  minus.  Asseres  vero  et  ipsx  qni- 
(Icm  figurx  sunl  solidae,  sed  lioc  modo  ut  ex  £qu.  - 
libus  .Tqualiler  ducautur  in  majus.  Nam  si  aequa  fiie- 
rii  laiiiudo  longitudini,  et  major  sit  ahiiulo,  illae  li- 
^MVx  a  nobis  asseres,  a  Grxcts  clocidcs  noniiiiantur, 
iii  si  qiiis  hoc  raodo  faciat  4  qiiater  novies,  qui  iude 
procrcaiuur,  asseres  noroinaii  suni.  Sphenisci  vero, 
qu(>s  cuneolos  superiiis  appelhvimiiS,  hi  snnt  qui, 
cx  inaequ;ilibus  inaequaliter  ducii,  per  inaeqiialia  cre- 


M58 


viTC ;  cubi  vero,   qui  ex  aeqnalibus  aeqnaitter   per 
;e(]iiara  producti  sunl. 

CAPUT  XXX. 
De  circtttaribus  vel  $ph(grieit  numeris 
Ipsoruin  vero  coborum  quanlicunque  fue  int  iki 
«tucii,  ui  a  quo  nnmero  cubicae  quanlitatis  latus  cce- 
peril,  in  eunidem  ailitudiuis  extremitas  lerminetur, 
luimerus  i!le  cyclicus  vel  sphaericos  appellalur,  ut 
sunl  muhiplicationcs  quae  a  quinario  vcl  senario  pro- 
(icisciinUir.  Naiii  quinquies  quinqiie,  qui  fit  i5,  ab  5 
prcgresMis,  in  eosdem  5  desiniL  h.i  si  bng  rursum 
quinquies  ducas,  ineosdem  5  eorum  terminusveniet. 
Qiiinquies  enim  25  (iunt  i25.  et  si  hos  rursus  quin- 
quies  ducas,  in  quiiiarium  numerum  cxtremiias  ter- 
ininabitur.  Alque  hoc  usque  in  infiiiilum  idein  sem- 
per  evenit.  Quod  in  senario  quoque  convenil  consi- 
derari.  Hi  autem  numeri  idcirco  cyclici  vei  sphxrici 


A  inve-»iiganies  rationibus,  qiiique  in  maihe^eos  dis|>u- 
t-iiione  versati,  quid  in  quaque  re  esset  propriuin, 
subtilissime  peritissimequc  ediderunt,  hi  rerum  om- 
I  ium  naturas  Ingemina  dividentcs  bac  si>eculaliontt 
distribuuni.  Dicunt  enimomnes  omniuin  rerum  sub- 
stantias  constare  ex  ca  quae  pioprix  suaeque  scinper 
liabiiudinis  esl,  nec  ullo  modo  permutatur,  et  ea  sci- 
iicet  natura  quac  variabilis  molus  est  sortiia  substan- 
t  am.  Et  illam  primo  immutabilein  naturam,  unius 
ejiisdemqiie  substanliae  vocant,  hanc  vcro  allcrius, 
t^cilicet  quod  a  prima  illa  imniobili  discedens  pr  ma 
bit  altera.  Quod  nimirum  ad  uniiatem  pertinel,  ct  nd 
diialitatem,  qui  numerus  primus  ab  uno  discedeus, 
aher  factus  esl.  Et  quoniam  cuncti  secundum  unisa- 
liispeciemnaturamqueimpares  numeri  formati  suni, 

h  Muoque  ex  bis  coacervatis  tclragoni  fiunt,  duplici 
ihodo  ejusdem  subsianti^  pafiicipes  esse  dicun  ur, 
qiod  vel  ab  aequalitate  formantur  leiragoni,  vel coa- 
cervatis  in  unum  numeris  imparibus  procreantur.  Illi 
vcro  qui  sunt  pares,  qiioniaui  binarii  numeri  formaa 
huiiiy  qiiique  cx  his  coacervati  collectique  in  unam 
cniigeriem,  parle  altera  bngiorcs  numeri  nascuntur, 
lii  secuudum  ipsius  binarii  numeri  uaturam,  ab  ejus- 
dem  substantiae  i  atura  discessissc  dicuutur,  putan- 
turqiic  allerius  nalurx  esse  participes,  idcirco  quo- 
nium  cuiii  lalera  tetragonoriun  ab  xqunruaie  pro« 
gressa,  iu  xqualitatem  propriae  latitudinis  ambiiuni 
tendaiit,  hi  adjecio  uno  ab  aequalitale  laleruin  disces- 
serunt,  atque  ideo  dissimilibsis  laleribus  et  quodam- 
inodo  alteris  a  ^e  « onjungunttir.  Quare  nobis  notuoi 


vocanlur,  qiiod  sicul  sphxra  vel  circulu-,  in  propri.  C  c«l,  quod  ex  hisea  quae  sunt  in  hoc  mundo,  coiijun. 

formantur.  Est  enim  c  r-      ^^  ^""^"  ^"*  *"'™  propria;,  Immutabilis,  ejusdemquo 


scinper  principii  revcrsiono 
ciilus  posito  quodam  puncto  et  alio  erainus  defix<», 
illiiis  puncti  qui  eminus  fixus  est  aequaliler  distans  a 
primo  puiicto  circumductio,  et  ad  eumdem  locum  re- 
versio  unde  moveri  coeperat.  Sphaera  vero  est  $emi* 
circuli,  manenie  diametro,  circumduc  Im  et  ad  euro- 
dem  locum  reversio  unde  prius  coeperui  ferri.  Unitas 
quoque,  virtule  et  potesiate,  ipsa  quoque  circulus  vel 
sph.xra  est,  quolies  enim  puncliun  in  sa  muliiplicave- 
ris,  in  seipsum  unde  coeperat  Urminalur.  Si  enitn 
faciat  semel  unum,  uiuis.  redit,  et  si  hoc  rursus  se- 
mel,  idem  est.  Igitur  si  una  fuerit  mulliplicatio,  so- 
lam  plaiiltudiiiem  reddii,  el  fit  circulus.  Si  secunda, 
mox  sphxra  conficitur.   Et  enim  secunda  mulliplica 


substantiae  est,  quod  Deus,  vel  anitna,  vel  mens  cst, 
vcl  quodcunqiic  proprise  natunc  incorporalitate  bea- 
lur,  aul  mutabilis,  variab  lisque  nalurae,  quodcorpo- 
ribiisindubitantervidemusaccidere.  Unde  nuncnobis 
monsirandum  est,  hac  geiuiiia  numeroruni  naiura, 
qiiadralorum  scilicel  et  parle  aliiTa  longioruio,  cun- 
cias  numeri  species  cunct.isquc  habiiudines,  vel  re- 
lalae  ad  aliquid  quanlitaiis,  ul  inullipl  cium  vel  su- 
perparticularium  el  caeierorum,  vcl  ad  seipsam  con- 
sideratae,  ul  formarum  quas  dudum  in  superiore  dts- 
pulatione  de!>cripsimus  infurmari,  ul  qiiemadmodum 
niundiis  ex  immuiabili,  mu  abilique  substanta,  sic 
oinnis  numerus  ex  lelr.*gonis,   qui   immuiabiliialQ 


lio,  effectrix  seroper  esl  profunditaiis.  Ex  5  ig  lur  ei  ^  l»®»'^^^'"»»"^  e»  <»  l»rie  aliera  longioribus,  qui  niu 


6 ,  paucas  bujusmodi  formas  subscripsimus  : 


■   1 

5 

6 

1 

1 
1 

1 

25 
125 

1 

36 
216 

1 

1 



1 

0i5 
SI25 

1 

1 

li96    1 

1 

7776    1 

CAPUT  XXXI. 

De  nalura  rerum  qnce  dicilur  ejusdem  nalurcB^  et  de  ca 
qua  dicilur  alierius  natura,  el  qui  numeri  cui  natura: 
conjuncli  sunt. 

Ac  de  soli.Iis  qiiiJein  figuris,  haec  ad  praesens  di- 
cia  suTiciant.  Out  autcm  de  natura  rerum  propinquis 


labililate  parlicipaiit,  probetiir  essc  conjunclus.  El 
primo  quidem  disilribucndum  csi,  qui  sunt  bi  quos 
proroccas  vocant,  id  esl  aiiteriore  parie  longiores, 
vel  qui  quos  beteroroikeis,  id  est  pTte  a'tera  longio- 
res.  Est  enim  parte  aliera  longior  numerus  quicun- 
que  uniiate  lanium  laieri  crescit  adjecta,  ul  sunt  6 
scilicei  bis  5,  vel  12  ircs  qualcr,  et  consimilcs. 
Anleriore  vcro  pnrte  loiigior  esi  (|iii  sub  duobua 
numeris  hujusmodi  coii'inetur,  quorum  latera  non 
possidet  uiiiiatis  differentia,  sed  aliorum  quoruro» 
cunque  nuroerurnm,  ul  ter  5,  vel  ter  6,  vel  qiia- 
ter  7.  Quodammodo  enim  iongitudine  in  prolixio- 
rero  modiiro  porrecia,  merilo  anteriore  parle  lon< 
gior  dicilur.  Cur  autcmpartcallcra  longioics  numeri 


(159  A.\.  HASL.  SEV.  BOETII 

dieintur,  lupra  jam  dictum  esi.  Quidrait  vero,  quo-  A  sensum,  et  ad  cxieras  nuiDCrl  p«rl»  procremd»! 

niam  xquam  lilituJinem  lODgitudini  gerunt,  propriK  ■■■>--    -  ■  >—  —«■— 


loniitudinis  vel  ejusdem  laiiludinli  apOssima  Toca- 
buniur,  ul  bis  2,  ter  3,  quaier  i,  el  CTieii.  Parie  al> 
tera  rero  lotigiures,  qund  .non  eadem  iongiiiidine 
lendaDttir,  alieriusquodammoJolongitndiuis.eiparte 
aliera  lonBiores  vocantur 

CAPUT  X.XXII. 
Quod  vmnia  ex  ejutdem  natura  et  iHitTiiu  nalura  con- 
ijilunr,  iOqae  iii  tmmtrit  primuin  tideri. 
Umiie  -julem  quidquid  in  propHa  oaiura  substan- 
ijaque  eil  immobile,  terininaium  deiiniiumque  est, 
quippe  quod  nulli  varlitione  muielur,  nunquain  e-se 
desinal,  nunquam  possit  csse  quod  no.i  ruit.  At  tixc, 
Hoitas  sola  esi,  ei  quz  unilale  rormanl  r,  compre- 


amiciliam,  ul  non  sine  causa  lioc  in  omDibns  rebni 
ab  numeri  specie  oatura  rerum  sumpsisse  Tideaiar. 
Sint  igiiur  dno  Tersui  lelragonorum  ibiminie  om- 
nium,  et  a  binario  niimero  parte  altera  lanBMmm. 


7~i~i~i~ir~l  M  t  M  r  w 

6      t     »     M"     I     =">     I     "     I     "^    ' 


lloniro 'igittir  si  pfimuro  oomparcsprimo.duptiquaa- 
tiiai  invenitur,  qux  esi  priina  HKrilipliciialis  species. 
Si  vcTO  secuDdum  lecuado,  hemioKse  qaanliiatii  bi- 
bitodo  prodDcilur.  Si  tertium  lenio,  sesqniteiHa 
proporiio  procreantur.  Sl  quarium  quarto,  sesqw- 
qiiarta,  et  si  quinlum  quinlo,  sesquiqainta.  Et  hinc 
laperpaniciilarium  normam  )n  quodvii  longissimnm 


'nspaiium  progrediens  iniegram  inoffensamqiie  repe- 
bensibllis  ei  deierminaue  ei  ejusdem  subslantise  esse  »  ^.^^^  [^^  ^j  j^  p^;,^^  j„p,|  proponione  uniiaiis  soliui 


dicanlur.  Ea  vero  sunt,  qux  vel  ab  tequaliLiua  cre- 
scunt  velul  quadraii,  vel  quos  ipsa  iniiias  rarmai,  id 
est,  impares.  Al  vero  binarius  el  cuncii  parle  aliera 
toDgiores,  qui  a  flnita  Eulislantia  dis-esseru.t,  varia- 
bitia  iDQnilseque  lubstauli»  nomiDaDtur.  Ctinsiat  ergo 
numerus  oronis  ei  liis  qu.e  longe  disjuncta  i-uol  aique 
COiUraria,  ei  iraparibiis  scilicet  el  paribus.  Hic  eniin 
KialillUs,  illic  iiiBiabilisvariaiio;  bic  imraobilis  sul>- 
ranll»  robur,  illic  mobilis  permulailo;  hic  dofl- 
nita  suliditas,  hic  infloiU  congeries  mulliludinis. 
Qux,  Kilicel,  cum  siul  eouiraria,  in  una.n  t.iraui 
quodammodo  aroiciiiaro  cognationeraque  iniKeniur, 
et  ill.us  unitaiis  iiJoniiaiiDne  aique  regimento , 
uniim  numeri  corpus  ifHciunt.  Noo  ergo  inutili- 
ler  neque  improvide,  qiii  de  hoc  niundo,  deqiie  ^ 
liac  commuoi  rerum  oatura  raiiocinalKiriiur,  iianc 
primam  toiiiis  modi  subsiaiiii.e  divisioncm  fecerunl. 
Et  Plaio  quidem  in  Timxo  ejusdcm  naiurc,  ei  alle- 
rius  nominat,  quiJquld  in  mundo  est,  aiqu>:  al!ud  in 
Eua  Daiura  permanere  palai  individuiim  tnconjuii- 
ctumque  et  rerum  omnium  priinuro,  alicum  divisi- 
bile  el  nnnquam  in  proprii  Eta:u  orJinia  permaoens. 
Plij^Ioaus  vero  :  Necessc  esi,  iDquii,  omnia  qux  sunt 
vel  inQnil:!  vel  finiia  esse.  Denionstrare  scilketvo- 
lens  omuia  quxcunque  suiil  ex  his  duobus  cnnsi- 
Btere,  auiex  inQnita,  scilicel  esse,  aut  ei  linita,  aJ 
nnmeri  sinc  dubio  stinitilndincm.  llic  enlm  es  uno 
et  du(il>ii%  et  impari  atque  pari  conjuDgitur.  Uu» 
raaniresia  suni,  Eequalilaiis  atque  inxqualiUitis,  ejiis- 
dem  atque  allerius,  deflniix  alque  indeHuil»  esse  ^ 
subslaoiix.  Quod  vldellcei  non  slne  causa  dicium  esl, 
omnia  quae  ex  contrarils  consislerenl,  barmonia  qua- 
dam  conjungi  aiqiie  compoiii.  Eil  enini  harmonla, 
plurimorum  adunatio,  et  diiseolieMium  conseiHio. 

CAPUT  XXXIII. 
Ex  tjuidtm  alqui  aUeriui  nurncri  tialura ,  qui  tunt 

quadrntut  ei  parte  atlera  iQngior,  omnct  proporliih 

num  habiludinei  eoauare. 

Disponaiilur  ergo  In  ordinem  nonjam  parei  atqoe 
impares,  es  qiilbus  quadraii  *el  parie  alieia  longio- 
les  nnnt,  sed  lii  ipsi  quiillis  coaccrt^aiis  in  unum- 
que  redacii",  el  qnadraii  et  parte  allera  longiorei 
pradeunl.  Ita  enim  videbimui  isiorum  quemdam  con- 


sil  dlfferenlla.  Duo  namque  ab  uno  sota  semper  dis- 
crepant  unil;ile.  In  sesquialtera  vero  duoruin  es| 
dilTereniia,  in  seiquiierlia  Irium,  In  seSi]uiqnaru  4,  tl 
deince])s,  secundum  luperpariicularei  rorims  nnme- 
roruni  ,  quod  aJ  dilTercnlias  altin  t,  nno  tantum 
cre-cit  adjecto  numeruro  ciplicani  nMlaralem. 

TeiragDODm 


4llora  parle  lonRiores. 


Sin  vero  spx:u.iduin  lelragomim,  primo  pane  alltra 
liingioricompares,  ei  lertlnm  secundo,  et  quanum 
lerliii,  ei  quinhnii  quarlo,  easdem  rursus  propani'Uies 
efllciV''"''^^''!^  11"^  ■"  sujeriore  lorma  descripsi- 
mus.  SeJ  hlc  dilfercniix  ab  unitite  non  iocboanl, 
aeJ  a  binario  numcro  in  inlinitam  per  eosden  cate»< 
liis  progrediuiitur.  Eriique  secunJus  primi  duplas, 
lerlius  secnndi  scsquialier,  quanus  lenii  MSquiier- 
i:us,  tecuiidumeamdemconveiiieiiiiam  qum  su)ieriai 
demoniilraia  esv. 


Telragooum 


AlUira  parte  longlores. 


Rursns  quadrali  Invlcem  imparibus  diOcruiil,  panc 
aliera  longiores,  paribus. 

DilTereDiix  trapares. 

1  »  I  ^  I  7  M  I  n  I  15  I 
I   I    I  «    I   I.    I  IB  I  i:t  I  56  1  w  ( 


iUl  '  DE  AUniJMETICA  LIB.  11. 

Diirerenliit».  pares.  ^ 

I    2    I    6    I  12  I  20  I  30  I   4i  !  5«  I 
Parift  allera  loagiores. 

At  vero  si  inler  primum  ei  secundum  lelragonum, 
|irimum  parleaitera  longlorem  |H)nimus,  adulrosque 
eos  uua  proportione  conjuiigitur.  lo  ulrisque  enim 
proportionibus  duplr  muliiplicitas  invenitur.  Sin  vero 
iiiter  secundum  lertiumque  tetragonumi  secundum 
parte  altera  longiorem  ponas,  sesquialter»  compara- 
iionis  ad  utrosque  forma  componitur.  Et  si  inter 
teriium  et  quartum  tetragonum,  tertium  parte  altera 
tongiorem  constituas,  sesquitertia  species  nasceiur, 
ei  iJem  si  in  cunciis  feceris,  cuncias  super  parlicu- 
lares  species  invenire  miraberis.  ^ 


iia 


leiragOnus 
•  qualuor 


lelragoDus 
a  sex 


lelragonus 
ab  octo  - 


1 

primus 

«n 

<x> 

o 

« 

a> 

«^ 

C9 

O. 

prifflus 

2 

u 

n 

9i 

secuodus 

4 

duplus 

secundus 
4 

secuiidus 
6 

leriius 
9 

sesquialter 

lertius 
9 

tertius 
12 

quarlus 
16 

spsr|tertius 

quaftus 
16 

<|uarlus 
20 

quintus 
25 

sesTiquartiis 

Et  ad  eumdem  modum  in  c^teris  convenit  intueri. 

Kursus  si  ponantur  duo  teCragoni  ex  superius    de- 

bcriptis,  id  est  primus  et  sccundus,  et  in  unura  colli- 

gantur,  et  medius  eorum   parte  altera  longior  bis 

multiplicelur,  icirago.ms  fil.    Namque  unus  el  4.  si  C  ^^;;;;'  ^j^run  ■QuarerVni^n^quainor  i6  sunU  eI 

i..nganlur.   5  faciunl,  eoruni   binari.is  parle  aliera      i„,eq.ien.i  quoqueordineubiexsenarioelduodeciin. 


lllud  quoque  non  oportet  minore  admiralione  susci- 
pere,  quod  secundum  proprias  naiuras,  ubi  allrinse- 
cus  duo  tetragoni  siant,  et  unus  parle  altera  longior 
in  mcdio  ponitur,  teiragonus  qui  nascilur,  ille  senipcr 
ab  impari  procrealur.  Nam  ex  superioribus ,  uno  el 
4  et  bis  roultiplicato  binario,  faclus  cst  novenarius 
letragonus,  qui  scilicet  a  (ribus  procreatur.  Ter  enim 
ires  9  faciunt,  qui  teriiarius  impar  est  numcrus.  El 
sequens  qui  ex  quaiuor  et  9,  et  bis  multipiicaio  se^ 
nario  conjunclus,  est  25  (etragonus,  tt  ipe  ^x  iinpari 
quinario  nascitur  conliiienti  post  ternarium.  Uuin-* 
quiesenim  iiUinque!25  procedunl,  et  quinarius  posl 
ternarium,  imparest  numerus.  Et  in  sequenli  quoquo 
eadem  ratio  est.  Nam  qui  ex  9  et  16  e(  bis  ducto  i% 
quadratus  49  producitur,  ille  a  sep^enario  im- 
pari  fit  post  quinarium  contiuenti»  Sep(ics  cnim 
seplem  49  crennl.  At  vero  ubi  duo  altrinsrcus 
parte  aliera  longrorcs  unum  medium  tetragonum 
claudunl,  omnes  ex  his  qui  (iunt  (e(ragoni,  a  paribuf 
producun(ur.  Nam  qui  ex  duobus  ct  6  parle  aheri 
loiigioribus  e(  quaiernario  bis  multiplicato,  16  tetra- 
goniis  (ac(us  es(,  ilie  a   qua(ernario  numero,  id  es^ 


ioiigior  si  bisducatur,  quadior  faciunt,  qui  ju!ic(i,  9 
sinc  ulla  dubi(a(ione  conficient,  qui  est  numcnis 
qiiadratus.  E(  ad  eumdem  modum  in  aliis  hoc  modo 
ilispositis  numeris,  quos  supra  descripsimus,  idein 
cons(at  inlelligi.  Sr  vero  convcr(as ,  ct  inier  duos 
)u  imuin  ci  sccundum  partc  altera  longiores  secun- 
iliim  ictragonuin  ponas,  qui  inordine  quidera  secun- 
dus  e$t,  sed  ac(u  et  opere  primus,  ex  duobus  par(e 
aKcra  longioribus  congregatis,  et  bis  mullipiicato 
nicdio  tetragono,  rursus  teiragonus  conficiiur.  Nam- 
quc  inler  6  et  binarium  numerum,  qui  sunt  primvs 
ct  secundus  par(e  aUera  longiores ,  si  pona(ur  qua- 
tcrnarius  ordine  secundus,  primus  aclu  letragonus. 


et  bis  in  suam  summain  ducto  novenario,  SGfiunt,  ex 

continenti  pari  senario  copulan^ur.  Sex  enim  sexiev 

56  resii(uiin(.  Nec  miiius  in  eamdcm  rationem  cadel, 

ex  12  et  20  et  bis  16  factus  64  tetragonus.  Ilic  enim 

e«    octoaario   conlinenti    post   senarium    nascitur.- 

Ociies  emm  bcto  64  tetragonum  jnngiinl.   Ei  in  aliic 

quoque  secundum  euindem  moduin  si  idcm  faciasr 

rationis  ordo  non  dii^crepsii* 

CAPUT  XXXIV. 

Quod  ex  quadratis  ex  parie  aliera   Longioribui, 
omnis  (ormarum  ralio  con$ittat. 

Illud  vero,  quod  ex  hi^  duobus  to(a  omnium  forma* 
rum  videtur  orta  prolatio  non  minore  con^iderationi 


ct  conjungantur  duo  et  sex,  faciunt  8.  Tura  si  bis  du-  D  „oiaii.lum  est,  Namque   trianguli  qui  cunctas  aliai 


caiilurmedii,  qua(uor  faciunt  rarsiis  ocionarium,qui 
cum  superioribus  juncii,  sedeclm  tetragonum  pan- 
dunt. 


5 

13 

2»$ 

^•^ 

r 

12 

N 

VjT         21      \ 

1     t    1    2    1    *    1 

4 

1    6l 

9 

1    9    1   U   1   16 

1             «          .1 

25 

1             49 

'ilelragouus 
a  tribus 


(elr.igoiius 
a  quimpie 


lelragoHUs 
a  sopleiu 


formas^  siciit  superius  docuimus,  collccti  producuni, 
his  jitnciis  velut  ex  quibusdam  eiementis  oriuntur. 
Namqua  ex  uno  prrmo  (etragono,  et  binario  priino 
pnrteaitera  longiore,  ternarius  triangulus  copulatur« 
Et  cx  binario  vcl  qunternarlo,  id  est  ex  secundo  (e^ 
tragono  scnarius  triangulus  procrea(ur.  Ei  quaicrn» 
rio  quoque  ct  senario,  denarius  triangulus  nascitur. 
Et  ad  euindem  ordincm  ,  cuncin  trianguloruin  ralil 
constabit.  Dlsponanlur  enim  allernatim  inlcr  se  (e- 
tragoni  et  parte  aUcia  longiores,  qui  u(  melius  per- 
no(arcn(ur,  priiis  In  diiobiis  eos  versibus  dispos  .i^ 
niiis,  pos(  autem  cosdem  pcrmiscuimus,  el  qui  exind^ 
-  (finnguli  iiatcc  cii(ur  nscripstmus. 


1143 


AN.  MANL. 


Tetragoni. 


1 ' 

1  * 

1   » 

16  1  25  1  36     49 

64 

81  1 

Pane  aliera  loiigiores. 

1  a 

1  6 

(12| 

2()  1  50  1  42  1  56 

[72 

|90f 

Tetragd 

ni  et  aliera  parte  1  )Dgiores 

alirrnati. 

h 

2| 

i|6| 

!l  |l2[l6fiO|25|^C 

I|56 

|«| 

[3^61  tO|  I5[2I  [28[36t45|55|66[78[ 

Trianguli. 
CAPUT  XXXV. 

Queinadmodum  quadrati  ex  parle  altera  longioribui^ 
vel  parle  allera  longiores  ex  quadrati$  fiant, 

Omnis  vero  telragoniis  si  ei  proprium  latus  adda- 

lur,  vel  eodeni  rursus  dematur,  parle  ahera  longior 

fit.  Naraque  4  lclraguno  si  quis  duo  jungal,  velduo 

delrabat,  6  addende  perficiet  ei  duo  detiabendo,  ai 

ulerque  Aguram  contiiietparie  altera  longiorem,  quae, 

scilicetmagna,  est  alteriialis  vis.  Omnis  enim  inOniUi 

et  indelerminata  poteniia,  sth  aequalitatis  nalura,  et  a 

suis  se  (inibus  conlinenti  subslantia  diseedens,  aut  in 

inaju»  cxubcrai,  aut  in  minnr  i  decrescit 

CAPUT  XXXVI. 

Qttod  prineipaliter  ejuidem  quidem  sit  substantias  uni- 
taSf  iecmido  vero  loco  impares  numeri^  tertio  qua- 
drati,  etquod  principnliter  dualitas  nlteriits  sit  sub' 
stantice,  secnndo  vcro  loco  pares  numeri^  tertio  parte 
akera  longiores, 

Constal  igitur  prhno  quidero  loco,  unitatem  pro< 

princ  immutabilisque  subslantix  ejiisdemque  naiarx, 

dualitatem  vero  primam ,  alteritaiis   mniationisque 

esse  principium.  Se.undovero  Ioco,omnes  impares 

iiomeros  propter  uniiatis  cognationero,  eiu.)dem  at-  C 

qHe.immutabilis  substantiae  esse  participes  ,  pares 

vero  ob  binarii  numeri  consortium,  alterilatibus  esse 

permixtos.  Tetragonos  qiioqiie  ad  eumdero  roodum 

considerari  manirestum  est.  Nam  quod  eorum   coin- 

posiiio  et  coii|unciio  ex  imparibus  fit,  immutabili  eos 

oaturae    pronuntiabo  conjunctos.  Qiiod  vero  parte 

altera  longiores  ex  copulaiione  parium,  procreantur, 

nunquam  ab  altertiatis  varietale  separanlur. 

CAPUT  XXXVII. 

Alternatim  posits  quadratis,  et  parte  altera  hngiori- 
bus^  qui  i'l  eotumconsensus^  in  differentia  et  m  pro- 
portione, 

llliidigiturperspiciendum  est,  qiiod  si  Idem  letra- 
goni  et  parte  allcra  longiores  disponantur,  ita  ut 
alternatim  srbi  permhii  sint,  tanla  in  bis  estconjun-  D 
ctio,  ul  altas  sibi  m  eisdem  proportionibus  commu- 
nicent,  discrepent  auiem  differeniiis.  Alias  vero  dif- 
ferentiis,  paressini,  proportionibus  dhtent.  Dispo- 
nantur  enim  in  erdinem  iidem  illi  superiores  tetra- 
goni,  ct  parte  altera  longiores  ab  uno. 

I    t  I   2  I    4  1   6  I   9  [  12  [  16  t  20  I  25  I  30  I 

Ergo  In  superiore  formula  boc  maxiine  intueuduin 
esL  Namque  mter  uninn,  qui  est  tetragonus,  et  % 
dupla  proportio  est,.inler  2  et  4  dnpla.  Hic  ergo  te« 
iragonus,  cum  parle  altera  longiore,  aique  bic  cum 
seqiieute  tetragono,  eadem  proponione  jungunlur, 
(rifrercntlts  vero  noii  iisdem.  Namque  duorum  atqiie 
uniug  %ula  unitas  differentia  csl^  sed  iidero  duo  a 


SEV.  BO£Tfl  1144 

A  quaieroario  sok>  binario  relinqnitnfur.  Rursns,  sl  % 
ad  4  speculeris,  dupla  esl  proporlie  :  si  qttatiior  ail 
ses,  babitudinem  sesquialieraro  recognosces.  Hie 
ergo  in  preportionibus  discrepant,  in  differenltis  p»- 
res  sunt.  Namque  el  quatuor  a  duobus,  et  €  a  qiia- 
luor,  eodem  binario  disiant.  In  seqQentibiis  etiam 
eodero  modo  sieut  in  primis  fuit,  ratio  constat.  Nani 
eadem  proportio  est  differenliig  non  eisdem.  Naio  4 
ad  6  et  6  ad  9,  sesquialtera  proportione  jongnniur» 
6  autem  qiialemarinm  duobus,  9  vero  senariuni  iri- 
bus  praetcreunl.  In  sequentibos  etiam  eadem  rasio 
speculabiiur,  et  semper  alternatim,  nunc  quidem  eaes 
dem  proportiones,  aliae  differentix  sunt,nuiicautein,. 
ordine  permulato,  risdem  differentiis  aliae  proportio- 
nes.  Semperque  in  qiHbus  differuirt,  secundum  na* 

B  luralis  iiumeri  ordines  telMgoni  el  parte  allera  lon^ 
giores  sesesuperabuni,  tantum  quod  geminatis  siuih 
niulisiiaiuralis  numeri  fit  progressio.  Quod  miriHn 
vlderi  non  debct,  nos  eiiim  ipsas  summas  leiragono* 
rum  et  parte  altera  longiorutn  geininamus  ad  p  iinas 
secundasque  proportiones. 


Q> 


3 


•) 

s 

5 

w< 

h. 

T* 

M 

«5 

S 

cr 

9 

9 

sr 

ST 

S 

I  1    I  2  I   4  I   6  }  9   [  12  1 16  [  20  1 25  (  50  I  56  } 
I  1  I   2  I   2  I  3  |5  I  4|   4|5t5|    6   t    . 

Differentiae. 

Eocdem  quoqiie  differentiac,  mirabilem  in  modum  a 
loto  per  sequenies  part  'S,  et  per  easdem  unitaies 
quibas  superius  creverunt,  progrediuntur.  Namque 
inter  unum  et  duo  tantuin  unitas  intercedil,  qaae  nnU 
taii  cui  asqualis  est  lotom  est,  binarii  vero»  medie- 
tas.  Eodem  modo  inier  2  et  4  tanlum  duo  sunl,  qni 
binarii  lotum  suiil,  quaternarii  meJietas.  Inter  qua- 
ternnrium  vero  ei  senarium  iidern  duo  sunt,  ad  qua« 
ternarium  medietas,  ad  senarium  pars  lertia.  Tres  vere 
qui  sequuntur,  qiii  inter  G  et  9  constituti  sunt  medii» 
sunl  quidem  senarii  dimidium,  parsvero  teriia  nove 
narii.  Etrur>os  ternarius,qui  novenairli  tertia  pars  esi, 
duodenarii  quarta  est,  ct  ad  eumdem  modum  usque 
in  finemdescriplionis,  geminatis  bujusmodi  parlibu<», 
bicut  ipsa  qanque  summarum  comparatio  geiniii:\t;i 
esl,  aequas  partium  progressiones  aspicie 

CAPUT  xxxvm. 

Probaiio,  quadratos  ejusdem  esse^  natura:. 

IUud  autem  apertissimum  signum  est,  omnes  tctra- 
gonos  imparibus  esse  cognatos,  quod  in  omni  dis|io- 
siiione  ab  uno,  vel  in  duplicibus,  vei  in  triplicibus 
lalis  naturae  ordo  conseritur,  ut  nunqnam  nisi  se- 
cundum  imparem  locum  tetragonus  inveniatur.  Dis- 
ponamus  eniin  in  ordinem  numeros,  primo  quidem 
dii;>los«  deiode  lri|)Io:f. 


IU7  aN.MiiNL. 

descripiione,  Pylhagoricum  denaftiHn  manifestiim 
est  inveniri.  Qoandoquidem  et  Plalo  studiosissimus 
Pylhagorae  secundum  eam  dispulationem  dividit,  et 
Archytas  Pylhagoricus  ante  Aribtolelem  (iicet  qui- 
biisdam  sitambiguum)  decem  hxcpraedicamenta  con- 
stituii.  Inde  eliam  10  fnembrorum  particulae»  inde 
alia  permuUa  quae  omnia  persequi  non  cst  necessc. 

GAPDT  XLIi. 

Quod  prlmum  de  ea  quw  vocatur  arilhmelica  propor' 
tionalitate  dicendum  est. 

Nunc  vero  de  proporiionalitaiitius,  deqne  medic- 
lalibus  diceiidum  esl.  Et  primum  quidem  de  ea  me« 
dieiatc  tractabimus  ,  quae  sccuiid"m  quantilntis 
dt;qualitatem,  ncglecta  proportinnis  parilitaie,  consti- 
tiiiorum  terminorum  h.ibitudines  serYat.  In  his  aut''m 
qnaniilatibus  medie:as  isia  versntur,  inque  his  spe- 
culanda  esl,  in  qiiibus  a  seipsis  lermini  differunt. 
Quid  autem  cssel  diflfereniia  lermriinrum  siiperius  dif- 
fllniluin  est.  Ilanc  aulem  csse  ariihmcticam  medieta- 
t'*in,  numerorum  ipsa  raiio  declarabil,  quoniam  ejus 
prnportio  in  numer»  quantitate  consistil.  Quae  Igitur 
causa  est,  hujusmodi  lerminorum  habiludinem,  id 
cs(  arithmelicim,  cunctis  aliis  proporlionalitaiibus 
an^eponere  ?  Primum  quod  hanc  iiobis  in  princ'pio 
ipsa  numerorum  iintura,  e(  vis  nntnralis  quaniitatis 
opponit.  Hujusmodi  enim  proporiioie^  quaeque  nd 
icrminorum  difTerenlins  perlinent,  ut  paulo  post  dc- 
mensirabilur,  in  naluralis  primum  nuineri  di  posi- 
llone  cognoscimus.  .  Deinde,  quod  superiore  libro 
dispiitantibissnobisappTuit,  arithmelicam  vim  geo- 
melrica  alqne  musica  esse  anliqniorem,  ct  quod  illa- 
la,  hassimul  inferrei,  sublala  veroperimciet.  Quare 
ordine  disputntio  progreditur,  si  ab  cn  prins  inchoan- 
dum  sii  mediefatc,  quae  in  numeri  difTerentia,  non  in 
proportionis  speculalione  versalnr. 

CAPUT  XLIIL 
De  ariilmetica  medietate  ejusque  proprietatibui, 

Arilhmelicam  medietniem  vocnmus,  quoiies  vel 
tribus  vel  quollibet  terminis  positi  ,  3'qunlis  alque 
radem  diflercntia  itiler  omn^s  dispi>sitos  terminos 
invenilur.  In  qun,  neglecta  propoiiionis  nequaliiale  , 
terminoriim  tan'um  difTereniiarumquc  spcculalio  cu- 
stodiiur,  ut  1,  2,  5,  4,  5,  0,  7«  8,  9,  10.  In  hac  enim 
nnlnrdlis  nunieri  dispositione ,  si  quis  comiiniaiim 
diflereniias  lerininorum  curel  aspicere,  serundum 
ariilinieticam  medieialem,  acqiia  tcrminofum  iiitor  se 
discrepantia  esi.  ililqunles  enim  sunt  d  (Tcrentiae,  sed 
eadcm  proportio  aique  habitudo  non  est.  Si  igitur 
in  trilmi  lerminis  considcratio  sit,  coniinua  prop  r- 
lionaliias  dicitur.  Siu  vero  hic  alius  dux  et  alius  cc- 
mes,  ilHc  vero  utrique  sintalii,  vocabilar  disjuiicta 
medietas.  Si  igisur  in  iribiis  tantum  lerminis  secun- 
dum  coniinuam  medietiiem  conspexeris,  vel  inqiia- 
tnor,  vei  in  qiiolibel  ali  s  secundum  disjnnciam,  eis- 
dem  seinper  dilTerentias  tcrminorum  viJebis,  lantiim 
solis  proportimibis  permutatis.  Id  si  in  uno  qt^is 
noverit,  reliqua  eum  ralio  non  laiebit.  Sit  conlinua 
medietas  1,%,  3.  Ilicunusa  duobus,  etduo  atribus, 
ho\\6  (antuin  &iogu'is  distanl,  ot  sunt  ex  'em  d  (Tc- 


SeV.  BOCTII  UAh 

A  rcntiae,  proportioncs  veroalijr.Naiiqueduoad  mium 
duplus  est,  tres  ad  duo,  sesquialter,  et  in  esteris 
idtm  viJcbis.  Sin  autem  permiscens  et  aliqaos  prae- 
teriens  eligas,  et  in  h'%  aliquam  specaiationem  poiias* 
idero  poterit  evenire.  Nam  si  aequales  terminof  'mer- 
miitas,  et  sese  in  priore  dispositione  praetereMt,  si 
singulos  iiiierniittas,  solins  binarii  notabiUir  differen- 
tia,  sin  vero  diio  pnetereas,  ternarii,.  si  tres,  quater- 
Darii,  et  ad  euDidem  modum  uno  plus  quam  inter* 
miseris,  erii illa  quam  quaerimus  difleriniia  terniiao- 
rum.  Nainqne  si  in  tribus  lerminis  sing>ili  rclinqaan- 
tur,  biiiarius  semper  intererii. 


Difiei  eiitiaa. 


B 


lulermssi. 

Videsne  ut  cum  superlus  in  naluralis  numen  dispo> 
silione  se  termini  singulis  prxterirent,  praeiermissfi 
duobus  et  4,  unus  nd  Ires,  et  5  ad  quinarium  com« 
parati,  binarum  solum  in  dinereniia  reU  ueri^  f.  Nec 
nen  eiiam  in  disjuncta  eadem  versabitur  observatio. 

DifTerentiae. 


Interiiiis  i. 

Talibas  igitur  vestigiis  insistenlem,  iiulius  ab  eadefsi 
eimilitudine  error  abducet.  Namque  si  duos  inier* 
mitias,  tcrnnrius  differenliam  coniinebit,  si  ires, 
quatepnnrius,  si  qiiatuor.  quinariu«,  aequc  in  conti» 
nuis  proporilonibus  atque  disjunclis.  Qualiias  autcni 
proportionis  eaJem  non  erii,  qua  nvis  sint  aequtf 
-.  lerroiiii  differentiis  distribuli.  Qu  d  si  conversimpo- 
nantur,  ul  non  eisdem  differentiis  eadem  qualiuis 
proportionis  eveniat,  geomelrira  talis  proportinnali- 
tas,  non  aritbmetica  nominatur.  Est  aulem  pro 
prium  hnjus  meJielatis,  quoJ  si  iii  tribus  temiiiiii 
specu*alio  sil,  composiiis  extremitalibus,  illa  summs 
qu.fi  interextremitates  est,  lon  loco  tanlum,  vcrum 
etiam  fll  quanlilate  medietas.  Ut  sl  pouan  ur  f ,  2, 
3,  uniis  el  ircs  qualuer  reddunt.  Duo  Y^r^^  Qtii  ma- 
diiis  inter  utrosque  est,  quaiernarii  medicias  inve* 
iiiiur.  Quod  si  bis  medietatcm  Jnc.is  acqims  erit  cx- 
Iremitatibus.  Bis  enim  duo,  quatiior  creairt.  Sin  vcr« 
di>juncta  sit,  quod  flt  cx  ulrisquc  extremilaiibui 
rompositis,  hoc  ex  duabus  medict.iiibus  redditur. 
Si  eniin  suiil  I,  ^,3,  4,  unus  c(  quntiior  quinarian: 


itSi  AN.  MANL.  SEV.  BOF.TII  <t35 

ll;ibcl:iutera  propriuin  liujusmodi  mediclas,  quod  iu  A  crescal.  Ul  si  siiil  2,  4,^8,  16.  quod  fil  ci  bi»  16,  id 
oniiii  disposilionesecuodura  banc  proporliunalilaiem 
lerminoruin  difrerenlix  in  eadem  proporiii>nc  conlra 
se  sunl,  qiia  ruerini  ipsi  lerniini  quorum  sunt  ipssc 
ilifrerentiae.  SWc  eniin  dupii  conlrii  se  siut  termiui, 
dupl;ieerunt  etiam  dfrerenlix  sive  iripli  trip1ai,sivc 
i-ecundum  quamlibet  muliiplicitatera,  eidcin  in  dif- 
ferenllis  mulliplicilns  erii,  quain  priraa  consideralio 
invenitin  lerrainis,  ut  subjeciu  descriptio  monet. 

DiflereDiix  duplae.  » 


1    I     2   M    (    8    I   16  I  3i  I   fti  I 


ii>i 


I     i     I     2    (    4    (    8    I   16   (  53   (  t>4   I  128  j  i56 


Teraiiut  dupli. 
Nulli  igiturdubium  esse  potest,  qiipd  cuin  omnes  ler- 

luini  dupli  sinl,  ila  differeuli»  quoque  eorura  lermi-      "j-"  \7gs;  ^  duplid  per  cunctas  supcrpariiculare=i 

babiludiues  proponionesiiue  discurrens ,  quoJ  sub< 


e\  quater  8  reddattir.  Exeroplar  aulem  nobis  maii* 
muiii  certissimuraque  sit  illud  ubi  ex  aequaliiate  diiH 
iiius  oinnes  inxqualitatis  species  fundi.  lUic  enim,  in 
omffibus  vel  multiplicibus,  vel  superpartieiilibos,  vcl 
superparlicularibus,  vel  in  cieieris  cortjunciis,  geo  - 
inelrica  proportionaliias  custoditur ,  has  omnes  pro- 
prietates  quas  supradiximus  contiiiens.  Quarla  vero 
cst  pr^prielas  bujusce  raedietalis,  quod  vel  in  maju- 
ribus  vel  minoribus  terminis  xquales  semper  pm- 
poilioiies  suni.  Nanique  si  ponanlur  2,  4,  8,  16.52, 
64  ,  inlcr  bos  omnes  dupla  proportio  esl.  Apparet 
etiain  hxc  proporlionalilas  in  binis  proporliontbu%>, 
ab  unitaie  alternatim  parie  allera  longioribus  qua- 
diatique  disposilis,  a  prima  niultiplicilatis  habiiu 


norum  duplae  esse  videantur,  ul  uno  minus  termino 

iii  dilTerentiis ,  orones  pene  disposilos  subter  termi- 

nos  quorura  sunt  ipsx  dirferenlix-,  superior  ordo  red- 

iliderii.  C-t  eliain  aliudpropriura,  quod  oninis  ad  mi- 

noreni  iii:ijor  lerminus  coinparalus   ipsuni  minorcin 

reiinet  ditrcrentiam:  Namque   binarius  ad  uniiatem 

ipsa  unitate  diCTcrt,  et  quaternarius  binario  ipso  bi- 

nario,  cloctonariusquateriiario  ipso  quaiernario,  el 

deiiiceps  majores  alii  ipsis  minoribus  ab  eisdem  ip- 

sis  differunt  quos  numcrosilate  prselereuni.  Et  hoc 

quidem  in  dupiici  proportiooe  cadit.  Sin  vcro  sint 

triplices  proportiones,  major  lenninus  a  miiiore  tcr- 

niino,  duplicato  rainorc  termino  diflert.  Utsi  sint  1, 

3,  9,  tres  ab  iinOy  binario  differunt,  in  quein  unlas, 

id  est  minor  terminus  duplicatus  exundal,  ei  9  a  tri- 

bus  senario  differunt,  que  n  lerniriusduplicatus  edu-  ^ 

cit.  El  in  aliis  cunctis  ejusmodi  ralio  reperielur.  S  n 

vero  quadrupHces  sint ,   Iripiicato  minorc  terraino, 

niajor  terminus  a  minore  distabit.   El  si  qiiincupli» 

qiiadniplicato ,  et  si  sexcupli ,  quincuplicato ,  et  una 

ininus  rauiliplicatione  quam  est  ipsa  miiiorumad  ma- 

j<»res  comparaiio  lcriniiioruin ,   minorem  nunierus 

kii:ijor  exsu,  erat. 

Differentiae  duple. 
[    1    (    2    (    4    I    8    [   16  [  32  1  6i  [  i:^  I 
T"n    2    (    4    [    8    I    lg  (  32  I  61  [  U«  (  256 


jccia  descriptione  signaium  est. 


Teiragonus 


Parie  aliera  loiit^iur     [          2               bii|>la 

Teiragonus                  [         4              Dupla 

Parle  allera  iongior               6              Sesquijltera 

Telrago.ius                  |          9              Sestiuialiern 

Pafte  allera  longiiT     (        12        (     Se.«iiiit«^riM 

Tetragonus 


16 


I     Sesquitertia 


Pacte  aliera  lon^iior 


21 


.    7>esquiquarfa 


TetraRonus 


2*5        f    Sesqiiiquarta 


Parie  altera  ioimior     |        oo        {     Sesnuiguinia 


TeTagonus 


I        .'6        I     Sesquiquinta 


Parte  altera  lungior     j        4^ 


Teiragonus 


I 


Sesquisexta 
Spsiuixextn 


Termni  dupli 
Differentis  triplae. 


1 

i 

1 

6 

1 

t«\ 

S4 

1  162  |48U|liS8| 

1 

1 

1 

3 

1 

9 

|i7 

1 

81   1  2i>  1  7M  |2I87 

Termini  tripli. 
Diflerentiae  quadrupl«.  • 

J^3     [    12    (    48    [    li»  [  768  (3072(122S8| 


»     I     * 


lt> 


61    I   251)   [  1021  [  4UU('}I638 


Termini  quadrupli. 
Hxc  aulera  proportionalitns  et  in  aliis  oranibus ,  vel 
superparticul.-iribus,  vel  superpartientibus,  invenitur, 
hujusinodi  proprietate  in  oranibus  conservata,  ut  in 
conlinua  proportinne,  quod  fit  subextreraitatibiis  si 
ircs  ruerint  terinini,  hoc  a  medictate  multiplicaia 
consnrgat.  Si  enim  sint  2,  4,  8,  quod  fit  ex  bis  8, 
idera  (it  ez  quaier  4.  Vel  si  sit  in  quatuor  terminis 
d  siuncta  proportio,  qiiod  fit  sub  utrisquc  extremita- 
tibus,  id  duarum  incdieiatt:m  multiplicatione  con- 


CAPUT  XLV. 

Qua  mediefatci,  quibus  rerum  publicarum  statibus 

comparentur, 

Atque  ideo  aritlimetica  quidem  ei  reipublics  con  • 

paratur  quse  paucis  rcgitur,  idcirco  quod  in  minori* 

bus  ejus  termiuis  mnjor  proporiio  sit.  Musicam  vern 

medieiatem  optimatnm  dicunl  esse  rempublicam, 

ideo  qiiod  in  majoribus  terminis  major  proporlioiia- 

lilas  inveniiur.  Geometrica  medetas,  popttlaris  quo- 

damraoda  eiex  aBqualitate  eiviiatis  est.  Namquevel 

in  majoribus,  vel  in  minoribus,  aRquali  omnium  pro^ 

portionalitato  componitur,  el  est  inter  orones  paritai 

quaedaro   medielaiis  aequuui  jus  in  proportionibui 

D  conservantis. 

CAPUT  XLVI. 

Quod  superficiei  una  tantum  in   proporti&nalitatibux 
tnedietate  jjnigautur ,  solidi  vero  numeri  duabut  me 
dietatibus  in  medio  coUocantur 

Post  liaec  iglliir  tempus  est  ut  expediamns  nunc 
quiddam  nimis  utile  in  Platonica  quadam  disputa- 
lione,  quae  in  Timaei  cosmopeia  haud  facili  cuiqnam 
vel  penelrabili  ralione  versatur.  Omnes  enim  pbma! 
(igurae  quae  nulla  altitudinecrescuni,  una  tantum  ine- 
dieiaie  geometrica  cominuantur,  alia  quae  jungai  non 
poiest  inveniri ;  undc  diio  tanttim  in  his  intervalla 
suntconstiiuta,  a  primo  scilicet  ad  mediam,  et  a 
mcdioad  tertium.  Si  voro  fucrint  ciibi.  diias  lanium 
h:ibcbunt  mcdteiates,  ubi  tcrtia  iiivcnirt  non  potcrii, 


1155  AN.  MANL. 

igitur  dictam  est  mediam  terminum  in  buju^^modi 
inedietale  eadem  sui  parte  et  minorem  Tiiicere  el  a 
majore  superari,  sed  non  eisdem  pariibus,  Tel  mino- 
ris  minorem  transgredi,  fel  majoris  a  majore  tran- 
seendi.  Contrarie  liarmouica  medielas  proportiones 
babet.  Namque non  eadem  parie  sua,  medius ierm- 
nus  in  liac  proporiione  vel  minorem  vincit,  vel  a  m> 
jore  superatur,  sed  eadem  parie  minoris  minorem 
superat ,  qua  parte  majoris  a  majore  superatur. 
In  bac  eiiim  disposiiione  harmonica,  qux  est  %  3,  6, 
lemarius  bi  arium  terlia  sui  parle  Tincit«  idem  ter- 
narios  a  senario  toia  sui  quantilate  superatur,  id 
est iribus.  Idemque ipse  ternarius, medielaie  mnoris 
vincit  minorem ,  id  est  uno ,  et  medieuie  majoris  a 
roajore  termino  vincitur,  id  est  tribus.  Senarii  enim 
medietas  lernarius  esi.  In  geomeir.ca  vero  medielaie, 
neque  eisdem  suis  partihus  medius  vel  vincit  mino- 
rem,  vel  a  m»jore  vinciiur ,  neque  eadem  pare  vel 
inii:oris  minorem  ^uperat,  vel  roajoris  a  majore  re* 
linquiur,  sed  qua  parle  sua  medius  terminus  miiio- 
rem  superat ,  eadem  parie  sua  major  terminus  me- 
dium  viucii.  Quod  est  u4  medielns  atque  extremiias, 
aequalibus  medielaicm  etextremilatem  reliquamsuis 
parlibiis  siipervadanl.  In  liac  eniin  disposilione,  qux 
est4,  6,9,  te  tia  sui  parte  medius  senarius  qiiater- 
narium  superat,  id  est  ditobus,  et  lerliasui  parte  rur- 
-Busnovenarius  senariuin  vincit,  id  esttribus.  Ilabet 
nulem  al  am  proprieiatem  barnionica  rocdielas ,  ut 
ciim  duis  exlremitales  in  uiiuin  redacias,  medie:as 
mulliplicaveiit ,  dupla  quanlilas  colligiiur,  quam  si 
se  muUipIiceni  dus  extpemitaies.  Sint  enim  bi  ter- 
mini  3,  4,  6.  Si  igitur  ternarium  etsenaiium  jungas, 
novenarium  Tacies,  qui  per  quaternarium  ducius  36 
erficit.  Quodsi  se  ipsae  extremitates  muUiplicent,et 
liant  ires  sexies,  13  conllciunl,  quod  est  prionssuiii- 
M2d  diinidium. 

S6 


SEY.  BOETII  1156 

A  neque  solum  in  terniiiiis  spcculatior.em  proporlionis 
babet ,  neque  solon  in  diOcreniiis ,  sed  in  utrisque 
communiter.  Qusrit  enim  ut  quemadmodum  sunt  ad 
se  extremi  termini,  sic  majoris  ad  medium  diflTeren- 
tia,  contra  differentiam  medietaiis  ad  ultimum.  Ad 
aliquid  autem,  consiJeraiioiiem  barmoni^  proprie 
esse,  in  priini  libri  reriim  omnium  divisioue  roon- 
stravimus.  Ipsarum  quoque  nriusicarum  consonantia- 
ruro  quas  syropbo:  icas  nominanl  proportiones ,  in 
hac  pene  sola  roedieiate  frequenler  invenias.  Nam- 
que  sympbonia  diatessaron,  qux  princeps  est  ec 
quodauimodo  vim  obiiitens  elemenli ,  consliluta  sci- 
licet  in  ep  tri:a  propoi  lione,  ut  est  quaternarius  ad 
ternarium,  in  ejusmodi  bannonicis  medietatibus  in- 
veniiur.  Sint  enim  ejusmodi  barmonicx  medietalis 

B  termiiii  quorum  extimi  dupli  sint,  et  rursus  alia  bu- 
jusmodi  disi  osiiio  quorum  extimi  tripli* 


I    3    I     i     I    6     I  M     I    3M     6 

Senarius  igturad  ternarium  duplus-est.  Idem  autein 
in  alia  dispositione,  senarius  ad  binariuro  triplus. 
Ilorum  igitur  ai  dlflerentias  colligamus  et  ad  se  invi- 
cem  comparemus,  epitrita  proportio  coUigiiur,  uode 
diatessaron  symphonia  resonabit.  Inter  3  enim  et  6 
temarius  est,  el  iiiter  binarium  et  senarium  qualer- 
narius,  qui,  sibiroet  oomparati,  sesquitertiain  eflQcient 
proportioncro. 


{         5 

)     ♦     1 

«    1 

\         difr^reniia        / 

di;ilessaron 

5 

sesquitertinm 

4 

/ 

diflrereatia 

\ 

1 


I 


i8 
2i 


2 


.T 


_I 


6 


U\  eadero  quoque  medietate  et  diapenie  symphonia 
<^omponitur ,  quam  sesquialtcra  Iiabiiudo  reslituiL 
Maiii  in  ulrisque  dispositioiiibus  ius  quae  subject;T! 
sunl,  in  dupUci  senarius  ad  quaternariuin  sesquialter 
est,  in  triplici  ternarius  ad  binarium,ex  quibui  alris- 
^  que»  diapentc  sympbonia  conjungitur. 

diapenle 
se.squiaiie-a 


12 

CAPUT  XLVIH. 

QMore  dicta  tU  harmonica  medietat  §a  qute  dig  ita  est. 
Considerandum  forsitan  videatur  car  hanc  faarmo- 
nxjni  medietatem  vocemus.  Cujus  h.TC  raiio  est, 
qiioniam  ariibmeiica  dispositiu  equas  tanlum  per 
differentias  dividit  quantitates,  geometrica  vero  ter- 
ininns  xqua  prorortione  conjungit.  At  vero  liarmo- 
uira  ad  a  iquid  qiiodammodo  rehita  consideraiione, 


2 


sps(|iiia!l  ra 
-    diapeolc 

Po»t  hanc  autein  dinpason  consonantia,  qunc  fii  c% 
dupliri,  utcsi  in  siibjecta  formula. 


DE  ARITimeTlCA  LIS.  II. 


lii  lrip'icl  quaque  ilispnfiiliiine ,  Fimlil  itinpente  »t 
liiapason  Bymplionia  compotiitur,  s  n->ns  Getqniilie- 
»ni  eiduplicem  riiioDem,  qnod  tabjecia  deccriplio 
iocet. 


J_L_ 


Tri|ire( 
Diapeoie  etiliapaMO. 
El  quoniam  Ifiplus  (tuus  corilinet  consonantias,  dia- 
peiiie,  scilicel,  e(   diapasim,  in  hujus  Iripiicls  posi- 
lione  in  dineri^nliis  eumdem  rurtus  iriplum  rcperie- 
liiuj,  secundum  subler  itescripluiD  modum. 

TnFlusdiapeDte  ctdiipasoa. 


Teraiini. 

In  irjplictbusquoqueeitremiijiiibiis,  major  dilTerfn 
lla  ad  miannim  diflerenli^im  quadrupla  esl,  el  bii 
Bdtapason  sjmplioniam  emillit.  Nimqtie  iri  disposi 
tiona  S,  3, 6,  eiireroonim  d.lTercntia  esi,  id  eil  se 
■arii  ei  binarii ,  4  :  minor  vero  dilTerenlia,  id  ei 
tcrnarii  ci  bintrii ,  unus  ;  i  aulem  uno  quadrup'i 
Major  est  relaiione,  quj;  comparalin  bis  d  apasua 
conaonintiani  lenei.  ^ 

Oaidrup'u<  bis  dia;>aMn. 


Tennlni. 
In  dopla  TCro  disposilione,  major  terminns  ad  meJii 
tormini  conlra  se  differenliam.lriptus  esl,  et  nirsus 
iiiinor  lerminus  ad  medii  conlra  minoreni  termininn 
lomparnti  diflerenliam,  Iriplusost. 
Diflcrentlap. 


JJ_ 


\\ 


CAPUT  XUX. 

De  qtomarica  harmoma. 
Vocantaulem  quidam  liarmonicam  bujnsmodimft 
detalem,  idcirco  quoJ  icniper  bxc  proportionalia. 
geomeiricx  harmoniz  cognata  est,  li.irmon  am  au- 
leoi  geoineiricam ,  cubum  dicunt.  Ita  eniro  ei  longi 
ludine  in  laiiliidtncmdisieotus  est,  ei  in  aliitudinii 
cumulum  crevil,  ui  ex  xqualibus  pr  rii:i>ceiis,  ad 
xqualia  perveniens,  «qualiier  toiui  ribi  convenieni 
rreverit.  Hxc  auiem  mediclas,  in  omnibiis  cubis  qiua 
est  geomelrica  barmonia  perspiciiur.  Omnis  enlm 
eubus  liabet  latera  12,  anguloi  8,  superltcies  6. 
Kfc  autem  nrdo  et  disposiiio  harmoniea  esi.  Dispo- 
naniur  en:m  C,  8,  li;  bic  erga  qneroailmodum  e&l 
■Mijor  lerminus  ail  pariissiroum,  ita  difTerentii  ma- 
D  joris  ei  medii  ad  parfisslroam  comparaiur, 
Dittereniige  duplc. 


Suffintt 


lAttra 


_LijL 


'  I 


rerralni. 
Illa  aotcm  maxima  syropbonia  quae  Tocalnr  bis  dia- 
pason.  velut  bis  duplum,  quoniam  diap:iioa  sympho- 
nla  ex  duplici  proporlione  eolligilnr,  huic  se  junctu- 
raiharmonicz  medieiatis  inlerserit.  Nam  in  ilaplici 
proportione,  medius  lerroinus  nd  m'aoris  saique  di(- 
furentiam  qaadmplus  iaTCDitur. 


Dupll  tennlui. 
Perpensi  namqne  12  ad  sri  dupli  sanl,  dilTerciitia  t' 
ii  et  ocionarii  aualernarius  eB<,  oclonarii  vcro 


1120  AN.  Mm.  SEV.  BOETH  «««0 

wnarii  diio,  dupla  aiilcm  nlione  dislalMinl  duobus  A  disposilione  16,  25,  40.  Vidcs  eniin  ul  quindcna  »e$o 
quatuor  coinparaii.  Rursus  ocionarius,  qui  medielas  summul»  quaniiiale  iranscendanl. 
,c  t,  alia  sua  parte  miuorem  prxcedit,  ei  alia  sua 
parie  a  majore  prxcediiur,  e<dem  aulem  parte  mi- 
noris  minorem  superai  qua  parie  majoris  a  majore 
tuperatnr.  Rursus  si  extremitaies  in  unum  redigan- 
lur  et  a  medietate  octonario  multiplicentur,  duplus 
erit  ab  eo  numero  qiiem  sols  exiremitates  multipli- 
c^tae  perfeceriiit.  Omnes  aiitem  in  hac  dispositione 
symphonas  musicas iiivenimus.  Diatessaron  quidem 
€81  octo  ad  sex,  quoniam  proponio  se-quileriia  est. 
At  diapente,  12  ad  8,  quoiiiam  ea  qu:c  sesquialiera 
comparatio  dicitnr,  in  ea  diapente  consoiiant:a  repe- 
ritur.  Diapason  ?ero,  qtiacex  duplici  nascitur,  ex  12 

ad  sex  compositioue  producitur.  Diaiiason  vero  et      laie,  et  minorum  terminonim  proporlia  major  est 

diapente,  qu«  Iriplicis  obtinet  rationem,  fit  ab  ex-  ^  iHa  comparaiione,  qux  inter.  majores  terminos  con- 

tremilatum  differentia  ,  ad  difrereiiliam  minorem.      tinetur.  Et  tanto  minor  est  nunierus  qui  fit  ez  multi* 

Namque  duodenarii  et  senarit  scx  differenlia  cst; 

minor  vero  esi  differentia  octonarii  ct  senarii,  id  est 

S.  Qui  senarius  ad  binarium  iriplus  ost,  et  di.ipa  on 

simul  ct  diapcnle  coiisoiiantia  souaiit.  Illa  vero  niajor 

consonantia  qiiae  cst  bis  diapason,  qust  e\  quadriiplo 

fit  iu  medii  lermiiii,  iJest  octontirii,  el  ejus  differcn- 

tiae  comparatione  perspicilur,  que  iiiter  oclonarium 

lsenariumi|uc  reperiinr.  Qunre  proprie  alque  coiivc- 

nienter  hujusmodi  proportlonarna>  harmonica   me- 

dietas  ap;^e!Iaiur. 


Oiuuesqufe  proprieiales,  quas  supra  diximus  in  me- 
dietate  arithmetica  couvenire  ab  hac  hojusmodi 
dispositione  non  reperies  alienas.  Namque  quemad- 
modum  una«quisque  eorum  lerminus  ad  seipsam  est, 
quoniam  sibi  a^qtialis  esr,  ita  sunt  ad  se  invicem  dif- 
ferentix  quoniam  sibi  tunl  aequales,  et  quanto  major 
termiiius  medium  trausit,  tanto  medius  vincit  mino- 
rem.  Et  extremiiatum  aggregatio  duplex  esi  medie- 


CAPUT  L. 

Quemadnwdum  comtiiutis  attrinsecus  duobus  terminis^ 
.  .arithmetica,  geometrica,  et  harmouica  inter  eos  me  ■ 
dietas  aUernetur,  atqne  de  eorum  generationibus, 

■ 

Nos  auiern  prses  are  dcbemus,  qiiateiius  qucin:ul- 
modum  d  .to  calaino,  cxlremis  foraminibiis  manenti- 
bus  musicis  mos  esl,  ut  mediuui  forainen  permutan- 
les,  atque  aliud  apeMenles,  aliud  digitis  occludenies, 
ilivcrsos  einiiiant  sonos,  vel  cum  duabus  alirinsecus 
proteusis  chordis,  ineJii  nervi  sonum  musicus  vel 
astringendo  teiiuat,  vel  rcmittendi)  gravat,  iia  quo- 
que  daiis  duobos  numeris,  nuiic  qu  dein  aiiilimeti- 
cam,  nunc  vero  geometricam,  nunc  autem  liarmoni- 
cani  mcdietaicin  experiamur  inscrorc,  ut  rectum 
propriuiiique  medlelalis  noiiien  sit,  quol  maneuiibus 


plicaiis  extremiutibus,  ab  eo  qui  fit  ex  multiplicata 
raedletate,  quantum  eoruin  differeniijR  multiplicatae 
restituunt.  lllud  quoque  quod  medieias  eadero  sui 
parte  et  a  majore  vincitur,  et  niinorem  ipsa  superve- 
iiii,  noh  eadem  autem  parte  iniuoris  minorem  transif, 
vel  majoris  a  majore  relinquitur,  quae  omnes  scilicct 
proprielates  non  alterjus  nisi  arithmetica!  mcdietatis 
sunt,  Quod  si  superiiiS  dicla   meminerit  Icctor,  ita 
esse  indubilanier  intelliget.  Rursus  si  iiiter  eosdem 
10  et  40  viginti  constituam ,  statim  geomerrica  mc^ 
dielas   cuin   suis  proprietatibus  cunctis    exorilur, 
arithmetica  medietate  pereunte.  In  hac  enim  disposi- 
tione  10,  20,  40,  quemadmoilum  est  ifiajor  ad  me- 
dium,  sic  mcdius  ad  extremum.  Et  quod  continetiir 
ab  extremilatibus,  xquum  est  ei  qu  >d  a   muliiplici 
medielale  completur.  Diffcrenti'»  quoque  eorum  in 
eadem  sunt  proportione  qua  lermini.  Crementuin 
vcro  et  imininutio  proporiionum  secundum  terminos 
nulla  esi,  sed  majorum  terini:iorum  proporiio  a  mi- 
norum  lerininorum  proportione  non  discrepai.  Si 
vero  harmonicam  mcdieiatem  cotijungere  velim,  16 
mihi  numerus  inter  exiremitates  uirasque  ponendus 
e:«t,  utsit  hoc  inodo  10,  16,  40.  Nuncigitur  licet  in 
hujusmodi  dispositione  omnes  harmonicas  proprieta- 
les  agnoscere,  qua   eiiiro  maxiinus  ad  parvissimum 
terininus  proporlione  jungilur,  eadem  proporiione 
differenliae  ad  se  iiivicem   couiparantur.  Et  quibus 
patibus  majorts  a  mnjore  medius  vincilur,  eisdetn 


cxtremitatibiis   huc  alque  illuc  ferri   perinuiaiiqiie  ^  partibus  miiioris  prseterit  minorem.  Suis  vero  non 


videatur.  Poieriinus  aulein  haiic  in  duobus  alirinsc- 
cus  positis  lermii:is,  vel  paribus  vel  imparibus  per- 
inut:ire,  ita  ut  cum  ariihmeticam  ponimus  medieia- 
lemdiffereiitiaruin  tantum  ratio  aequalitasqujservelur. 
Cuin  vero  geoineiricam,  rata  se  proportionum  juii- 
ctura  custjdiat.  Sin  autem  harinoni  a  fiat  differcn- 
tiariim  comparatio,  ab  terminorum  proporiione  non 
Ji^repei.  Et  sini  quidem  primo  pares  positx  qjiC- 
dam  extremitates,  inter  quas  has  omnes  medietiles 
oporteai  internectere,  10  ei  40.  Prius  igilur  arith- 
motica  medieias  aptetur.  luier  hos  ergo  si  25  posuero, 
crit  niihi  arithmelica  proporlio  differentianitn  quan  • 
Uiaie  iinmuiabilitcr  ciislod  ia,  in  huiusmodi,  scilicct 


eisdem  vel  a  majore  vincitur,  vei  iransit  minoreni. 
tt  in  inajoribus  terminis  major  est  proporiio ,  in  mi? 
noribus  minor.  Et  si  in  unum  extremitaies  redigantur, 
ei  medietatis  quamitate  concrescanl,  duplus  iiidc 
couficitur  nuroertis  ab  eo  qui  ex  solis  mult  p'icaiis 
extreniititibus  procreatiir.  Alque  hoc  quidem  iii  ier- 
minis  paribus  constilutum  est.  Al  vero  si  irop.)res 
proponantur,  ut  sunt  5  et  45,  aplalus  luedius  25, 
arithmeticam  proportionem  medietatemqiieconstituii. 
Nam  si  sint  5,  25, 45,  eadero  sese  numcrorum  quan- 
iitate  termini  iraiisgredieniur,  el  omiiis  superiusdi- 
cia  proprictas  ariihmeiic»  medietatis  in  his  ieruanis 
ciistoditur.  Sed  si  15  nuinerum  medium  ponani,  u| 


ii61  DE  ARITHMET1CA  I.IB.  II.  1162 

sint  5,  15,  45,  in  |eoroelricam  medielatem  termini  A  gnitionis  eorum  versiior  utilitM.  Cttieru  lutem 


relabuntur,  ftqualibus  terroinorum  ad  8e  invicem 
proporlionibus  custoditis.  NoTem  Tero  si  inier  utros- 
que  terminos  ponam,  ut  sint  5,  9,  4,  5,  (it  harmo- 
nica  medietas,  utqua  summa  maximus  numerus  par- 
▼issiroum  pnecedit,  eadem  major  differeiuia  mino- 
rem  differentiam  vincat.  Qua  vero  disciplina  bujus- 
modi  medieutesreperiri  possimus,  expediendum  est. 
Datis  doobtts  terminls,  il  arithmeticam  medieutem 
constitiiere  oportebit,  utraque  est  extreroius  conjun- 
genda,  quodqneexea  copulatione  colligitur  dividen- 
dum,  isque  nnmerus  qui  ex  divislone  redactus  est, 
ariibmeticam  medieiatem  inter  extremiutes  locatus 
efficiet :  ut  10  ec  40  sl  junxero  efQciunt  50,  quos  sl 
dividam,  25  redduntur.  Hic  erit  medius  terminus  se- 


prxtereundo  transcurrimus,  idcirco  quod  non  mul- 
tum  nobis  in  lectionibus  prosuni,  sed  Untum  ad  im- 
plendam  denarii  nuroeriquantitatem.  Qus,  ne  lateant 
neve  sint  aliquibns  ignorat^B,  depromimus.  Yidcntiir 
enim  bae  supradictis  medieutibus  esse  conirariae,  ex 
quibus  originem  trahunt.  Ex  his  enlm  etiam  isUn 
aunt  constitutx.  Est  autem  quarU  medietas  qufls  op* 
posiu  videtur  barmonic»,  in  qua  tribus  terminis  po- 
sitis,  quemadmoduro  est  maximus  terminus  ad  par* 
vissimom,  sic  dilTerentia  minorum  ad  differentiam 
maximoruro.  Dt  sunt  5,  5,  6,  sex  ad  ternar.nro  dU- 
plus.  Et  suni  mSnores  5  et  3,  roaximl  vero  hujus  db« 
positionis  6  et  5.  Differentia  vero  rolnoruni,  qulnarii 
scillcet  et  lernarli  2  sunt,  majoruro,  quinarii  et  se* 


eunduro  arlthroeticam  proportionem.  Vel  si  illum  B  narii,  I,  qui  2  ad  unum  comparati  dnpltim  faciunt. 


numenim  quo  major  minorem  superat  diTidas ,  eom- 
quc  minori  aaperponas,  qnodque  inde  concrescil 
medium  ponas,  aritbmetica  medietas  informatur. 
Nam  40  denanum  tricenario  soperat;  quem  si  dividas 
15  fiunt;  bunc  sl  minori,  id  est  denario,  superposue- 
ris,  20  et  5  nascentur ;  quem  si  roediuin  constituas, 
arithmeiicx  medietatis  ordo  formatur.  Geometricam 
vero  si  rationem  vestigcs,  ejus  numeri  qui  sub  utris- 
que  extremiutibus  contineiur,  tetragonicum  latus 
inquire,  et  hunc  mediuro  pone.  Naro  sub  10  et  de- 
nario  nuroero  400  continentur.  Si  eniin  dcnarium  In 
40  miiltiplices,  hic  nuroerus  crescit.  Hornm  igitur 
quadringentoruro  require  tetragonlcuro  latus,  hi  sunt 
20.  Vicies  eniro  20,  400  efnctuntur.  Repertum  ergo 


Ergo  quemadmoduro  est  roaxirous  terminos  ad  par- 
vissimumt  sic  roinoruro  terroinoruro  differentia  est  ad 
differentiam  maximorum. 

Differentfx  dople. 


—% 


Tonnlnl  extremi  dupll. 
Liquet  aiitem  opposlum  et  quodammodo  eontrariam 
esse  hanc  medietaiem  harmonic»  medietaii,  idcirco 
quod  in  illa  quemadmoduro  est  maximus  terminiis  ad 


*u.  f.c.t»  «uim  «.,  •vv  C....IUUM...  ...K...™  ..B-     parvissiroum,  sic  m^joruro  termlnonim  differentla 

latusquadratum,  medium  const.tues.  Vel  s.  ^m  pro-  C  ^^  differentlam  minornm.  Hie  autem  eeontrark).  Esl 
portiooem  quam  liiter  se  dati  terrolnl  custodiunt  di- 
vidas,  et  id  quod  relinquetnr  medlum  terminum  po^ 
nas.  Namque  40  ad  dcnarium  quadruplas  est«  Igltur 


quadrupluro  si  divid^s,  duplum  faeies,  qui  esi  scilicet 
20.  Naro  20  ad  denarium  duplus  est.  Bunc  sl  medinm 
consiiiuas,  medieUtero  geometrieam  perferet»  Har- 
roonicaro  vero  roedieUUro,  lali  modo  reperies :  diffe- 
reniiam  terminonim  In  mlnorem  terminnm  multi-* 
plica,  et  post  junge  terminos,  et  joxu  eum  qul  inde 
confectus  est ,  comroitte  illum  numeruro  qui  ex  diffe- 
rentiis  et  termino  mlnore  productus  est.  Cujus  cum 
latitudinem  invenerls,  addas  eam  mlnori  termino,  et 
quod  iiide  colligitur  mediuro  terminnro  pones,  10 
eniro  et  40,  30  sunt;  quem  sl  multlplicas  in  dena- 
rium,  id  est  l.i  minorero,  decies  30,  oportct  300  efil-  D 
cias.  Quos  300  juxta  enm  comroltte  qul  ex  junctls 
uirisque  confectus  est,  id  est  juxu  50,  facient  enlm 
quinquagies  senos,  et  Invenitur  iatitudo  senarins. 
Hunc  igitur  si  roinori  termino  addas,  facient  16,  ei 
hic  nuroerus  roedius  constitutus  iuter  10  et  40,  bar- 
monicaro  proportionero  roedieuteroque  servabit. 

CAPUT  LI. 
De  iribui  medietatibtu  qum  hamiowcm  $i  geomHncm 

contrariw  tunt. 

H»  quidero  sunt  apud  antiqniores  inventse  pro- 

baiaeque  medieutes,  quas  idcirco  longius  enodatiua- 

que  iractaviroos,  qnod  hae  roaxiine  in  antiquomm 

leclionibus  inveniuntur,  et  ad  omnero  pene  vim  co- 

Patrol.  LXIII. 


autem  proprium  bujus  medieutls,  quoniamqiiod  con« 
tinetur  sub  maxiroo  termino  et  medio  duplum  est 
eo  quod  continetur  sub  roedio  atque  parvia&imo; 
sexies  enim  quinqne  30  snnt,  quinquies  verotres  15. 
Duoe  vero  alise  medieutes,  quinta  scilicetet  sexu, 
georoetricae  roedleUti  contrari»  sunt,  et  eidem  vlden- 
tur  opposit».  Est  auiem  quinta  niedieus,  quotiena 
in  iribus  terminis,  qiiemadroodum  est  medius  termi* 
nus  ad  minorem  terminum,  ita  eorum  differentia  ad 
differentiam  roedii  aique  roajoris.  Nam  in  hac  dispo* 
sitione  2,  4, 5,  quaiernarius  ad  binarium  duplus  esi; 
sed  inter  qi.ater.)arium  et  binariuin  duo  sunt«  inter 
quaiernarium  vero  et  majorem  terminum,  id  estquin» 
que,  1,  et  duo  ad  unum  dupli  sunt. 

Diflereniiae  doplsB. 


•  ^ 


I 


I 


I 


I 


Numeri  dupU. 

Contrarium  autem  geometric»  medietati  In  hac  pro- 
portione  est,  quod  in  illa  quemadmodum  major  ter- 
minus  ad  miuorero  essel,  sie  majoruro  differentia  ad 
differentiaro  roinoruro.  Hie  vero  conirarie,  qnemad** 
modum  minores  ad  se  termini  sunt,  sic  minoniM 
differentia  Urminorum  ad  majoniro  differentiam  eom* 
paratur.  Est  autem  proprium  in  hac  quoqoe 

37 


fi€5 


qaod  fllod  quod  ooniinetur  6ub  mnjore  terinino 
Ot  nedietalo  dupluin  est,  eo  qtiod  sub  uirisque  extr^ 
nitaiibuf  eoBtinetar.  Mam  quinquies  quatuor  sunt 
SO»  qainqoies  vero  3  snnt  10,  et  ^  denarii  duplus 
liSl.  Sexta  tero  medietas  est  quando  tribus  terminls 
constitufky  qaemadmodum  est  major  lerminus  ad 
■Mdiofli,  tic  minomm  terminomm  dlfferentia  ad  dlf- 
ilPenttam  maximorum.  In  disposltione  enim  quse  est 
4,  4»  6,  maximus  terminas  ad  medlum  sesqulalter 
eal,  differentia  vero  minomm»  id  est  unius  et  A,  tcr- 
MPlas  eslt  majomm  vero,  id  est  quaternarli  et  se- 
Miril»  blnarius. 

DiflrereiitliB  sesqai^rae. 


AN.  MANL  BGT.  BOETII  lfV4 

A  rura  differentiam,  at  sunt  6,  7,  9.  Kovem  igltur  ad  % 
sesquialicr  est,  el  eorum  differentla  ternarius  est, 
qui  comparatus  contra  niujorum  differenii.tm,  id  esl 
septeuaril  et  novenarii,  qui  binarlui  esi,  reddit  ses- 
quialteram  proportionem. 


'II.  i.in  »1    ■' 


1 


I 


I 


r~r-[ 


^ 


Ternarius  autem  binario  comparalus»  sesquialteram 
habitudineni  proportlonis  efnciet.  Eodeni  autem  modo 
baec  quoque  niedietas  geometricae  coniraria  cst, 
quemadmodum  et  quinia  prppier  proportionem  diffe- 
reniiarum  a  minoribus  ad  majoros  terminos  con- 
versam. 

C4PUT  LIL 

ff§  qtmmntii  w^fdm(<Uiku$  qmu  p^Hin  ad  impMaum 
'    4s9tmum  HmUm  adjecerunl. 

Bt  b«  quidem  siint  sex  medielates,  quamm  ires  a 
Fytbegora  usqtie  adPlatonem  Arisioielemqucmapsa-  r% 
fimt.  Ptisi  ▼ero  qnl  Insecuti  snnt,  has  tres  alias,  de 
qulbui  fupra  di^serafmos,  snis  commeniariis  addi- 
iere.  Sequens  auiem  aeias,  quemadmoilum  diximus, 
ad  implendam  denariam  quaniitatem,  allas  quaiuor 
medletates  apposnlr,  quas  non  adeo  quis  in  veterani 
Kbrls  invenlat.  Has  igitur  nos  quam  possuinus  bre- 
vlssime  disponamus.  Prlma  enim  quae  e>t  earum,  iq 
Ordlneverofeptlmamedietas,  hoc  modo  conjungituri 
eom  in  tribus  termlnis,  quemadmodum  cst  maximus 
lerminus  ad  ultimum,  sic  maximl  et  parvissimi  ter- 
minl  differenlia ,  ad  minorum  differeniiam  lermino- 
mm,  at  in  hac  disposltione  6,  8,  9.  Novenarius  igi« 
tur  ad  senaHum  sesquialter  est,  quorum  est  differcn- 
lia  teraartus.  Minoram  vero  terminorum,  id  est  oclo- 
narii  et  senarii,  blnarius  differentia  est,  qui  ad  su-  q 
periorem  ternari\im  ctunparatus,  (acit  sesquiaiteram 
proporiionem* 

DiOereuiu  sesquiaHeris. 


Tertia  vero  Inter  bas  seqoentes  quilMv,  nofia  aolem 
in  ordine  proponlo  est,  quando  trtbua  lemfnis  po* 
•itis,  quam  proportlonom  inodias  leminui  ad  pap> 
Tissimum  enstodii,  eom  retin«i  •iirenMriim  dflllib 
9  reniia  ad  minoram  diflbrOntiam  «omptfatt,  «I  4,  i, 
7.  Etenim  6  aJ  i  sesquialter  eA,  q«or«iB  mu  dlia^ 
trentia  binarius;  septenarii  vera  et  quateniavli,  it^ 
narius  differentia  est,  qoem  ai  ad  snporioren  Mm* 
rium  comparemiis,  aesquUltera  pmporiioiw  eon}M* 


Qfiarti  vero,  qna  In  •rdtne  docimi  oif ,  eonsldto>am 
10  iriiMii  lcFminis»  eum  tali  proportiona  madioa 
miniiiid  pirvifsimtimeomparatttr,qimli  exi 
differeiHii  oontra  majorum  lOfmlnoram  diffefoo* 
liam  prQporiiono  ooniungiliir,  ut  aool  iroa«  quio» 
que,  oeto.  Quinaffioi  eoioi  oMdifii  termiow,  od  ler* 
noriom  superbipanieni  osi.  Exireoienun  Toro  diffbr 
reolfa ,  oeionarii  sellietl  et  leroarii,  qoioorioi,  qui 
oooipariloseoniro  mi)oram  terminorom  differaniioBa« 
idiicot  qoioirii  et  octoiiirii,  qui  eot  lerntrius,  oilpiO 
qooqoe  soperbipartioos  inveoitor. 

CAPUT  LUI. 
iHepmkia  deeem  wudieiumm. 
[HipooimiH  igiliir  canotis  mediotatoi  io  ordinoos 
ul  eHjusonodi   ooMies  oioi,  faeiiliflM   posoittt    io« 
tellifli. 

I    Ariihmeiira 


fii  mnM     m.  ■  » 


^t    **'i>t' 


'■1.1  ^  *in»  fJ 

8       1      5      I 


TeraiiBus  seiiqoiaiter. 

Seeundi  vero  ioter  qoatoor,  sed  oeuva  fn  ordine 
ffoponionalltas  esi,  quoiiens  in  iribus  lerminis, 
«foemadmodoni  sunl  extremilates  ad  se  inviccm  cofn- 
Hiroias,  sie  ooram  differentla  ad  majorum  termino* 


rv 


Cieomeihca 


M^mi' 


f» 


(larmoiiica 
('cmtrariH  tiarnionirs 


'*  rw 


'  Oinirana  (tromelrte» 


€ontvarta  (Tehmeiric» 


TT* 


Int^r  4  prima 


«  ■ 


Inter  i  secunda 


louritenia 


Prinia 


■  uiiinfti,  t  I  iii  »'  »■ 


r^  2 


■  ■  '■  F I ' 
SecunJa 


Teriia 


-*^ 


Quiin.i 


fjniiila 


Sexta 


rrr 


9epl1ma 


-t— S" 


Oetiva 


Fnter  i  qoarla 


N«aa__ 
Deonna 


1 
5 


i 


'Tf 


•lUlll —    ■■'■■^it 

I 


6 


5 


6 
T 


« 


■n 


4         0 


*rr- 


()* 


9 


2 

7 


W-* 


CAPUT  LIV, 
de  maxima  ei  perfecta  symphoma^  qua  tribue  dis/en* 

ditur  intervaltit, 

Restat  ergo  de  roaxima  perreciaqne  liari^pnia  dii« 


U6S  DE  ABITHMETiCA  LIB.  II.  I  lCi 

screie,  qiix tribus  iiilenrallttCMiilitula,  mngnam  vim  A  oclonarius  senarium  superat,  id  est  p^irie  lertii,  ea- 


oblinot  in  mu>ici  modulaminis  lemperAmentis  et  in 
speculnuoiie  naiuraliuin  qux^tionum.  Elenim  per- 
rcciius  lii)ju!.modi  medieiaie  nihil  poterit  inveniri, 
«lU.i;  iribiis  iiilcrvaliis  producia,  pcrrectissimi  corpo- 
lis  n.uuram  substantiamque  sonita  cst.  Iloc  enim 
niodo,  cubum  quoque  triiia  dimensioue  erassatum, 

* 

plenam  hurmoniam  esse  monstrafimus.  Hjbc  autem 
hiijiismodi  inveuietur,  siduobus  terminis  consiiiutis, 
qui  ipsi  (ribus  ^reverint  intervallis,  longiiudinc,  lati- 
ludine  et  profunditaie,  duo  hujusmodi  termini  medii 
ruerini  constiiuti,  ct  ipsi  tribus  intervallis  notati,  qui 
vel  ab  aequalibus  per  aequales  arqualiter  i^int  pro« 
ducti,  vel  nb  inaequalibus  ad  imi^qualia  aequaliier,  vel 
ab  inxqualibus  ad  a^qualia  scqualiter,  vel  quolibet 


dem  duodenarii  parle,  octonarius  superatiir.  Quatuor 
enim  quibus  octonarius  a  dnodenarlo  Tincitur,  duo- 
dennrii  tertia  pars  est.  El  si  extremitates  Jungas  6 
scilicet  et  12,  easque  per  octonarium  medium  multi- 
plices,  lU  sunt.  Quod  sl  se  extremitates  muhipli. 
cent,  sex  scilicct  et  12,  facient  72,  quo  numero  144 
duplus  est.  Inveniemus  hic  quoque  omnet  musicat- 
consonantias.Namque8ad  6el  9ad  12  comparatises- 
quitertiam  proporiionem  reddunt,  et  simul  diaie88a«- 
ron  consonantiam.  Sex  vero  ad  9  vel  8  ad  iS  com« 
parati ,  reddunt  sesquialieram  proportionem ,  sed 
diapente  symphoniam.  Duodecim  vero  ad  senarium 
ton^idernti  duplicem  proportionem,  sed  diapason 
symphuniam  canunt.  Oclo  vero  et  9  ipsi  contra  sa 


alio  modo,  alque  iia  com  liarmonicam  proporiionera  B.medii  considerati,  epogdoum  jungunt,  qui  in  musico 


custodinnt,  alio  tamenmodocomparati,  faciunt  ariih- 
meticam  medictatem,  hisque  geomeirica  medietas, 
qn»  inter  uirasque  versatur,  deesse  non  possit.  In 
quatuor  enim  tcrminis  si  fuerit,  quemadmoduni  pri- 
mus  nd  secunduni,  sic  lertiiis  ad  qnartum,  propv 
lionum  raiione  scilicet  cuslodita,  geomclrica  medic- 
tas  explicatur.  Et  quod  continetur  sub  axtrenitaU- 
hus  xquum  erit  ei  quod  sub  utraque  medletate  ad 
se  iiivicem  muliiplicala  conficitur.  Rursus,  ii  maxi- 
mus  quatuor  terminorum  numerus  ad  eum  qui  sibl 
propinquus  est  lalem  habeat  difrereniiam,  qualem 
idem  esse  maxiroo  proplnquus  ad  parvlssimum,  hu- 
jusmodi  proportio  in  ariihmetica  consideratioQC  pro- 
poiiituf.  Et  extremoruin  conjunctio  duplet  erft  pro- 
pria  medletaie.  Si  vero  inter  quatuor  qui  est  tertius  C 
lerminus,  a  qua  parte  quarti,  quartum  termlnum  su« 
peret,  et  aeqna  primia  primo  superetur,  harmonica 
hojusmudi  proportio  medietasque  perspicitur  :  eC 
qood  continetur  sub  extremorum  aggregatione  et 
multiplicatione  medietatis ,  duplex  est  eo  quod  sub 
utraque  exiremltate  conficitur.  Sit  autem  quoddam 
hujus  dispositionis  exemplar  hoc  modo,  6,  8, 9,  12. 
Ilas  igitur  omnes  solidas  quantitaies  e&se  non  du- 
bium  esi.  Sex  enim  nascuntnr  ei  uno  bis  ter,  12  au- 
temex  bisduo  ter.Horum  autem  medietates,  octona- 
rius  til  semel  duo  quater.  Novenarius  vero  semel  tres 
ter.  Omnes  igitur  terniini  cognati  sibi,  et  tribus  in- 
tervallorum  dimensionibus  notati  sunt.  In  his  igitur 
geometrica  proportionalilas  invenilur,  si  12  ad  8 
vel  9  ad  6  comparemus.  Uiraque  enim  comparatio  I^ 
tesquialtera  proportio  est,  et  quod  continctur  sub 
extremliatibus  idem  est  ei  quod  fit  ex  mediis.  Nam* 
<|ue  quod  fit  ex  duodecies  6,  xquum  est  ei  quod  fit 
ex  octies  9  :  geometrica  ergo  proportio  hujusmodi 
est;  arithinetica  autem  est,  si  duodenarius  ad  nove- 
narium,  et  novenarius  ad  senarium  comparetur.  In 
utrisque  enim  ternarius  difTerentia  est,  el  junctae  ex<» 
tremitates  medietate  dnplae  sunt.  Si  enim  junxerls 
scnarium  et  duodecim  facies  18,  qni  est  novcnarlo 
medfo  terniiiio  dupius.  In  hls  ergo  gcomelricam 
ariihroeticamque  medictatem  pcrspexiinus.  ITic  quo- 
que  harmonica  medietas  invenitur,  si  12  ad  8  el 
runut  8  ad  6  eomparemus.  Qiia  enfm  p:irte  senarll 


modularoine  tonus  vocatur,  qoac  omnium  rousicorum 
sonorum  mensura  communis  est.  Omnium  eniin  esl 
sonns  iste  parvissimus.  Unde  notiim  est  quod  dia- 
tessaron  et  diapenta  consonaiitiarum,  tonus  difTeren- 
tia  ett,  «icut  inier  sesqdlterthim  et  sesquialteradi 
proportionem  sola  cst  epogdous  differentia.  Ej 
amaro  descrjptlunis,  subter  exemplar  adjecimus 


Proportioaalitas  goomclrica. 
S(  squialterse  proporiiones. 


nszo 


73 
Extremorum  mcdiorumque  mulUplicaliooaa. 


PropoittonalKas  arfthinetica. 
Differentin  aBquales. 


18 
Kxiremitates  junctae  ad  Dovenariiim  medium  dupl»  sunl* 


1167 


AN  BIANL.  SEV.  BOETII 
A 


1168 


ProporUoDalitas  barmonica. 

Partes  ininoris  majorisqae  lermioorum. 
2  4 


ConsonaDlis  mDsic». 
Sesquitertia  Sesqai(ertta 

Epogdous 
Diatessaron  Dialessaron 


JunctsB  extremitates  et  per  medinm  multiplicat». 


B 


Dupla 
Diapason 


AN.    MANL.    SEV.    BOETII 

DE  MUSICA 

LIBRI QUINQUE. 


Od»  in  margine  Glareani  ediiionis  e  regione  textos  notata  sunt,  nos  ad  coiamnaram  nostrarum  calcen  eisertpsimiis. 


LIBER  PRIMUS. 


CAPUT  PR1M13M 


C  cum  sint  quatuor  matheseos  discip]ina\  csier»  qiu- 
dem  ad  in?e§tigaiionem  veritatis  laboreni;  musiea 
vero  non  modo  speculationi,  Terum  eliam  moraliiaU 
conjuneta  sit.  Niliil  ^  est  eiiim  lam  proprium  «  baraa- 
nitati,  quam  remitti  dulcibus  modis  astringiqne  coii- 
trariis.  Idque'  non  modo  scse  in  singulis  vel  stodib 
vel  xtaiibus  tenet»  vertim  per  ciincta  difrnnditur  sto- 
dia,  et  Infaiites  ac  juvenes,  necoon  etiam  senes,  iia 
naturaliter  affectu  qiiodam  Sjontaneo  niodis  musicis 
adjunguntur,  ut  nulla  oninino  sit  aetas  quae  a  eanti- 
lenai  dulcis  delectatione  scjuncla  sii.  Hinc  etiam  in<* 
ternosci  potest,  quod  non  frustra  a  Platone  dietiim 
'  est,  mundi  animam,  inusica  convenientia  fuisse 
con^anctam.  Cum  enim  s  ex  eo  quod  in  nobis  est 
junctum  convenienterque  coaptatum,  illud  excipimns, 
ciatur,  inter  docios  quidem  dubiiabiie  est,  vulgus  D  quod  in  sonis  apte  convenientcrquc  conjuncium  esi. 


Mutieam  naluraluer  nobit  e$ie  eonjunctam,  et  moret 
vel  hone$tare  vel  evertere. 
Omnium  quidem  percepUo  sensuiim»  ita  sponte  ac 
naturaliier  quibusdani  viventibus  adest,  ut  sine  his 
animal  non  possit  intelligi.  Sed  non  »qae  eorumdem 
cogniiio  ac  flnna  perceptio  animi  investigaUonc  col* 
llgitur.  Illaboratum  est  enim  quod  sensum  percipien- 
dis  sensibilibus  rebus  adhibemus.  Qu9C  vero  sit  ipso- 
rom  sensuum  secuodum  quos  agimus  iiaiora,  et  quse 
rcrum  sensibiliuni  proprictas,  id  non  obvium  neque 
euilibet  explicabile  esse  potest,  nisi  quem  conveniens 
invesilgatio  veritaUs  contempiaUone  direxerit.  Adest 
enim  cuocUs  inorialibus  visus,  qui  utrum  venienUbus 
ad  visum  figuris,  an  ad  seusibilia  radiis  emissis  efli- 


quoque  ipsa  dubiiatio  practerit.  Rursus  cum  quis 
triaiigulum  rcspicit,  vel  quadratum,  facile  id  quod 
oculis  invenitur  agnoscit.  Sed  qumam  trianguli  vel 
quadrati  s  t  naiura,  a  matbemaiico  oecesseest  petat. 
•  Idemqiie  de  caeteris  ^  sensibus  dici  potest,  maxime- 
que  de  arbitrio  aurium,  quarum  vis  ita  sonos  captat, 
Qt  non  modo  de  his  judicium  capiat,  differenUasque 
cognoscai,  verum  ctiam  delectetur  sdepius,  si  dulces 
ooaptatique  modi  siot,  angatin*  vero,  si  dissipaU 
alque  incohaerentes  <:  feriant  scnsum.  Unde  fit,  at 


eoque  delectamur,  nos  quoque  ipsos  eadem  similitu- 
dine  ^  compactot  esse  cognoscimus.  Amica  est  enim 
siroiiitudo.  Dissimilitudo  *  vero  odiosa  atque  contra- 
ria.  Hiiic  etiam  morum  quoque  maxime  permutaiionei 
fiunt.  Lascivus  quippe  aiiimus,  vel  ipse  lascivioriboi 
delectatur  modis,  vel  saspe  eosdem  audiens  cito  cnioU 
lltur,  at  frangitur.  Rursus  asperior  inens  vel  iociiaH 
Uoribus  gaudet,  vel  incitaUoribus  asperatur.  Uioc 
est  etiam  qood  modi  musici  geoUom  vocabolo  desi- 
goaU  sunt,  ut  Lydius  modus,  et  Phrygius.  Quo  enloi 


•   •Idemquoque.    ^  Sentibilibug,    «  Ferient,    ^  fii  non  legitur.    •  Humanitati.    *  Sit.    «  Exnon  legityr 
^  ComparatoM,    '  Vero  non  legiior. 


tl6d  DE  MtSlCA  LlB.  f.  Uld 

quasi  unaquaeliiue  gens  gaudet,  eodem  modus  ipse  A  ^i  ^ttov  aySnm  xdp  'E^cu^map  ^Kfutrf^p  itnptn^  ^av* 

xcOo^ftTO  Tav  T&)  fxvOw  Staaxsrjov ,  rip  yoip  rdp  lititkgip 


vocabulo  nuncupatur.  Gaudet  ■  enim  gens  modis  mo* 
rum  similiiudine.  Neque  enim  fleri  potest  ut  mollia 
diiris,  dura  mollioribus  adnectantur  aut  gaudeant. 
6ed  amorem  dclectationemqne  (ut  dictum  est)  sirai- 
liiudo  conciliat.  UndePIaio  etiam  maxlme  eavendum 
existimat,  oe  de  bene  morata  musica  aliqnid  permu- 
teiur.  Negat  enim  esse  ullam  tantam  morum  in  re« 
publica  bbem,  quam  paulaiim  de  pudenti  ae  modesta 
miisica  iAvt^rtore.  Siaiim  enim  idein  quoque  audiea- 
tiuin  animos  pati,  paulatiinque  dlscedere,  nallumque 
Iionesti  ac  recii  reiinere  vestigium,  si  vel  per  lasci- 
viores  modos  inverecundum  aliquid,  vel  per  asperio- 
re^  Terox  atque  immane  mentibus  illabatur.  (iulla 


cudniap  oOx  rvdcxa  Tc^p  vcup  di^aoxc.  Ai^oxrat  ynrkp  toi^ 
Tuv  Twp  ^fftkiKp  xflU  T&p  if6p(Ap  fUfA^oardai  Ti/x69cov. 

X.  T.  ^. 

Quod  consulium  id  scilicet  continet,  idclrco  Ti* 
rootbeo  Milesio  Spariiaias  succensuis^e,  quod  multi« 
plicem  musicam  rediieus  puerorum  animii  quos  ae* 
ceperai  erudiendos,  orficerei,  et  a  ^irtutis  modesii^ 
prxpediret,  et  quod  barmoniaro,  quam  modestani 
anaceperat,  in  genua  cbromatieuro,  quod  estmullius, 
inveriisset.  Tanta  igitur  futt  apud  eos  musicae  diii* 
gentia,  at  eam  animos  quoque  obiinere  arbitrarentar* 


enim  magis  ad  animum  disciplinis  via,  quam  aurlbus  ^.  Vulgatum  quippe  est,  quaro  saepe  iraeandiaa  canii* 


patet.  Cum  ergo  per  easrbythmi  modique  adanimum 
usque  descenderint,  dubilari  iiun  potest  quin  xquo 
modo^mentem  aique  ipsa  sunt  ^  efflciaht  atqiie  coa-. 
forihent.  Id  vero  eiiam  intelligi  in  gentibus  potest. 
Nain  quae  asperiores  sunt  Getarum,  durioribus  dele- 
ctaniur  modis.  Quae  vero  mansuete,  mediocribut, 
quanquam  id  hoc  tempore  pene  nullum  est.  Quod 
¥ero  lascivum  ac  molle  est  genus  iiumanum,  id  totun 
scenicis  ac  theatnilibus  modis  tenetur.  Fuit  vero  pu- 
dens  ac  modest^  musica,  duro  simpllcioribas  organ« 
agereiur.  Ubi  vero  varie  permixteque  tractata  est, 
amisit  gravitatis  atque  virtutis  modum,  et  pene  in 
larpitudinem  prolxpsa,  minimum  antiquam  speciem 


lena  represserit,  qiiam  multa  vel  in  corporaro,  vel  iQ 
aniroorum  affectionibus  miranda  perfecerit.  Cui  enim 
est  illud  ignotum,  quod  Pythagoras  ebriuro  adoIe« 
acentem  Taurominitanum  sub  Phrygii  modi  sono  in* 
citatum,  spondeo  sucdnente  raddiderit  mitiorem  et 
sui  compotem.  Nam  .cum  scortam  in  rlvalis  domo 
esset  clausum,  aiqae  ille  furens  domum  vellet  ambo* 
rere,  cumqoe  Pytbagoras  stellarum  cursus  (ut  ei  mos 
nocturnns  erat)  inspiceret,  nbi  Inteileiit  sono  Pbry- 
gii  modi  incitatum,  multis  amicorom  *  admonitioni« 
bns  afacinore  noluisse  desistere,  mutari  modum  pnbt 
cepit  atque  ita  furentis-animum  adolescentis  ad  sti* 
tum  roentis  paeatissiroa  teropersTit.  Qood  seiiieec 


servat.  Unde  Plato  prscipit  roinime  oportere  pueros  ^  Marcus  Tulliut  commemorat  in  eo  libro  quem  di 


ad  omnes  modos  erudiri,  sed  potios  ad  Talentes  ac 
simplices.  Atquc  hic  maxime  illud  est  retinendam, 
quod  si  qooquo  modo  per  parvissimas  motationes 
hinc  aliquid  permutaretor,  recens  quidem  minime 
sentiri,  popt  vero  magnam  facere  diflerentiam,  et  per 
aures  ad  animuro  usqoe  d^abi.  Idcireo  magnam  este 
custodiam  reipub.  Plato  arbitratur,  mosicam  optime 
moraiam  podenterqne  eonjunctam,  itautsitmodesta 
ac  simplex,  ei  mascula,  nec  efleminaia,  nec  fera»  nec 
varia.  Quod  Lacedaemonii  maxima  ope  servavere, 
dum  apud  eos  Taletas  Crctensis  «  Gortlnus  magno 
pretio  accitus,  pueros  discipllna  musica  artis  im- 
bueret.  Fuit  enim  id  antiquis  in  ^  morem,  diaqoe 


consiliis  sois  composoit,  aliter  qaidem,  atd  boe 
modo.  Sed  ot  aliqoa  simiiitodine  addoctoSy  maximis 
minima  conferam,  ot  com  vinolenti  ad<^eseeiiies  ti« 
biarom  eiiam  eanto  (ot  fit)  instincti,  moiieris  podica 
fores  frangerent,  admonoisse  tibicinan  at  spoKdeon 
eanerei  Pytliagoras  dicilor;  quod  coro  llla  fecisseCt 
tarditate  modorom  ei  graTitate  eanentit,  iiloron  fo* 
rentem  peiolantiam  consedasse.  Sed  ut  simiila  iNre- 
viter  exempla  conquiram.  Terpander  aique  Arioa 
Methimneus  Lesbiosatqoe  lones,  gravissimls  morbis, 
cantus  eripuere  prssidio.  Hismenias  Tero  Thebanus 
Boetiorom  piuribus,  quos  scbiatici  doloris  tormenta 
vexabat,  modis  fertpr  cunctat  absiersi^ise  molestias. 


permansit.  Quoiiiam  vero  eis  Timotheus  Milesius  su*  D  Sed  et  Empedocies  cam  ejus  liospitem  quidam  gladia 


per  eas  quas  ante  repererai  nnum  addidit  nervum, 
ac  muliiplieiorem  musicam  fecit,  exegere  de  laco- 
nica.  Consoltumque  de  eo  factum  est.  Quod  quoniam 
insigne  est  Spartiatarum  lingua  S  litteram  in  R  yer- 
tentium,  ipsum  de  eo  eonsultum  eisdem  verbis  Gne- 
ds  apposui. 

*E7retd^  Tcu66cop  o  MeXqo^iop,  liXBbn  CTTttV  afjtiripw  iro- 
Xiv,  Tttv  7ra>atav  {lokw/iv  irtfJLac^ti^  xxi,  tov  ^tu  Tav 
CTTTa  yop^aif  xedapc^en  aTroaTpc^dfavep,  Tro>T>f  6»viav  ccVa- 
•/MvXvixacvcTat  roip  imoap  tuv  v^6>>v,  ^iaTC  rup  7roXvxo/»3iap 
y.ai  T«/B  xacvo'TY}TO]0  tw  fiiXeop,  deytwn  xai  TrocxiXav  dhrri 
aTrXoap  nul  TCTo^/xcvajo  au^ccwvTac  tov/iouow,  int  x/»^ 
jzaTOf  avvtaT«fAcvof  Tov  t6  fitkiop  3c«o^cva»,  ovri  rap 
ivao/xovtw  7roc'7>v  ayniarpofov  i|xoi6av  Tra/saxXaOccc  ii 


fiiribundus  invaderet,  quod  ejus  patrem  ille  accusa- 
tione  damnatset,  Inflexisse  dicitur  moduni  canendi, 
itaqne  adolescentit  iracundiam  temperasse.  in  t:<a- 
tum  vero  prisc»  philosophiae  '  studiis  vis  musias 
artlt  Innoiuit,  ot  Pythagorici,  com  diornas  in  somno 
resolverent  curas,  quibusdaro  cantilenis  uterentnr, 
ot  eis  ienis  et  quietus  sopor  irreperec.  Itaque  expcf' 
recti,  aliis  quibusdam  modis  stuporem  sonmi  coofu- 
sionemqoe  pargabant.  Id  nimirum  scientes,  quod  tota 
no&trc  animae  corporisque  compago  musica  coapla- 
tione  conjuincta  sit.  Nam  ot  sese  corporis  baJiet  af- 
fecins,  lia  etiam  poisos  cordis  motibus  incitantor. 
Quod  scilicet  Democritus  Ilippocrati  medico  tradi- 
disse  fertur,  eom  eom  quasi  insanum  cunctis  Demo- 


•  Yerg.     k  AficiuHt,     •  Gortimus,    ^  Mwe.     •  A4  Don  habetur.    '  SMiom. 


|i7i  AN.  MANL.  S£V.  BOETll  117« 

criii  dvibiis  id  optnaMUbus,   in  cusiodia  medendi  A  miiliis  fieri  decausis  necesse  est,  noh  poteril  lamea 


causa  viserct.  Sed  quorsum  ista  baec?  Qui:)  non  poiest 
dubitari  quin  nostrae  anim.T  etcorporis  staius,  eisilem 
quodammodo  proportionibus  videaiur  esse  composi- 
tus,  quibus  liarmonicns  modulaliones  posterior  dispu- 
tatio  conjun;i  copulari/|ue  monstrabil.  Inde  esi  enim 
quod  Infaiites  qiioquo  cantitena  dulcis  obleciar.  Ali- 
qiiid  Tero  a-pernm  tttque  immite,  ab  audlendi  Tofa- 
|Miie  sttspendii.  Nimimm  id  etiam  omnis  «tas  pati* 
tar,  omnisque  sexus.  Qu.is  licH  snis  actibus  distri* 
kuta  aiDL,  una  taineii  musie.T  ddeciatioiie  eonjuiicta 
lont.  Quid  eDtm  lit,  cum  in  flctibits  luclus  ipsos  inO' 
dnlaniur-  dulen  est  Quod  iriniime  muliel>re  esl,  «i 
cain  camicQ  qiiodnm  dulcior  *  fint  cau<a  fleudi.  id 
vero  etian  fuit  ^  antiquis  in  inorem,  ui  canius  tibis 


inotus  tain  velocissirous  ita  magnorum  corporuin, 
Dullos  oninino  sooos  ciere,  cuni  praesertiin  tauta  sjol 
sieliarum  cursus  coapiaiione  conjuncii,  ut  nibil  xqae 
compaginaium,  nibil  iia  commixium  possii  intelligL 
Naniquealii  e\celsiores«  aliiiid^erioresferuntur,  atqoc 
iia  omoo&xquali  incitalione  volvuntur,  ul  per  dispa- 
res  iusequaiitates  ratus  cursuuni  ordo  ducatur.  U^de 
non  poiest  ab  liac  coelesti  vertiginc  raius  ordo  modu- 
laiionis  absistere.  Jam  vero  quaiuor  eleuQentornni 
diversitates  contiariasque  poleiiiias,  nisi  quscdaa 
haruionia  conjungeret,  qui  Geri  posset,  ut  in  unun 
corpus  ac  macliiium  conveuireiil?  Sed  bac  omnis 
diversitas  Ita  et  temporum  varietatem  parit  et  fru- 
ctuuju,  ut  tanien  unum  anui  corpus  crnciat.  Uiid*e  si 


)ictibua  praairei.  Tesiisest  Paisiniu»Staliu8  tioc verau:  B  4^''*  iioriim»  qnx  unUm  varietaiem  rebus  miftistrant, 

CoriiM  graie  mugit  dduitco,  animo  ei  cogilatione  ^  disi  ei  p^is,  CHitcia  pcreaiit,  nec 

Tikiaeu»  iemerot  meliim  producere  manes,  (ut  iia  dicam)  quidquam  consonuin  servenl.  Ei  ut  in 

£l  ^ui  tuaviter  canere  ii<  ii  voiesi,  >ibi  ta<*  en  aliquid   *  gravibus  clioidis  is  vocis  esi  modus»  ui  non  ad  taci- 


Baiiii^  iioD  quod  uum  aiiqua  voiupiaie  id  quod  canit 
•fliciQt,  sed  quod  quanuiam  Jnsitam  dulcedinem  ei 
animo  iiro^^ereniis  quoquomndo  proferani,  deicctan- 
mr.  Nonne  iliud  rliam  manin^stuiii  esl,  in  i)eUiim 
pagnaniium  anioioa  iuba'uin  carmino  accendi?  Quod 
«I  verialroile  est,  ab  animi  pacaio  ataiu,  queaiquan 
«d  fufforero  atque  iracandiani  pogse  proferri.  Non  eai 
dabium,  quod  coniurbaliB  roeniia  Iracundiam,  vel  n^ 
taiaai  cupidiiatem  modestior  roodu&  poasit  asiringere. 
Quid  qiiod  eiim  aliquis  caiiiilenan  libeni>a^  auribus 
Mque  aniino  capii,  aii  illud  etiam  don  spoote  coaver* 


iuriiitatem  gravilas  usque  dcscendat»  atque  ia 
acuMis  ille  custodilur  acuminis  modus,  ne  nervi 
nimiuin  tensi  vocis  tjenuilaie  rumpantur,  sed  lo- 
iuin  sibi  sit  coiisenl^meiuii  aique  conveoiens;  ita 
eliain  in  roundi  musica  pervidemus,  nihil  ita  ni« 
mium  esse  po^se  ui  a!terum  propria  lumieiaie  di^- 
aolvai.  Veium  quldquid  illud  est,  aut  iuos  •  a/Tert 
frucius,  aui  aliis  auiiliatur  ut  aflerant.  Nam  quod 
coostriiigit  biems,  ver  laxai,  torrei  x&taa,  nuiiural 
auiuronus,  lemporaque  vicis-im  vel  ipsa  suos  aflTd- 
rutti  frodiis,  vei  aliis  ut  afleraoi  bubroiitisiranl.  De 


(itur,  ot  moium  quoque  oliqnem  aiaiDem  audilxcan-  C  quibus  poaierius  studiosius  dispuUudun  esL  llunia- 


iiteMS  corpoa  eftiogat,  ei  qood  omnino  aliquod  roeloa 
aodiiuin  aibl  niemnr  aiiimus  ipse  decerpat?  Ui  ei  bis 
omiiibus  perspicoe  nec  dabiiaater  apporeat,  ita  qui^ 
dom  nolis  mnsicam  naluraliler  esso  coojuiictaro,  tit 
ea  00  si  velimua  quidem  earere  poasiiau&.  Quocirca 
intendenda  vis  uientia  ^,  ut  id  qaod  iiatara  esi  in- 
ailum,  scieniia  qiioqno  posait  couiprebensum  teneri. 
Sicot  enim  in  visu  quoque  non  auincit  eruditis  coto- 
res  formaaque  coospicere,  nisi  eitam  qu»  sii  horuro 
IMToprietas  inTestigaverint :  aic  non  soflieit  canlileuift 
nusicis  delectari,  nisi  etian  quali  ioter  se  coajunct» 
•iot  vocum  proportione  discaiar^ 

GAPI3T  IJ. 
rr«f  esje  mtuicus^  im  tfmlnu  de  vi  WMnicm  manalur. 


luia  vero  musican,  quisqui&  in  sese  ipsutik  descen* 
dit,  iuteirigii.  Qujd  e&i  enimquod  ilbin  incofporean 
rationis  vivacitaiem  corpori  OMSceal»  aisi  quxdam 
coapiatio,  ei  veluii  gravion  levittmque  Tocun,  quaai 
inan  consooantiam  eHiciens,  leniperaiio?  Quid  esl 
auien  aiiud  quod  ipsius  iuier  se  paries  aiiim.v  cod« 
jongai,  qu«  (ut  Aristoieli  piacei)  ei  raiiooabiii  irra- 
tionabilique  conjuncla  est?  Quid  vere  quod  corporis 
elemeola  pernii^ceat,  aui  paries  sibiioel  ratacoapto* 
lione  contineat?  Sed  de  liac  quoque  poaterius  dicam* 
Teriia  esl  musica,  qiiae  iu  qoibusdam  coosiskre  iii- 
ettur  insirumeniis.  Haec  vero  adoiiinslfatiir,  aui  io- 
leniione,  ut  nervis,  aut  apiritu,  ut  tibiii»  vel  bia  qu« 
ad  atiuam  moveniur»  aut  percussioae  qoadaoK  ui  in 


Priacipio  igiior  de  nosie»  dissereaii»  illad  ioierun  ^  bis  qaa$  in  ooneava  qoaedam  virga  torea  (eriuaiof , 


4icendun  videlur,  quoi  naaicai  geaera  ab  cjus  aUh 
^ioeia  comprefaenaa  esse  noveriinos.  Sunl  auten 
trta.  Et  prina  qoidem  moodaiia  esl;  «eeonda  vero 
bomana ;  lertia  qun  in  quibiisdan  •  «onstilaia  esi  iia- 
sinmeuiit,  ot  in  eitbara  ?el  ia  libiis,  cnierisque 
foaB  eanlilenn  famttlaator.  Et  prtaian  ea  quaa  eai 
nundana  in  his  maxime  perspicienda  eat  qae  in  ipso 
enlo,  vel  eonpage  elementoron,  vel  teroporan  va- 
rielaie  visantor.  Qui  eaim  Aeri  potest,  at  lam  «elox 
ottli  machina  ta*  ito  sileniiqae  earto  mofeatur  ?  Cl 
si  ad  nostras  oarea  aonus  ille  non  per?eaii,  qood 


aique  mde  diversi  efliciuiitur  sooL  De  hoe  igiiar  iii- 
^lrumentorum  nusica  primani  bocopere  diapaiandan 
videtur.  Sed  prooemii  satis  est.  Nuncde  ipais  oHisicc 
elemeniis  esi  di$serendum« 

CAPUT  111. 
De  vocibui  ae  de  muUcm  eUmmuiu 
Conaonantia,  qiue  omnem  musics  modnlationeiu 
regit,  prxter  aoniin  fieri  non  polest.  Soiuis  yero  prx- 
ier  quemdan  pulsun  percussionenique  non  reddiiur. 
Pulsus  vero  alque  percussto  naUo  roodo  esae  p«;eai« 
oisi  pr»cesserit  notus.  Si  euHa  euiicia  aini  innol»*^ 


*  Fit,    b  /;i  otti^iiii  m«!r«|ii    *  i^slliiiia..  _^DecenHi$.    *  Effert. 


il7S  DE  UOSICA  UB.  L  HU 

lia,  non  poterit  alteram  alteri  concurrere,  ut  alte-  A  tiplex  ubl  major  numerus  minorem  numorum  babtt 

in  se  tolum,  vei  bis,  vel  ter.  vel  quater,  ftcdQincaps, 


rum  impellatur  ab  aliero.  Sed  cunctis  staiitibus  mo- 
tuqiie  carenlibus,  nulliim  fleri  necesse  esl  soaum.  Id- 
clrco  «leGnitur  sonus :  AeriA  perciissio  indissoluta 
usque  ad  audiium.  Motuum  Tero  alii  suni  velociorei, 
alii  tardiores,  eorumdemrsue  moiuum  alii  rariores 
suiit,  alii  spissiores.  Nam  siquisin  coniinuum  moium 
respiciit,  ibi  aut  velocitateni  aul  tarditatem  necesse 
cst  coinpreliendat.  Sin  veroquis  moveat  iiianum,aut 
freqtienti  eam  moiu  movebit  aut  raro.  Et  si  tardus 
quidem  fucrit  ac  rarior  molus,  graves  necesse  est  so- 
nos  erflci  ipsa  tarditate  et  rariiate  pellendi.  Sin  vero 
motiis  sint  celeres  ac  spissi,  acutos  reddi  necesse  est 
sonos.  Idcirco  enim  idem  nervus  si  intend.ttur  am- 
plius,  acutum  sonat ;  si  remittatur,  grave.  Quando 


nilulque  deest,  niliilque  exuberat,  appellaiurque  vel 
duplum,  vel  triplum,  vel  quadruplum,  atque  ad  banc 
ordinem  in  inrinita  progreditur.  Secundum  vero  ia* 
«qualitatis  genus  est  qiiod  appellatiir  saperparticn^ 
lare,  id  eat  cum  major  numerus  roinorem  numeravfi 
liabet  in  se  lotum ,  et  unam  ejus  aliquam  parlem  , 
eamque  vel  dimidiam  ,  ut  tres  duorum ,  et  vocalur 
sesquialtera  propoiiio,  \el  iertiam,ttt  qiiatuor  «d 
tres,  et  vocalur  sesquiterlia.  Ad  huiic  eiiam  modum 
In  posterioribus  nameris  parg  aliqiia  a  majoribus  sih 
per  minores  numeros  continciur.  Tertium  vero  genHs 
inaequalitatis  est,  quoticns  mujor  nuiiierus  lotom  inira 
se  minorem  continet,  ei  ejus  aliquantas  insuper  paf« 


enim  tensior  est,  velociorem  pulsum  reddit,  celerius-  B  tes»  ei  si  duas  quidem  supra  continet,  vocakHiur  pro« 


que  reveriitur,et  frequentius  ac  spisslus  aeremferit. 
Qui  vero  laxior  est,  solutos  ac  tardos  pulsus  effert, 
rarusque  ipsa  imbecillitate  feriendi,  nec  diuiius  tre* 
mit.  Ne(|ue  enim  qnotiens  cliorda  peliiiur,  unus  edi 
tantum  putandus  est  sonus,  aut  unam  in  bis  esso 
percussionem,  sed  lotrens  .ler  feritur  quotiens  eum 
chorda  trcmebunda  percusserit.  Sed  quoniarn  junctae 
sunt  velociiales  sonorum,  nulla  inlcrcapcdo  sentitur 
auribus.  Et  unus  sonus  sensum  pellit  vel  gravis,  vel 
aculus,  quamvis  uterque  ex  pluribus  constet,  gravis 
quidem  ex  tardioribus  et  rarioribns.  acutus  vero  ez 
*  celeribus  ac  spissis,  veluti  si  conum,  quem  lurbo- 
nem  vocant,  quis  diligenier  ^  exornet,  eique  unam 
virguTam  coloris  rubri  vel  alterius  ducai,  et  eum  qua 


portio  superbipartiens,  ut  suut  quinque  sd  Ires.  Sio 
vero  tres  super  se  continet,  vocabiiur  supertripar- 
tiens,  ttt  sunt  septein  ad  qiiatuor.  Et  in  cseteris  ^  qai- 
dem  eadem  similitudo  esse  poiost.  Qu«rium  vero  ost 
ia»qttaUtatis  geinis,  quod  ex  multiplici  ti  superpnt- 
ticulari  conjungitur,  cum  scilicet  major  ttHmoros  ba* 
bet  in  se  iniHorem  Buaerum»  vel  bis,  v«i  iert  vtl 
quoliesiibet,  atque  ejus  uoaai  aliquam  partem*  Ei  si 
eum  bis  iubel ,  ei  ejus  dimidiam  parien,  voesbilte 
duplex  sesquialier,  ut  sunt  quinqiio  »d  duo«  Sis  veip 
bis  miii#r  conlinebilur,  et  ejas  lertia  pars,  vocabiMr 
doplex  sesqaiieniusy  ul  sunt  septem  ad  ireo«  Biu  vero 
levtio  cofttinetHlury  el  e]us  dinidia  pars,  voeaUttfr 
iripiax  seoquiaiiierf  ui  simhI  sepleii  ad  duo.  Atqoe  ad 


poiest  celeritate  converiat,  tunc  lotus  conus  rubroC  eamdem  modum  in  csierb  et  maiiiplicilatis  ei  sa- 


colore  vrdetur  infecius,  non  quod  totus  ita  sii,  sed 
quod  partespuras  rubrae  virgaovelocitas  comprehen* 
daf,  et  apparere  non  sinai.  Sed  de  bis  posterius.  Igi- 
(ur  qaoiiiam  aciitae  voces  spissioribus  el  velocioribus 
mocibus  inciiantur,  graves  vero  tardioribus  ac  raris, 
l:quet  addiiione  quadam  motuum  ex  gravitate  acu* 
men  intendi,  detractione  vero  motuum  laxari  ex  aco- 
inine  g^avitatem.  Ex  pluribus  enim  motibus  acumen, 
quam  gravitas  constat.  In  quibus  autem  pluralitas 
difl^erentiain  facii,  eam  necesse  esl  in  quadam  nume^ 
rositate  consistere.  Omnis  vero  paucitasad  pluraliia- 
tem  ita  sese  hal)et»  ut  nuroerus  ad  numerum  compa- 
raius.  Eorum  vero  quae  secundum  numerum  confe- 
runtur,  pariiin  sibi  sunt  aequalia,  partim  inaBqoaiia. 


perparlicHlariiaUs  vocabuia  variantur»  Quintom  Ost 
genus  iiMsquaiiiatis^  quod  appellalnr  moliiplea  supet- 
pariiens,  quaiido  major  numerus  minorem  eimMnni 
Labet  in  ae  toium  plusqua»  serael,  et  ejes  pinsyMm 
unam  aliquam  partem.  £i  si  bis  leajor  ■amerus  aii- 
Dorem  nnmerHm  eontinebit,  duasqae  ejns  insiper 
partesi  vocabitur  duplex  superhipartiens»  ut  iHni  ires 
ad  octo,  et  rursus  tripiex  superkiipartiens,  ul  sunt  tret 
ad  uodecim.  Ac  de  bis  idcirco  nune  siridim  ao  bre-i 
viier  explicamus.queniam  iu  libris  quosde  Arilbmtica 
lustiiatiooe  conscripsimud»  diiigentius  eaodavHiMS. 

CAPUT  V. 

Qu(B  inmquaiiUUu  $p€ciei  eonummaiii  oplmiwr. 

£x  his  igiiur  inaequalitatis  generibus  postreaaa  diio« 


Quocirca  soni  quoque  parlim  suni  jequales,  pariiia^  quoniam  ex  superioribus  mixta  surI,  ^  relinquamus. 


vero  sunt  inxqualitate  distanles.  Sed  ia  his  vocibus, 
qux  nulla  inxqualitatediscordant^nuliaomninoeoa- 
sonantia  t  st,  etenim  consonantia  esi  dissimiliam  inter 
se  vocum  in  unum  sedacta  concordia. 

CAPUT  lY. 
De  gpeeiebm  inccqualiKdum. 
Qux  vero  suni  inaequalia,  quinque  inter  se  modia 
inxqualitatis  niomenta  custodiunt,  Aut  enim  aite- 
rum  ab  aliero  multiplicate  transcenditur,  aut  singuiis 
pariibus»  aui  pluribus,  aut  muUiplicitate  ct  parte, 
aut  mulliplicitate  et  pariibus.  Et  primum  quidem  in- 
xqualitatis  gemis  multiplex  appeilatur.  Es»t  vero  mol- 

•  Celerioribut,    ^  Exlornct.    «  Non  eit,    *  Exeauamur» 


De  tribus  vero  prioribus  speculatio  (acienda  est.  Ub« 
iinere  igitur  majorem  ad  consonaniias  poleslaiem 
videtur  maltiplex,  consequenler  aaiem  snperpariMiH' 
laris.  Superpartiens  vero  ab  barmoni»  eoneiuenila 
separatur,  ut  quibHsdaro  praiter  PlolemasHfli  vidoUir. 

CAPUT  VI. 
Cur  muUipHcilei  ei  iuperpmrtieuktrim  HtitMaHiUk 

depuieniur. 

Ea  namque  probantur  coflsparatiqmeonsentanea, 

qius  sunt  natura  simpiicia.  £t  quoiiiainjraviias  et 

acumen  ia  quantUate  eonsisiHHl,  ea  asaaime  vide- 

buntur  servare  naturam  coacinoaHife,qH»  diiei>ei» 


1173  AN.  MANL.  SfeV.  BOETII  1176 

proprietatcm  ^pianlitatis  polerunt custodire.  Nam  cum  A  distanlia.  Consonaniia  est  acuti  soni  graviHque  mixtu- 


iil  aiia  quidem  discrela  qnantitas,  alia  vero  continua, 
ea  qu.r  discreta  e&i  in  minimo  qnidem  rmita  est,sed 
in  infinitum  per  majora  procedil.  Namque  in  ea  mi- 
nima  unita^  eademque  finita  est.  In  infiniium  vero 
modus  pluralitatis  augctnr,  iit  numerus  qui  cum  a  fir 
nila  iricipiat  unitate,  crescendi  non  liabet  finem.  Rur- 
8US  quae  esl  coiilinua,  lota  quidem  finita  est,  sed  per 
infinita  minuilur.  Linea  enim  quas  continua  est ,  in 
infiniia  semper  partilione  diuditur.  Gum  sit  ejas 
summa,  vel  liipedalis,  vel  quaecunque  alia  definita 
mensura.  Quocirca  numerUs  sciiiper  in  infinita  con- 
crescit,  contiuua  vero  quantitaa  in  infliiita  minuitur. 
Multiplicitas  Igitur  quoniam  crescendi  finem  non  ha- 
bett  nameri  maxime  servat  naturam.  Superparlicu- 


ra,  suaviier  uniformiterque  anribus  accidens.  Di^so- 
naniiaveroest  duorum  sonorum  sibimetpermiztorun 
ad  aurem  veniens  aspeia  atque  injocunda  percussio. 
Nam  dum  sibimei  misceri  nolunt ,  et  quodammodo 
integer  uterque  nititur  pervenire,  cumquealier  a:ieri 
officit,  ad  seiisum  insuaviter  uterque  traasmittitur. 

CAPUT  IX. 
iVofi  omnejudicium  dandum  esse  jensi^us,  $ed  ampliui 
raiioni  e%se  eredendum,  in  quo  de  tensuum  fallacia, 
Sed  de  liis  ita  proponimiis,  ut  non  omne  judiciam 
sensibus  demus,  quanquam  a  sensu  aurium  hujusca 
ariis  sumatur  omne  principium.  Nam  si  nullus  esset 
auditus,  nulla  omnino  dispoiatio  de  vocibos  exslitis- 
set.  Sed  principium  quodammodo,  et  qoaai  admoni- 


lariUs  aulem,  quoniam  in  infinitum  mioorem  minuit,  B  tionis  vicem  tenet  aodilus.  Postrema « ergo  perfectio» 


firoprietaiem  servat  continuas  quantitatis.  Minuit  au- 
lem  minorem,  cum  semper  eom  continet,  et  ejus  vei 
dimidiam  partem,  vel  tertiam,  vel  quartam,  vel  quin- 
tam.  Nam  semper  pars  a  majore  numero  denominata 
ipta  decreacit.  Nam  cum  leriia  a  iribus  denominaia 
sil,  quaria  vero  a  quatuor,  cum  quatuor  tres  snpereni, 
qoaria  polius  quam  lertia  minutior  Invenitor.  Super- 
partiens  vero  jam  quodammodo  a  simplicitate  disce- 
4it.  Duas  enim,  vel  tres,  vel  quatuor  habel  insoper 
paries,  eta  simpllciiale  diseedens  exuberat  ad  quam- 
dam  partium  piuralitatem.  Rursos  muUiplicitas  omnis 
In  Integritate  se  continel.  Nam  duplum  bia  habet 
totum  minorem  ;  iriplbm  item  tertio  cootinet  totum 
loinorem,  atque  ad  eamdem  modum  et  cstera.  Super- 


agnitionisque  vis  in  ratione  consistit,  qaac  ceriia  re- 
gulis  sese  tenens  ^  nullo  unquam  errore  prdabitur. 
Nam  quid  diutius  dicendum  est  de  errore  aentuuni, 
quando  nec  omnibos  eadem  sentiendi  vis,  nec  eideai 
homini  semper  aequalis  est?  Frustra  aulem  vario  jii* 
dicio  quisquam  cominitlet,  quod  veraciter  aflfecial  in- 
quirere.  Idcirco  Pytbagorici  medio  quodam  ferunliir 
itinere.  Nam  nec  omne  judicium  deduiit  auribns,  et 
quaedam  tamen  ab  eis  non  nisi  auribus  explorantur. 
Ipsas  etenim  consonantias  aure  metiuntur.  Quibus 
vero  inter  se  distaotiis  consonantiae  differaoi,  id  jaoa 
non  auribus,  quarum  sunt  obtusa  judicia,  sed  reguiis 
rationique  permittuiil,  ut  quasi  oliediens  quidem  la- 
mulusque  slt  sensus,  judex  vero  atque  imperana  ra- 


liarlicularitaa  vero  nihil  inlegrum  aorvat,  sed  vel  g  lio.  Nam  licet  omnium  pene  ariium,  atque  ipsius  vit» 


dimidlo  superat,  vei  tertia,  vel  qoarta,  vel  qoinla. 
Sed  lamen  divisionem  singulisac  slmplicilras  partibus 
«peraiur.  Superpartiens  autem  inaequalitaa  necaervat 
iDiegrom  oec  *  singulia  adimit  parles.  Aique  ^  ideo 
•econdum  Pyiliagorioos,  minime  mnsicis  conaonantiis 
«dhilietnr.  I^tolemaeus  lamen  eliam  hanc  proportio- 
nem  inter  cooaonantias  ponii,  ut  posierius  ostendam. 

CAPUT  Vll. 
Qum  propartiones  quibui  emmnantiii  muticit  apteniur. 
Ulud  tameo  esse  cognilum  debel,  quod  omnes  mu  • 
sic»  consooantiae,  aol  io  doplici,  aut  in  triplici,  aut 
in  quadrupla ,  aut  in  sesquialtera  aut  in  sesquilertia 
proportione  consisinni,  £t  vocabitur  qoidem  quae  in 
iramens  sesquitertia  eat,  diatesaaron  insonis.  Uoae  io 


momenta,  sensuum  occasione  producta  siiit,  ooliooi 

lamen  in  his  jodiciom  certum,  nulla  veri  eai  compre- 

hensio,  si  arbitrium  rationis  abscedat.  Ipse  enim  aeih 

SQS  aeqoe  maxiinis  minimisqoe  corrompitur.  Nam 

oeque  minima  seotire  propter  ipsorum  seosiiuliom 

parvilalem  polest ,  et  niajoribus  saepe  confundilor. 

Ut  in  vocibos,  qoas  si  miniinae  sint,  difliciiios  captat 

aoditos ;  si  sint  maximae,  ipaios  sonitos  inteotiooe 

sordescii. 

CAPUT  X. 

Quemadmodum  Pylhagorat  proportiones  coMOHonnth 

rum  invettigaverit. 

H»c  igitor  maxima  caifsa  foit  cur,  relicio  auriooi 

iodido,  Pythagoras  ad  reguiarum  momeou  migrave- 


numerisaesquialtera,  diapeote  appeliatur  iuvocibus.  D  >*^^  4"^  nu\\\%  homanis  auribus  credena,  quae  paritoi 


Qo»  vero  io  proportionibut  diipla  est,  diapason  in 
eonsonantiis.  Tripla  vero  diapente,  ae  diapason.  Qua- 
dropla  aolem  bisdiapason.  Et  oooc  qoidem  uoiver- 
aaliter  atque  iodiscrete  dictum  sit.  Posterius  vero 
mois  ratio  proportionum  lucebit. 

CAPUT  VIII. 
Quid  dt  sotiM,  quid  intervallum^  quid  eondnentia. 
SoDos  igitor  est  vocis  casos,  emmeles,  id  est  aptos 
melo,  in  ooim  ioteosionem.  Sonom  vero  non  gene- 
ralem  nonc  volomos  definire;  sed  eom  qoi  graece  di- 
ciior  phthoogos,  dieios  a  simililodine  loqoendi  76^7- 
7<«^m*  iotervailom  vero  esi  aooi  acoli  gravisqoe 

'«Sinfofoi,    ^/ddrco.    ^Erga    ^UnguamuUo. 


naiora ,  partim  eiiam  extrinsecos  accidentlbos  per- 
motantur,  partim  ipsis  variantur  aeiatilHis,  nullis 
etiam  dediius  histrumenlis ,  penes  qoae  aaepe  molia 
varieias  atque  inconstanlia  iiasceretur,  dum  nuncqui' 
dem  si  nervos  velis  aspicere,  vel  aer  humidior  pulsof 
obtunderet,  vel  siccior  exsiccaret,  vel  roagnitodo 
chordae  graviorem  redderet  sonom,  vel  acomen  aob- 
lilior  lenoaret,  vel  alio  quodam  modo  siaium  prioffls 
constanliae  permutaret.  Et  cum  idcm  esset  in  cseieris 
inslrumentis,  omnia  haec  inconsuita  minimaeque  aesti- 
mans  fidei,  diuque  aesluans  inquirebat  quanam  ra- 
lionefirmiteir  et  consianter  consonantiarom  mofflOoia 


11"1 


DE  MUSiCA  UD.  I. 


im 


•  perdisceret.  Cum  interea  divino  quodam  motu  pr»-  A  esl,  ad  se  inTieem  •esqQiocU^im  proportionem  per< 


leriens  Tabroram  offlcinas,  pultos  roalleos  ^  exaudi- 
▼it,  ei  diversis  sonis  unam  quodaromodo  ooucineu- 
tiam  personare.  Ita  igitur  ad  id  quod  diu  inquirel>at 
attonitus,  acces^ii  ad  opus  :  diuqueconsiderans,  ar- 
bitraius  est  div«rsitatcm  sonorum  •ferientium  vires 
emcere.  Atque  ut  id  apertius  coUiqueret ,  «^  mutarent 
inter  se  malleos  imperavit.  Sed  sonoruro  proprietas 
non  inhominum  lacertis  hxrebal,  sed  inulalos  mal- 
leos  comiiabaiur.  Ubi  igitur  id  animadvertil,  mal- 
leorum  poiidus  examinat.  Et  cum  quinque  essenl^ 
forte  mallei,  dupli  reperti  sunt  pondere  qui  sibi  se- 
cundum  diapason  consonantiam  respondebant.  Eum- 
dem  etiani  qui  duplus  esset  alio,  sesquitertium  alte- 
rius  comprebendil,  ad  quem  sciiicet  diatessaron  so- 


pensi  sunt  custodtre.  Quintus  yero  est  rejectus,  qui 
cunctis  erat  inconsonaiis.  Ciim  igitar  ante  Pythago- 
ram  consonantix  musicae ,  partim  diapason  ,  pnrtia 
diapenle,  pariim  dialessaron ,  quas  est  consonantia 
mininia ,  vocarentur ;  prirous  Pythagoras  boc  modo 
reperit,  qua  proportione  sibimet  haec  sonorum  cliorda 
jungeretur.  Et  ut  sit  clarius  quod  dicium  est ,  sint , 
verbi  gratia,  malleoruro  quatuor  pondera,  qu»  sub- 
terscriptis  numeris  coniineanlur,  12»9,  8,  6.  Hi 
igitur  mallei,  qui  12  et  6  ponderibus  vergebant»  dia*^ 
pason  in  duplo  <*  concinentiam  personabaoi.  Malieui 
vero  12  ponderam  ad  roalleum  9,  etmalleusS  punde* 
rum  ad  malleuro  6  ponderuro ,  secundum  epiiritaai 
proportionem  diatessaron  consonantia  jungebatur. 


nabat.  Ad  alium  vero  quemdam,  qui  eidero  diapeute  B  Novem  vero  pondcrum  ad  6,etl3  ad  8  dtapenie  con- 


consonantia  jungebatur,  eumdero  superioris  duplum 
reperitesse  sesquiaheruro.  Duo  vero  hi,ad  quos  supe- 
Yior  duplex  sesquiteriiuselsesquialier  esse  probatus 


sonaniiaro  perroiscebant.  Novero  vero  ad  8,  In  sesqut» 
ociava  proportione  resonabanl  lonum. 
B(pc  uUimti  figwa  tt  tit  tuprtma  caice  ArUhmeUciP. 


12 


Sesquilerlius  dialessaroa 


6 


Sesqaitertiom  diateasaroo 


CAPUT  Xi. 

Quibus  modis  varie  a  Pyihagora  proporUonee  cottsO' 
nantiarum  perpenue  iint. 

Hlnc  igitnr  domuro  reversus,  varia  examinatlone 
perpendii  an  in  his  proporiionibus  rallo  symphonia- 
rum  tota  consisieret.  ^  Hunc  quidero  spqua  pondera 
nervis  aptans,  eorumqiie  coiisonantias  aure  dijudi- 
cans;  nunc  vcrO  in  longiiudine  calamorum  duplicita- 
tem  medietatemque  resiitucns,  cxterasque  propor- 
tionesaptans,  integerrimam  fldem  diversa  experientia 
capiebat.  Saepe  '  et  pro  mensurarum  modo  cyathos 
aequorum  ponderum  acetabulis  immitiens;  saepe  ipsa 
quoque  acetabula  diversis  formata  ponderibus  virga,  D 
vel  aerea,  ferreave  percutiens,  nihil  essc  diversom 
invenis^e  laetaius  cst*  Hinc  etiam  diictus,  long  tudi- 
nem  crassitudinemque  chordarom  ut  examinaret  ag- 
gressus  est.  Itaque  invenit  regularo,  de  qua  posterius 
lcquemur,  quse  ex  re  vocabulum  simipsil,  s  non  quod 
regula  sit  linea,  per  quam  magnitudines  chordarum 
sonunique  melimur,  sed  quod  regula  qusedam  sit  hu- 
jusmodi  iiispectio  flxa  firmaque,  ut  nullum  inquiren- 
tem  dubio  fallat  judicio. 

CAPUT  XII. 
De  dimione  vocum  earumque  explanntione, 

Sed  dc  his  hactenus ;  nnnc  vocum  differeniias  col- 

■  Pnmisceret.    ^  Exaudit.    «  Mutari.    ^  Concientia, 


llgamus.  Omnis  euim  vox  aut  onivcx^c  est ,  qu»  eooi 
tinua,  aut  9ia9T«fA«Tcx4 ,  quas  dicitur  cum  intenraHo 
suspensa.  Et  eontinua  quidem  fest ,  quia  loquentei 
vel  ipsam  oratlonem  lcgentes  verba  percurrimot. 
Festinat  eniro  lunc  vox  non  inhaerere  in  acutis  eC 
gravibiis  sonis,  sed  quaro  velocissime  verba  percor* 
rere,  expediendisque  sensibus,  exprimendisqiie  scr« 
monibus  continuse  vocis  iropetus  operantur.  Diaste* 
matice  auiem  est  ea  qnam  canendo  suspendimiis,  io 
qua  non  potitis  sermOnibus,  sed  modulis  inservimus. 
Estque  vox  ipsa  tardior,  et  per  modulandas  Tarietao 
tes  quoddam  faciens  intervallum,  non  taciiurnitatls, 
sed  snspenss  ac  tardse  potius  cantilense.  His  (ui  kU 
binus  aiitumat)  additor  lertia  dilTerentia»  quae  mediai 
voces  possit  includere,  sed  heroum  poemata  legirous, 
neque  continuo  cursu ,  ot  prosaro,  neque  suspenao 
segniorique  roodo  vocis,  ot  canticuro. 

CAPUT  XUI. 
Qttod  infinitatem  vocum  humana  natura  finierit, 
Sed  quae  coiitinua  vox  est,  et  ea  rorsus  qua  dccur* 
rirous  cantilenam,  naturaliter  quidem  inflnltae  sunl. 
Consideraiione  enim  accepta,  nnllus  modus  vel  evoi- 
vendis  sermonibus  flt,  vel  acuminibus  attoliendis 
gravitatibnsque  laxandis,  sed  utrisque  natora  humana 
fecit  proprium  finem.  Continuae  enim  voci  terminom 

^  U(gc.    f  Etiam.    s  Non  quod  liffnfa^reguia. 


un 


AN.  MANL.  %n.  BOETII 


118» 


humnnnt  spfrttof  fedt,  tAtt%  qaftm  niilh  rationeTales  A 
excedere.  Tmtiim  enim  iiniiM|iiit<fne  loquiiur  c<u)li- 
nue,  rjujNiiHai  nalural'»  fipirilus  ftinat.  Uursus  diasle- 
luaiire  voci  nalnra  liommum  facit  terminum,  qu» 
acuiain  eorum  vocem  graYeniquedetcrminat.  T»ntum 
enim  unusqtiisqu<^  yel  acuofen  valet  eitoliere,  vel 
deprimere  graviuiem,  qu^nUum  voei»  ejus  naturali- 
ter  paiiiur  uiodus. 

CAPUT  XIV. 
Qvi$  tnodus  $it  audiendi, 

Ifnnc  *qnh  modns  andien^ti  9it  di^seramns,,  Tale 
enim  quiddam  fleri  eonsHevit  in  vocibua,  quaie  cum 
pal«idik>ua  vel  quietis  aquia  jacinm  eniinus  mcrgitiir 
aaxuin.Priits  enim  in  parvissimuin  orliem  iindain  col- 
liatc,  deinde  majoribns orbbus  undanim  globos spnr- 
gh,  aiqiie  eouMfaedum  faiigain4  mota^  ab  eliciend  a 
fluc^ibua  Cf>A^tti**ftcai.  Semperque  po^ierior  etmajor 
uiidula  pulsu  debiliortt  diirunditur.  Quod  si  quid  ^it, 
qiiod  crescenles  uiidas  pos<ii  ofTundere,  statiin  mntus 
ilte  leveriitnr,  et  qnasi  ad  centrum,  iinde  prorecliis  B 
fiieml.  ciMlem  undu  is  roinndatiir.  lia  igitiir  cum  aer 
pnlsus  fccent  sonuin,  p<:IIilaliuiii  proxiiniim,  ei  nno- 
daiiiniodo  roiunduin  llucluin  .leris  ciet.  U:tquc  d  ffuti- 
ditur  et  omniuin  circuntsiantium  simul  Terii  aiMiltum, 
alque  illi  est  obseurtor  voi ,  qni  longius  steierii , 
quoiiiam  ad  eum  debilior  pnlsl  aeris  unda  perveuil. 

CAPUT  XV. 
De  ordine  iheoremetum ,  id  e$l  $pecula(ionum. 

Ms  iRilur  itn  propo^jiis  dicendum  videtur  quot  ge- 
neribtia  omnis  canti  ena  teialur,  de  (iiiibu<t  liarmoni* 
cm  iuventionis  disciplrna  cansiderai^bunl  autem  baec 
(natonicuin,  cl)roroaiicum,ciiharmo:iicum.  He  quibna 
ita  demum  explicandum  est,  si  priiis  de  leiMchordto 
diss^Tanius,  et  qu^nudmodum  aucius  nervonini  mi- 
anorus,  ad  id  quo  nunc  *  pluralitas  esi,  oitque  perva.^ 
nerii.  Id  aulem  (iet,  si  prius  comincmoreinus  quibaa 
proportionibus  syrapbonise  music®  misceautur. 

CAPUT  XVI. 
De  con$on(mtn$  pr&portionum^  et  tono^  et  $emitoni§,    ^ 

Diapason  ^eonsiMiantia  est  quns  il  in  duplo,  ut  hxc 
est,  i,  2;  diapente  \%n  quae  constat  bis  numeris, 
2^3;  (liatessaron  vero  est  qux*  in  bac  proportione 
consisiit,  5,  4 ;  lonus  vero  sesquiociava  proporiione 
emicladitur,  sed  in  boc  nondiim  esl  consofiantia,  tfl 
%f  ik\  diapason  vero  et  diapenle  tripla  oumparaiione 
coUtgiiur  boc  modo,  %»4,  G;  iusdiapason  quadrupla 
collaiione  perfni uir,  2,  4,8;  dijies.^aron  vero  hc 
diapenie  onimi  perficiiint  d  apason  ho  •  modo,  2,  Z,  I. 


^  thwoiHeuU.    i>  Symphonia. 


1!81  DE  MIJSICA  LIB.  I.  im 

Nam  si  ?ox  Toci  duplo  sit  acuU  Telgravis,  dia-  A  scsquioctava  proportio  est;  esl  enim  eorum  differerH 


pason  consonantia  ReL  Si  vox  voci  sesqntalrera 
pmportione  "  sit,  vet  sesquitertia,  vel  sesquiocfava, 
acntior  graviorqiie  diapente,  vel  diatedBaron,  vel  to» 
num  consonantiam  reddet.  Ilem  si  diapason,  nt 
2  el  4,  el  diaperiiet  nt  4  e(  6.  conjongantur,  iriplam, 
el  quae  est  diapason  et  diapente,  efRclant  sympho- 
niam.  Qnotl  si  bia  diapason  fiant,  ot  diio  a<l  qoatuor, 
et  quatuor  ad  octo ,  quadrupta  fiet  consonantia,  qux 
est  l)i!>dtapason.  Quod  si  sesqui^thera  et  sesqiiiieriia, 
td  est  diapenie  et  diatessaron,  ut  dno  ad  Ires,  et  tres 
ad  qiialnor  conjungantur ,  dupla  id  est,  dinpnson  ni- 
mirum  nascitur  concinentia.  Qoatoor  enlm  ad  trea 
sesqnitertiam  obrment  proportionem.  Tres  vero  ad 
btnarium  sesquialiera  coHaiione  janguninr,  et  idem 
qnaternarios  ad  binnrium  appositira  dupla  ei  compa- 
ratione  copulatur.  Sed  sesquitertia  diaicssaron,  ses- 
qiiialtera  proportio  diapente  consonaiitiam  creant. 
Dupla  vero  diapason  efficii  symphoniam.  Diatessaron 
igitnr  ac  diapente  unain  diapason  consonantinm  jun- 
gunt.  Rursus  tonus  in  aequa  dividi  non  potest,  cur 
aulcm  posierius  liquebit.  Nunc  boc  tanlum  nosse 
•uffioiat,  quod  nimquam  toniis  in  gemina  xqiia  div^ 
dttiir.  Atqiie  ul  id  facillime  comprobeiur,  sit  se^qvi- 
Qciava  proportio  H  el  9.  liorum  nullus  naturaiiler 
mcdius  nuinerus  incidel.  llos  igiliir  si  binario  mulli- 
plicemus,  fiumque  bis  8  16,  bis  9  i&,  inter  16  uutem 
ot  18  unus  numerus  ^  ttaturaliter  <  inii4it  qui  est 
Bcrficet  17.  Qui  disponaiiiur  in  orditrem  l^,  17,  18. 


tia  24,  qua>  esl  oclava  parf^,  192  est  igitur  tonhs. 
Rursus  si  245  ad  216  comparelur,  erit  altera  sesqni- 
octava  proportio.  Nam  eorum  differentia  27,  part 
216,  probatur  octava,  restal  comparaiio  256  ad  243, 
quorum  difTereniia  esl  13.  Qui  octies  facti,  medieta- 
tem  243  non  videntur  implere.  Non  eat  fgiiur  semi- 
tonium,  sed  minus  a  semitonio.  Tunc  enim  integrum 
esse  semitonium  jure  puiareiur,  si  eoruro  dilTerei»- 
tia,  qiiae  est  13  facta  ociies,  medietatem  243  nume- 
rorum  poiuisset  a»quare.  Estque  verum  Keiniioniua. 
minus  243  ad  256  comparalio. 


B 


CAPUT  XYIII. 

Diatesioron  a  diapenle  tono  aulare. 

Rin^ns  dfapente  consonaniia,  vocum  quiJem  esl 

^  .  -  n  4°^"^^^  incervanorum  quatuor,  Irium  tonorum,  et 

Igilur  16  ac  18  eolhiii ,  se»qulocUvam  retiiient  pro- C  minore  semiionio.  Ponatur  enim  idem  numerus  192, 

^onionem,  atque  idcirco  lonum.  Sed  hanc  propor-      et  ejus  scsquialler  snmatur,  qui  ad  eum  diapenlo 


tieiiem  17  numerus  medi«is  noii  ki  xquath  partitur. 
Compiiraius  eniinad  16,habet  in  setoium  16,  et  ejus 
sextam  (iecimam  partcm,  scilicel  uniiaiem.  Si  vero 
ad  enm,  id  est  17,  tertius,  id  esl  18,  numerus  cora- 
parelur,  babet  cum  loium,et  e]us  decimam  septimain 
partem.  Non  igilur  iisdem  partibus  et  mliiorem  su- 
perai,  et  a  majore  superatur.  Est  enim  minor  pars 
seplima  decima,  major  seila  decima.  Sed  utraque 
aemiionia  nuncupantur.  Non  quod  omnino  semilonia 
ex  »qno  sint  media,  scd  quod  semum  dici  solel, 
quod  ad  integritatem  usque  non  pervenil.  Sed  inter 
bxc  unuin  majus  semitonium  nuncupalur,  aliud 
minus. 

CAPUT  XVIL 
/n  ifuibui  pnmta  numerit  iemitomnm  comtet. 
Quod  vero  integrum  sit  semilonium,  aul  in  quibus 
primis  nuraeris  constei,  nunc  evidenlius  explicaho. 
Id  enim  quod  de  divisioiie  tonidictum  est,non  ad  Uoc 
periiiiei»  ui  semiloniorum  modos  voluerimus  osten- 
dere.  Sed  ad  id  potius  quod  lonum  in  geroina  aequi 
diceremus  non  posse  disjungi.  Dialessaron,  qox  esl 
consonaniia,  vocuro  quidem  est  qnattior,  intervaIlo« 
riim  trium.  Conslat  autem  ex  duobus  tonis,  et  non 
inlegro  semitonio.  Sil  enim  subjecta  descriplio  192, 
216,  245,  250.  Si  igitur  192  numcnis,  256  compnre- 
lur,  )»esquii(Tlia  proportio  fiel,  ac  diaiessaron  conci- 
nentiam  resonabil*  Sed  si  216  ad  192  coiuparcmus, 


faciat  consonantiam.  Sit  igitur  numerus  288.  rgilur 
bQlmm  et  superius  deprehensoriim  192,  ponaniur  in 
medio  nnmeri  br  216,  243.  2.^)6,  et  sii  boc  modo| 
fbrmata  descriptio,  192,  216,  i43,  ^56,  ^. 


D 


In  superiorc  igitur  descriplione,  192  et  256  du«>s  to^ 
nos  et  scmitoniuni  coniiiierl  roonstrati  suni.  Resiat 
igitur  comparaiio  256  ad  288,  qonB  est  sesqnioctava, 
id  csl  tonuis,  eorumque  difTerentia  est  32,  qu»  e\% 
octava  pars  256.  Itaque  monstrata  est  di:ipiMile  con 
sonantia  e\  tribus  lonis  semilonioque  <*  coitslarc.  Scd 
*  dubium  diaiessaron  conson  mtia  a  centum  i  ona- 
ginla  duobus  numeris  usquead  256  ven>Tal. Nuncvero 
di.ipcnte  ab  eisdem  192  numeris  usque  ad  288  disico* 
ditiir.    Superaiur  igilur  diatessaron  consouaniia  a 


•  Fit.     ^  Naluralit.    •  Iniercidit.    «  Co;uii<er«,    •  Dudum. 


llS.'  AN.  MANL.  SEV.  liOETll  HBi 

diapenLe,  e>  proponione  (luae  inter  9SS  ei  288  nu-  A  «>■>  vocant.  Coiisulem  eodem  quoqoe  Duncapant  bo- 
ateBt  liic  lonui.  Diaientron  igiiar      oiiDe  propier  escelleaiiam  digniiitis,  eaque  SaUirao 


meros  comineii 
Bjoi)iliania  a  diapente  tonq  Iranscenditur. 
CAPUT  XIX. 

Dwpaton  qnnqtu  unit  at  duobut  teautonm  jungi. 

DiapMon  consnnaDila  constit  ei  quinque  tonis  el 
diiobus  semiloniis,  quae  lamen  unum  non  impleanl 
lotiuju.  QuoDiani  enim  miinsiratam  eai  diapasoD  ex 
dia^ente  el  dialessanin  consistere ,  dialessaroD  vero 
probau  e:.t  ti  duobus  toiiis  et  semitoDio  conslare; 
tliipenie  ei  Iribus  lonis  ac  semilonio  siaiul  ju»cia 
cfflciuni  quinque  lunos.  Sed  quoiiiani  IIU  duo  senii- 
tooia  Don  erani  iiiiegra  medietaiiSi  eorum  conjuueiio 
ad  plcnuni  usque  dud  perTeitil.  Sed  medietaiem 
quiilum  superat,  ab  inlegritate   reUnquJtur.  Estque 


esi  ailribula  propier  tardiiitem  motui  et  Braniaiea 
■oni.  Parhypale  vero  secuoda,  quasi  juita  bjipaiei 
posiia  ei  collocata.  Liciianos  lertia  idcirco,  quooiaM 
licbanoB  digitus  dicilur,  quem  dos  iDdicem  TocauiDt. 
Grxcus  a  lingendo  lichanon  appeliat.  El  qimiiiaM 
10  caneudo  ad  eaui  chordam.qux  erat  tertia  ak 
liypaie,  iodei  digiuts,  qui  «sl  lichanns  inveniebaiur, 
idcirco  ipsa  quoque  licliauus  appellaiH  esL  Qniria 
dicitur'mese,  quoniam  ialcr  sei>Um  semper  eatma- 
dia.  Qoiota  est  paramese,  quasi  juila  raediam  cotlo- 
caia.  Sepiinia  autem  dicitur  neie,  quaii  oeale,  id  eit 
iiiterior.  Inier  qiiam  iietin  ei  paramesen  eU  Ksia, 
quK  Tocaiiir  paranete,  quasi  juiia  neteu  locala.  Pa< 


diapason  secunduni  hanc  rtiionen)  ei  quinqne  loiiis  B  rjmese  vero  quoniam  leriia  esia  nete,  eodeio  qao- 


el  duobus  Sf  inilunijs.  Quae  licut  ad  ijjtrgrum  lonum 
non  aipjrant,  iia  ullra  iniegrum  lemilonium  prodeunt . 
Sed  quz  huruui  lit  raiio,  vel  quemadniodum  ipix 
music»  conioninLiae  reperiantur,  poilea  liquidius 
eiplanabiiur.  Inierea  prxseDii  disputaiinni  sub  roe- 
diocri  iDlelligeDlia  ■  credulitaiii  adhibenda  esl :  lunc 
vero  firina  omnia  BJes  sumenda  est,  cnm  >■  propria 
nnum  quodque  demonslraiione  claraerit.  Hii  igiiur 
ila  dispcsilis  pauliiper  dc  cythirx  nervii,  ac  de  eo- 
rnm  nointnibus,  quoqua  modo  •  sunl  adilili,  dissera- 
mus,  quaque  eorum  caasa  sit  numinuon.  Uis  enio 
primnm  ad  noiitiam  veoienlibua  facile  erii  scieotia, 
qwB  scquoDtur,  amplecti. 

CAPUT  XX. 
DiadiiHont  ehordarum  eaTumque  nominibut, 
Simplicem  principio  rnisse  musicam  rerert  Nico- 
machus,  adeo  ui  quaiuor  nervis  loia  consiaret.  Idqoe 
uique  ad  Orpheum  duravil,  ui  primui  quidem  oervui 
et  quanus  diapason  coDionantiam  resonareni.  Hcdii 
vero  adseinvicem  atque  ad  eitremoi  diapenie,  ac 
diatcssaroD,  aciuDuro.  Mibit  veru  in  eis  e«set  incoD- 
soDum,  ad  imitationem  sciiicel  uiufiicx  mundanx, 
qux  ei  quatuor  coDslai elemeaiit.  Cnjut  quadricliordi 
Mercurius  dicilur  iDventor. 

TelrachOTdum  Mercuril. 


que  Tucabiilo  irile,  iU  c&t  lenia  Dnacapatur,  iil  ril 
fleicriptio  liaic. 


e  c 

Df.pentef 

^.«( 

Lichanos  mesoo.  DialeH. 

C"( 

PirhTpaie  roesoo.  Todds 

vll 

Parhypite  hjpaiMi.  DiiL 

fla  octavam  Saroius  Lichaon  adjuniit,  aique  inier 
paramcien,  quz  eiiaro  trite  dicilur,  et  paraneiei 
nervitm  medium  coaptavit,  ut  ipse  tertiut  esiel  a 
nete.  El  paramese  quidem  vocaia  ett  '  tolam,  qoa 
post  medium  collocibatur.  Trilet  vero  nomcD  perdi- 
dit,  posteaquam  inier  eam  aique  piraDetea  tenins  a 
neie  louatui  esl  nervui ,  qui  digne  triies  noroea  ei< 
ciperei,  at  lii  ociochordum  secuDduni  Licbaonis 
addiiionem,  hoc  modo : 


Quinum  vero  chordam  post  Chorebus  Atliys  niiut 
adjuniii,  qui  fuil  Lydnrum  rei.  Hragnis  vero  Pbrya 
seituin  his  apposuit  ncrvuro.  Sed  septirous  nervus  a 
Terp.inrtfo  Lesbio  adjiinctui  cst,  secundum  Bepfera 
scilicei  plnnciaruro  similiiudinem.  Inque  bis  qu» 
gnvissima  quiitcm  crai,  vocaia  esi  hjpale,  quasi 
ntii-r  niqoe  honorabilior.  Unile  Jovem  etiam  Hypa- 
L   •  Crtdutilu.    fc  Proprie.    '  Sint     *  Sola. 


f 

^ 

1 

3 

^ 

Tonus 

i 
5 

4 

\ 

^ 

6 
7 

JT 

1185 


DE  HUSICA  LT6.  I. 


118S. 


In  Buperioribut  igilor  daabiu  di(pMl&>nibus  hepta-  X  pirhypale  hypalon,  licbanoi  hypati>i>,  bjpite.  Aliiid 


chordi  et  octocbordi.  Bepucliordum  quidem  dittl 
Bjnemmenon,  quud  eil  conjunctum.  Ociochcrdum 
vero  diezeugmenon,  quod  eit  disJDiKtum.  In  hepia- 
cbordo  enim  est  nnum  letrachordun),  hypate,  parhy- 
pale,  llclianos,  mese.  Aliud  vero  mese,  parameie, 
paranete,  neie,  dum  mesen  nerrum  tecundo  nnroe- 
ramns,  aique  ideo  duo  letracborda  per  mese»  con- 
Jnnicanliir.  In  oclochordo  vero  quoniam  octo  BUDt 
diordse,  auperiores  quatuor,  id  est  hypate,  parby- 
pale,  lichanoi,  me*e,  unum  lelrachordum  expleni. 
Ab  hoc  vero  disjunciam  aique  iniegrum  incboat  a 
paramese,  progrediiurque  per  triten  et  paraiieten.  et 
*  6nitDm  ad  neifn,  el  est  dlijunciio,  qax  rocaiur 
^  dieieuiii.  Tonusque  ui  distiatia  meieaei  pira- 


*ero  hypate,  parhypite,  lichanos,  meie,  et  bKC  qni- 
dem  conjuncta  winl.  TeTiium  rero  eit  parimeie, 
triio,  piraneie,  nete.  Sed  quoniam  inier  inpertoi 
tetracborduro,  quod  est  bypiie  hjpaton.  parhypaie 
hypaion,  lichanos  bypaton,  bjpaie  meion,  et  iiiter 
inllmum,  qnod  esl  parameae,  irite,  panoete,  fil  po- 
ifiioiie  mediam  telracliontnm,  quod  eu  bypate,  par- 
hypaie.  Lichinoi,  mese,  tolum  hoc  medinm  tetn- 
chordum  meson  Tocituiin  esl,  qaasi  mediarum,  rtf 
caturque  cnm  addiiamento  hoc  hypaie  meion, 
parbypale  meion,  licbanos  meson,mese.  Quonian 
vero  Inler  faoc  mesoD  lelracbonlum,  et  inreriua,  quod 
esi  netarom,  disjunciia  est,  meiei  scilicet  et  pan- 
meses,  inrerins  omne  teirachordum  diHjunctanim,  id 


mesea.  Hic  igilur  mese  lantnm  quidem  nomcn  obti-  B  osl  dieceagrneDon,  «ocatum  esi,  cum  addiiamento 


noii.  Non  enim  eil  media  posiiione,  quia  in  octo* 
cbordo  du»  quidero  semper  mediae  reperiuniur,  sed 
ana  media  non  poiesi  inveniri.  Prophnstui  luiem 
perioiei  ad  graviorem  pirtem  anam  iddidit  chor- 
dam,  nt  faceret  lolum  enneachordum.  Qu»  quorfiam 
luper  hypaten  est  addila,  byperhypile  esi  nuncupaia. 
Qox  prius  quidem  dum  novem  chordirum  lantum 
esset  cylhan,  byperhypate  vocabaiur.  Nunc  autem 
lichanos  hypalon  dicilur  aiiis  auperaddiiis.  Iti  quo 
ordine  atque  inslruciione,  quoniam  id  indicem  digt- 
lum  venit,  licbanos  appeilala  esl,  Sed  hoc  posterius 
appirebit.  Nunc  *ero  enneichordi  ordo  lic  le  babei. 
Hn>erbnMie 


icilicet  hoc  :  panmese  dieieugmenon,  triie  dleieng* 
menon,  pannele  dieieugmenon,  nele  diezeugmenon, 
ot  lil  dflscriptio  hoc  modo: 


// 

* 

1  vmu: 

rf 

3 

J    PnbWK 

i 

* 

1     LklMllM 

*\ 

( 

1   »e«> 

« 

\V 

r 

:.:-]  Trt» 

XV 

8 

^^:::iJ 

A 

1.  N.I. 

Eit  igiiur  hic  iotar  paramesen  ac  meaen  diijunciio, 
aiqne  ideo  dieieugmenon  teirachordum  ho«  Tocaim* 
eil.  Quod  ai  parameie  auferilnr,  et  lil  me-e  Uiie, 
panneie,  nete,  Unc  conjnncia,  id  eat  synemnena, 
erani  iria  lelncborda,  TocabiUirque  ulllmum  leira- 
-  cbordam  ■yiwniiiMiK»  hoe  mode : 


Ilesiisui  Colophnniu!  decimam  in  gnriorem  par- 
tt:m  coapuvil  chordam,  Timothen  vero  HitesiDi 
iindecimam.  Qux  quonfam  super  bypilen  atqm 
parhypalen  sunt  addiite,  hypate  qnidem  hypaton  vo- 
cai.i;  snnt  quasi  maxims  mignamm  et  gnviislram 
gi;iviiim,  aui  eicellentes  eicelleniium.  Sed  vocau 
esi  prima  inier  undecim  bypate  hypaion.  Secandi 
vcro  parhf  pale  hypaion,  quonlam  Jnila  hypalen  by- 
paion  eollocaia  esl.  Tertia  qus  dudum  in  ennei- 
cbordo  parhypato  vocibatnr,  licbanos  hypaton  eil 
nimcupata.  Qnart>  vero  hyp»te  antiquam  lemjil 
nomen.  Quinta  parhypate.  Seitn  licbanos  anliqanm 
scilicei  habens  *ocaba'nm.  Septima  mese.  Octava 
panmese.  Nona  Irite.  Decima  panneie.  tlndeclmi 
neie.  Esl  igilur  unum  lclrachordutn  hypale  hjpiton, 

■  Finihir.    *  Diauvxit. 


JHjpaiebj- 

j  Psrhjpate 
hipaioo 

DXicbsm 
bjpaioo 

]Hypale 


Hfl7  AN.  HAKL.  SEV.  itOCTIl 

Scd  «innnlRn  tn  h>e  «el  In  iaperiore  hendeaeb«nli  A 

diftkMiilnn«  nwM.  qu»  propter  mediam   ODll»C-ili<i- 

Mm  iM  voou  at,  neie  proxJma  iccfldit,  H  lon(« 

•fc  hfpatii  Dliimif  difld,  ncc  propriiifli  ditiaiilia 

Kltnel  locuM,  ilind  unnm  leinclMrdum  •djnncum 

Mt,  (iiper  Mieii  dincnciiM«on,  qo»  qaODiBm  uper- 

Tidebir  iMmtne  nelM  ■apaiina  colloeaug,  Hina 

Htwl  teincliardum   kyperbeleoa  vocituin  eH  boe 


IIU 

rrodambanon . 


Pirinete  (lleieagni. 
Nete  dieEeugmenoa 
Trile  hvperboleon 
Paraneie  hjpEtbol. 
Nete  bjperboleon 


CAPOT  XXI. 

De  gtneritiu  eantilenantm. 


fiod  fiwnua  rarMik  msM  non  ernt  luco  medi»,  »«d 
M|ig  lifptiif  accedebil,  idcirco  Eoprr  liypiua  IijT' 
faina  adtliia  eai  una  cherda,  ifux  diciiur  proilikmba- 
mmenoa  ;  fb  aliqmbua  aiitem  proiraelodot  dieiliir, 
tono  iiiiegro  diainiiaabea  411W  «at  bjpaie  lij|ialoo. 
Et  ipsa  qiidem,  id  est  prosinmbanomenos  a  niese 
oetiTt  e«l,  r>-»onans  cum  ea  iliapiKun  symphoniam, 
eadeinque  ad  licbaD^in  hjpatou  resafut  diateiisirun 
ad  qiMfiam,  »clllcet  (|uc  licbanos  hypaton  »>i  meson 
rotOBat  4Japente  tympbunia»,  et  eii  ab  oa  quinia. 
Rnrena  nicH  a  ptrameM  disui  iiino,  qu»  cadem 
meSQ  aitiHtieu  dieKunmenun  quinUm  r^cii  dl^pente 
COutooMitiam.  (Jn*  aeie  dleiengmenon  ad  neien 
hyperiwleon  quaitam,  lacil  diaicsMron  contonan- 
tkm.  Et  proilainbanomeim  ad  net«D  bypcrbdeon 
leddlt  Utdiaptton  coDiouMian)  boc  modo : 


■  Aiwedtnt.    k  DHomim. 


Ilis  igitur  eipedilit,  dicendum  est  de  gencribat 
melorum.  Suol  auiem  iria  diatonnm,  chroiDa,  eB> 
liarnioiiium,eidial<>n1cum  quidem.  aliquanlo  darifli 
et  naturalini.  Chroma  vero  eat  jam  quasi  ab  illa  »»• 
lurali  inieniione  '  de^cendens.  ei  in  molltni  ini^ 
dem.  Enharmonium  vcro  oplime  aiqne  apie  eonjnn. 
Ctiim.  Cum  lint  igitur  quinqiie  tctrachord;i,  hjrpaloB, 
memn.  synemmcnnn,  (tteieDgmenon,byperboleon;ia 
hitomnihui  aacuadum  diaionum  canlUenx  procodil 
n  ««X  p«r  •^cmilODium,  tonum  ac  lonum,  In  dho  tetrap 
'  cbonlo.  Runut  in  alia  letrtcbordo  per  tnmiianium  to^ 
Buin  et  louum  acdeinreps.  Ideoque  Tocalurdiatonicnn 
quiii  quoj  per  Loniim  ac  per  lonum  progredialur. 
CtinHnaauiein  quoddicilUTcolor.quaii  jam  ab  hujusmo> 
di  iulentioiie  priraa  raulaiio  canUlur  per  temilQniua 
ettemitooiumellrit.serailonia.TolaenimdiaiesMm 
GODSonaniia  atl  dunrum  lonorum  ac  senutonii,  Md 
BOD  pleoi.  Tractum  ctl  tulem  hoc  vocabnlum  ot 
dicoretur  cbioma  a  luperQciebui,  qus  cum  perm^ 
UDlur,  in  aliura  iraoseunt  colorem.  EuharinoniaM 
vcro  quod  est  manis  conplalum,  ett  quod  canUlW 
ia  ODUubua  leiracbordii  pei  diesin  ei  dieiin  et  ^  dit;- 


It69  DE  MU8IGA  LIB.  t.  ItOO 

toiium.  Diesis  aulem  esi  $emitoDli  dlmidinm,  ut  sli  A  '  diaioiiioo  qnidmn  genere,  dieioMie  mecon.  Id  ebro- 
trium  getierum  deseriplte,  per  omnit  tetrachorda     mie»  lielMnoi  mMon  c hromalieflp»  vel  diatonos  me- 


disciirrcns  lioc  modo : 


semitooiom 


tomis 


tonos 


seiPiloDiiim 


sfimilooiam 


tria  semilODil) 


Die&is  Picsis  DUguu3 

C4PIJT  XXII. 


oon  cbroDialtetfu  lo  enlidrmonio  ditlonot  meson 
onliamioiuoo,  vel  lielianof  meaon  enbarmonioa.  lins 
aeqDltur  mese.  Poai  hanc  aani  duo  ietraeb«>rda  pir- 
tim  aynemnanoD,  pariim  dieaetiemenon.  ¥%  synom- 
menon  est  quod  post  mesen  ponUQr,  id  est  iriie 
synemmenon,  Dehinc  lichanos  synemmenon,  eadem 
^  in  diatpiiico  diaUinns  synemitienon.  In  chromale 
▼ero  vel  diatonos  syiiemmenon  chromaticae,  vel  li* 
chanos  synemmonoB  chromatlcae.  In  enharmonio 
▼ero  vel  dialonos  synemmenon  enliarmonios,  vel 
lichanos  synemmenon  enharmonios.  Post  has  neie 
synemmenon.  Si  vero  mese  nervo  non  sit  synemibe' 
non  tetrachprdum  adjunctum,  sed  slt  dlezeiigmenont 
B  est  post  mesen  paramese.  Dehinc  irite  diezeogmenony 
inde  lichanos  diezeugmcnon,  qux,  in  diaiono,  diato-> 
nos  diezeugmenon.^  In  chromaie  tum  diatonos  die- 
zeugmenon  ciiromaticae,  tttm  liebanos  diezeugmenon 
chromaticx.  In  enharmonjo  vero  tum  diatonos  die- 
zengmenon  enliarmonios,  tum  lichanos  dlezeugmenon 
enharmoaios.  Eadem  vero  dicitnr  et  paranete,  cum 
adiliiione  vel  diaioni,  vel  cbromalis,  vel  enharmonii. 
Super  has  nete  diezeugmenon ,  trite  hyperboleon, 
paranete  hyperboleon,  neie  liyperboleon,  el  qn^s  est 
pa>anele  hyperboleon,  eadem  In  diatono.diaionos  hy« 
peiboleon,  In  obromate  veroehromatics  byperboleon ; 
in cnbarmonio vero enharmonios  hyperbolioo. Hiirum 
uliima  ea est qu« est iieie  hyperboleon,  et sit  de  eriptio 
ejiNDMMll  at  irium  gencrum  contineat  dispositionem 


9§  ardimB  ihordarum  Mminibwa/wt  in  irilm$  gen&' 

riku$i 

Nunc  igiior  ordo  cbordarum  dispMMndua  eai  em* 
Diuin  qim  per  tria  aoDera  variaDtnr»  vel  iDoenaianii 
ordino  liisponiiDiiif ,  Prlma  esi  igllar  proslambaDo* 
monos,  qu4D  eadoiii  dioilor  proeaioIodDa ;  aecimda, 
hypate  hypatoii;  lerlia'  parhypate  hypalon;  qqaria 
vcro  univiTsaliter  qMldeai  llidianos  appellatur.  Sed 
si  in  diatono  genere  *  aptetur,  dieiinr  liebanos  by- 
paion  dijHonos,  Si  vero  in  obromaie»  dieitar  dlaionos 

ChroniaUeiB,  vel  lich<)noa  hypatOD  ehromatie».  Si  C  in  quibus  et  similitudinem  nominum  el  diHbrentlam 
auiem  iti  euliarmonio,  dieilor  lichanos  bypatOD  en-      pernotabis,  ut  si  nervi  similes  in  oihnibua,  cum  eis 
baHiionios,  vel  diatonos  bypatoo  enbaraiofiiea.  Post      qa|  gunt  dtsshnllea  eolliganior,  Oant  simulomnes  ecio 
hanc  vocatur  hypaio  meaon ;  deblDe  parbypate  me-      et  viginti.  Hoc  aotem  monstral  subjecta  deicriptio. 
son;  aiqiie  ^  hic  tipliaiioa  aaeaon   simpliciier.  In 


DlATONICDIf. 

Proi/emtooiiMiioi, 

Sypate  h^paton, 
arhypale  hypalon. 
Uehanoe  hyuaton  diatones. 
Sypate  meio/i. 
Parhypate  meiont 
Lichanos  meton  diat^os. 
Mese, 

Triu  synemmenon. 
Paran^to  synemmenim  dla/oMos. 
iVe/e  synimmenon. 
Paramese. 
Triie  diezengwienon. 
Peiraneie  dieuuffmenon  diatatiaa. 
Nete  di^xevgmmon. 
Trite  hyperboleon, 
Pnfomele  k^perMeon  diatonos. 
tfeto  kffiarMeanm 

CAPUT  XXlll. 

fliMi  fial  uUer  naeee  in  slnjfiiis  ganeri$u$  frofor-^ 

tme^ 

m 

Hoe  iaitur  modo  per  singola  loipaeboMla  in  gene- 
rum  proprielaiea  parillio  faeta  en,  dc  eiDnia  qaMem 
dialoniel  genaria  qoinqoe  letfaeboMla,  doobus  lonis 
ac  seniitoiiio  partiremur.  Diciturque  in  hoc  genere 


CnROMATICIIIf. 


ENlIARMONfCM. 


ProsiombanomenoOi 

ffyp^a  bjypeiott. 

Parhyifnts  hypatonm 

Lichanos  hypaton  ekromaHeee. 

Hyftaie  meson. 

Parkypaie  mason.    . 

lAohanas  ma$on  ckromatica. 

Mese. 

Trite  iynemmenonm 

4^nneie  aynemmonon  ckramaikef% 

tieta  $ynemmanon. 

Parameee. ' 

Trite  dietettgmenonm 

Paraneie  dieaeugmenon  ckrQmatifieem 

Nene  diezauamenon. 

Trite  hyperboteon* 

Paranete  kyperboleon  ehromaticw. 

Neto  kyper^oieon 


Prosiambanamena$4 

Hypate  hy^ttiion. 

Parhypaie  hymton. 

Uchant>$  hypaien  enkarmoniiae. 

Hypate  meionm 

Parhypate  meeonm 

Lickano$  nHuon  enhahnonios, 

Mese. 

Trka  sifnemmenamm 

Paranete  effnemmenan  enkarmatnoe. 

Nefe  synemmenon* 

Paramese. 

Trite  eHnengmenam, 

Paranet^  dieMaugmem.  enkarmomos. 

Nete  dietevamenon^ 

Trite  hyperSokon. 

Paranete  hyperboleon  enharmonios. 

fifle  kftpefrMeon. 

tonus  incomposiios,  idcirco  quoniaro  inleger  poni* 

lur,  nec  aliqnod  ei  alittA  UKervaMom  adjungitur.  Scid 

in  singulis  intervallis  integri  insunt  loni.  Iii  chnKi 

mate  vero  semltonlo,  ac  aemhonio  iocompositoque 

trihemiionfo  posfta  dMslo  est.  Idefrco  aolem  Incom- 

posiium  hoc  trihemitonium  appellavtmus,  qnooiam 

in  uno  collocatum  est  intervallo;  potest  •  auiem  ap« 


*  i^aptetur.    **  Einc*    *  Diaiono.    ^  In  diatono,    *  Enim. 


1191  AN.  MANL.  SE?.  60ETI1 

ptllari  IriheiniUHiiam  in  diatono  genere  fiemitoniuro  A 
ac  tonus;  sed  non  est  ineompositQm ,  doobu»  enim 
id  perficitur  intervsllis,  et  in  enliarroonio  genere 
idero  est.  Constst  autero  ei  diesi,  el  diesi,  et  *  ditono 
incomposito,  quod  scilicet  propter  earadero  caassm 
incompositom  nuncapamus,  quoniam  in  uno  colloea- 
tom  est  intervallo. 


tlM 


CAPDT  XXIV. 

Qatd  stl  tynaphe, 

Sed  in  bis  ita  dispositis  constiiutisque  fetracliordis 
synaplie  est.  Quaro  conjunctionem  dicere  Latina 
significatione  possumus,  quotiens  duo  letrachorda 
unius  lermini  medietas  coniinuat  atque  conjungit,  ut 
in  hoc  tetrachordo : 


(^      flxmiii 


B 


^  Hypate 


1  Parhjpaie 


1  Ljdiaiios  mesoQ 


j  ■■^ 


Mese 


}  Hypate  hypatoo 


1  Parhypale    hypa- 
lon 


«-■»••» 


"2  Lychanos  hy()atOQ 


3  Hypate  meson 


2  Pirhypate  meson 


]  lorchanos  meson 


]Mese 


^  IIoc  igiiur  estunnm  « telrachordum  bypate  hypa- 
ton,  parhypate  bypaton,  llchiinos  hypaion,  hypate 
meson.  Aliud  vero  hypate  meson,  parhypate  meson, 
lichanos  meson,  roese.  In  utrisque  igitur  tetrachordis 
hypate  meson  annumerata  est.  Superiorisque  teira- 
chordi  ea  est  acutissima»  posterioris  vero  gravissima. 
Estque  ista  conjunciio  una  eademque  cborda  hypate 
meson,  duo  letracborda  conjnngens,  ot  eadem  hypa* 
lon  ac  meson  lelrachorda  in  superiore  descriptione 
adjunxii.  Est  igitur  synaphe,  quae  conjunctio  dlcitur, 
dQorum  tetrachordorum  vox  media ,  superioris  qui- 
dero  acQlissima ,  posterioris  Tero  gravissima. 

CAPUT  XXV. 

Qvid  stl  dUuHxii. 

Diezeuxis  vero  appellatur,  qusB  disjunciio  dici  po- 
lest,  quotiens  duo  tetrachorda  toni  medieute  sepa- 
raniiir,  ut  in  hls  duobos  tetrachordis. 


Paiaroese 

Trite     diesem>* 
menoB 

Paraneta     dl#> 
zeogaienoQ 

Nete  diezeogaw- 

IIOQ 

Duo  igitur  esae  tetracborda  evidenier  apparei,  qao. 
niam  quidem  octo  sunt  chord».  Sed  diexeuxis  est 
id  est  disjunciio  kiter  mesen  et  paramesen,  qa«  hh 
ter  se  pleno  differre  tono,  de  quibus  evideotius  ex- 
plieabitur,  caro  unuroquodqoe  studioslus  expianaB- 
duro  posterior  tractatus  assuropserit.  Sed  diligeotias 
intuenti  quinque,  non  ampliaa  tetrachordt  reperian- 
tur,  hypaton,  meaon,  synemmenon,  dieseqgmeBeB, 
hyperboleon. 

CAPUT  XXVI. 

'   Qmlnu  nommibui  nmos  appellaterit  Alkhmi. 

Albinus  aulem  earum  nomina  Latina  oratione  ita 

Q  inlerpretaius  est ,  ut  bypatas  principales  Tocaret» 

mesas  medias,  syneroroenas  conjunctis,  dieteogmo* 

nas  disjunctas,  byperboleas  eicellentes.  Sed  nobls  in 

.   alieno  opere  non  erit  immorandum. 

CAPOT  XXVIL 

Qui  nervi  quibus  sideribuscompareniur. 
Illud  umen  interiro  de  superioribus  tetracbor^ 
addenduro  vldelur,  quod  ab  hypate  meson  ttsqoe  ad 
neten  qnasi  quoddam  ordinis  disjunctionisqoe  eoB* 
lestis  exemplar  esl.  Namque  byiiale  meson  Saiomo 
est  attribuU.  parhypate  vcro  Joviali  circalo  cooaimi- 
iis  est,  lichanon  meson  Marti  tradidere,  Soi  mesoo 
obtinuit,  trite  synemmenon  Venus  habet,  paraneie 
sjnemmenon  Mercurius  regit,  nete  aotem  Lanaris 
eirculi  teiiel  ^xempluro.  Sed  Mareas  Tuliias  contra*. 

D  rium  ordinem  facit.  Nam  in  vi  lib.  de  Repoblica  aie 
ait :  Et  natura  fert  ul  exlrema  ex  aliera  parU  gramtar^ 
ex  altera  autem  acute  sonent.  Quam  ob  caasam  aooH 
mus  ille  coeli  stellirercursus,  cujus  coiiTersio  esC 
conciuiior  acuio;  et  exciuio  mqvetur  aono,  graviaai- 
mo  autem  hic  lanaris  aique  infimus.  Nam  lerra  bmhi» 
imroobilis  manens,  ima  sede  semper  haeret;  hic  igitar 
Tullius  terram  quaai  silentium  ponit,  scilieec  imaio- 

^  bilem.  Post  hanc  ^  sui  proxirous  a  silentio  est,  dal 
Lunae  gravissiroum  sonuro,  ut  ait  Lona  proalamliaBO- 
menos,  liercurias  hypale  bypaton,  Venus  pariijpa. 
te  bypaton,  Soi  lichanos  bypatoo,  Mars  bypate 


•  Diatono.    b  Hie  ergo   e  Tetraekordorum.    *  Qm. 


im  DE  MUSICA  UB.  1.  liSl 

lon,  Jupiter  pArbypate  meson,  Satariitts  liehanos  Arevertitor.  Sedjamsegnior,  nec  ita  celerl,  utprimti 


meson,  Coalam  uliimum  mese.  Qux  vero  sint  barum 
immobiles,  qbae  vero  in  totum  mobiles,  quae  auterh 
immobiles  mobifesque  consistant,  cum  de  mono- 
cbordi  regularis  divlsione  tractavero,  erit  locus  ap« 
tior  ezplicandi. 

CAPUT  XXVIII. 
Quw  $it  naiura  con$onantianan. 
•  Consonantiam  Tero  licet  aurium  quoque  sensus 
dljudicet,  tamen  ratio  perpendit.  Quotiens  enim  duo 
nervi,  uiio  graviore,  intenduntur,  simulque  pulsi  red^- 
dunt  permixtum  quodammodo  et  suavem  sonum, 
duaeque  voces  quasi  conjunctx  in  unum  coalescunt, 
tuiic  fitea  quae  diciturconsonantia.  Cuni  vero  simul 
^  pulsi,  sibi  quisque  ireciipit,  nec  permiscent  ad 


impetii  emissus  cucurrit,  quocirca  gravior  quoque« 
Cum  igitur  jam  gravior  rediens,  nunc  prinium  gravi 
sono  venienti  similis  occurrii,  misceturei,  unamquei 
s  ut  ait  Plato,  consonantiam  miscet. 

CAPUT  XXXI. 
Qttid  eantra  Platonem  Nicomachu$  sentiat, 
Sed  id  Nicomacbus  non  arbitratur  dictum  veraci* 
ter.  Neque  eoim  similium  esse  ^  consonantiam,  sed 
dissimilium  poiius  in  unum  eamdemqne  ^  consonan- 
tiam  venientium ;  gravius  J  vero  gravi  si  misceatur, 
nullani  facere  donson^intiam,  quoniam  banc  canendi 
concordiam  similitudo  non  efficit,  sed  dissimililudo« 
Quae  cum  distet  in  jBiOguKs  Voiiibus ,  copulatur  iq 
4niitis.  Sed  binc  potius  Nicomacbus  consonantiam 


aureui  suavem  atque  unum  ex  duobus  compositum  B  '^^*''  pntat.  Non;  inqtiit,  unus  tahtum  pulsus  est,  qul 


sonum,  tunc  est  quae  dicitur  dissonantisi. 

CAPUTXXIX. 

Vbi  consonanHce  reperiuntur, 

In  his  autem  comparationibus  gravitatis  atque  acn* 

roinis  has  consonaniias  necesse  est  inveniri,  quae  sibi 

commensuratae  sint,  id  est  qiiaB  notam  possaiit  com- 

tnunem  babere  mensuram,  ut  in  multiplicibus  du* 

plum,  quod  est,  illa  pars  metilur,  quae  inter  duos 

est  terminos  difierentia,  ut  inter  duos  et  quatuor  bi- 

darius  utrosque  metitur,  inter  duos  atque  sex  quae 

Iripla  est,  binarius  utrosque  metiatur,  inter  novem 

'  atqne  octo  eadem  unitas  est,  quae  ulrosque  metia- 

lur.  Rursus  in  superparticularibus  si  sesquialtera 

iil  proportio,  ut  quatuor  ad  sex,  binarius  est  qui 


simplicem  modum  vocis  emittat,  sed  semel  percussuf 
nervus  saepius^aer^rai  p>'llens  mulias  eflicit  voces.  Sed 
quia  ea  velocitas  est  percussionis,  ^  ut  sonus  sonum 
quod.immodo  com^Yebendat,  distantia  non  seutitur, 
et  quasi  una  vox  luribus  venit.  Si  igitur  percussio- 
nes  gravium  sonorum  comiheninrabiles  sint  percusi 
sionibus  acutorom  sonoram;  utin  his  proportioni* 
bus  quas  supra  retulimus,  non  est  dubium  quin  ipsa 
conimensufatio  sibirnet  misc^atur,  unamque  vocum 
efficiat  consonantiam: 

CAPUT  XXXII. 

Qwg  comonantta  quam  merlto  pviBeedat. 
Sed  inter  omnes  quas  retuliihus  consonaiitins,  lia« 
benduih  judiciuin  est  ut  in  aure,  ita  qu6i|ue  in  r.itio« 


tttrosque  meiiatiir,  qui  scilicet  utrorumque  est  diffe-  C  nequam  barum  meliorcm  oporteai  arbilrai  i.  Eodcm 


rentiii.  Quod  si  sesquitertia  sit  proportio,  ut  si  octd 
•enario  comparentur,idem  binariusutrosque  metitiiry 
id  vero  non  evenit  in  caeteris  generibus  inaequalita- 
tum,  quae  supra  retulimus,  ut  in  superpartieiite.  Nam 
•i  quinarium  ad  ternarium  comparemus,  binarius  qul 
'  eorum  difl^ereniia  est,neairum  metitar.  Nam  si  semel 
ternario  cumparatus,  minor  est,  duplicatus  exceDit. 
Ilem  bis  quinario  comparatus,  minor  est,  tertio  vero 
supergreditur.  Atque  idcirco  hoc  primum  Inaequaliia- 
tisgenus  a  consonantiae  naiura  disjungitur  «  amplius  - 
qupd  in  bis  quae  consonantias  formant,  multa  simi-  ' 
lia  sunt,  in  ^  his  vero  minime ;  id  probatur  boc  roo- 
do  :  namque  duplum  nihii  estaliudnisibissimplum.  '' 
Triplum  nihil  aliud  nisi  tertio  simplum.  Quadruplum 
vero  idem  est  quod  quarto  simplum.  Sesquialterum»  D 
bis  medieias.  Sesquitertium  vero  ter  pars  terlia, 
quod  haud  facile  in  caeteris  inaequalitatum  generis 
Inveniiur. 

CAPUT  XXX. 

Quemadmodum  Plato  dicat  fieri  con$onanlias. 
Plato  •  vero  hoc  modo  fieri  in  aure  consonantlam 
dlcii.  Necesse  est,  inquit,  velociorem  quidem  esse 
acutiorem  sonum.  Hicigitur  cum  gravem  praecesse- 
rit,  in  aurem  celer  ingrediiiir, '  osiensaque  extrema 
cdusdem  corporis  parte  quasi  pulsus  iterato  mota 


namque  modoauri»arficitur  sOnis\  vel  oculus  nspcciu, 
quo  animi  judicium  numeris  vel  cdntinua  quaniitate. 
Proposito  onim  numero  vel  linca,  nihil  est  facilius 
quam  ejus  'duplum  oculo  vel  ariimo  contoeri.  Item 
post  dupli  jadicium  seifuitttr  dimidii,  post  diniidium 
iripli^  post  ^  triplum  partis  tertiae.  Quae  ideo  quo^ 
niam  facilior  est  dupll  descriptio,  optimam  Nicoma« 
chus  putat  dinpason  consonantiam,  post  banc  diapen- 
tCt  quae  medium  tenet,  binc  diapente  ac  diapason, 
quae  triplum.  ^  Caeteraque  secundum  eumdem  modum 
formamque  dijudicai.  Non  vero  boc  Ptolemaeus  eo- 
demmodo,cujus  omnem  sententiara  posterius  expli* 
cabo. 

CAPUT  XXXIII. 
Quo  tini  niodo  acdpienda  quas  dicta  sunt, 
>  Omnia  tamen  quae  dehiiic  diligentius  expedienda 
'siint,  summatim  nunc  ac  breviter  attentemus;  ut  ia*« 
terim  in  superficie  quadam  animum  haec  lectoris  a^- 
suefaciant,  qui  ad  interiorem  scientiam  posteriora 
traciatione  descendet.  Nunc  vero.quod  erat  Pythago« 
ricis  in  morein;  ut  cum  quid  a  magistro  Pyibagora 
diceretur,  hinc  nullus  rationes  petere  audebai^  sed 
erat  ei  ratio  docentis  aucioritas,'  idque  fiebat  <*  quan- 
ditt  discentis  animus  firmjore  doctrina  roborattts« 
ipae  <*  eamdem  rerum  rationem  nullo  etiam  docenttt 


•  Consonantias.  ^  Pulsis.  «  Amplius  dicam.  ^  lUi$.  •  Autem 
tttr.  ^  Consonantiat,  <  Concordiam,  i  Enim.  ^  Vt  $onus  sonum 
masque.    n  Quoad.  .  «  Earumdem, 

m 

Pataol.  LXIIL 


'  0/fensaque.    s  Vt  ait  Plaio  non  liabe» 
sottum  eotnpreliendat  distantia.     ^  Tripli,    "*  Coe* 


S8 


1495  AN.  IfA^L.  gET.  BOETH  1196 

reperlret ;  iu  eiiain  nanc  lectorif  fidei  qqae  prop^-  ^  Mpfr  msi  rati(»ne  ducantur.  Im  ^^  W^  *^tVh 


Bimus,  commendaiDUS,  ul  arbitrelur  diapason  in  (}m- 
nila,  diapente  in  sesquialtera,  diatess^ron  in  ^squj- 
tertia^  diapentc  ac  diap^i^n  in  triplici«  bi^  diap^fO^ 
(n  quadru|)la  propQ^iiione  cp^sistere*  *  post  ^rero  e^ 
hoc  ratio  diligentiu^  e|[plic^it^  ^t  quibus  modis  au- 
rlum  quoque  judicio  conspnanii^  viifsiicas  colligantur» 
cseteraque  omnia  (j^uae  superjU;  dip^  s^Mnt  a^iplior 
p«ctatu8  edisserei,  et  tonujf^  f^e^qu|4)»cMtvam  (acere 
proportionem,  evmque  in  (|uo  ^qu^  dividi  non  |t<Mse, 
sicut  nullam  ejusdem  generis  ^  proportiones,  id  ofl 
taperparticularis  ;  diaiefsaron  ^am  cousonantia^^ 
duobos  lonif  semitonioque  cpn^i^tere,  semitoni^  vero 
esso  duo,  majus  ac  minus,  diapente  aiiiem  tribus 
ipnis  ac  semitopio  n^inore  conlineri.  Di^pason  vero 


rja  meriti^mque  rationis  bici  i^telligi  Ptfaftl»  vM 
p^tefi  (ut  ita  dic^m)  corpoH^les  arlifteies  qimi  tff,  diif- 
ciplriiia,  fed  ei  ip»i^  ppiius  initn9iyM»pti4  oeiieni  f^ 
C9t>q(i».  N?m  citb^roBdii^  e^  cifH^nii  V^  i  \ibl€»  m 
libia,  caelerique  suorum  insirumenmrniii  ffitrWlr 
nuncupantur.  fs  yetq  ^s^  ipiKicus  qui«  ratlone  per- 
pensa,  canenfli  ^cj^n^^lfn,  D<)p  «^rvi^Q  operis,  aed 
Ifnperio  fpeculaffpni^  «  ^si^it-  iMk  i^Hltatt  iB 
jeijiQciorpm  beliornmque  pperj»  YMe9iM»  e|  ii 
ifraria  scilicet  ffHPCiipatjpffp  yoeal)u|i.  ^Wfm 
quenpminibuayel  fipdmcla  iosfin|K>1  W«  itl  4^G«itar 
triiinipbi,  quori^m  impj^riq  fjjC  vi^^p  ioiMliiU 
f^on  qifpruq}  opere  servi^qqe  pertect^.  Tlin 
igitur  geiyeri^  qu«  circa  art^  piu^cam  ^enwtfr: 


quinque  tonis  ac  tfuobus  roinoribus  semitoniia  explc-  ^  Hftufn  genu<  es|  quod  insirumientis  9gitar,  alM 
n,  neque  ad  sex  tonos  ullo  modo  p^ryenire.  tiaee 
omnia  posteriua  et  npmeroruap  raiione  el  aurium  ju- 
dicio  compro^Lbo,  atque  bxc  b^ctenua* 

CAPIJT  ixXlV.  . 
Quid  iU  mutici^ 
Nane  Ulud  esl  intuendum  quod  omnis  ars,  omnis- 
qne  etiam  disciplina  honorabiliprem  naiuraliler  ba- 
^at  ratione^y  quam  ^rtificium,  quod  manu  atque 
opere  artiflcis  exercetur.  Multo  enim  esi  mnjus  aique 
«  altius  scire  quod  quisque  faciat,  quam  ipsum  iliud 
erncere  quod  sciat;  elenin^  ^rtiflcium  corporale, 
qtiasi  serviens  ramulalur.  Batio  vcfp  qua^i  domina 
imperai,  et  nisi  manus  secundum  id  quoif  ratio  ^n- 
cit  efnciai,  frustra  flt.  Quanlo  igitur  pr^clarior  ^sl 


carmin:),  tertiqni  qyod  in^lrtimeplqruiB  OiWa 
que  dijtidicat.  Sed  illiid  qujd^qfiqiiod  in  instrumentis 
positum  est,  ibique  tptam  Qperam  CQnaqmii»  ui '  soiil 
Citbarcedi,  quique  prgano  c^^Qrifflu^  iiHI«ic«  iMlni- 
fnenti$  artificipm  probanl,  a  umit»  MiMlAm  inM- 
lectu  sejuncti  sunl,  quoniam  liimulaQlitf  (iil  4ielMi 
est),  necquidquam  afferunl  ratloQia,  aedaool  loikM 
apeculutionis  pspertes.  Secundum  ver^  |Biiaicaip 
.'tgeniium  eat  genus  poetarum»  quod  non  potius  apo- 
cuJatioiie  ac  rati(»oe  quam  naiurali  qupdam  inatiDCla 
fertur  ad  carmen,  aique  idcireo  hoc  fMque  feoM  c 
miUiica  segregaodum  est.  Tenlum  esl  quad  )ttdicapi4i 
periliam  sumit,  ut  rhy tbmos  caniilenasque  «miiiiqua 
earmen  possit  perpeodere.  Quod  sciiicet  qii;iBdp  to* 


scieniiamusicaein  cognitioneratiouis,  qua|ipinoper^(}  Uim  in  ratione  ac  speculatioqe  poaituoi  eal»  hoa 


efflciendi  atque  aciu  taniuni,  acilicef  (ipao^um  cor- 
pus  mente  superatur  !  Quod  sqlicef  raiippjf^  expers 
lervitio  degii,  ilia  vero  impera^,  atque  ad  recturo 
Jeducii,  quod  iiisi  p^reat  ejus  imperio,  ef  exper^  ra- 
Uoni^  opus  titubabit.  Uiide  fit  ut  speculatio  rationif 
operandi  actu  non  egeai.  Manuum  vero  opera  nulla 


proprie  muaic^  depuiabitur.  Isque  musicui  eal 
9desl  taculias  aecundum  specMlationem  rationeana 
proposiiam  ac  music»  couveoicniero»  de  modis  aa 
rbytlimis,  deque  generibus  caiitileaarnm,  ac  f)e  per- 
mixiiooibus,  ac  de  omoibiis  de  qoibua  poalerios  «i- 
plicaodum  eat,ac  de  poetaroCn  carmiiiibaa,iudicamN« 


*  FoMtvero  et  raiio  dUigentiuiexplicaHtur.    ^  ProfOftiouem.    «  Auciiui.    ^  Auledm.    «  isaiimpsti.    t  Smi» 


mm  sEcuNous, 


«V 


CAPDT  PRIMUM. 
Pfoorinifiqi. 
Superiu^  volumen  Cffncta  dige^^i^,  qu9  nuQc  dili- 
gentins  **  expiicandf^  eMepropp^||j;itaque  priiisquain 
ad  ea  veniam  qiiae  propriis  raiipqibll^  perdoccnda 
sunf,  pauca  praemittam,  quibuf  c|ucubraiipr  animus 
auditoris  ad  ea  quae  diceodQ  aiwi  accipjendQ  perve- 
nlat. 

CAPUT  H. 
Quid  PgfAagoros  eue  pMHoiopUm  cc«ili(N«ril. 
Primns  omnium  Pythagoras  sapieoliae  studium 
philosopbiam  nuncupavit,.quam  scilicet  pjus  rei  no- 
tifiam  ac  disciplinam  pppebat»  qm  proprie  vereqoo 
esse  dlceretur.  Es^e  autem  illa  pulabat  quae  nec  in- 
lentione  crescerent,  nec  dimlnutiooe  decreacerent, 
•  Demomtranda. 


D  oec  ullis  accideoiibus  mutarentur.  Hxc  oolem  essc 
formas,  m^guiiiidines,  qualitales,  babitadines,  rxte* 
raque  qiiae  per  se  speculata  imroutabitia  sunt,  juncta 
vero  corporibus  perniutaniur,  el  multimodis  variatiOi 
nibos  inuUbllia  rei  cognatione  veriuntur. 

CAPUT  III. 
De  differentiis  qumntitaiis ,  et  quw  cui  diuiplinm  fil 

deputata. 
Omnia  vero  qoaotitas  secandum  Pyibagoram  rei 
conlinua,  vql  dlKreta  est.  Sed  qus  coniinua  esi  ma- 
gniludo  appellatur»  quae  discrein  est  muliiiudo.  Quo- 
rnas  haec  est  diversa  et  contraria  pene  proprietas. 
Multiiudoenima  finltn  incboans  quantitate,  crescens 
in  infiniia  progreditur,  ut  niillps  cre^cendi  finis  ge- 
currai.  Estque  ad  roinimum  termioaUt  intenoinabiija 


I,  detracui  KiliAtl  ui 


ifihij  wtl.  Cretcif  yero  pei  nujjMrot  atiiue 
■  proleadliur,  aec  ulliu  aumer|i«,  4110  mini|>  crcacat, 
termiiiiiai  racit.  Sed  msgniludo  6iiiiam  riVH*  WHC 
mensur»  recipil  quaiiljtaiei)),  aed  In  inGnila  decre- 
scit.  Him  Gi  sit>  pedalis  ^ij lea,  ti:1  cnj^flilwt  itoriiis 
modi,  pote^t  in  duo  Kqia  dividi,  ejusque  medielas 
!■  oiedielataM  aecan,  ejuaque  rurtfia  nedietai  in 
•liaiD  iMriietfieai,  at  nuRquao)  iillm  lecuidi  piagai- 
tadiaaoi  termiMU  iu.  lia  Daagniwd»  quanium  ad 
RMjoran  wodiim  Urminaia  aU,  81  verpcum  dacra- 
Were  Gnperit  inflaiia.  Ai  ^Hifa  namenia,  quanium 
>  a4fiufioreiniiuN|a«iSiiiUMeBt,iBiaiUuaute«  incifit 
AIM  ciim  cratcil.  Cua  i^tnr  taxp  ita  liiM  laiaiia, 
Mmeo  qui£i  da  rebus  doiiit  pbilMoptaia  perirtcUi, 
fflqut  rebus  inAaitia  reperit  ali^nid  teraiinatuio,  dq 
4110  pouit  jnre  acuinaa  propri»  a^alaiionls  adhilie- 
re..  Naaqoe  ntagaitudinia  alia  i«nt  immobilla,  ai 
larra,  ifi  quadratom,  ve!  wiangntain,  wtA  eireulus.  Alia 
'  BWU  DUiiiilia,  at  iplicra  nundi,  ei  quidqatd  in  '  eo 
raia  celeriiate  converlltur.  OiiorelK  vero  quaoliutis 
ali^  sunt  per  fe,  ul  Ires  vel  quafuor,  vel  cxleri  nu- 
meri ;  alia  vero  ad  alfud,  ai  duplum,  Iriplum,  aliaque 
qii»  ei  '  comparallone  naiqiolur.  Sed  jfn;pqbj|ja 
augniiudinis  leoneiria  ipecqlaiitKie^  .tcoct.  U^l^jliB 
vero  scientiani  ailronomi^  pmeqifitor.  Pe^  te  vtff» 
difcreix  quamiiaiii  arithmetica  auctoresi.  4d  fiiquid 
Terp  r^I;fi  mufica  pr^liaiiir  o^iipang  peri.tian. 

CAPllT  IV, 

De '  relaue  qHanHiatii  <H^etaHi. 
Ac  de  ea  qnjdeni  quaoiii^ie  discre.la  qiHe  por  ija 
esi  fn  aritliificl!c>  suMcienler  diiiii|u|.  ^elit»  t^ 
|d  aliquid  qu.aniiiaiis  simplicia  qqldem  ftptn  ifif 
suni ;  unuin  quidein  rnifliiplex,  aliud  vero  Slfper^F;- 
liculare,  leriiutu  superpartici^.  f  ^iq  vero  multiplex 
■uperpariicularl  ^uperparliei)ii<fUB  mi«oetiir,  llm}  di(^ 
alix  ci  bis,  I.1I  m  multiplef  sifpcrpe|rtiGulari»,  y 
mulLiplei  Buperparliens.  Honim  igilur  omiiiifm  l^ 
esi  regula,  si  uoiutem  cunciis  io  aaUiraii  oumero  vo- 
lueris  compara»,  ratiumultiplidaordo  teietur.  Duo 
enim  ad  unum  duplui  est,  ires  ad  euindem  trlplui, 
jquatuor  ((iiidriiplus,  ei  in  caiarls  eodem  modo,  ut 
•ubjecia  deecripiio  docet. 

piftreniic  iiniui  ab  alio  i|umero. 
Ordo  natoralis. 


Ifie,  iit  uef  ditoliug  lesquislier  est,  qiulnor  trilNS, 
#ii  ^quileriiuB  esi,  <|uinarius  quaiemario  sesqui- 
HIW}»^  e»|,ei  in  cxterii  eoilam  modo,<)uodm 
HJticcM  (lewiplio- 


Super|wftienteB  anlem  lati  modo  reperies,  pispnnjf 
naturalem  niimerum  a  teroario  scilicet  incbo^nleiAi 
Si  unum  igitur  inlermberis,  superbipanieiiiem  efBcl 
pernolabis ;  quod  si  duo,  Buperiripanietilem ;  quod  tf 
ires,  sapM^uadriparlieDiem,  i^einque  in  ccierii. 


Si  vero  su|ierparticiilarem  proMr^onem  qu^^s,  fin- 


Ad  hunc  onfinem  spect^ns  et  compnsjui  tf  muUiptlCf 
el  SDperparticulari,  el  ei  muliipllci  e|  luperpartirnij 
proporiiones,  leclordiligcns  specul  hiiur.  Sed  de  his 
Umun  omnibas  in  ariihmeiicii  expadiilut  dleiu« 
«l. 

CAPOT  V. 
CarmKliipJidiai  mtetttkt. 

Sed  io  his  illud  esl  eensiderandum  quod  malUpioK 
insqqaliuiiB  lenuB  longe  duobui  reliqpii  videiur  air 
tiqiiiat.  Maluralis  enini  aumeri  4it|MsilJo,  in  mi|tU- 
p|ji:itHi«  uniiali  qus  prim»  »1,  comparainr.  Supafr 
innlciilarii  verQ  nfin  «niuiis  conparaliona  perKciinr, 

l^  led  ipiocum,  qui  poai  uniutem  suqi  dispMiti  ourafr 
rorum,  ui  lernarii  ait  biuarium,  quaiarnarii  ad  ten^r 

'  rium.etin  cBlerisadliHncmodum.Siiperpirlientiuqi 
vero  longe  reiro  formatioasl,  qun  nec  eaniiiiais  bwf 
meriscomp^raiqr.  Mdintemisiit,  neriemper  Bqq|| 


•  i^rtwrtdilur,     i>  Biptdolit.    t  Vtro.    4  Ea.     <  J^ilaliMi.    '  firtalittf. 


H99  AN;  MANL.  SEV.  BOETIl  l^ 

inierinissione.  Sed  nunc  qaid^m  una,  nunc  vero  dua-' A  qnod  subtracto  minore  a  majore  relinquUur.  Sin 


bu8,  nunc  tribus,  nunc  quatuor,  atque  ita  in  infinita 
succrescil.  Amplius  multiplicitas  ab  unitaie  Incipit, 
•uperparticularitas  a  binario,  superpartiens  proportio 
a  ternario  iniliuiu  capit.  Sed  de  hls  hactenus ;  nunc 
quaedain  quac  quasi  axiomaia  Graeci  vocani,  praemit- 
teie  oporiebil,  quae  lum  demum  quo  spectare  videan- 
tur  <^  iiitelligemus,  cuui  de  uniuscujusque  rei  de- 
monstratione  tractabimus. 

CAPIJT  VI. 

Qui  iint  quadrati  numcri  ^  deque  hi$  speculalio. 

Qu  idratus  numerus  est  qui  gemina  dimensione  in 

aequa  eoncreveril,  ut  bis  duo,  ter  tres,  qiiaier  qua- 

luor,  quinquies  quiuque,  sexies  sex,  quorum  esl  ista 

descriptio  : 


2  I  5  I  4  I  5  |6  I  7   I  8  (  9  I  10  I 


I  4  I  9  I  16  j  23  I  3()  [  49  I  t>4  |  81  1 100 


Superius  igitur  dispo>itus  nuiiierus  naiuraiis,  l:ilus 
est  quadraiorum  inft;rius  descriptorum.  Conlinuum 
eniin  naiuraliier  sunt  quadrati,  qui  sese  in  subjecto 
ordineconsequuntur,  ut  4,  9,  i6,  et  cxteri. 

36 


quatuor  transmitiantur,  quinta,  alqne  uno  plut  vo- 

cabulo  numeri  partes  venient,  quam  sit  inieriDiasit 

numerorum. 

CAPUT  VII. J 

Omnem  inoMfualilatem  ex  wqnalitate  procedere^ 
ejuique  demonstratio. 

Est  auteni  quemadmodum  unitas  piuralltati^  IM- 

merique  principium,  ita   sequatiias   proportiooimL 

Tribus  enim  prxceptis  (ui  io  aritbmeiico  dictam  efl) 

multiplices  proportione:^  ex  aequalitate  prodoeiiiiiitt 

ex  couversis  vero  muliiplicibus  superparticiilares  luh 

biiudine^  procreamus.  Item  ex  conversig  sapetptr-* 

ticularibus,  superpartienies  comparatioiies  eficiflMH* 

Ponaiitiir  enim  tres  unitates,  vel  tres  bioarii,  vd 

-  ^  tres  teriiarii,  vel  quotlibet  aequi  termini,  et  sit  prtoni 

priiiio  aequus  in  sequenii  scilicet  ordine  consiiiaUM» 

Secundus  vero  primp  ac  secundo,  teriiut  prkMy 

duobus  secundis  ac  tertio ,  ita  enim  namero  progrei* 

so,  fit  duplex  inultiplicitatis  prima  proporiio,  01  iiae 

subjecta  descriptio  monet. 


9 


16 
♦  ♦  *  * 


25 


•  •  *  *  * 

•  *  *  *  • 


1 


•••••• 


2j       3  4  5  6 

Bases  qoadratorani. 

Sl  ®  igitur  continuum  quadratum  minorem  a  continuo 

quadrato  majore  sustulero,  quod  relinquiiur  tantum 

erit  quantum  est  quod  ab  utrorumque  quadratorum 


Nam  uiiitas  in  secundo  ordine  consiituia ,  aequa  est 
primae  uniiaii  in  supiTiore  loco  disposlt^.  Item  bi- 
narius  aequus  est  unitati  primx  ac  secuudx.  Item 
quaieriiarius  aequus  est  uniiaii  prims,  ac  daabos 
unitaiibus  secundis  atque  unitati  lertix^ ei eti i«%«  4, 
dupla  pruporiio.  Quod  si  de  his  idem  feceris,  iripla 
comparatio  prccreabitur,  ac  de  tripla  quadrupla,  de 


lateribus  jungitur;  ut  si  quatuor  auferam  a  ooveoario,  C  quadrupia  quincupla ,  ac  deinceps  lalis  curril  babitu- 


quinque  suni  reliqui,  qui  ex  duobus  et  iribus,  qui 
suni  utrorumque  quadratorum  latera,  conjungunlur. 
Item  si  novenarium  aufero  de  eo  qui  sedecim  nume- 
lia  ascriptus  est,  7  sunt  reliqui,  qui  scilicet  ex  ler- 
Dario  quaternarioque  conjuncius  est,  qui  ^  praedicto- 
rum  quadratorum  lalera  suni.  Idemque  estin  caeteris. 


7  . 
9  5 


25 
•  •  •  •  • 


scDa- 
rius 

•I*  • 


:i: 


toous 

16 

•  •  •  • 


toDus  se-   toDus  no* 
deCimus     veDarius 


2  4 


•  •!•  • 
4  12 


♦  ♦  ♦  • 

♦  ♦  «I* 

•  •  •!• 

♦  •  •!• 
9    7 


«  ♦  • 

•  •!• 

4  S 


dinum  procreaiio.  Rursus  hisdem  tribus  prxceptis 
superpardculares  '  (lunt,  ut  uno  probamus  exemplo. 
Convertamus  nunc,  et  priorem  majorem  nuiberoffl 
disponamus  4,2,  i;  ponatur  igiiur  primus  primo 
aequus,  id  est  4;  secuifdus  primo  scilicet  et  secnndo, 
Id  est  6;  tertius  primo,  duobus  secundis,  et  tertio, 
id  est  9 ;  quibus  dispositis  sesquialiera  noiator  esse 
proportif». 


r*\*  •  • 
•  •!••• 

4    21 
Quod  si  non  sinl  continui  quadrati,  sed  unus  inter  eos 
iransmissus  sit ,  fit  ejus  quod  relinquitur  medietas , 
id  quod  ex  uiriusque  lateribiis  efiicitur,  ut  si  qua- 


4 

i          1          1         1 

4 

6      - 

9           l 

1               Sesquialtera 

Sesquialteia  | 

Atque  id  si  de  triplis  fiat,  sesquilertia ;  si  de  quadra- 
plis  sesquiquarta,  consimilibusque  iu  alierutra  parte 

ternarium  de  i6  quadrato  auferamus .  i2  relinqilun-  D  voc.'*bulis  proportioualius  ex  ™"**''P"«|***^®  ^;*^'^^' 

tur,  quorum  i2  medietas  est  is  nunierus  qui  ex  uiro- 

rumque  lateribus  convenit.  Sunt  aatem  uiroroinque 

latera,  duo  et  quatuor,  qoaeseiiariumjunctaperficiunt. 

Atque  in  caeteris  idem  modus  est.  Sin  vero  duo  in- 


termitianiar,  lertia  pars  erit  ejus  quod  relinquitur, 
Id  quod  utrorumqiie  latera  conjiingunt,  ut  si  quatuor 
de  25  aiiferam,  intermissis  duobus  qoadratis,  reli- 
qoi  2i  sunt.  Eorum  vero  latera  sunt  2  et  5  qui  effi- 
eiont  7,  qui  sunt  p.irs  tertia  numeri  21.  Aique  haec 
regiila  est,  ut  si  tres  intermissi  •  sinl,  p:)rs  quaria 
•it,  id  quod  ex  utrorumque  lateribus  efBcilur  ejus 


ex  sijperpariicularitaie  vero  conversa  dueiiar  so- 
perpartiens  habitudo.  Disponatur  enim  cenverslm 
sesquialt<ra  comparatio ,  9,  6 ,  4.  Ponatur  enim pri- 
mus  primo  aequus,  id  est  9;  secundos  primoei  se« 
cundo,  id  est  i5 ;  tertius  prinio  duobus  ^eciiodis  ae 
iertio,  id  est  25;  ac  disponantur  in  ordimm  boc 
modo  : 


6 


l 


I 


I 


Supeihipa  Uhiis 


I 


I 


Sn|>eriM|Mriifns 


Superbipartiens  igiiur  ex  conversis  se»ouialif^< 


•  Intelligimut.    »»  Qtue  de  iit.    «  Yero.    ^  Utrorumque.    •  Sunt.    '  Fient. 


1201 


DE  MUSIGA  LIB.  II. 


im 


bUudo  producta  esl ;  qiiod  %\  q«is  ad  banc  specula-  A  semperquc  pars  leriia  in  iiliimo  numero  natnrali 


lionem  diligcns  scruiator  accc»lal,  ex  sesquitertiis 
conversis  superlripariientem  producil,  c«ierisqwe  ' 
similibus  vocabulis  adaequalis  cnnctas  cx  superpar- 
liculariiate  soperparlientis  species  prrtcreari  niirabi- 
lur.  Ex  non  conversls  autem  superparticularibus , 
sed  iu  ui  ex  multiplicj  procreaii  sunt,  manentibus, 
necesse  csl  miiUiplices  superparticolares  creari.  Ex 
maiientibus  vero  superpartientibus,  ita  ut  ex  super-  ' 
particolaribtts  prodierunt ,  non  alii  nisi  molliplices 
taperpartientes  procreabuntur  Acdc  bis  quidem  bac- ' 
*tenus,  diligentios  enim  in  Ariihmetica;  libris  de  bac 
comparatione  est  disputaium. 

CAPUT  vin. 

Regula  quollibet  continuoi  proportionei  BuperpoT' 
ticulares  inveniendi, 

Sxpe  aulem  accidit  ut  tres,  vel  quatuor,  vei  quot- 
libet  sqoas  superparticulariom  proportiones  de  mu- 
iica  dispuutor  inquirat.  Sed  ne  id  casu  atque  inscitia 
facientes,  error  ullus  dirficulutis  impediat,  liac  re- 
gula  quotlibet  aequas  proportiones  ex .  multiplicitate 
dncemus.  Unnsquisque  multiplex  ab  uniuie  scilicet 
^  compuutus,  toi  superparticulares  habitudints  prae» 
cedit ,  suae  scilicet  in  contrariam  partem  denomina- 
lioois,  quoius  ipse  ab  uniute  '^  discesserit.  Hoc 
inotlo  ut  duplex  sesquialieras  antecedat,  triplex  ses- 
quiteriias,  quadruplex  sesquiquarus ,  ac  deinceps 
in  hunc  modum.  Sit  igitur  duplorum  subjecia  de- 
icriptio*. 


quodam  flne  ciaudalur.  Qund  si  quadrupluro  statueria 
codem  modo,  sesquiquartos  invenies ,  si  quincuplum 
sesquiquinios.  Ac  deinceps  singuli  <  denominationis 
muHiplicis  lot  superparticulares  prsecedunt,  quote 
loco  ipsi  a  se  unitate  discesserinU  Unam  verio  tantum 
quadrupli  dispositionein  ponerous ,  ut  in  ea  sicut  in 
caeteris  lector  diligens  acumen  roentis  exerceal. 

Latilodo 


Quadrupli  iu  | 
latiludJDe. 


t    I    i    I   16      64  I  256 


80  I  520 


B 


Sesqoiquarti 
supHrnl  ad  in- 
ferot  proxi* 
mos 


I    I    I   M   ^~ 


16 


32 


15      I      6      I     12     I     21     I     48     I 


I      9      I     18     I     36     I     72 


1     a7     I     M     I 


108 


81      I     1H2    I, 


I    243    I 


In  superiore  igitnr  descriptione  binarios  primu<(  mul- 
tiplex,  unum  ad  se  ternarium  habet,  qui  possit  fa- 
cere  sesquialierani  proportionem.  Temarins  vero  non 
habet  alium  qui  ejus  possit  esse  sesqoialter,  quoniam 
medielate  deficit.  Rursus  qnatemariu^  secundus  est 
duplex,  hic  duos  sesqoialteros  antecedlt  senariunh 
et  novenarium ,  qni  medietate  caret.  Atque  idcirco 
nuilus  ei  habitudine  sesquialtera  comparatur,  et  in 
cxteris  idem  est.  Tripli  verb  eodem  modo  sesquiter- 
lios  creant ;  sil  enim  similis  in  triplo  descriptio. 

Utttado. 


H«c  igitur  speculatio  ad  hanc  utilitatem  videtur  In« 

venta,  ut  quotienscnnque  4  vel  5,  vel  quotlibet  ses- 

qinolteros ,  vel  sesquitertios,  vel  sesquiocuvos ,  vel 

qtioilibet  «lias  proportiones  quis  investlgare  voloerit, 

nullo  errore  labatur,  utque  non  ei  numrro  primo 

ules  proportiones  qmerat  aptare ,  qui  qqanti  ^  sinC 

pmpositi ,  tot  praecedere,  et  post  se  habere  non  pof« 

sit.  S^d  disponai  potius  multiplices,  videatque  quan^ 

tos  superparticnlares  requirit,  eumque  mnltiplicem 

'  respiciat ,  qui  eo  loco  ab  unitate  recesserii ,  u(  est  in 

superioribus  descripiionibus,  si  tres  «  sesqnialteros 

fertasse  quaesierit,  non  a  qoaternario  ingrediatur 

fi  investigationem.  Hic  enim,  quoniam  secundus  es} 

duplus ,  duos  tantum  praecedii,  tertinmque  ei  aptare 

non  poierit,  sed  ut  ab  ocionario  medie^aies  temet 

apponore.  Hic  enim  quoniam  tertius  est,  tres  quas 

quiprit  sesquialteras  proportiones  efficiet,  et  in  caete- 

ris  eodem  modo.  Esl  etiam  alia  augendi  proporViuiies 

via  hoc  modo  :  Radices  propnrtionum  dicuntur  iii 

eisdem  comparation|bus  minimic  proportionis.  Dispo* 

natur   enim   nomtrus  naturalis,  unitate  multipIK-' 

caius. 


I     2     I     5     I     i    I     5 


in  laiiitidine  1 
et  unoquoaue  - 
•rdiDe  iripll. 


1|5 


Ti 


9    I  27 


12  I  56 


81 


108 


I   16  I  4«  I  144 


buporni  ad 
Toxinius  in- 
<ero8  sesqui- 
terUi. 


fi 


IfiNim»  igitur  proporiiones  sunt ,  ut  in  sesquialtert 
5  ad  2,  in  sesquitertia  4  ad  3 ,  in*sesquiquarU  5  ad 
4 ,  et  deinceps  in  infinitum ,  et  quaccunque  se  propor- 
tiones  uniute  praecesserint.  Propositum  igitor  sil 
Bduas  sesqoialleras  proportiones  conlinua  compara* 
tione  prodiicere.  Sumo  radicem  sesquialteram,  eam- 
que  dispono,  2  et  3.  Multiplico  igitur  binarium  per 
binarium ,  flunt  4.  Item  ternarius  per  binarium  cre« 
scat,  erunt  6.  Rursns  ternariuin  in  semetipsum  da« 
*  cemus ,  fiunt  9,  qui  disponuntor  hoc  modo  : 


I      2      I 


T 


I      6      I      9      I 


.  superiore  igitur  descriptione  sesquitertias  propor- 
liones  ita  natas  videmus ,  ut  primus  ^  triplex  unum 
lesqiiitertium  antecedat,  secundus  duos,  tertius  tres, 


Invenimus  igitor  dnas  propositas  sesquialieras  pro- 
portiones  6  ad  4  ,  et  9  ad  6.  Sit  nunc  propositnm 
tres  invenire.  Dispono  eosdem  numeros  quos  supra 
in  '  exquirendis  duabns  sesqoialteris  habitudinibus 
proposueram,  ipsasque  sesqtiialteras  proponiones. 


•  Deieeuirit.    >>  TirnariiM.    •  Dinomina6one  multipUees.    &  Sunt.    •  Semiolteroi.     f  In^eMe. 


15t05  AN.  MANL.  SEV.  BOETII  IM 

Multipiico  binario  qaaternarium  ,  flont  octo.  Ruraiia  Aquod  paulo  poaterius  demonsirabimus.  Sin  vero  illa 


scnarium  binario,  fiunt  i2.  Rursus  novenarium  bi- 
nario,  fiunt  iS.  Rursus  no?enarium  temario,  fluit 
S7.  Disponanlur  igiliir  hoc  modo  : 

1 


T 


f 


I 


8 


T 


6 


JLJL 


la     I     18 


»     I 


Atqiie  hic  modtis  erit  Ih  eaeteris,  Hi  *  si  se^qiiiterti^i^ 
proportiones  vclis  extendere ,  ponas  sesquiiertiorum 
radices,  quae  suni  qoatemarlus  atque  ternarius  ad  se 
invieem  oomparati. 


5 

i 

1      1 

9 

li 

16 

1 

17 

97            48 

6*      1 

diflTerentis  permensio  numerorum  uiultitadiiieiB  su- 
pervadaty  eademque  uirosque  nuneri  pluraliiaia 
•prxtereat ,  minores  erunt  proportiones  nameri  s«pe* 
rius  roensl  eum  additlone  eius  summ»  ^ ua  mroe* 
que  metiens  differenila  supervadit,  quam  foeroin 
ante#  cum  eos  proprla  differentia  nelielNiiur.  Sint 
enim  numerl  48  ef  65 «  horum  qulMrhM  differeoiia 
est.  Metiaiur  igitnr  48  numerum ,  quinarios 
fiunl  50.  Supervadit  igitur  50  iiamen»4i 
binario ,  idem  quinarius  53  undeciei  meiiaCtf  flteiit 
55,qui  eisdem  rorsos  doobos  55  mniierwi  soper- 
vadii;  adJatur  utrisque  binarhis  ei  di^iponaiflor  km 
modo  : 


Atquc  ad  hunc  modum  multipliccs,  quod  si  sesqui-  B 
qoartas  sesqulquaMnim  dispones  radices,  eademque 
mullipticatione  sesquiquartos  quotlibei  ^  exiendes. 
Qoantum  autem  nobis  h»  considerationes  prosinl, 
saqoons  ordo  monstrabiu 

CAPUT  IX. 

Pe  ffropartione  numerarum  ^  ob  alm  meif|iiilKr. 

Si  doos  numeros  eorum  differenlia  integre  fuerit 
permensa,  in  «adem  sunl  proportione  numeri,  qoos 
•ua  differentia  mensa  est ,  in  qua  erunt  proportione 
eiiam  hi  numeri  secundum  quos  eos  sua  mensa  est 
differentia.  Sini  enim  numeri  50,  65;  hi  «  ergo  ad 
ae  invicein  sesquidecima  habitudine  comparantor,  et 
esi  eorum  differentia  quinarius  ^  qui  scilicel  est  pars 
decima  iiumeri  50.  Hic  igitur  metieiur  quidem  50 


\       t<i       \       Sj.    i       5(1.../ 


ss 


r 

Minores  igitur  sont  proptfnion^i  89  atf  99  eOliir^ 
raf I ,  crnn  adtfltione  sHlfM  hMmU  4«6  mWSrta^ 
eos  metim  stf^ifvadK,  qtiaM  19  tt  91  MMhetf 
qooi  eadeiA ,  qttn  taiAfe^  fn  eiif  M^M^Vfc,  qtfterff 
diffe^nfia  permensi  M.  MiJo^M  f^6'  e(  Mfiore» 
p^Vtyirriones  hoc  riiotfo  ln(efli^<ff.  DimitfN  t§H 
roa}6r  M  qoaM  e^rtfa.  T^rttiir  plfH  est  roiffi^  ^Mf 
qoartH.  Qtfarfa  piH  mafor  est  ^uiffff  ^Ainla ,  de  Mth 
cepi  eodem  rAodo.  (Jnde  ffc  ut  iesqtAalfef:^  faopmfW 
majivr  ^  «^sqof ^«rtia ,  et  s^ffqQff^fa  ftti^qilaftaftl 
vinesf .  Atqu«  idem  fn  tmifftH,  H\nt  t^Mi  tff  iiif  niH 
m^is  ma}D^ihu9  iiMi^,  eC  mfliotiiKis  Nii|<^  semper 
videaiur  proportio  superparticularium  nnmef6rom. 
Quod  appar^i  iii  nhinero  Aatorafi:  dlsponatdr  eiim 


nomerom  decies,  55  vero  undecies;  secundum  de-  Qnuni^rus  naturalis  1,2,  5,4.  Binarius  igiiur  ad 


cem  igitur  atque  ii  numeros  55  et  50  propria  diffe- 
renlia,  id  est  quinarius,  permetietur,  et  sunt  ii  ad 
10  sesquidecima  com;iaratione  compositi.  In  eadem 
igitur  sunt  proportione  numeri  quos  propria  differen- 
tia  ^  iniegra  permensa  est,  in  qua  sunt  hi  secundum 
quos  eos  propria  differentia  est  permensa ;  quod  si 
qua  differentia  numerorum  iia  eos  numeros  quorum 
est  differentia  metiatur,  ut  eamdem  mensuram  nu- 
merorum  pluralitas  cxcedal,  idemque  ia  utrisque 
sit  erccfsus,  et  sit  diminuiior  diffbron(la&  mensura, 
quam  est  plurnlitas  numerorum,  majorefii  Ohtine- 
bunt  proporlioneih  ad  se  invicem  numerl,  si  eis 
illiid  quod  reffnquitur  p<>si  mensionem ,  retracium 
sit,  quam  fuerunt  inte^,  cutn  eos  propria  differen- 
lia  meiiebatur.  Sint  enlm  nuineri  auo  53 ,  58 ;  hos  ]> 
Igitur  quinarius ,  qiii  est  eorum  differentia ,  «  metia- 
tur.  Uetiiur  igiiur  55  quinarius  decies  usque  ad  .-jO, 
relinquit  vero  ternarium.  Rursus  58  nuinerum  mcti- 
lur  idem  unilecies  usque  ad  55 ,  atque  in  eo  iierum 
lemarium  derelinquit.  Auferatur  igitur  ex  ulrisque 
lernarius,  fiuut  50  et  55,  qui'  disponatur  hoc 
modo ; 


T 


f    «^    i 


sb 


I 


55        i 


In  hoc  igitur  inaniiestum  est  majoris  esse  proportio- 
Dis  inter  se  50  et  85  qoam  55  et  88.  in  minoribns 
•nim  Qumerls^  major  semper  proporlio  reperiiur» 


\ 


unitatem  duplus  est.  Ternarius  ad  binarium  sesqui- 
aiter  est  Quaternarius  vero  aJ  tefhariuin  sesquitef- 
tiiis.  Majores  vero  sunt  jiumeri  '  tres  ei  4.  Minores 
vero  biiiarius  et  unitas,  iii  majoribus  igitur  minor, 
et  in  niinoribus  major  proporiio  coiitinetuf ;  bincap- 
paiet  quod  si  aiiquibus  nuiiieris  proporiionem  cpnti- 
neniibussuperparticuiiirein,  sequa  pluralitasaddalur, 
majorem  essc  proponionem  anie  xquc  pluralitaiij 
augmentuin,  quam  posteaquam  eis  aequa  >it  wM^ 
pluralitas. 

CAPUT  X. 

Qua  ex  muUiplieibtt  ti  iuperpt&tieuUmbtii 
s  multipHcilaUs  fiant, 

llluii  etiam  praetermittendiim  noh  videtor,  quod 
paulo  post  denion^trabifdf ,  sf  multiplex  inlervallum 
binario  fiierit  inuitipiicatuni ,  id  etiam  qnod  ex  illh 
ntUttipIicatiohe  nas^etor  inuJiiplex  essc.  Quod  ai  id 
quod  ex  tali  muliipiicaii<irie  procfeaium  sii  non  liie- 
rit  nuiltiplex,  lonc  illod  non  esse  mitltlplex,  qood 
biiiario  fuerit  hiolsiplicatuin.  41016  ri  snp€fparticula- 
ris  proportio  blnario  mi/ltlplicetur,  id  quod  fii  ^  ne- 
que  soperpartlcofafe  esse ,  ^  nequp  muliiplex.  Quod 
si  id  qiiod  ex  tali  muliiplicatione  nascetur,  neqiie 
multiplex,  neque  superparticulare  esi,  lunc  iUodqund 
binario  multiplicatum  est,  vel  superparticularis  vd 
alterius  generis  esi ,  non  vero  multiplicis. 


^*i  \^^^'     •  ^^**''-    ^  Intefpn.     •  Jfefif^Hir.    '  Tfrnuriuietquaternariut.    «  MuUiphe&im. 


Vei. 


CAPUT  ll.  Jt  tertiaM  desciipttimni ,  Alaritoonica.  Qnarnm  lise  ftub- 

Ont  nip«ffKifftciilarel  «ylidi  fMiftf|MiM  effdiiii. 
His  illud  eit  addeltdotfi  duod  pKortoft  IdperpiilHi- 


jiciamnA  eieiApla  : 
Arithmelica 

H 


Geourrlrica 


il       3 


Harinoiiica 

1'  I  M  M  t»  M  1.6 1 


cularea  primam  eflKsere  tfioHlf»H(iM  pf6fMArtionetn, 
ut  ^esc[Qialt«r  et  seiqiriterfiM  MtJtHilfafttor  diiptfton 
creant.  Sifil  eflirii  oiimerl  2;  5,  4 ,  *  3  Id  t  a^sciiii- 
alier  eftt,  4  ad  5  sesqoiiertius,  i|^tuof  ad  doo  dii- 
plus.  Rn^a  prltDtH  tttiltipliit  priMd  ildditoft  topef- 
particolari  atcoMiofti  intiltlplicMii  ^r^t.  Slbt  eiflHi 
nufheri  i,  4 , 6 ;  4  hkuifta^  ad  t  dH^lhi  eat,  fNrimoil 
scilioet  multipiei.  At  6  afd  4  ftesqoililter,  qui  est  pri- 
iiios  Bup^r|ianldularia ;  6  ad  duos  tMpfii^ ,  qiii  s^ciiri- 
dua  est  multiplex :  quod  sl  triplifiii  M^uH^riio  id^aa, 
quadruplos  enieituf;  8i  quadrttplom  ieiH|niqdaH6, 
quincuplus.  Atqu^  iit  hntic  modotn  Jonctis  (ifoJM)^- 
tionibos  maltipliciom  ac  8nf»er|iartiMliiriath ,  ifi  infi-  9 
nitofli  moliipliees  proereaniu^ 

CAPUt  xit. 

be  arithintiicd ,  geomeirica,  karmoniea  medietale, 

Quoniam  yero  de  pr6porti6nibus  quae  erant  int^- 
rim  ti^aciainda  praediximus,  niinc  de  medietatibus  est 
dicerjdum.  Proporflo  enim  est  duorum  ad  se  termi- 
norura  quaedam  compafatid,  ierininos  autem  voco 
numerorum  summais.  Profiortionalltas  est  xquafum 
prQportionum  eollectio.  Proporiionalitas  vero  in  ifi'^ 
bus  terminis  miniinis  constat.  Conatat  aulem  ple- 
rumque  in  piuribua ,  ut  iii  quatnor  vel  in  sex  termi- 
nis.  Cum  enim  primus  ad  aecuiidam  terminum  eam- 
dem  retinet  proportionem  quam  aecundus  ad  tertium» 
dicitur  hac  proporiionaiitas.  £»tque  inter  tres  ter-  taic  non  erOrtt  dnae  propbrtioiiea ,  sM  ^lores »  setti^ 
ininos  medias ,  qui  secundus  est.  Haa  igitur  propor-  Cl  perqoe  ana  mtmis  qoam  sirit  termfnl  coristltmi. 
tiones  medii  termini  conjungentis,  trioa  partitio  esi,  CAPUT  XIV. 

Aut  enim  xqua    esi  differeiitia  minoris  termini  ad         Ciir  ita  appellaiiiB  iint  digence  sv^mtis  medietatdt. 
medium ,  et  medii  ad   maiimum ,  sed  iion  aequa  ^     Ideirco  auteni  uiia  ^  eorom  medietas  arithm^tica 
proportio,  iit  in  his  numeris  i,  2,5;  inter  unum  "  nuocapatiir,  qubd  inter  terminos,  seeundom  numo* 


aeqo»  dHTerentiaB   ctJQX  proportlonei    diversSA  dlfferen» 

ti«  et  proport. 

NtMl  Tero  igitoramiis  aliaa  qaoqae  ease  proportionum 

m^ietates,  qaas  qiiid6m  In  ariihmellca  diximus;  setl 

ad  praesentem  tfactatnm  hse  sunt  interim  necessaria. 

Sed  iiiier  has  tfes  medielaiei  pf6|^fl!6tialias  qiiidem 

troprie,  ei  matiffift  georn6tfi<^a  mih^upaluf,  iddrcd 

i  nonfam  xqofs  pr6portiombU]5  toia  coniextior.  SeH 

t  men  eodem  utemur  promiscue  vocabulo,  propor- 

tionalitates  etiaOi  caeteras  nuricupanteii. 

CAPut  xhI. 

De  continms  mediettilibui  el  di^unciis 
Sed  in  his  alia  continua  est  proportionaliias ,  atHj 
disjuncta.  Continua  qiiidem,  ui  superius  disposai< 
mas^.Onus  enim  idemque  numerus  medius ,  nune 
quidem  majori  supponitur,  nuiic  quidem  minori  prae« 
ponitur.  Quotiens  yero  duo  sunt  medii ,  tune  diajun* 
cia  prqporiionalitas  nuncnpatur,  ut  in  geometrica 
lioc  modo  ,1,2,3,6.  Nam  ut  est  binarius  ad  uni- 
tatem,iu  senarrns  ad  terriariiifh,  el  fociituf  hH^ 
di8]oncta  pfo)w>rtionali(as ;  unde  intell!|^  p6tesir6oAi- 
tinnam  qnldem  proporttOnalitatenr  fh  trtbui  6t  *  rii^ 
nimia  tefmlnia  invehirl ,  disjnhetilri  T6r6  iri  4.  Potttl 
aotem  in  4  et  in  plnribos  cominoa  ess6  pfoporlf6M-> 
litas,  slqiiidein  hoe  mddo  lit,  f ,  t ,  4,  8,  16. 


quippc  ac  duo  et  inter  duo  et  tres  tanium  unitas  dif- 
fereniiam  tenet.  Non  est  antem  aequa  proportio.  Duo 
qnippe  ad  unum  dupli  sunt,  teriiarias  ad  duo  sesqui- 
alter.  Aut  est  a^qua  proportio  in  otrisque,  non  vero 
seqiialibus  differentiis  constituta,  ut  in  his  iiumeris 
i  ,  i,  4.  Nam  duo  ad  unum  ita  sunt  dupli,  quemad- 
modum  quaternarius  ad  binarium.  Sed  inter  quaterna- 
rium  binariumque  binariuSy  inter  binariumaiqae  unita- 
tem  iinitas  differeniiam  facit.  Eat  vero  tertium  medie- 
latis  genus,  quod  neque  eisdem  proportionibua  neque 


rum  aequa  eat  differentia.  Ceometrica  vero  socunda 
diciiur,  quod  simiiis  est  qaalitas  proporiionis.  Har- 
monica  autem  vocatiir,  quoniam  ita  est  coaptata,  ut 
in  differentiis  ac  terminis  aequaliCis  proportionam 
consideretur.  £t  de  his  quidem  diligeniiua  in  aritli* 
meticis  dispatatum  esi ,  nunc  vero  at  comitiemore« 
mus ,  taotum  iata  percurrimus. 

CAPUT  XV. 

(2«eiiia(fmod«m  ab  csqualitaU  tupralHeta  proM- 

serofil  medieiatee. 


eisdem  differeniiis  conaiaL  Sed  quemadmodum  se  f^     Sed  pauliaper  qoemadiriodum  Ist»  proportionall- 


babet  maximus  terminus  ad  minimum,  ita  sese  tiabel 
majorum  lerminornm  diff6rentia  ad  minorum  diffe- 
rentiam  terminorum,  ut  in  his  numeris  3,4,6.  Nam 
sex  ad  5  duplus  esi ,  inter  sex  vero  et  4  binarius  in- 
terest.  Inter  quaternarium  vero  ae  ternarium  unitas. 
Bed  binarius  comparatus  ad  unitdtem  rursus  daplus 
est ;  ergo  ui  est  maiimus  terminus  in  numeris  ad  mi- 
nimum » iia  inajorom  differentla  ad  minornm  diffe- 
^entiam  terminorum.  Vocatiir  igitur  illa  medietaa, 
;ii  qua  aequae  suntdifferentiae,ariihmetica.  Illavero  ii» 
iu:;aequae  proportiones,  geometrica.  lila  aute:n  quam 


tates  ab  aequalitaie  *  procreantar  dieendom  eat.  Praoi 
dlciurii  est  enfm  quod  iri  nuit^ero  ^atet  unitas,  idem 
fn  ^roportionlbos  aeqoalitatem  valere,  et  sicut  nu- 
riierl  caput  est  unitas ,  iia  propof lionum  sequalitaiem 
esse  prlnciplum.  Qriocirca  hoc  modo  arithmeiica  me- 
dietas  ab  ^qi/alKate  riascetur :  positia  enim  tribus 
aequis  termlnis ,  bi  duo  iriodi  sunt  quibus  haec  pro- 
poriionalitas  producatur.  Ponatufr  enim  primua  pri« 
mo  squus.  Secondus  primo  et  seeondo.  Tertius  pri- 
mo  secundo  ae  teriio,  qood  lioc  monatratar  exemplo : 
Sint  uniutes  tfea.  Ponatur  igiiar  primus  primo  iBoaai 


*  Ternariut  ad  bimtrium,    ^  In  tribu»  conttat    termimt^     *  Jfintmam*     *  IKinim.     •  Fh^rejttiHm 


1207 


AN.  MANL.  SEY.  B0£T11 


1208 


Id  est  unus.  Secundus  primo  ac  secundo ,  id  esi  duo.  A  per  numeris  intermissis;  atque  idem  et  in  quaterna- 


Tertius  pnmo  secundo  ac  tertio ,  id  est  tres,  eritque 
disposiilo  '^  talis  : 


I 


T 


I 


I 


Aursus  sint  tres  binarii  inxqualitate  constituti  ,2,2, 
S  :.ponatur  primus  primo  aequus,  id  ett  2.  Secundus 
primo  et  secundo»  id  est  4.  Teriius  primo  secundo 
•c  tertio,  id  est  6,  et.erit  dispositio  hxc  : 


■»  .1 


2 


2 


2 


o. 


y  Sed  in  his  hoc  speculandum  est ,  quod  si  unitas  fuerit 
ad  aequalitaiis  principium  constiiuta  ,  unitas  etiani, 
jBrit  in  differentiis  numerorum,  ipsi  vero  numeri  in- 
ler  se  nullum  inteMniituni.  «  Si  vero  binarius  tenent  g  ctor  accedat ,  nullo  dubitationis  errore  lurlMbitiir. 


rio,  quiuariuque  perspicitur,  et  qu»  nos  propier  bre* 
viialem  tacemua,  iisdem  regulis  ei  semetipso  diligent 
lecior  inveniet.  Geometrica  yero  proportionalitaa  tuno 
quemadmodum  inveniri  ab  aequalitate  potait  osieodi- 
mus ,  quando  quemadmodum  ab  aequalitate  oronii 
inaequaiiias  s  profluit  monstrabamus ,  disi  lamen 
fastidium  est,  nunc  quoque  breviter  repeteudttm  est. 
Constitutis  enim  tribus  aequis  terminis,  ponatur  pri- 
mus  primo  aequus.  Secundus  primo  ac  secundo. 
^Tertio  primo  duobus  secundisac  tertio.  Idemque  fial 
continue  atque  itaex  aequaliiate  geometrica  i^por- 
tionalitas  principiuro  aumat.  Sed  de  barum  propor- 
tionum  proprietatibus  qiiam  diligeiuiasime  in  arilh- 
meiicis  diximus  ;  quod  si  ad  haec  illis  insirucios  lc- 


JOqDalitaiem ,  binariu^  est  differeniia,  et  unus  inter 
lerminos  semper  numerus  iniermiititnr.  Sin  vero 
tePHarius  idem  dilTerentia  est ,  inter  ^  lerminos  vcro 
duo  naturaliter  constituii  intermitienlur,  ac  deinceps 
inbancmodum: 


I 


I 


1 


6 


I 


9 


llarmonica  vero  medietas,  de  qua  nunc  ^ulo  latiui 
tractandum  est,  bac  ratione  procreatur.  Ck>nsliluatur 
eniin,  siquidem  duplices  curamus  effingere,  Iribus 
aequis  terminis  positis,  primus  primo  ac  duobus  se* 
cundis  aequalis.  Secundus  duobus  primis  jet  dttobui 
secundis.  Tertius  semei  primo ,  bis  secundo^  el  ter 
lertio.  Atjue  hoc  modo  sint  uniiatea. 


Est  eliam  alia  proponionalilaiom  arithnieiicam  pro- 
cr.eandi  yia.  Ponantur  enim  ires  aequi  termini ,  con- 
Uituaturque  primus  primo  ac  secundo  acquus ,  se- 
cnndus  primo  ac  duobus  secundis ,  teriius  primo  et 
ittobus  secundis  ac  tertio ,  ut  si  sinl  tres  unitates. 
Bit  '  primo  primo  ac  secundo  aequus ,  id  est  secundo. 
lecuiidus  vero  priino ,  ac  duobus  aecundis ,  id  est 


T 


I 


I 


1 


I 


Consiituaiurigitur  primus  primo  ac  duobus  secMidit 
aequalis,  iJ  est  temarius.Secundusveroduobus  primia 
et  duobus  secundis ,  Id  est  quaternarius.  Teriius  tero 
primo  ac  duobus  secundis  et  tribnt  lertiis ,  id  est 
aex.  Et  si  in  binariis  aequalitas  ^  construaiur,  vel  in 


^  lernarils  eadem  ratio  niedieiatis  apparei,  duplo  a  se 
lertio.  Tertius  autem  primo,  duobus  secundis  ac  ter-  C  ^^^^^^.^  differentiisque  disuniibus,  at  subjeclx  de- 


lio ,  id  est  quatuor. 


I 


scriptiones  monent. 


I 


s 


I 


i 


Hicigitur  lerminorumdifferentiamuniias  ienei;inter 
binarium  enim  et  uniiaiem,  |atque  inter  ternarium  ac 
biaarium ,  unltas  interesi.  Nullus  vero  naturalis  nu- 
merus  interroittitur.  Post  unitatem  enim  mox  bina- 
riusest,  ac  post  blnarium  temarius^naturalilercon- 
Itituius;  iden  fursus  in  binario  fiat.  Sinique  ires  bi- 
narii,  et  si(  primus  primo  ac  secundo  aequus,  id  est 
quaternarius ;  secundus  vero  primo  et  duobus  secun- 
dis,  id  est  senarius;  tertius  auiem  primo,  duobus  se- 
cundis  ac  teriio,  id  esl  oclonarius. 


.  Ji 

»            1 

1 

1 

1     1 

1           5 

4 

1 

6 

i 

i 

% 

'i 

H 

12 

1            3 

3 

1 

5 

1 

1         « 

li 

1 

18 

1   , 

I 


3 


T 


s 


6 


I 


I'  Quod  sl  facienda  csi  in  cxtremiiatibus  iripla  pro* 
portio,  tribus  aequis  terminis  consillutis,  primua 
quidem  faciendus  e$t  ex  primo  ac  secundo,  secundus 
▼ero  ex  primo  ac  duobus  secandis,  tertius  aatem  ex 
primo,  duobos  8ecundis;ic  tribus  terlits,  ul  esisub- 
jecia  descriptio. 


8 


i 


llic  quoque  binarius  tenet  differenlism  terminorum, 
uno  iniereosnaturaliter  intermisso.  Nam  inier  4  el 
6  quinarius  naiuraliter  intermitlitur,  inter  6  ntque  8 
sepienarius  collocatnr.  Quod  si  ternarius  aequalitatis 
principium  sit,  fiet  ternariusdifferenlia;  verbi  gratia: 
Sinl  f  lermini  Iresad  regulas  superiorum  sublus. 


I 


T 


1 


6 


I 


2 


1 

4 

1 

6 

li 

1 

3 

1 

5 

3 

1 

U 

1 

9 

18 

1    . 

I 


I 


L 


6 


T 


I 


I 


9 


I 


1!2 


I 


In  his  ergo  ternarius  est  diffcrentia ,  et  duo  nume ri 
intermissi,  id  est  uno  minus  qiiam  sitdifferentia  slsm* 


k 


Sed  ingressi  harmonicam  disputationem  quac  de  ea  dili- 
gentius  dici  possunt  tacite  praetereonda  esse  ^ncn 
arbitror.  Collocetur  igitur  harmonica  proportiona1i« 
tas,  Inquc  ea  dcscriptione  superiore  ordine  termino 
rum  inler  se  diffecentix  disponantur. 


»  liae. 
ffrafrtmiM. 


^  Rurnut ,  idem  de  (ernario, 
^  Tertiui,    ^  CQnsiituQlur. 


c  Sin.    d  yumfrot.    '  Primus,    ^  Tres  numeri.    f  Produat 


1309 


DE  MUSIGA  LIB.  IL 


iSIO 


DiflTe 


rpniise 


^ 


Ter   5 


T 


I 


6  mip»  I 


Sc(<i>tt».UrraL 


Videsne  igilur  ut  quatuor  ad  ircs  diMessaron  con- 
sonanliam  prodant,  sex  ad  quatuor  diapenie  concor- 
dent;  sex  vero  ad  ires  diapafton  misceant  sympho- 
niam ,  ipssque  eanim  differeniia  rursus  eamdcm  3 
•tatuanl  consonamiam.Binarius  enim  ad  unitatem  da- 
plu^^est  in  diapason  consonantia  conatitutus;  quod 
si  se  eitremitates  muliiplicent,  itemque  mediu^  sui 
«muHiplicitat^uccrescat,  comparati  numeri  toni  ha- 
bitudinem  concordiamquc  servabunt.  Ter  enim  sex^ 
efficiunt  18  ,  qualer  f^   fient  16.  Sed  18  nuroerus , 
i6  numerum  minoris  parte  octava  transcendit.  Rur- ; 
8U8  minimus  terminus  si  se  ipse  muliiplicet,  erficiet, 
9.  Quod  si  major  terrainns  sui  multipiicatione  con-. 
crescat,  efficiet  36  ,  qui  sibimet  comparaii,  qnadru- . 
plam ,  id  est  bis  diapason,  conckientiam  servant. 
Quodsi  ha^cdiligentiusinspiciamus,  h^ec  erit  omnis 
«reidiffereniiaruni|ve)|terminorum  io  se  invlcem  mul- 
tipiicalio.  Minimus  enim  termlous,  si  medio  multi- 
plicetur,  •>  fient  li.  Itom  minimus  terminus»  si  roa-r  q 
ximo  multiplicetur,  Aent  i8.  Medlus  «  vero  lerminus 
8i  maximi  numerosiuie  augeatur»  fiant  24.  Riirsua 
terminus  minimus ,  si  seipso  concrescai,  '^fient  9. 
f  Eodem  modo  si  medius,  fiant  16.  Senarina  vero,  qui 
inaximnsest,  si   seipeum  mulliplicet,  30  reddet : 
ha!C  igitur  in  ordinem  dispoiiaQluri  36,  24»  iS»  16^ 
i«,9. 


»». 


Suntigitur  diatcssaron  consonantiam  resonailtes  24 
ad  18,  et  12  ad  9,  diapenle  vero  18  ad  12,  et  24 
ad  16  ,  et  36  ad  24.  Tripla  autem  qux^  est  diapason 
ct  diapente  56  ad  12.  Quadrupla  vero  quae  cst  bis 
diapason  36  ad  9.  Epogdous  vero  qui  tonus  ^t  18  ad 
16  comparatione  servatur. 


CAPUT  XVI. 

Quemadmoduhi  inter  duo$  termuidi  tupradietm' 
medietates  vieissim  eoUocentur,        ' 

Sol^nt  autem  duo  t^rmlni  dairi  proponique,  Ul  inter^ 
eos  nunc  quideih  aritlimeticam ,  nnnc  verb  getimietri •' 
cam,  ntjric  hanbonidam  inedietateDaf  pbnamiis ;  de 
qiiibiis  in  ariihmcticis  quoqtie  diximus,  id  lameii 
ipsufn  niihc  etiaiii  blreviter  expticemas.  Si  ariihmetidi 
medietas  quseritur,  daioiiim  '  termlnorum  vldenda 
diffei^entia  e^t,  s  eadehiqilis  dividenda  ac  miodri  ler^ 
mTfio  adJiciehdaJ  Sint  enim  decem  et  40  ahrinsecua 
terffiitii  cohstifdti ,'  hbhimqne  knedietias  securtdttm 
•ritbmelicam  propoiMibnalitatem  quicralur.   Diffe* 
rentiam  (iHus  utronimque  resplcib,  quae  estSO;  faanc 
divldo,  fiunilS^bancminorPtertninOfld  eii  ^  decem 
appoho,  fiunt  25.  Si  igitdr  hic  inter  &  10  et  40 
miedfus  collobeiur;  fit  aritfaMieiica  propdriUonalitas 
ho6  hiodo,  10,  25,  40.  Item  ini6r  eosdem  terminos 
medietatetn  gebtaeti^icam  Conocemns.  Eztremos  pro- 
pria  numerosiute  multiplico  ,  ul  f  0  In  40  fiunt  400; 
bomm  tetragonale  latus  assumo,  finnt  viginti.  i  Vi- 
cies  eniro  viginti  fiunt  400.  Hos  igitur  20  medios 
Inter  16^ ac  40  si  ^  collocem,  fit  geomeirica  meilieiai 
subjecta  deftcrttitione  formata,  10,  20,  40.  Si  vero 
bslrmonicam  medieutem  quferamiis,  sibimeiipsei 
copehnaUs  extMmoe,  ut  10  et  40  fient  50.  Eomm 
differentiaro  quae  est  30  in^roinorem  terminum  ^  mui- 
ttpticemua,  fdHcet  In  10,  ut  fiaut  decies  30,qtti8unt 
300;  faos  si  secundum  50  partimur,  fiunt  6.  Quos  cam 
roiifori  lermitto  addiderimue,  fiant  16.  Hunc  igimr 
\  noroerum  si  inter  10  ac  40  medium  collocemusvhjir- 
monlca  proportionalUa^eipedietur  10, 16,  40. 

CAPUT  XYll. 
.    DeMRtofioiKiiirtimfiioifo  tecimdtmi  Hiconmhum. . 

Sed  *  bis  haclenus.  Nunc  illnd  addendum  videtur 
qaemadmodum  Pylhagorici  probanl  eonsonantiaa 
musicasinpraedictis  proportionibus  inveniri,in  qua  ro 
scilicet  eis  Ptolemxus  noh  videtur  »  assensus »  do 
quo  paulo  posterius  dicemos.  Haecenim  ponenda  esl 
maxime  esse  prima  suavisque  consonantia,  cojai 


•  MuUiplicaiione^  Fiuiii,    ^  Vel,    ^  Fiunt.    *  Emm.    ^  Eodmque.    %  Eaque.    ^  Denmo.    ^40ell0^ 
Viqies.    ^Coltocemus,    ^  Multiplicamus.    '^!)ehis.    ^  Consentiens. 


iiti  AN.  MaNL. 

proprieiacem  sensus  apertior  cornprebendit.  Quale 

enim  est  unumquodque  per  semeiipsum,  tale  et  de- 

prehenditur  sensu.  Si  fgitur  cunctis  notlor  est  ea 

consonantia    qnv.  in  duplicitate  consisiit,  t\on  est 

dubum priniam  esseomoium  diapason consonantiafh, 

meriioifoe  excellere,  qaoniam  cognitione  praecedai. 

Reliquae  vero  huncnecessarlosecundum  Pythagoricos 

ordinem  teneni,  queni  dederint  multiplicitatis  aug- 

menta  e(  snperpariiculiiris  habitudinis  detrimenla. 

Monstratum  quippis  cst  quod  multiplex   insequalitas 

Inperparticulares    proportiones    uKTiti    aniiquitate 

transcendat.  Quocirca  natoralis  numerus  ab  uniiate 

usquead  quaternarium  dispqnatnr,  1,  3,  3,4.  Igitur 

onibinariuscomparatusproporlionem  duplicem  facit, 

et  reddit  diapason  consonantiam  eam ,  quae  est  ma-' 

xima,  •  ei  simplicitate  nolissima.  Si  vero  onilaii  ter- 

narius  comparetur,  diapason  ac  diapente  concordiam 

personabit.  Quaternarias  vero  unitati  comparaius 

qaadraplam  lenet,  acillcet  bis  diapason  efficiens  syra- 

pboniam;  qaodsi  ternarius  binario  compareturi  dia- 

peBie.Siveroquaiernariusternariodiatessaron  ^  con- 

sonantiare  supplet,  Isqiie  est  horum  ordo  cunciis  ad 

86  Invicom  cotnparaiis.  Nam  comparatio  quae  restat , 

si  quaternarluita  binario  comparemus,  cadet  in  da|>1i- 

cemproportionemyquam  tenebalad  anitatem  binarius 

comparatus^itaquemaximedistantsoniin^isdiapason» 

cum  a  86  quadrupia  intervalli  dlmensione  discedont. 

Minimum  vero ,  cum  acutlor  graviorem  tertia  gravioris 

parte  transcendit ;  ac  stat  deinceps  concinentlarum  mo- 

dos  y  qui  neque  ultra  quadruplam  possit  ^ieBdi,  ne« 

que  intra  pariem  tertiam  coarciari ;  et  lecundum  Nl« 

eomachum  quidem  liic  consonantiarom  esiordOyUtsit 

^ima  diapaaon,  seconda  diapason  et  diapente,  tertia 

bis  diapasoo,  quarta  diapente,  qointa  diatessaron. 

CAPUt  tVfll. 
De  ordin^  comonantiarum  ^ententh  EubuUdU 

it  Hippail. 
Sed  Eubolides  atque  Hippasus  allum  consonaniia- 

mm  ordinem  ponunt:  aiuni  enim  mtiltipllcitatis  aug- 

nenta  luperparticuiaritaiis  diininutiooi  raio  ordino 

reapohdere.  •  itaque  non  posse  esse  duplum  nisi  di- 

midium,  nec  triplum  pr?eter  lertiam  partem.  Quoniain 

igitursitduplum^ex  eo  diapason  consonaiitiam  reddi. 

Quonlam  vero  sit  dimidium ,  ex  eo  qoasl  contraria  di- 

▼iaione  sesquialleram»  id  ett  diapcBie,  elGci'  propor- 

tionem.  Quibus  mixtis,  seilicei  diapason  acdiapente  « 

trlplicem  procfeari»  qoae  utramqtie  contineai  sym- 

pboniam ,  sed  rursus  triplicis  parlem  lertiam  con- 

traria  divisione  partiri.  Ex  qua  rursus  diatessaron 

iymphonia  nascetur.  Triplicein  xcro  atque  sesqui- 

tertiom  junctos  quadruplam  comparalionem  propor- 

tionis  efficere ;  unde  iil  ut  ex  diapason  et  diapente 

qus  eat  una  consonantia,  et  diatessaron  una  ^  conti- 

nentia  conjongatur,  quae  in  qoadrnplo  consistens  bis 

diapaion  nomen  accepit.^ecundum  hos  quoque  hic 

ordb  6it :  tMapason»  diapenle,  diapason  ac  diapente, 

^iatessaroD,  bis  diapason. 


A 


im 


CAPUT  XIX. 

Sententia  Nicomachi  qm  quibut  tomMmuml^ 

apponantur, 

Sed  Nicomachui  non  eamdem  esse  eis  arliifraiur 
contrariaih  positionem.  Sed  potius  ut  unitas  in  ariih- 
meticis  crementi  erat  diniinutiooisque  priQcfpium, 
ita  eiiam  diapason  symphooiam  reiiquarftm  esse 
principiura ,  illas  vero  slUi  •  conlhnrla  diviiione  posse 
constitui;  id  vero  facilius  eritcognitu  si  prius  '  pr«- 
videatur  in  numeris.  Constituatur  igitur  uulias,  duae- 
que  paries  ab  ea  fluant,  una  multipiiciSy  aiia  divisio* 
nis.  Sitque  haet  formuli : 


Ji 


DfnHd. 


Pati  4 


Pm$  5. 
Pars  6. 


Et  M  bHht  fiioMtii  M  iMrlha  pfdffMiiio  tet«*  Miii< 
riii*  ^niM  niAHih  I  doplei  6^t  (XMrMrif  tero  ^ 
pata  ^  eiiiffeM  flfmidiflm  Crnitiifi  «fMlNill.  Itta  trf- 
jfiHk  ti  (n>hifir!a  p^fs  ierfta.  Qdaiim  4uidm)ylm , 
pdrf&qhe  61  tMhth  qtnff la.  kiqvt%  Um  cfidceodf  m 
dekirei^i^ndi  iH  if AipHei  est  miffat^  pHlicipHim.  IdMh 
igitilr  ndht  ad  cOnsdNifttfai  Niiit6f rMMi. '  Eat  i^M 
diapasdii  Hnib  dopla  M  SfiffttM  Nieo  priflCtpH,  qinif 
▼efd  f^ll^M  ioni,'  fff  coftlfaria  divlifon«  Ikm;  iMite 

fj  Sei^uialielr  4«:deiri  tHplo,  setf^ulterfiai  ^ero  qoa^ 
dro^o;  ^fvM  fali  irgtl.i  eliftaifefMe  pfbfyilfltiif.'  id6«. 
etfTM  i  prlmiiifir  M  i^sqiffilter  i  <ftfl  primiii  ifipfti 
principaiii,  MWtH  tf nitatii.  Nam  leMrtoi  Id6m  pri- 
mni  iflploi  6ii,  icilicet  unitatf;  Idem  prfnnii  scfquf- 
alt^r,  si  binarid  oblflpiretuf.  Rdfius  fdolB  ternarioi 
ejusdefri  dfffer6nti«  (fftairt  ad  biniriom  faell »  cii^ 
naturaliter  positus  probatur  esse  sesquialter,  triplili 
esl.  Cura  igiiur  jure  sesquialier  triplici  ^  oppouatur, 
diapente  consonantia,  diapente  ac  diapason  conso- 
nantiae  rationabiliter  puiatur  opponl.  Rursus  qua- 
druplus  aesquitertii  contrdriam  divisionem  tenet. 
Nam  qui  est  primus  quadrupAus,  i'Jem  rufsoi  primoi 
sesqoitertiusinvenltur  hoc  inodo.Ouateriiarius  quippe 
primus  est  quadruplus,  si  unitati  primus  soiquiter- 

^tius,  si  ternario  comparetur.Rursus  ejus  difTerentia^, 
quam  inter  se  ac  lernarium  tenet,  ipse  iit  quadruplus. 
Unde  fit  ut  sesquitertia  proportio,  qiue  est  diatessa- 
roii,  quadruplx  proportioni,  quse  estbis  diapasoo,  in 
contrarium  dividatur.  Dupla  vero  qiiOniam  nullam 
liabetoppositamproportioneni,neculiiys  ipsa  sesqui- 
altera  est,  aut  eistal  numerus  cui  possit  binafiui , 
qul  pfimus  est  duplus,  superparticuiari  proportione 
conjungi,  laJeni  formain  contrariae  ptoportionis  ei- 
cedit.  Aiqoe  idcirco  sccundum  Nicomitchum  diapa- 
son  consonantiarum  principium  teneat  hoc  modo : 


•  £l  1»  Cofidiieii/iam.  <  Igitur  ^  Condneniia.  •  In.  i  Pmideaiur.  i  Duplus,    ^  Ejutdem.     '  Erit.     f  F 
M$.     k  AppoiMUiif . 


f«45 


Diipmh. 


^)iapeiite  ei  ditf(>Mli 


Dtirpem. 


Biidiapaioo.    ^  \   Diatessaroo. 

Se<i  qDaiQTis  iia  aeee  hebett «  inquti  taraen  onneit 
meliaamtiltii^licei  |Tf9|iortitmef  c^nsDnanttaniai  fne» 
cedei^,  auperfiirilettlareff  if<|tlli  stent  paalo  antti 
descrifiBimua;  Gimi  igltnf  cotfsonantia  ait  dndrinB  to* 
cmn  hfta  permfxiln,  aonai  tciro  rtrodalit:e  TOdtf  et- 
soi,  nna  Irtientione  |»rodactoi^  Bitqne  fdeiif  mintnt 
particuia  moduiatfdnii,  dmnii  Teroitfnui  ^  conaiet 
impnlsn.  Pnlsns  tero  omnfs  ex  raotn  *  ftait,  cumqne 
moimtm  •  aliqui  sint  sBqutiei»  ilii  Tero  inaeqtiaita ,  ]f 
Snftqualium  Tcro  alii  aint  mdlto  in^'iualei,  alit  Tero 
mlnus,  aliiveromediocriier  liiieqaaleB.  Ei  cqualitate 
quidem  nascitur  sonorum  aequalitas.  Ex  inaequalitate 
vero  <i  eaqusB  seeufidum  mediocritatem  distanti» 
Inaequales  sont;  manifestae ,  primseque  ao  siroplicio- 
res  CTenlunt  proportionea,  quae  sunt  scilicet  multi- 
plices  •  adl  superpartituiares,  dnpli,  tripli,  quadrii- 
pli,  sesquialteii,  atqoe  sesquiterlii  eonibnantite.  Ex 
liis  Tero  '  qu»  in  reliquls  proporlionibus ,  Tel  mul- 
limodis ,  toI  non  ita  claris ,  vel  longe  pmnlno  a  se 
diiiantibos  inaequaliiates  flunt,  dissonanliae  existunt. 
Mulla  autem  sohorum  concordia  procreatur. 

CAPCT  XX. 
Quid  epdrteai  prnnhM  nt  diapaion  ih  mulHplici 

genere  demonstretur,  A 

H6t  igitur  ita  distincto,  deinohstrabitur  diat>as6n 
cohsonantfam ,  quae  cuhciarnni  optlma  est  ih  multi- 
plici  fnaequalitatls  genere,  el  In  dupliciiaiis  habilu- 
dlhe  reperiri.  Ac  primuih  quidem  illud  dembnstran- 
dum ,  qnfemadmodum  in  multiplicitalis  gehere  diapa- 
son  consohantia  (lossit  aghosci*  Praecintendum  est 
igiiur  ad  brcTe  quiddaro,  quo  prias  coghiio  facilior 
demonstratio  fiat ,  ab  omni  superparticulari ,  si  con- 
tihuam  ei  supirpairticuiarem  quis  auferat  propor- 
lionem  ,  qux  est  scilicet  mihor,  id  quou  relinqnituf 
minus  est  ejus  medietate,  quae  detracia  est  propor- 
tionis,  ut  iri  sesquiaUeia  ac  sesquiiertla.  Quoniam 
sesquialtera  major  est,  s^sqiilt^rtiam  de  sesquialtera 
d  trahanius,  relinquitur  sesquioeiaTa  proportio^  quse 


k  QtM  «f  ^a  hoh  «It  f h  fnnfd^fcl  gMere  Iftf^tfMflM^ 
ifB ,  ^ad^t  in  stiperpartteufar^  trfafeqif af italls  gehtt.  Sft 
igftor  snpefpartftofaris  proportio  dfiffashi*  66hionifi- 
ttai.  Aoferlitnr  ih  ea  contihaa  ^ohsohttitfa,  fd  ^iltii* 
peitfMf,  feffhqniiur  dfatessaron.  Bf^  i^ttur  dial^eisa- 
roh  jnlmtfs  est  ana  dfaji^hfe,  ^t  ^  ipsarh  dra<6dBaf6n 
lihri  fibpfet  dfapeht^  6onsMtantfatl  JAedfeiaiienr,  qoorf 
eil  tfh^cMiibile.  ttohsff^bltor  eniih  filsdi^tessaroM 
tofho  aic  86fhitehlo  coh&oiifanifam  diafpehte'  tran^teitf- 
der6.  (iuocif6si  iilit  dia(if^soft  qiftdfeM  in  sap6fpaifift- 
caf aif I  ihseqoaf tfsHl^  ^eh6^e  ponf  ^feM. 


SMniUm.  \    Xo^nUJ 


Dii'| 


J>rl  Z7 


Dm  ^4 


■?/i^  1   ^43   Vz^ 


X 


2fUU(( 


CAPUT  XXIf. 

DemonkifMd  fier  impdssitilej  didpente^  diateswion^  et 
ibitum  in  superpdrticulari  esbe. 

Restat  igftthr  nt  diapliht^'  ac  df^r^ssJroi,  ei  thhum, 
in  superpafiichfafitate  (idhenrfa  tkit  hionstfemos. 
ftfafn  efst  idf  in  prlnia  qu(M|jue  prhliailohe  6'a  rjifa-  di4- 
pasoh  in  super^fiict/fari  {(6nere  iiisH  esse  ponehdi 
nonstraTimhs ,  Id  quoqde  ^jodatn  ratiohii  modo 
perclaruit;  iigillatiih  tameh  de'  60  ac  dflfgentius  fief- 
tfactemos.  Nani  sl  (h  SuperpaftichTari  qiiis  has  Jiaii>i« 
tudines  ponendas  e$st>  non  dlieryt,  ih  mulfipffii  ge- 
nere  fatebitur  colto^ndas.  Nani  Ih  superpartienti  ie\ 
c;rterfs  inixtis  tUT  ponf  hon  possinf,  superius  (u(  ar- 
bitror)  explanaium6si.Poiiantuf  igitu<',  si  fieripotest, 
In  hmltipticl  genere.  £t  quoniam  diatessaron  conso- 
nantia  minor  est,  diapenie  major,  diatessaroh  duplici. 


duplicata  non  efficit  integram  sesqoiteriiain  propor- i^diapenie    vero    triplici    proportioni    mtiUiplicilatls 

•  •  _!•*••  ■  *  •  •  .  •  ^^     ^        •       A  WT  ••  •!*  ^  m  -.• i  A  ■  •  J  • 


lionem ;  sed  ea  distaniia  mlnor  est  quse  in  semitonio 
reperi:ur;  qiiod  si  duplicata  sesquioclava  comparatio 
non  est  integra  s  stsquiiertiae,  simplex  sesquioctaTa 
non  est  sesquitertiae  proportionis  plena  medietas ; 
quod  si  sesqaiquartum  sesquiterlio  auferas ,  Id  quod 
relinquilur  medielaiem  iesquiquarli  non  ellQcii,  idem- 
que  in  caeteris. 

CAPUT  XXf. 
Demofufralto  per  impossibile  diapason  in  multi- 

plici  genere  esse, 
Age  nunc  ad  diapason  consonantiam  redeamus. 


apietiir.  Verisimile  esi  enim  ul  est  consonantia  dia- 
tossaron  consnnantiae,  diapente  coniiiiun.  ita  si  dia- 
tessaron  in  duplici  siatuilur,  diapente  incontinua 
duplicis  poni ,  id  esl  Iriplici.  Tonus  antem  quoniani 
in  habitudinibus  mttsicis  post  diatessaron  locaiur« 
nimirum  in  ea  proporiione  ponatur,  quac  est  ulnor 
duplici.  H;rcautem  in  muliiplicitaiisgenerenon  poleil 
inTcniri.  Itestal  igitur  nt  in  superp.irticulariiaiia  bl* 
blludinem  cadat.  Sit  igitur  prima,  id  est  sesquiallorai 
loni  proporlio.  Nam  si  doplicem  atiDeramus^  iripfioi« 
quod  relinquitur,  sesquialter  est.  Quod  si  diatesstron 


«  Constau    ^  Sit.    •  A/tt.  ^  Hac,    •  Ac,     '  Heliqiiisgue.    ^  Sesijmieriia,    ^  Ipsam^ 


1215 


AN.  MANL.  SEV.  fiOETll 


Itl6 


fuiiieiD  duplex  est,  diapentevero  tripkiin,  «  sublaio  A  modo.  Namsi  in  minoribus  proporlionibus  quam  ses- 


<(iaiessaron  a  diapenie  tonus  reliquus  Ot,  nulio  modo 
dubiiari  poiesi  quin  lottus  in  sesquiaitera  debeat  pro-. 
portione  Gonstitiii.  Sed  dqse  se$quialier£  proportiones 
duplicem  vincuni,  quemadmodum ,  ex  ariibmeticis 
In^tructussibi.poieist  quisque  colligcre.  Duo  igiiur 
loni  diaiessaron  superabunt,  quod  est  inconveniens:. 
dia^essaroii  enim  duos  tpfio^  semitoiMi  spatiotran- 
scendil.  Non  igitur  fleri  poiest  utnon  diapente  ac 
diaiessaron  in  superpnriicvlari  inaiqvalitaiis  genere. 
eotloceiur.  Quod.si  qi^is  toiium  quoque  in  multiplici 
genere  esse  ^  perscribaty  quoniam  quidem  tonus  mi- 
nor  est  quam  diatessarpii.  Diatessaron  vero  minus  est 
quam  diapente,  diapente  qui<kNn  ponatur  in  quadru- 
pla,  diatessaronan  tfipla,  tpnus  in  dupjici.  Seddia- 


quialtera  vel  sesquitertia  diapenie  ac  diatessaron  con- 
sonantiae  collocentur,  non  est  dubium  quin  sicut  alia 
quaelibet  propprtiones  superparticulares  prster  sesqui- 
alieram  et  sesquiiertiam  junctae  non  efficiunt  iinum 
duplum,  ita  diapente  ac  diatessaron  unum  diapason 
nulla  ratione  eoncludunt.  Quoniam  eiiim  dlapason  in 
dnplici  proporiione  esse  monstratum  est,  duplex  vers 
proportio  ex  sesqnialtero  sesquileriioque  eoropoBii  br; 
diapason  vero  ex.  diatessaron  ac  diapenle  copnUtiir, 
non  est  dubium  quiu  »  si  totum  diapason  in  dvpVid 
f  ttatuatur,  diapente  ei  diatessaron  in  sesquUllera 
sesquiiertiaque  proportione  sint  locandae.  Aliier  enim 
non  poterunt  diapason  juncte  perficere,  qus  conse- 
nantia  in  duplici  proportione  coiisistil,  nisi  in  hii 


penie  constat  ex  diatessaron  et  tono.  Quadruplum  Bduabus  proportionibus  steierint  sesquialtera  scilieei 


Igttur  seciiNdum  banc  rationem  constabit,  ex  triplo  ac 
duplo,  quod  fieri  nequli.  Rursus  staiuatur  diatess^aron 
l|uideffl  in  triplicit  ei  dlapeiue  in  quadruplo.  Sl  igititr 
aufer^mus  iriplum  a  quadruplo,  sesquitertius  relin- 
queiur. .  Rursus  si  diatessaron  diapente  consonanli^e 
Bubtrahas,  fii  reliquus  tonus.  Tonus  igitur  secundum 
hanc  rationem  in  sesquitertia  proportione  constibii. 
Bed  tres  sesquiiertii  uno  triplici  sunt  minores.  Tres 
fgitur  toni  unum  diatessaron  nulia  ratione  supple- 
bunl,  quod  est  falsissimum.  Duo  enim  toni  ac  semi- 
lonium  minus  diatessaron  consonantiam  sapplenl. 
Ex  his  igitur  demonstraiur  diatessaron  consonantiam 
bon  esse  multiplicem.  Dico  autem  quoniam  nec  dia  • 
pente  consonantia  in  multiplici  genere  poterit  collo- 


acsesquitertia.  Ali»  enim  proportiones  superperti* 
ciilares  s  hanc  nulla  ratione  conjungent. 


CAPUT  XXIV 

Diapente  in  senquiallera,  diatessaron  in  $esquilenia 
e$$e^  tonum  in  sesquioetava. 

Dico  aulem  quoniam  pcoprie  diapente  in  sesquiak 


tera ,  el  diaicssaron  in  sesquiiertia  proportione  eon« 
eari.  Nam  si  « in  eo  staiuatur,  qiioniam  est  ei  minor  q  »w^*-  Quoniam  enim  inier  utrasque  proportiones 
eontinua ,  id  est  diaiessaron ,  non  locabitur  diapcnte  '^'  "^'*  "*  ^-  -?— 


h)  minimo  muUiplici,  id  est.dupUci,  scilicet  ut  sirlo- 
eus  quo  diatessaron  consouantia  posslt  aptari.  Sed 
ditiessaron  consonautia  multiplicis  generis  non  est. 
Quocirca  nec  diapente,  in  majore  habitudine  mulii- 
pUcls  quam  est  dupla  quoR  minima  est,  aptari  poiest. 
6i  igitur  diapente  in  minima,  scilicet  dupla,  diaiessa- 
ron  vero,  quae  roinor  est,  in  miiliiplici  qiiidem  apiari 
Don  potest.  Non  est  enim  quidquam  mtnus  a  se  du- 
plici.  Sit  igitur  sesquialtera,  tonus  vero  sesquiterlia, 
In  continua  enim  proportione  locabitur.  Sed  dito  ses- 
quitertii  amptiores  sunt  uno  sesquialtero.  Duo  igitur 
toni  unam  diatessaron  consonantiam  vincent ,  quod 
HuUa  ratione  contingeu  Ex  his  igiiur  approbaiur  dia- 
penie  ac  dialessaron  in  multiplici  g^^nere  collocnri  «v 
non  posse  :  quocirca  iii  superparticulaii  inxqualitatis 
penere  jure  ponenlur. 

CAPUT  xxiir. 

Demontiratio  diapente  et  diatessaron  in  maiimit 
tuperparticularibus  eoUoeari, 

Illud  quoque  addendum  '  necessario  est,  quonidm 
si  diapenie  ac  diatessaron  superparticulares  propor- 
tiones  tenent,  in  maximis  superparlicularibus  pro- 
portionibiis  collocantur.  Soni  auiem  maxime  sesqui- 
altera  et  sesquitertia.   Hoe'^ero  •  approbabitur  hoc 


sesqnialteram  scilicet  et  sesquiieriiam,  sesquialter^ 
est  major  el  sesquitertia  minor,  qnoniamque  in  con« 
sonaniiis  diapenie  major,  diaiessaron  minor,  apparei 
majorem  proportionem  majori,  et  minorem  roinori 
esse  conspnantiae  ^  aptandum.  Erit  igiiur  diapente 
quidem  in  sesquialtera,  diatessaron  vero  in  proportione 
scsquitertia  collocanda.  Quod  si  diatessaron  a  dia<« 
penle  •  consonantiam  sublrahamus,  relinquituf  spat* 
tium,  quod  dicitur  lonus.  Sesquitertium  vero  sl  pro- 
portioni  sesquialterae  minuamus,  relinquitnr  sesqui- 
octava  proportio.  Quo  fit  ut  tonos  in  sesquiociavi 
debeat  l  ratione  constitui. 

CAPUT  XXV. 

Dia^on  ac  diapente  in  tripla  proportione  im^ 
bit  diapason  in  quadrupla. 

Sed  quoniam  demonstratum  est  diapason  quideiQ 
duplam,  diapente  vero  sesqulalteram,  juncus  vere 
duplam  ac  sesquialteraro  triplicem  proportionem  pro^ 
creare,  ex  his  ^  etiam  apparei  diapente  ac  diapason  in 
triplici  proportlone  coustitui.  Sed  si  qiiis  triplici  pre- 
portioni  sesquiteriiam  habitudinem  jungat,  quadni« 
plam  facit.  Igitur  si  diapente  ac  diapason  consonan^ 
tiis  diatessaron  symphonia  jungaiur,  fit  quadruplum 
spatium  vocum,  quod  bis  diapason  supra  esse  mon* 
siravimus. 


•  Sublatoque^   »>  Prmcribat,    «  In  eo  genere  statuitur,    *  Necestarium,    •  Approbatur.     '  SttUumm^ 
9  Dupticem.    ^' Aptandam,     ^  Contonantia.     i  Comparationc.    ^  Et  illud. 


iS17  DC  HUSICA  LIB.  11.  1218  . 

CAP13T  XXVI.  A  5  ac  9  :  cril  igitur  sic  (ripla  proporilo  5,  6,  8, 9.Sed 

Dtaienar^n  ac  diapa$on  hoh  etu  conionaniiam        •  qnanquam  de  liis  mulla  Nicomachus^  no$  lamen  qiia 
iecnndum  Pythagoricoi.  polaimus  brevilate  pariim  ea  ip<a  quae  Pyih.igoricl 

Sed  in  bis  illud  diligens  iector  -  agnoscat,  quod  *  afOrmant  promentes,  pariim  ex  cisJem  quxdam  con«  ' 
consonaniiae  consonantiis  suppositae  alias  quasdam  sequentia  argumentanies,  prubavimus,  si  diaietsaron 
•  consonantes  erflcere.  Nam  diapenie  ac  diatessaron  consonantiae  diapason  adJaiur,  consonaniiam  ex  bis 
junci»,  diapason  (ut  dictum  esl)  creant ;  huic  vero,  conjungi  non  posse.  Quid  vero  sentiai  de  his  Ptole- 
id  est  diapason,  rursus  si  diapente  sympbonia  jun*^  maeus,  posierius  apponam.  Sed  de  his  bacicnus ;  nunc 
gatnr,  flt  consonanlia,  qu»  ei  utrisque  vocabulis  de  semitoniis  considerandum  est. 
nuncupatur,  diapasou  scilicet  ac  diapente.  Cui  si  dia-  . 
tessaron  addatur,  fit  bis  diapason,  qiix  qiiadruplam 
proportionem  lenet.  Quid  igitur  si  diatessaron  ac 
diapason  consonantias  Jungamns,  ullamne  securidum 
Pythagoricos  erficient  consonantiam  ?  Minime.  Mox 
enim  in  superpartiens  ihaequaliiatis  gentis  cadir,  nee 
Bervat  vel  multiplicitatis  ordinem,  vel  superpiiriicu-  B 
laritaiis  simpliciiatem.  Age  enim  statuanlnr  numeri 
quibus  id  facilius  approbemus  :  sit  enim  terRarius, 
cujus  sit  senarius,  duplus  sciiicel,  In  diapason  pro- 
portione  consistens.  Huicapietur  sesqulleriia  quam 
diatessaron  esse  praediximus,  Ut  bctonarius.  Is  enim 
ad  senarium  diaiessaron  proportionem  tenet.,  (fif 
octonarius  ad  lernarium  comparatus  habet  etm  bis. 
Scd  ne  sit  multiplex,  habel  eiiam  ejus  aliquas  partes, 
neque  eas  simplices.  Duabns  enim  eum  superveiiit 
nnitaiibus,  qu»  suntdiiae  tertix  partes  ternarii,  r|iiem 
primum  terminum  minimumque  locamus.  Sint  ^  igi- 
lir  termini  hi,  3, 6,  8. 

Multiplex  saperblparlieos  tertias; 


Dupla 


Sesquitertia 


Illiid  quoque  quce  inter  duas  sibi  cdntinuas  consoiian- 
lias  cadil,  etenim  iieque  dup1um*est  integrum,  ut 
diapason  consonantiam  |irodat,  neque  triplum,  ut 
diapason  ac  diapente  efficiat  symphoniam.  Cui  sl  to- 
nus  addatur,  mox  trlplum  modum  proportionis  eSft- 
ciel.  Quoniain  enim  diapason  ac  diapente  <  sibi  jun- 
ctae  eificiuiit  tripluin,  diatessaron  vero  et  tonus  dia- 
pente  cbnsonantiam  junguiit,  si  diapason  ^  cohso* 
nantia  addatiir  diaiessaron,  inconsonum  fit,  quoniam 
inter  duplicem  ac  triplicem  nulla  polest  natoraliter 
prbportio  multiplicitatis  intelligi.  Quod  si  ei  adjieio 
lonum,  « fii  diapason,  diaiessaron,  el  tonus,  quod 
nihil  distabit  utram  diapason  ac  diapente  sit.  Dla« 
tessarou  enim  et  tdnus  diap^te  consiituunt.  '  Sit 
enim  diapason  quidem  S  et  6 ;  diatessaron  6  et  8; 
tonus  8  et  9  ;  diapente  6  et  9  ;  diapason  ac  diapente 


/  (tAPOt  XtVII. 
.  De  temitonio  in  quibui  minimii  numerii  conitei. 
Vidwitur  e»  lii  sehiitonia  nuik^upata,  infii  quod  vere 
lonoruin  sint  mediet;«tcs,  sed  quod  sint  non  inlegiri 
loiii.  Hujosqae  spatii  qiiod  nunc  quidefm.iemikMftiiNn 
nmiou|iamus,  apud  antiquiores  auiem  limma  vel  die» 
sis  vocabatur,  hic  modus  est.  Cum  enim  ex  sesqw* 
lertia  proportione  qus  dialessaron  est»  duae  sesqul* 
octavae  habitudines,  quac  toni  sunt,  aurerumury 
reirnquitur  spatium  quod  semilonium  numiiipatiif, 

^  Quaeramus  igitur  duos  tohos  continua  diaposiiitM 
descripios,  Sed,  quohiam  lii  (ut  dictnm  esi)  inf  ses* 

.  quiociava  proportione  consistunt,  duasque  sesquiod»* 
vas  proportiones  continuas  adhibere  non  pos$omtfs, 
nisi  multlplex  ille,  a  quo  s  haederivari  poasiot^ 
reperiaiur,  slt  hhitas  prima  ^  eique  octonarius  octo- 
plus  primus.  Ab  hoc  Igitur  uhuhi  sesquioeiavum  |kh 
tcro  dcrivare.  Sed  quia  duos  quaerimus»  fient  octief 
octo,  atque  ex  eo  64  expliCeutur.  Erit  igitur  secumlua 
octuplus  a  quo  possumus  duas  sesquiociavas  •propor* 
tiones  educere.  Namque  octo  quae  est  octava  pars  M 
uniiatom  eisdem  additl  totaro  summam  72  perQciulit; 
his  vero  si  sua  octava  similiier  opponaiur,  quie  esi 
novenarius,  81  reddunt.  .Eruntque  hi  duo  toni  conti* 
nui  principali  dispositione  conscripti  64,  72,  81. 


6i 


1i 


I 


81 


I 


Sesquiociava.  Sesquioctava. 
Nunc  igitur  64  unitaium  scsquitertiuro  conquifamus. 
Sed  quoniam  64  probantur  pnrtem  lertiam  non  hn< 
bere,  si  omnes  bi  numcri  ternario  multipliceniuri 
mox  eis  pars  teriia  contingit,  et  oinnes  In  ea.dem 
proportione  durabunt ,  in  qua  fuerunl  an^quam  blf 
ternarius  multiplicator  acreJeret ;  fiant  igiiur  ter  Gii 
id  estl92,  horum  tertia  64  eisdem  addiu  256  reddet. 
Eril  igitur  bxc  sesquitertia  propo.rtio  diatessareii 


^  Conionnniiai     ^  Ergo,    ^  Sikimet.    ^  Conionafi(i>.    <  Fte/.    '  ShiI.    li  Ha^c,    ^  Ejuique, 


|||9  AN.  MANL.  SEV.  BOETII  1210 

civiSQnanUain  tfcnens.  Nunc  ijjiiur  diias  sesquiocuvas  A««PCTfltfat  ac  supemdai,  plus  est  parte  dlmklU  • 


proporiiones  ad  192  duobus  se  numeris  continenles 
ralo  ordiiie  collocemus ;  flant  igitur  ter  7:2,  ide8t2t6. 
Rursus  ter  81,  qui  siint  243,  qul  inter  duoi  sopri 
•criptos  terminos  eoUoeentor  boc  modo  :  192,  216, 
Si3,  256. 


Dlatessaron. 


In  liac  di^positione  proportionum,  primus  numerus 
ad  postr^um  diaiesftarbn  constituit  consonantiam. 
Idem  vero  pfimus  ad  secundum,  et  secundus  ad  ter- 
Uum  gemiiios  ■  constituuni  tonos.  Gonstat  i^gitiir  spa-  ^ 
•ium  quod  relinquitur  ex  2i3  ad  256,  in  qni^us  mi- 
nimi  semitonii  forma  consistit. 

CAPUT  XXVIII. 
Denionslrationes  non  esse :  245  tid  286  t^pi  medietatem. 
Approbo  igitur  2i5  ad  256  diatantiam  non  esse  in- 
tegrani  ynn  medii  dimensionem.  Etenim  duceniorum 
quadragin^  trium  et  dacentorum  56»  differenUa  13 
lUfUm  Q|^|jtatibu8  continetar.  Qui  tredecim  minus 
qiifdej99  flWiB  |ykinori8  octavam  decimam,  plu8  vero 
qiilMpa  jaonaiD  decimapi  obUneji^t  partem.  Si  enim 
oc|ie8  /fed/es  ifedecim  ducaa,  efficiei  23i,  qai  243 
millQ  «nodo  aetjiiab^t;  |i  deci^  Dovles  multiplijoes» 
lopenrade^,  coi^  pporfieat  pfine  een^lonuim,  al  u- 
ft^ea  ialfiipufa  l^i^  diin^dijttiii  lenet,  uiter  sextam  de-» 


Fraeierea  probabuntur  65536  oon  facere  sesquioctavam 
proportionem.  Si  50049  uiiiiaUbua  conioareatuf,  il 
octava  pars  59048^  eisdeip  secnDduoi  eas  qos  in 
aritbmetieis  dictae  snnt  regulaa  aggera^ur.  QuaB  qoc^ 
niara  in  lotegria  nomeris  non  conaiaiit,  idciro^  eap- 
dem  octavam  porlem  rftlinquimas  lectprum  diligjeii|i9 
compoURdam.  Liquei  igitiir  eam  proporlionem  tg^ 
in256et243  e8ic^8iitot#4iioiie88eiill^gru0)d||ttjd^gfi| 
toni;  quocirca  id  quod  vere  aemiiaoium  ponciyatjy, 
pars  toni  minor  esi  quam  dimidia. 

Differentie 


'  (Pinxissem  totom  spatinm  toni.  At  minimus  lerml. 
nos  puia  59049  praecedentem  sesquiocuvaro  noR  fca* 
bet,  cum  ipse  ^it  quintus  8e8<)aiociavii8,  qutnU  oeto* 
pli.  Ut  Id  in  figuniia  anie  picu  eomperies.) 


CAPUT  XXiX. 
Di  majOf€  paru  loiu  tn  4fmku$  miBimi$  nmm$  cmsm. 
Reliqua  igitur  pars,  quae  major  est,  apotene  nun* 
cooatur  a  GrflBcis,  a  nobie  vero  polesi  voeari  decisio. 
Umm  9»rm  *c  sepMinaip  ,deciroam  cpllocari.  Qood  ^  w  enim  natura  fert,  ut  quoiiens  aliqoid  secator  iu 
Nilerioa  «eiw^rabitor.  Nooc  ilJod  U^uebit  Ulem  ^  „i  „on  «qois  parUbus  dividatur.  quarto  minor  i>ars 
lemiUMMi  4i8UoUaiii  8i))imet  igemioauro,  nnom  toni     dimidio  minnr  est,  Unto  roajor  pars  eadem    nuai 

ipaUomnonposaepomplere.   4|e  enim  ot  8ese  256    'ai.ciior  est,  dimidiom  vincai.Qoaniom  igltur  a^niiio- 
Ml  2a  kaheiit,  ^les  ^oaa  sibimet  conUnoas  propor-     „i«„  „i„„,  i„i^,^  ^i^.^.^  ^^.  ^^^^ 

liooea,  iecoodnw  wperios  desi^r^j^m  regolam  dis-  apofome  toni  integm.n  guperat  dimidium  et  vincir 

^«amo8;2a»eiiime^50ei6iii8eaietip8O8molUpli.  Et  qooniam  docoimus  LLtoniurr^sJ  e   S 

semui,  etsi^miimus  lermiooa  66556.  Jtem243  \principaliter  siare,  nonc  ea  qoaapotomedicitor   In 

propna  aoaeroeiute  concrescanJ,  et  3it  minimoa  quibus  possit  mioiipis  conaure  nomeris  approbenios. 


lerminos  50040.  Borsos  igilor  2^  ad  ducentorum 
13  ^  mulUiudinem  coocrescanl.  ^rii  if  iljiir  uumeroa 
$2208;  bic  igiUir  medius  coUoc^r  hoc  uif^f) : 

I        65536        I        6iSI08        j        fi90i9        | 


tn  eadem  igiior  sunt  proporUone  ducenti  56  et  243, 
In  qaa  65536  ad  62208 ;  et  item  62208  ad  59049. 
Bed  maximoaeoromtermiiios,  qiiiest  65536,  ad  mi.pP"**'P''^***  fit  nomerus  1944.  Quibos  si  propri« 


Si  igiiur  2^3  partem  recipere  ocUvam  possfot  cum  ad 
eum  sesquioctavos  niimeros  cpmp.ir§|or,  tanc  256 
liabitudo  ad  seaqoioctavam  suinmam  minimi  numeri 
cpmparau,  apotomen  necessarja  ratione  monsiraret. 
fjonc  vero  qooniam  ei  pars  ocuva  deesse  monslratur. 
otriqoe  nomeri  ocUes  fiant.  Et  ex  243  quidem  octiet 


conferatur  ocUva  qui  sunt  243,  fient  2187.  Riirsui 
25.6  per  octonarioin  creseant,  flent  ij;iior  2048.  Atque 
bic  soprjiscriptorum  terminorom  io  medio  colloce* 

t«r. 


himum  qui  ehf,  59049,  unum  in.tegrum  non  •  efficit 
lontim.  Quod  ai  primi  ad  secundum  proportio,  qu» 
est  xqua  secundi  ad  terlium  proportioni,  iniegri  esse 
temiionii  probaretur,  doo  dimidia  joncu  onum  ne- 
ceMario  efficerent  tonum.  Nunc  aotem  eom  noii  sit 
extremorooi  lerjminorom  sesqoiocUva  proporUo, 
niaoifestiim  tii  baec  duo  spatia  proprie  touorum  di- 
inidia  non  videri.  Quidquid  enim  cujuscunque  e«t 
diinidiiim,  id  si  duplicetur  illud  efficit,  <  cujus  dicitor 
esse  dimidiom.  Si  vero  illud  implere  non  possit  ge- 
mhiau  pariicola ,  minus  est  parte  diinidia.  Si  vero 

^M:uit.    ^VuliiiuHine.    ^  Effciet,    ^  Pjm.    •  Propierea.    f  Henrid  Giareani  addiiio. 


•  A 


ro 


sesqoioctavis  proporlionibus  constituti,   sci 
sesquioctayae  "proportiones  a   sexto   ociupto    i*ru- 
creantar.  Disponaniur  igitui:  sexociupli,  hoc  modo  : 


T 


I 


I 


I    "    I 


MS 


SiT68 


i 


i 


4096 


362144 


1221  Ofi  MOSICA  LIB.  II.  ^nt 

Tertius  igitur  terminus  ad  prinum  toni  reiinet  pro-  A  Sex  enim  toni  in  ordinem  disponantur,  sciilcei  in 

poriionem.  Secundus  ad  priipyiii  semilonii  minoris. 

Apotooies  ?iro  tertias  acf  secuii4Min.  Atqae  in  bisd|^ 

primis  apotomes  videtur  conit^  proporlio,  cum  mtr 

mitonii  in  2S6  eti45,  mjnlfpiji  ^umerif  spatiam  coor    . 

tineaiur.   Idcirco  auiem  19ff  oi  2048  ip  eadem  pfp^ 

poriione  sunt  qua  245  a(i  (|iip^^s  56,  qu^ni^m  2|H} 

et  245  octonario  nmliiplfcafi  f^qi.  ^i'eoiii|  unqs  nu- 

merus  duos  quoslibet  num^iKI  inulfiplicet,  qui  cx  ea 

multiplicatione  nascuntiir,  .in  eadem  erunt  proppr- 

tione  qua  fuerunt   lii  nunieri  quos  pvior  numcros 

niuliiplicavil. 

CAPUT  XXX. 
Quibut  proporiionibui  diapentet  diapason^  comlent, 

et  quoniam  diapason  sex  tonis  non  cp^$lel. 
Sed  quoniam  de  diatessaron  consoiiantia  latins  B 
diximus  brevius  et  pene  puris  numeris  dc  diapason 
ac  diapente  consonantiis  disseramus.*,  Dlapenie  eniai 
conslat  ex  trlbus  tonis  ac  semitonio,  id  est  ei  diates- 
laroq  et  tono.  Disponantur  enlm  numeri  quos  supe- 
tior  descriptio  cofpprehendil,  192, 216,  245,  256! 


Abboc  igilur  nltimo  numero  sex  (oni  in  sesquioctava 
proportione  consiituti  loceutur,  hoc  modo  difipositis, 
priinum  ocloplis  terminis,  ut  octavnc  terminorum 
pirles  ipsorum  terminorum  lateribus  adjiinganlur; 
sil  aulem  descriptio  talis  * 


tni9i#rc 


Sexoctupli 

1     1     8 

64    1   fili 

m 

5271)8 

262144 

Sesquioclavi 

Paries  oclav«D      | 

262144 

527C8 

m%i% 

50864 

^1776 

fH7| 

ilT3i48 

466(S6 

4i090i 

%S2i88 

472:^92 

89dW 

531441 

.  *  ■         ■   . 

191]  t  I  C  I     '    J43 
TotuU'       I       ^niif 


2^6 
^lmiltemua' 


|o  b;ic  igitur  tlispoaitione  primua  teminug  ad  secua* 
iJMfft ,  ef  aecuiHius  ad  tertium  lonoruip  *  retinei  pro- 
pqrtiqo^s.  Setf  t^rtius  ad  quarUiin  semitouii  miiiocis» 
Mt  supra  moiisiraium  est.  81  igltuf  266  octava  ettdem 
quorum  octava  eit  appouftqr,  teot  i66.  Quibus  162 
compar^ti,  aesquialterqni  spatiuni  propqrtionis  eftt- 
piun(. 


\'m 


Qqocirc^  ires  qujden)  toni  sunt,  si  primus  ad  a^cuq- 
(|iiin,  scc|{p(lus  ad  terMum,  quinius  cpnferatur  a$l 
quaiiuiq.  Semjiopium  vero  mjnMS  lerlii  ad  qparium 
terminum  cpinparaiio  teoei;  4"<>4  ^i  diale^arqn 
quidem  duonim  loqprufi)  cs(  np  seipilonii  mjporjs, 
diapente  yero  trium  ipnorqfi)  2|p  s^iniiopii  minorif , 
jiinctaR  vero  diate§sa|-Qq  ^c  fjiapgqie  uqMm  i)i:ipa;qn 
videniur  erficere,  erunl  quinque  (pni  e(  dpo  spotja 
femitoniorum  minora,  quae  umim  lonuui  nqn  vi- 
deaniur  iraplere.  Non  esi  igitur  diapason  consonanlla 
eonstans  sex  torfls,  ut  Aristoxenus  arbilratur,  quod 
In  numeris  qnoqiie  disposilum  evidenter  apparet. 


Hujus  igilur  dispositionis  haec  ratio  est.  Contkinus 
enim  versus,  qui  limes  ^  diciiur,  octoplos  luimeroi 
tenet.  k  sexlo  vero  octuplo  sesquioctavx  proponkK 
nes  duGuntar.  CIm  vero  oeiavas  partes  seripeirous, 
octajrae  snnt  eorum  numeromro  partes,  quNras  adja- 
cent.  Quae  ai  eisdero  quibus  adjaeent  apponantury 

C  posieriores  numeros  creant ,  ut  in  primo,  qui  est 
262144.  Hojus  ocuva  52768 ;  bi  siblmet  si  conjiin. 
gantur  posteriorem  eriicit  nnmernm  qni  est  2114919. 
Idemque  in  caeieris  ^  invenitur.  Si  igiiur  uitimus  no* 
merus  qui  esl  551444  duplus  esset  prioris  iiumeri  qui 
est  262144,  recle  diapason  se%  lonis  coiisiare  Tfde^ 
retar.  Nunc  aalein  si  minlmi  nameri,  Id  est  prioris, 
daplicem  conqulramus,  minor  eHt  eo  nuroero  qui  est 
maximus  ac  supremus.  Nam  202144  nomeri  duplui 
est  qiii  ad  enm  scilicei  diapason  oonsonantiam  tenet 
524288;  liic  igitur  minor  est  eo  namero  qui  sextaiQ 
retinet  tonum,  eo  scilicei  qui  est  551441.  Minor  esl 
igiiur  diapason  consonantia  sex  tonis.  Alqiieidquod 
sex  toni  diap«son  coiisonantiam  supervodunt,  voca 
comma,  quod  eonstat  in  minimis  numeris  524288  ei 

D  531441. 

Differentia. 


i 


7155 


I 


I         ^2^2888         I  5314^ 


comuM  seu  spaMi^ni  quo 

majores  suni  sex  tuui 

'diapason 


8ed  de  his  qiiid  Aristoxenue  lentiai,  qui  auribus  dediC 
omne  judieiiim,  alias  cominemorabo.  Mune  vi 
fMriem  fastidii  vitator  aatringan. 


<*  Retinent,    ^  Dueitur.    «  Invenittur, 


i^ 


AN.  MAISIL.  S)&V.  BO^Tll 


Sei 

•         r 

.('L«titii4o> 

4   •       • 

oetopli 

1    * 

8 

64- 

512 

4096 

52788 

262144 

9   ' 

72    • 

fS7i5 

4808 

5086i 

294912 

81  - 

648 

.5184 

4147« 

551776 

*    •» 

729 

885« 

46e«6- 

•575248 

'''"'^^'^^•.w^^^ir""^^^ 

fc  ■    .           .   .  • 

6961 

S2i88* 

41990i 

^■^^^:^s2--_ 

•  • 

59049'- 

4725^ 

■^^-^=S^s><^ 

♦           A 

551U1 

i9U 


OmiMi  sesqaloe- 
tavi  infeini  saper- 
ooram  q«l  seK  to» 
Dos  dBciaiit. 


LIBER  TERTIUS. 


GAPUT  PRIMUM. 


it 


hdt€nui  Kmiotmnm  demo»$tratio  iuperpariicularem. 
proportionem  dimidii  in  csqua  nott  posie ,  atque  ideo 
,  nec  tonum,       ^ 

Superiore  volumine  demonstrativm  est  diaiessaron 
consonamiam  ex  duobus  tonis  *  eopulari  ac  semito- 
nio,  diapente  vero  ex  tribus  tonis  ac  seniitonio  con- 
si^re.  Sed  ea  semitonia  dimidium  toni  integrum 
npn  posse  perGcere,  si  sigillatim  considerata  traciei- 
tiir»  aique  ideo  diapasoii  ad.sex.lonqs^nullo  modo 


•  ■ .  .  -        ■ 

Acula  compareiur,  1d  non  esse  consonom  nalnrt 

monstraiur.  Sed  quoniam  sensus  omnis  quae  inininii 

sunl  comprelienclere  nequeat,  idcirco  hanc  ditferea<« 

tiam,  quae  uUra  consoiium  procedit,  sensiMh  aurium 

non  posse  distinguere»  fore  auiem  ut  deprelienda- 

tur,  si  frequentissime  talis  particula  per  eoedeia 

crescat  errores.  Nam  quod  in  minimo  baud  sane  eer* 

niiur,  composltum  conjunciuiiiqae  cum  jam  magnani 

esse  coeperit  pervidetur.  A  qua  igitur  proportione  esl 

ordiendum  ^  an  compendium  dabimus  quasstioni,  si 


penrenire.  S^d  auouiam  Aristexcnus  rousicus.  judicio  ^^  jj,  ^  ^^  ^^^  quariiur  ordiamur.  Id  vero  est  tonuf 

..,.;..«.  .....n..  narmi.i-...       U^i^   «AmUn«ia  nni.  Arhi-         •„    j^^  j^    p^^.^  ^^^^^^     ^^^^     j^^^^  j^^^^    ^^ 

"  _  .  .  >  ■  1  1 


aqriuro  cuncia  permiiloiis ,  liaec  semitonia  non.arbi 
tratqr  esse  secuiidum  Pyiliagoricos  contractiora  di- 
midip,  ied  sicut  semiipnia  dicuntur,  ita  esse  dimidie-  ; 
taii^  tonorum,  de.  ^  eisdem  rursus  paulisper  est 
dispqianduip ,  demoustrandumque  prius  nullam  so- 
perpartlcularem  babiiudineim  noto  numero  posse 
dividi  in  iniegram  niedieiatem.  Inier  duos  eiiim  nu» 
meros  superp^rticillarem  prpportionem  continentes, 
B\ve.ilJli,  sint  prijAs.pales ,  quorum  est  unitas  ^  diffe- 
reniia ,  sive  posteriores,  nuUus  iu  ppterit  roedius 
nuroerus  (;oilocari,  ui  quam  minimus  proporiionem  C 
tenei  ad  medium,  earo  roedius  teneat  ad  extremum , 
tcilicel  ui  in  geometrica  proppriione ,  sed  aut  diffe- 
reni.ias .  aequas  facere  potest ,  ui  sil  aequalitas  secun- 
dum  aritbmelicaro  medielaiero ,  aut  harroonicam 
inier  eosdem  lerroinos  medius  ,  numerus  collocatus 
faciei  roedielaiem ,  aut  quarolibet  aliam ,  quarum  in 
arithmeticis  fecimus  menlionem.  Quod  si  id  demon- 
sirabitur,  nec  illud  quidem  consiare  polerit,  ses- 
quiociavam  proporiionem ,  qua  tonus  cst  in  dimidia 


tono  esi  periractiindum,  el  quemadmodum  non  possil 
in  duo  xqua  dividi  demonstrandom  esU  Qium  de- 
monslralionem  si  quis  ad  reliquas  superparticolarei 
eemparationes  transferal,  similiter  demonstrabitor 
superparticularem  in  aequa  noio  atqoe  inlegro  nomere 
separari  non  posse.  Primi  igiior  ionom  eoniineolet 
nomeri  sunt  8  aique  9.  Sed  quoniam  se  isti  iu  Data« 
raliter  conseqoonlor ,  ut  medius  inier  eos  nomenM 
non  sit  eosdem  binario,  quo  scilicet  minlmo  pos- 
8um,  muliiplico.  Fiont  igitur  16  ac  18,  Inter  hos  vero 
^  Baiuraiiierlnumeruscadiiquiesi  17;  igitur  18  ad  16 
lonus  esl.  Sed  10  et  8  ad  10  et  7,  comparatos  babeC 
euro  lonum,  el  ejus  septimaro  decimam  parlem. 
Septiroa  decima  vero  pars  minor  esi  sexu  decima 
naluraliier.  Major  est  igitur  proportio  qoje  lob  16 
ac  17  numeris  continetur,  quam  ea  qo»  sub  17  ac 
18.  Qui  disponaniur  boc  modo,  et  sit  A  16,  G  17, 
B  18.  Medieias  igiiur  '  integra  toni  inier  G  ac  B 
nullo  modo  cadel.  Ninor  est  enim  G  B  proporUo  G  A 


posse  dibcenii ,  quando  quidem  sesquiocluva  omiiis  D  proportione.  Ad  majorero  igiiur  parlem  medieus 


insuperparticulari  inaequalitaiis  genere  consisiit.  Id 
vero  inelius  inductione  inonstrabitur.  Nam  si  per 
tingulas  proporiiones  consideralione  deducu ,  scili- 
eet  superparticulares ,  nuUa  prorsus  occurrit  qux, 
interposito  medio  termino,  aequis  proportionlbas  di- 
vidatur,  non  est  dubium  quod  superparticularis 
eomparatio  non  possit  in  aequa  partiri.  Quod  si  vi- 
deiur  consoiium  auribusaliquid  canere,  cumcuilibet 
voci  duobus  tonis  ac  semilonio  integro  distans  vo- 


rala  ponenda  est.  Sil  vero  medietas  D.  Qobniaro  igi- 
tor  D.  B  quidero  proportio ,  quod  est  integrom  dimt- 
dium  toni,  major  est  G  B  proponione,  quae  est  roinof 
pars  toni,  A  G  aotem  proportio  quse  est  roajor  pnn 
lorii  A  D  proportjone  major  est,  quod  estdimldl^m 
toni,  est  auiero  A  G  proportio  sesquisexiadecioia , 
G  B  aulem  sesquiseptiroadeciroa ,  non  est  dobiaai 
quin  iniegra  roedieias  inter  tetqttisexumdecimtfli 


•  tion  habet,    *  Hh.    •  Diitantif.    *  Ac.    •  Naturaiti,    '  Integri 


m# 


f095  W.  MUmCA  LIR.  III. 

»c  srani.isepli.i«mdeciinaiii  cidal.  Scd  koc  iii  ii.iegro  k    Supersesqul^xUdecliiit       Sap«««ji^s«i^ 

luimero  i»«illo  inodo  poleril  iiifeniri« 


iDleara  loui  medielas.  lulegra  tont  nicd  eiai 

si  dari  queaU 


B 


Tonus  &esqoiocia^a  proporiio.  Tolumhoc  apalnim. 


Apolotne 
maiorTof' 


ni 


pars. 


\6 


Apotome 
maiorTo/ 

nipaM 


las^ 


T«AU|jir«p«rU«  m«  c«liuniiU 
T«iio«/ajwt*aii|t 


Tolum  hujiis  Umi  spalium  ea  duolnis  ^>e(on)is. 


.  « 


1 1 


Qoon*afu  vero  ad  f  6  iiumerum  17  numerui  compa- 
ralus,  superse&quisexlamdecimaro   obtinet  propor- 
iioneni,  si  ejnsdem  17  nutheri  sextam  decimam  re- 
qi.iramus,  erii  ttnitaSy  aiqne  unilalis  ptra  16,  bancsi 
eidem   17  .  nunoero  conjungamus »  flunt  IS  et  pars 
texta  deciiiia.  Si  igitnr  18  et  para  aeiU  decima  •  16 
nomero  comparetur,  recte  toni  mensuram  videtur 
excedere ,  cum  ad  eam  solus  16  numerus  aesquioc-  q 
lavam  ciis^odiat  proportionem.  Unde  flt  iu  quoniam 
supereesquisextadecima  proportio  toniun  bia  ancu 
(ranscendit ,  non  sit  inlegrum  toni  dimidiunk  Qttid<- 
quid  enim  bis  dnctum  transcendit  aliquid,  id  ullrt 
dimidium  illius  esse  videbitur  quod  transcendil.  Quo- 
6irca  super  sesquisexiadecimt ,  uonerittoni  dimi- 
dium.  Ac  pcr  hoc,  nec  ttlt  uilt  mtjor  aesquisexude- 
ciina  proportione  tonl  poterit  ease  dimidium,  eum 
ipsa  sesquisexUdecima  inlegro  toni  dimidio  ait  ma- 
jor.  Sed  quoniam ,  sesquisexumdecimam  proportio- 
nem  continua  seqniiur  sesquiseplimadecima ,  videa- 
mus  an  ea  lonum  bis  multlplicau  non  impleat,  17 
igitur  numeri  sesquisepilniamdccimam  partem  tenei 
lertr.inus  18.  In  eadem  igitur  proportione  si  zd  18 
i.umeruin  alium  comparemus ,  erit  19  ei  septimaae-  J) 
cima  p.irs.  Quod  ai  ad  17  termimim  In  sesquioctava 
propoi  tione  posiium  numeinm  comparemus,  flent  19» 
et  pars  octava.  Major  vero  est  parsociava  parle  septi- 
ma  decima.  Major  ^  igitur  est  proportio  nomeroruni 
17  ac  19  el  ocuva  quam  ea  quae  in  17  nc  19  el  parie 
sepiima  decima  continetur,  quae  sunt  ^cilicet  bis 
sesquisepiimxdecimae  proportiones.  Dux  igilur  aes- 
qoiseptimaDdecin)»  nnum  tonum  non  videniur  im- 
plere.  Non  est  igitur  sesquiseptimadec.ima  toni  dimi- 
diiim,  quoniam  qua)  duplicau  non  « implet  integrum, 
non  <*  continel  dimidium.  Semper  enim  dimidiuin 
duplicainni  ei  cujos  diii.idium  est  coxquatur. 

*•  17.    ^  Non  habetur.    ^  Implenl,    ^  Tenen^ 
Patbol.  LXllI. 


laiftehnik 
J)i4UU4l>UMi 
liiilteitinltiMMir 


l«m4BXiihii' bl 
tftiicmitmifum 
iliiuAdMii  A 


Tonos  non  integer  ex  duabas  diesibus  derelens  a  (ooa 

iotegro  oomroaie. 


ProporUo  sesqniocUya  toniim  int  gninp  ex  diesi  et  apo-' 

tome  liabens. 
Touus. 


Superaesquiseiiadccima 
pro|)orlio 


Proporlio  se  quiocluva  et  ' 
non  sesquiseptiinadiscim» 


39 


^^7 


AN.  MiiNL. 


CAPUT  If. 


S£v.  boet:i 


Rx  mqultertia  proporthne  $ublati$  duobus  lonif ,  toni 
fUiHidium  non  rtlinqui, 

iam  yero  si  eos  numeros  dfSponamut  qoi  de 
sesquiterlia  propoptione  duohus  tonis  rctractis  reliii^ 
quuntur,.  in  liis  considcrare  possumus  uirum  ea  pro- 
portio  quae  posl  duos  tonos  relinquiiur,  integri  loco 
setnitonii  ccns<>atur;.  quod  si  U»  repertum  sit ,  9liid 
qttoquc  est  coinprobatum  dialedsaron  consonantiini 
duobus  tonis  atque  inlegro  semitonio  copulari.  Erat 
igiiur  supcrius  tcrminus  primus  192.  ^d  bunc  ses- 
quitcrtiam  proportionem  tenebant256.  Sed  ad  pri- 
mum  lerminum  21G  faciunt  toniim.  Ad  216  rurstis 
itS  toni  oUincnt  4ocum.  Estigitur  quod  reHnquiiur 
ex  di&tessaron  toia  proportione»  ea  sc  Hcei  habiiu«lo 
quae  in  245  et  236  nniialibus  constat.  Ilaec  igitur  si 
probatur  idlegri  loni  cs>e  dimidium,  dabitari  non  po- 
testdiatessaron  cx  duobus  loois  semitonioque  '^  cofi- 
stare.  Quoniam  igitur  demonstratiiiu  est  toni  di- 
midiuni  inter  scsquisextamdecimam  ct  sesquisepti- 
inauidecimam  proponionem  locari,  ab  loie  compara- 
ttoM  eiiam  haDC  proporiio  meiiCiHU  ost.  Ne  enim 
longhis  progrediamor,  sumo  os  24S  octafam  deci- 
maro  partem ,  oa  flt  13  ei  semis.  Ilanc  si  elsdem  ap- 
4M)suero,  fiunt  256  et  semis.  Apparet  igiiur  minorem 
proportlonem  esso256adf43  sesquiociaTadecipMiba- 
bitudino.  Quod  si  dimidius  tonusmajir  quidem  eii  !n 
sesquisextadecima,  minor  vero  in  sesquisepliiM  de* 
cima  proporiione.  Sesqoioctavodecima  ▼eromioor  esi 
sesquiseptimadecima  habitudine ,  dueooiorimi  vero 
26  ad  ducentos  43  comparatio»  qu»  scilicei  relinqai- 
iur  ex  diatessaron  duobus  reiractis  Umis ,  minor  esi 
oasquioctavadecimi.  Non  est  dubium  quia  bnec  dqo- 
rihn  numerorum  proportio  semilonio  longissimc  di- 
oiinuiior  sii. 


B 


To.iiK  iirimns 


Tumis  scGiiuJttS 


Toiius  t  nins 


Tonus  qiiarius 


Tonos  qiiinlui 


Tonus  sex  us 


ftin 


•  .  •  I 


2    0    4    9     12 


5    5    17     7    0 


5    7    7    2^    4    0 


i    f    9    9    0    i 


17    2    5.93 


^     5    5    1     4    i     t 


Sextsni 


QUi^lblllr 


\ 


I    ;.■   fi' 


I 


47m2 


i     i  262kU 


\ 

\ 

L 


I 


}SSH\i 


Rone  igitnr  ie  miiioHbits  OTimerfe ,  id  eM  qokiqoe, 
loiiit, loqowimr. 8i  eif 0 dfttessaron  diiobot i^ols oc 
ieiniiooio ,  bis  tero  dlaieiisaron  quinquo  consisierei, 
toiii8»eiimet262f44  diatessaron  in(enderem.  emn-, 
fjfDO^e  472592  aittid  diatessaron  remitterem,  ideoi. 
ioier  liMliH|Q'e  lOtentionem  ren)is8'onemTe  nqmeros. 
iimaDrelar.  Id  Mem  fit  hoc  modo  :  a  namero  qaivesi, 
262144  besse  diatessaron  Intendo,  id  esi  6esquitcr«>. 
tinm^  q«i  fit  in  549525  et  triente.  Bursiis  de  472c92 , 
mimeris  renrftto  sesqihertiam  proporiionem,  qiue  sli . 
in  554294 ,  has  igi(ur  proportiones '  disponamus  hoo  ^ 
mod(» ,  et  sit  priniuS  quidem  nunf^erus  A ,  sccondus 
vero  B^  tertitis  G;  qaariufc  D. 


CAPUT  m. 

Adver$um  Ari$toxeimm  demon$Vratione$  diate$$aron 
consoHintiam  ex  duobu$  toni$  et  $emUonio  non  con- 
siare^  net  diapa$on  $ex  /dnif . . 

Quod  si  (ut  ait  Aristoxemis)  diatessaron  consoaan- 
iia  ex  duobus  tonis  semitonioque  conjungiiur,  duai 
diatessaron  consona  itia  necessario  quinquc  lonos 
erficient,  et  diapente  ac  diatessaron  jiioctaB,  sicut 
unum  diapason  jimgunt,  iia  sex  tonis  continua  pro« 
poriione  cojoquaniur.  Et  quoniam  paulo  anie  sex 
disposuimus  tonos ,  quorum  minimus  erat  numenrs 
1 262144,  ad  hnnc  vero  ultimiis  in  scito  collocabaiur 
Ofio  numer^^  531441,  quintum  vero  rctiiiebant  to- 
«m  472392,  disponantur  Jiocmodo  : 


f        A    '    I    B  hesse 


■  I     I   ■  1 1 1      .        "l 


1  •<> 


*— •« 


f 


:{m  »4     {     47 


j    ^768  f  Besse 


i  . 


Quoniam  igitur  A  terminus  ab  D  lernioo  quioquo 
remotus  est  tonis,  quoniamquediatessaron  in^uobus  . 
ibnis  oc  semitonio  jimgtur,  ut  Aristoxeous  arbiira* . 
tuV,  unum<ioo  diatpssaron ,  inier  A  atque  D,  aliud 
vero  iiiier  C  atquc  B  posiium  est,  B  ei  G  lerfnlooft;. 
non  oportet  esse  diversos ,  sed  unos  auioe  oosdrin,,. 


■  Con$i$iere. 


I»a  m  UUSKA  LtB.  liL  I5!50 

•*  •    « 

0(1  uil6grie.q«uN|iie  looi  et  duabus  ^ialefluiron  con-  A  pro^wUwKWi  tenefcM.  Comme  eiri»  eet  ^aoMx  toni 


MiUMiliie  ooBSiAfe  fideanliir.  Nonc  ?ero  qooniM 
Oit  diffmmui  47€i  d  *eiS(0«  orguitnr  diatoMoroa 
ciuaiflM  tonis  duobus  te  leeMlaBio  ^tajonii^ 

CAPUT  IV. 

ikapmom  eommamkim  a$  lomt  eamrmHe  tSfeeM,  tt 
qmi  oi$  mmiami  numru$  eaamuaitm 

Sed  haocfti  qu^imiii  *in  i«tegrit  mimerie  dife». 

re«tiafli  coliocaiie«  ^iaoAiamaa  -ea.  ptiie  qua»  eet  liatfe . 

parf  tertia  si  addatpr^  pleoiiir  ericit.iiBitatem«  qnm 

pars  iertia  ejusdem  besse  dimidium  esi^  ii  4pti«s  dif- 

ferentix  diroidinm  eidem  adjecero,  quod  eet  2384  et 

irienssU  omnis  summa  7155.  Qus  dudum  commatis 


snperant  dlaposoii  eonsonant-am ,  qaod  !n  prlmis 
7153  amtoiibtts  centlnetir.  Vi  igitur  difTereniia!  di- 
jmdium  propriBm  ad}eclmns,  ot  ih  7133  eicresceret, 
iia  eliam  coneiis  A  B  C  D  termlnls  medleiiies  pro- 
prias  a^BgMMia,  et  eadem  erit  in  emiiibus  qu»  so- 
pm  pfoporiio,  laiqne  eadem  iiiter  quinqne  toBibi  ac 
bis  «biteaiiroii  difereni  i  qua  esi  ioter  eex  tonos  ic 
diepison  eoasonttBiiaili  dllbremia  4  ieUlcei  7133  mA* 
tites.  Uode  adUgitar  qutoque  ienos  liis  dtatessaitHi» 
et  ses  tonoi  uuam  diapison  itmen  eovmiie  sape- 
rireuQiiod  in  primis  7453  oaitatjbas^  Invenllw^M 
iuiop»  poleficiet  bace  sahjecii  desoriptto  ; 


te  loni.  •^Eseadaiieriyo  set  tonldfapssoa  eommaie. 


a^2ie 


2(2f44 


i%i07^ 


>&.42<«8 


MSSiST 


t  ' 


livm  ii 


7i^ 


^    l 


.^7^(   T 


««^5 


531441 


3i4A5>4 


177^^7 


70SSS8 


4721^2 


j2.yA9^ 


737^^   X 


551421 


%CS7^^1 


A  B  . 

CAPUT  V. 
Qaemadmodum  Philolaus  Hmm  dioidm. 
Pliiloiaus  vero  Pyiliagoikus  alio  modo  ionuip  di- 
videre  leniavii;  statHens  scilicei  primordium  toni  ab 


C  D 

eo  numero  qul  primus  cubom  a  primo  impari  (qund 
maximc  apud  Pytbagorlcos  honorabile  fuii)  efficeret. 
Nam  curo  tcriiarius  numerus  prirous  s*t  iropar,  tres  icr- 
tio  9,  aique  id  ter  si  duxeris,27necessarioexsurgent, 


'  iVan  legitHr.    *»  /iirfiifVMr. 


1254  ,  AN.  IIANL. 

qui  ad  24  numcruin  touodi»iai,  eamdemtenuirii  diffe- 
reuiiam  servans.  Tcniai  ius  enim  S4  suromx  ociava 
pars  esi.  Quae  eisdem  addUa  primam  a  lemario  eu- 
liuro  20  ac  7  reddii.  Ex  lioc  igUur  Pbilolaus  duas 
erttcil  partes  :  unam  qu»  dimidio  sit  major,  eamque 
apoiomen  vocai;  reiiquam  quse  diroidio  sit  minor, 
eamque  rursus  diesim  dicit,  qoamposteri  semito* 
iMim  rainus  appeilavere.  Hanim  vero  differentiam 
cnBMiia  ac  primum  diesim  in  15  unliatibos  coiistare 
arlilralur.  eo  quod  «  boc  inter  256  et  t45  pervisa  sit 
differeniMi.  Quodque  idem  numenis  ^  id  est  15,  ex 
noyenario  lernario  atqoe  «nllaie  consistat,  qo»  oni- 
las  pyncti  o))tineatlocum.  Temarlus  vero  prima  tm- 
paris  line».  Novcnarius  prlmi  iroparis  quadrati.  Ex 
his  igiiur  causis  cnm  15diesiin  poiiat,  quod  semilo- 
nium  nuncupaiur,  reliquam  27  numeri  pariem  quae 
ex  U  oniiatibiis  contineiur,  ^  apotome  esse  cousti- 
tuit.  Sed  quoniam  inter  15  ei  14  oniias  differenliam 
fat  ii ,  uniiaiem  loco  commatis  eenset  esse  ponendam, 
totum  vero  tonom  in  27  uniiatibus  iocat,eo  quod  inter 
2IG  ac  2i5qui  inter  se  distant  tooo27  sit  differeniia. 

Toni  dlvfsio  secondnm  Pbilolaum. 


CAPUT  VI. 

Tonum  ex  duobui  umiioniit  ae  eommate  conttare. 

Kx  quibus  facile  apparet  toniim  duobas  semiioniis 
minoribus  et  commate  constare.  Nam  si  totus  tonns 
ex  apotome  constat  ac  semilonio,  seroitonlum  Tcro 
ab  apoiome  d  ffert  commaie;  nibil  estaliudapotome 
irisi  semiioninro  minus  et^comma.  Si  igilur  duo  se- 
nrionia  minora  de  tono  quisauferat,  comma  fit  re- 
liquum. 

CAPUT  Vll. 
Demoustratio^ionum  duobut  temitoniis  eommate  distare. 
Idem  vcroliocqioqneproltobiiurrobdo.  Nam  si  dia- 

Hedia  loni  pars 


S€V,  BOETII  «^ 

A  pasoii  quinque  fonis  ae  duobos  minorlbns  seml!ooiig 
coniineiur,  superantque  sex  loni  diapason  consmiiii- 
liam  uttocommaie,  non  esi  dubium  quin  lonia  quinlt 
ab  utroque  spaiio  sublaiis  fiant  reliqua  ex  diapason 
quidem  duo  semlionia.minora,  de  sex  vero  lonis  tonus. 
Alqiie  bic  tonus  bxc  duo  semiloaia  qiue  rellaqiMMi- 
tur  '■  viocit  eommate.  Qood  si  duobtis  eisdem  semi- 
tonilscomma  repoMtnr,  aeqnabunl  tonmn;  coMtat 
igltur  unnm  tonum  dnobus  semilonlls  mlnoribos  ei 
commati ,  quod  In  7155  primis  antlaiibus  Inve- 
nitur,aeqoari. 

CAPUT  VIU. 
De  miuoribut  temiionii  interraflit. 

B  Pbilolaus  ig  tur  hsc  aique  bis  minora  spalia  lall* 
bos  dirfinilionibos  includit.  Diesis,  inquit,  est  spn- 
lium  qoo  major  est  sesquiieriia  proportio  duobua  lo- 
tils.  Commaveroestspaiium  quo  mMj«>r  est  sesqoio- 
eiava  proporllo  duabus  diesibus,  iJ  est  doolms  semi- 
toniis  minorlbus.  Schisma  est  dimidium  commatis. 
Diascbisma  vero  dimidium  dieseos,  id  estsemitooii 
minoris.  Ex  quibus  lllud  coll  gilnr,  quoniam  lonus 
qutdem  dividitur  priacipaliter  in  semilonlum  minui 
atque  apoiomen.  Dividitur  etiam  indoo  semitonia  et 
comma,  qoo  fit  ot  dividatur  in  quatuor  diaschismau 
et  comma.  Integriim  vero  dimidiuro  toni  qood  est  se- 
mitonium,consUtex  duobus  diabchismatibas,^  quod 

Q  est  unum  semilonium  minu^,  et  scbismale,  qood  esi 
dimidiuro  commatis.  Quoniam  •  cum  totus  tonus  ex 
duobus  semitoniis  roinoribus  ei  commaie  coojimclai 
et,  si  quis  id  integre  dividere  velit.  faclet  ttnomse- 
milooliim  minus  eomroatlsque  dimidiam.  Sed  aaan 
iemiionium  minus  dividilur  hi  doo  diaschismata. 
Dimidiuro  vero  commatis  unum  schisma  esl.  Reeie 
if^lor  dictum  esi  iniegre  dimidium  lonuro  in  doo 
diaKhismau  atque  unum  scliitima  posse  pariiri.  Qao 
fil  ut  Iniogruin  semiioniom  a  minore  semilonio  ano 
schlsmaie  diHsrre  videatur,  apotome  aotem  a  miiiore 
semilooio  doobos  scbisroatibus  differl ,  differl  enim 

j)  eommale ;  sed  duo  schismata  unum  perficiunt  coinma. 


Media  loni  pars 


*  lltti,    ^  Apotomen,     *  Yiucet»    '  Son  habttur*    *  Efiiiu. 


irs 


CaMT  IX 


PE  IIUSSCA  LIB.  III 
A 


1154 


be  loni  porlibk»  per  eoniOHm^iMt  sumenJis, 

^ed  dt  hifl  quidem  hactenits.  Nonc  fero  illud  Tide- 
tur  esse  dicend«io,  queniMiinodiini  per  consonnnUas 
musicas  iioperau  poesiiBOS  8|ialia  nunc  eitendere , 
Nunc  vero  remittere.  Id  autem  •  lineafiter  flat,  iine»- 
que  quas  dcscribimiis  Vocis  ^  accipioBtur  loco.  Sed 
sese  jam  ratio  ipsa  demonstreL  Sh  propositom  too! 
spatlum  per  coiisonaniiam  soroere,  in  acotom  scili- 
cet  atque  grafem.  Sir  sonos  B,  ab  hoc  iniendo  allom 
Konom  qui  diapente  spatio  ab  eo  qnod  e^l  B  distet  ad 
eiim  qui  esi  C.  Ab  boc  remHto  dhtessaroo  consonaii- 
tiam  ad  id  qiiod  est  D,  et  quoniam  inter  dapente  ac 
diatessaron  mnos  diflbreiitiam  facit ,  P  B  s))atlNm  ^ 
toiius  reperius  est.  * 


^E? 


^n 


^ 


\   D,af»wvt« 


y 


Ad  graviorem  vero  partem  hoc  luodo :  sii  soniis  /k, 
iiitendoduos.tooos  per  cpnspnantiam  ad  G«  diaifs- 
saron  yero  ab  G  remitto  ad  K ;  e rit  igi|ur  K  A  luliyir 
semitonii  pars,  quoil  o|ioricUai  cfOcere. 


setnilou.  y  duo  tooi  intensi 


I  K  I      I  A  I 


|r.  I 


dlalessaron  uitcnsj 


|H| 


|D| 


m 


Si '  ergo  a  tribos  tonis  diatessaron  auferamos ,  apo- 
*ome  flt  reliqua.  Sint  enim  ires  loni  A  B,  B  C,  C  i>: 
ab  bis  auferator  A  E  dialessaron.  Gnl  igiiur  E  C  se- 
miionhia  minus;  apoiome  igitur  est  E  D. 


Ad  granriorem  vero  partem  ita  modiilabimiir  tonom. 
Ab  eo  qood  est  B  diatessaron  intendo  ad  F|  et  ab  F  G 
diapente  remiito  ad  K.  Erit  K  B  toniis.  Animadnrer* 
tet  igitur  diligens  lector  ad  D  B  qo:dem  ad  acuiam 
partem  eflectum  t<*num ,  ad  K  B  auiem  ad  gravem. 


IM 


JJLL LLl.^ 


Ilane  Igitor  apoiomen  si  sit  commodom  sie  wmt^ 
inos.  Ac  primoro  quidcm  ad  acuiom  intendo  tres 
lonos,  ab  A  eos  qui  sunt  ad  B,  et  ab  eo  ^  qoodostB 
ad  K\  diilessaron  consonaniiam  remitto,  fit  C  A  Hpo^ 
tome  reliqou 


Sit  propositum  m.norem  tont  partem  per  consonan* 
liaro  sumere  in  acutam  partero  atque  grarem.  Minor 
vero  toni  pars  est  spalium  quo  doos  tonofl  dlatessa- 
ron  consonantia  transcendit.  Sit  enlm  sonus  A ,  in- 
tendo  ab  A  diatessaron  ad  B.  Rorsus  intendo  ab  B 
diaiessaroo  ad  G  •  ab  G  remittadiapenie  ad  D.  Tbnns 
est  igitur  B  D.  Rursus  ab  D  jntendo  diaiessaron  ad 
E.  Remitto  iterum  ab  E  diapente  ad  F.  Tonus  est 
igitur  D  F.  Duo  ig  tor  sunt  toni  B  D,  D  F.  Et  erat  B  A 
iiitpgruro  diatessaron.  Crit  igitur  F  A-  mtnorloni. 
pars,  qtiod  semitoniuro  niincupatur 


D 


Qliod  si  .«lem  spatium  ad  gravem  sonuro  ▼elimos  ef* 
licerc  fii  hoc  roodo  :  sit  soinis  A,  intendo  semitoniimi 


•  L%ntw\\€r^   fc  AccipMttfur,     «  Si  itfitur  lribu$.    *  Quh 


mtaus ,  id  quod  esl  A  D ,  remilto  >b  D  iBaum  qui  est  A  IIMIh)  rdinquilur.  Itiirnis  reinlUo  diutMWron  A  G 


D  E.  Erii  igimr  £  A  ca  quain  reqntriuHit  *pMonie. 


'SU  pnpotitam  ■  i«  «cinim  liiriem  cbtmiii  titiriere , 
'  KsoiMnA;  Intendo  ipotomen  A  B,  nmlnotemliD- 
'  niirai  minas  B  C ,  et  qnonlain  lemlmiitiiii  *porome     «Diiq  u  ijuinque  scmituitiis,  el  ap<>ioM  leoiiMU  fs 


iniendu  diapenle  G  ff.  Erit^iliir  A  H  taoM.  Sed  am 
A  F  Bcmiiooiuiii.  Erit  igiiur  t  U  sp'*iQme.rBiirtuf 
remilto  dialPSBarcm  M  K,  ihlendo  diipenie  KL:  louiis 
jfi\ut  ttt  U  L.  Er^  auleoi  tvaiu  U  A.  £cavi[MiHB 
j«ii)ir  JBiuus  esi  t  ^.  S«d  er«t  toow' B  A>  Crit  iciuir 
|I>  apoigmi.  Bittiiuit:eiidodi>lewvwif  M.  Sm*- 
fonimii  if|iiar£tt  B  M.  ftemiUo  di^lefsaro"  !•  H  rffi- 
iMlaDiiMi  ^iuir  eM  H  A.  Per  eansuuiiain  ifiiiir 
SUi«|;ua»anlGiTC«  AB  dialtMirmi^  di)a  ^itMiia, 
B  U  qnidem  «d  acuiui»;  H  A  veroad<rau(B  |ailem 
toluraque;  HH  aiinH  esi  qBam  diapente.-Coiiai  it 


niiiuB  eit  conmaie,  eomna  erll  C  A. 


duoliuB  igiiur  lonis  el  iribus  (eiHMOMis  mittoiiba*, 
ei  quoniam  duo  seffliionia  umiip  tuaum  fmfilera  ne- 
'& qneant.  6«d  reHiiqoitur comna ,  lotiun  H ft  ir*''*'™ 
minas  est  spatio  diapenie  consonauiix  uno 
Quod  racillime  Jiligeni  lector  <  iotelligei. 


lliHai«d  Irtven  partcm  hot  mtnhi  Inlefldo  :  sb  A 

•OBOiOliiitnnHrtiatnm.itli^uodMt-AD^abDverojc    |k   |nl  |  a|  r']H|  n"~i:"JB   |m1e  [  C  \ 
remiiio  apotoineii,  id  qMd  eH  B"  £.  Erk  igtturr= 


Sed  qaoniam  paululum  de  commatis  ratlone  pr». 
diiinini,  non  esl  dilTugieiidum  et  in  quali  proporilone 
Idem  Ipsum  cumma  contineaiur  osiendere.  Eeieaim 
Gomna  quod  lalijmvm  comprafafndwpossli  andiin, 
dicendmaqne  esi  semiionium  minui  ac  semiiODinn 
majui,  quaniis  ugiHailm  eommatiliui  constare  ii- 
deantur.  Ipse  qvpque  lonu^  ^uanlii  rursus  comM' 
lil)Ui  ^  cnnjungilur.  Ac  primum  Linc  ConTeniens  su- 
maUir  initium. 


CAPUT  X, 

Seguh  tumtadi  imiloHii. 
Oporlel  vero  has  omnes  consonaniias  rite  esM 
.uimo  rqM  aqribw  Mias;  fmaii^  enim  liae  H- 
jiitna  al.  scimilia  colliiuatnr,  nisi  fuoKnt  nni  aiqne 
,  Mi«reil«iioiie  ootistima-  Ui  vera  id  quod  iastitiitioae 
.afRsicx  adorai  svinua  mn  moa  ourifaus,  qaod  Jam 
provectiirufli  in  mnslca  eW,  sed  raliou inlerini  cen- 
sealer.  Dnum  dabimus  exemplum  iuveniendi  spaili, 
qmd  videiur  essepaulo  dinicilius,  seilicet  Eemilonii. 
ffliiHirts,  ui  io  HtraBqae  partem  ,  acnlxm  seilicei  at- 
iluegraTon),ralo  poisil  ertlne  reperlri.  Sitdiatessa- 
ron  A  B ;  oporlet  igilur  circa  hb^  eonsooam  minus 
semiloniiim  ad  griviorem  pnrlem  kcniloremque  de- 
ducere.  Intendo  igilur  B  C  dlaiciEaroii.  BeniillD  rur- 
lua  diapenle  C  D.  Erii  If^nr  lonus  B  D  ;  diaiessaron 
enilir  consenanlft  a  dhpeMe  coRSonanlia  lono  sape- 
ralur^  et  C  B  spMium  ab  C  D  spatio  3  D  spaiio  Irao- 
icendimr.  Bursui  inlendo  diatessarDn  1)  E,  remitto 
■ii|«m  liiapeBifl  K  f.  Tobub  eat  ifiiDr  D  r.  Sed  D  B 
Maa  erU.  Semitontma  JBiaiT  bhms  «et  A  P.  qmd, 
subtraciis  duobus  tonis  F  D,  B  D  ab  A  B  diaiessaron 


.  4raHic M^srpMKBJiwM  ifi-m^-^ 
viii  nm  potte,  ^iuqiu  ttfrfMtmtt,,      . 


BnpehfariieBMi  pMfortii  soind7  br  >^  ■•dlo 
'  proportioBaliter  iRtBri»eBi(«  mnMiv  iith  p«aiil/M 
'  Ter*  poaterits  Brmimr  denoMtf«bitttr.  Quam '  eaim 
'riMMiHitaiienem  pmritARhitai.nlmfiini-aiiu  CM. 
HaeveroeA  lilijiMbsinrSiirlaquit,  aupBtiwttoi- 
bfii  proporlio  A  H.  Smh>  iii  «adan  ptoporliain 
C  E.  Quoniam  igilur  lUDL  ninimi  io  eadem 


»Ad. 


'  (.'onlonaiKtaiH. 


-  lnUUigil,     i  C«iij»ug»liir. 


iiTjl  DE  MUStCA 

pnifortiiine<]l  e,  el  mH  Mfief^irtiettliret,  E  nome-  A 
m  OiHUMnMi  parle  ■  aM.mt  ejotqiie  iransceiidiL 
Sii  Miem  liaee  D.  Dica  4|iioiiian  D  non  erii  nomeros,  * 
tid  iiiHiaiSb  81  enim  esl  ntimerai  D  et  pare  e}u8  esl 
^i  esi  e,  ^  meliemr  D  ottmeros  E  nomerom.  Qno- 
circji- ti  fi  noMmi  meUelfr.  <}oo  fit  iil  C  qunqoe 
inetiaiur.oipumqoe  igilar  G  el  E  nomeros  meiieiur  ' 
D  numerat»  qiod  est  impoitiMle.  Qui  enim  soni    - 
minimihi  cadtm  praporlione  qiiihosl  bcl  aliis  nome- 
ria,  lii  primi  ailde  iRTicen  aont,  ei  solam  differeii-  * 
iiam  reiinent  <  oaiMiiem;  oniias  Igitur  esi  D :  igitur 
E  numems  C  nutneriim  oniiate  transceiidii.  Quocirca 
iiottuB  inciditt  ^  med  oi  noinerus,  qui  eam  propordo- 
nem  sequalittr  scindat.  Quo  fil  oi  nee  inter  eos  qui 
eamdein  liis  proporiionem  teueni,  medius  possii  nu- 
ineros  collocari,  qui  camdem  proportionem  xquuliier  B 
^cindat. 


LIB.  m.  1238 

atijuc  C  comuiatis  proportlo  conllnctur.  Auferq  igittir 
B  numeram  de  nomero  C,  et  relinquitD  in  7i5S  uui- 
tatibus  collot^tos. '  Quid  liumerus  ininorD  est  quaiii 
sii  sepiuageslma  leriia  far^  .B  numeri ,  major  vcro 
sestquamsepiuagesima  quana  sil.  Nam  si  cuuidfm  D 
nnmerum,  qoi  est  In  715S,  septuagics  ter  muliiili- 
rem,  ^  Aet  mihi  E  nUm^ras  in  523IC9  umtatibus 
constitutus.  Si  ^  eom  septuagfes  qiiater  multipliccm, 
fit  numerus  F  529522.  Quorum  ^u'dem  E,  quf  per 
septuagitita  tres  auotus  est,  minor  est  B  nuinero;  F 
aotem  qui  per  71,  major  est  B  numerb.  Becte  igi|ur 
dictum  csi  D,  ejus  qood  est  B ,  niitiorem  quideih  ease 
quam  toptuagesimaia  tcrtiam  parlem ,  majorcm  vero 
qoam  sepluagesimam  quartdm.  Quocirca  eiC  niime- 
rus  B  nunierum  )  minore  quidem  parte  ejus  quod  est 
B  eomdem  B  supciat,  quam  septu.tgesinia  iertia, 
majore  vero  qoam  sepluagesiina  quarta.  Ejus  igiiur 
qood  est  C  proportio  ad  id  quod  est  B  major  (luidein 
est  quam  75  ad  7i,  ntinor  vero  quam  74  ad  73.  Nam 
inpriore  unitas  septuagesima  quarta  esiminoris,  in 
posieriore  veru  eadcm  uniias  sepiuagesima  teriia. 


diiftr 


A 


6 


Et  secondom  Arcbita  qoidem  ratiooem  idcireoin  to- 

perpariicolari  noUot  mediot  terminot  cadit,  qoi 

xqualiter  dlvidat  proporlionem ,  qooniam  minimi  in 

eadem  proporiione  sola  differunt  unitate.  Quasi  vero 

non  etiam  io  moliipllci  proporliooe  minimi  eamdem 

iiniiaiis  difTerentiani  sortlanlor.  €nm  plores  videamos 

esse  muUiplices  prxler  eos  qui  in  radicibus  collocati 

sunt,  i  ier  qoot  inediot  teraiimit  tetndent  ibqoaliter 

eaiiidem  proporiionem  tossii  aplari.  Sed  biee  qui 

aritbmeiicoB  nostrot  diiigeoter  iAspeieril ,  faeilios 

iutelllget.  Addendoro  vero  ett  id  iia  evenlrei  ut 

Aivbitat  j^iy  io  tola  soperparltcolari  proporiiMe. 

Non  auieui  universaliter  ett  dieeodum.  Nunc  «  aoiem 

ad  sequentia  converitrour. 

CAPUT  XII, 

In  qua  numerorum  proporticne  iit  comma,  el  quomam 
in  ea  quce  major  itl  quam  75  ad  7i,  ifitiior  ^imm 

n  ad  73. 

Primum  Igitor  dico  qiioniam  bi  numeri  qui  comma 
cuniinent  majorem  inter  se  retlnent  proporttornm 
qtiam  75  ad  74,  minorem  quam  74  ad  75.  Id  vero  ita 
(lemonstrabilor  :  ac  primo  qutdem  lllud  remiuitren- 
dnm  est,  quod  lex  tonl  diapason  commaie  transcen- 
•  dunt.  Sit  igitur  A  quidem  262144,  B  auiem  diapason 
ad  eum  contineatcqnsonantiam  Induplici  scilicel  con- 
stiiota  524288,  C  vero  sex  lonis  ab  A  nomero  dlsee- 
dat  et  sit  5^441.  Quae  omnia  ex  tecondi  volominfs^ 
tonorum  dispositione  sont  eolligendt.  Inier  B  igitor 


i-Jllil 


D 


Idem  aliter  explicanduro,  lllo  prius  prssuiupto,  quod 
ti  coi  proportitni  propria  nomerorom  differentra 
sequaliter  augeator,  niinor  inier  eos  qoi  post  addl- 
lionem  fiont  proportio  eontinebitor  quam  intet  |)H9- 
ret  qui  ante  additionem  lilam  quadam  propoHloiio 
ditiabant.  Ut  tex  el  quatoor  ti  utritque  blnarlot,  qoa: 
est  differentia  sua  apponaiur,  flent  8  et  6,  sed  inler  6 
ei  4  tetqoialtera ,  inter  8(16  tetqoiienla  proportio 
eontinetur,  minor  vero  e.-t'proporiio  tesquitertia  tei- 
quialtera  proporlione;  lioe  igitur  ita  pncdiclo,  ditpo- 
oantor  tuperioret  minierl  qui  proportionem  c6mma- 
Iite6niinebant,.id  est  531441,  et  sit  A.  Sit  eiiam  B 
524288;  borom  diflereniia  sit  C  7153  :G  igitor  no- 
merot  aiajorem  numcfom  ^  eo  qui  ett  A  septoagiet 
qoinqoiet  mellator.  Si  igitor  G  nomerum  A  septnlt- 
giet  qoinqoiet  moliii>lices,  fiet  mibi  D  qui  esl  53M75. 
Igitor  D  nomcrot  etim  qoi  eti  A,  nomero  eo  qui  ett 
K  anteeedic,  id  esi  5034.  RnrBut  C  nomerus  eum  qoi 
eti  B  meibtur  septuagies  quater  >  multiplicetorqoe, 
fiel  igltor  Rumerns  ¥  520322.  Qiii  F  eo  qui  est  D 


^  Nonhabetur.    ^  Metitur,     ^  Unitate,    ^  Nonhabet.    <  Non  habetur.     ^  Quh    ^  Non  habttur,    ^  Fit, 
^  Ettim.    i  Hinorem,  ,  ^  Non  habetur,     t  MwUipiieetque 


im  A».  MANL.  SET.  BOGTif 

maior  esi  eodem  E  numero  qui  esi  5054.  Ergo  D  nu-  A  C  oiiiliiplicetur  sepUiagies  ler»  elBciet 


t94t 


merus  eum  qui  eti  A  tnnscendii  E  numero,  B  aulem 
nnmerus  ab  eo  qui  est  F  viiicilur  eodem  E  numero. 
Si  igitur  A  numero  eumdem  E  apponamus,  fiei  D.  Si 
vcro  B  numero  eumdem  E  apponainus ,  fiel  F.  Sed 
Dmmerus  septuafies  quinquies  auctus  cst,  per  G 
iciiieet  rouTiiplicaium.  F  auiem  sepluagies  quaier 
muliiplicato  C  crevit;  obtinent  igitiir  inler  se  propor- 
lionem  D  alque  F  quam  habent  75  ad  74.  Sed  D  at- 
que  F  sunt  A  atque  B  uno  eis  addito  E,  majoreni 
igitur  *  necessarie  e^t  proporlionem  eoiuineri  inier 
A  aiqiic  B  quaro  inler  D  alque  F.  Namque  A  alque 
B  numerus,  uno  E  addilo»  effecli  sunl  D  aiquc  F.  Ni- 
nbr  igiiur  proporlio  e  t  inier  D  aique  F  quam  inler  A 
alque  B.  Sed  inler  D  aique  F  cadem  proportio  esi 
qu3c  inler  75  et  74.  Inicr  A  igiiur  alque  R  major  pro-  B 
porlio  esl  (|uain  inicr  75  el  74.  ^  Ac  A  aique  B  cemma 
continent.  Major  igi^ur  proporlio  esi  commaiis  quam 
75  alquc  74. 


e«t  522169.  Qui  cooparatus  B  numer^  fi 
dem  G,  sciiicei  2M9.  Sublato  igilor  G  de  mifliieria  A 
alque  B«  effecli  sunl  F  aique  K.  Miaorem  igilur  pn- 
poriioncin  reiinebil  A  attjuefi  qoam  F  a^qoe  K.  Sed 
F  alque  K  eam  reiineMl  proporiionem  qoam  74  ad  75» 
bienim  ^ultiplicato.C  effccii  aunt.  Miaor  ast  igkor 
proporlio  A  alqoe  B  numeromm  eoopaaa  oomiMfH 
lium  quam  74  ad  73.  Sed  pauio  anle  aMastraimii  esi 
eamdem  commaiisproporiionem  najorom  esieqaam 
75  ad  74.  Nonslraii  sunt  igitur  numeri  qai.oaaMsa 
coniinenty  majorem  quidem  inler  se  babera  propar^i 
lionem  quaro  75  ad  74,  mioorem  vcro  qtt)m74  ad75; 
qiiod  oporlcbal  ostendere. 


I' 


A  numer.  maior  7^/^^^^^^ 


'  ^UtLi  ..ft>pwiU 


(iflM 


rTTjn 


Ouoniam  igilur  ostendimns  commaiis  proportionera 
majorem  esse  qum  eam  quam  75  coniioent  ad  74 
eomparati ; .  nonc  osiemlendum  est  qaematlmodum 
minorcm  inler  sc  proporiioncm  eonlineant  numeri 
apaiiiHn  commaiis  coniinenies ,  quam  74  ad  73  com  • 
paraii.  14  vero  ^  moiisirabitur  hoc  modo  :  remini- 
seendum  prius  e»i  quod  secundo  volumiiie  dixert- 
RMis  f  eum,  de  mensura  differentiae  loqaebaniur.  Si 
eniin  ex  qiialibel  proporiione  diffei:eniiam  eoram  mi- 
merorum,  qiiioam  conlinent,  auferamas,  hi  qui  re- 
linquuntur  majorem  obtinebiiut  poporlionem  bis 
mimeris-qui  eraal  aiite  differeatiae  dimiaulioneia. 
Siot  enim  8  et  6.  Ab  bis  propriam  aufero  difieren- 
tiam,  id  esl  S,  fiunl  6  et  4.  Sed  ia  superioribas  ses- 
quiiertiii ,  in  bac  scsqnialiera  proporiio  conlineiur. 
Major  vero  est  se>quialiera .  proparlio  sesquileriia 
firoporiione.  Sini  igitur  iidem  A  aique  B.  Qai  aunt 
superius  deacripli,  quornm  csi  differenlia  C.  Multi- 
piico  differeniiam  C  numeri  septuagies  quaier,  sil 
milii  numcrus  Fj  scilicel  529522.  Qui  A  niimero  com- 
paratus  vincilor  numeroG^sciiicetilid.  Riirsas idem 


CAPCT  XIU. 

Quod  $emHomum  miuus  majm  qmdem  ni  qumm  20ad 
i9,  minu$quami9-^udi%\. 

Qttod  si  ad  semitoniom  minus  lalis  speculatio  eon- 
vertaiur,  ejus  quoque  prdporiionem  faci  lime  repe- 
riemus.  Qus  coastat  Inler  256  et  245.  Sil  igiiar 
256  A,  243  B,  borum  differeniia  15  C.  Dicoquoaiam 
A  ad  B  minorem  reUnel  proporiionem  qoam  f 9^  ad 
18  {-;  metiaiur  enim  C  19  lemis,  id  qood  esl  A,  fiunl 
253  -^  qiiod  sit  D,  qui  sciliret  comparatus  ad  A ,  eo« 
dem  A  duobus  semisque  transcenditur.  Sitque  baee 
differcniia  F,  scilicel  duo  ci  -f,  rursus  eadem  C  dif- 
^  rereniia  B  numeruro  mclialur  ociies  decies  semis, 
lient  249  i  quod  sit  E.  Igiiur  E  comparatus  ad  Beo- 
dero  F  Iranscenditur,  id  esi  duobus  el  serois.  D  igi- 
tiir  ab  eo  quod  est  A,  cl  rursus  E  ab  eo  quod  est  B, 
eadem  F  differeniia  sunt  miiiores.  Subiracio  igitar  F 
ab  (0  quod  est  A  atque  B ,  ftfcti  siint  D  alque  E.  Ma- 
jor<  ro  igitur  proporlionero  teneni  iuter  se  I)  aique  E, 
quAro  k  atqiie  B.  Scd  D  alqiie  £  eamdcm  retineni 
proporlionero  inier  sequam  19  ^  ad  18 -i-*  ^  igilur 
ad  B  minorem  reUnet  proportionem  quam  19  4^ 
18  i ,  quod  oponebat  oeiendcre. 


•  .\rrrit6.    «» Ai,    t  Mincr  proporiio  74  f d  73.    •  0fmon$:fnbitur,    *  Uajor  75  od  74, 


liii 


Videlor  Uinien  eadein  proporlio  256  ad  243  major 
e^se  ab  ea  quani  conlinenl20  el  19.  Sint  cnim  A  B  C 
idtm  qui  superius  descripti  suni.  Meiialur  igilur  G 
diflereniia  A  lerminum  ▼igies,  flent  260»  qui  *  sant 
D,  qui  comparaii  ad  id  quod  esi  A  eurodem  quaier- 
iiario  Iransceiidunl,  bic  sit  F.  Rursus  idem  G  meiia- 
lur  B  de.-ies  novies,  ftent  247,  hic  sii  E,  qui  compe- 
rati  nd  B  rodem  F  iransccndunt.  D  igitur  numerus , 
A  numeroiii ,  et  E  nomerus  numerum  B,  eodem  F 
transcendoni.  Adjecto  igitur  F  liisqui  siint  A  atque  B» 
facti  sunl  D  alque  E.  Major  igiiur  est  proporiio  eo- 
rum  qui  sunt  A  alqiie  B,  quam  corum  qui  suffl  D 
atque  E.  Sed  D  atque  E  vigies  afque  decies  novies 


DE  MUSICA  LIB.  III.  1242 

A  miims,  majns  qaidemessecommatilHis  Iribos,  minos 
fero  qaalQor,  quod  hinc  racitlime  possis  agiioscere. 
Sinl  tres  noineri  ita  dispositi ,  ot  inler  se  proportio* 
nero  contineanl  diapason,  et  eam  qiiae  dicilur  sei 
lonorom.  Sint  enim  A  262144.  Intendanior  igitur 
ad  B  qoldem  qoinque  toni  cootinui,  et  sit  B  472392 ; 
ad  G  aotem  diapason  coosoiiantia  referatur,  et  ^it 
C  524288.  Ad  D  autem  scx  toni  intendantur ,  siiqoe 
D  531411.  His  iia  disposiiis  ei  constiiutis,  manife- 
stum  est  inier  G  alque  D  coroma  constitui,  eorumqne 
diflerentiam  esse  7153;  id  auiem  sit  K,  remiiUnlur 
igitur  doo  loni  ab  eo  quod  est  B,  ad  id  qood  esi  E, 
ei  sit  E  573248.  Rorsos  ab  eo  qood  est  E  intendo 
diaiessaron  ad  id  quo  est  F  497664.  Qooniam  igitor 
Inier  £  atque  B  duo  sunt  toui ,  inter  £  aiqiie  F  dia- 

B  t<*ssaroD  9  inter  B  igitur  aiqoe  F  minus  semiioniom 
roperiior.  Soblalis  enini  ^  a  diatcssaron  consonan'ia 
dudbus  tonis,  fit  reliquum  semitonium  minus,  qiiod 
in  primis  numeris  eonstare  prxdixi  256  et  243.  Qtios 
eosdcm  numeros  si  millies  noningenties  quadragiea 
quaterqiie  molliplices  B  aiquq  F^Dumeros  explicabis. 
Quos  «  necessarie  est  eamdem  proportionem  sopie- 
rius  dictis  numeris  continere,  qoi  ono  atqnc  eodein 
nuinero»  id  esl  1944  pariier  moUiplicati' erevere. 
Item  ab  eo  qood  est  F,  Intendo  dialessaron»  scilicet 
ad  G,  et  sit  G  '663552.  Riirsus  ab  eodem  G  remitfo 
ad  1'  doos  lonos,  et  fit  P  524288.  Qood  P  o  neeesearte 
est,  ut  eumdem  sonum  quem  C  nomenis  exbibeat. 
Ad  xqoalitatem  natuquc  ejus  tali  riaitloiia  prof  ressos 
e^t.  Eienim  ea  qus  esl  A  G  diapason  oontonantia'. 


muliiplicatus ,  G  iiuincrom  efflcit.  Major  igitur  est 
proportio  eoiom  q*ii  sont  A  atque  B,  qui  scilicet  se-  C  4^  coDbtai  quioque  tonis  ac  duobos  semitoniis  mi- 
initonium  coiitinent,  quam  ea  q*i»  est  20  ad  19.  De-  noribus,  ab  6  tonis  commaie  superatur.  Ab  eodom 
iiionslraium  igitur  est  semiionium  minus  majorem     igitur  A  termiiio  niimerus  P,  quinque  tonis  ae  seini- 


quidem  babere  proponionero  quaro  20  ad  19,  mino- 
rem  vero  quain  19  i  ad  18  4-  Nuoc  idem  minus  se- 
miioniuin  commati  comparemus  quod  est  oltimom» 
audiiui  siiljacens  uliimaqoe  proportio. 


pi^  ^to 


CAPUT  XIV. 

Semitonium  miHUi  majn%  quidem  esu  lribu$  comma" 
libut^  mmus  rero  qHOtuor, 

Igitur  denionsiraiiduin    proponiinus   scinitoniuin 


toniis  duobus  rcccs$it  boc  modo.  Ab  eo  quod  est  A 
visque  ad  id  qnod  est  B  quinque  nimiruro  .coUiguntoir 
•  loni;  ab  eo  autero  quod  cst.B  psque  ad  id  quod  est  F 
luinus  esFO  semilon  nm  pcrnotatur ,  F  vero  atquc  l^, 
idem  rursus  semitoniuni  minus '  inclodunt.  A  igitur 

4 

usqiie  ad  P  qiiinque  lonos  ac  duo  semitouia  minora 
produxit.  Jure  igitur  Patifue  G  eisdem  nomeriS  con- 
scribonior.  Sed  qooniaro  ini^r  F  aiq-:e  G  semituniom 
minus  esl»  videamus  bxc  qux  sit  eoruin  diff^erentia, 
ui  eam  commati  eumpareiiius.  Esi  auiem  eonim  dif- 
ferentia  26624,  et  sit  huc  M.  Igttur  K  commatis  dif- 
ferentia  est,  M  aotem  semllonii  minorls.'  Si  igitur  K 

Onumerom  teriio  avieriiiius/ fieinumeros  21459.  £t 
sit  bicL.  Si  vero  qnatcreumdem  nomerom  K  mohr- 
plicare  volueriinns ,  fieni  28612 ,  et  sit  hoc  N.  Igilur 
M  major  quidero  est  ab  L;  idero  autem  M  minor  eal 
ab  N.  Sed  N  quater-aocto  commate  succrevit;  L  ao- 

;  tem  tertio,  M  vero.^emitonii  miiioris  obtinei  difleren- 
•iam.  Jurc  igilur  dictum  est  minos  seroitonioiu  my- 
.os  quidem  esseqiiam  qiiaiuor  commata,  majiis  vero 
qiiam  Iria. 


t  liajor  aim$.    •  Sit.    t  ^^^^^  «''*»•    ^  ^e,     «  i\tC€ii«.    <*  Secuie, 


md  A».  MANL.  SET.  BOGTlf  tMT 

tii»(or  esc  eodem  E  numero  qui  esi  5054.  Ergo  D  nu-  A  G  mnliiplicetur  sepluagies  ler,  elBciet  DumeraoiK,  id 


merus  eum  qui  est  A  innscendic  E  numero,  B  aulem 
nnmerus  ab  eo  qui  est  F  vincilur  eodem  E  numero. 
Siigilur  A  numerocumdemEapponamus,  fiet  D.  Si 
vero  B  numero  eumdem  E  apponainus ,  fiei  F.  Sed 
D  Mmertts  septuag les  qoinquies  auclus  csl ,  per  G 

"  iciiicel  rourtiplicaium.  F  auiem  septoagiei  quaie r 
muliiplicalo  C  crevil;  obtinenl  igitur  inter  se  propor- 
lionem  D  atque  F  quam  babenl  75  ad  74.  Sed  D  al- 
que  F  sunl  A  alque  B  uno  eis  addito  E,  majoreni 
igitur  *  necessarie  e^i  proportionem  contineri  inter 
A  alquc  B  quaro  inler  D  atque  F.  Namque  A  atque 
B  numeros,  uno  E  addilo»  effecli  snnl  D  atquc  F.  Mi- 
Dor  igitur  proportio  e  I  inier  D  atque  F  quam  inler  A 
atque  B.  Sed  inler  D  aique  F  cadem  proportio  est 
qu3c  inter  75  el  74.  Inicr  A  igilur  atque  B  major  pro-  B 

'  portio  est  quain  inicr  75  el  74.  ^  Ac  A  atque  B  ceroma 
continenl.  Major  lgi:ur  proportio  esi  coromatis  quam 
75  atquc  74. 


e^  522169.  Qui  comparaius  B  numero  ▼incjivr  eo- 
dem  G,  scliicet  2119.  Sublato  Igitor  G  de  nunieris  A 
alque  B«  effecli  sunt  F  aique  K.  Minorem  igilur  pro- 
poriioncm  relinebii  A  al<tue  6  quam  F  a\que  K.  Sed 
F  alque  K  eam  reiineNl  proporiionem  quam  74  ad  75* 
bi  enim  muUiplicalo  G  eff<  cii  auat.  Miaor  ast  igimr 
proportio  A  alque  B  nuroerorum  coflMsa  eoniinen* 
liuro  quam  74  ad  73.  Sed  paulo  anle  aoaslratam  esi 
eamdem  comroatis  proporirooem  najorem  essequam 
75  ad  74.  Moiistrati  sunl  igilur  numeri  q«i  comma 
coniinent,  roajorem  quidem  inter  se  babero  proper- 
tionem  quaro  75  ad  74,  mioorem  vcro  qmm74  ad75{ 
qiiod  oportebal  ostcndere. 


A  numer.  maior  "j 


Bramt^uywiwr 


^litLt    fnfn}^  rmvn^M  jtUH 


^jzn 


GAPDt  XIII. 

Quod  iemitomum  miuus  maju$  qmdem  tk  ^w  Sftad 
19,  minutquam  l^j-edlS-V* 


Ouooiam  igitur  ostendirons  coromatis  proportionera 
majorem  ease  quro  eam  quam  75  coniioent  ad  74 
comparali ; .  nimc  ostendendum  e»t  quemadmodum 
minorcm  inler  se  proportionenn  eoniliieanl  numeri 
apaiium  commatis  coniinenles ,  quam  74  ad  73  coro  • 
paraii.  Id  vero  ^  monstrabitur  hoc  modo  :  remini- 
seendum  prius  cfi  qiiod  secundo  volumiiie  dixeri- 
mus ,  eum  de  roensura  differeniiae  loquebaniur.  Si 
eniinex  qualibet  pioporiione  differentiam  eorum  mi- 
merorum,  qiiieam  coniinenl,  auferamus,  hi  qui  re- 
linquuutur  majorem  obiinebunl  poportioiiem  bis 
mimeris-qui  eraM  ante  differeiUae  diminulionero. 
Sinl  enim  8  el  6.  Ab  bis  proprlam  aufero  differen- 
liaro ,  id  esl  S,  fiunl  6  et  4.  Sed  lii  superioribns  ses- 
quiierti;! ,  in  bac  scsqnialtera  proporlio  coolinetiir. 
Major  vcro  esl  sesquialtera .  propertio  sesquitertia 
proportione.  Sinl  igiiur  iidem  A  atque  B.  Qui  aunt 
superius  deacripli,  quorum  esi  differenlia  C.  Mulli- 
plico  differentiam  G  numeri  aeptuagies  quater,  sit 
mibi  nuincrus  Fj  scilicet  529522.  Qui  A  ntiniero  com- 
paratus  vincilor  numero  G^sciiicet2l  19.  Riirsns  idem 


Qttod  si  ad  semiloniom  minus  talis  specvblio 
▼eriatur,  ejus  quoque  prdporlionem  ladJime  repe- 
riemus.  Qiiae  coBsiat  inier  256  et  245.  8it  igiMr 
256  A,  243  B,  borum  differenila  15  C.  DieoqttMiam 
A  ad  B  minorem  retinel  proponionem  qmm  19i  ad 
18 1;  melialur  enlm  G  49  semis,  id  qiiod  esl  A,  fianl 
253-|-qiiod  siiD,  qui  sciliret  comparatos  ad  A,  eo- 
dem  A  duobus  semisqne  transcenditur.  Sitque  bsN 
differcniia  F,  acilicet  duo  cl  y,  rursus  eadem  C  dif- 
^  fereniia  B  numerum  mctiatur  octies  deciet  semis, 
lieni  249  |  quod  sil  E.  Igiiur  E  comparalos  ad  Be^ 
dem  F  iranscendilur,  id  est  duobus  el  semis.  D  igi- 
liir  ab  eo  quod  esi  A,  ct  rursus  E  ab  eo  qued  esl  0, 
eadem  F  differeniia  sunt  minores.  Subiracto  igiiur  F 
ab  (0  quod  est  A  atque  D ,  r«icll  siint  D  alqiie  E.  Ma- 
jor«  m  igiiur  proporiionem  tenent  ittler  se  D  aique  E, 
quom  A  atqiie  1).  Scd  D  atqiie  £  eamdcm  retiuenl 

proportionem  inler  sequam  19  7  ad  184*  ^  *(*^^' 
ad  B  minorem  retinel  proportionem  quam  19  i  ad 
18  i ,  quod  oporiebat  esiendcre. 


•  .Vrrrite.    «» Ai,    t  Minor  proponio  74  f d  73.    •  Dcmonsifnhitur.    *  Major  75  ad  74, 


i"    l^ropertit  i9^iJ  il  ^  |' 


DE  MUSICA  LID.  III.  Mt 

A  minuB,  majns  qatdemessecommatibus  iribus,  mlnus 
▼ero  quaiQor,  quod  hinc  raclllinie  possis  agnoscere. 
Sini  tres  namerl  ita  dispositi ,  nt  inter  se  proportio* 
nem  contineant  diapason,  et  eam  quae  dicitur  sei 
tonorum.  Sint  cnim  A  26ii44.  Inlendanlur  igilur 
ad  B  quidem  quinque  toni  continui,  et  sit  B  472392 ; 
ad  C  autem  diapason  consonantia  rereratur,  et  sit 
C  524288.  Ad  D  autem  scz  toni  intendantur ,  siique 
D  631411.  His  ita  disposiiis  ei  constiiutis,  manifc- 
sium  est  inier  C  atque  D  comma  coiistilui,  eorumque 
diflerentlam  esse  7153;  id  autem  sit  K,  remiiuntur 
igitiir  duo  toni  ab  eo  quod  est  B,  ad  id  quod  est  C, 
et  sit  E  373248.  Rursus  ab  eo  quod  est  E  intendo 
diaiessaron  ad  id  quo  est  F  41)7664.  Quoninm  igitur 
inicr  E  atque  B  duo  sunt  toni ,  inlcr  E  aique  F  dia- 

B  trs^aron » inter  B  igitur  aique  F  minus  semiionium 


imen  eadem  proportio  256  ad  243  m.)jor 
I  quani  continent20  et  19.  Sint  cnim  A  B  C 
siiperiiis  dcscripii  sunt.  Meiiatur  igitur  G 
A  lerminum  Tigies,  Cent  260,  qui  <^  sant 
nparati  ad  id  quod  cst  A  enrodem  quaier- 
sceiiduni,  hic  sit  F.  Rursus  idem  C  metia* 
ies  noYies,  6ent  247,  hic  sit  E,  qui  compa- 
'odem  F  iransccndunt.  D  igitur  numerus , 
iib ,  et  E  numerus  numerum  B«  eodem  F 
iiAl.  Adjecto  igiiur  F  hisqui  sunt  A  alqiie  B, 
D  alque  E.  Major  igiiur  est  proporiio  eo- 
sunt  A  alqiie  R,  quam  conim  qui  snoi  D 
M  D  aiqiie  E  Tigies  aique  decies  noTies 
tus ,  C  iiumcram  efQcit.  Major  igitur  est 


rcpcriiur.  Sublatis  cnini  ^  a  diatcssaron  consoiian'ia 
duobus  tonis,  fit  reliquum  semitonium  niinus,  qm^J 
in  primis  numeris  constare  praediii  256  et  243.  Q^mis 
eosdcm  numeros  si  millies  noningenties  quadrairic» 
quatcrqiie  multiplices  B  aiqiie  F.nameros  eiplicste 
Quos  «  necasMrie  est  eamdem  praponioi:em  mk 
rius  dicUs  Diimeris  continere,  qni  ■«>  aiqwe  ml'" 
numero,  Id  csl  1944  pariier  nahipfieaii  m«f^ 
Iiem  ab  eo  quod  esl  F,  Inlendo  dlaiessanw,  vi^- 
ad  0,  et  sil  C  B63552.  Riirsvs  A  M4em  «^ 
ad  P  duos  tonos,  el  Ot  P  S242tt.  Qwi  F' 
eit,  ut  eumdem  sonum  quem  C 
Ad  xqualitateib  nanquc  ^m  la& 
est.  Eienin  ea  quac  esi  A  C 


coium  q*ii  sunt  A  atqiie  B»  qui  scilicet  se*  C  Qvm  cuofetat  quiaqoe  lons  ac 

contineni,  quam  ca  q*is  est  20  ad  19.  Dc- 

m  igitur  est  seniiionium  minus  majorem 

ibere  proporiionem  qnam  20  ad  19,  mino> 

quam  19  i  ad  18  ^.  Nunc  idcm  minas  sc- 

Gommati  comparemiis  quod  est  ultimum» 

bjacens  ultimaque  proportio. 


noribus,  tb  6  lonis  conniic 
igiiur  A  tcrmino  nancm  F« 
toniis  duobus  recessk 
tf  sqne  ad  id  qiiod  csi  I 
loni;  ab  coai 
ninus  csfc 
idcm  rarii 
nsqiic  ad  P 
prodiiiiL 


2« 


\ 


^ifrmts^^ 


i  PropoTt.o  20  ii   is 


CAPUT  XIV. 

n  mfNNS  majHi  quldim 
libuB^  mwHs  rerc  qnmum. 

lenionsiraiidum 
al'm%.    ^Sit.    fMk 


tur,  id 
^  .1,  mnl- 

.1  B  ml- 
adDiluB 
«isquodcstC 
.  liis,  Tcl  tertio, 
|{  ad  D.  Metitor 
Ouocirca  qnia  C 
.  inciieiur  ^iiam  D. 
iJ  cst  C,  cteltCD 
posito  bis  Cftpulatoqilc 
'pliraio  B  C  inlenrallo. 
luiuir.  Sit  eniin  B  ad  C 
iatom,  et  fiat  ut  C  ad  B, 
jiniernnrins.  Multiplei  «si 
'i  iiis  ad  unitatem.  Multiplcx 
•'ii.iriiis  ad  binarium.  Mulll- 
:arius  ad  C  unilatem.  Est  au- 
narius  unilatis,  et  biuari» 
Cit  intervallum  U  C> 


A».  »a:il.  sev.  weTii 


J^}?**11i5j«fc^ 


CAPWT  XV. 

ApMOHM  MCjof/m  rM«  ^nimi  4   cemntttla  . 
. .  f  luun  li.  r«n«v  ina^ornn  qtum  B,  nini*rmt  qitam  9. 
Eadem   hic  rniioiw  el  (emiuiiiittni    mnjii  quoit 

apoiomen  diij  (upra  returnniii,  qiint  enminaiura  ait 

pAHDimis  loTenlri!  Iioc  modo  :  Si(  A  SMIU-  Quin- 
•am  veraab  M  dlsiiiii  tonii  lii  B  47nK.  Sex  *ern 

ditUM  loiiU  ab  M  qiMdect  A.  lit  D,  KilleM  ISI441. 


Mt  C  dliiet  prr  feiiiiloniiim  miiMl,  et 
IMiBfiiiiir  erfo  Inier  C  tiqiM  0  apotMiw  proporlio. 
^m  vm  lil  UMw  B  D,  ei  M  tl  twerw  B  C,  ienlia- 
■imnniiuui.C  D  reiiiiquitur  mniit-.tiioil  apoiamiti 
MM  ■iipra  r«i<il  mu',  liilcr  D  igiiur  aii|ufl  C  eil  ijir- 
rermtia  S37T7 :  httx  ■mem  rlt  E,  '■ei  etal  comin  iiii 
dilTcraiiia  7153,  hse  »il  f.  Si  iKltnr  f,  id  qiind  dct 
comota  quiiuiuiet  miiltiiilifem,  Qeiit  milii  %5TU(,Ft 
■il  hoc  G.  Si  icro  iilem  F  qnaler  multiflicem,  Gl  K 
immerus  iitlMl  18619.  G  igiiur  ali  eo  qmiJ  esi  E 
tnajut  esl ,  K  miilus.  Scd  C  qitiRquifS 
Minma,  K  ver«  quijer,  F  •iiicm  ap>  ton 
lia  est.  iure  igitur  dielum  ett  apolomcii  itiiROrem 
(|iildeni  csie  quam  qiiinqne  commala,  majurem  ver» 
quaiN  guauor;  ex  hoe  ifllur  comproli.ilur  Innum 
.luajireai  quiden  eaae  quam  tunt  ocio  eoiDinaia,  mi- 
narein  Tcru  qiiam  unveni.  Nara  si  minua  iiemiio<iiiini, 
majni  quidem  esi  i|iMin  Iria  ommata  ,  minusvery 
■quam  qin|iior,  apotome  aolem  niajor  qnidi-m  vsi 
qium  i|U;ilunr  contmaii,  minnr  tero  quamquiiiqiie, 
JHticitini  aemiionium  luiiii»  lemitonin  nmjori,  quod 
est  apoioaie,  eril  oinne  majua  i(uiden)  8  eommatiDus, 
niinai  vcro  q'  am  0 ;  Md  ap  itoine  .iiqiie  lemlionium 
.ininus  unnm  efllcianl  i»fluin.  Tonus  igrar  niafnr' 
qnidom  CM  H  coiniitalilitii,  miunr  n-  u  8.     . 


CAPTJT  XTL 

Snpcritii  dieiorum  pcr  nuuHrot  dMOUtnli; 
Sed  qiianquam  perhanc  ■  raiionein  deiBOfiMrtlW 
'cii  quemadmodum  lonui  Gommalibu  comiaTelnr, 
Diin  ef'1  lamen  quasi  tegmhni  delaiaandum,  qoojDi' 
nui  per  le  liane  conira  comrotia  MmpartiioofS 
rei^nare  lonui  ipse  monilreitir.  Sit  ERUur  A  quldea 


S01144,Baaiem  qninque  ib  eo  ditiuit  Itwia  471591 
C  *ero  diapason  id  ki  qiMd  eW.  k  ceDlineni  tTB- 
lihoniatil,  tcilicetln  *  nnmerii  WStt;  D  awem  ab 
ei<  quod  e.-l  A,  sei  Intos  different  umot  *  S3IIS1. 
D  igitur  ab  co  qnod  esl  C  dislat  conunaie  sci  teni 
'seilicei  ab  diapason  consonanlia.  M  aoieai  tit  E TIS^ 
D  aatem  ab  eo  qood  est  B  lono  Tntff  elrimo  dlsiKr 
.  « lonl  scilicet  qninqoe  lonh,  Id  aulem  ifi '  P  BSMin. 
cinm  csi  BSi  i|ilw  S  notlea  aniero,  BMmflti  II  MITf  Sh 
riiffuren.  vero  octies,  Bent  S7tt4,  td  tlt  G.  f=e4  H  qiiltaB  P 
iinmero  companlui  luperal,  G  Tera  superaur.el 
eil  F  tnnl  differenlia.  II  auie»  noTiet  multipUetUB 
comma,  G  vero  ocilts.  Demonsir>tn»e*i  igltur  lewia 
niiiior  quidem  900  ease  Mmmatibaa,  «tttai  vero 
octo  coniinalibus  mtjor. 


Ita  \i\»  pia:ni!BBis  licct  ui;ijiii 

mllunio  coniiiiaie  d  iiaro   i 

iilcin  quoque  pcr  sc  cl  |>er  mbjccios  n 

liiiii^  probibilur.  S:i  K  nnmerus  497661,  ab  eo  tc'' 

icmitoniuw  minus  diaUns  st  D  iiuiiicrns  .  q"i  jf* 


•iipra  qo  ^a«  deicri^tti  «si  •5i4289.  Apoiome  j^  A  ^uae  sit  differeniia  iuler  €  alque  0  numeros  consil- 

tuia.  Ent  aut4Mn  E.  scilicet  unitatom  7153.  Demon- 
stratum  est  igitnr  toiium  daokn  semitooiis  minori- 
bus  commate  esse  majorem. 


ab  eo  qiio4  esS  A»  is  nuinems»  qui  coilifiuir 
uiNtaiilMa  591444«  ei  sii  «  l»oe  €.  Qttpniain  igiinr 
A  B  mioiia  semiloaiuin »  AG  majiis ,  differeutia  ejas 
/|Uod  esi  B  al)  ee  qnod  ea  G  perquireada  6Si«  ^a  est 
7oi^3i  id  «tft  0.  Sed  hic  niiinenis  duduns  eMaaaa 
noosirabat;  ioiit^fi^us igitiir  semiiaDiymac miotts 
eomma  differeatlan)  rocit* 


Semib 
'miniis 


I     407»t6t     I     !«L»8 


,  .47^55)2 


497^^4     S2+a88 


JU. 


■ » ■  1 1  <  <  <  ii 


D 


J^'*4< 


B 


Rursus  demonstrandiim  propono  toniim  >doobus  se- 
miloni-s  minoribns  solo  commaie  esse  majorem.  Sit 
A  niimenis  472592.  Ab  boc  intendaiur  tonus  531411, 
^  slf  hoc  D  ab  eo  tero  qood  est  A  mtendatur  seini- 
Idtiiam  mimi^,  ntK>d  est  B/acfsftB  4tf7#64.  f:em  abeo 
^ood  esf  B^emUonfom  arrtid  hitrodataf  minttis,  <}ubd 
^  C«  et  sit  C  BUias.  Qoonfaiili  ighlir  k  U  lonus  est , 
^€  TOfO  dooeoniinentmlnora  semHonia:Tideamo8 


J%n»»S     itilm  (aY 


Sed  quoniam  omnh  jam  qaa^  probanda  promislmos 
prppria  raiione  moostrata  sunt ,  nunc  qood  sopere^t 
moslcie  institutioni',  regularts  monocbordl  faclenita 
'est  parthio,  Quam  rcrn  qaoiilam  lohgior  ti^ciatds 
extendlt»  (u  |N>st(srioris  commeniarli  dlspdiatloiiem 
ceojioiiilus  traoaferendam 


V 


■Am> 


MMMkAai^MM 


JL^ 


■«M 


rflh 


t-i 


t*' 


f 


UBER  QUARTOS 


■»*  ■ 

r 


;  .    CAPUT  IfUIIUll. 

Etai  omoia  qua^  demoosiraMU  tf  ooi  aoperioris 
libri  iradaiiooe  iigeasimua^  noo  pmoitei  lamoo  ror^ 
aos  eadcm  brofiier  memori»  recoUigooda  prseaittre« 
SttM»qttadaffl  diveraitate  traoHiiHa,  ^ut  bio  mraua  od . 
■iomoriam  rodeunlibus  ad  regol»  ditjsiooom »  qoo 
4olo  lendit  .iotOtiiiOt  TonlaoMia.  9i  ferei  rorom  oaa*» 
jMOOi  qoies,  nuUos  audiiooi  sooqa  Coriioife  Id  aiMo 
Joroi»  qoooiam  cesaajitibtta^  cuoeiia  .molibus  msUc 
jiolor  si  rea  polsom  ciercoi :  ui  igilur  oil  irox,  polso 
eu  opos.  Sed  oisii|:olaai,moisM  neceafo  est  aoleoo- 
dai.  IJt  ergo  sit  tox ,  moium  esse  neces«e  esl.  Sed 
omnis  moius  babet  iii  se  lum  Yelocitalem ,  tnm  etiam 
inrdiiatem.  Si  igiiur  sit  lardus  in  pellendo  motus, 


G  diiioasB  Ti>coa'6iaudionior.  CbiitOQ»  quldem  sont 
quae  simui  pulsm  itta?om  peroiixtumque  ioter  so 
conjongunt  sonum ;  dissonae  vero  quas  simul  ||uls« 
non  reddunt  soavem  neqoe  permixiom  sooum.  His 
igitur  ita  prSidictis,de  propprtiogibus  pauca  dicamus. 

iUPUT  U. 

DiveruB  de  inttrvalUs  $pecul0ilqiu$. 

'.    ..^  ■     ■  •  ■    •■•  ■'-   ■     ' 

Si  intenrallam  muliiplex  binafio  m^iiltipliceiar,  id 

qiiod   flt  ex  hac  multiplicaliono~  Intervallum ,  mal« 

ftfj^  oss. Sil molUploi  ioterralHim  D  C,  oi  B  omI- 

iiiplox  ojoo  qooi  Ml  €,  oi  llai  «t  oilCoilD,  ka  B 

;oi  D.  Qoooiaoi  Igtlor  B  moliiplex  esi,  o)oa  ^ood  osl  C 

•moiitur  0  lenoiQos,  Id  qood  oai  B»  vel  bia,  toI  ior<i#* 


gravior  reddiior  aooos.  Nam  ol  tiiidius  proxima  ]>vol domctepa,  el  osS  oi  G.adB,  lia  Bad  D. Heilior 


ataiioiii  est,  ita  grauu«  contigua  taciiarniiati.  Yelox 
Toro  moius  acutam  yoculam  prasstat.  j^rasteroa,  quae 
gravlB  esl ,  {niensione  decrescii  ad  mediuoi.  Qtiae 
▼erOiacula,  reoMaiono  decrescit  ad  medium.  Unde 
llt  utomnis  sonui  qiiasi  ex  qiiibusdam  partibos  com* 
poilios  eiifO  vldeatur.  Omnis  aoteoi  partifim  c^m* 
Junctio  quadam  proporiione  commitiitor.  Sonorum 
Igilur  conjoncYIo  proporiionibiis  constituta  est.  Pro- 
.ponlpoes  auiem  prioelpaliter  io-oooierii  eoosideraii- 
.Hir»  pcoportio  vero  siioi^  ooioerorlim  ¥el  lomoi- 
llplicJiMiiy  vel  in  sopei^riicularibtts  ,•  voi  io  aaper- 
(IpartieAtibtts  invenitur.  Seettndoa  loro  multiplicoi 
proportiooes ,  ycl  superparticulares ,  consoii«  vel 


.IgHot'  »tormlnoi  Id  qood  osi  D.  Oio>dreo  qola  € 

:  lormliiua  id  qood  est  B  moiiior,  toetfoiur  dif am  0. 

iliiliipkls  ett.igiiur  D  ejtia  quodeii  C,  ei^lCb 

.'ioteriallnm,  ef eOtuio  ox  coiopooito  bli  eopulaibqoe 

•aibcmfi  oft  por  bimirioiii  mbltlplieolo  6  C  «oHfrvolto. 

4» oomerii qaoqao  idem  probaittr.Slreoiin  B  kiX^ 

-diiplum,  ol  biooriui  od  ooiiaiem,  oi  flM^l  Gad  V, 

:ilA  Dod  DAEriiigitor  D  qoaioroarloi.  Mulliplexosi 

.aotem  B  ad  € ,  id  esl  bioarios  od  aniutem.  Muliiplex 

wcai  D  ad  B»  id  esi  qoaleniarini  ad  binariorok  Mlilii* 

piex  esi  igiivr  D  quaiernOriai  ad  €  ohitotem.  Esl  au« 

4em  qaadruplua  quaiemariui  onllotia,  el  bioorio 

multiplicila  mcdictas  quod  esl  iotervallum  D  C* 


fi47 


Miiltifkxmtimlhi 


AH.  MANL.  StV.  BOETII  ifU 

A.libet  saperparticularift  proporiio ,  m  Kt^tbUem;  U 
vero  tnnt  10  ei  !5f  In  eadeni  vero  proporiiOM  mkiW 
i  el  3,  aurero  dei5  binarium;  Ut  reliqva  uiiilnf,  ^  m^ 
dem  «irosque  meiiiur.  Niillus  erll  Igilnr  fater  buui* 
rium  lehiariumque  nuinerns,  (|«i  iil  ^nario  major, 
raiiior  vero  lerii^rro.  Alioquin  iroilaB  divideCur,  quol 
esl  ineonveniens.  Quare  ne  inier  10  qnidte.  aiq«e  15 
quisquam  invcuielur  numeros  qnl  talem  ad  10  oM 
neat  proportioiiem  qiialem  ad  eom  teoeut  15. 


Si  intervallum  blnario  mulliplicatum,  muUiplex  eiTe- 
eerit ,  intervallum  ipsum  quoque  multiplex  erit.  Sil  . 
iniervallum  B  C «  et  fiat  ut  G  ad  B,  iu  B  ad  D,  et  D 
sit  ad  G  multiplex.  Dico  quia  B  ejus  qood  esi  G  inul- 
liplez  esi.  Quoniam  enim  D  ejus  quod  est  G  muliiplex  B 
est,  metielor  G  id  quod  est  D»  metieiur  et  D.  Osteii- 
•um  est  vero  quoniam  '^  si  sint  tcrminl  proporliona- 
liter  consiituti,  curo  primus  ftteril  ultimo  comparaiiis, 
si  |u*imus  ultimuin  fiierit  mensus»  meiietur  et  medium* 
C  igitur  metieiur  id  qood  est  B.  Uultiplex  est  igiiur 
B  ^us  quod  est  G.  Id  rursus  ex  numeris,  sit  G  unitas, 

■  • 

D  .V(*ro  ex  duplicala  proportione,  B  G  sil  qtiaterna- 
rius ,  et  est  multiplex  ejus  quod  est  G.  Est  enim 
quadruplus.  Quoiiiam  igiiur  quadruplus  ex  duplieata 
B  G  proponione  generjtur,  B  G  proportio  dimidiom 
ejns  erlt,  Sgiiur  B  G  proportio  dopla  esu  Bed  doplam 
multiplex  est ;  erit  igilur  B  G  pniportio  muliiplex. 


Superpaniciilaris.intervalli.  medius  numems,  Deqaa 

unus,  neque  plures  proportionaliler  inlervenienl.  SH    ' 

enim.B  C  proportio  superpartlcularis^  et  in  eadem 

proporlio^  inSoiml  sint  D  F  et  G.  QCMiniam  D  F  ei  G 

.mloimi  iunl  in.  eadem  proportioiie»  ^l  cjusdem 

:  proponionis  primi.  Quo  ^  cir  a  cosl  anitas  melielurr  D 

Auferatur  igilur  G  ab  D  F  et  r«liiH|iutuc  D,  hie  est 

igitur  utronimque  mensura.commuoi^ :  iiaecigitur  erit 

j  ■nilas.  QuAcirca  .nullus  inier  F  D  alqiie  G  inddet 

. nmmeru^t  qui  sitab  F  D  qiiidem  muior,  major  vero 

.abG..Sol$^:i>nim  iuterest.  uniias ,  quanti  vero  io  su- 

.  perpafti^ularilius  proporlionlbus  proportioiuiiiter  in- 

ter  ejusdem  proportionis  miiiimos  «  inlereidenl,  tot 

6i<am  iaier  ca*t(  ros  ejusdem  proportioiiis  liiddeni* 

S^d  nullus  inter  F  Datque  G  minimos  ejnsdem  pro- 

port'oiiis  interveoire  poiesU  Nnllus  igitnr  inler  B  ai- 

que  C  proporiionaliier  cadet,  ct  in  numcris  sit  qus- 


Si  intervallum  *  non  mulUplex  binario  nvliiplieaiM^ 
i.l  quod  fit  ex  hac  maltiplicatione  oec  TTitlfiei  ea 
ntc  soperpariiculare.  Sii  enim  intertaliaai  noo  wul^ 
tiplex  B  G ,  el  Oat  ut  G  ad  B,  sic  D  ad  D..piQO  qoor 
niam  D  ejus  quod  esl  G,  neque  malilplex  081. 
siiperpariicularis.  Sil  enim,  si  fieri  polesi» 
D  ejus  quod  est  G  muliiplex,  etqaoniam  eogollim 
esi.  Si  iolervalhim  biuario  multiplicauim  slt,  el  ond- 
liplex  iniervallum  creatum ,  id  quod  malii}ilicalwii 
est  bis  iniervallum  es^e  muliiplex.  Erli  %ifor  B  C 
multiplex,  sed  non  est  positom^  Mon  tgltor  erii  D 
C  ejus  qnod  est  C  multiplex,  nec  vero  soperponitulare. 
Nam  soperportieularis  proponionis  mediiis  propor- 
lionaliter  lerminus  nullus  intervenH.  Inter  D  veroel 
G  esL  proponionaliter  li  rminos  coosiitutusi  id  061 D. 
.  Nam  ut  est  C  ad  B,  iu  B  ad  D;  impossibile  igitarent 
D  ejus  quod  est  C,  vd  muliiplieem  essot  vel  soper* 
panicolarem ,  quod  oportebat  oslendere.  Bi  in  no- 
uieris  sii  non  muliiplex  intervallum  6*ad  6,  ftatqotoi 
sunt  i  ad  6,  ita  sex  ad  alium  4|oerolibet  Moweroni. 
Ilic  erit  igilur  novenarios,  qoi*q«ateriiarii  ncqoe 
mullip'ex  neque  superi  artlcularis  i*St. 


Si  intervallum  binarfio  rouliipKcelor;  aiqoe  id^qudl 
ex  ea  aaultiplieatioiie  crenlMtiir  muliiplet  nnn  K'i 
ipsum  quoqoe.  non  erit  mvtiliilet.  Sh  eriimlniefvil- 
lum  B  C,  ^aique  ui  €  od  E,  ila  D^ad  D,  el  non  fir  0 


■  Si  •'nf  ffroportionaHter  numtru 
«ON  e$t. 


^  Sula.     *  Incldeut,    <*  Ea!em   qnw  utroiqe,    *■  In  retu$to  ioJiu 


iiiO 


DE  IIUSICA  LIR.  IT. 


»250      , 


ejttf  qiMHl  csl  C  muliiplex.  Dko  qoonbm  nec  B  ojiis  A 
quod  esl  C  eril  multlplex.  Si  enim  etl  ei  D  ejus  qtt«Hi 
est  C,  e<i  mnliiplex.  Ai  non  est ,  non  crii  igitor  B 
ejtts  quod  eti  C  mulilplex. 


Duplex  inlervHllum  ex  duobus  mnxiniis  soperparii- 
cuIaribuSf  eonjuiigitur  sesqualtcro  et  ^etquitertio. 
Sii  ciiiin  A  quidem  ejus  quod  est  B  sesqoialier,  B  vero 
fjiis  quod  esl  C  sesqoiiertius.  Dico  quoniam  A  ejus 
i|uod  esi  C  duplex  est.  Quoniam  igitur  sesquiaUer  est 
A  ejus  quod  esl  B,  igitur  A  habet  ip  se  totum  B  eju%- 
que  dimidiom.  Duo  igilur  A  sequi  suat  tribus  B.  Ror- 
sos  quoniam  B  ejos  quod  est  C  sesqoiteriius  est»  •  B 
igitur  babet  C,  et  ejos  lertiam  psrlem.  Tres  igitor  B 
acqui  suot  ad  quaiuor  i\  Tres  auiem  B  «qui  erani 
duobos  A.  Doo  igiiur  A  aequi  sont  ad  qoatoqr  C ;  onus 
igiiur  A  xquus  est  duobus  CC.  Duplex  erit  igliur  A 
ejos  qui  est  C,  et  in  numeris.  Sit  enim  sesquialter 
12  ad  8,  sesquiterlius  Tcro  8  ad  6  :  ergo  12  ad  6  dn- 
plices  sunt. 


Si  srsqiiiallero  intervallo  sesquitertium  demptum 
fuerit  iiiterYallum ,  erit  quod  relinquitur  sesquiccia« 
▼ttn.  Sit  enim  A  quidem  ejtts  quod  est  B  sesqaialter, 

l^  at  fero  C  ejos  qnod  est  B  sesquilertios :  dico  qoo- 
iiiam  A  cjus  qood  est  C  sesqoioctavus  esi.  Qooniam 
enim  A  ejus  qood  cst  B  scsqoialler  cst,  A  igiior  babtfl 
in  se  B  et  ejus  diroldiam  parlem.  Oclo  igitur  A  sDqMi 
sunt  ad  duodrcim  B.  Rorsus  qoouiam  C  ejos  quod 
est  B  sesquiiertios  est ,  C  igiior  habet  in  se  B  ei  ler* 
tiam  f  jos  panem*  Novem  igitor  C  cqai  sont  ad  dtto* 
decim  B.  Duodecim  B  «qui  eiant  ad  oclo  A ;  -et  ocio 
igiior  A  »qoi  sont  ad  notem  C.  igitor  A  mqfMn  est  ei 
quod  est  C,  et  ooiavflB  ejna  parli.  A  igitor  *  eiot  qood 
est  C  sesqoioctavtts  est.  Et  in  nomerls  aesqolalienmi 
qttidom  ittierrallom  sll  noTeBariiis  ad  senarittfli,  sas« 

.  qttitertlom  Tero  octoMrioa  ad  sonarittm;  Movem  igllttr 
ad  octo  aeaqoioetava  proportio  esl. 


Ex  doplici  intervallo  afque  sesqniaUcro  triplex  na* 
seitttr  intervallum.  Sit  enim  A  ejus  quod  esi  Bdup!ex« 
B  autem  ejus  quod  esl  C  sesquialter.  Dico  quoniam 
A  ejus  qood  est  C  iriplcx  esf.  Nam  quoniam  A  ejus 
qttod  esl  fi  duplex  est,  A  Igitur  9Rqiios  est  doobus  B. 
Rorsiis  qooniam  B  ejus  iquod  est  C  sesqiHalier  esl, 
B  igitur  babel  in  se  toium  C  ei  ejus  dimidiam  partem. 
Doo  igiiur  B  acqui  sunt  tribus  C.  Sed  duo  B  a^qui 
crani  uni  A,  et  unus  igilur  A  xqucs  esi  iribusC;  igi- 
lur  A  ono  C  triplex  cs(.  Ct  in  numeri^s  sit  duplex 
qttidem  senarius  tema  io,  sesquialier  vero  iern.irius, 
binario.  Senarius  igiiur  tiiplex  est  binario. 


Sex  proportiones  sesqiiiociavs  majores  sunt  uno  diu- 
plici  intervallo.  Sil  enim  qulJe m  nomeros  A,  hojns 
aotem  sll  sesquloetavus  B,  ^  hujus  sesquiociavus  C« 
et  bojus  sesqoioctavus  D,  el  biijua  scsquloctavus  F, 
p  f  jusque  sesqttioctavus  G,  atqoe  bujus  sesqulociavas 
K.  Id  aotem  fiat  secondom  descriptom  in  Aritlinietif a 
roodum ,  et  sinl  numcri  A  B  C  D  F  G  K ,  et  sil  A 
292I44,  hujus  autem  sesquiociavus  qoi  est  B  294912, 
hojiis  autem  sesquioctavus  qui  est  C  S51776,  hujns 
aiitem  se  qnioctavus  qui  est  D  375248,  hujus  auteni 
sesquioi  tavus  qiii  est  F  419904,  bujus  aotem  sesqiii- 
0  tavus  qui  esl  G  47239^,  hiijus  aulom  scs(|uio€iaviis 
qui  est  K  531441.  Kt  sunt  55144!  quod  est  K ,  plus 
quam  duplices  '  ad  dueenta  80  duo  miliia  144  qiiod 
cst  A.  Sex  igilur  sesquiociavae  proportiones  ampliores 
suni  uno  duplici  iniervallo. 


"  B  igiiur  habet  iii  te  toiuni.    »»  Hujut  auleri.     ^  A  dueeulis  uxaginUi  duobu$  miUi^ui  144.  Sfld  hite  Itetio 
noH  ptaeet  Clareano. 


mi 


AN.  NANL.  &EV.  ftOCtll 


M» 


jr«i 


rproporbonvmaurfdiijitu*. 


Pfiia»fl.t.r«A<<to^J5(^<A^/<r^ 


^ 


Miitt 


t9imlMi774lj71t4<l4-lo 


^»»441 


cAPutm. 

llNffcMMi  per  ^rmcm  «e  LarfMt  H  imt  totonDii 
.  .      .•fti(«ciipc<ip.:  . 


•  t 


I  lle(Hiii|<Hmi«mtiifmiiiiei^umf«cmidtfmpi^^ 
^oftMNiMilito  ''fier  regvlMii  dWiBuH ,  qwNiiamqae  iie* ' 
ceiMirNis'  loaes  irlbu»  getterilms  ctniilen«  exlilliebit* 
iMa  |iarf Uia,  ifNrtira»  lnterim  iwas  9^(me)r€,  ot  cum ' 
diviiaMii  lineani  fiidem  neterii  «>gi^teriities,  qeod^ 
uiilcviqv^  fli  ntieii/fiellllnie  pos^tagnoscl.  Velcres^ 
6fdiii  muki^i  fitlpiercM^dfniJi  seHptibnlsv  iHs  in- 
ttfri  MNfiEt  NfNNlNi  lieeeM  ^skt  •spponer^/eiedK 
^ftti«ietttlHiqNbdim  qNlbus  nH^vorim  TociMN. 
notwNNiiN',  ea^NN  y r  feiierd  inodMqNe  dHrfsere, 
slHral^tlliNl  %ad  br«tMo  eepUhfos-  iif  srqminV 
m^bo  ilK|N0d  mifsidNi 'folNisM  Nfcrfbere,  sdper^ 
Tersom rhyilimica  nfieiri ebmposllioaedislentum.lias 
sonorum  noinlss  nscribcrei^Jla  miro  moilo  reperii  n- 


^  iom«  firtro  liabens  Wrgulani  T-  Hjpale  dinm- 
tkae*  quas  esi  principalium  exleoia,  v  aopiiMm}  ha- 
bens  lineam  et  r  conversura  dasa  habeqs  linNiS  ^ 
Ilypaton  dialonoSt  quae  esl  principaliuin  exlenta» 
0  Gnecuni  ei  diganfhion  «r.  irji  aie  meson,  quae  est 
principalis.Niediarum,  c  e(  c  S  •  Parbyjlafo  meson, 
qus  e^'  ftubprlncipilts  iuediirom«  p  et  c  so|MnBn 
£  •  Meson  enharmoAtOS  /qnx  est  msdismm  tebar- 
monios,  n  Graeeum  ei  e  eonversom  a.  Ileson  cbra 
maiic^t  quse  est  mediarum  chromatica  *  n  Grseum 

-  Iiabens  Tirgulam,  elcconTersom  per  medium  habcns 
virgiilaffl  ^  HesoN  diatnnor^  qius  est  mcdiarvm 
exicnla,  M  Graecumei  a  Graecum  dtdactuoiff.  Mese, 

B  quae  est  mcdia,  i  et  A  jacens  -^.Trile  synemmenoo, 


qius  esi  tec;ia  coojuNclanHB;  o.  et  A,  iiipiNma  v«  Sy* 
nemaneiion  enharmonios »  q«e  esi  ooigNNeumm  ou- 
birmoiiicfit  ff  Gr«eum  et  a  faceiDi  conrcrsum  per 
medbifli  hsben»  vlrgulam  & .  Spemmenoo  chro» 

■       «  * 

mati^,  qdo!  est  cei^uaclarum'  chromatica  u  Grae- 
cdb  habens  Yirtiilam.  et  A  couTcrsNm  babotf  f  i|- 
golim  y.  Syuemmooon  diatooos  Q«ai  QH  iii^iiiiii* : 
nmieisleeiia^riMllS^Hali.NyBOiNiMqdn,  qNftiSi; 
uiinsa  eq:!JudrtaMNn,  o  ijj&adraiaai  atpiolwN'  el  tf.' 
Piriine^,  qine.  c^t  aiiV  miediay  2  ei  fi  ClrMUL^^!^ 
cens  ^.  fHWdieteQfm;^noo,jiN«'1^ih>fiVim 
e»l,  £  qitadfaturo  ci  i|  Gijeciim  '^NpJNom.  tl..  We^% 


les,  ut  non  tinturo  carminum  Tcrba,  qux  litieris  ex-  C  zcugmenoii  enharmonios ,  qu»  est  di^nHaonji»r<^ 


plicarcntur,  S(-d  melos  qiioque  ipsum,  quod  hi^  no:u- 
lis  signaretur,  in  membriam  posteritalemquc  durarel. 
Sed  ex  bi4  omnibus  iiHNlfs  unom  inlcrim  Lydium 
rjusque  notulas  per  Iria  genera  disponamus,  iii  nli- 
quis  mcdis  idem  facerc  in  l(mpu9  aliud  difTcrenles. 
Sane  si  qiiando  d^sposiiioiiem  nolarum  Gra^cariim 
liltcrarum  nuncupaiione  descripscro,  leclor  nutla 
novitate  turbi^tur»  Gtxds  eniu  lltteris  ^  Ouni  in 
quamlibci  partem  immiitulls,  nunc  etiam  inflexis, 
toia  hxc  nolanim  descripiio  constttula  est.  Nos  vero 
cavemiis  ali  uid  ab  aniiquiiaiis  auctoriute  iransver» 
tere.  E>unt  i|;itur  prinrcs  ac  superieres  nonilae  di- 
clbnis,  id  esi  Terboruro,  secaodavero  aiqoe  infe-: 

riores  porciisiooii-  Proslanibanoinenos  qui  acquisi« 


monios,  A  ei  n  Grscum  jaceiis  conversom  ^ .  Bie- 
zeiigmeiion  chromaticae,  (iii.t'  eit  diylsaram  cbroaia* 
tlca,  A  habens  virgulam  et  n  Grscum  j^ns  cia- 
versum,  habens  liiieam  angularem  ^i.DiezeagiBe» 
non  dlatonos.  qn»  esl  divTsanim  diaion«ft-,  a-qoadm- 
tum  supinun  et  z  ||.  Neto  diezeugmenoii*  qtas  cii  ii* 

tima  divisarum,  *  jacens  el  N  inversiim  didnciiim  t. 

»    -  ...  ^ 

TriiehyperboIeon,qiia!  est  teriiaexcellentionit  rdeor- 
sum  respiciens  desirum  et  eemi  A  aiAisinioi  sorsam 
respicieiis  ^.  Ilyperboleoh  ephalrmonios,  qNK  est  ex- 
cellentium  enharmonios  T  supioom  el  semi  A  dex- 
trum  supinum  v.  Hyperboleon  cbromaticae,  qM  est 


iui  diei  potesl  E|  oon  iaiogrum  ei  tao  |acena  h.  Ily-  D  escellentium  cliromatica,  t  sopinoiii  habeNS  Unean 


pate  bypaiio^  qo«  osi  priNoipalis  pHnctp.^liom  ^  r 
oonveiaum  ei  r  rectnm  ^.  Parhyitate  hyoaionjd 
est  sobprlncipalls  priiicipaliNm «  B  non  integrum ,  et 
i^  snpiiuim  |g^ .  Hjpatnn  ejiharmonjos  *  qu;c  est. 
«principalliiai  eidiarinani*ii«  v  aopioum,  ei  r  coover- 


et  semi  A  dextrom  supinum  haUens  retiro  lineimj 
^^  Hyperboleon  diaionos ,  qu«,  osi  axceilanljHHn. . 
exienta,  M  Gr«cum  habens  iculiflfi  41 M  ilimkm  : 
habens  aeuiam  If^.  Nete  hype.b6leon,  l  babeoa 
acuiam,  ei  A  jaeens  habens  aeotam  4f .' 


0.9€fiptkf.    k  .V»M  Mmr.     «  Pfineiffalh  inhtci^Uum. 


ii^ 


t>E  MrSICA  L  B.  lY. 


HH 


1 

rroqlimbatioincnos. 

n 

Lycliaoot  mcson  Jiatont^s. 

Paranele  diozeugmenon  cn- 
harmoniv  s. 

:  1 

Hy{iato  iiyp«'on. 

k 

Mese. 

1 

Paranete  diezeugmenon  f  bro- 
uialicffi. 

r  ' 

Pari^pale  kvrialon. 

■    ■ 

T 

Triic  synemmcnon. 

■ 

Paranete  dlezeugmonon  dla-. 

1  ^^#  ■ 

LycliaiKm  ^ypalon  enVartn^ 

'  nioi.      •' 

•           ■  •        .  •     •  • 
l.vchanos  bvpaiou   chroma- 

lic». 

• 

> 

I^araoeie  synemmcnon  en- 
hannouios. 

tonos. 

l 

V 
F 

Panine  e  syn<«ii«iienon  cbro- 
mailcaf; 

Parartoti^  synomtiieiioo  (iiu- 

V 

Ncle  dlezcogmeion. 
TrllebypcrboIiOTi. 

*f 

Lyclianos  bypaion  liUlouos. 

lOUQO.  - 

.    • 

•         • 

X 

Paranote  hyierlHil>OD    en- 

■« 

Hj-pale  meson. 

l 

Nete  syncmm^nod  extensa. 

V 

barmouioB. 

■   • 

M 

Jr- 

Paranete  byperi»o!con  tbro- 

,  £ 

ParligrpsleiiieiEoli.- 

t 

Ne!e  syn^mmenoa  uUima. 

M 

ma  icn. 

'•i 

Lychanos  mcson   pnharmo^ 
oios. 

^v 

Paramcse. 

nr 

Paranete  brpeibulcoo  diato« 
nos. 

* 

Lychanos  mesonGbromaUcie. 

• 

Triie  diezeiif  nenoii. 

\ 

\ 

Ntfie  bjperboleoQ. 

1 

CAPDT  IV. 

Mvtmhardi  TegHiarii  poHUio  in  gemere  diat§nlco^ 

.Sedym  teinpiis  oit  nd  regiilarif  mimochordi  diiri- 
tioaem  fenire  De  qiia  re  illtid  e^^l  predkcndiim»  qu^d 
^vc  in  mensurt  nervi,  sive  in  nnmerit ,  atque  in  tfh' 
fW  proportioee  statvaiur  describenda  divikK»,  mjtH 
tpitium  cbonhs  ermajor  nnmerl  mnliiindo  sonos 
frtVlores  efncieu  At  fi  foerit  ncrvi  lungiludo  e<intnio 
etior,  et  in  numeris  arque  non  mulis  plurslitas,  acu 


A  sima  ,  id  esl  proslambanomenos,  D  B  iu:em  mcse« 
Est  ^nim  dimidia  loiju9»  et-siciitA  B  ab  ca  qtix  est| 
B  D  dupla  est  spsiio,  ita  B  D  -ib-ca.  quae  esi  A  B, 
dup*a  est  acumiue.  Nam,  tii  siipcriu4,dicium  e  t^ 
spatii  et  acumlnii  semper  ordo  coaversos  est.  Naai: 
ipnto  est  cborda  major  in  aouminc «  quiato  fuerii 
ipinor  in  speiio»  quocirca  erit  et  E  B,  Nete  liyperbo^ 
leon  quoniam  E  B  ejus  qu«  est  D  B,  dimidia  qiHdeia 
In  qtiantiiote,  dupla  vero  in  aciunlne.  Burbos  quoniiin^ 
eadi-m  E  B  ejiis  qux  est  A  B  quaita  pars  cstiu  spatlo» 


tiores  vocesedi  necesse  est.  Aiquecx  hac  coropara-  B  qiiadrupla  erit  ab  eadem  in  aciimiiie.  Eril  igiiur  («it 


llbney  qu^tum  unaquanque  fuerit  vcl  lungior  vel 
pkirium  numerorum,  aliaque  vel  contracttor  vei  pau- 
cioribus  signaia  numcriSy  tanlo  vel  gravior  vel  acu- 
«iorinfenitur.  Nec  leciorem  res  ilfa  contarbet,  qund 
inlendenles  sa^pe  spatia  proportionum  nuniero  inajorc 
ailgniavimus ,  rrmittcnies  vero  minore,.cum  intensio 
a/nmen  fac  iat ,  rcmissio  graviiatem.  Illic  cnim  tan- 
liim  proportionlim  spaiiq  signnbamus.  Nibil  de  g^a- 


djicium  est)  nete  byperbolcon  dupla  iu  acmaiooabcai 
qpaa  esi  mese.  Mese  aulem  dupla  io  acumiiie  ab  e», 
quae  cst  proslambanomenns.  r^eie  vcro  liyrotbokOA 
qunilrupla.  in  acuminc  ab  eo  quai  cst  proi^mUino* 
iQcnos»  consQnabit  igiiur  pro&Imi>i>anomenos  ad  rne^co: 
diapason,  mese  ad  oeten  hypcrboleoa  diapason,  proS': 
lanibanouienos  ad  neten  byperbolcon  bis  diapason.: 
Rursi^s  quoniam  aeqiia&sunt  |uitoH  AC,  C  P,  DK,  E  B.. 


thatis  aut  acuniinis  proprieinte  laborantcs,  atque  ideo      Cst  auiem  A  B  quaiuor  earumdem  paniom,  G  B  au- 


efln  actimen  'liiajoribiis  numeris  inlenUimus,  et  mi- 
norAmS  In  graviiaiem  s«pc  remi%»imus.  Ric  vcro  ubi 
cborOarum  spaiia  sonosque  metlcmur,  naturam  re- 
ritn  sequl  net%s.«e  cst,  majoriquc  longitudini  ch'  rd.i- 
nim  ei  qoa  gravit^s  eiisVt,  am;liores,  minori  vero 
ex  qoa  vdcis  acumen  nascitur,  dare  breviorcs.  Sit 
cborda  intensa  A  B,  iiu'c  xqua  sit  regula  qiix  propo- 

dividatur,  ut,  ea  regula  cborda  sp- 


pdsit),  ex3em  dlvisiones  in  ncnri  longitiidine  signen- 


tem  trium,  A  B  scsquiierlin  et^t  ab  ea  q««  csi  C  B«' 
Biursus  quia  trium  est  xqualiiun  pariium  C'B,  sed. 
D  B  duariim,  eril  igitur  C  B  sesquialiera  ^jiis  qii.-e 
est  D  B.  Rursus  quonijm  CB  est  triuai  paiiuin 
a^qualiiim ,  qualis  est  una  E  B,  tripla  *gitur  esi  G  B 
ab  ea  quae  est  E  B ;  erit  igiiur  G  B  ly  banos  bypaton 
diatoi^'S,  consonabitque  proslambaoomenos  qiiMeai 
ad  lychanou  bypaion  diatonon  diatcssaroii  consonQn» 
tiam.  Eadem  vero  lycbaiios  hypaton  diatonos  censo- 


tuV  quas  ante  assignaveramus  in  regula.  Nos  vero  jv  nabit  ad  meseo  consooootiam  diapeote.  Eademotio 


nunc  dividimus  iia ,  qnosi  ipsam  cbordam  et  non  rc- 
gulam  partiamur.  Dividatur  igitur  A  B  in  quatuor 
panes,  per  tria  puncta  quae  sunt  C  D  E.  E  it  igiiur 
lota  quldem  A  B  dupla  ab  his  qnas  sunt  D  B,  A  D ;  si- 
gifTatim  Irero  A  D,  D  B  duplae  sunt  ab  bis  quae  sunt 
A  C,  C  D,  D  E,  E  B.  Erit  igitur  A  B  quiJeji  gavis- 


lycbanes  diatonos  eomoncibit  ad  neten  hyberboleon,.' 
diapason  et  diapento.  Btirsos  sl  de  lota  A  B  nociam . 
parteui  aufcram,  eam  quae  cst  A  F,  eruat  partea  octo: 
F  B.  Erit  igitiir  F  B  liypate  hypaioii,  ad  quaiB  aes<- 
qiiiociavam  couliooat  proporiionem  A  B,  id  est  pros* 
lainbanoasetos,  In  musica  vcro  lonum. 


*  Figura  H<nrici  Glareani, 


m  JiAnu  mvi  uoetii 

ti)iflut ,  id  quod  esl  A  D ,  rfmitto  ab  D  iMum  qui  est  A  ■paiio  rdinquilur.  Ilamrs  remitlu  dialcaMrwi  A  G 


D  E.  Eril  igliur  E  A  ci  <|u*in  reqnlruMiB  apMome. 


Sil  popMitnm  ■  ir  «cintn  ptrieoi  conri»  luinere , 
'  ll  sontn  A ;  imendo  ipotomen  A  Bj  remlllo  ■emliD- 
'  nimD  nliiDi  B  C ,  ei  qnoDlani  lemltDiliBiii  RpoTDiae 

miiiuseH  connue,  comma  crlt  C  A> 


iiHendu  drapenle  G  ff.  EriilKiliir  A  D  tonaa.Seiler* 
A  FBeouiDDium-  Erii  i<i'ur  f.  U^pi)j(we<^Rtir*ttf 
remillo  dial^sEiron  H  K,  inteoilo  diapenle  KL:  tOBW 
JSiiur  cM  U.  L.  Er^  aulein  taifi»  U' A*  BesiUMiiB 
I^iVir  iDiDug  ttt  L  8.  3<d  enl.lDDut  S  I^  Eiit  i^ur 
|D  apotone.  BiuMuir-eii4adiateKaro>f  M.  Sasi' 
foniviBigUqreu.p.11.  Rsinvua  diaieaufM«  ^i  A ;  fte- 
miiuninni.igitKr  eai  M  A.  P^  coMMaAiiiin  iciiur 
■uinpta  tDM  circa  A.  B  «Uiuwrou^  iliia  aen'Uioai>, 
3  U  quidem  ad  acutum ;  N  A  Tero ad^Wfa  faiicm 
totutnqiie:  UN  x)in«s.est  qBam  ,dia|Wnte.. Couii.it 
enim  «x  i)uiiH|ue  Bemitoniis,  et  applome  lemluu  d 
duobui  Igitur  lonb  et  Iribus  «iNiiomia  jsinorifaui, 
ei  quoniam  duo  acuuionia  unam  lunum  ipiftere  ne- 
B  qaeonl.  Bod  rdlpqoltiv  conima ,  toium  M  H  (psiiom 
minas  esi  spaiio  diapenie  consonauiix  uno 
Quod  racillime  Uiligens  lector '  iiitellieet. 


CAPUT  X, 
Beguh  imntndi  umilonii. 
Oporlet  vero  has  omnes  consonanilai  rile  esse 
.uSmn  oifM  anrilNu  miaa;  rrmn  enim  hic«  t»- 
i^mmi  «t.teienlia  colliguaiDr,  nisl  ruDtint  Dtu  »Ufite 
..eMrtittliaae  oini&iimL  Ut  vero  id  qood  laitiliiiioac 
.■fieicje  atlorai  swuc  noa  «u  aoribut,  qnod  pini 
provceioram  hi  mnsica  ea<,  led  ratiooe  inlerim  cen- 
seatBr.  Ooum  dabimus  eiempturo  inreniendt  tpaili, 
qood  videiureteepaulodimcitius,  scilicei  £emlloni|. 
minoris,  ut  in  BlraaqDe  panem  r  acounn  seilicet  al-  ^ 
ilucgraTDm.ratopoisiierdiie  reperiri. Slt diatesGa- 
ron  A  B :  oportet  Igilur  eirca  A  D  b  coiiBooam  miiiut 
semitonium  ad  gravlorem  pjriem  kcDiloremque  de- 
dueere..  Inienda  igiior  D  C  dlaictsaroh.  Remhio  rar- 
lu»  diapente  C  D,  Erii  Igtiiir  lonus  B  D ;  diaiessiron 
enlm  eentenafilft  a  dhpeme  consonantia  tono  sopc 
ralnr,  el  C  B  spatium  afa  C  D  <patia  R  D  spaiia  rran- 
scenditnr.  Bursus  inlendo  diaieEsaron  I)  E,  rcmillo 
WIM)  diipeoiQ  e  F.  Toont  esi  )|tiar  D  f.  Sed  D  B 
.4m«  erai.  Semiloniiia  igltur  mimi  wi  A  F,  qnod, 
subtraciis  duobus  lonis  F  D,  B  D  tb  A  B  diatesiaroii 

■  A4.     b  CotttonanliniH.     <  IiiUlligil.     '  Conjnugtilur, 


Sed  qnoniam  paululum  de  conimatis  raiions  pne. 
dlilmos,  non  eit  diETugieiidum  el  in  quali  pro|Mriioo« 
Jdem  Ipium  comma  conlineatur  osiendere.  Estenia 
comfia  Quqdii^imvacemrMliMdaHpottitaBditBS, 
dicentfiraiqae  esi  semiioniuin  miaut  k  aamiioniim 
majut ,  quaniii  sigillallm  eommciibiit  cOMttre  li' 
ileanlur.  Ipse  qwque  lonut.Wianiis  rnrsut  conBt- 
liLui  <■  conjungitur.  Ac  primum  liinc  conveaietis  su- 
maiur  initium. 


Sfmummio,  Ankk^mptrpmikatMm  ifk',mfm^ 
vtdiao«potK,4'iutMr«r«*Mw*..    ... 

BaperitviIeMMa  pHfortii' sdmS  tn  a^  «odlo 
'  propertioMliler  IntBrpMito  nmMdp.  «ehpMKl/M 
Tero  poileriBs  Armlter  detiMMtrahltiir.  Quaa  eni» 
'defMntirolieneni  th»H'Aicbiiai,nliiUnr  fnn  aM. 
Hae  vero  edi  NujnaiwiH :  Wt^  Infuit;  iupMynih»- 
Inrii  proponio  A  -D.  SaaD  iiiBtdMi  praponiMt 
mlnimos  C  E.  Quoniam  igilifr  sudi  minimi  in  eadem 


143? 


D&  MDSICA  LIB.  m. 


im 


|M«foition«<!  £ ,  el  smil  WH^fptrtlatlares,  E  name-  A  atiuc  C  connnaiis  proporito  conllncMir.  AuYero  igttiir 


L' 


Vttf  Gnvmefow  (lane  ■  BM.m  ejvtque  tranecendit 
{&il  Miem  kaBC  D.  Dico^  qfioiriam  D  non  ertl  ttomeros» 
•a«d  «niiBA.  Sf  enimefil  nttmerai  D  et  para  ejtts  esl 
^imE, I» melielBr D  mimerMi  E  nttmemm.  Qao- 
metfM^E  iMiaMnmi  meileltr.  fltie  ill  itl  C  quix^ue 
iMHiMu»,  «Ifumilue  igUof  G  et  fi  mmieros  mctietur 
D  muiienM9,faod  etl  ImpoiiSliile.  Qoi  ehim  sunt 
minimilii  eadtm  proporlione  qiiihKl  bel  alils  name- 
ria»  iii  primt  lid^  imricem  tunt,  ei  aolam  diffcren- 
liara  reiinenl  <  raitfilem ;  uftitas  Igilur  esi  D :  igiiur 
fi  «umema  C  iiumenim  wiltaie  iransceiidit.  Quocirca 
niNua^  ineidfai  <  med  u»  uuiiierus,  qui  eam  proporilo- 
nem  aeqoaliur  scindat.  Qvte  lll  ui  nee  inter  ees  qui 
eamdem  liis  proportionem  teueniv  medius  possit  nu- 


B  numerum  de  numero  C,  et  lelinquitD  in  7l5j  uni- 
tatlbus  toltoipatos. '  Quid  liumerus  ininorD  est  quaiii 
sit'  septuageslma  lertfa  pnrs  .B  nuitieri ,  inajor  vero 
seslquamseptuagesima  qnaria  sit.  Nain  si  cumdcm  D 
nnmerum,  qal  est  In  7153,  sepiuagics  ter  multi|>1i- 
rem,  ^  flet  mibi  E  num^rbs  in  523IG9  uniiaiibus 
consiitotas.  Si^  eum  septuagres  qiiaier  multipliccm, 
flt  numerus  F  $29522.  Quorum  qii^dem  E,  qui  per 
sepiuargiiita  tres  aucttite  est,  minor  esl  B  numero;  F 
aotem  qui  per  Tl,  major  esl  B  numero.  Rccte  igiiur 
dictum  cst  D,  ejus  quod  est  B,  mi^iorem  qaideih  esse 
quam  aeptuagesimam  tertiam  parlem ,  majorcm  vero 
qoam  sepiuagesimam  qnart^m.  Qoocirca  et  C  nuoie- 
rus  B  nomerum  S  minore  quidem  parte  ejus  quod  esi 


inenis  collocari,  qui  eamdem  proponionem  xqualiter  B  B  eumdem  B  supei  at ,  quam  septuagesima  tertia, 


^indat. 


roajore  vero  quam  sepruagesima  quarta.  Ejus  igitur 
qnod  est  C  proporiio  ad  id  quod  est  fi  major  (|uidem 
est  quam  75  ad  74,  niinor  vero  quam  74  ad  75.  Nam 
in  priore  unitas  septuagesima  quarta  est  niinoris,  in 
posteriore  vero  eadcm  unitas  sepluagesima  teriia. 


iiiU4     I:>i43lli         J>l»4«' 


Elsecnodum  Arcbiua  qoldem  raiionem  idcircein  a«- 
perparticularl  nuUos  medius  terminus  cadit,  qm£ 
xqualiter  dividat  proporlionem ,  quoniam  minimi  in 
eadem  proportlone  sola  differont  uniiate.  Quasi  vero 
Boo  etiam  ia  mullipiiei  proporllooe  minimi  eamdem 
unitatis  difrereniiam  sortianlor.  €um  plnres  videamus 
esse  multipHces  prxler  eos  qui  in  radicibus  collocali 
aunt^  i  ter  quoiinedttia  lermimis  seiBdtfns  mqoaliter 
eaindem  proporiionem  ^sH  aplirib  Bed  btte  qoi 
nrnbmeticoB  nostros  diligeoler  k»peierit ,  fadlias 
iineliiget»  Addendum  fero  eal  Id  iia  «venire,  vt 
Ancbitaa  poial,  iii  aola  superparlicalari  proporlimie. 
F(on  autem  UBiversaliter  esi  dieeodum.  Nmie  *  atiiem 
ad  sequentia  convertamur. 

CAPUT  XII. 
In  qua  numerorum  proportione  sU  comma,  el  quomam 


Idem  aliler  espltcandum,  illo  prius  prssompto,  quod 
ai  cui  propertieni  proprla  nomerorom  diiTerentia 
seqoaliter  augeator,  minor  inier  eos  qui  post  addl- 
lionem  fluni  proportio  eomlnebitur  qoam  Inter  ptfo- 
rea  qui  ante  additlonem  illam  quadam  propoHiofio 
dislabani.  Ut  aez  el  quaiuor  si  uirisque  blnarlua,  qua: 
est  diflbrentia  sua  apponaiur,  flent  8  et  6,  sed  inler  6 


et  4  sesqiiialtera ,  inler  8(16  sesquitertia  preportio 
tn  ea  qua  major  tii  quam  75  ad  74,  mtnor  ^iiam  ^  coniinelor,  minor  vero  e?tproporiio  aesquilertia  sei- 


74od73. 

Primum  Igttur  dico  qooniam  bi  nomeri  qui  comma 
oonrinefll  majorem  inter  se  retinent  proportiom  m 
qiiam  75  ad  74,  minorem  quam  74  ad  73.  Id  vero  ita 
«temonstrabitor  :  ac  prlmo  qolflem  illod  reminiscen- 
dom  esl,  qood  lex  toni  diapason  commate  iranscen- 
dunl.  Sit  igitur  A  quidem  2Cf2144,  B  auiem  diapasnn 
ad  enm  conlinealconsonaniiam  Induplici  scilicet  con* 
aiiiata  524688,  C  vero  sei  toiiis  ab  A  numero  disee- 
da|  etrSil  651411.  Quae  mnnia  ex  aecundi  voluminis- 
tonorum  dispositione  aunl  eolligenda.  Inter  E  igitor 


D 


quialtera  proporlione;  boe  Igitor  ila  pncdieio,  dispo- 
naniur  auperiorea  iiamerl  qui  proportionem  c6mma  • 
li8eontinebanl,.ld  est  531441,  et  sit  A.  Sit  «lium  B 
524288;  borum  difl^ereniia  sit  C  7153  :G  igitut*  no- 
merus  majorem  numcrum  ^  eo  qui  est  A  sepiuagies 
quihquies  metiator.  Si  igitur  C  numenim  A  sepintli- 
glee  quinquies  multi|ilices,  fiet  mihi  D  qui  est  536475. 
Igilor  D  numcrus  enm  qoi  esi  A,,  numero  eo  qui  est 
B  anteeedic,  id  est  5034.  Rnrsus  C  numerus  eum  qui 
esi  D  aaetiattir  septuagies  quater  ^  mulliplicetorqoe, 
fld  igltur  Rumcriis  F  529322.  Qui  F  ee  qui  esl  0 


•  Non  habeiur.    ^  Melilur.     ^  Unilate,    ^  Noit  habel.    *  Non  habelur.     ^  Qui.    ^  Non  habtlur.    ^  Fit, 
^  Enim.    i  Hinor^m.    ^  Non  habelur.     ^  Muliiplieetque 


md  A{«.  MANL.  SE?.  BOETK  V  I94t 

iiia}or  esl  eodem  E  nmnero  qui  esi  5054.  Ergo  D  nu*  A  C  miiliiplicetar  sepUisrgies  ter,  eCOciet  oiuMronEf  id 


nieriis  eum  qui  est  A  trtnscendit  E  numero»  B  autem 
nnmerus  eb  eo  qui  est  F  Yiiicilur  eodem  E  numero. 
Si  igitur  A  numero  eumdem  E  apponemus,  fiet  D.  Si 
vcro  B  numero  eumdem  E  apponamus ,  fiet  F.  Sed 
Dmierus  sepiuagies  quinquies  auctus  cst,  per  G 

"  •ciiieet  muTtiplicatum.  F  autem  seploagie^  quatcr 
muliiplicato  C  crevit;  obtinent  igitor  inier  se  propor- 
lionem  D  atque  F  quam  babent  75  ad  74.  Sed  D  at- 
que  F  sunt  A  atque  B  uno  cis  addito  E,  majoreni 
igitur  *  neressarie  e^t  proporlionem  contineri  inier 
A  atquc  B  quam  inter  D  alque  F.  Namque  A  atque 
6  numerus,  uno  E  addito»  eflecti  snnt  D  alque  F.  Mi- 
nor  igitur  proportio  e  t  inler  D  aique  F  quam  inler  A 
tlque  B.  Sed  inter  D  atque  F  eadem  proportio  est 
qu3c  inter  75  et  74.  Intcr  A  igitur  atque  B  major  pro-  B 

'  portio  esl  f|uam  inicr  75  et  74.  ^  Ac  A  atque  B  cemma 
continent.  Major  igi!ur  proporiio  est  commaiis  qoam 
75  atquc  74. 


ea  522169.  Qui  comparatus  B  nuinero  TitcJMreo- 
dem  G,  sdlicei  21 19.  Sublato  igitor  G  de.  iNimeris  A 
atque  B,  cffecii  sunl  F  aique  K.  Miaorem  Igitnr  pre- 
ponioncm  retinebit  A  at«|ue^  qoam  F  atque  K.  Sed 
F  atque  K  eam  retineut  proportipiiem  qntm  74  ad  73, 
bienim  mulUplicatoC  effccii  sunt.  Mitor  tsi  igil«r 
proportio  A  atque  B  numerorum  connaa  ttniiiitn- 
tium  quam  74  ad  73.  Sed  paulo  ante  asttitratvm  cst 
eamdem  commatisproporiiooem  majorMB  esieqtam 
75  ad  74.  Monslrati  sunt  igitur  numeri  qti.etmma 
coniinent,  majorem  quidem  inler  se  babert  proptr- 
tionem  quam  75  ad  74,  mioorem  vcro  qttam74  td73{ 
qiiod  oportcbat  ostendere. 


I» 


A  numcr.  maior  Y/y^"^^^^^^ 


"gnii 


CAPDt  xiir. 


(/uooiam  igilur  ostendimHS  comnaatis  proportionera 
majorem  esse  qu  m  eam  quam  75  cootioeni  ad  74 
eomparati ; .  niinc  oslendendum  e»l  quemailmodum 
minoren^  Inler  sc  proporiionem  eontitteant  numeri 
spatiuin  commatis  coniineiiles ,  quam  74  ad  73  com  • 
parati.  Id  vero  «  moiistrabliur  boc  roodo  :  remini- 
scendum  priiis  e»t  quod  secundo  volumiiie  dizeri- 
mus ,  eum  de  mensura  differenii»  loquebaniur.  Si 
eniinez  qiialibet  proportione  diffei:eniiam  eorum  nu- 
mcfrorum,  quicam  continent,  auferamus,  hi  qui  rc- 
linquuulur  majorem  obiinebtint  p  oporlioiiem  bis 
numeris-qui  erant  aiite  differcBtiit  dimitutionein. 
Sint  cnim  8  et  6.  Ab  bis  propriam  aurero  difftrcn- 
tiam,  id  est  2,  fiunl  6  et  4.  Sed  in  superioribns  ses- 
quiiertia  •  ki  bac  scsqnialtera  proportio  cootineiur. 
Major  vero  est  se^quialiera .  proptrlio  sesquitertia 
proportione.  Siot  igiiur  iidem  A  atque  B.  Qui  tuni 
superius  dcscripti,  quoriim  cst  differcntia  C.  Mtlti- 
ptico  differentiam  G  numen  sepiuagies:  quater,  sit 
milii  numcrus  F^  scilicet  529322.  Qui  A  niimero  com- 
paratus  vincitor  numcroG,$citicet2lf9.  Riirsns  idem 


Quod  temitomum  mmu$  mujuM  qukkm  ik  qmum  20«! 
19,  m'mu$quam  i9^udi%\. 

Quod  si  ad  semitoniam  minus  lalis  specolatio  eot- 
venatur,  ejus  quoqoe  prdportionem  faciilime  repe- 
riemus.  Quc  coBSlat  tnter  256  et  245.  Sit  Igittr 
256  A,  243  B,  borum  differentia  13  G.  Dico  qutniam 
A  ad  B  minorem  retinet  proportionem  qutm  19i  ad 
18  i;  metiaiur  enim  G  19  scmis,  Id  quod  est  A,  fiuni 
253-fqiiod  sit  D,  qui  scilifet  comparalus  ad  A,  eo- 
dem  A  duobus  semisque  iranscenditur.  Sitque  b«e 
differcntia  F,  scilicet  duo  cl -f,  rursus  eadem  C  dif- 
^  ferentia  B  numerum  mctiatur  octies  decies  semis, 
(icnt  249  }  quod  sit  E.  Igiiur  E  comparatus  ad  Beo- 
dem  F  transcenditur,  id  csi  duobus  et  semis.  D  igi- 
tiir  ab  eo  quod  est  A,  ct  rursus  E  ab  eo  quod  est  B, 
eadcm  F  differtntia  sunt  minores.  Subiraclt  igittr  F 
ab  (0  quod  esi  A  aique  B ,  facti  siini  D  atqiie  E.  Mt- 
joMn  igiiur  pro|)ortionem  tenent  inter  ae  D  atque  E, 
quam  A  atqiie  B.  Scd  D  alqiie  £  eanidem  retiiient 
proportionero  inter  sequam  19  ^ad  184*  A  tgiuir 
ad  B  miiwrem  reiinet  proportitnem  ^uam  19  -!>  ad 
18  i ,  quod  oponebtt  tttendere. 


•  .\rmse.    »» Ai.    t  'Vi^ivr  proponh  74  ed  73.    •  UrmoH^rabitur.    *  Major  75  od  li. 


il.^7  DE  MUSICA 

t*  quM  eii  0.  Hcro  6  sli  dnpl»  s*»  ea  qux  eat  LL.  A 
Eril  igilnr  A  quiilcm  jprottambanomenos,  0  aulem 
niese.  ei  LL  ncie  iijrpcrboleoii ;  liabebil  Igiliir  A  qui- 
ilcn)  93tD,  0  vero  lionim  dimidium  ,  id  esl  4608,  ut 
mese  ad  prosUmbanomeiion  diapason  coasonanlia 
CORTcnial.  Ea  vcro  qunt  eil  LL  dimidium  eat  me&es, 
ut  sil  proslambanonienos  ab  ea  quai  est  neie  byper- 
boleoTi  quadrupb  ,  ei  bis  di.-ipason  ad  eam  cnnsoqct 
E;u)|>boniam,  siique  LL350i.  Si  igiturei230i  ocU- 
Tam  •  absiulero  paricni,  id  csl  2SS,  eisdemque  idje- 
cerrt.  flcnl  mibi  4594 ,  ehlque  NN  4SSH  quse  Bi(  pa- 
raneie  hyperlioleon  ad  neien  bjperboieon  oblinens 
dislinliam  lonurr..  Rursus  cjus  quK  est  NN,  id  «I 
2594,  aurero  ociavam  qii»  esl  544,  eamque  eii  quo- 
rum  esl  oclava  subjuiieo,  eriintt9l6,  llelque  mih 
FF  irilc  liyperi>oteon  dialonos  in  dialonico  scilicel  B 
Bcneie  49IG  lolum  quiilcm  disians  ab  ea  quz  est 
parancle  byperboleon,  *  diaionum  vero  ab  ea  qux 
eit  nele  byperboleon ,  eadem  vero  FF  erit  in  cbro- 
maiico  genere  iriie  liyperbolcon  chromaiica.  In  en- 
liarmonio  vero  parancle  hyperboleon  eiiliarmoning , 
ijuod  Tacilius  agnosceiur  cur  eveniat,  cnin  liium  gc- 
nerum  iria  prinia  iclracborda  >  neie  hyperboleon 
fnclioanlia  descripscrimuj.  Quoniam  vcro  si  A  ses- 
quii.erlia  propqrlione  diias  sesquiocta«as  abslulero, 
relinquilur  mihi  semiionium  minus,  sumo  lenijm 
.  ejns  qiix  esl  LL,  id  est  neien  hjperloleon,  ei  sunl 
108.  Ilus  eisdem  aUjicio ,  Genl  mlhi  5UT3.  Quorum 
esi  [)D  neie  diezengmeflon  conkinens  ad  Iriten  by- 
perholeon  semiionium  minu^.  Msm  quoniam  neie 
:  diezeugmeiion  ad  neien  hypeiboleon  diatessaron  f^ 
,  coniinet  rnnsonanliam,  trjle  autem  byperboleon  dia- 
■  loiios  •  ab  ei  dilnnum  disial,  reliQquilur  spaiium 
'  iiunt  rst  inier  neien  djeiengnieoon  ei  irJten  byper- 
biileon  semilonii 


LIU.  IV. 


1353 


lonis,  si  disianiiam  paraneles  hyperboleon.  ei  nelea 
byperUitenn  diaionici  generis  siimpserimus,  ejusque 
dimidium  paraneie  bjperboleon,  quge  esi  diaion'Gi 
geiicHs,  appoiiamus,  baliebimus  numerum  Iribus  se- 
miloiiiis  ab  hyperbolcun  neie  distaiilem,  et  erii  hu^c 
in  chromalicn  geiiere  paraneie  liyperboleoii.  Aurcro 
igiiur  de  S!>9i,  Id  esi  do  paranete  hyperlmleon  dia- 
lonici  generis  ioOi,  id  est  neie  liyperbolcon,  reliii- 
quunlur  iiiibi  288,  bos  divido,  erunt  milii  144,  eos- 
dein  adjiciam  4594,  id  est  parauete  liyperlioleon  dia- 
toiiici  geiieris,  et  erunt  mibl  4730  :  hsec  erit  para- 
uete  liyperboleon  cbromalica.  Rursus  quonlam  trite 
hyperboteon,  vel  diaionica,  vel  cbromatica,  duos  lo- 
nos  dislat  a  nele  byperboleon,  et  in  enharmonio 
generu  paraneie  hyperholeon  duobus  tonis  disiat  ab 
ea  qux  est  neie  byperboleon  '  eadem  eril  in  enliar- 
monico  genere  paraneic  hypertjoleon ,  qux  esi  in 
dialonico  vel  cbromaiico  trilc  hyperbnleon.  Sed  qiin- 
niam  trile  hyperbolcon  diaionici  geueris  et  cliromi- 
lici  ad  neie  dieieugmenon  minus  fiemitonium  ser-  . 
vsol,  conslai  au;em  letrachordum  enbarmonii  gene- 
ris  ei  duobus  inlcgris  tonis,  et  diesi,  ac  diesi,  quie 
sunl  dirnidia  spaiia  semitonii  intnoris,  distantiain 
eam  qux  rsl  inier  neleii  diezcugmcnon  et  parancien 
byperboleon  enharmonium  sumo;  ted  quomiro  nele 
diezcugmenon  csi307i,  p:iraneie  aulem  hyperholeon 
enharmotiiiis  4916,  borum  dlsiantia  eril  156,  boruni 
siimo  dimiiliam parloin, qui  suiii 78.  Hos adjicio  2916, 
fleni  9094,  hxc  erlt  E  E  irile  hypcrholeon  enbarmo* 
nios ;  descripium  eil  igilnr  secundum  iria  genera  le- 
irachordum  quod  e>l  byperbulcon,  ctqus  foraum 
ubter  ndj  ccimus. 


Qiionijm  igiiur  tciracbordum  hyperbaleon  diaionici 

Ceneris  explevimns,  nunc  cbromalici   et  enbarmoiiii 

lelracliorda  sopptenda   sunt   boe  modo  :  qiioniam 

«nim  pnrannte  byperbotcon  .id  neien  hyperlMlcon  in 

I  diaioiiico  quidem  genere  lo|[0  disiai,  io  chromatico 

,.  ffeiVf  tribus  semiioniis,  in  enbarmonio  verj  duobus 

■  t>/Bfero.     *  ffloH  leQHiilUT. 

J.'jiTaoL.  I.XIII. 


E„U, 

^ 

\ 

D 

D 

^t 

r 

B» 

EH 

Nn 

l.U 

.1.7. 

"'t 

«.6 

TelrKbordos  hyperboleon. 
Nele  bifper-        Neie  byper-       NeLr  hjper^ 
boleon.  boleoa.  boleou. 


'  .9 

KOt 

h 

!30i 

1 

!304 

1  5 

! 

i^. 

£ 

1| 

3° 

h 

259i 

ii 

i 

rarinrle 
lijperbul. 

1 

k 

i 

i| 
1 

3758 
P.nneie 

lijptrb(.l. 

= 

»16 

29IS 

raran>le 

Triie  liy- 

Trile  hj- 

!. 

bypi^rbol. 

perboleoii 

=  r 

1 

rme  b,- 

S012 

3071 

— 

Ntfla  tlic- 

NeU  die- 

Nele  die- 

i-^minc.n. 

^eogmrn. 

\ 

i<iti>.;i<iii 

aironiJti- 

Enharnio- 
niciiin 

Quxlilekie 

CAPUT  V(. 
Rttlio  lupcrjtii  digutas  dueriptionit. 

Tria  igiiur  letrachorda  lali  nobii  ralinne  de^cri- 
pia  sunl.  Telrachordum  enim  omne  diatessiron  ■  re- 
tinel  consonanli  im.  Igiiur  nete  hyperholeon,  ei  niMe 
diezeugmenon  in  iribtis  generibui,  i  I  eai,  vej  in  Jia- 
iDiiD,  vel  in  cbroroale,  vet  in  enbarmonio  di:itnssa- 
ron  coniinenl  sympboiiiam.  Diaiessarnn  anirm  con- 
Sonantia  constat  duobui  tonis  el  semitonia  minore. 
Id  hoc  modo  per  Iria  genera  lii  ^  Biipfiidiciis  lelra- 
cbtrrilis  divigum  esi.  lu  diatonico  enim  geoere  quod 
est  prlniura  paranele  liyperbolenn,  Id  etl  S39S,  ad 
iieten  byperboleon.  id  rsi  S50i.  nbiinel  disianli.im 
lonuin,  qiiod  tali  mitula  inicripsimus  f .  Riirsus  irite 
bypvrbuleoQ  duttunki  generig,  qua;  est  12916,  ad  pa- 
raneten  hyperboteon  diaionici  Keneris,  quK  est  SStR, 
rur^us  obiina  ililTerentiam  quam  gimlli  noti  insigni- 
vimus  T.  Ncie  auiem  diczeugmenon  ad  iriie  liyper- 
bnleon,  id  csi  "Wlt  ad  2916,  semilonium  rereri,  quod 
tali  notula  lignavimui  ^ ;  boc  eit  toinm  spaiium  netes 
dicieugniciioii,  ci  neles  liyperbo'eon  duorum  lono- 

•  tiaoiiat.     ^  Suiiruuripiii.     '  Qui.     '  Faculla*. 


.  S£V.  BOETll  im 

A  run)  ac  semilonii.  Sed  idcm  doo  toni  ac  temitnninn 
iii  cbromaiico  gcnere  bac  raiiwie  dimi  sunt.  Secaii- 
dum  enim  genus,  qnod  esi  cliromatiram,  hoc  ra^do 
descriptum  esi  :  paraneie  eiiim  cbromalice  hyperlxi- 
leon,  qua  esi  2756,  ad  neien  byperboleon,  <|wc  rsl 
230i  comparata,  conlinei  spalium  paraneles  hyper* 
boleon  dlatonici  generis  ail  neien  hyprrboleon  •  qDwl 
est  nnus  Iouub,  id  csl,  duo  Femilonia  raajiu  ac  ni- 
nuB,  et  divisum  rursua  tpailum  paranetes  bypertio- 
lcon  diatonici,  ad  neies  hypeHwlean.  Iia  enlm  ta- 
Clum  esl,  qui  esi  dimidlus  lonus,  sed  non  iniqrv, 
quia  (iii  Bupra  ubcTrime  raonBtraium  esi)  non  poiesi 
lonns  in  duo  zqua  parliri.  Consignabimus  Igimrboc 
gpaiium  Irium  Femiloniorum,  id  esi  toni  ac  ■emito* 
nii,  boe  modo,  t  f  t.  Ilnrsus  paranete  byperbolcoQ 

pcbromaiica  ad  triieii  hjperboleon  reiinel  partem 
Inni,  td  est  semitonium,  qiiod  reliquum  Tuii  ei  dno- 
buB  loniB  qai  conlinenlur  Inler  iritcn  brperboleon 
diaioiiicam,  el  neien  byptrboleon.  Sublraciis  Tero 
(jualuor  Bemitoniis,  rcllquiim  ei  ti>ta  irirachordo 
tpalium-semtlonii  esl,  quod  coniini^tur  inier  neirn 
dieteiigmennn,  cl  Irile  hy|>erboIeon.  Consiat  igilnrel 
boc  lciracliordum  ei  duolius  lonls  nc  Bemiiooio,  <li- 
visum  in  uno  quidem  spaiio  iribus  semiioniis.  In 
duobui  aiilem  npailis,  duobus  lemiion  is.  Tria  tcm 
spalia  ncrvis  quaiuor  contiiieniur.  )n  enbarmonio 
viTO  genere  summa  esi  id  pernosccndi  "^  ririliias.ab 
ea  eiiiin  qu»  ei^l  nete  hyperbnlean,  id  est  330t,  pa- 
raneie  hyi«rbolenn  enliarmonios,  id  esi  19tQ,  diina 
louns  iniegros  disiaL*,  qnos  boc  modo  notalHmuifr. 

^  Iteliiiquilur  •  Igilur  gi  toiiusietiachordi  doubos  h>i 
iiis  sc  semilonio  imum  quidem  semiton  niii  quod 
Gnniineiur  inier  nelen  dieiengmenon  ei  paisneln 
byperbolfon  t^nharmoinion.  (jaod  seillcet  difi^imui 
in  duas  d>eses  Irile  hyperboleon  enharmnnion.  Ue- 
dia  interjecia,  S|>atiumque  dtescns  h'>e  m'>do  signa- 
vimus  ^  iia  igltiir  nohis  hyperboleon  iclrachordnii 
descripium  esi.  Quo  peracl»  ad  dictcugnienon  tnra- 
ctiordum  veniamus.  Nec  immoranduin  esi  eiMrm 
commemoraltonibus  in  cxteris.  Cuo!  ab  hac  dr-<'  i- 
piione  Bliam  iii  aliis  sumi  po?s  1  eiemplum. 
CAPUT  VII. 
ilonochoTii  ntlarum  dineagmemn  per  tria  gtntn 

Nnes  Igilur  dirzeugmenon,  qux  esl  30T2,  sl  diDl' 
BHIum  suniam,  erunt  1S3G.  Qui  tisdem  additi  Ount 
ifiOSquiO  est  mesc,  quam  0  lHiera  designaTimos ; 
quod  Bi  eisdem  nelcB  diezeugmcnon,  id  est  DD,  sci- 
licel  3072.  aureram  leniam  partem,  eruni  1024.  Qai 
eisdem  cxiijuncii  facieni  iU9G  qu  <■  vocalHior  para- 
nesc,  X  linera  subnolala.  Nete  i^imr  dinengme- 
non,  id  esl  3072,  ad  mesen,  id  est  i60tt,  qBOniam  la 
Eesqui.iltera  comparatione  consistit,  diapenU  conso- 
nabit  symphoniam.  Eadcm  vcro  ncte  dieieugiD^ 
non,  idesl  3072,  qd  ptramesen,  idesi  4096,  qucaJ 
eam  in  seBquiierlia  proparlione  composiia  etl,'dla- 
lessaron  rciinet  consonanliam.  Si  igTlur  ab  ei  <|W 
esl  ncie  dicieugnicnon  5072  oclavam  aurer^itn  |ia^ 


DF.  HUSICA  LIB.  IV. 
tein,  i(l  esi  3St,  ebque  adjicumt  llent  Si5G,  eritque  A  ver<t  cliTomatican 


.  paraneie  diexeugmenon  *  diaioiios,  CC  liiteris  per- 
noiiia,  ad  neten  dieicugmenon  obiineos  lonum.  Ab 
liac  vero  si  ociavaro  auFeram  pariem,  id  esl  de  5i56, 
quai  tu  i3X,  eosqire  eidem  adjungam,  erunt  3888. 
Eritque  ea  Y  irile  dieieugmenon  diaiooos.  Sed  quo- 
niam  neie  dieieugmenon  ad  parnmesen  setquilcr- 
liam  obliaebai  pror>oriionein,  irite  auiern  diezeu- 
gmenoD  diaionos 
abesl,  cuniinebiiur 


id  est  5888,  semiloiiium  rcli- 


qiiuin  ab  eo  tom>,  quod  divisum  cst  iiyer  paraneien 
dt.ilonon  dicieiigmenon,  et  iriien  diaionon  dieieu- 
gmcnoD,  ei  sjl  reliquum  alud  ei  teiracliprdo  scmi- 
tonium  inier  irilen  dieECugnienon  chromaticaui  ct 
paramesen,  qDodscilicet  ci  dialessaron  coiisonantia 
reliiiquilur,  ea  qun  est  inter  neien  diezeujmenon  ci 
parameien  subtraciis  duobus  lonis,  quos  nete  dieicu- 
dieieiigmenon  duoi  lonos  gmenon  cbromatica,  cl  Iriie  dieieugmenon  cliroma- 
Irlien  dieieugmenon  et  jia-      licd  conlioebaot.  Quse  autem  in  diaionico  genere 


nmesen  semiionium  minus.  Dialonicuai  igilur  ge-      trite  dieieugmenon  dialonica  esl.  In  cliromaiico  an- 

Bus,  in  boc  qnoque  leiracliordo  ac  penlachordo  ita  .  lem  dieccugmeDon  chromatica,  ea    in  enharmonio 

expletum  est,  ut  letrachordi  quidem  ejui,  quod      genere  paraoele  diexengraenon  enbarmonios  dicilur, 

«st  aeies  diezeugmenon  ad  paramesen,  diaiesEaron      integros  enim  duos  lonos  distai  ah  ea  quz  est  iieie 

consonantia  sil.  Peatacbordl  *ero  cjus  quod  est  ne-      dieieugmenon  el  notalur  A  A.  El  inter  neten  diezeu- 

les  dieieugmenon  ad  meten,  diapente  lil  conso- B  ^■■^"■'■i  ^t  par^neien  cnharmonion  dieietigm<  non 

■amia.  »<<"■  iiilereil  cborda,  aique  ideo  paraneles  Tocabulo 

nuncupatur.  Semilonium  vero  quod  est  inler  pan- 

neten  enbarmonloa  dicieugmenon  et  paramesen,  id 

estiiiier  AA  et  X  bac  raiione  parlimur,  ut  fiantdoa 

diescs.  Sumo  diffcretitiam  paraneles  enharmonii  die- 

leugmenon  et  parameses,  id  esi  3888  el4096,  ei  eit 

308,  hanc  divjdo,  Benl  104.  btis  appono  5II88,  Uent 

3892.  Ea  erit  Irite  dieteugmenon  enharmonios  Z  II(- 

lera  pernolata.  Hujus  igitur  lelracbordi  per  Iria  go< 

nera  descriptionera  subter  adjeci,  sui>eriiisque  di». 

pusitiim  bjpcrboleon  leiracbordum  aggngavi,  ui] 

essei  ulrorumque  una  deicriptio,  el  paulaiim  juocia 

dbpositionis  lotlus  rorma  coosnrgerei.  . 


Enbannon^nm  vero  aique  ciiromailcum  genui  hac 
ratione  lexemus  :  Sumo  disianiiaro  noies  et  para- 
leles  diezeugmenoo  diatoni,  id  eu  3072  et  34S6,  at 
torum  differentia  584  ;  hanc  diTido,  erunt  191 ;  haiic 
li  sumam  ci  ei  qux  est  paraneie  diezengmenon  dla- 
lonos  adjungaro,  idesi  3456,  tieni  3648,  bxc  erit 
paranete  dieieugmenon  cbromatica,  BB  gemlnaUi 
Klicris  adooiata  >>  disians  ncte  dieieugmenon  lono  et 
Kmilonio,  id  cst  Iribus  semiioniis,  conlinens  ad  iri- 
len  dieieugmenon  dudum  quidem  diaionicam.  Nunc 


Diatemroo  Ui  iribi»  generilws. 


•  l/iamiiat  duabia  tC  lUierii.     ^  UitlaHi  a  nrtc. 


ms 


I 


£ 

CJ 

a 

o 


tc 

e 

3 


•J 


es 
rs 
u 

o 

a 

o 


\ 


8 

O 

s 
eo 
"5 


CAPUT  VIII. 

Monochordi  netarum  $ynemmenon  per  tria  genera 

parUtio. 


AN.  MANL.  SEV.  nOETll  m\ 

AiIoGG  liiicris  adiiotalus,  lono  disiabat  a  ncle  die* 
zeugmenon  in  genere  diatonico,  ci  paraneie  diezed-< 
gmenon  diatonos  vocabitnr ,  in  synemmenon  autein 
letrachordo»  idesl,  conjunctarum  sit  nete  synemme- 
non  in  tribus  generibus  constiluta  Y  littera  pernotaia, 
et  ab  ea  octnva  pars  aureratur  quse  est  452  eisqoe 
apponaiur,  fient  ISS^  qux  cst  paranete  synemmenou 
ct  T  «  liitera  pernoiata.  Ilujus  pars  sumator  ocUTa 
ea  qux  esti86 :  liaiC  summa  sieisdem,  qaorum  oeta* 
va  esi,  aggregetnr,  Oent  4574,  qu»  est  iriie  synem- 
menon  diatonos,  id  cst,  E.  Sed  quoniam  nete  synem- 
menon  admesen,  id  estSiSO  ad  4608,  sesquilertiani 
oblinet  proponioucm,  quae  esl  diatessaron,  triie  aa- 
tem  syiiemmenon  ad  netem  synemmenon,  id  eEt 
4574  ad  3456 ,   duorum  tonorum  obllnet  proportio- 

B  nem,  reliuquitur  Irites  synemmenon  diatoni  ad  roe- 
sen  proportio  semitonii ,  et  conjuucturo  est  hoc  te< 
trachordum  cum  mese,  atque  ideo  synemmenon  qoa* 
si  cominuum  el  conjuncium  vocalur.  Et  diatonici 
quidem  gcneris  hoc  modo  est  facia  proportio.  Cbro- 
matici  vero  lalis  divisio  est :  sumo  neies  synemmo- 
non  et  paranetes  synemmenon  diaionici,  id  est  545( 
et  5888  difTercntiam  ,  ea  est  45i  ;  hnnc  si  diviilo  ut 
semiionium  fiat,  liunt  216 ;  banc  adjicio  ad  5888  ul 
tria  semitonia  llant,  erunt  414,  quae  est  paranete  sy- 
nemmenon  cbromatica,  cui  liitei>a  S  sopcrappositi 
est.  Arb  hac  igilur,  id  est,  paranete  synemmeiKNi 
chromatica,  ad  triten  synemmcnon  prius  quidem  dia-  ' 
tonicain,  nunc  vero  chronicam  semitonium  esu  Aqia 
trite  synemmcDon  chromaiica  usque  mesen  aliud  se* 


Dua  quidem  tetrachorda  quae  sibimet  quidem  con« 
luiicta  sunt ,  a  mcse  vero  disjuncta ,  trium  generum 
liuperior  descriptio,  quemadmodum  locarentnr  onicn- 

dit.  Nunc  ad  *  aliud  tetrachordum  veniendum  est,  C  mitonium  reperitnr.  Sed  quoniam  a  uete  synemroe- 
quod  synemmenon  vocatur,  quod  junctum  estei  quae 


cst  mese.  Quoniam  enim  inter  nelen  diezeugmenon 
et  mesen  diapente  consonantiam  csse  prxdiximus, 
est  autem  diapente  consonanlia  trium  tonorum  ac 
semitonii.  Tres  vero  sunt  toni  in  hoc  pentachordo, 
quorum  unus  quidem  netes  diezeugmenon  ad  para- 
neten  diezeugmenon  dialonon.  Altcr  vero  paranetes 
^  diezeugmenon  ^  diatonon  ad  iritcn  diezeugmenon 
diatonon.  Teriius  autem  parameses  ad  mesen,  reli- 
quumque  semitonium  trites  diezeugmenon  diaioni  ad 
paramcsen  ,  quoniamque  netes  diezeugmenon  et  pa- 
rameses  letrachordum  ab  ea  qu^  est  mese,  eo  tono 
disjuncium  est,  quod  est  inter  paramesen  ac  mesen. 
Si  ex  eo  pentachordo,  quod  est  a  nete  diezeiigmenon 


nim  usque  ad  triten  synemmenon  diatonicam  fel 
cliromaticam  duo  toni  sont,  qu«  esl  :n  diatonico  vei 
chromatico  gederibus  trite  synemmeuon  diatonos  fel 
cliromaticn,  eadem  in  genere  enharmonio  paraneie 
synemmenon  enharmonios  est ,  babeus  fonKDan 
4574,  quaesit  H,  A,  qua  usquead  meson  semitooiuM 
est,  hoc  partior  in  duas  dieses  hoc  roodo  :  Sumo  dif* 
ferentiam.  paranetes  synemmenan  enharmonii  etme' 
scs,  id  est  4574  et  4608,  ^  facit  254  ;  hanc  diTido, 
(ientll7;  hanc  adjicio  paranete  synemroenon  eo- 
harmonios,  id  est'4574,  flent  4491,  qu«  P  liiien 
pernotatur,  et  sit  ea  trile  synemmenon  enharmonios. 
Erilque  semitonium  quod  continelor  inter  paraneten 
synemmenon  enharmonion  etmesen,   id  est  inier 


ad  meseii,  unum  abstiilerlmus  tonum,  eum  scilicet  -^4574  et  4608,  divisnm  per  Iriten  syrieairoenon  en 


qui  continetor  inter  neten  diezeugmenon  et  parane- 
len  diezeugmenon  dintonon,  poierimus  aliud  tetra- 
chordum  ad  inesen  jungere ,  ut  fiat  synemmenon, 
quod  est  conjuncium  lioc  inodo.  «  Nam  quoniam  pa- 
raneles  diezeugnicnon  diatoni,  quic  est  GG,  nume- 
rus  cst5456,  horum  tertia  eisdem  addita  faciet  mcr 
sen.  Ilic  ^  ergo  nomerus  in  diezeugmenon  letrachor- 


harmonion  s  eam,  scilicet  quae  est  4491.  Qoocirca 
hujiis  quoqiie  tetracbordi  expediu  ratio  esi.  Nnnc 
aulem  facienda  estdescriptio,  juncia  lamencnm  cx- 
teris  ^  lclrachordis,  Id  esl  bypcrboleon  ac  diczeu- 
gmenon  ,  ul  paulalim  fiat  descriptiouis  rau  pro- 
gressio. 


•  Jitun.     ^  uiatoni,     ^  Son  tiubetur.    ^  lgi!ur,     •  ^on  legnntnr,     f  Etteit»     «  i.a.     *  iVow  M'y»<««'« 


1^5 


DE  MUSICA  LID.  IV. 


\m 


fc.  lleuiilou  um  miiius 

1    loniis 

I    1 onus 

• 

1 

o 

\ 

'  4G03 

3  5         *574 

%%        5888 

3 

3436 

\9 

3|            T 

S    -D 

o 
o 

D 

S 

s 
e 

1 

=  •?          • 

f 

3 

1 

c 

Heoiiioiiiuiii  niiiiiis         UeiiiilooiiimS  iiiujiis                     Tria  UemilOQia 

4CC8 

-|457i 

D  w 

1     2             4 104 

1     1 

2,       9              0  n   Q 

-                   T  T  T 

3 

D 

o 

o 

3: 
2. 

3156 

• 

? 

1 

? 

s 

w 

3 

'Diesis   V    .      Diesis  K                                 Ditoiius 

4G08 

3  1  *«9» 

3    W 

§      1                         4374 

5      ^ 

S 

D 

.w 

345G 

*      D 

»1     D 

1  :         'fT 

s 

*-< 

D 

s 

« 

o 

5. 
e* 

5 

X                    Y                    CC        ^          DD 

V?                 NN 

LL 

4608 

;i^    409(1 

S7  3888 

S2    S156 

B  5   3072 

2916 

•SS   2392 

2S 

2304 

S 

-1 

C»8   P.* 

(99  O 

3-2 

o  ^ 

.     CD 

«■                           A 

®               r2 

fi0 

v>           1 

s  »  , 

2  Q.      n 

?5-     T 

• 

• 

§1" 

1 

f 

8^2 

7 

1      Tonus      1  Hi^mitoniism         Tonus              Tonus       |  Hmilonium 

Toi 

lus       1       Tonus       1 

1                      1                                BB          1                       1 

1 

.       1 

4603 

?  -4096 

3 

i^  3888 
^5 

13   36i8 

en  s 

o  i  3072 

2916 

15    2736 

6  1 

2?? 

ft   D* 

2304 

»      ^ 

S       T 

1?            ^ 

^  <e    o  f  ■  o 

§  Q.  TT  r 

o  5      o 
o  »      T 

e       *■ 

§1 

7 

•f 

g  ^  TTT 

1 

? 

1       Toniis 

Hemit.  minns |  Hemil.  maiu^]  Tria heroiton.  |  Hemit.  minus 

1  Hemil 

.  majns  [Tria  hemiton.  | 

1       z 

AA         1                      1          RK         1         m 

1 

1 

1 

Mese 

S      S            5888 

2?J 

i 

•       B 

<D 

2916 
1'  T 

5! 

2304 

T 

• 

•          • 

§     Q.           TT 

M 

o 

D 

1 

7 

Tonus         Diesis  Diesis                  Diif 

)nus 

Diesiii  Dicsis 

Ditc 

»nus 

— --^ 

o 

D 

?? 

C 

3 


o 


c 
3 


w 


9 

9 


Diapason  totius  disiantis  duorum  letracbordorum,  fnta  diezeugmenon  et  hyperboleon  in  tfilios  modulandt  generibus 
Quanquaro  ex  duobus  teirachordis  non  nisi  disdialessaron,  ubiqne  lamen  tonas  appositus  est.  Out  est  quidem  a  paramesd 
«d  mesen  raiio  ver»  distanlis  dupla  est,  al  id  pernotalur  facilllme, 


CAPUT  IX. 

Monoehordl  meton  per  iria  genera  parlitio, 
Ex  his  igitur  qu?e  praedicta  sunt ,  iii  cxleris  non 
arbltror  diutius  laboranduin  esse.  Ad  homm  enim 
exemplar  etiam  reliqua  tetracborda  meson  aique 
bypalon  texenda  sunt.  Ac  primum  qoidem  diatonici 
generis  meson  telracbordon  hoc  ordine  describemus. 
Meses  enim  quae  est  0  4608  sumo  lertiam  partem, 
ea  esl  1536  ;  banc  eidem  copulo,  flent  6144 ,  ea  sit 
II  bypate  meson  diaiessaron  ad  mesen  conlinens 
consonantiam,  bsec  duobus  lonis  ac  semilonio^  di- 
^iditur :  Sumo  enim  meses,  id  est  4608,  octavam 
partem,  quae  est  576;  banc  eidem adjungo,  rient5l84, 
ea  est  lycbanos  meson  dialonos ,  id  est  M.  Citjus 
"interim  pars*»  sumitur  octava,  ea  est  648;  baiic  ei- 
dem  adjiingo,  fient  5852.  Ea  sit  I  parbypate  meson 
diaionoB  tonum  obtinens  ad  lycbanon  meson  diato- 
iion,  duobus  aatem  tonis  distans  a  mese.  Relinqui- 
iiir  igitur  semitonium  inter  bypalen  meson  dialonon 


A  et  parbypalon /neson  diatonon  constltutum,  id  est 
inler  6164  et  5852.  Idem  Tero  letracbordum  meses 
aiqn&bypatesmeson  in  cbromatico  g^ere  tali  ra^ 
tione  pariimur.  Sumo  mescfrdifferentiam  ad  lycba- 
non  meson  diatonon,  id  est  4608  ad  5184,  ea  rst 
576  ;  banc  diinidiam  partior,  flcnt  288  ;  «  eadem  ad- 
jicio  numero  majori,  id  esl  5184,  flent  5472,  quacflt 
N  lycbanos  me  on  cbromatice.  Relinquuntur  igitur 
duo  semitonia  ^  unum  inter  lycbanon  mesen  cbroma* 
ticen  et  parbypalen  meson  cbromaticen,  id  cst  inter 
5472  et  5832  ,  et  aliud  inler  parbypate  meson 
cbromaticen  et  bypaten  meson  ,  id  est  inter  5852 
et  6144.  Enbarmoiiium  Yero  genos  boc  modo  divi- 
diinus,  quoniam  eaquae  erat  parbypate  meson  diato- 
nos,  vel  ea  qux  erat  parliypate  meson  cbroniaticc, 

B  duos  toiios  distabat  a  meae  obtinens  numerum  5832, 
ea  in  enbarnionio  genere  erii  lycbanos  meson  en« 
harmoniois,  L  litiera  pernotata,  duos  i)ihilominu8  a.| 
mesen  obtinens  tonos.  Roliqiiuin  igitur  seniitoniun 


•  Iterum.     *>  Sunwtnr,     <•  Eamitem. 


f2G9  DE  RKISIGA 

ejus  qux  esl  lychanos  hypalon  diaionos»  id  est  6144  A 
el  6912,  ea  est  768  ;  hnnc  dimidiam  partior  ut  dno 
cniciam  semitonia,  fient  384  :  hanc  adjicio  6912  ut 
tria  semiioiiia  fianl ,  eruiit  7296  :  hapc  erit  F  lycha- 
iios  hypatOQ  chromalice  ab  ea  quas  est  bypate  meson 
tfibus  seniitonils  distans.  Reiinquuntur  ergo  duose- 
miionia,  unum  quidero  inier  lychauos  hypaton  chro- 
maticen  et  parhypalen  liypaton  chromaticen ,  id  est 
iiiter  7296  et  7776.  Aiiud  vero  inter  parhypaten  hy- 
paton  chromatice  et  liypaien  hypaton ,  id  est  inter 
7776  et  8192.  Rcslat  enharmoniumgenus,  cujus  ad 
superius  exemplar  talis  divisio  est.  Quoniam  enim 
parhypate  h}paton  diatonos  vel  parbypate  hypaioo 
chromatice,  qua  7776  unitalibus  insignita  est,  duo- 
bus  tonis  distat  ab  ea  qndd  est  hypate  mcson ,  eadem 
crit  iii  genere  enharmonio  lychanos'  hypaton  enbar-  B 
monios,  quai  ab  hypate  meson  duobus  integris  <>  dif- 
ferant  lonis.  Restat  igitur  ex  diatessaron  consonan- 
lia  semitonium  quod  est  inter  lycbanos  hypaton  en- 


LIB.  IV  1270 

harmonion  et  hypaten  hypalon ,  id  est  inler  7776  et 
^  inier  8192,  boc  in  duas  dieses  ita  dividimus.  Sumo 
diffcrentiam  ejus  quse  est  lycbanos  bypaton  enhar- 
monios,  et  hypaten  bypaton,  id  esi  7776  et  8192,  ea 
est  416  ;  hujus  dimidiain  sumo,  sunl  208 ;  hanc  ad- 
jicio  7776,  fient  <*  7984  qux  slt  D  parhypate  hypaton 
enbarmonios.  Suiit  igiiur  duas  dieses  :  una  quidem 
quae  esi  inter  iychanon  hypaton  enharmonion  et  par« 
hypaien  hypaton  enharmonion ,  id  est  inter  7776 ,  e^ 
7984 ;  altera  vero  quae  est  inter  parhypaten  bypa 
ton  enharmoniou ,  et  hypaien  hypaton,  id  est  inier 
7984  ei  8192.  Tonus  vero  ultimus  iuter  proslamba- 
nomenon  ei  bypaten  hypaton,  id  est  inter  9216  et 
8192,  continetur.  Divisuni  est  igttur  bypalon  tetra- 
chordum  ^ecundum  tria  genera  diatonicum  chroma-, 
ticum  enharmonlon.  Quod  si  superioribus  letracbor* 
dis  hyperboleon  diezeugmenon  synemmenon  meson 
adjungatur ,  fii  Iniegra  perfectaque  descriptio  divisi 
per  omnia  monochordi  regularis. 


Diatooicum 

% 

Tetrachordos  bypaion 
Dialouic^ 

ProslarobaDomenos 
Hypaie  bypaion 
Parbypate  bypaion 
Lycbanos  bypatoo 
Hypate  meson 

tf 

A 

B 

C 

E 
0 

9216 
8192 
7776 
6912 
6U4 

TODOS 

HeiiiilODium 

Tonus 

Touus 

f     1 

1            ^^ 

Chromaticum 

' 

-& 

Tetrachordos  hypaton 
thromaiicum 

Hypate  bypaton 
Parhypate  hypaton 
Lycbanos  hypaton 
llypate  meson 

G 
C 
F 
E 

8192 
7776 
7296 
6144 

Hemiionlum  minus 
Hemiloiiium  majus 
Tria  bemiiouia 

>    -2 

Enbarmonium 

1        «> 

¥otra<  liordos  hypaton 
Euhanuuuicum 

Hypate  bypaton 
Parhypaie  hypaton 
Lycbanos  bypaion 
Uypate  meson 

B 
D 
F 
E 

8192 
798  i 
7776 
6144 

Diesis 
Diesis 
Ditunus 

■      c^ 

Diatonicum 

- 

Tetracbordos  mesoD 
pialooic» 

Hypate  meson 
Parhypate  meson 
Lychaoos  meson 
Mese 

H 
I 

M 
0 

6l4i 
6832 
U194 
4608 

Uemitonium  mious 

Tonus 

Tonus 

1        ^ 

1                                  fM% 

Chromaticum 

• 

retrarhordos  meson 
Chromaiicum 

Hypate  meson 
Pai  hypate  meson 
Ly(  baoos  meson 
'   Mese 

H 
I 

N 
0 

61ii 
S832 
5442 
4C08 

Hemitonium  miuus 
HemiUtnium  ma;us 
Tria  bemitonia 

V    s 

Koharmonium 

1      ^ 

1   ^ 

relracbordos  meson 
liubarmonicum 

Hypate  meson 
Parhy|)ate  nieson 
Lychauos  inesou 
Mese 

H 
K 
L 
0 

61ii 

5988 
5812 
46U8 

Diests 
Diesis 
Dtii  uus 

1 

Dialouicum 

rotraehordos  synpmmenon 
Dialonic» 

Mese 

Trite  synemmen' n 
Paranete  synemmenon 
Nete  synemmenon 

0 
£ 
T 
Y 

4608 
4374 
5888 
3456 

Hemitonium  minus 

Tonus 

Touus 

CbromaticQm 

retracbordos  synemmenoD 
Cbromaticum 

Mese 

Trlie  synemmenon 
Paraneie  synemmenon 
Nete  ^ynemmenon 

0 
K 
S 
Y 

4068 
4574 
4Uli 
3i56 

Hemitonium 
Hemitonium  majus 
Tria  bemitonla 

Enbarmoniuin 

1                                              * 

fcMracbordos  synemmenon 
EobarmoDicuiu 

Mese 

Irite  synemmenoo 
Paranete  synemmenoa 
Neie  synemmeiion 

0 
P 
It 
Y 

4069 
4i9i 
437  i 
3i56 

Diesis 
Diesis 
Diloiius 

Diatonicum 

•* 

Telracbordos  diezeugmenon 
Diatoiiicum 

• 

Paramcse 

Triie  diezengmonon 
Paranete  di«  zeugmenon 
Nete  diezeogmcnon 

X 

Y 

CC 
DD 

401«; 

5X88 
3456 

'          572 

Hrmiionium  miuus 

Tonus 

Touus 

bUiai.    ^  Noilegitur.  «  9084. 


reirachordM  hjperbuteo  i 


AN.  UANL.  SEV. 

lOETII 

ChromMkum 

r 

s-flrtt 

Hll 

Meta  dieieugmeiioD 

X 

409B 

399 

1>D 

572 

Diiioaicum 

Nete  diezenj[iBi>nnn 

DD 

.1  i 

P.>rine(e  lijperbolco» 

n^ 

is»i 

>eie  l»)rperbuleon 

*»( 

ClirodiaiiciuQ 

D{) 

37* 

Irile  hyiierbolton 

2916 

Lr. 

M31 

Dt) 

571 

TrUe  hjperlKiteaD 

r.E 

3991 

Piranele  liyperbolfon 

Nae  iLiperboleou 

LL 

2031 

Kemiinniiin)  minus 
betultoai* 


IDIi^^NRlCI  GLVRBANl  SPECIILATIO. 

PtiSi    MONOCllrnDI    REGULlRtS    PADTIT10    1)1    TQIBUS   GENBRlBnS. 


B416 

Hypjie  Uypaion 

8103 

Parhyjiatu  bypatoa 

■776 

1  jchaiios  bypnlor. 

6912 

lljp.lL-  DieSOD            . 

6Ut 

HjiiatE  liyialun    . 

Psrhjpaie  bypalen 

777C 

Ljchaiio»  lijpaion 

im 

Hjpic  niesou 

tiiti 

Uypiitc  li^paloD 

nm 

Parhjpjle  lijpaloo 

7981 

Lychsnoa  bjpalon 

7776 

H,p,ie  «e^o 

6111 

lljp;.le  nniw.u 

pui 

l'»rhyrale  me^oii 

585i 

LvrliaDo,  metoii 

MBl 

Mrse 

l^ 

llypalB  me*on 

6111 

Parli.vp:>Hi  meson 

3Soi 

l.jriiano^  ii.iiso.i 

■ini 

U.'>c 

IG08 

Hjpaio  m  sod 

!iUi 

Parhjpate  inc..,i. 

5938 

I.jclian04  iiicMin 

WSi 

Mese 

ifm 

Heie 

WOK 

U71 

Piranele  jynemm. 

388S 

Neli)  ^eiDmeooB 

150 

Metie 

160» 

1571 

illOt 

»56 

Vese 

1008 

Trjut  byoemiDenon 

lt»l 

Paranete  ^enmi. 

1371 

.Nele  «ynemm-iion 

5156 

307i 

Trile  hypecboleoo 

S16 

Pariiielnbjperbul 

^ 

Sete  hyperboleoo 

VXi 

5073 

«16 

Paraaete  by  erbol. 

i756 

2561 

5U72 

Trilo  bjperboleon 

3991 

Parancle  l^perpol. 

ffllli 

Neie  h*perlM>)i^ 

iSUl 

1273 


Paramese 

Triic  dieTeugmeoon 
Faraiiete  diezcugm. 
Nete  diezeugmenoD 


Paramese 

Trite  diezeognieDOD 
Paranete  diezeugm. 
Nete  diezeuginenon 


iOOO 
3888 
3i!$6 
3072 

4096 
3888 
3d48 


Paramese. 

Trfte  diezpogmenon 

Paranete  diezeugm. 


3072 

•wK^ 


i096 
3992 
3888 


Nete  dipzengmeddn|3072 


CAPUT  xr. 

Ratio  tup^riui  dispotiliB  descriptionis. 

In  superiore  igitur  forma  obtinei  quidem  conso« 
nantiam  diapason  pros{ambanonnenos  ad  mesen,  mese 
autem  ad  neien  byperboleon.  Bis  diapasoa  autem, 
proslarobanomenos  ad  nelen  hyperboleon.  Diatessa- 
ron  autero  consonanliam  seryat  bypate  bypaton  ad. 
hypaien  meson.  Hypale  meso»  ad  mesen  raese,  ad 
neien  syuemmenon,  pararoese  ad  nelen  diezeugme- 
non,  nete  diezeugmenon  ad  neten  byperboleon.  Al- 
que  boc  ita  «  fit,  ut  bis  consonanliis  iniegra  telra- 
<;iiorda  numeremus.  Atquc  ut  clarius  omnis  in  bac 
/orma  ^  respiciatur  ordo  ncrvorum,  secundum  Iria 


DE  MUSICA  LIB.  IV.  1^74 

A  gula  genera  pernmtantiir  hoc/nbdo  ut  paranete  et  ly- 
chanos  diatonici  et  chroinatici,  trite  ei  parbypate  eii- 
harmonici.  Alia.  esl  enim  paranete  hyperboieon  dia- 
tonos,  alia  paranete  hyporboleon  cbromatica,  alia 
«^iriteenharinoiiios.Diversae  sunt  etiam  pannneiedie- 
z^ugHlrenon  diatonos, ,  aique  cliroi9&iiea.  Nec  est  ea- 
.dem  qua  in^eireribuscaeteristrite  diezeugmenon  cn- 
harmonios,  neque  eopdem  sunt  paraneie  synemme- 
j)0Q'dialoiios  ei  chromatica  ^  et  trite  synemmenon 
cnbarmonios  ,  his  qui  sunt  in  reliquis  generibus 
trile.  pisl^Mit  etiam  lycbanos  meson  diatonos  et  ly- 
cbanos  meson  cbromatice,  '  et  parhypate  mesonen- 
barmonios  nulli  aliorum  generum  parbypate  similis 
liivehiiur..Nec  eosdem  locos  ac  num^ros  servani  ly- 
cbanos  bypaton  diatonos  et  lycbanos  bypaton  chro- 

B  matice.  s  Nam.parhypate  hypaion  enharmonios  alio- 
rum  generum  parbypatis  re|»eritur  esse  dissimilis . 
Non  in  totum  vero  immobiles  aut  mobiles  sunt,  quae 
in  dtiobus  quidem  generibus  manent,  id  cst  chro« 
matico  ei  diatonico,  sed  in  enliarmonio  permutan- 
lur.  Id  autem  sic  consideratur  irite  hyperboleon, 
diatonos ,  el  trite  byperboleon  cbromatice  eadem  in 
superiori  forma  descripta  est,  ^  bisdem  numeris 
2S29.  At  vero  cum  ^nharmonium  genus  aspicimug 
(riten  aliam  feperimus,  id  est  291 G.  Quae  igittir  vox 
duftbus  fuit  geiieribus  communis,  eadem  in  tertio 
permutataest.  Idem  estet  in  diezeugmenoA  tetrachof« 
do.  Nam  trite  diezeugmenon  diatonos  et  trile  die- 
zcugmenon  cbromatica  exdem  sunt ,  sibique  con- 
sentiunt,  trite  autem  diezeugmenon  enbarmonios  a 


genera  5  tantum  notantur  esse  tetraeb.orda.  Primum  r  t  •       ^-  .  .     •  .     •       •      «j 

'^  ...  .      ^  ^  superiore  distai ,   in  synemilienis  eiiam  idem  est. 

aique  gravissimum  bypaton,  ctijus  est  princeps  by- 


paie  bypaton,  uliima  aulem  hypate  meson,  secun- 
dumvero  mesoii  cujus  est  princeps  hypate  meson, 
eitrenia  vero  mese.  Teriiuin  synemmenon,  cujus  est 
princeps  mese,  finalis  nete  synemmcnon.  Quartum 
diezeugmenon,  cujus  est  «  prima  paramese,  nete  ve* 
ro  diezeugmenon  extrema.  Quintum  vero  esl  byper- 
boleon  cujus  esi  quidem  priuceps  netediezeugmenon, 
ad  neten  vero  hyperboleon  terminatur  extrema. 

CAPUT  XII. 

De  siantibus  el  mobilibus  vocibu^, 

Harum  vero  omnium  vocum  pariim  suni  in  to- 
tum  immobiles,  partim  in  totum  mobiles,  partim  ve- 


Triie  enim  syneromenon  diatonos  ei  irite  synemme- 
non  chromatice  exdero  sunt.  Sed  trite  syneromenon 
enbarmonios  est  diversa.  Item  parbypate  meson  dia« 
lonos ,  et  parbypate  roeson  chroroatica  exdem  no^ 
tantiir.  Sed  in  enbarmoniogeneresicutsuperius  irite» 
ita  hic  parhypaie  juxta  i  bypates  meson  quidem  in- 
veniuntur,  vi  aulem  ac  soni  acumine  diversa^  sunl 
caeteris.  Rursus  parbypate  bypaton  diatonos  ct  par- 
hypate  bypaion  cbromatica  eadem  esi.  Sed  non  ea- 
dem  esi  cum  inenbarmonio  genere  quxritur.  Sed  ut 
^  haruro  non  plena  routabilitas  clarius  colliquescat  ad 
hyperboleon  tetracbordum  redeamus,  in  hoc  igitur 
quae  in  diatonico  atquc  in  cbromaiico  genere  irite 


hypcrboleon  est,  eadem  niutatur  in  enharmonio,  et 
ronec  in  totum    immobilcs,    nec  in  totum  mobiles.  ti  ^.  .     .  ...    ^.  j^  j.  . 

,     .  .  -^  fit  paranete.  liem  quae  inte  diezeiigmcnnn  irt  diato- 

In  totum  immobiles  sunt  proslambanoroenos,  bypate        •iii-  ii 


hypaton,  bypate  meson,  mese,nete  synemmenon, 
paramese,  jnete  diezeugmenon,  nete  hyperboleon.  Id- 
circo  quoniam  in  omnibus  tribus  generibus  exdem 
suni,  nec  nomina  nec  loca  permutantes,  sivc  penta- 
chorda  ,  sive  tetrachorda  cohlineant.  Pentachorda 
quidem  ut  proslambanoroenos  ad  hypaten  me^^on, 
et  mese  ad  nelen  dieieugmenon.  Tetracborda  vcro, 
iii  hypuie  bypaton  ad  bypaten  meson,  et  hypaie  me- 
son  ad  mesen.  Mobiles  vero  sunt  qilx  sccundum  sin- 


nico  vel  chromalico  gencre  vocabatur ,  paranete  in 
enharmonio  dicitui^quae  tritesyneromcnon  in  chroma- 
iico  vel  diatonico  fuit,  in  enharmonio  in  paraneten 
transit.  Quas  vero  parbypate  meson  in  chromatico 
vel  diatonico  videbaiur,  eadem  lychanos  roeson  in 
enharmonio  reperitur.-  Quae  auiem  parhypatc  bypn- 
ion,  vel  in  diatonico  vcl  in  chromatico  dicebalur, 
lycbanos  hypaton  in  enharmonio  nuncupalur.  Sunt 
igiturquidem  immobiles,  proslambanomenos,  b\<paie 


"  yon  habetur,  *>  Conspiciatur,  «  Princcps.  ^  Paranele  hyperbcleon  enharmonios ,  nlia  trife  dialonos^ 
et  chromaiice,  alia,  «  Et  e*iharmonjos.  ^  Et  Itjchanos  meson  enharmonios,  k  tl  hjchanos  hijpate  enhaimo^ 
nios.     *»  Eisdem,     »  Superioribus.     i   llypalcn,     ^  llwc. 


«TS 


AN.  MANL.  SEV.  BOETII 


411 '< 


kypalon,  bypale  meson.  mesc,  nele  .synemmenon,  A  esl  L  ad  D ;  quinla  ab  eo  quod  csl  K  ad  C  ;  ^.ta  ab 
nypiiwu,  17F-  ^       ^^ eo  quod  esi  I ad  B  ;  sepiima  ab  eo  qiiod  csl  II  ad  A. 

Liquel  igilur  ex  bis  qu»  liicia  suni,  diaicssaron  con- 
sonanliam  semel  lanlum  in  jmmobilibns  ac  slalnlis 
vocibus  conlineri.  Nam  si  ab  bypalc  bypalon  inci- 
piaro,  eril  A  D ,  id  esl  ab  bypale  hypalon  in  mcson 
hypaten  ea  quae  esl  iu  ordine  prima.  Nam  caclcne 
non  statulis  vocibus  terminantur,  ut  B  E  C  F.  Nam 
«  parbypate  hypaion  el  parhypate  roeson,  lyebanos 
hypaton  el  lycbanos  meson  mobiles  esse  monstraia 
sunt.  Quod  si  rursus  ab  bypate  meson  dialcssaron 
consonaniiam  inchoemus,  erit  s^vccies  diniessaron 
statutis  vocibiis  terminau  G  D  ,  ea  quae  est  prima, 
id  est  ab  hypate  nieson  in  mesen.  Reliquac  ininime, 

oaiii  pusiiiu  prupridiu  iiitiiciis    luniiiui  ocwuuuuni      ul  E  U  et  F  I.   Nam  parhypaie  meson  ei  lycbanos 

unumquodque  gcnus  in   uniuscujusque  proportionis  ^  meson  et  trite  diezeuginenon  non  probaniur  immo- 

ronsonantiam  facienlis  lerminis  constituia,  ut  in  dia-     ^i^^^^  Rursus  si  eamdem  diktessaron  paramcse  susci- 

tonieo  genere.  Nam  si  diezeugmenon  tetracbordum 

inter  hyperboleon  tetracbordum  ^  mesenque  pona- 

niys,   subtracto  scilicet  synemmenon  tetracbordo, 

erunt  15  nervi.  J^i  si  ab  hi^  proslambanomenos  de- 

\raliatur,  erunt  qualuordecim.  Hi  ergo  disponantur 

hoc  mudo.  ?>\i  A  hypate  hypaton,  B  parhypale  bypa- 

ion,  C  bypale  lychanos,   D  hypate  meson,  E  parhy- 

{Mite  meson,  F  lycbanos  meson,  G  mese,  H  parame- 

se»  1  trite  diezeugmenon,  K  parancte  diezeugmenon, 

L  neie  dirzeugmenon,  M  irite  hyperboleon,  N  para- 

iiete  hyperboleon  ,   0  nete  byperboleon.  Ab  bypate 

igitur  ad  paramesen  diapason  consonanlia  est.  A  ine- 

se  vero  ad  hypaten  «meson  dialessaron,  ab  eadem 


paramese,  neie  diezeugmenon ,  neie  byperbolcon  ; 
mobiles  vero  quas  rychanos,  vel  paraueus ,  vel  dia- 
tonicas,  vel  chromailcas,  vel  enbarmoiilca?  »  nomi- 
namus.  Non  in  totum  mobiles  aut  immobiles,  quas 
parhypatas  tritas  in  diatonico  vel  chromate,  lycba- 
iiot  autem  vel  paranetas  in  enbarmonico  gcnere  di- 
cim  us. 

CAPUT  XIIT. 
De  consonantiurum  ipeciebus. 

Nunc  despeciebus  primarum  consonantiarum  tra- 
clandum  esi ;  primae  autem  consonantiai  sunt  dia- 
pason,  diapcnie,  diatessaron.  Species  autem  est  quae- 
dam  positio  propriam  habens   ronpam  secundutn 


piat  ordiendam,  eril  s  quoque  quae  sutuiis  coer- 
ceatur  sonis,  diatessaron  species  H  L ,  id  est  a  para- 
mese  in  neie  diezeugmenon ,  qua  esl  prima.  Nam 
caeterae  quae  sunt  1  M  et  K  N  mobilibus  terminantur 
sonis.  Nam  trilen  diczeugmenon,  ei  paranelen  die- 
zeugmenon ,  et  triien  hyperboleon ,  ct  paranclen  liy- 
perboleon  mobiles  voces  esse  pnedixiraus.  Iicm  dia- 
pente  consonantia  duHS  tantummodo  species  lenet, 
quae  statutis  vocibus  includuntur.  Ut  si  ab  hypate 
meson  ordiamur,  una  quidem  est  D  H,  id  est  ab  hy- 
pate  meson  in  paramesen,  ea  quae  estprima.  Altera 
vero  G  L,  id  esi  a  mese  in  neten  dieicugmenon,  baoc 
vero  est  quarta.  Reliqu»  vero,  id  est  E  1  ct  F  K,  m^ 


vero  mese  ad  lycbanon  bypalon  diapente.  Erit  igi-  Q  ntme  slatulis  vocibus  clausae  sunt.   Nam  parbypalc. 


tiir  diapason  quidem  octo  cbordarom.  Diatcssaron 
vero  quaiuor,  diapente  autera  quinque.  Ac  per  hoc 
habebit  diatcssaron  quidem  specics  tres,  diapenie 
autem  ^pccics  quaiuor^diapasonverospeciesseplcm. 
Somperque  una  minus  species  erit  quam  ruerint  vo- 
ces,  ut  enim  a  mese  caeteras  ^  ordinamas  diatessa- 
rnn  consonaniiae  species  tres  sunt ,  boc  modo  :  una 
quidein  species  erii  ab  G  ad  D  ;  secunda  ^ero  ab  F 
adC  ;  tertia  vcro  ab  C  ad  B,  ct  huc  usque  diaiessa- 
ron  specles  progrcdiuntur.  Idcirco  quia  buc  usque 
species  binos  continei  nervos,  ejusdem  dialessaron, 
ut  G  D  quidem  cos  qui  sunt  E  F  <i  conlinent,  F  C  eos 
qui  sunl  C  D,  et  E  B  eos  •  continent  qui  sunt  C  D  ; 


et  Wcbanos  ,  cl  trite,  el  paranetc  insubiles  appro- 
bantur.  Similis  aulcm  ratio  erit  si  a  neie  dieieugmc*- 
non  iii  graviorem  partem ,  id  csl  ad  mesen ,  conso- 
nantiae  bujus  species  considereniur,  eisdem  cniro 
iinmobilibus  vocibus,  quae  superius  dictae  sunf,  coa- 
lincbunlur.  Sive  autem  ab  hypaie  meson,  seo  a  roc- 
sc,  seu  a  paramese,  sive  ctiam  a  neie  hyperboleon 
consonantias  ^  ad  graviorem  partem  ducarous.  Dua- 
rumquae  stalulis  vocibus  coerceantur,  non  poterit 
esse  » deslruciio.  Diapason  vcro  consonanliae  sivc  ab 
hypale  bypalon  in  paramesen,  sive  a  netchyperbo- 
lcon  in  mesen  ordo  sumaiur,  trcs  lantummodo  spe- 
cies  obtinebll,  quae  imniobilibns  vocibos  coerceaniur. 


i|ut  ouui  Kj  ii^  %i%  ka  u  oua  -    vuiiuiicii(  ijui  BUiii  Vi  u  ,        Cica  uuiiiiruii,  «|uoc  iiiimvMiii»'"*»  .ww.-r-w — 

si  vcro  his  adjecero  dialessaron  D  A  ,  diversa  noii      Nam  ab  bypaten  hypatun  ordientibus  una  csl  A  B,  ea 
crit  ab  ea  quae  est  G  D ,  unum  enim  solum  G  D  con-  D  quae  cst  prima  ab  bypaie  bypaton  in  paramesc.  Altera 

souanii;e  iicrvum  continebii,  id  est  D  solum,   Exces-      ^  ' — '^  "^  **"""'*  "''"'"  *"  nAiedie- 

sit  igitur  GD  consonaniiam ,  aique  ideo  diatessaron 
Ires  specics  habere  perhibelur.  Ct  in  c:vleris  quidom 
cnnsonaniiis  idem  ea.  Diapenie  autem  eruut  spccics 
qtialuor  boc  modo  :  Una  quidem  est  H  ad  b;  alia 
vero  ab  eo  quod  est  G  ad  C  ;.  alia  ab  eo  quod  esl  F 
ad  B  ;  alia  aulem  ab  eo  qiiod  est  E  ad  A.  Diapason 
vcro  consonantix  7  erunt  specics,  hoc  modo  :  prima 
nbeo  quoil  est  0  ad  G ;  secunda  ab  eo  quod  est  N  ad 
F  ;  icrtia  ab  co qutd  esl M  ad  C  ;  quarla  ab  eo quod 


b  L  ea  quas  esl  quaru  ab  bypaie  meson  in  neiedie- 
zeugmcnon.  Dehinc  G  0  haec  septima  est,  id  esi  a 
niese  in  nelen  byperboleon.  Reliquarum  vcro  spe- 
cierum  vocesexllmae  nullo  inodo  i  immobiUbusvo- 
cibus  coiistitutae  sunt.  Nam  parhypaie,  el  lycbanos, 
et  Irite ,  cl  paranete  (ut  supra  quoque  dictum  esl) 
iinmobiles  non  sunl.  Similiter  aulem  et  per  easdein 
voces  si  ab  byperboleon  ncie  ordiamur,  spccierum 
ordo  conlexiiur,  quonim  omnium  inielligenliam 
subjecia  descriplio  ^  docet« 


•  Vocnmus.     h  Mesonqne.     ^  Ordiamnr.     ^  Son  habelur.     '  .Vo/i  habetur,     '  Son  legitur, 
^"r,    »«  Jn,     i   UMnciio,     i   Non  lefjiiur.     ^  Faciet  c$$e  noiioreni. 


f  Non  legt' 


DE  IJUSICA  LID.  IV. 


Subilei 

A 

Hjijale  hypiioo  ' 

Mohilps 

B 

Pjrhjpiie  hjjnton 

Hobiles 

C. 

LydiinosJijpiloil 

si»bilei 

D 

Mj[»le«,e»oo 

Mobiies 

K 

Parhj|>ale  mesoii 

Hobilps 

K 

Ljrhanos  meaon 

SiaMlea 

ti 

He«i 

Siti.llos 

H 

PaMmege 

Mobiles 

1 

HobiUs 

K 

Slabiles 

L 

HohilPs 

M 

Trfte  hTperboleon 

Hohiles 

N 

Parinete  hjperholeon 

Siabllfs 

0 

4 

lljpate  hypjton 
Sians 

li 

Parlijpate  lijpaton.   Mobilis 

C 

Ljdianosbjpalon.  Uobilis 

D 

Hypite  meson 
Slsiis  philiDniius 

E 

Parhjpaie  mcsoD.  MobidU 

P 

Ijchanos  meaon 

Mobiln  phlfaongus 

G 

Hese.  Smis'phihnngua 

H 

I'ar3mese.  SUiiis  i>lilliaugus 

' 

Uobilis  phibongus 

K 

UoliilU  pblhougon 

L 

" 

TMte  bjperlwreon 
Hobilis  phibongus 

K 

Paranple  hypefboleon 
Hnbllis  phllioiig-js 

0 

Ncte  livperlioleoa 
Si>n«iihilinn(iii» 

De  nunloTiun  exordiit,  in  400  ditpotitio  noiarnni  per 
ungitloi  moHQi  ac  vocti. 


Ei  diapatoii  igilur  coDEonantre  speciebus  eiisiunl 
qiii  appellaDtur  mtMli,  quus  eosdem  tropos  vel  tonos 
nominant.  Sunt  autem  iropi  corulUuliones  in  lolis 
vocum  ordinlbos,  vel  graviiaie,  tbI  acumiue  differeii- 
les,  coHstiiaiio  Tero  est  plenum  *eluii  modulaiionis 
eorpus  ei  consnnanliarum  conjuiiclione  consistcns, 
quale  eit  vel  diapison,  tcI  diipason  ei  diapenie  ■  ei 
diaiesiaron,  vel  bit  diapison.  £st  enim  diapason  con- 
gihuiio,  ■  proiiambanomeiios  in  meson  cxieris  qu« 
sunt  medise  vocibus  innumefaili,  vel  a  mese  rursui 

B  in  nelGD  hyperboleon  cum  vocibus  inierjectis,  vel  ab 
hypale  meson  in  neien  diexeugmenan,  cum  lils  quas 
eilrenix  vocM  mediat  claudunl.  Dlapuun  et  >■  dii- 
lesunin  veto  comiitntie  ei  esi  qiix  a  proslambana- 
meDoi  in  neten  rrnemmenon,  com  hisquxmedie 
lant  inlerjects  coDStai.  Bii  diaprison  auiem  a  proi- 
lambanomenoH  in  nelen  liyperliolcon,  cum  bis  qiise 
in  medio  lunl  inlerposilx  consideraiur.  Has  igitur 
ConstilutiDnes  li  qnis  lous  faciai  acuiiorea  vel  in  gra- 
viui  loiai  remitUl,  lecundum  snpradicias  diapason  ' 
consonaniic  ipedei  erilciet  modos  sepiem,  quorum 
nomfna  lant  hM :  hypodorius,  liypophryRius,  hypo- 
lydiai,  doriui,  pbrygiui,  iydlus,  mixolydius;  Lorum 
vero  sic  ordo  proccdil.  Sil  in  diaionico  g'  nere  vocum 
ordo  dispoiilus  a  proslambanomene  in  neien  hypcf 

Q  boleon,  atque  bic  sit  bypodoriui  modus.  Si  ijuii  pros- 
Umbanomenon  in  acumea  intcndat  tono,  bypaien- 
queJiypataneodemlonoaLtenuel,caeteraiquephtbDn< 
gorum  omnei  fieiat  aculiores,  aculior  tolus  ordo 
provenlei,  quam  fnil  prius  quam  lonl  eusciperet  in- 
tensioneni.  Eril  igilur  lola  conilitulhi  acolior  elTccia 
hypopbrvgins  modui ,  quod  si  in  liypopbrygio  loni 
ruTSus  iMeiisiDnem  voces  acceperim,  hypolydii  mo- 
diilatio  n^sceiur.  At  si  bypolydium  quis  icmitonio 
iniendal,  dorium  faciei,  ei  in  aliiiquidem  simiiiieii 
in  acumen  InicniiMiemqne  processiis.  Qunrum,  non 
ul  •  inlclligeniiam  saiummodo  raiio  compreheDdatur, 
venim  oculis  quoque  forma  possil  aguoici,  ab  anli-  . 
quii  iradila  musicis  descriplio  Rupponcnda  est;  scd 
quoniam  per  singulos  modoi  a  veturibus  muiicis  un»' 

II  qnxque  voi  diversis  noiulis  insignila  est,  deicrlpiio 
prins  noiularum  videmresse  poneada,  utbis  primum 
pei  le  cogniiii  in  tnodorum  detcriptione  racilis  poiiil 
esse  disfieciio. 


l"  tHal>tilH.     '  lifUlliiieiiliBCt 


«279 


AN.  SiANL.  SKV.  BOEIII 


12)^ 


1 

o 
1.1 

•    «-    T3 
>• 

J 

"O 

o 

ii 

1 

cn 

"Sb 

3 

9 

f. 

1. 

>» 

■i.  S 

»33 

9 
O 

1 

>« 

X 

V 

V 

H 

z 

L 

N 

n 

Y  X 

s 

CJ 

o 

or 

ProblaiDbanomenos 

A 

< 

Z 

H 

1 

E 

w 

H 

O 

+      H 

S 

01 

Hypate  hypalOQ 

• 

V 

n 

« 

7 

B 
L 

F 

H 

b3 

V 

H 

b 
w 

Parhypale  hypalon 

n 

T 

ca 

P 

fia 

A 

V 

H 

z 

H 

I 

E 

N 

H 

Lyehaoos  hypaion 

M 

n 

n 
9 

C 

C 

B 

A 

r 

Z 

H 

I 

E 

Hypate  mesou 

a 

■  < . 

0 
K 

P 

c 

7 

U 

R 

L 

F 

X 

Jk 

m 

Parbypate  meson 

H 

> 

I. 

M 

n 

n 
9 

T 

B 

•       F 

> 

H 

LychsDOS  meson 

.r 

U 

> 

I 

• 

7 

M 

n 

u 

0 

C 

C 

F 

fia 

A 

ME£H 

)( 
1 

z 

ta 

7 

> 

0 

K 

P 

0 

T 

n 

Z 

Trite  synemmeoon 

a 
\ 

r 
z 

H 

IC 

1 

M 

• 

n 

n 

T 

ta 

Paranete  synemmeDou 

• 

7 

«. 

z 

r 

N 

u 

7 

M   • 

n 

u 

9 

Nele  syDemmeDon 

U 
Z 

r 

N 

z 

a 

I 

• 

7. 

M 

n 

O 

K 

c 
c 

F 

Paramese 

7 

D 

:3 

n 

7 

< 

II 

p 
9 

T 

U 

Triie  diezeugmeDon 

1 

)t 
A 

o 
z 

r 

N 

N 

> 

I 

M 

n 

U 

ParaDete  diezeugmenon 

M 

II' 

7 

N 

r 

Z 

z 

ee 

»Y 

M 

U 

Nete  diezeugmenin 

a 

K' 

A 

V 

Vv 

r' 

n 

•» 

V 

X 
7 

Trite  hyi^erboleon 

N 

K'       . 

7 

M 

n 

T 

_7 

>«. 

o 
z 

r 

N 

0 

ParaDete  hyperboleon 

r 

N' 

H' 

I 

V 

M' 

n 

Y 

•» 

N 

z 

r 

N 

Nete  byperboleon 

A 

tl 

c 

D 

C 
F 
G 
a 
b 
c 
d 

c 

d 
e 
f 

g 
Aa 


GAPUT  XV.  A  lorum  signat  adjectio.  Sed  qaoniam  hos  modos  diii- 

Descriptio  continent  modorum  ordinem  ac  di/ferentias.      mas  in  speciebus  diapason  consonanlix  repcriri,  age 

Superior  igitur  descriptio  chordarum  nominn  tenet     eosdem  in  diatonico  lantum  genere  describamuSt  nt 

ascripta,  notulas  yero  juxta  positas,  et  qusc  cujusque      qui  eorum  ordo  sit,  sub  aspectu  cadens  intelligen- 

sit  modi ,  sive  lydii,  sive  phrygii,  sive  dorii  yocabu-      ttam  non  morelur.  . 


nii:  uusiCA  lib.  iv. 


Aciilissimu^  TulrirLlus 

o. 

♦ 

7 

II 

M 

^' 

« 

riBl    m 

T 

M' 

■■' 

II' 

r" 

f  1     |a 

y 

(n|a 

paramese 

T 

-J 

N 

r 

d 

c 

n 

X 

3 

u 

U-li 

7 

ti 

■1 

n 

Miin!yrliui 

T 

T 

¥ 

o 

I 

11    Z  1      1  B  1 

II 
)■( 

L 

" 

^ 

^ 

|r]D 

..raniMe 

± 

N 

X 

1 

. 

K 

= 

C 

UN 

A 

y 

K 

l' 

r 

Trilus  t,]f<liii^ 

z 

1)T1 

4" 

r. 

p 

M 

1  *\    |r|_ 

IT 

* 

4 

u 

T 

BTnemmeiKin 

Z 

Izl- 

1    l~ 

0 

^'rr 



>- 

r 

J. 

V 

r 

o 

n 

7 

1=1-1 

7 

N 

JL 

n 

V 

l-hrjsiii. 

/ 

^' 

»> 

» 

V 

11 

M|»|      1") 
svncmnieiiHil 

r 

Q 

^" 

M 

_vl    l.^l_ 

N 

1    1 

r 

psn.m«e 

F. 

_H 

H 

N 

F 

II 

3 

[| 

uu 

N 

Z 

7 

1 

1 

N 

~ 

J> 

a 

u 

t 

T 

n|o|    |K| 

H 

r 

v 

)( 

~ 

1 

s.Mipmmenon 

riiriii» 

. 

«1      11 

^ 

!'nilB» 

[nrimpse 

N 

ll^ 

IB 

» 

H 

H 

z 

=^ 

r. 

Inl, 

T 

N 

\ 

T^ 

JL 

z 

r 

B 

* 

G  {  F  1      1  M  1 

z" 

T 

IhpoLvlli^i 

Nl    Inl 

y 

rlagi.'.  triil 

1"! 

,nram|>se 

' 

II 

n 

=1 

t- 

r 

L 

r 

r 

ki 

1- 

- 

n 

z 

N 

n 

j, 

n 

- 

z 

T 

lU 

~ 

♦  1-/1    1  n  1 

M 

"o 

~ 

r 

— 

^ 



j"lua 

11 

M 

PlagU  ileuUfl 

[c|>- 

pnntnese 



w 

H 

jr 

E 

^- 

j. 

a 

F 

lcU 

n 

i_ 

V 

N 

z 

j 

n 

Tr 

y' 

- 

F 

A 

'-Itl      |T| 

n 

M 

Y 

11 

~ 

r 

I^T'"'""" 

11 

PiaBii  proli 

[*l 

7 

pirampse 

^ 

:^ 

'± 

«L 

^ 

^ 

H 

_! 

Ul 

[I 

£_ 

n^ 

i. 

i 

u 

CAPUT  XVI. 
jlHjieriut  dispotiia  Tttodorum  detcripiionh. 
Sepiem  qulilem  prxdiximus  esse  modos,  seil  nihil 
viUeatiir  iiicougruum  quod  oclams  super  anneiui 
esl.  Iltijus  enim  adjeciiunis  rationem  paulo  posierius 
eloqiiemur.  Nunc  illud  est  considerandum  qaixl  ha 
piltiuulx,  quas  inier  se  rectus  lineanim  ordo  dtstin- 
gtiil,  iliie  quidem  halwiil  noiulas  mustcas,  atjx  vero 
minimc ,  velui  in  eo  modo  qiii  scribiliir  hjpenniio- 
IjJius.  Piimn  quldem  pagtnuta  u  lcrila  *  lilieris  ad- 
niiiaiiir.  Sociinila  •  nntula  vocai.  In  hac  igilur  inier- 


A  capediiic  nolutarum  lonus  inlcresse  monslralur.  Quod 
Teru  t  leniae  Xque  7  quartz  paginx  notam  non  pa- 
ginnla  ilividil,  sed  itirsiis  reclo  ordine  didiicius,  Ke- 
mitoninm  cas  ttilTeTre  pronuniial,  quod  prob.ilur  hoc 
modo  :  aam  si  u  proslambanomenos  cst,  *  hj^pni* 
liTpaion,^parltyp3le  hypalon,  necesse  esi  iiiler  pros- 
lambanomenon  qiind  esl  r^  rt  inl«r  hypaien  lijpatou, 
quod  est  *  loni  esse  dislaniiani,  inier  hypaten  auiem 
bypaton  quod  csl  «  et  parliypaiin  ti;i-alon,  qtioit  csi 
■/,  semilonii  dilTcreniiam  coniineri  i>  jairqne  hoc  re-^ 
gutnriler  in  cunciis  esl  coiisideraiidum,  ut  si  vocum. 


«,V  /1 


^  lliil«e. 


4^ 


AN.  yANL.  SEV.  BOETIl 


«2R4 


notulas  integra  pagina  diagregamil»  loni  inier  eas  A  demonstrat.  Ilem  mese  faypolydii  ab  ea  qo2  eat  me^e 


aciamus  esse  disuutiam.  Sin  versus  notulas,  ac  non 
pagina  dislinguit,  semitonii  non  ignoremus  esse  di- 
staiitiam.  His  igitur  iia  prxmissis,  si  duo  ordines  in 
bis  diupason  consonaniia  constituti  aibi  invicem  com- 
parentur,  ut  qui  ordo  sil  gravior  possit  agnosci,  si 
prosiambanomenos  <^  proslambanomene  fuerit  gravior 
vel  quaelibet  alia  voi  ejusdem  loci  voce  gravior  per- 
noietur ,  in  eodem  scilicei  genere  constituia,  lotum 
quoque  ordinem  necesse  est  esse  graviorem.  Tamen 
id  melius  sumetur  ad  niediam  qux  est  mese.  Duorum 
enim  ^  ordinum  bis  diapason  consonantium  cujoa 
mese  fuerit  gravior,  ejasdem  totus  ordo  quoquc  gra- 
vior  erit.  Nam  cxterae  singulx  singulis  comparatae 
nibllominus  graviores  invenienlur,  iiaque  si  media 


bypophrygii  toni  differentiam  facit.  Namque  C,  quas 
est  mese  hypolydii,  tono  distat  a  7,  quxest  hypolydii 
quidem  lychanos  mesen,  in  hypophr)'gioautem  mese. 
Item  mese  hypolydii,  quae  est  C,  ab  ea  qux  est  niese 
dorii  semitonio  distat.  Quod  hinc  poterit  agnosci , 
quoniani  ordinem  sorsum  prodeuniem  ejus  meses, 
quae  est  hypolydii ,  atque  eum  ordinem  in  sursum 
prodeuntem  ejusmesesqux  rst  dorii,  onus  versicu- 
lus,  non  pagina  distinguit.  Quo  Gt  ut  mese  bypodorii 
ab  ea  mese  quae  est  dorii,  inicgra  diatessaron  conso- 
nanlia  dlstet ,  idque  probatur  hocroodo:  nani  qux 
est  mese  »  in  hypodorio,  eadem  est  »  in  dorio ;  hy- 
pate  meson  est  ab  ea  quae  est  mese,*in  quovis  modo 
vel  genere  diatessaron  consonantia  differens.  Item 


ab  alia  media  tono  aut  acutior  videaiur,  aut  gravior,  B  mese  dorii  qu«  est  tt  ab  ea  mese  qo»  est  phrygii. 


omnes  quoque  nervi  si  id  eodem  genere  sint,  singuli 
c  sibimet  comparati  tono  acutioresaut  graviores  esse 
videbuntur.  Quatuor  autem  mediis  si  prima  ad 
quartam  diatessaron  distantiam  servet,  prima  vero  a 
secunda  tono  differat,  secunda  quoqoe  a  lertia  eodem 
differat  tono,  tertia  ad  quartam  semitotiii  faciet  diffe- 
rentiam  hoc  modo  :  sint  4  mediae  A  B  C  D,  et  A  ei 
quae  est  D  comparata  servet  ad  eam  sesquitertiam 
proportionem,  quac  est  diatessaron.  Item  A  a  B  distct 
tono,  B  aC  distet  touo,  relinqultur  ot  C  ad  D  se- 
niitonii  distaniiam  servet. 

Sesquiterlia  ralio. 


Et  si  quinque  sint  mediae  eodem  modo.  Si  enim  pri- 
Ria  a  quinla  sesquialtera  ^  disteterit  proportione , 
primaque  a  secunda ,  ac  secunda  a  teriia,  qnarlaque 
a  qiiinta,  singnlis  «  disteterint  tonis,  teitia  ad  quar- 
tam  semitonii  f  iciel  differeniiam.  Item  qnxcunqiie 
mediao  aliorum  modorum  proslanibanomenos  acce- 
duht  hne  graviores  modos  operantur.  '  Quae  nelis, 
Ill:e  acutiores  efliciunt.  Quoniam  igiiur  in  superiore 
pagina  descriplis  modis  parleni  sinistram  legentis 
pfoslambanomeni  primi  tenenf.  Dextera  vero  legentis  D 
0tiremis  cUuditur  netifi,  erit  omnibus  quidem  acutior 
s  modis ,  qui  inscrihitur  hypermixolydius ,  omnibus 
vero  gravioris  qui  hypodorius.  Nos  vero  agravissimo 
liypodorio  inchoanies,  cxteros  quam  inier  se  habent 
differentiam  designabimus.  Namque  in  hypodorio 
modo  mese  quae  esi  u  ab  ea  mese  quoe  est  in  modo 
hypophrygio  tono  ^  distabit.  Quod  in  hoc  facilc  per- 
spicleiur,  si  quis  ad  iite^en  hypophrygii ,  quae  est  9 
eJDSdem  hypophrygii  u  compare^  quae  est  hypodorii 
quidem  mese,  in  hypophrygio  autem  lychanos  meson. 
Nam  f  atqiie  u  lono  differunt,  quod  pagina  inierjecta 


id  est  M,  disiat  tono.  Nam  quae  est  mese  in  dorio,  ir 
eadem  in  phrygio  lychanos  meson.  Rorsos  rooM 
phrygii  quae  est  M,  ab  ea  mese  qu»  est  lydii,  id  est  I 
distat  lono.  Nam  quse  in  phrygio  est  M  mesc,  in  lydio 
est  iychanos  mesen.  Rursus  mese  lydii  modi  ab  ea 
roese  qoae  est  niyxulydii ;  id  est  H,  semitonio  distai. 
Etenim  *  si  ordo  qui  rectus  lydii  coniinet  mesen  ej 
ordini  qui  reclus  niixolydii  mesen  habet  compara- 
tus,  non  paginula,  sed  versu  1  disjungitor.  Ea  qooqoe 
mese  quae  est  myxolydii  H  ad  eam  mesen  qux  esl 
hyperniyxolydii,  idestr,toni  differentiaui  facit; 
idcirco  quoniam  H  quae  in  mixolydio  mese  est,  eadem 
in  hypermixolydio  lychanos  meson  est.  Unde  fit  ul 
mese  dorii  ab  ea  mese  qujc  est  mixolydii  diatessaron 
C  consonantia  disiet.  Id  probatur  hoc  modo  :  nam  me- 
son  quae  est  dorii,'id  est  ^  tt,  eadem  est  mixolydii, 
id  est  ^  ir  hypaie  meson  ,  quae  ad  cujuslibet  modi 
nnesen  diatessaron  consonantiam  senrai.  Ilem  mese 
dorii,  id  est  "*7r,  ad  eam  mesen  quae  est  hypermixo* 
lydii  quae  est  r  diapenie  consonantiam  serraL  Ea 
enim  mese  quae  est  dorii,  id  est  °  tt,  in  ordine  hyper- 
niixolydii  lychanos  hypaton  est ;  lycbanos  autem 
bypatpn  ad  mesen  in  diatonico  genpre  in  qooiibel 
inodo  si  comparetur,  diapente  consonaniia  disiat. 
Cur  autem  octavus  modus,  qui  est  hypermixotydius, 
adjectus  est,  "*  hic  patet.  Sit  bis  diapason  consonaii* 
tla  ba^.c. 


I  A  )  B  I  C  I  D  I  E  I  F  I  G  I  H  I  I  I  K  I  LJ  y  I  N  I  0  I  P  I 


CAPUT  XVI!. 
Ratio  superiui  diiponto!  modorwn  dncriptio. 

Diapason  igitur  consonaotiam  servat  A  ad  id  ^ood 
est  II,  octo  enim  vocibus  coiiiinetur  :  primam  igitor 
dicimus  essb  speciem  diapason  ea  qiiae  est  A  H,  se- 
cundam  vero  B  I,  tertiam  C  K,  quartam  D  L,  quip- 
tam  E  M,  sextam  F  N,  septimarti  G  0.  Relinquitur 
Igitur  extra  H  P,  quae  ut  totus  ordo  impleatur  adjecta 
est,  aique  hic  est  octavus  modus,  quem  Ptoleroxus 
super  annexuit. 


•  iVon  legiiur,    ^  Ordinem.     «  Singnlii,     ^  Uettiterit.    •  Desliterint,     '  Quacunque,     s  Modus.     ^  DnUit 
*  /1.     i  Dntingmtur.     "  iN.     ^^.•'"N.     •  N.     ^  Hinc. 


i28o 


DE  MUSICA  LIB.  V. 


im 


CAP13T  win. 


Quemadmodum  indubilauter  music(t  consouaulios  aure 

dijudieari  poisit... 

Ui  ■  vero  indubiUinter  consonaniianim  raiio  colH- 

gaiiir,  lali  brevissimo  ac  simptici  efnci  polerit  instru- 

nicnto.  Sii  igitur  regula  diligenler  extensa  A  D,  cui 

duo  hemispheria,  quas  roagadas  Gr.Tci  vocant,  insu- 

per  apponantur,  ita  ut  ab  ea  qu%  est  E  curvatura  ad 

id  quod  cst  B  deducta  linea  rectos  circa  se  angulos 

reddat :  item  ab  ea  quno  esi  F  curvatura  ad  id  quod 

est  C  punctuni  dcducla  linea  rcctos  ciicum  se  angulos 

efnciai.  Sini  vcro  hx  aequaliler  undique  perpolitae  ad 

eosdem  usus,  sint  eisdem  alix  aequales  paraise,  super 

has   intendaiur  nervus  SBOualis  undique,  is  qui  est 

A  E  F  D.  Si  ^  igitur  diatessaron  consonantiam  qualis 

sit  reperire  voluero,  hoc  modo  faciam  :  ab  E  puncio,  j^ 

quo  nervus  semisphaerium  langit,  usquo  ad  F  pun- 

ctum ,  quo  rursus  ab  alia  parte  altero  neryiis  semi- 

sphxrio  juiigilur,  divido  spatium  quod  esi  E  F  septem 

pariibus,  et  ad  partem  qiiariam  septimanira  appono 

piincluiu  qurd  est  K ;  est  igiiur  E  K  ad  eam  quae  esC 

K  F  sesquilerliA.  Si  igitur  ad  K  arqiium  su(>erioribus 

semisphxriisapposuero,atque  alieruira  vicissim  EK 

ci  K  F  plectro  adhibilo  pellantur,  diatessiron  distan- 

tiam  consonabii.  Sin  Tcro  simul  paries  idem  C  K  et 

K  F  uirasque  percusscro,  diaiessaron  cnusonaniiam 


A  nosco.  Quod  si  diapente  efficere  vohimus ,  qtiitique 


partibus  totam  chordam ,  id  est  spaiium  ab  E  ad  F 
divido  ac  tres  uni  proportioni ,  duas  vero  reliqu» 
dabo,  atque  ita  posito  semisphaerio,  secundum  supe- 
rius  dictum  modum  consonantias  dissonantiasque 
perpendo ;  item  si  diapason  consonanliam  temptare 
voliiero,  toium  iribus  partibus  seco,  alque  in  iinaui 
duasque  distribuens  easdem  simul  vel  alieruiram 
piitsaiis  c  qnid  consonel,  vel  quod  dissonet  uiraqne 
cognosco.  Tripla  vero,  qoaeex  permixtis  consonantiis 
nascitur,  ita  redditur,  ut-si  ioiam  iii  quaiuor  pariium 
divisipuibus  ^  partiamus,  atque  in  ires  et  unant  tota 
nervi  prolixitas  dividatur,  itaque  semisphxrium  tri« 
bus  appositum  iripls  (froportionis  dissonanliam  et 
consonantiani  reddat. 


LIBER  QUINTUS. 


Posl  monochordi  regularis  divisionem  adjicienda  C 
arbitror  esse  ea  in  qiiihus  veteres  musicae  dbctores 
sententisR  diversitate  discordant,  habendumque  de 
omiiibns  subiile  judiciuro ,  atque  id  quod  proposito 
deest  opcri ,  mediocris  doctrinaB  *  disposiiione  sup- 
p'endum  esi.  Piitesi  enim  alia  quoque  esse  divisio, 
in  qua  non  uniis  taninmmodo  nervus  assumitur,  qui 
posilis  proportionihiis  ^  dividat.  Verum  ocio,  atqiie 
ejusmodi  cyihara  fiai ,  s  aui  in  ploribus ,  et  quanii 
nfecessarii  snni  nervi,  lota  proporlionnin  ratjo  qiiasi 
oculis  suhjecta  cernatnr. 


K 


3^ 


f^ 


CAPUT  PIUMU.M. 

Oe  vl  harmonicas  et  quce  sint  ejus  instrumenta  judicii 

el  quonam  usque  sensibus  oporteat  credi, 

Sed  de  his  paulo    posl  loquemnr;  nunc  dicen- 

dum  est  qurc  sSi  vis  harmonicae ,  de   qua    Iractare 

insiiluen  csy  qnatuor   libros    implevimus.  Naluram 

vuro  ejus  ^  unoquo  exprimeiidim   in   hnjns  quinli 

volumifiis  seriem  disiulimiis.  Ilannonica  est  facultis  ' 

di/rerentias  acuiorum  ct  gravium  sonorum  sensu  ac  ra- 


tione  perpendens.  Sensus  enim  ac  ratio,  quasi  qnaedam 
facultatis  barmonicae  instruroenta  sunt.  Sensus  nam- 
que  confusum  quiddam  ac '  proxinie  tale,  quale  est 
illud  quod  seniit,  advertii.  Raiio  '  auieih  dijudicat 
iniegriiatem  atqoe  unas  perseqoitur  differentias.  Ita- 
que  sensus  invenit  quidem  confnsa  ac  proxima  veri- 
tali,  accipit  vero  raiione  iiiiegrilatem.  Raiio  vero 
i|isa  quidem  invenit  fntegrilaiem,  arcipitvero  i  seiisu 
confusam  ac  proximain  verisinulitudinem.  Namque 
^ensus  nihil  concipit  intcgriiatis,  scd  usque  ad  proxi- 
inum  venit.  Raiio  vero  dijudicat,  velul  si  quis  manu 
circulum  ^cribat,  fortasse  eum  circulum  vere  oculus 
arbitreiur.  Ratio  vero  nullo  modo  esse  id  quod  siiuu* 
laiur  intelligit.  Ilocvcro  idcircoest,  qiioniam  sensus 
circa  materiam  vertiiur,  speciesquc  in  ea  coropre- 
hendiiur,  qu»  iia  sunt  fluide  aiqne  imperfecie. 
k  Neqne  detenninate,  el  -  usque  ad  ungueni  expo- 
litc,  sicut  esi  ipsa  maleria.  Quare  ^  ipsum  quoque 
coiifusio  sequitur,  mentem  vero  aique  raiioneui, 
quoniam  matcria  non  moratur,  species  quas  pra:vi- 
det,  praeier  suhjecii  communionem  intuetnr,  aique 
ideo  eam  iniegritas  comitaiur  ac  veritas,  »  potiu.^quo 
in  sensum  quod  peccalnr,  aut  minos  est,  aut  emen- 
dat,  ant  complei.  Forlassc  auiem  id  quod  sensus  non 
iniegro,  sed  confuse,  atque  veriiate  minus  qiiasi  qui- 
dain  incallidus  aestimalor  agnoscii,  in  birgulis  miiius 


»  Ergo.     h  f^ion  legitur.     «  QuoH.     ^  Patiamur.      «  Disvensatione.      '  Dividalvr.       i  f//.      ^  Xinique. 
»  Vero.     i  Non  ieyitur,    k  Nec.     ^  Atque.    «  Sensum.    "  Poliusque  qucd  in  i.ntu  aut  peccalur. 


mi  AN.  MANL.  SEV.  liOETII.  iiSS 

.  Iiabeat  errati.  CoUccla  vero  mull.plicanlur  in  sum-  A     harmonici  f  Pyihagorici  VkI  Aristoxenui^  vet  Ptolt' 
mam,  alque  idcirco  *  magnam  faciunt  diflVsremjam 


Nam  si  duas  voculas  tono  sensus  distare  arbilretur, 
neque  disient,  rursusque  ab  una  earum  >  tooo.pulct. 
dislare  tertiam,  neque  sit  iotegra  ac  vera  toni  sit  di- 
stantia.  Item  tertiae  quariaeqiie  tDoi  sensus  diffQreo- 
tiam  putet,  alque  in  eadem  quoque  errent,  neque  sit 
differeniia  toni,  ab  hac  etiam  qtiacta,  quinlam  distjire 
semiionium  putet,  neque  vere,  neque  integre  xsti' 
met,  in  singulis  fortasse.  muius  vhleatur  crraiuip. 
Quod  vero  in  primo  tono  sensus  reliquit  atque  id 
quod  in  secundo  et  terlio  atque  in  quarlo  semitonio 
peccatum  est;  in  unum  coagregatum  aique  colleclum 
efficiet,  ut  prima  vox  ad  quinlam  vocem  diapente  non 
coiitineat  consonanliam,  quod  oportebat  lieri  si  ires 


ma'ut  es$e  dixere, 

ilujusmodi  igitur  instrumentum  in  quo  ratlonb 
adbibilo  niodo,  sonoruin  difTerentix  perquiruntur, 
vocatur  liarmonica  rcgula,  in  qua  re  ^'  multorum 
doctorum  sententix  discordia  fuit.  Qiiidam  enim  qui 
Pydiagoricis  discipliiiis  maxime  credideront,  hanc 
intenlioiiem  barmonica!  esse  dicebant ,  ut  cuucta 
rationi  consentanea  seqiierentur.  Sensum  euim  dare 
quxdam  quodam  modo  semina  cognitionis,  raliooem 
vero  perftcere.  Arlsloxenus  vero.econtrario  raiionejjj 
quidem  comilem  ac  secundarium  essedicebat,  cuncta 
vero  sensus  judicio  lerminari,  et  ad  ejus  modulaiio- 
nem  consensumque  esse  ^  tenendum.  A  rtolemxo 
autem  quodam  modo  harmonie»  definiiur  intentio, 


lonos  ac  semitonium  sensus  integre  judicasset.  Quod  B  ^*  ^"'''^^*  "'  """'  ^""*'"*  ralioniquc  possit  eisfl 
igiiur  in  singulis  tonis  minus  pervidebatur,  id  colle-      co"^"""'»-  "  enim  secundum  Ptolemxum  harmo- 


etum  in  consonantiam  evidenter  apparuit.  Atque  ut 
pcrvideatur  sensum  quidem  conifusa  colligere,  nullo 
roodo  autem  ad  integritalem  rationis  ascendere,  sic 
considerenius  :  Dalae  cnim  lineae  Dcajorem  minorem 
^  ne  aliam  reperire,  nihil  est  difiicile  sensui.  Propo- 
sita  vcro  mensura  in  tanio  majorem,>lantove  mino- 
reni  reperiat,  id  non  faciet  sensus  prima  conceptio, 
sed  solers  rationis  ioventio.  Yel^i  rursus  datam 
lin«am  propositum  sit  vel  duplicare,  vel  dimidiani 
secare,  id  foriasse  licet  paulo  difficilius  quam  con- 
fuse  majorcm  miiioremve  reperire,  poteril  tamen 
sensus  inventione  coiistitui.  Si  vcro  impefetur,  ut 
propositae  linex  tripla  ponalur,  vel  ab  ea  pars  lerlia 


nicus  videtur  intendere,  ut  id  quod  sensus  judicat 
ratio  qiioque  perpendai,  et  ita  raiio  proportiones 
inveiiiat  ut  ne  sensus  reclamct,  duorumque  honim 
concordia    omnis  barmonicae    intentio    misceatur. 

• 

Atque  in  eo  mnxime  Arisioxenum  ac  Pythagoriooi 
reprehendit,  quod  Aristoxenus  nihil  rationi,  sed 
tanlum  sensilms  credit,  Pythagoricos  aulem  i  guod 
minimum  sensibus,  plurimnm  tamen  proportiooibva 
raiionis  invigilent. 

CAPUT  IIT. 

In  quo  Arittoxenus  vel  Pylhagorici  vel  Ptoienutut 
graviiatem  aique  acumen  conttare  potueruni, 

Quoniam  vero  sonum  esse  omnes  consentiunt  aerii 


recidalur,  vel  quadrupla  constiluaiur,  vel  pars  quarta  C  percussionem,  graviiaiis  atque  acuminis  differenilam 


resccetur  noiine  itnpossibile  sit  sensui,  nisi  inlegritas 
ratloiiis  acccdat,  hbc  ideo,  quia  per  processus  quidem 
raiioni  locus  accrescit,  deficit  sonsui.  Si  enim  octa- 
vam  partein  prbpositae  lineae  auferre  aliquis  impcre- 
tur,  vel  ejusdem  ocluplam  dare  cogaiur,  toiius  qui- 
dem  d  dtmidiam  sumere  compeltitur,  dimidiacque 
dimidiam,  ut  sitquarla,  quarlae  «  quae  diTnidium,  ut 
sit  oclava.  Rursusque  tolius  duplam,  duplaeque  du- 
plam,  ul  sit  quadrupla,  quadruplacque  duplam,  ut  sit 
octupla.  Itaque  in  tania   rerum  numerositaie  nihil    . 
eflicit  sensus.  Cujus  omne  judicium  subiium,  atque 
In  superficie  posilum  integrilalem  persecutionemque 
non  explicat.  Idcirco  non  est  aurium  sensui  dandum 
omne  judiclum,  sed  exliibeuda  est  etiam  ralio  qu« 
errantem  sensum    regat  ac  temperel,  qua    labens  j) 
Bcn^us  deficiensque   veluli  baculo  iiinilalur.  Nam  ut 
singulae  artes  habent  instrumenta  qu%dam  quibus 
pariim  confuse  aliquid  inforinent  ut  '  asciculum, 
pariim  vero  quod  est  integrum  deprehcndal,  ut  cir- 
cinum.  Ita  eliam  harmonica  vis  habet  duas  jiidicii 
paries  :  unam  quidein  hujusmodi,  per  quam  seiisus 
comprehendit  subjectorum  diirerentias  vocum,  aliam 
vero  per  quam  ipsarum  diirerenliarum  modum  men- 
suramque  consiilcr.il. 

CAPUT  fl. 

Quid  tid    harmonica  rejula,   vel  quam  intentionem 


diversa  ratione  ponebant,  Aristoxemim  secoti  et  Py- 
tliagorici.  Aristoxenus  quippe  sonorum  diflTerentias 
secundum  graviiaiem,  atque  acumen  ^  arbliratur  in 
qualilale  coosistere ;  Pythagorici  vero  in  quanlitale 
ponebant.  P*tolemaeos  autem  Pythagoricis  proplor 
videlur.  Idcirco  quoniam  ipse  quoque  gravilatem 
atque  acumen  nou  In  qualitate  putat,  sed  in  quanli- 
tate  coiistitui.  Cteniin  spissiora  ac  sabtiliora  corpora 
acumen,rariora  et  vastiora  edere  graviiatem,  utnihil 
nunc  de  intensionis  relaxaiionisqae  roodo  dicaiur. 
Quanquam  eiiam  cum  relaxatur  >  aliqiia  quasi  sit 
rarius  aique  crassius,  cum  vero  intenditar  apissio! 
reddilur,  subtiliusque  tenuatur. 

CAPUT  IV. 

De  sonorum  dilferentiis  Ptolemm  sententh. 
llis°>igiiur  ita  expeditis,  diirereniias  sonoram  Pto« 
lemacus  "  dividit  hoc  modo  :  Vocom  aliae  sunt  nni* 
6on;r,  alijc  minimae.  Unisonae  sunt»  qoaram  unui 
sonus  esf,  vel  iii  gravi,  vel  in  acuto.  Non  unisooz 
vero;  quando  alia  est  gravior,  alla  acutior.  llaram 
partim  ita  sunt,  ut  earum  inter  se  diflferentia  com- 
rouiii  One  jungatur.  Non  enim  discreU  est,  sed  a 
gravi  in  acutum  ita  deducitur,  ut  continoa  videatnr. 
Aliae  vero  sunt  non  unisona! ,  quaram  differentia 
silenliointervenientcdistinguitor,  ut  Tero  Toces  conh 
niuni  fine  junganlur,  fit  hoc  modo  :  Sicut  enim  ciim 


j     jie.       ijiu.,  .«««a.       lenaeiidmn.    \  Q,„a.   *- Arbitraia^ur.     ^  Atiqniil.  «>  Non  le^tur.    *Di»at. 


in 


4^9  DK  MISICA  LIU.  V.  *^'0 

fiubibus  arcus  aspicilur,  iia  colorcs  sibimei  suiil  A  nmdis  diapa  on  quidem   dui»lici,  dialessaron  veni 

spsqiiiicrlio,  ac  diapenle  scsquiallcro  « jungunt  Py- 
thagorici,  ex  secundo  hujusinstttuionisMusirae  libro 
quarlo  pcCQndum  est 

CAPUT  VII. 

Quod  ryrekendat  Ptolem<pu$  Pylhagorkos  in  numero 

propoiitionitm. 

Reprcbendit  autem  Pyibagoricos  Ptolemncus , 
tolanaque  eam  quam  praedidis  libris  exposuimui 
demonstralionem  pluribus  modis,  in  quo  totum  illud 
etiam  quod  dlatessaruu  ac  diapenie  sesquialtero  el 
sesquiierlio  conjungunl,  in  reliquis  vero  supcrparti- 
cularibus,  cum  ejusdem  sint  gencris,  nullas  omnino 


proximi  :  ut  non  sit  cerlus  finis,  cum  alier  ab  aliero  • 
disgregelur.  Sed  ita  verbi  gratia  a  rubro  disccdilad 
pallidum,  ut  per  continoam  mulalionem  in  sequcn- 
tem  veriaiur  colorem,  nullo  ipcdio  ccrtoquc  interve- 
nienie,  qui  utrosque  distiuguat;  iia  etiaro  fieri  solet 
in  vocibus,  ut  si  quis  percmiat  ncrvuro  cumque  duni 
percutit  torqueat,  eveuit  ut  in  prlncipio  pulsus  gra- 
vior  sit,  dum  torquetur  vero  vox  ilia  tcnuetur,  conti- 
nutque  Uant  gravis  yocis  soniius  et  acuiae. 


C4PUT  V. 

Quas  voc€4  tHharmonia  funi  apta. 

Cum  igitur  non  unisonaruro  vocuro  olias  sint  cor- 
tinuae,  aliae  dlsgregata; ,  continuae  quiJero  tales  sunt,  g  applicent  consonaiiiias 
dt  inter  se  earum  differeniia  communi  fine  jungatur 
nec  babeat  locum  designaium  vox  acuta  gravisque 
quen  tencanl.  Discretae  vero  liabent  proprios  locos, 
vel  uti  colores  impermixti,  quorum  differentia  visilur 
suo  quodam  1«  co  constitula.  Continuae  quidcm  non 
unisonae  voces  ab  barmnnlca  facultate  separantur. 
Sunt  enim  sibi  ipsis  dis^imilcs,  ncc  unum  ali«iuid 
personantes.  Discretx  vero  voccs  harmonicx  subji- 
ciiintur  arti.  Potest  enim  distantium  sibique  dissimi- 
Itum  vocum  difTerenlia  deprehendi,  in  quibus  q'tac 
jnnct.T  cfficcre  melos  possint ,  l[i.ft,iUic  diciinlur, 
iy.lithlg  aulcm  qtiibus  jtinctis  cfOci  non  potest. 


CAPUT  VIII. 

Demomlratio  secundnm  Ptolemaum  diapason  et  dia* 

tessaron  consouantice. 


CAPUT  VI. 


Probat  aiitero  ex  diap  son  et  dialcssaron  qiiam- 
dam«sympbo.>iaro  fieri  hoc  m  do.  Quoniaro  <*  eniin 
diapason  consonaDtia  talem  vocis  cfficU  conjunctio« 
uem,  ut  unus  alque  idcro  nervus  essevidealur,  id«|ue 
Pyihagorici  quoque  eonseriiiuni,  quocirca  si  qua  ei 
consoiian  ia  rueriLaddiin,  integra  iiiviolataquc  serva- 
tur.  Ita  enini  diapason  consonaniiae  adJitur  ianqu:.m 
u.<i  ncrvo.  Sii  ig  lur  dia^  ason  consonantia  qnaecon- 
lineatur  in'cr  hypaton  nicson  el  nelen  diezeugmenon. 


Cn  .1        •  •   .  .      .     f  Ulraauc  haec   ila    sibi  conseniit,  ^  at  coitjungitur 
uem  numerum  proportionum  Pythagortci  slatttunt^    ti  ^    .  .'  . ^. 

sono,  ul  una  vox  qnasi  unius  ncrvi.non  qiiasi  duorutii 

Consonae  autcm  vocantur  quae  copulatae  mixtos 

•aavesque  eniciunt  sonos.  Di^sonaeveroqiixmEnime. 

Et  hoc  quidem  est  Plolemaei  Vle  sonorum  difrerentia 

fudicium.  Nnnc  autem  quid  a  caeleris  musicis  In  con- 

sonnntiarum  positione  disteterit  dicendum  videlur  : 

Pyihagorici  enim  consonantias  diapente  ac  diatessa- 

ron  simpliccs  arbitrantur,  atqtie  ex  his  unam  diapa- 

son  consonantlam  jungunt,  esse  eiiam  diapente  ac 

diapason,  et  bis  diikpason,  iUam  ^  tripHcis,  hanc  qua- 

dfopH.  Diapason  vero  ac  diatessaron  consonantiam 

esse  non  aesiimant,  idcirco  quoniam  non  insuper  par- 

ticulari  vel  muliiplici  cadit  comparatione,  sed  in 

multiplici  snperpariicnte.  Est  enim   haec  propoitio 


mixta  peliat  auditum.  Quamcunque  igilur  huic  dia- 
lasoii  consonantiae  consonantiaro  junxcrtmus,  srr- 
valur  tntcgra,quia  ita  jungiinturlanqunm  uni  vocului 
ac  ncrvo.  Si  igitur  hypnte  mcson  et  nccn  diczeu- 
gincnon  duae  in  acuUim  diatessaron  fuerint  juiictaei 
f  si  conjungiiur  neie  quidem  di«  zeugmenon  ea  qtiaB 
est  nete  hypeiboleon,  hypate  autcro  mcson  ea  qit» 
est  mese,  ntraque  ad  utramque  consonabit,  et  rocse 
ad  netn  dezcugmenon,  et  eadem  mese  ad  hypalen 
Tcson.  Item  nete  hyperboleon  ad  neten  diezeugroe- 
non  et  ad  hypaten  roeson.  Itero  sl  ad  graviorem 
partero  «  uiriusque  diaiessaron  consonant  2e  relaxen- 
tur,  ei  it  ad  ^  roeses  quidem  bypaion  diaiefsaron  rc- 


¥ocuin  ut  octo  ad  5;  si  quis  enim  horum  in  roedio  |^  lineiis  consonantiam  hypnle  hypaton,  ad  nelen  aiitem 


quaiuor  ponat,  efficit  terminos  bos  8  4  3.  Quorum 
oclo  ad  4  diapasou  efficiunt  consonantiam;  4  ad  3, 
diates^aron ;  octo  vero  ad  5,  in  maltiplici  superpar- 
lienie  consiiiuitur.  Quac  autero  sit  roultiplex  soper- 
pariiens  comparatio  ex  arithmeticis  libris  cogno* 
scendnm  est,  et  ex  his  qoac  secundo  hujus  institu- 
tionis  libro  digessimus.  Pylhagcrici  antem  consonan- 
tias  in  rou!tiplicibus  ac  superparticularibus  ponunt, 
fiicut  in  eodem  libro  secundo  quartoque  pracdictum 
est.  A  soperpanientibus  vero  ac  muIitpHcibus  super- 
partientibus  consonantiam  separant.  Qoibus  autcm 


diezeugmenon  pnramese.  Consonabiique  et  hypate 
hypaton  aJ  hypaien  meson,  et  ad  *  neien  diezeugme- 
non  ad  ppramesen  et  ncte  diezeugmenon,  ei  ad  hy- 
palen  meson.  Scd  eo  modo  i<t  gravior  qiiae  eat  ad 
sibi  quidem  proximam  diaies  aron  retineat  conso- 
nantiam,  ad  ulleriorem  vero  diatessaron  ac  diapason, 
ut  hypaie  hypnton,  ad  bypaten  meson  diatessaron, 
ad  neten  diezeugmenon  diaiessaron  ac  diapasoo. 
l!em  netehyperboleon,  quae  est  acutior,  ad  sibi  proxi- 
mam  netcn  diezeugmenon  diatessaron  consonantiam, 
ad  hypalen  meson  diates^aron  ac  diapason. 


*  Disyregatnr.    ^ 
^  Mesen.     ^  An  le. 

PlTROL.    LXIII 


Triplici,      «   Conjnngnnt,    ^  Non   l  gitur,     •  Atquc,     '  Sicut  jungitur.    s  Vtrisque» 


41 


AN.  MANL.  SKV.  BOETIt 


aranete  hjperboleon 


■'«raneiK  dlezeugmunoa 


ParhTpitP  bypalon 


Pio^Uimtianontenoii 


Nele  lijperbo<Bon 
Kele  dieieugicenon 


Hjpaie  meson 
Hjpale  hjpaiou 


^'  0  ■  ^  p- 


>*-i-B— 


^ 


C.APUT  IX. 

Qua  1(1  prgprit!as  diapaton 
llocTeroiilcircii  cvcnire  conLendii,  quoniini  di*- 
pisnii  penc  una  vocub  esi,  lalisqiio  conionantia  e-l, 
iil  unum  quodammodo  eflingat  tonDm,  et  licui  dena- 
rio  nwDero,  qui  ruerit  addiiiis  intra  eum  positus  iu- 
leger  ■  inviolaius  servaiur  ;  cum  iii  cxieris  ad  ila 
minime  eveniat,  ita  eliam  in  liac  consnnantia.  >'am 
li  doo  Iribus  adjicias,  quin<iue  continuo  rcddis,  ei 
Dumeri  specici  tromuiala  esl.  Si  vero  eosdem  denario  D  ai 


adda*,  duodecim  rcceris,  el  biasrius  juncius  deoario 
coiiservaiui  csi.  Iiem  lernarius  cxlerique  eodem 
mod'i  :  iia  igiinr  sympbonia  diapason  quamcunquc 
allam  suiceperit  consnnauliam  serval,  nec  immutat, 
iiec  ex  consona  dissonam  reddii.  Njm  sicnt  di.i- 
|ienl6  symplionia  ji  ncU  diapason  consonanlix  in 
-tripla  icilicel  prnporiione  diapasnn  ac  diapenle  con- 
«noanliam  icrvit,  >t:i  eiiam  diaics  ar.  n  cum  sil  cxn- 
■onanlia  jimna  cum  diapason,  aliani  consonanliam 
■red<ti>,  el  Dt  lecundum  Piolemo-nm  a]ier;<is  conso- 
«lanlis  additiii  *■  cjusque  esi  diapason  ac  dialessaron 


1«IJ 

A  in  muliiplici  luperpaniente  conslilnU.  Eitqne  ea 
proporno  dupla  supcTbipariiens.  ul  oclo  ad  Ira ; 
lialieni  enim  ternarium  ocio  1»b,  diusque  ejus  paries, 
id  esi  duas  uniutes. 

CAPUT  X. 
Quibut  uiodu  PioUmauM  cvruonmfiat  tlalmai. 
Et  dc  Pyiliagoricorum  quidem  opiuioDe  Ptoleniavt 
ita  dijudicat  :  quibui  vero  modii  ipie  GAnuoaniia- 
rum  proportiones  iiunierosque  vestigel,  hine  ordieo- 
duin  csi.  Voces,  inquii,  Inier  se  vel  aiitsoiuB  ioit', 
Tel  non  unisonx  ^on  uiiisonarum  aulem  tocmb  aliaa 
quidem  sunt  xquisono-,  '  alix  emmclis,  alix  dissonx, 
alix  ecmelis.  Cl  unison»  qnidem  innl  qnac  nnun 
aiqiie  eumdem  ligillalim  pnlsz  reddont  oonum. 
JCquIsonx  vero  qux  simul  pul>K  unam  ei  duobus 
B  aiquesimplicemqnodammodoerDciBnl  sonum,  uleit 
diapasnn,  eaque  duplicaia  qux  eil  bis  diapaion. 
Consonx  auiem  sunt  qu»  composilum  permixlumqng 
■uavem  lamen  eTQciunt  lonum,  nl  diipenle  ac  dia- 
tessaron.  Emnielis  aulem  sunt  qiixciinqD«  qaidea 
consonai  non  sunt,  posiunt  apiari  Umcn  recie  ad 
melos,  Dl  lunl  luG  qux  comonantiai  JongtiBt.  Oii* 
■ona  vero  junt  qu»  uon  permiscenl  sonos,  atqoe  iii> 
tnaviier  feriunt  seDtum.  Ecmelis  vero  qiue  non  reci- 
piuntur  in  consonaniiarum  conjunctione,  de  qaibos 
pnulo  posteriusindivisionetelraciiordommdicemos. 
Quoniam  igilur  univocii  qnidcm  camparaiionibui 
proiime  suoi  xquivoc»,  necessane  esi  ul  »qais  un- 
mcris  ea  numcrorum  inxqualiiaS  adjungaiur,  qa^ 
eil  proiima  xquii.  Estaulem  ju  la  iqtifliuiem  nn> 
G  mcrorom  ea  qua  c^t  i!u]ila.  Nam  ei  prlmi  mnliipii- 
duiisspecies  esi,  ci  major  numeruscum  ''minorcn 
nnmenim  supervenit,  x<|uo  cum  ipsi  minori  Iraniou- 
dit,  ul  duo  unaro  uno  Iransgrediufiiur,  qui  eidcm 
unilait  xqualis  esi  ;  jure  igilur  duplex  proporiio 
tequisonis  apiaiur,  id  eil  diapaion.  Dis  di.ipaion  *er« 
bis  dujilici,  id  eil  quadruplo.  Qux  auiem  proporiio- 
nes  dividunt  duplicem  proporiionem  primc  ac  ma- 
xima;,  liis  apUndai  lunl  consaoaoiiii  qnn  dividonl 
diapason  *  xquiconsonaDlinm.  Unde  Gl  ut  diapeoU 
quidcm  lesqoialterx,  diaiessaron  vero  snquitenia 
comparationi  copuleniur.  JancUe  tero  '  consooin- 
tix  cum  xqnisonis  aliai  e'llGiunl  consonanliji,  ul 
diapcnie  ac  liapison  in  triplo,  diatessaron  ac  diapa- 
soti  in  ea  proponione  quae  est  ocio  ad  ircs.  Erome'ii 
qux  diapente  ac  diaieiaaron  dividanl,  ul 


'  Jnoiolaliuqtte. 


ri  qua;.     t  Alia  tonioiue.     ^  ilin. 


lonus  cxierxque  prnportionei,  de  quibtn  paulo 
posierius  iii  diviiione  leliacliordorum  loquemur, 
limplices  earum  scilicel  partei. 
CAPUT  XI. 
Quce  tanl  aquitontt,  tel  qum eontoaa.  vtlipue  mmrlit. 
Igilur  xquison»  quidem  sont  diapison  ac  bis  dja- 
pason,  quoninm  earum  lemperamento  miiluraqof 
unus  aique  sim|ilt:i  quodammOdo  enicllur  aonus. 
Cunsonamixnu  em£uni,priinx  quiden  ininpertar- 
licularibus  ie<quialtera  ei  seiqu  lerlia,  id  esi  dia- 
peiite  ac  dialcssaroit,  ei  diapiion  ac  Jiapenie,  et 

•.£'9«  (ONnifiom.     '  CBMomr.    ^ 


«M^ 


DE  UVSICA  LIB.  V. 


1994 


(li^ipaini  »t  ilbiessaron,  hs  tuni  compMits  tiqiie  A  divisionem  diapison  Intrfl   tei  lono«  cailere  lioc 


cnnjunclx  eiseqnfsoiilB  eiconioniDlibug,  "Eminelia 
aniem  reliqai  iiiier  lias  poni  posiotil,  ut  inter  dia- 
lemaron  ac  diapeme  dilTereiiiia  lonns,  Junguniurqae 
qnudaminodo  aequisonx  qiiidem  ex  consonantibus, 
ui  dtapason  ex  dialessaron  et  diapenie.  Consananlia 
iiiiem  ex  his  qni  einme'is  soiil  vocantur,  ut  eadem 
diapenie  et  dialessamn  lonis  caeierisque  posterius 
dicendis  proponionibus;  sed  quomodn  quidem  lio- 


niodo  :  iitlendaniur  enim  octocliordsc.  id  esl  A  li  C 
D  F.  F  G  H,  nalque  sesqtiioctava  A  K  ejus  qn»  esi 
B  L,  et  B  L  ejua  quc  eet  C  M,  ct  C  U  t.'jiis  qnn:  ^st 
D  N,  ei  D  N  ejui  qua:  esi  E  X,  et  E  X  ejus  qux  e^( 
F  0,  ei  ¥  O  ejus  quac  est  U  P.  Erunl  igilur  sex  loni. 
Iliirsus  inler  F  0  ei  G  l>  H  ducaiur  medius  nervus 
nd  R.  Eril  igiiur  A  K  duplu  ab  eo  quod  e-t  II  R. 
Pulsae  igiiursimiil  A  K  11  R  diapnion  xiiuigonaniiam 


rum  oniniiim  proportio  colligi  possil,  ei  eo  loco  consonabunl.  Si  ver»  aliqnii  G  P  percuiial,  semper 
gnmeiidiim  est  quem  quirlo  voluinine  in  llne  descri-  eril  paulo  acniior  quam  esi  H  R.  Ac  per  hoc  Erans- 
psimus,  ubi  ^  numerus  super  seinispbuiria  lendeba-  cenJunl  sex  Innl  diapason  consonanliam.  Si  enim  A 
titr.  Ibi  enim  deprebendilur  xquisonantia,  diapason  K  et  G  P  diapason  pulsali  resonarenl,  lonoruin  eei 
ac  bjs  diapason,  el  consonaniiiB  simplicci  diapente  esset  diapasoTi  consnnaniia.  Si  vernliij  idem  A  K  et 
ac  dialessaron,  el  consonantix  composiix,  diapason,  G  P  non  consooanliliui  A  K  et  H  R  diapason  conso- 
aC  diipente,  el  diapiion  ac  diiie.isaron  ei  qni  sunl  B  narchl,  el  H  R  acutior  esset  quamG  P,  diapaso:i  coi>* 
emmelis  sont,  m  in  toni  differentia  eonsisieities.  lonaniia  lex  lonns  eicederet.  Nunc  vero  quia  conso- 

'  naniibui  A  K  et  H  R  cadem  H  K  ab  ea  quK  eit  G  P 

*""'^*^  *"■  grnvior  inveoiiar,  non  polest  dubtiari  qnln  aes  ioi>i 

Hatutdmoilttm    AntloxenKi  inleTvailuM  contidertl.      diapa*on  consonaniiam  MCCdani.  Atque  iia  sensu 

quoque  polesl  Golligi  diapasoil  conionanilam  '  iiiiec 

Quid  vero  de  bia  Ariitoienus  sentiai  breriier  ape-.  „,  ,„„„  „jg^_  gj^  -.^^^  Arisioieni  error  sinq 
riendum  esl.  '  Uie  enim  quoniam  mioime  iractaium  j„bHaiiono  convincilor. 
ratiooi  coniiiiuit,  led  aurium  judicio  permiitit,  id- 
cireo  vocei  ipsaa  nullis  numerii  noiat,  ut  earum  cot- 
ligaL  proporiioaes,  led  earum  in  medio  differenliani 
taraii,  ui  ipeculiiionein  noa  in  IpoU  vocibui,  ted  iu 
co  quod  inter  le  differDni,  coIIogbi,  oimis  improvide, 
qui  dilTitrenliam  se  scire  arlHtreUir  earum  vocam, 
quarum  magnitodinem  nullam  menturamve  consii- 
luai.  Hic  jgiiur  ei  dialetsaron  consonautiam  dmrum  q 
loD'  rum  ac  temitonii  e»e  proponit,  et  diapente 
iri:  m  innorum  ac  temi  dnii,  ei  diapaioD  lei  tono- 
rnni,  quod  (leri  non  poste  ■uperioribni  voluminibui 
to....r.,™«L  C.PUTX1». 

2>(almaroii  consananlinm  ttlraclurdo  coHi'meri. 

Nunc  de  letrachordorum  divisione  dicendum  esl. 
Cienim  diaieisaron  coiisonaniia  quatuor  elHcilur 
nervfs;  idcirco  eliam  dialessaron  nuiiciipalur,  uiijiir 
tar  duobus  nervis  alirJnsecus  positis  *  ad  diaiessaron 
■jmphoniam  consonanlibus  lclrachordum  liat,  duot 
neresse  est  siatui  in  medio  nervos,  qui  ad  se  invicent 
aique  ad  extremot  Ires  proporiione<<  erHciaiil. 
) 

CAPUT  XV. 

^Mude  Aritloxeimi  vei  lotmm  ttisidttl,  lel  genera 
rjue^ut  iivitiMii  ditpotiUo. 

IIoc  igilur  diateiiaron  Arisioxenni  per  geneia  UVi 
niiono  pariiiur.  Ditldit  enim  lonum  induat  paries, 
aique  id  gemlroninm  vocai.  Dividit  iii  tret  parles,  cu- 
)as  lertiam  diesin  vocal  cbromalis  mollii,  diitdit  in 
4,  caJDS  quartam  cnm  propria  medieiaie,  id  ett  curo 
oeuva  toilus  loiii,  appellat  diesin  cbromalis  hemialii. 
'  RursuB  snjam  quartam  ejas  vocat  diesin  enliar- 
monloF. 


CAPUT  XIII. 

Bueriptio  oeiodtordi,  qua  otlendilttr  dinpason  e 


Docet  aulem  Ptulemxug  per  ciiju  dam  orlochordi 


amtm  $mi  relgui.    ^  Sereiu.     '  Ipie.    '  fnlra.     *  Ar,     '  Hac  noit  Ugminr. 


\m 


AN.  NANL.  SEV.  BOETIl 


l«d6 


FIGUUA  GLAUEANf. 
Semiloniuni,  Toul  niedieUt    SemiloQiuoi 


Omnium  interTalloram  quae  in  tono  sunt  secondum 
Aristoxennm  liiTisto. 

AD  LrCTOREU. 

Minutaidmiiones  pingere  non  pothimui^  eare  leclor; 
4iam  Aritlosenui  tonum  in  duodecim  partes  icindit. 
Dieiii  ergo  enharmonioi  habebil  trei ;  dieiii  autnn  chro- 
fiiatis  moUii  habebit  quatuor,  demum  hemitonium  iex; 
^ieiii  vero  chromatii  kemioli  quatuor  et  iemii  obtinebit. 
Quod  ii  duplelur  ipadum,  ul  pauto  po-l  Boetiui^  crunl 
qu(B  dijrimui  intervalla  omnia  duplanda  ob  numeroi 
commodioreif  quod  doctui  facile  videt.  Vale, 

Cuin  igi  ur  hsec  ita  sint,  cumqae  gene:um  diviaio 

^secundum  eum  slt  duplex,  nnum  quidem  gcnus  est 
mollius;  aliud  vero  incitatius.  Et  mollius  quidem  est 
-«nbarmoiiium,  ineitatius  yero  diatonicum.  Inter  li»c 
vero  consistit  chromaticuro  incitatione  mollitiequc 
participans;  flunt  iijitur  secundum  hunc  ordinem  dif- 


A  unam  reliquam  poteruni  «upcrare;  esi  autem  enb«r« 
rooiiium  et  chromaticum  spissuro,  dialoniciim  vero 
non  spissum.  Iiaque  enharmonium  seconduin  Art- 
sioxenum  dividiiur  sic  6,  6,  48,  u.t  inter  gravem 
nervum  ac  prope  gravem  sil  quarta  part  toni,  qaa 
diciiur  diesis  enharmonios,  cum  sit  tonus  2i  onita* 
tibus  constiiutus.  Item  secunduro  intervalluro  a  gravi 
nervo^d  tertium,  sit  eadero  quarta  ^  pars  toni.  Ke- 
liqui  vero  qui  restant  ex  sexaginta  qui  toiius  pro- 
porlionis  sunt  inier  tertiuro  a  gravi  nervo  atque  acn- 
tissimum  quartum  pouuniur  48,  et  du»  proponiones 
ad  gravem  posiUe,  id  esi  6  ac  6,  onaro  reliqoam  ad 
aculum  localam,  id  est  48,  non  vincunt.  Cbromaits 
vero  mollis  hanc  facit  divisionem  8,  8,  44,  ot  octo 
atque  octo  sint  tertiae  partes  tonorom ;  est  eniro  lo- 

B  nus  (ut  dictum  est)  24  uniiaturo,  et  dicitor  toni  pirs 
tcrtia  diesis  cbroroatis  mollis.  Itero  chromalis  be- 
it  iolii  diatessaron  iia  partilur,  9,  9, 42.  Est  •  aotem 
d  esis  chromatis  hemiolii  pars  ociava  toni  c«m 
quaria,  id  est  ex  24  sex  cum  Iribus.  Item  chromat  s 
tlionixi  talis  secundnro  Aristoxenum  partitioest,  12, 

,  i2,  5*1.  Scilicet  oi  in  doobus  intervallis  singula  semi- 
lonia  constituat,  et  quod  rtliqnoro  est  in  uWmo. 
At  ,ae  in  hisomnibus  duae  proporiiones,  qoxgraviori 
nervo  sont  proximas,  reliquam  quae  ad  acotum  poska 
est,  '  magnitudine  minime  superant,  sont  enim  (ot 
dictom  est)  spissorom  generum.  Spissa  qoippe  ge- 
nera  siint  enharmonium  atque  chroroaticom.  Diato* 
nica  vero  divisio  ipsa  quoqoe  est  duplex.  Et  mollis 


,        .  .  .  «T         .j  quidem  diatomci  divislo  esi  hoc  modo,  13,  18^  ZO, 

lereniiaB  permixtorum  generum  sex.  Una  quidem  en- p    ..a-^-.-.^«         •.   j  .     .         -     i 

, ./   ,  f .  j    .j     _  \ ._,  ^  ut  !2  seinitonium  si(,  decero  et  ocio  semiioniiim,  et 

«quarta  pars  toni ,  s  32  vcro  qood  reliquom  est.  Quo- 


harmonii,  3  autem  chromatici,  id  cst  chromatici 
mollis,  el  cbromalici  hemiolii,  et  chromalici  ihonixi. 
DusR  vero  reliqux  dialonici,  mollis  atque  incitati. 
^'.lorum  omnium  talissecundum  Aristoxenum  divisio 
cst.  Qu^niam  enim  qiiarta  pars  toni  diesis  enharmo- 
nios  nuncupari  prxdicta  est,  quouiainque  Aristoxe- 
nus  non  voces  ipsas  iiiter  se  compnrat,  sed  difieren- 
tiam  vccum  intervallumque  meiitur,  et  secunduro 
eum  tonu^  esi  duodecim  unitaiuro,  hujus  igitiir  erit 
pars  qiiarta  diesis  cnliarmonios  ires.  Quoniam  v<^ro 
ex  duobus  tunis  .ic  semitonio  diatessaron  consonan- 
lia  juiigiiur,  erit  (ota  diatessaron  ex  his  duodecim  ac 
sex  uiiitatibus consttuta.  Sed  quoniam saepe  flt  ut si 
nsqueadoctavas  velimusdeducere  partes,non  in  inte- 
gros  numeros,  scd  in  aliquas  particolas  incurrarous,  ]) 
idcirco  *  quidem  faciendu  est  tota  diatessaron  con- 
sonantia  60.  At  vero  24  tonus,  semitonium  duodc- 
liin,  pars  quaria,  qux  diesis  enharmonios  dicitor, 
scx,  octava  aulero  tres;  juncla  vero  octava  cum 
4|naria,  sex  scilicet  curo  tribos,  ut  faciat  diesin  chro- 
niatis  hemioiii,  erunt  novem.  Ilis  igitur  ita  constito- 
tis,  tria  genera  enharmonicum,  chromalicuro,  diato- 
nicum,  has  Aristoxeno  videnlur  habere  proprietaies, 
ut  alia  eorum  dicantur  spissa,  alia  minime.  Spissa 
sunt,  ^  quorum  dux  graviores  proportiones :  unaro 
«am  quas  ad  acotoro  apposita  est  magniludine  non 
^incunt.  Non  spissa  vero  «  quoruro  duae  proportiones 


rum  decem  et  octo  et  12  erficiunt  30,  nec  superantor 
ab  ea  arte  quae  reliqua  est.  Item  diatonici  inciuti 
talis  partitio  est,  ut  semitonium  ae  duos  habeat  inre- 
gros  tonos  12,  24,  24,  ex  quibus  24  et  12,  id  est  36. 
noB  superaniur  a  reliqua  parte  quae  ad  acuturo  est, 
sed  potius  vincunt.  Est  igiior  secondoro  Aristoie- 
nuiii  tetrachordoruro  pnedicia  pariitio,  qu»  sob.ecu 
descriptione  monstratur. 

Divisio  diatooicl    Divisio  dtatonid    Dlvisio  chromatiel 


incilati^ 
Diatessaroa 


roollis 
Diatessaron 


thoniai 
Diatessaroo 


Ia4.£4' 


12 


i^*  ta 


12 


\U  n 


ITJ 


QVkKFk^ilS  AD  LECTOnEII. 


Noi  totum  negotium  in  tsirachordi  hffpitboleon  ita. 
{ul  ipero)  declaravimui^  ut  facUe  tectar  cotulderet  quid 
me  Deui  voluH  elaborare.  MuUa  tamem  ex  tuperionhu 
prceiupponenda  smir,  ui  quomodo  mo  dtmiio  generum 


kabeat^  alioqui  inutilii  erit  labor.  Cmtera^  mi  leeeor^ 
«  Sou  legitur.    ^  Qua,     <  Qna,    ^6.     *  Eii/m.     '  Maqntudinem,    i  30. 


DE  I4USICA  LIB.  T. 


1297 

mic  aUtniioni  comidtratida  rtUnqHo.  YaU,  «I  m  ama. 
id  iam*a  valo  U  odmoHtri  in  appUcationo  graviorei 
tko-dai  vertiue  ad  ma;ormt  NiinwiiiN,  cuin  tamm  kie 
DHiurui  non  lii  ekordamm,  uil  poliuM  imwiUoTum. 
Vbi  trga  uiu  dltitngnuaiin  erat,  iki  apte  potuit  poai 
neU  HgperMeoH.  Auamen  tredt  panm  trrOTio  tttt. 
Nomina  tmai  non  omnJno  tpeeulatiotuitt  impedianl. 


? 

? 

9 

^  = 

? 

? 

= 

5 

F 

r 

" 

i^ 

K 

S 

g 

z 

5 

li 

^ 

1 

15 

ll 

i 

1  = 

1 

1= 

1  = 

1 

1 

1'i 

■■ 

-1= 

5 

f 

E 

^ 

a 

W  1    0    1    6 

It       8 

S   1   i^ 

»    1    9    1  'M    H  1    H   1      1   30  1    "    1 

ai 

'1 

ii 

^ 

^ 

-1-1- 

H 

y 

^^ 

^ 

^ 

_^ 

^ 

^ 

^' 

^ 

-s 

h;^ 

o-o 

5 

% 

f| 

'^ 

ll 

1 

fl 

i 

fi 

1 

' 

'i 

1 

' 

i 

Te-racliOrJos  \ 

Telrad 

nrdos 

Telrachord"! 

Tplrachordas 

Telrapliordos 

Te 

irni-hordos  1 

liyf.prbolpon  tii 

byperbole 

D  in 

livperboleon  in 

hypcrboleoii  in 

blilaon  iii  1 

cliromale 

chrom:ite      lo- 

geoerc     diato- 

di.ili 

uci- 

monio  iiartilum 

ilisiecmm 

malici    heniiuli 

itiiiO  separatum 

iiitio  niolli  liii- 

talo 

m:iwii 

Di 
N 

Le«, 

°v 

■""■ 

"V 

\"' 

"» 

"V 

Dl 

"V 

Dialessa 

..; 

Di 

'^- 

""^ 

Quamoiio  ArcAirot  Itlraekorda  divldal  torumque 


Arehil:!!  TcrocaiicU  ■  in  raii 
inodD  *•  sensum  luriiini  in  pr^mit  conionNniiii  obi  r- 
nre  neglexciit,  Terum  eliam  maxime  in  teiraebor- 
dorum  (livisione  ralioTiem  mcuiui  etl.  Sed  iia,  ut 
iK<|ue  ea  qnatn  quaorcbat  emcaciier  expedirel,  neqiie 
tenaui  proposiia  ab  eo  raiio  conseniircl.  Ille  enim 
Irin  ean  genera  arbilraiur,  enhamioniuiD,  diroDiali- 
cam.  diaionicum.  Iii  quibua  enidem  graviiiirooi  sia- 
luil  aique  acutissimos  suno^,  in  omnibus  quidem  ge- 
neribas  gravlsrimoa  aonoi  (adcns  i6l6,  icmiiiimos 
Tero  1512;  inler  hos  in  Iribus  Bcneribus  nervum 
gr.>Tissimo  proiimuin  collocat,  cum  sciliccl  qiii  lit 
till,  ul  ad  l'um  2016,  '  sgiiuivicejimani  septimani 
obiin^ant  prnpnriiouem.  Post  hxc  rcro  infra  acuiun) 
ilcrviini,  lertiiim  tbto  i  graiisMmo  eiim  coiliic^il  iii 


A  enharmonio  genere,  qni  ait  189&,  adquem  fCU' 
sefquitricesimi  quinta  |irnportioiie  junganlur.  Ideni< 
qne  1S90  ad  acuiiasimum  1513  in  se.>quiquart>  pro- 
pOTlioiM  sit  consiiiiiius.  liem  in  diaionico  gencrq 
leriium  quidem  »  gravissimo  ner*o,  sccundum  vciu 
ab  aculiMlmo  eum  ponil,  qui  sil  1101,  ad  quos  ISti 
leiqiiiseptima  proponione  coDJuncti  iuni>  Ipii  auiem 
1101  ad  acutiaiimum,  1512  sesquiocuva.  tn  cbroma- 
llco  rero  geriere  lenium  a  gravissimo,  el  secundum 
ab  acuiiisimo  eom  ponil,  qui  ad  1101,  qui  est  icrliui 
B  gravissimo  in  dialonico  gencre  •<  e>im  nblineat  pro- 
porlionem  quam  obtincni  256  iidiiS;  bic  autem  est 
1(93,  qui  esi  lecuiidus  nb  aCutissiino  appo^^ilus,  ha- 
beique  propot  lionein  secundus  ab  acmissimo  iu  di^- 
lonieo  genere,  idesl  1*01  ad  secundum  ab  acuiissimo 

B  in  cliromatiuo  genere,  id  csi  lT(i3  eam  qiiam  liabeiit 
213  ad  ?.51,  corumque  lelrachordorum,  secundum 
Archiu  lenienliim.  divi  omm  (o  m^im  moniir.it. 
iiibjecia  dcscriptio. 


■  .Vo.i  I-sttiir.    ••  f^tmii. 


'  Sttqui»g**ii«am.    *  Eimd  n 


iJf.  "4NL. 


lata  per  *,  ei  [provc- 

nient  578,  qus  si  ad- 
jeceris  tSll,  proUu- 
cuanir  1830. 


Proporlio     seaqu- 
iricesiini-quiitU.quoiI 

UjOper33,  ei<|Uol 
rpnt  ■ '  quDliculQ 
addas  3d  1890. 


Proporiio  aesquivi- 
ceslmn-seplliiia  naiet 
hic  diTideiido  1911 
per  27,  et  niUendo  ct 


SeV.  b6ETII  1)£  SHJSICA  MB.  ' 
Diiionicuui 


Proporlio  icsqui- 
priiDi  ,  divtite  eDim 
t70l  per  7,  et  prove- 
nienl  943,  qure  duni 
adjeceris  1701,  pro- 
creiDlurl9ti. 


Proporiio  quw 
enbarmoDiD  scsqui' 
ce3iina-«ei'linia. 


Proporlio      npef- 


ProporiEa  qiie  la 
enliarmnnia  et  diito- 
dIco,  iciUcet,  sesi(ui- 
vicesima-H|itinu. 


CA  UT  XVll. 
Qn.  madmodum  Piolemicu»  tt  ArtifoxenJ  ci  Areliita 
lnraclAiTdoTum  dh-uionet  irpTtkeniat. 
Sed  ulrasqoe  leiracliordoniin  divlaiones  Ptulemxiii 
iia  repreliendil.  Atclitam  qjidcm  primo,  qiioniam 
secundus  ab  acuiissimo  ncrvus  chrnniaiiro  ge^ere, 
id  e  t  1792,  ita  est  coUocalus,  u(  nec  ad  acutissi- 
mam  1513,  ncc  ad  proiimum  graviori  19i{,  iillam 
iiiperpanicula  em  criiciJt  proporlionem,  cum  Ar- 
chilns  laniam  siii^erpanlctilaribus  comparatioiiibiis' 
■  liabuil  digiiiuicm,  ul  eas  eiiam  In  consoiianlianiin 
rai'one  susrepcril.  bchinc  quod  primam  agr:i\issimo 
uervo  propnrtionem  in  cliromatico  quidem  '' mnjo- 
rem  sensua  deprchendJi  quam  recit  Archiias,  liic 
namquc  in  chromntco  gcmre  1041  ad  201G  diatarc 
fecil  •  sesqui^icesimam  septimam  propnriionem,  . 
cum  secundum  consueiam  cliiomalici  generis  moilu- 
lalionem  ■*  SGsqiiivlcesima  priina  esse  debucrii.  Item 
eiiharmonium  genus  ea  proporlio,  qiiani  primam  a 
gravissimo  sncundnm  Architx  reiinei  divisionem, 
lalis  est,  ut  longe  minor  eiie  debeai  quam  in  caeierii 
generibus  iiiveotur;  hic  auiem  Tquame:im  cxierii 
geTicribui  '-laluit,  dum  primasa  graTJ  proporlione  in- 
iribus  geiici'il)iis  *  Besqnivicesimas  sepUmas  ponit, 
Aiisloxeiiuin  vero  culpat,  qiianiam  in  cli'omaie  moili 
elinehrimatebemiolioiales  posucrii  primai  seeun' 
dasque  a  gniTi  nervo  prO{>iiriiones,  qux  a  se  a  nii- 
iiimo  et  quantum  sensus  non  pnssli  iiiternoscere 
disLireut.  Esl  quippe  pruponin  prima  in  rbromaiis 


Antoltis,  '  prima  divisione  secnnditir.  Aristoienuni 
oclo,  at  in  cliromale  hemiolio  nOTcm.  Sed  ocio  ait 
nOTcm  unilatis  differeniia  disiant.  Eit  anlem  iobb* 
lotus  U  unitalibus  secundum  posilionem  vel  prepn- 
sitionem  quorum  unilas  U  e&l.  PrimK  igitnr  a  gnTi 
iiiler  Ec  proponiones  chromaiii  mollis,  et  (■hromatb 
hemiolii  94  parie  lonl  distanl,  quod  progiter  brerita- 
lem  difTerentia!  nullo moilo senlii  audilns.  Idemeliam 
ATi^loienum  rcprebendit  cnr  diatonici  generis  doas 
taniiim  receritdiTisionei,  ut  in  Dialle  inciialumqM 
diTiderel,  cnm  posaint  alix  quoque  diatuaiei  gcoeriB 
species  inveniri. 

CAPUT  XVIII. 

QuemaimoiKm  telraehoTdoium  dmiioaen  fim  dieai 

aporUTe. 

Piolemxus  ■  telracliorda  diTeria  ratione  parUlur. 
Illiid  ii)  priiicipio  statuens,  ut  inier  duos  altrinaecui 
Gonns  (ales  Tocula)  aptentur,  i]ux  se  luperpartienlari- 
bns  proponion  bus  excedant,  inaeqiialihus  lamen, 
qunniam  superparticnliris  proportio  non  poitsl  in 
lequa  dividi.  Dehine  ut  omnii  comparaiio,  qux  fil  ad 
eum  nerTum  qui  est  graviisimus,  in  iribua  miDor  sil 
cxteris,  quiE  acuiis  locibus  coiijunguDtur.  Sed  i> 
liis  ei  qnx  spissa  nominamus  talia  esse  debenl,  ut 
du»  proporiiones,  quae  graviiaii  snnl  ptoxin»,  m- 
nores  sint  ea  proportione  qux  relinquuniar  id  aoH 
tiini,  ^  iii  iion  B|>iuis  vero  iil  in  diatoeicii  geiieribw 


EPisTOLA  prj;fatoria. 


NicoLAUS  Jddrcus  Yeattui  Dif*i,io  Ci^^iutLit  tiro 
Thetorito  taluim. 

RteogaOKeaiiupeTioribut  diebu*.  Daiiaie  Mutarum 
tullor,  ettganiittime  quotdam  divi  Boelii  de  Ctomelria 
ibroi,  eoHiuUo  Eaeliiii  Grmo  exemylari,  eujiii  ille 


eompluieula  ^eortmam  ad  terbum  Laiiua  (ecil.  anim- 
adverli  «nimniliuiniuni  geometram  Eueliiem  a  nMiru 
ei  mendote  admodum  legi,  el  (ai  iuea  i)midtm  feil  opl- 
nio,  non  lalii  retie  txpani ;  led  priui  illud  ftre  Va- 
duHorii  tulpa  ateiiim  aie-ur.  Ii  tnim  qHieuuq»* 


■  £ 


Habutrt'.    *  Stiuui  eu:     '  Seiijiiiiigetimam.     *  Sf^guingn^h 


'i  flon  Ifj/iiur. 


*  Se-^'iijtiimai.     '  !foa  legiim. 


iSOi  N  COLAI  JIDKCJ  EPISTOLA  PaiEFATOIUA.  130?' 

tandem  [ueril^  e  larbara  ImguaGrtvca  volu.niua  Irant-  A  ownibui  ceque  diUgenti$$imut)  prwlermiUi  quandoque^ 


et  aliat  qua$dam  pro  iUi$  adhiberi^  in  qiio  quidem  non 
mulium  inquirendo  labornbimu$,  Nam  ttaiim  post  di- 
cta$  de$criptione$  Uneam  rectam  hi$  verbi$  definit  : 
Linea  recta  e$t  ab  uno  puncto  ad  aUum  brevit$ima  ex^ 
leH$io^  in  extrernitate$  iua$  utrumque  eorum  rccipien$. 
Non  ita  EucUdH^  $ed  definilienem  univertam  brevi$^ 
$ime  colUgit  in  hunc  modum  :  Hecta  Unea  e$i  quce  e%- 
cequo  $m  puncta  interjacet.  Non  $ecu$  in  definitione 
plane  tuperficiei  aberraty  n  m  eum  EueUdc$  $ic  defi-* 
uiat :  Plana  super/icies  e$t  quce  ex  aquo  $ua$  Uncat 
interjacet^  ilte  quamdam  longe  aUam  commentu$  e$t  de- 
finiliortem  hoe  modo  :  Ptana  $uperficie$  ett  ab  unn 
tinea  ad  atiam  extemio  in  extremitate$  $ua$  recipien$. 
Sed  hmt  atque  atia  hujuuemodi  ptura  partim  in$cite  el 
Ua$  Hosterhie  interpre$  Latiui  atque  Graei  voeahuU  B  '«''^f'^  tran$tata,  parlim  etiam  immutata  et  inversa.  Si 


feren$  umilalina  reddidit.  Nam  vocabuta  quoedam  Ua 
u  jacenl  barbara  dimittit,  ciim  tamen  Laiini  tua  ha- 
beant  et  quidem  optima  ac  probatittima.  Quam  enim 
quadritateram  figuram  rtiombum  et  Graci  et  nosiri 
appeUant,  ille  verbo  quodam  (ut  ita  dicam)  exoliro  hel- 
muaim  vocat^  et  huic  nffinem,  qwnn  Grivci  rhomhoden 
dicunlf  timitem  hetmtiaim.  Sunt  et  atice  quadam  qua- 
drilatercB  ftgune^  qua$  Grceci  trapezia ,  no$tri  men$nla$ 
Rominon/. 


7 


X 


perceque  ignaru$^  hetmuarifa$  dictre  non  tereiur.  Sed 
$mt  $ane  heec  tevia  et  Hon  multa  anmadver$ione  digna. 
Itlud  certe  {ni  faUor)  defendi  nulta  excueatione  potest , 
quod  rerum  definitionu^  qu^u$  ut  prineipii$  totiu$ 
9eientm  utimur^  et  confundendo  fat$a$  facit ,  et  qua$ 
Euctide$  nunime  tomniavit  in  earum  tocum  quoe  illiue 
arantf  temerario  quodam  au$u  $upponit.  Nam  $tatim  in 
inilio  operi$  tineam  hujuuemodi  definitionie  termino 
efaudit.  Linea  e$t  tongitudo  $ine  tatitudlne^  €uju$  qui-^ 
dem  extremitatee  $unt  dua  puncta.  Ueec  vero  finitio  e^ 
lineas  accommodari  minime  poteet  quam  peripheriam 
Graci  nominant^  cum  ilta  extremie  nulU$  finiatur, 
quanquam  quidam  ex  recentioribue  faUa  tran$latione 
decepU,  hauc  tanquam  EucUdie  veram  deftnitionem  de- 


utrumque  ditigenter  tegere  atiquando  tibi  contigerit,  per 
le  ip$e  facitUme  deprehende$.  Nunc  qucB  in  expoiitort 
Campano  in  primum  elementorum  tibium  notovi,  ex« 
pticare  tibi  aggredior.  In  qua  quidem  re  ab  omnibut 
viri$  docti$t  quibu$  hcec  no$tra  tegere  oiium  erit ,  peti' 
tum  impetratufnque  e$te  velim ,  ne  eot  viri  auclorilat 
magi$  moveat^  quam  ratio  ip$a  el  ve  ita$.  Legunlur  ita^ 
que  (ut  ad  rem  ip$am  jam  veniam)  apud  Eucttdem  in 
primo  etementorum  tibro  duo  iheoremata,  quorum  at^ 
lerum  reciproeat  atque  recurrit  ad  atterum.  Ambo  vero 
deductione  ad  incommodum  a  Campauo  demon$trala 
$unt.  Sed  ut  quid  ord':ar  ptaniu$  irttetUgn$,  accipe,  pri- 
mum  theoremata  ip$a  cum  eorum  deductiouibns,  iia  ut 
iita  tegit  atque  a$truit  Campanu$.  Deinde  quid  fortaste 


fendere  conantur,  dicentee  peripheriam  quidem  extre^  C  Pfccaverit  Hte^  quidque  no$  $entiamus,  breviter  audiet. 


mi$  et  fimbu$  actu  carere ,  aptitudine  vero  {ut  eorum 
utar  vocabuto)  fine$  et  lermino$  agno$cere^  qnod  perri^ 
dicututh  e$t.  Siquidem  eodem  exemplo  tineam  ipse  de^ 
pniam  tongitudinem  cilra  lalitudinem,  quce  quidem 
ixremi$  cnreat,  quod  $i  reclamabit  et  tineam  objiciee 
reeiam  finilam,  re$pondebo  eam  fin'bu$  habitilale  po» 
lentiaque  vacare ,  quamvi$  aclu  non  vaeet.  Quamobrem 
aut  utraque  definitio  recipienda  e$t,  quo  nihit  poteet  e$$e 
ab$urdiu$ ,  aut  utraque  rejicienda.  Quod  reciittima  ra- 
tione  fieri  eonttabit ,  it  qui$  animadvertat  quam  incu' 
rio$e  egregiu$  itte  interpree  dua$  rerum  tonge  aliarum 
definitione$  in  unam  qua$i  formam  conjunxerit ,  alque 
ad  unam  tantum  r.m  defimendam  astumpserit.  Nam 
EueUde$  cum  tineam  definivi$$et  lo^igitudinem  citra  ta- 
titudinem ,  e$$entque  ex  tineie  quasdam  firute  ct  termi-  ^ 
nale,  mox  dectaravit  qui  e$$ent  tinece  fine$  et  tcrmin'\ 
inquiens^  Unece  vero  extrema  puncta  sunt.  At  hicnokttr 
tam  iejudce  traductioni$  auctor  ex  duarum  definilionum 
permixtione  confu$ioneque  unum  qua$i  corpu$  defini- 
tioni$  eoltegit ,  ac  $oti  Unece  congrnere  aptarique  po$$e 
putavit.  Ad  ptenam  igitur  tinem  depnitionem  niliil  atiud 
eorroaandum  e$t ,  profler  id  quod  diclum  est  tineam 
tongitudinem  e$$e  citra  lalitudinem.  Sic  enim  circum^ 
eurrentee  Unea$  rcctat.et  fltxuosas  comptectititr,  iten 
^itas  pariter  atqne  infinitae.  Ex  quibu$  quidtrn  iufi' 
nita$  Unea$  prior  nobis  jam  infirmata  definilio  mani' 
fe$i%ssime  n  n.  reeipiebal.  Age  o$tendamu$  nunc  etiam 
Euctid^i  defi.uiiofh  s  ab  hoc  noslro  int^rjfrete  (ut  est  in 


th^remata  igitur  hcee  $unu 

Onfinis  trianguli  longins  latns  maj'  ri  an^iilo 
opposilum  est. 

Sit  ut  triangulo  ABC,  angutu$  A  $it  major  angulo  C. 

Dico  quod  tatu$  C  B  majut  erit  tatere  A  B ;  si  enim  tit 

cequale ,  erit  per  5  angutus  A  cequati$  angulo  C ,  quod 

e$t  eontra  hgpothe$im.  Si  aulem  A  B  $it  majus ,  reu' 

cetur  ad  cequatitatem  C  B  per  3.  Sitque  D  B  ffquale 

CB,  erit  ergo  per  5  angutue  DCB  cequati$  anguto 

B  DC;  $ed  BDC  e$t  major  angulo  B  AC  per\6\  ergo 

BCD  est  major  B  AC  :  quare  mutto   fortius  majof 

AC B  pQr$  tolo^  quode$t  inipo$$bile. 

C 


B  D  X 

Omnis  Irianguli  majori  angulo  lougius  btus 
oppositum  esl. 

Sit utifi  trianguto  ABC  tatus BC  sit  majut  tatere  A  it. 

Dico  quod  augulus  A  erit  mnjcr  aiiguto  €,  et  e$t  con- 

versa  prcecedentit.  Si  enim  sit  cequat  s^  tunc  per  6  tatu$ 

A  B  e$t  cequate  tateri  B  C  quod  e^t  contra  hypothetlm. 

Si  autem  C  tit  major,  tunc  per  prcecedentem  talut  A  f\ 

ett  maJHt  tatere  B  C  quod  e$t  contra  hypothe$im,  qmr$ 

atiruiiur  proposi:um. 


1303 


AN.  MANL.  SKV.  BOETIIS.  «304 

^  A  commearel,  non  aia  coUeclione  tjMm  ad  incommodum 

ducente  a$tryxit,  Atque  ila  nullam  demwistrationem 
rectam  aaertoriamque  ad  ea  qum  dicinm»  theoremata 
colUgenda  Campanus  adhibuitf  quod  tamen  oporluit 
cum  ipta  sit  ad  incommodum  ducente  polior.  Hmc  sunt, 
mi  Donate,  qute,  quantum  ad  proposita  theoretnata  atti- 
net^  in  Campano  reprehendenda,  eeruuimus;  sedhasc  qum 
strlcti  dispuiavimus  f  iUos  non  exacie  subliliterque  tn- 
ieUecturos  certo  scio ,  qui  postr^  mos  aualyticos  ArisfO" 
teis  non  diligentissime  legerint,  ReUquum  igitur  est  ui 
iUa  ipsa  theoremata  (quemadmodum  poUiciti  sumus) 
demonslremus  ^  iraducta  tamen  priu^,  ui  traducenda 
erant.  Solvemus  igilnr  et  separabimus  iheorema  prtn- 
cipale  in  datum  atque  qutesitum^  ut  oportet^  el  ad  ipsum 
astrucndum  assertoria  demonstratione  utemur,  Postt' 


Sic  Campanus,  Sed  ut  iu  quo  nobis  minus  recte  sen- 
tisse  v.deatury  faciUus  percipias  pauca  qucedam  ex 
dialectica  [acultaie  parlim  pra:noiare,  pariim  intermis^ 
zere  aporlet,  Suut  igilur  in  omni  quwslione  (ut  P/it/o- 
sopho  in  postremis  analglicis  placet)  duo^  quorum  alte* 
rum  datumesl^  quigsilum  alterum^  ul  si  posilum  in 
qucBstione  fuerit  an  coslum  dalum  esly  sed  an  rolundum 
sit  qumitur.  At  Campanus  proposita  iheoremata  in  do" 

tum  alque  qucesitum  nequaquam  recte  solvisse  videtur,  _  T "  ".  " y-^.^..-.-.-  -  -     ^-^- 

'     ^  '     '  ,        .^ .    ,    .  B  rtus  vero  theorema ,  quod  ad  prmapale  recurrit ,  cum 

riam  in  priore  theoremate  majorem  angulum  sibi  dart 

postulat^  et  subinde  quiurit  an  iUi  majus  latus  siie 

regione  constitutum,  Contraque  in  posteriore  majus  qui' 


dem  latvs  dari  vull ,  an  Vi.ro  sit  majori  angulo  tbver' 
sum  qua:rit^  quod  contra  faciendum  est,  Nam  quivis  in 
dialectica  mea  quidem  senlenlia  vel  mediacriter  eruditui 
facile  videre  polesl ,  in  eo  Iheoremate  quo  omnis  trian- 
guli  longius  lalus  majori  angulo  contra  respondere  pro- 
ponitur^  longius  quidem  lalus  trianguU  dari  subjicique 
pporiere^  an  vero  majori  angulo  sit  e  regione  positum^ 
quceri  ac  prcedicari.  Contraque  in  eonverso  iheoremale 
majorem  quidem  angutum  coneedi ,  longius  vero  lalus 
inquiri.  Ob  hoc  vero  leccatum  consecutum  estf  et  aUud 
longe  majus.  Nullum  enim  ex  proposilis  theorematii 


pradicationem  pra:ter  naturam  $ortiatur  demon$lTa* 

tioue  ad  ineommodum  perducente  brevUer  eoUigemui^ 

DemoHSlrationc$  igilur  ipscu  aggreaimwr^  inlende. 

Omnis  iriaiiguli  Hiajus  latus  sub  majore  aogulo 

protendilur. 

Sit enim  trianguium  ABC habens latui quad estAC 

majus  eo  latere  quod  est  A  B^  aio  angulum  quoqua 

ABC  sub  quo  lalus  A C  protenditur  majorem  eue  an- 

gulo  BC  A^  cui  contra  respondet  latus  A  B;  nam  quia 

mujus  est  laiui  A  C  quam  A  B ,  constitueuur  ipsi  A  B 

aqnale  ipsum  A  D,  ei  protrghalur  ipium  B  D  Uaus,  ei 

quouiam  trianguU  quod  B  DC,  exlerior  angului  eH  ii 

q'ii  eU  A  D  B^  m'*jor  utique  erit  inlerior  ei  ex  adversQ 

consliiuto  angulo  D  C  B,  cequalis  vere   est  angulut 


assertoria demonstratione Campanus aslruxit, sed utrum-  q^aDB  ipsi  ABD  angulo,  nam  lalus  quoque  A B laieri 


que  adincommolum  ducente  ostendUtquod  in  geometria, 
ubi  fieri  poleity  vel  maxime  vitandum  esl,  in  qua  iotint 
demonstrationes  a/ferri  ex  prioribus  notioribusque  na" 
iurcBfnon  nobis  modo,  quales  sunt  qwe  asiertorice  rectce- 
que  appeUantur,  Hujus  vero  errati  origo  atque  initium 
hujusmodi  fuit.  Nam  Campanus  priori  theoremati  preS' 
dicationem  praster  mturam  dedit,  majorem  enim  angu' 
lum  trianguU  subjicit^  et  prcedicat  longius  lalus,  siqui^ 
dem  in  omni  queestione  iubjectus  terminus  est ,  quod 
dalur  prwdicatus,  qucd  quaritur,  Est  autem  prius  per 
uaturam  triangulum  lalera  habere^  quoque  angulos, 
nam  ex  laierum  coilione  anguti  proficiui  procreariqua 
intetUguntur ;  qui  igiiur  subjicit  angulum  trianguU^  el 
latus  pra!dicat,  is  iUud  quod  alteri  accidit ,  ejui  prmdi" 
cationi  subjicit  cui  accidit^  ac  ob  id  pradicationem 
prceposleram  et  nnturte  conlrariam  facit.  Quam  Aristo- 
teies  aut  modo  prasdicationem  censet  appellandam ,  aut 
prcedicationem  quidem  non  simpUciler,  sed  per  accidens; 
ubi  igilur  prasdicatio  praster  naluram  habetur  aut  difi- 
cile ,  aut  certe  impostibile  est  assertoriam  demonstratio' 
nem  accommodare.  In  hujuscemodi  namque  demonsira- 
lione  necesse  est  et  majQris  extremitalis  quee  in  conclu» 
sione  prccdicatur,  et  minori  extremitaii^  quee  in  eadem 
subjicitur,  causam  esse  medium.  Al  fieri  nuUo  modo 
polest  ui  ei  quod  accidit  ejui  cui  accidit  quippiam 
causa  eae  slatuatur,  Hic  coactus  est  Campanus  in  priore 
theoremate^  quod  in  datum  atque  qucesitum  imperite 
secuissely  demomtralione  uti  ad  incommodum  ducente, 
el  quiaiUud  pulabal  principnle  posterius,  quod  ad  ipsum 


A  D  aiquum  erat.  Major  itaque  est  angulus  AB  D ipso 
AC  B  anjnlo ,  multo  igitur  major  erit  angutus  ABC 
angulo  ACB.  Omnis  igitur  InanguU  majus  lam 
iub  majore  angulo  prolenditur  :  quoi  Of^ortebat  de* 
monnrare. 


B 


D 


Oiiiuis  (rianguli  sub  majore  angulo  majus  htas 

proteiMlitur. 

SU  iriangulum  ABC  majorem  habem  ABC  angu' 

tum  eo  qui  eil  B  C  A.  Aio  laius  quoque  A  C  ipso  A  B 

laiere  inajus  esse ;  nam  si  majus  non  sit^  amt  «quaie 

erit  ipsum  A  C  ipsi  A  D,  aul  minus  ayjwle^  sane  non 

est  ipsum  A  C  ipsi  A  B,  tequalis  enim  forei  etiam  an^ 

gului  ABC  ahgulo  ACB  :  afqui  non  erai,  non igitw 

aquale   est    ipsum  A  C  latus  ipsi  A  B  lateri.  Nequa 

vero  minus  est  ipsum  A  C  ipso  A  B^  minor  enim  forti 

angulus  ABC  angulo  ACB  :  iUqm  non  erai;  si igiiur 

minus  est  ipsum  A  C  iatui  ipio  A  B  tatare^  demomlreh 

tum  autcm  esl  neque  cequale  iUi  eiie,  majuo  iiaquo  orH 

ipsum  A  C  latus  ipso  A  B  tatere.  Omrm  igiimr  irimh' 

guU  sub  majore  angnlo  majus  latui  frotendiiur^  quod 

oportebal  demo  nrare. 


I30i 


NICOLAI  JUDECI    EPISTOLA  PR.EFATOBIA. 


150« 


HcB  sunt  igitur  hujuicemodi  theoremalum  dem^nttfa' 
tiones  cum  facilet ,  tum  verissime  et  ^uce  maxime  qua" 
drent.  Sed  anteqnam  te  dimittam,  volo  audia$  el  aliud 
quoddam  hujut  hominii  erralum  leviutculum  foriaste, 
turpe  tamcn  et  viro  philosopho  non  negligendum»  Ha' 
betur  enhn  in  eodem  etemeniorum  primo  probtema 


A  Invenlei  eam  a  Beria  doctrina  phUosopho  probari  non 
decere^  nam  cum  ariem  natura  temulam  esse  oporteat^ 
ipsaqne  natura  svpervfteaneis  non  abundet ,  non  artifi* 
ciose  describere  judicandus  est ,  qui  plura  in  descri" 
bendo  congerit^  quaque  quibus  ad  demonttrationem  uti 
necestarium  sit ,  quod  Campanus  netcio  quomodo  non 
devitatf  sed  apertmime  ineurrii ;  quid  emm  sibi  vult  iUa 
duorum  eirculorum  designatio,  quid  iUa  tot  eadem 
quantitaU  lineamm  tam  soUicita  ductio.  Nonne  poierdt^ 
ac  maxime  debebat,  dato  angulo,  qm  Aet  B  lineis  con- 
tineretur,  et  basi  C  adjecta^  anxietate  iUa^  et  quasi 
morositate  descripttonls  prwtermissa «  statim  assumptis 
tribus  Uneis  qua  essent  designatis  aquales,  triangulum 
eonstituere  f  Quod  fieri  ticere  ex  superiore  problemati 
abunde  constabat,  Quare  qui  istiusmodi  problema  dili' 


istiusmodi ,  ad  datam  rectam  tineam ,  datumque  in  ea 

punctum,  dato  anguto  rectilineo  cequum  angulum  r e-  B  flf^«"*w»  pressiusque  ostendere  volet,  i$  {ut  opinor)  sit 

ctiineum  constituere :  hoc  vero  $ic  legit,  deducit  Cam-      demonstrabit. 

panus 

C  A 


Daia  rccta  linea  siiper  lerminum  ejus  euilibet  angulo 
•    proposito  aDqiium  angulum  designar^. 

Sit  data  Inea  F  E,  et  sint  lineo!  B  A  contiftentes  an- 
gulum  dalum  cui  tubtendam  ba»im  C.  Stiper  punctum 
F  iinece  E  F  jubercm  facere  eequalem  angulum  angvlo 
dato,  ad  lincam  EF  adjungo  F  D  cequalem  linete  A  , 
el  ex  F  E  sumo  F  G  wqualem  B,  et  ex  G  E  tumo  G  H 
aqualem  C  et  tuper  puncta  F  et  G  detcribo  duos  cir- 
culos  D  K  et  K  H  tecundum  quantitatem  duarum  /i- 
nearum  F  D  et  G  H,  et  intertecanta  se  in  puncto  K, 
iicut  doeuit  praecedent ,  ductitque  lineis  K  F  et  K  G 
erunl  eequaiia  duo  latera  K  F  et  F G  trianguU,  K  FG 
dnobut  Iqteribus  AetB  trianguli ,  .4  B  C  et  basis  G  K 
a^qualis  bati  C:  ergo  pir  octavam  angutus  K  F  G.ceq-a 
iis  erU  angulo  contento  ab  A  et  B,  quod  est  propotitum. 


Hasc  dacriplio  primiore  aspectu  satis  scite  satique 
iotlicile  facta  videtur;  ted  si  curiose  attenteque  teclites, 


Ad  dalam  rectam  lineam ,  dalumque  in  ea  punctMsi, 
dato  angulo  rectilineo  aequum  angiilum  rcctiiineum 
constiiuere. 

Sit  data  recia  tinea  A  B,  datumque  m  ea  pHnctum  A. 

C  Datus  vero  angulus  rectilineus  D  C  £»  oportet  'gitut  ad 
dal0m  reclam  lineam  AB  et  ad  datum  in  ea  punctum  A, 
dato  angulo  rectitineo  D  CE,  aqualem  angutum  reeti" 
tineum  constituere.  Sumantur  in  lineis  E  D  et  C  E 
puncla  (st  tubet)  D  et  E,  et  protralialur  DE  ei  ex  tri^ 
bus  rectis  lineU  A  F  et  AG  et  F  G,  qum  sunt  datis 
rectis  lineis  tribus  C  D  e(  C  E  et  D  E  cequdles,  Trian* 
gulum  constiiuatur  A  FG,  iia  ui  eequalis  sit  ipsa  C  D 
tinea,  ipei  A  F,  ipsa  vero  C  E  ipsi  A  G,  poslremo  ipsa 
D  E  ipsi  F  G.  Quoniam  igitur  duai  tinete  recliB  DC  et 
C  E  duabut  rectis  l  neis  F  Aet  AG  wquales  sunt  atiera 
alteri ,  et  basis  D  E  basi  F  G  a^qua  habetur,  angulus 
quoque  DCE  anguto  F  AG  qu«  cequatis  erit.  Ad  da- 
tam  itaque  rectam  tineam  A  B  datumque  in  ea  puii- 
ctum  A,  daio  angulo  rectilineo  DC  E,  cpqualis  angulus 

^  rectitineus  F  AG  constitutus  etl.  Quod  oportebat  fa* 
cere.  Addiditsem  quoque  alia  ptura  longe  eliam  graviora 
errata  ni$i  me  epislolam  scribere  meminissem»  Sed  Eu* 
cliden  ipsum  aliquando  forlasse  una  perlegimus,  anno- 
tobimiisqve  omnia  in  quibus  nosiri  a  recta  ratioie 
discedere  videbuntur.  Interim  liwc  pauca  tibi,  mi  Dona" 
te,  scripsimus,  ui  issent  apud  te  ejus  benevotentio!  at- 
que  obHervanticB  pignus  qua  le  prose^uebar  (et  nune 
quoque  pros^quor)  cum  nosirce  Palavinm  phitosophorum 
academice  reclor  hic  ageres.  Vale  ex  Palatina  pltitoso' 
phorum  palocstra. 


1307 


AN.  M\NL.  SKV.  BOeTI! 


i30b 


EVGLIDIS  IMEGARENSIS 

GEOMETRItE  libri  duo 

AB  AW.  MANL.  SEVERINO  BOETIO  TRANSLATI, 


LIBER  PRIMUS. 


Qoia  Tttro,  iiii  Palrici  geomeirtram  exercilatis- 
iiine,  Euclidis  de  artis  geometric»  figuris  obscure 
prolata,  te  adliortante,  exponeoda  etlucidiore  aditii 
expolienda  suscepi ,  imprimis  quid^  sit  mensura  defl  • 
niendum  opinor. 

De  mentura, 

Mensura  vero  est  quidquid  pondere,  capacitiiie, 
longitudine,  a'titudiiie,  latitudine,  animoque  liui- 
tur.  Principium  auteui  inensurae  punctum  vocatur. 
Punctum  esi,  cujus  pars  nulla  esL  Linea  vero  sive 
laiituline  lcngitudo  est,  lineae  vero  fiiies  puucia 
Bunt. 

De  generibu$  Unearum. 

Recta  linea  esl  quac  xqualitef  in  suis  protenditor 
ponctis.  Superdcies  vero  est  quod  longitudioe  la- 
tiiudineque  censetur.  Superficiei  auiem  fines  liueae 

sont. 

Recta  liaea. 


A  Com  vero  recta  litiea  saper  recum  lineam  sUns 
circona  se  aeqoos  sibi  iuvicem  feccrit  angolos,  rectos 
est  uterqoe  xqualium  angulorum.  F.t  linea  super  rec* 
lam  lineam  stans  perpe.dicularis  dicitur.  Subtusus 
angulus  major  recto  est. 

Acutm  ttuUm  tmgulus  reclo  tnlnor  esl. 


Oblusos 


Acutus 


Plana  siiperdcies  dicitur  qu.i!  acqualiter  in  rectis 
iois  lineis  continetiir. 

SupeHicies  idana  * 


De  modis  figurarum. 

Figura  est  quod  sub  aliquo  vel  a  liquibus  lerminii 
coniinetur. 

Termiuus  vero  quod  cujusque  est  finis. 

Circulus  vero  est  figura  quxdam  plana  et  circum* 
B  ducia  et  sub  una  liuea  contenia ,  quae  circumferen* 
tia  vocatur,  ad  qoam  a  puncto  quod  iuira  fgaram 
positum  est  omnes  quae  incidunt  reciae  lines.sibi 
invicem  sunt  aequales;  lioc  \cro  punctum  centrum 
circuli  noiiiiiiaiur. 


De  generibu»  anguiorum. 
Pbnus  angulus  est  duarum  linearom  in  plano  in- 
vtcem  sese  tangeniium ,  et  n«in  in  directo  jacentium 
id  alterutram  conclusio.  Q 


M 

9 
6 
(A 

W 

9 

9» 

e 


Uiiando    autem  qu.c  angulum   conliiient    lineaR 
rectae  sunt,  tunc  reciilinous  angu'us  noniiiiaiur. 


Diameirus  autem  circult  est  recta  quaedaro  linca 
per  centrum  ducta ,  et  ab  utraque  parie  in  circom- 
ferentia  circuli  tenninata ,  quae  in  duas  acquas  partas 
circulum  dividit. 

Semicirculus  vero  est  plana  figiira  qiix  sub  dia- 
metro,  et  ea  quam  diametrus  apptehendit,  circoinfe- 
rentia  continetur. 


Ilrrlus 


(ft 

9 
O. 

e 


Semicirculus 


Hcclus 


Rectilineae  figurse  sonl  qux*  sub  rectis  rmeis  coi 
tinentur. 


iSOO  INTERPRETATIO  EI]GLID:S  C60ME :  Rl^.  LIB.  1. 

Trilatert  quideni  Agon  est  qus  soh  tribus  reetis  JL 
linei8  eontineiur, 

Quadrilatera  autem ,  qoae  iub  quatu'»^. 

Fiiiitima  vcro  mensuralii  est  linea  qoac  aut  j^o 
aliqua  obsenrationum ,  aut  aliquo  terminorum  ob- 
•ervatur. 

Mu!iilaiera  itaque  figora  eat,  qos  tob  pluribui 
qtiai)  qiiatuor  iatcribus  continetur. 


IMO 


De  iriangulh. 


De  quadralh» 
Quadrilaterom  vero  figurarom  qoadralom  focatcr 


iCquilaterom  igitur  triaiigolom  est  qood  iribos     qood  esi  ttquilaterom  a^ue  rectkngulom. 
spqiiis  iateribos  contlneiur  •.  P — "  I 


B 


Ouadratom 


. 


Parte  allera  longius  vero  est  quod  recilangulom 
Isosceles  auteiu  est  quod  duo  tantummodo  latera      ^uidm  esl,  sed  «quil;iterum  non  rst. 
liabeat  xqualia. 


Parle  aUera  loogius  * 


Bbombosvero  entquod  aequilaierum  quidem  eal« 
sed  rectiangolum  non  cst. 


Scaleniim    vero   quod    tria   latcra    habet   iojB« 
qual  a. 


Amplius  irilaieraruin  figurartim  oriliogonium ,  id 
esi  rectiangutum  ,.quidem  triangulum  est  quod  babet 
atigu*uin  unum  i  ectiini  ^, 


Rhomboides  autem  est  quod  in  cuntrarium  collo« 
caias  lineas  atqiie  angiilos  babet  xquales,  non  auien 
reciis  angulis  nec  aequis  lateribus  coniiniBtur. 


Kbomboides 


Prxter  bxc  auieni  omnes  quadrilaters  figurs  tra* 
pezia,  id  est  mensiil»  nominantur. 


4iiibl7i('tniuin  autem,  qiiod  Latiue  obtusiangu'um 
iKitiir,  est  quod  obtusum  liabet  angulom. 


MeiisuU 


Oxygonium  vcro,  id  est  acoiiangulom ,  est  in  qtio 
Iros  anguli  sunt  acuti. 


Paralielae,  id  est  alternae  rectielifieap,  nuncupaniitr. 
quae  eadem  plana  siiperficie  collocatae  atqiie  uiti<p  i 
P'oJuctaein  neu'ra  parte  concurrunt. 

Parallel». 

De  pelitionibut  quw  iunt  in  geometrica, 
Peiiiiones  vero  nuae  postulata  (ut  vetcribu  placuit) 

dlcQutur,  quinque  sunt. 
Prima,.ai  ab  omiii  piincto  in  omne  pnnctum  rcctl 

liit-.!  diicatur  poslulal. 


■  llae  seq  {entes  Ircs  trigoui  s|)ecies  distiuguiinlur         ^  H:c  scquenies  tres  irlgnni  spccies  distinguonttt 
icconduiu  inx(|uali:i  latcia.  secundum  inrquales  angulqs 


4MI  &»•  HANL.  SeV.  WETII 

SMunJa.  ut  JeltDiia  recla  linea  in  coniinnum  rec-  A 

tunique  producmur  admonel. 
Tertii,  omni  cenlro  et  Otnni  iiKirHi  circiiliim  desig- 

mre  prxcipit. 


Circuli  se  inviccra  conlingere  dicnnlur,  qu)  ud- 
lieiiiet  Mse  inviccm  non  lecaiit. 


Quaria,  «miiei.rectoi  angulOB  Bibi  iniiceni  xqun* 
■.■•e  Tull, 

Quiiila  luleiu,  li  in  duu  recias  lineai  linea  recia 
Incident  inlcrliwe*  duos  ingulos  et  in  eadera  parte 
dhobut  reciii  receril  minores,  reclas  lineas  io  iufl- 
oitum  prodactas  ad  eas  pariei  in  quilius  duo  iiiterio- 
rei  anguH  duobui  reciis  niinorea  auol,  Goncurrere 
|abel. 


Dt  communHtu  atunu  uttttptimWut  ^nm  uml  im 
gtomttriea. 

Coinmunes  igiiur  aniiiii  conceptianes  sunl  qoa  a 
Cnecia  xonri  irvouit  vocanliir,  cum  spaiia  ei  inter- 
valla  elilem  auni  xqnaUa,  et  libi  invicm  sunt  ajqiia- 
iia;  ei  hi  ab  sequalibue  sqiialia  aureraniur  qoK  reli,)- 
quuniur,  ii!i]U.ilia  sunl ;  el  si  {eqiialibus  xqualia  ad- 
dantur,  lota  qunque  xqualia  sunt;  et  qnx  sibimel 
fpii'  conveniunt  xqualia  lunt. 

Umne  |Mrallel(f  rammum  rectiingulum  sub  its  dua- 
biis  reetis  Itneli  qux  recium  arabiunl  angulum  dtci- 
tur  contineri. 

Omnis  vcro  (laraUelogrunini  Bpalii  onum  qtiodque 
eorum  qu»  circa  eumdem  diamelrum  suiit  paralle- 
If^rammonim  c.um  duobui  supplemeaiis  giionion 
nuocupaiur. 

Circuli  suiit  zquales  quomm  diameiri  tuni  geqna- 
lot,  inagquales  vero sunt  qui  sc  se  non  habenl. 

Becla  linei  circuliim  coniingi^re.dic^lur  qitx  cnm 
(irciihim  taiient,  -n  uiraquc  rJKh  |«r;e  nou  secat 
circulum. 


[tectee  lines  in  c'rculo  a  centro  di.iare  asqnaliier 
diovnlur,  quando  a  ceniro  in  ipias  duclx  pcrpendi- 
cularei  invicem  sibi  suni  aquales. 


Plus  vero  a  cenlro  disiare  diciiur  linea  li 
perpeodicularLS  longiar  cadit. 


'     Portio  circaH  e*i  flgura  qoae  nb  recu  ei  dmli 
circumrerenlia  continetur. 

In  poriione  circali  angulus  esse  dicilor,  quanJa 
io  circumferenlia  portionis  sumitur  aliquod  puncium, 
el  ab  Goilem  puncto  ad  linex  lerminos  dos  recta 
linex  subjunguniur. 


1515  INTERPRGTATIO  EVCLIDIS  GEOSlETIiLl!;.  LID.  l 

Angulus  eirculi  dictiur  qui  sub  duobus  %  ceniro  A 
duclis  lineis  coniinetur.  Quando  lines  quc  adjun- 
guiitur  aliquam  circttmrerenti»  comprelicndunt  par- 
ticulam,  in  ea  angulus  consistere  perhibetur. 


I5U 


Ad  datum  punctum  dat»  recue  lincae  cqualero 
re«  tam  lineam  collocare. 


B 


Sector  circuli  est  flgura  quae  sub  duabus  a  ceiitro 
ductis  iineis,  et  sub  eircumfereniia ,  quaa  ab  eisdem 
comprebendiiury  continetor. 


•  Doabns  Uneis  rectis  inacqualibus  datis,  a  majom 
miN>ri  aequam  rectaro  lineam  absclndere  oporiet. 


Similes  circulonim  portiones  dicuntur  qu£  xqua- 
les  suscipiunt  angulos,  tcI  in  quibus  qui  inscribnn- 
fur  anguli  sibi  invicemsuntasquales. 


Igitur  intra  figuram  dicitur  inscribt,  quando  ea 
quae  inscribitnr  ejus  in  quam  inscribitur  latera  uno- 
quoquc  suo  angulo  ab  interiore  parte  contingit. 


Si  duo  tr  nngula  duo  latera  duobus  lateribus  ha- 
bent  aei|uay  alterum  aiteri  et  angulum  angulo  aequiim 
cinn  qui  sub  aequalibus  reciis  linels  continetor,  et 
basiin  basi  aequam  habebunt,  et  triangulum  trangulo 
aequum  erit ,  et  reliqui  anguli  reliquis  angulis  erunt 
fiequales,  alter  altcri  sub  quibus  aeqiialia  lalera  sub- 
lenditur. 

A  D 


Figura  vero  fignrae  circumscribi  perhibetur,  quo- 
tiens  ea  quae  circumscribitur  snis  omnibus  laieribus 
omnes  angulos  ejus  cui  eircumscribitur  tangit. 

RXPLICICNT  PBOLEGOMENA.  INCIPIUNT  SCHCMATA. 

Sopra  dat:im  reciam  lineam  >erininatam  trianguluin 
aequilalerom  constitoere. 


D 


E 


1115  AN:  MANL.  SFlV.  BOETII.  IM6 

Trianguloniin  isoscellum  anguli,  qui  aJ  baslm  suni,  A     t)aiain  refttm  rnteani  termtnalam  iti  duat  aequalet 
»qui  sibi  iiivicein  sunt.  dtvidcie  fMflcs. 

C 
A 


▲  D  B 

Daia  rtcla  linea  ab  eoquod  in  ea  est  punclo,  reciim 
liiieam  secundum  rectos  anguloa  elefare. 


B 


E 


Si  trianguli  duo  anguli,  xqot  ilbi  invicem  sinr,  et 
quae  xqualibua  angulls  subtenduntur  laiera  sibi  iti- 
iricem  erunt  «qualia. 


.  A      p         G         £       B 

Si  dno  triangul  duo  laiera  duobus  lateribus 
possideant,  alterum  alteri,  et  basim  basi  babeani 
a?qunra,  el  angulum  angulo  h  ibebtint  aequaiem,  qui 
sub  a'qualibus  reciis  lineis  continctur. 


B 

Super  oamdem  rectam  lineam  duabus  eikdem  rec-  ^ 
lis  llneis  ali^  duae  rectae  lineae  aequales^  altera  alteri 
nullo  inodo  constituentur ,  ad   alind  aique  allud 
punctum  ad  easdem  pnrtes  eosdem  flncs  primis  rec- 
i\i  lineis  poss-dentes. 


Siipra  dalam  rectam  lineam  infinitam  ab  dalo  potielo, 
luod  ei  nouinesl,  p  rpendicularem  rectam  linean 
ducere  op  Ttet. 


D 


B 


Quaecunque  super  rectam  linearo  recu  conslsteas 
angulos  feceril,  aut  duos  rectos  fariet,  aul  duobus 
Omnium  duorutn  triangulorum  qtiorum  duo  latera      ^^^^^  reddet  aequales. 
unius  duobus  lateribus  allerins  fuerint  aequalia,  ba- 
sisqne  unius  basi  alteri  aequalis,  diios  angulos  xqiiis 
lateribus  contentos,  aequales  esse  necesse  esi. 


.D 


B 


Si  ad  aliquans  reciam  lineam  alqve  ad  ejiis  pmi^ 
lum  duae  reclae  lineae  non  in  eamdaiD  firtem  ducMH 


1517  INTCRI RETATIO  EUCLIDIS  G£OMEIRIie.  LIB.  L  1518 

nir,  et  circuin  se  anguloi  duobus  rectU  recerint  A     Omnium  triangulorum  mtior  aiigului  tub  Ittera 
aequos»  in  directum  sibi  eas  lineas  jiioere  necetse     majore  proienditur. 
eit.  A 


C. 


B 
Si  dii»  rect»  line:c  sese  dividant,«d  ferticem  an- 
fulos  sibi  invicem  facient  aeqiios. 

A  C 


Omnium  tri»ngulorum  duo  latera  coptero  majora 
sunt  in  omnem  partem  suseepia. 

D 


B 


D  B 

Omnium  triangulorum  uno  laiereprodnclo,  dexte- 
rior  angulas  utrisqiie  interioribus  et  ex  adverso  an- 
guiis  consiilutis  major  existit. 


Si  in  uno  qtiolibet  trianguli  latcre  a  finibos  I»* 
teris  dax  rectx  line»  interius  coostlluanlur  angulimi 
Caoicntes,  quoe  constitnuotur  reliquis  quidem  trran- 
guli  doobus  hieribus  minores  eruni,  majorem  vert 
angulum  continebunt. 


B 


Oronium  iriangulonim  duo  anguli  duobus  rec4is  an- 
gulis  sunt  minores  omnifariam  sumpti. 

A 


Ad  datam  rectam  lineam,  et  datum  in  ea  poncluro, 
dato  rectilineo  angulo  aeqiialem,  rectilineum  angulum 
coUocare  necesse  esl. 


B  C  D 

Oinnium  Iriangulorurn  majus  latus  sub  angulo  ma< 
jore  subtendilur.  | 

A  C 


Si  duo  triangull  duos  aiigulos  duobus  angulis  ha« 
buerint  xquos  alterum  a'teri,  unomque  laius  uni  la« 
teri  sit  xquale,  aut  quod  spquis  adjacet  angulis,  aul 
quod  sub  uno  xqualium  subtendilor  anguloroni,  at 
riliqua  lalera  reliquis  latrribus  babebunl  .Tqoa  alte- 
ram  alieri,  et  reliquum  angulum  «qualem  reliquo 
•ngulo  possidebunl. 


I&19 


AN.  MANL. 


SEV.  BOKTII 
A  B 


IMA 


li 

Si  in  diias  rectas  liiieAS  llnea  incidens  recin  nlicr- 
nalim  angulos  feccrit  acpios,  recKs  liiicns  aliprnns 
esse  nccesse  est. 

l- 

r. 


Corum  spaiiorum,  qtiac  alteriusaUeribuscontinen- 
lur  qux  parnllelogramm-j  nominaniur,  et  ex  adverso 
Intera  aiqne  anguli  conslituti  sibi  invicem  «qualcft 
siint,  ea  qi.oque  diamc:rus  in  duo  acqua  parlitur. 


B 


H 


V 


Umnia  parallclogramma  qu»  in  iisdem  basibus  el 
in  eisdem  aliernis  lineis  ruerint  consiituta,  sibi  invi- 
ccro  probanlur  xqunlia. 


Si  in  diias  rectas  liiieas  linea  incidens  recia  rxte- 
riorein  anguluro  interiori,  el  ex  advcrso  angulo  con- 
sUtuio  reddat  seqaalem,  aat  iDteriores  et  ad  easdera 
paries  angalos  duobug'  rectis  aeqdales  racial,  rectas 
lineas  sibi  allernas  essc  conveniet. 


i>      C     B 


Oronia  parallelogramma  in  l>a^ibus  apqiialibas  e i  in 
eisdem  alternls  lineis  eonstiiuia  apqualia  ea  necessa 
est. 


Per  daium  pnnctnro  daine  rertv  lineje  alternam 
rectam  lineam  designare  nccesse  e^t. 

G  A  F 


B 


D 


£ 


L                            D 

E 

B 

1 
■ 

y 
y 

y 

Omniuro  irianguloruro   eiterior  angulus  duobu«         ^^^^  ^.,,j  ^„„^  ^^„^,^  ^^.^,,^„1^  ^^^  .„  ^,.. 

lnteriuseteiadversocon8rnuiisangi.lisestxq,iaIis,-i^b3,.,baselin  eisdero  aliernis  fuerint  lineis  consii- 
liiteriores  vero  triangiili  ires  angull  dnobus  reclis      y^^^ 

angiilis  suiit  aequales. 

E  ▲  D  P 


D 


Qu.1%  acquas  et  aliernas  rectas  lineas  ad  easdero 
parics  rect»  lineae  conju;igunt,  ipsae  quoqiie  aliernae 
tom  et  acQaales. 


i£qaa  trinngula,  quae  in  eadem  liasi  ei  in  eadefli 
parte  raerint  conslituia ,  in  ei^dem  qiioque  slieruii 
lincis  cssc  proniintianda  sunl. 


13» 


1CUCL1D1S  GCOMl!:TillC&.  LIB.  L 


IS2S 


Omnis  paraUelograromi  >patii  eonim  quas  circa 

^ua  triangttla  in  aftqaia  atqoe  in  direcium  potltia     eamdem  diametrum  sunt,  parallelogrdmmorum  sup- 

bitibos  consiiiuia »  et  in  eisdem  partibus»  et  in  eis*     plemeiiU  aequa  sibi  iuvicero  esse  necesse  est. 

iem  quoqoe  alternis  esse  necessc  esu 

B  A  K  b 


K 


fi 


Quadrafamtd  daeam  reciam  terminaiam  descri* 
bendom  esiv 


Si  parallelogramroum,  triangulumque  in  eadem 
basi  atque  in  eisdem  aliernis  lineis  fuerint  constU 
tuta,  parallelogrammum  iriangolo  duplex  esse  con* 
veniet. 


D 


t- 


lo  his  triangulis  in  quibus  unus  rectus  est  angulus, 
(|us  reciiangula  nominamus,  quadratum  quod  a  Ia<* 
tere  rectum  angulum  subiendente  describitur,  aequum 
est  bis  quadratis  qufle  a  continentibus  recium  aogu- 
lum  lateribus  conscribontur. 


Juxta  datam  reciam  lineam  dato  triangulo  m  re^ 
etilineo  daio  angulo  parallelogrammum  asquale  prse* 
tendendum  est. 


H 


H 


._  .  . 

M 


D 


Dato  rertilineo  aequale  paralletograimmum  iu  daio 
iireciiliiieo.aiigulo  collocare  oporiet. 

Fathol.  LXIIL  ^ 


ki 


13»  AN.  ItAHL.  SEV.  BOETIUS. 

Si  ib  nno  {rianguli  litere  qvidriluin  quod  deBcri-  Aicriltiiur  qiue  inler  utriiquf  cM  Keiimet, : 
bitar  xqwrni  Tueril  faii  quadraiJE,  yix  ab  reliqnif  eii  e1  quadrato  qaod  describilur  ib  dmMdia. 
iloobus  laieribiif  detcritHiiKur,  recla»  esl  angulus, 
qnl  lub  iluobuR  reliquis  laieribui  conlmeiur. 


.     V 

lA 

X 

1 

H 

/\ 

k 

L 

J 

SiTeculineaperxqualiaac  per;n3ei|ualia  aeceiar. 
qoadrata  qu»  ab  in»qaa1il>ua  loiins  portionibos  da* 
Kribuiilur,  dupln  auni  bii  quadralii  qoa!  OubI  ab  dj> 
midia,  et  ab  ea  quB  inier  uir>M|ue  eu  seclionet. 


n  ■SGnnBO  ubbo  EurLiois  ueGtaeMis. 
Si  Eunl  dus  reeue  linez ,  quarum  nna  quidem  eai 
ladiTisa ,  aliera  vero  quoUibet  divisionibus  secia , 
quod  aub  duabus  rectis  lineis  reciiingolum  coutine- 
lur,  xquum  ertt  liis,  quae  tuU  ea  qax  indiTisa  est. 
El  unaqiiaque  divitione  reeliaqjuU  contiiieiur. 
B     D       R  C 


7  7 

7  7 

A 

K 

Sl 

11 

a 

K. 

G 

3 

Si  reeta  linea  per  sequalia  diiidatur .  alia  vero  d 
indirecium  linea  recia  jungatur,  quod  sub  lota  cum 
adieota,  ei  ea  qnx  adjecia  esi,  recilangulum  coniine- 
lur,  cum  eo  quod  deacribiiur  a  dimidia  quadrato 
zquum  esi,  el  quadraio  quod  deBchbiUir  ab  ea  qua 
«oBilal  ex  adjecia  alquo  diitiidia. 


Si  recta  linea  aeeeiur ,  quod  tuli  tota  ei  una  por- 
llone  reciiangulum  cnniineiur,  xquum  est  ei  nmd 
fub  ulraque  pMriione  reciiangulum  claudilur  ,'  el  ei 
qoadmlo  quod  ad  prsdiciani  ponionem  detcribilur. 


fl 

o/ 

K                                L 

// 

I 

Sin 


dire- 


Si  reeu  linea  lecelur,   ul  litMl  quod  seribitur  a 
lota ,  quadratum  xquum  est  hit  quz  detcr.buniur 
ib  nnaquaque  porlione  quadralit,   et  eidem  bis  re-  ]) 
ciiangolo  quod  iDb  eisdem  etl  pbriionibus  cooTenii, 


recra  linea  per  i^qualia  secelur,  eique 
cium  qnEdara  linea  recia  jungalur,  qutdratum  quod 
deacribitur  a  toii  c«m  «t  qiia  adjecia  ett,  et  qBidn- 
lum  quod  descrlbilur  ab  ea  quK  adjtcla  esL 


9    i 
H 

5      3/ 

f. 

/ 

*    *   / 

S    4 
13 

/4 

Si  recia  linea  per  tequalia  ac  per  insequalia  tece- 
(ur,  quod  tub  inxqualibui  toiiut  ■eclionibui  recilan- 


inlum  Gontlnelur,  cum  eo  qaadrato  quod  ab  ea  do-      cesie  eei. 


Uiraqoe  quadraia  piriter  acrepia,  quadralo  qool 
describitur«  dimidia,  ac  eo  qnaJrato  quod  ab  a 
describilur,  qox  ea  dimtdia  adjeetaqiie  consiWJl, 
niritqLie  quadraiii  pariter  acecplJi  dupla  este  of 


19B 


«UCLID18  GeOAETHlCA.  11B.  1 


i5» 


DiHLSLm  rectam  llneiin  sic  secare  conTenit»  ut  quod 
sub  lota ,  et  nna  portione  rectiangnlum  continetur, 
Kqumr  sit  ei  quod  fit  ex  reliqua  seciione  quadra» 
taoi. 


n 

|i 

' 

A           « 

• 

•  ^x* 

£ 

B 


Iii  «quis  circulis,  qui  in  circumrerentiis  cqualibus 
anguli  consistunt,  sibi  invicem  sunt  xquales,  seu  ad 
cealra  sivoad  circumferentias  iconUkuantur. 


C  K  D 

In  hiic  trianguli  figura,  quae  obtusum  habet  angu- 
lNi\y  tanto  amplius  ea  quae  oblusos  oblendunt  angir-  ^ 
los  latera  possunt,  quam  ea  quae  obtusum  obiinent 
angulmn ,  quantum  est,  quod  continetur  bis  sub  uno 
eoni.n  quae  circa  obtusum  angulum  sunt,  in  quod 
protractum  perpendicularis  cadit,  atque  ea  quae  ad 
obtusum  angulum  a  perpendiculari  extra  deprehen- 
ditnr. 

B 


Datam  circum(er*entiam  in  duo  aequa  dividere  ootis 
est. 


D  A  C 

Dato  rectilineo  aequnm  necesse  est  collocare  oua- 

dratum. 

H 


In  circulo  qoidem  angulus  qui  in  semicirculo  est, 
rectus  exisiit ;  qui  vero  in  majore  portione  est  angu- 
lus,  minor  est  recto.  Qui  autem  in  minore  portione 
esi  angulus,  major  est  recto,  et  majoris  quidem  por- 
tienis  angulus,  recto  major  existit,  roinoris  vero  an- 
gultis  recto  minor. 


C  D 

BX  TERT10   LIBRO  ESCLIDIS  MBOARENSIS. 

Si  in  circulo  per  centrum  linea  quaedam  dirigaiur, 
ae  quamdam  lineam  rectam  non  in  cenlro  positam 
in  duas  aequas  partes  secef,  per  rectos  eam  angulos 
aecat.  Et  si  per  re<!tos  eam  angulos^^secat,  in  duat 
ean  aequas  dividet  partes. 


IH7  AN.  MANL.  SBT.  BOETIUS.  iSli 

Sl  dfcalani  Unea  recta  oonlingat ,  a  coniacm  vero  A     HKra  daiiini  cirenkini  qyadralam  aUquod  deaciW 
ifl  eireomferentia  qaatdm  drcalam  aecana,  linea     bere  titile  eii. 
recla  dacalur,  qnoscunque  anguloa  facil,  duo  angali 
qui  sunl  In  aliernis  circuli  porllonibuf ,  snnl  «qualea. 

Ex  boc  igilur  manireslum-esl,  quoniam  si  a  puncio 
eircuU  duae  Uneas  reclas  sese  coniingani,  el  sibi  invi- 
ceni  sinl  aequales ,  super  daias  rectas  liueas  circuli 
describere  parles  conf enit. 

BK  QDABTO  UBRO  BUCLIDIS  HBGARENSIS. 

Iiitra  datum  circulam  datae  reclae  lineae,  quae  dia  ^ 

metro  minime  major  exislal « aequam  reetam  lineam 
toapiare  oporlei. 


B 


lolrfproposiiam  qaadratum  eirculum  designan. 


Inlra  datnm  drculom.,  dato  triangalo  asqaoram 
bQgalorum»  triangulum  collocire  comrenii. 

^E 


Circa  datum  clrculum,  dato  triangulo  abqrialium  ^ 
Ingvlorum,  Iriangalum  designandum  eai 


•  t 


B 


H 


Circa  datum  -circulum  quinqaangutam  aeqollate* 
raro,  ei  aequiangulum  designare  gcometrae  pneei» 
l>ianl. 


(K  FH  B    ,  ^' 

Inra  dalom  triangulum  circa'am  deaignare  neces<e 


U 


Inira  dslum  circnlnm  quinqoanguium,  qnod  al 
squilAicruin  atqae  aDqu^angulum,  designare  nonldii* 
eonvenit. 


I3i9 


B 


D  H  G 

Nam  omnia  quxcunque  sunt  iiumerorum  ralione 

sun  coTistanl.  Et  proportionabililer  alil  ei  aliis  con- 
stityuntur  circumfereniiae  aequalitate  multiplicationi- 
bus  tuis  quidem  excedenles,  atqoe  aliernatim  pro- 
portionibus  suls  terminuro  facienies. 

De  figurit  geamelrieii» 
Supra  positaruin  igitur  speculationibns  ftguratum 
ab  Cuclide  succincie  obseareque  prolaiis ,  et  a  nobis 
verbuui  ▼idelicet  de  verbo  exprimeniibu3  strictim 
transiaiis,  qii.tdam  iieranda  repetendaqiie,  ut  animus 
lectoris  non  obscuriiate  deterreatuv^  sed  a  nobis  p«)- 
tiiis  alicujus  exeinpli  luce  infu^a  delectetur,  videntur. 
Sunt  enim  a  nobis  quaedam,  bujc  operi  inserenda, 
liuic  arii  valde  necessaria,.  et  supradiciis  responder- 
tia,  ei  subsequeniibus  convenientia ,  ad  quaB  intelli- 
genda  quicunque  in  nostrorum  aritbmeticorum  tbeo- 
rematibus  instructus  accesserit,  expeditiori  Intelli- 
gentia  ducitur. 

Supradictum  igitur  est,  supra  datam  rcctain  lineam 
leiminatam    triangulum    aequilaterum    cpnstiiuerc  C 
oportere,.6ed  nimis  involute,  qua de  re  bujus  exem- 
pli  notam  subjecimtis.  Sit  data  recta  linea  terminata 
A  B,  oportet  igitur  super  eam  qoic  est  A  B  triangu- 
lum.aequilaterum  constiiuere,  et  ceiitro  quidem  A » 
gpatlo  vero  A  B ,  circulus  scribatur  B  G  E  D.  Ei  rmr- 
ftus  centro  B,  spatio  auiem  A  B,  drculus  scribaiur 
A  C  F  D,  ei  &b  eo  puncio-quodtest  G»  quo  se  circuli 
dWidunt,  ad  ea  poncta  qune  siint  A  B,  adjungantur. 
RecUe  line»  C  A,  G  B.  Quoniam  igitur  A  punctum 
centrum  est,  B  G  C  D  clrciili,  xqua  est  A  B  ei  qu» 
est  A  G.  Uursus,  qnoniam  B  puiictum  est  ceDtnim, 
I  .\  G  F  D  circuli  aequa.esl  B  A  ei  quae  est  B  C.  Sed  et 
A  B  ei  quae  cst  G  A  aequa^  esse  monstraia  est  et  A  C. 
Igitur  ei  quac  est  B^  G  erit  acqualis.  Trcs  igitur  quae  D 
sunt  G  A,  A  B,  B  C».  qiiae  sibi  invicem  sunt,  aequilate- 
rutti  igitur  est  G  A  B  triangulum.  Et  constituim  esi 
supra  daiam  reciam  lineam  terminatam  eam  qqao  esi 
ik.B  qood  oporiobai  facere. 


CUCLIDIS  GflOMCTRICA.  LIB.  I.  i^y^ 

A     lit  superioribas  yero  uictum  est  ad  datum  puucium 

datae  rect»  lineas  aequalem  rectam  liaeam  calIoair«i 

oportere.  Sed  hujus  artis  expertibus  obscure  dirUcul- 

lerque.  Sed  nos  animum  lectoris  quasi  iiUroduc^nflo 

oUectantes^  hujus  subsequentis  flgurae  explanationeoi 

positis  Utteramm  •  linearumque  iiotulis  pateracimus. 

Sit  quidem  datum  punctum  A,  dau  vero  recu  linea 

B  C,  oportel  igitur  ad  punctum  A.reciae  lineae  B  C 

asquam  reciam.  linttam  collocare;  adjungalur  eniro  ab 

A  puncio  ad  B  punctum  recta  linea  ea  quae.est  A  B, 

etconsiituatur  super  A  B  recum  lineam » triangulum 

squilaterum  quod  est  D  A  B,  et  ejiciantur  in  rectum 

D  A,  D  B,  recUB  lincac,  ad  A  G  et  B  Mv  et  centro  qni. 

dem  By  spatio  autem  B  G,  circulus  describatur  C  F  E, 

et  rursus  centroqnidem  D,  spatio  aulem  D  F,  circii- 

lus  describatur  F  K  L.  Quoniam  igitur  B  punctiim 

ccnirum  est,  C  F  E^irculi,  aequa  est  G  B  ei  quas  esi 

B  F.  Rursus  qjioniam  D  punctum  centrum  est»  F  L  K 

circuii,  aequa  est  D  L  ei  quac  cst  D  F.  Quarum  aeqiia 

est  D  A  ei  quas  esi  D  B ,  aequilaterum  enim  triangiH 

lum  est  id  qiiod  est  D  A  B.  Reliqua  igitur  A  L  reli- 

quae  B  F  existit  aiqualis.  Sed  et  B  F  ei  quae  est  B  C 

aequa  esse  monstrata  est.  Ct  B  C  ei  quac  esl  A  L  eril 

xqualis.  Ad  datum  igitnr  punctuin  idquod  e&t  A  daiae 

rcci»  line»  ei  quae  est  B  C^aequa  locata  est  ea  qua 

est  A  L ,  quod  oportebai  facere  ut  subjecU  descripiio 

monet. 


Teriio  igitur  loco  superiiis  aU  Cuclide  prolatum  esl 
duabus  rectls  lineis  in  aequalibus  proposilis  a  msgorc 
mlnori  aequam  rectam  lineam  abscindere  convenire, 
sed  nimis  sirictim^  et  ob  id  confose  iBVOluieque.  Nt^ft 
vero  ut  aniinus  lectoris  ad  enodatioris  iuteIligenti.iB 
accessum ,  quasi  quibusdaro  gradibos  ducatur,  bii|iis 
dcscriptionem  formulae  subjecimus.  Sinl  datc  duaq 
reciae  lineae. 


4551  M.  ITANL.  SET.  B0ET1I3S;  <^^ 

ln«(|fialet  A  B^G  l^,  el  sit  ma}or  A  B,  oportet  igl-  k     Acutas  auiem  angulus  est  compressior  recto,  qui 


tar  a  majore  A  B  minor!  G  D  «quanii  lineam  ^d)S€ln- 
dere;  colloceiur  enim  ad  k  punctum  ei  qu»  esi 
G  D  aequa  ea  qn«  est  A  E.  Et  centro  A ,  spatio 
vero  A  E,  cireulus  describatur  E  G  F,  qooniam  igi- 
iiir  A  punclum  eentrom  est  E  G  F  eirculi,  xqui|  est 
A  E  ei  quae  est  A  G.  Sed  etG  D  ei  qax  est  A  E  erat 
aequilis ,  e^  G  D  ei  qu»  est  A  G  erit  aequalis.  Duabus 
igitur  datis  rectis  lineis  inaequalibus  eis  quae  sunt 
A  B,  G  D^,  a  majorequse  est  A  B,  minori  quaeestC  D^ 
aequalis  abcisa  est  ea  quae  esi  A  G,  qQod  oporiebat 
facere. 


si  a  recta  iinea  quae  sedis  loco  ruerit  rectam  lineam 
secundum  suam  inclinationem  eroiserit,  similiqoe 
cobibitione  recum  lineam  in  occnrsum  exceperit,  ef- 
flciet  iriangulum  qui  perpendicularem  intra  tres  ii- 
neas  babebit. 


K 


B 


His  etiani  compeiutiosis,  et  tamen  hujus  artis  ru^ 
dibus  pcriiecessariis  iniroduclionibus  lecior  initia- 
lus,  si  in  aliquibus  superius  proposilis  vacillando 
abborreat,  per  se  similes  flgurarum  descriptiones  sine 
omiiis  inipedimenti  reclamatione  adinvenire  poiesi 
et  componere. 

Sed  jaiii  opus  est  ad  geomelricalis  mensae  traditio- 
ncm  ab  Archita  non  sordido  liujus  diseipliiiae  aii- 
clore  Latino  accommodatum  venire,  si  prius  praemi- 
sero,  qiiod  sinl  genera  aiigulorum,  et  linaearum,  et 
pauca  diicro  de  summitaiibus  et  extremitatibus. 

Baiionabilinm  ergo  angnlorum  genera  sunt  iria , 

hdc  est  rectum,  hebes,  acutum,  ei  habeiis  species 

nov^  :  ires  rectarum  liiiearum,  tres  autem  reciaruni 

s  ct  circuinferentium,  et  tres  bebetis  et  cireumferen- 

lium. 

Rectus  aiigulus  est  orihigrammoK ,  id  est  reciis  li- 

*  ntfi«  eomprehensus,  Laiine  norinalis  appeliatus.  Quo- 

liens  vero  recu  linea  supcr  reeiam  lineam  suns» 

pares  angulos  feceril,  et  liuea  perpeDdicularis  joncia 

fnerit,  efAciet  reetiangiikim  triM^gulum. 

Ifebes  angulus  est  plus  normalis,  hoc  est  reciian- 
guli  positionem  excedens,  quia  et  si  trrangufus  se- 
cnndum  haiic  positionein  constffulus  fiierlt,  perpen- 
dicularis  extra  finitimas  iincas  babebitur. 


Linearum  vero  genera  sunt  triay  rectum,  c.rcum- 
ferens,  flcxuosum. 

Recta  linea  iuque  est  quae  aequaliier  in  suis  signii 
posita  est,  quae  aequaliier  in  planitie  posila  nonconcor- 
rit.  Circumferens  vero  linea  est  cuius  signa  ex  ulraque 
parte  curvau,  et  a  se  invicem  distantia  non  concur-> 
runt,  qu»  signa  si  convenerint,  circulus  non  dr- 
cumferens  linea  debet  appellari.  Flexuosa  aaten 
linea  est,  multirormis  velut  arborum  aut  fluiuinum, 
caeleroruin  signorum,  in  quorum  simililudine  et  ar- 
oisinionim  agrorum  finitur  extremius,  et  moltoran 
qux  similiier  in  aequa  linea  sunt  formau  naiuraliler. 
6  Summitatum  igitur  genera  sunt  duo,  summius  et 
plana  summilas.  Summius  est  secundum  geometri* 
cam  appellaiionem  quae  longitudine  latitudinequa 
protenditur. 


.wl        • 


SttimtdS 

Summiutis  autem  fines  lineae  suni. 

Plana  vero  summitas  est  ^ae  aequaliter  rectis  tt 
nels  undique  versum  finiiiir. 

Omnium  autem  summitaium  in  vintiando  dur* 
sunt  observationes,  enormis  et  liquis. 

Enormis  vero  est,  quae  per  omne  latus  reciis  li* 
neis  continetur. 

Liqu  s  autero  est  quae  minuendi  laboris  causa,  et 
salva  recloruro  angulorum  raiione,  secundum  ipsai 
extremiiates  subtenditur. 

Extremitatum  quippe  genera  sunt  duo,  unum  (\uoi 
pro  rigore,  et  alteruin  quod  servatur  pro  flexnoso. 
Rigor  est  quidquid  inUr  duo  signa  vcluti  in  modmi 
iineae  directum  prospidtur. 


EUCLIDIS  GEOHETRICA.  LIB.  t 

FlMuoton  jero  e«i  quidquid  KCnDdum  naiarain  A     inngiLuii^ 

Incorum  cunalur.  Nam  quod  in  a|;ro  ■  meuare  ope- 
ris  ciuii  ad  linem  dirMlum  fuerit,  rigor  appellaiur, 
quiilquid  ad  horum  imilationeiii  in  rorma  tcribilur, 
ilaea  appellaiur. 

Bini  rigores  Mint,  quando  lingulls  ipaiiis  inierve- 
nieotibui  tenduni,  ut  iiinera  plenimqM  pergunt. 

Notie  auiem  liujus  artis  Jespicieniem,  qnid  aint 
digiti,  qujd  arliculi,  quid  composili,  quid  iiicompft- 
■itinuineri,  (|Uid  mulliplicaiares,  quiJve  divisores, 
■d  hujus  formai  speculaiioDem',  quam  sumus  iradi- 
turi,  oporlei. 


1     2    5 

t 

"sTe 

"T 

1 

9 

10 

CMBparaUo  ad  primiin. 

i    i   6 

K 

10  t* 

u 

16 

IS 

il) 

Dupla  «d  ««oidem. 

3    6    B 

ii 

13  18 

31 

« 

27 

30 

Tripla  ad  eaiDdeni. 

i    Kl-i 

i6 

iOU 

^ 

3i 

3?; 

10 

Quadrupla  ad  pamdem. 

5  10  13 

JU 

is50 

r. 

10 

ir, 

HO 

QuincDiila  ad  eamdeai. 

BlllM 

n 

50  56 

n 

iS 

ni 

Wi 

Sncupla  id  eamilflm. 

7  ttUl 

** 

55« 

la 

•ib 

(« 

70 

Seplupl.  ad  eimdan. 

sieUi 

5!t 

Mi& 

56 

m 

Ti 

81) 

Ociupli  id  eamdem. 

irsi: 

3b 

«31 

(B 

n 

.1,00 

NoncupU  id  eamdiiar. 

m  io)5( 

10 

anleo 

iL 

8U 

W|'" 

Decupla  ad  ea^en 

isll 


DigilOS  vero  qnoscunqnq  infrfl  primum  ttmllem,  Id 
eit  omnee  quos  ab  uniiate  uiqifp  ad  denariam  sum-  — 
main  numeramus,  veieres  appellare  consucTemnt :  ■ 
lS3i56T8  0. 

Anicul)  aulem  omnet  decena  iu  ordine  positi  el  in 
Infinilum  progressi  nuncupaolur  composill,  quippe 
numuri  sunt  omnea  a  primo  limite,  Id  eti  a  decem 
usqne  ad  Eecunduni  limitem,  id  eitSO,  cnterique 
•ese  in  ordine  Eequenles  eiceptis  Ijmiiibtis.  incom- 
poiiti  auiemdigiti  omnes  annumeratiseiomnibusli- 
milibus. 

Uuiliplicaiores  igitor  numeri  mulua  in  aemet  re- 
plicatione  volvunlur,  iU  est  inlerdum  niajiir  minoris, 
Inierdum  auiem  minor  majorls  mulliplicalor  etistit. 
Inlerdum  veri)  numerus  in  se  cxcreEcens  mullipllca- 


SfHfi 


tlonis  augmenia  suscipil.  Divisores  auura  majorom  C  ,„„(„„  „„£,„  ^^,„5,1 
Kmper  rainores  canslituuniur  numeri. 


Soperiui  vero  digestae  descriplionis  rornmle  tioe 
modo  ulebaniur.  tlabebant  enim  divers»  (omatM 
tpices  vel  cbaracieres.  Quidam  enim  huiuiceMradi 
apicum  nolai  sibi  cnnscripser.ini,  ui  bxc  noUila  re- 
spnndcret  unilatt  i.  Isla  ui  binario  2.  Tertia  vert 
iriliiis  3.  QuDrin  auieiii  qiiaieriiario  4.  IIxc  auiem 
quinque  ascribcretur  S.  Isiavcro  senario  6.  Septima' 
aiiiem  septenariD  conTcniret  7.  Ilxc  vero  oclonario  8. 
Ista  vero  noTeuario  jungereulur  9.  Quid-im  tcpo  in 
bujus  formse  depiciione  ceu  liiieras  alpbabeli  assil- 
mehani  silii  hnc  pacio,  nt  liitcra-quse  essetprima 
untiali,  secunda  hinario,  leriia  ternario,  cxteraque 
inordine  naiurali  numero  insignitas  et  inscripias 


I.  Hos  ei 


De  ralione  aiaei. 

Priscas  igitor  prudeniix  »iri  Pythagoricum  dogma 
■eculi,  Plaiunicxqne  auclotitatis  jnvesiigalores  spe- 
mlatoresqne  ciiriost,  loium  philoiophix  cuimen  in- 
tnimerorun]  vi  consiituerun'.  Qois  enim  musicarum 
mudiiiamina  sjmphoniarum  iiumerorum  eiperlia 
censendo  pemoscatT  Qnisipsius  nrmamenii  slderea 
torpora  sieltls  compacia  naturx  nnmeromm  ignanis 
dcprehendal,  orlusque  eignorumetoccaius  colllgaiT 

De  irilhmeiica  vero  geomeirica  quid  ailinet  dice- 
f.:,  cum  li  vis  numeromm  pereat,  nee  in  nominando 
'    ippireat,  de  qua  quia  in  ariibmeiicis  ei  in  muiicis 
lal  diciam  est,  ad  dicenda  reveriamar, 

Pflhagorici  vero  ne  io  multlplicationibus  et  parli- 
lionibui  et  in  podismis  aliquaDdo-rallerentur,  ui  in- 
omnibus  eranl  iiigeniosissimi  el  aublillsslmi,  descri- 
pterunl  sibi  quamdam  formulam  quam  ob  honorem 
iui  prieceploris  inensam  Pflhagoream  nomlnabanl, 
quia  boc  qiiod  depinxerant  magislro  prxmontlranie 
cngnoverant,  a  poBlerioribus  appellabfllur  Abacus, 
ut  quod  alta  menie  Gonceperant,  meliui  li  quasi  vi- 
dendo  ostenderent  in  nolitlam  omnium  iransrundere 
pnssent,  eamque  sublerius  lialiia  sat  inira  descri- 
plione  rurmabanl. 


rie  ceu  pulverem  dispergere  in  muliipiicando  el  in 
diiidendo  cnnsuerunt,  ut  si  sub  uniiate  naturalis 
nnmeri  ordinem  jam  dlcios  rharacieies  adjungendo 
locarent,  non  alit  quam  digili  nascercQiar.  Primnm 
anlem  numerum,  id  cst  binaTinm,  uniui  eniro  (Min 
aritbmcticis  est  diciuro)  numerus  non  est^  sed  loni 
ei  origo  numerorum  10,  inscripia  ponenies  20,  ei 
irrnatlum  30,  et  qualernarium  40,  cMerosqne  In 
ordine  sese  sequentei  propriaa  secundum  denomina- 
tiones  asslgnare  consiitneruni.  Sub  linea  vcro  ceiv 
leno  iniifiniia  numero  eosdem  aptcei  ponenles  hina- 
rium  200,  temarium  300,  qualemirium  iOO.  Cxi»- 
roique  ceriis  dpnnminationibui  respondere  decreve- 
mni.  In  seqiieiuibui  vero  paginnlarum  lineis  idem 
facienies  nnllo  erroris  nubHo  oblenebranlur. 

Scireauiem  opnriet  elditigenti  examinatione  di- 
scuiercln  mnliiplieandoei  partiendo  cui  paginuls 
digili  el  cui  articult  stnt  adjungendi.  Nam  sln{talaris 
mDltiplicator  decem  diglloa  in  decenis,  artir.ulos  )n 
cenienis.  Idem  *ero  singularii  multiplicilor  eentwni- 
digilM  in  oeDienii,  arliculos  in  millenis.  El  mullipli- 
caior  milleni,  d^iloe  in  Riiltenie,  el  arUcabit  in  dc- 
cenii  millenii,  el  mAtlipiicaier  centeni  milleni,  digi- 
los  io  cextenis  millenis,  articuloi  luiem  in  millenis 
mitlibui  habebuDt.  Decenus  Miem ,  suiinelipsinB 
multipiicator  digitoa  in  pagina  c  inBcripl.i,  arliculM 
in  millems,  ul  mulliplicaior  cenuim,  digilos  in  mit. 
lcnii,elailiculoaio  decenii,et  muliiblicauwinitleni. 


I.%5$  Aff.  MANL.  SEV.  BOETIUS.  1396 

di^iios  in  dece^ift  et  ariiculo8.  in  eentenis,  ei  mulii- A  cenieniis  per  se,  vel  ulterioree  per  temefipsos  dl?i- 


plicalor  cenient  milleni,  millia  h.tbebunt.  Cenienus 
vero,  aeque-  suimelipsius  multiplicalor,  digilos  in  de* 
cenis  el  ariiculos  in  centenis  et  millenis.  Multipli- 
pllcan&digiios  in  centenis  el.  ariiculos  in  deceiiis 
f:eHtenis,.etcentenum  mlllenum  moltipUcans  digitos 
iii  decenis  millenis *-  Z  et  ariiculos  in.centeni8.mllle- 
iiis  ^  t  et  decenum  millenum  multiplicans  digilos  !n 
inillenis  ^  c  et  articnlos  in  decenis  millenis  *  l  sub- 
lendent.  Millenus  itidem  seipsum  multiplicans,  digi- 
los  in  decenis  et  arliculos  in  centenis.  Cl  centeBl 
inill  ni  miiliiplicaior,  digttos  in  centenis  millenis  *Z 
el  ariicnlo&in.inillenis  *  l  et  decenum  miUenum  ex- 
crescere  faciens  digitos  in.  d^ies  mille  niillia,  et 
articulos  ili  centenis  millenis  *  Z  liabere  diiioscetur? 


dendi  proponantur,  minores  a  majoribus ,  qooid 
osque  dividaniur,  sunt  8ubtr;ihendii  siDgalaren  m- 
tem  diviiorem  decem  et  ceDteni,  ant  millenl,  aul 
ulterioruni,  vel  decenum  divisorem  se  seqoefitiMi 
sumpta  diflerentiaeos  dividere  oportet.  Compoeitiis 
auiein  decenus  cum  singulari  per  secundas  vel  ler- 
tias.  Et  deinceps  secundum  denominationem  ptr- 
liiim,  decenum  vel  simplicem,  vel  coroposltom  di" 
visiirus  est.  Centenum  vero  millennm,  ▼eiulieriores 
per  decenum  composiium,.  si  diligens  invesiigauir 
accesserit,  sumpta  ditrerentia  et-primis  artlculls  dt- 
videndo,  vel  secondatis  appositis,  auctis  aotero  divi- 
dendo  suppositist  dividi  posse  pemoscel.  CenteBOs 
autem  ir  singulis  composilus,  cenlenum  vel  millenom 


Dccenus  aiitem  milleiius  muUiplicator  centum  inille-  B*Jioc  pacio  dividere  cogposcitur.  Sumplo  igilur  ono 


iii,  digiios  in  niilliesniille  inillia,  et  articulos  in  de- 
cenis  mtllenis  iiidem,  seque  Ipsom  adaugens ,  digi- 
tos  in  cenlenis  millenis  et  articulos  iii  mille  millenis 
habere  deprebendetur.  Centenus  antem  millenus  se- 
Ipsum  mulliplicans»  digilos  in  decenis  milleais  et 
articuliis  io  cenlenis.  millenis  itidem  supponit. 

Dt  divUionibtti  rubrka* 

Divisiones  igimr»  qianialibet  jam  experte  lecioris 
animus  introducius,  facile  valet  dinoscere,  breviler 
cteniin  de  bis  et  summoleous  dicturi,  si  quae  ob- 
scura  intervenerjnt,  diligcnli  leclorum.  exercitio  ad 
.nvestiganda  comiiiitlimiis.  Si  decenus  per  se,  vel 


dividendorum ,  quod  residuum  ftierjty  divisori  esi 
coxquandum,  et  quod  superabnndaverit,  sepositis 
reservandum*  Singularis  autem  vel,  ui  alii  vokiOt« 
roonitum  per  coaequaiionem  majonim  esi  rool^ipU- 
candoro,  et  digilis  quidero  perrecla  diflerentia  aoppo- 
nenda,  articulari^  autcm  imperfecia  est  pnepuneoda, 
et  prius  semolo  iniegra  adjungenda.  Et  h^  diife- 
reniia  et  si  forte  aliquis  seclusiis  sit  signiflcavit, 
quod  residuum  fit  ei  dividendis.Haec  vero  btevi  io- 
trodoctione  pr.^elibantes,  si  qua  obscure  sunl  dicia, 
ne  txdlo  forent  prxtermissa,  diligentii  exercilio  le> 
cioris  committimus,  terminum  hujiis  libri  facientes, 
et  quasi  ad  ulteriohi  sequentium  nos  converteniet. 


T^ 


ilBER  SECUNDUS. 


Sopetioris  vero  tractatu  volominis  omnia  geome- 
Iricae  arlis  thooremata,  quamvis  succincle  tamen 
8unt  dida.  Sed  podismonim  notitiam  hic  libcr  qiiasi 
qiiaestinnarius  et  omnium  podi^mal  um  qoaeslionom 
scrupolosiiates  ineunclanter  absolvet  enodando,  ve- 
leres  eienim  agrimensores  omnem  mensurae  qundra- 
luram  diniidio  longiorem  lalioremve  facere  consue- 
veriini.  Etqiiod  tn  laliiudine  longiiis  fueril,  scam- 
nuin,  et  quoil  in  iongitndine  longiufr  appellare  vo- 
luerunlut  siilij'Cla  docet  lormula. 


Scamnnm 


Bt  meniurii  mbrica, 
Priscl  igitur  podismaticl  eatitissimi  dispectores 
duodecim  mensuramra  genert- constitiierunt,  qibus 
Gum  vellent,  formarum,  agropuroqiie  emelirentur 
areas.  Quoruro  baecsontnominamiliartom,  stadiiim, 
actiis,  decemiieda,  qo<e  oadem  ct  perlica.  passus,  gra- 
dos,  cobitus,  pes,  semipes,  pflmus,  oncia,  digitus. 
Miliarium  vero  5  milia  pedum  prolensione»  h;ibere 
sancitum  est.  Sudiom  autem  25  pedes  habere  con- 
•lai.  Acius  irifariam  dividitur,  in  mtnimuin,  in  qua- 
draium,  in  duplic:itum.  Acius  miniinus  qdHtuor  taii- 
luro  pedibus  in  latilndine,  ei  HO  pedibus  in  longitn- 


C  dino  protendiiur.  Actus  veco  qoadratus  ei  omni 
laiere  120  pedibus  concluditur.  Actus  autem  dupli- 
caiii&240  peiles  explicat;  decempeda  pede^  decem 
colligit;.pa88us  5;  gradus  2et  dimid.  Cubitus  1  el 
dimid..  pedes  babere  dinoscitur.  Pes  autem  palmol 
habet  qiialuor,  semipes  2,  palmus  vero  quatoordigi- 
lortim  prolensione  compleiur.  De  onciali  vero  et  dt- 
giiali  mensura  melius,.cuffl  de  uncialibus  et  noiis  el 
nominibus  in  sequentibus  disputaverinius,  dlcemos. 
Bnodaliosqoe  cum  dcmpnentomm  minutommqoe 
siibtiruatibiis  promiserimus,  eloqiiemur,  nunc  ad  se- 
quentis  tractatns  enarrationem  redire  iios  coovonit, 
si  prius  quid  pes  porrectus,  quid  conlraclus*  qold- 
que  sil  quadralus.demonsiraverimus.  Pesaulem  por- 
reciits  dicitur  iibi  tantiim  pedalis  mensora  in  longo 

D  pernnscitur.  Contractus  aiiiem  pes  IHe  dijiidicator. 
in  quo  longhudo  latiiudoque  considerator.  Qnadmtttf 
vero  pes  habelor,  ubi  triufe  dimen^^ionis  considera- 
tio  in»qualiiate  censetur,  sed  jam  lempos  est  ad  M 
qiiod  inslituiinus  accedere. 

Dt  meniura  ei  tribut  dimtH$iombu$  ruMea. 

Quamvis  eliam  in  snperioris  libri  principio  quid 
mensura  designarcmus,  libct  tamen  specialller  bujtis 
ar.is  speculaloribus  sali&faciendo  sccoiiduni  JulioiD 


1357  EUCLIDIS  GEOMETRiCA.  LIB.  H 

FroiUinnm  geometncae  artis  inspectoreiu  providissi- Ahaniur,   reliiiqiHinlur  390;   tot  pedesliiijiis.trigoni 


Qium  quid  sit  mensura  deflnire. 

Mensura  quippe  est  compluriuin,  etinter  se  aeqaa- 
lium  inlervallorum  longitiidofinita,  geomelricae  autem 
artis  mensuratis  speculatio,  trinae  dimensionis,  id>est 
Ibngiiudinis,  l.ititudinis,  crassiludinis,  consideratione 
colligitur.  Ct  ul  enuclealius  resolvatur,  recto^  plano 
(Olldoque  dinoscilur.  Rectum  est  quod  loogitudine 
$oJtun  mensurando  censetnr,  ut  liiie»  purficus,  sta- 
dia  milliaria,  flaminum  latitudines,  et  alia  quam- 
plura  longa  protensione  directa,  ut  Uneae  infra  depl- 
ctae  descriptio  ootat. 

■ 

Reciuin. 


Isopleuri  emba*dum  colligit.  Nam  catlietnm  pedih» 
S6  constat  protendi.  Qui  si  per  unius  lateris  dimi- 
dium,  id  est  per  tS,  inultiplicati  excreverini,  emba- 
dum  compleni ;  aut  si  imius  lateris  pars  terlia ,  per 
ternarium,  et  denarium,  augebitur,  300  nascentur; 
si  vero  summam  laleris  unitis  per  eumdem  terna- 
rium  muliiplicabnni,  nonaginta  reddent,  qui  su|k:^ 
rioribus  oOO  juncti  590  fxcient,  id  est  aream  supra» 
dicti  trigoni  :  sit  auiem  prxdictonuu  iofrafieta 
depictio..^ 


Planum  esi  quod   a  Graeeis  dicitur  epipedon,  a 
AObis  auiem  contracti  pedes,  qund  per  InngiludinonR  g 
latitudjnemque  consideratur»  ut  agrorom  planities, 
et  aediflciorum  are»  absque  tectoriis  operibus  et  la-       Caihecnfi  io 
quearibus  ac  tabulaiis  et  his  similibus,  ut  subjecia. 
lorroul.i  docet. 


Plaauin 


J 


Solidumeiiom  est  quod  Graeci  stereon  vocant,.  nos 
autem  quadratos  pedes,  qiiod  et  longitudinem  et  la- 
titudinem  crassitudioemque  habere  comprobatur. 
Ut  aedificiorum,  pilarum,  pyramidumque,  ncc  non 
eliam  niacerie  lapidum,  aliaquo  roulta  ut  subjectae 
notant  formuhe. 

Solidum. 


\ 

\ 

\ 

\ 

Ne  autem  lector  in  huiusmOdi  iiivestigaliombiM 
aliquo  errorls  et  inscitite  nubilo  praepedialur.  Ejiis- 
dem  igUur  trigoni  isopleuri,  id  est  paribus  lateribils 
solidi  manifestaiioni^  exemplar  subjicieinus,  esto  age 
isopleurus  cnjus  latera  singula  ^8  pedes  coUigant. 
Quorum  si  unum  per  se  augmeniatum  excreverit  78i 
C  summa  consurget.  Cui  si  unius  lateris  numerum  ag- 
gregaveris  812  nasccntur,  horiim  snprascripta  me- 
dieiate  aream  supradicti  isopleurl  pernotabis,  ut 
subjeciae  descriptionis  formuta  doccL 


De  poHhmis  rubrica, 

5)ed  Jain  tempus  est  p  tdismalluin  noiiiiani  quas- 
aiionum,  ut  promisimus,  narrando  atiingere,  et  de 
investiganda  pedalurae  speculniione  protinus  dicere. 
De  trigonis  vero,  qui  sic  ut  ternarins  naturaliter  prae- 
cedit  quaiernarium,  ita  sunl  praeponendi  tetrngonis, 
€t  pentagonis,  eaeterisqne  imprimis  dicendum  esse 
eenseo. 

De  trigonis  rubrica. 

Sunt  aolem  ti  igonorum  genera  principal^  sex, 
isopleurom,  isosceles,  scaleniim,  orihogonium,  am- 
lilygonium,  oxygonium,  quorum  omnium  in.seqHen- 
tibtts  formas  et  pedaturas  explanabimus. 

De  isopleuro  rubrica, 

Trigonus  igitur  isopleurus,  qui  praecedentis  libri 
pene  principioxquibterns  irianguhis  dictns  est,  pa- 
ria  latera  habere  comprobatur.  Ponaiur  ergo  iso- 
pleurus  in  singulis  habeiis  lateribus  pedes  50,  hnjns 
embadnm,  id  est  arcn,  lali  modo  est  invcsiiganda. 
Suinnia  eienim  unius  lateris  per  se  muUiplicnla  900 
iiuincrnni  complet;  ex  iis  si  quingcnla  et  iOsublra- 


H::}us  aNiem  jam  saope  dicii  trigoni,  ut  laierii 
iinjuscujii*iquc  meiisuram  inquisiius  qiiis  investigaro' 
val«*nt,  ei  dicere,  apcrlissimum  dabknus  rationisex- 
T\  pprimentum.  Proponatur  Itaqiiesi  aream  406  pedi- 
bus  prot  ndi  coiistitiieril,  quot  pcdum  plaiiiiudines 
lalus  unumqumlque  colligere  pernoscaiur.  Dueatur 
ergo  suprascripta  area  octies,  el  in  5^8  nnmenun 
consiirgit;  huic  si  unuin  addatur^  Annt  5i49;  hnjus 
summae  lalus  si  sumpsero,  erit  quinquagi  ta  7.  Cui 
si  unitas  subdiicta  fuerini  56  reljnquuniur.  Quorum 
si  medium  adinvestigavero  28  fiuni.  Toi  iiaque  laluf 
qn  >dqne  isopleuri  pedibiis  protendittir. 

Isoscelcs  aulcm,  qui  nb  Euclide  geoinclricae  peri- 
ti-^simo,  dno  tanium  l.itera  haiiens  anqnulia,  est  de- 
terniinatiis,  sccundiis  in  ordine  Irigonorum  consti- 
tuitur.  Ciijus  si  Iat*'ra  binn  impnribus  nnmeris,  sci- 
licet  25,  pro(endantuc,pe.libus  quatuctJeciiiipedalia 
spaliii  basis  babere  pcrnoiatur.  Restat  igitur  ut  qiiot 


4539  AN.  MA!!<L.  SEV.  BOETIIJS.  iW 

ped«s  arealis  calhecus  colligat  requiramus.  Si  enim  A  (ur,  inaequalia  contmens  latera,  quem  nos  ipso  anditQ 


medietas  basis,  hoc  esi  7,  per  se  multiplicetur,  4U 
nascentur.  Mensuram  auiem  unius  lateris,  si  per  se, 
id  est  25,  mulliplicaveris,  62^'  rcddes,  ex  quibus  si^ 
49  seposueris,  576  relinquuutur.  Quorum  si  laius 
acceperis,  2-1  erunt,  lot  pedibus  catheeum  hujus  iri- 
gonl  conslat  proieudi.  Area  autem  quot  pedcs  ba- 
beat,sic  esl  raciendumulin?eBiatur.Medietasrursum 
basis  sumeuiia  esi,  id  est  7;  quos  7si  per  catbecum, 
td  est  per  24  multiplices,  i68  enicies,  toi  pedum  est* 
supradicti  irigoni  area. 


difnciliorem  cxteris,  obscurioremqueesse  arbitramar. 
Et  ideo  prolixiorem  inejusexplanaiionemoramfacie- 
mus.  Esto  modo  trigonus  ortbogonius,  cujus  cathe- 
eus  pari  numero  insignitus,  vel  8  pedibus  mensoratos 
protendilur.  Cujus  si  latera  ignoranlur,  boc  modo 
investigari  ab  Archita  praecipiantur.  Sumatur  ergo. 
aupradicti  catheci  medielas,  id  est  4,  et  per  se  mal* 
tiplicetur,  et  IG  excrescent.  Quibus  si  unitas  subtra- 
hatur,  15  apparent.  Tot  pedum  hujus  trigoni  basis 
esse  cognoscitur.  Praedicts  autem  per  roedietaiem 
eaihecis  summ»  adauctc,  si  unum  addaiur,  erunl 
pedes  hypotemisae  17.  Per  eamdem  item  summam, 
td  est  per  16,  embadum  est  inveniendum;  ducatui 
ergo  hujus  summae  medius  per  cathecuro,  et  64  oo&» 
B  surgent,  qui  arex  complent  supputationem,  quod  pa* 
tenter  in  subjecia  furma  declaratur.* 


Uasis  !  l 
De  tculeiio  rubHca, 
Scalenus  igitur  ab  Euclide  iria  habens  latera  inse- 
qualia  detf^ruiiuatus  est.  Sed  nos  numero  ejus  figurx 
aperta  dabiinus  exemplaria,  i^roponaiur  ita  scalenon 
trigonus,  qui  a  Laiinis  euiieus  appellaiur,  cujus  mi- 
noris  I  iicris  declive  15  pedes  colligai,  basis  auteiii 
25  pedalia  pernotetur  habere  lineamenta.  Quot  vero 
pedibus  hiijus  trigoui  catliecus,  et  embadum  proteu- 
datur,  resu-it  ut  qu%ralur.  Ducaiur  ergominoris  la- 
teris  summa  multiplicando  in  se,  fiunt  225.  Ilem 
basis  si  per  se  muliiplicetur,  625  excrescunt,  quibus 
in  unum  compactis  850  nascentur.   Ilane  jgilur  se 


15 

De  codem  rubriea. 
Conemur  iiaque  hujus  ortirrgoni  aperiam  et  ratam 
.et  per  paris  el  imparis  numeri  quantitalem  instituere 
dcscriptionem.  Ascribaiur  ergo  imprimis  par  nume« 
rus  cathcco,  id  est  6,cujus  medietate  in  seaugmeri- 
taia,  9  pi  oveniunt.  Cui  si  secunduin  nostri  pra^cepti 


norinul^m  superius  designatam  unum  auferatur, 
movendo  seclusam  majoris  laleris  summani  in  se  C'octonarius  erit  basis  hiijus  trigoni  ciijus  mediclas, 
multiplicari  condecet,  qu»  viultiplicalio  400nume-      scilicet  quaiernarius  per  caihecum  multipricata,  se- 


cnndum  quod  supradictum  e^t,  areain  complet,per 
catliecum  et  basis  est  bypotheniisae  pedaiuram  siae 
ullius  reclamatione  inquisilus,  dicere  f.idllmum  et 
apertum  nostrae  auctoritatis  exemplum  dabimus; 
iiiuliiplicetur  etenim  pcr  suam  qu»ntiiatem  uiedleia» 
hujus  irigoni  calbeci,  et  suminae  quae  ex  hac  mulli- 
plicaiioiie  provenerit,  unitas  aggregeiur,  erit  bypo- 
thciuisae  pedaiura;  eidem  autem  si  auferatur  unuw. 


rum  adducil.  Quem  vidclicet  400  numcrum  si  de 

prius  seposiia  summa^  scilicet  de  850,  abstuleris  , 

450  relinquuntur.  lloruni  si  medium  sumpseris,  225 

explicabis ;  quibus    si   summa  basis  vel  25  mataps 

aufcralur,  novenarius  eiil,  tot  peJibus  hujus  triguni 

conlinciur  prxcisura,  vel  ejectura  minor.  Restai  ul 

catbecus  qiiot  babeat  pedes  requiratur.  Multiplicetur 

ergo  minus  latus  per  se  sicut  supra ,  25  prodeuiit. 

Rursus  et  augmeutata  minoris  pracisuras  per  se  sum-   •  «»■'»'  ^^^^-  Si»q"e  hujus  rei  basc  facta  descriplio. 

mula,  81  producit ;  hos  si  atifers  ex  in  se  ducto  la- 

tero,  144  sopersunt.  Quorum  duodenarius  csse  dino- 

scilur  lalus,  tot  pedes  hujus  irigoni  eaihecuscolligere 

perbibelur.  Areas  veropodismus  talimodoreperitur. 

Meliatur  ergo  cathecus  basim  vel  12,  25,  300  con-  I> 

turgeiit.  Qiiorum  medietate  sxepe  dicti  trigoui  sca- 

leiii  embadum  podismatur,   ut  in    subjecla  ftgura 

notatur. 


8 


In&tiluaiiius  ergo  biijus  trtgonii  orthogonii  per  im 
parem  iiiiinerum  probabilem  explanationem.  Adno* 
leiur  catbecus  impari  numero,  id  est  5 ;  queni  u  m 
se  duxeris,  9  explicahis,  quibus  unitate  subdocU' 
octo  supersunt,  quorum  medium  bi  sumatur,  basis 
orthogoiiii  hujus  pedatura  fore  comprobatur. 


25  9 

De  orlhogonio  rubrica, 
Quarlo  uimiriim  loco  irigonius  orthogonius  ab  Euclide 
inseriiur,  ct  unum  rectum  habcns  angulum  consigna- 


lUS 


Idem  de  eodem  rubrica. 
Designenius  herum  jatn  dicti  orlhogonii  fornianiv. 
el  aliis  numerorum  quantiiatibus^  ut  cum  aliquis  veh 
per  majorem  vel  per  mrnorem  numerorum  hujus  tri- 
goni  aperiam  tradcre  disciplinam  cogatur,  nullo  errore 
lahatur.  Csto  age  Irigonus  orthogonus,  quem  circnm- 
stanl  par  unusct  duo  tinpares  numeri  par  basi.  veI20 


t^i*  EUCLIOIS  GEOBfETRICA.  LIB.  11. 

Huic  Tero baslTvl  medietati,  tel  4  si  unumaggre-  A 

gaverrs  hypoiliemlsam  trigoni  comprobabis,  emba- 

dum,  nt  sopra  dictum  esi,  reperiatnr,  id  est  catbecut 

per  medieiatem  biijus  basis  excrescat,  ut  infra  cer- 

nitnr  pictura. 
Ne  autem  bojus  dlsciplinae  enrtoMim  indagatorenr 

aliqua   fallat  obscoritas,  de  hoc  eodem  orthogonio 

iteratodispolare  non  ptget.  Est  enlm  alia  inveniendi 
catbecum  et  basim  et  hypotbeinisam  ratio.  Ponatur 
ergo  eatbecus  5  pedibns  protensus,  quem  si  multi- 
plices  per  sui  quantitaiem^  25  notabis,  basls  autem 
12  habens  pede^  inscribatur,  quae  sl  sicui  cathecus 
in  se  concreverit,  144  nascentur. 

lllae  summae,  id  est  25  et  144  copulat»  169  resti- 
tuenl.  Horum  latus  13  esse  manifestum,  id  est  hy-  ""P"  "^"^  ^"^'^^^'  '^^/^«^  *^»  ^"^^  ^^''^  hyifioiht^ 
poihemisam  supradicti  trigoni.  Denique  si  hypche-  B  "*''*»  *^  *'^^^''^^"*^*^'*-^"™*^*^*""''^^'"  ^^"^*"'»*^ 
roisam  per  se  augendo  duieris,  par  supra  eopulai»      ««^^""^»"»  supradicti  nostri  praecepti  regulam  inqui- 

quantilati,  id  est  169  reddes.  De  quibus  si  cathecum 
in  se  ductum  subduxeris,  144  residui  sunt,  quorum 
latus  id  est  12,  basim  reslitiiit.  £i  bypolhemisa  vero 
per  se  multiplicaia,  si  quis  basim  in  se  duciam,  hoe 
est  ex  169  144  subtraxeril,  non  plus  quam  25  re- 
roanent.  Horum  latus,  id  est  5,  cathecum  constiinii, 
aream  autem  basis  medietas  et  cathecus  commuhi- 
plicati  meiiuntur. 

Iiem  per  caihecum  basis  edicere  pedaiuram  in  boc 
trigono  eondecet.  Sit  modo  supra  caihecus  5,  hic 
vero  in  se  ductus  25  constituit.  Huic  si  asaem  abslu» 
lero,  24  progredientur,  quorum  medium  basim  erPi- 
cit.  Rursus  auiero  si  basis  quantltati  eamdeni  adje* 


renda  est,  hoc  csi  per  roultiplicationem  dimidiae  basis 
et  totius  summae  cathcci,  eontinet  enlin  areae  septum 
150  contracios  pedes.  Catliecus.  autem  et  basis  tali 
sunt  indagandi  ratione  :  diicatur  ergo  hypotbemisalis 
snmma  in  se,  et  in  625  reduiidat ;  cui  si  quatuor  ad- 
jkiantur  embada,  1225  nascentur ;  quorum  letrago- 
nnle  latus,  id  est  35*  si  exceperis,  summas  utrasque 
basi  et  caiheci  comprohabis. 

Scire  autem  oportet  et  investigare  quo  numero  a 
se  iiivicem  cathecus  et  hasis  distenu  llic  vero  quis 
sil  manirestemus.  Si  igilur  hypothemisae  in  se  niulli- 
plicala!  quatuor,  quae  adjcci  superius,  emb^ida  siib- 
traham,  in  25  summam  regreditur,  horuifi  quinta  pars 


cerounitatem,hypothemisamexpIicabo;siaulem.per  C  differentiam  tenet.  id  esi  5.  Qnam  si  rursus  duabus 


cathecum  basis  multiplicetur  60,  progreditur  summa. 
'  Horum  medietas  embadon  cemplet. 


junctis  summis  vel  20,  et  15,  40  pernotabo,  horum 
roedium  complet  basiai. 

Si  autem  eamdem  diOerenliam,  boc  cst  5,  basi  au- 
feram,  cathecum  constituam  ,  ut  c«5rni  potest  in  sub- 
jecta  figura. 


Uem  de  eodem  rubrica, 
Aliam  insuper   hanc  vestigia   gradieiiti  normain 
hujus  trigoni  objiciendo  proponere  curamus ,  quate- 
nus  banc  caute  indagantes  cautissima  ad  id  ad  quod 
desiderant  accedere,  iieritatis  linea  absque  dubio 
perdiicat ;  proponaiur  igilur  ejusdem  ortbogonii  de- 
scriplio  iisdem  qiiantitatibos,  quibus  est  circumsi- 
gnala,  scilicet  cathecus  8,  hypolbemisa   17,  basis 
'  anlero  15  pedibus  designetnr.  Hunc  vero  qua  raiione 
per  bypotbemisas  podismum  caiheci,  et  basis  summa 
pedalis  reperiri  valcat,  demonstrare  studeamus :  mul- 
tipKeemus  ergo  fiummam  bypoihemisa;  per  se,  et 
289  numerus  redundat.  Cui  si  quater  embalidi^i  qnan- 
lius  subtrahalur,  49  relinquuninr ;  borum  tetrago- 
nicum  latus  si  inquisieris,  7  esse  experieris;  quod, 
scilicet  7,  si  copulanti  calbeco  et  basi  aggreges^  .30 
eilieies,  quorum  dimidium  basis  consiiiuit  spaUum ; 
quindecim  autem  si  de  aggregalis,  id  csl  50,  23  ab- 
stiileris,  8  supercsse  cailiecum  sitie  dubio  compro- 
babis. 


De  orlliegomo  circulo  itiKripto  rubrica, 
Num  etiam  quod  Archilae  judicio  in  boc  eodeii> 
orthogonie  apprebalum  est»  et  Euclidis  diligentis- 
'  sima  perscrutaiione  prius  est  rationabililer  adiaven- 
tum,  operae  pretium  duximus  noii  esse  praetermitten-  * 
dum\  Est  etiam  ssppe  ut  disputator  in  geometrica, 
circulus  si  hoc  orthogonio  inscribatur,  quot  pedes 
diametrus  collig.it,  requirat,  quod  ne  victus  ignoran- 
tia  rerutet  aliquis  se  dicere,  breviier  insiouamus  reni 
bujusmodi  :  inscribatur  ita(|ue  circulus  orthogonio 
omnes  lineas  ejus  langens,  lioc  nimirum  facto  catbe- 
cus  et  basis  aggregentur  in  iinum ;  ex  cujus  summae 
Gopulatioiie  si  hypolhemisiB  exceperis  quantitaiem, 
diametrum  efncics;  jonoii  enim  12  et  8,  id  est  ca- 
theciis  et  basis,  20  reddunt.  Ex  quibus  si  bypothe- 
nilsam  abstulero;  hoc  csl  15,  diametrum  5  obtinere 
consiiiuam,  quod  subtus  facia  desig»at  figura. 


1345 


De  amblygonio  rubrica. 


Quinlos  in  ordine  Iriangiilorum  ^iinblyffonius  ab 
Euclide  insertus  obtusum  angulum  habens  dicius  esl. 


AN.  MANL.  SRV.  ROETIUS.  iM4 

A  residui  iiO ;  horum  medieus  70.  etse  peraeuuv, 
quod  per  basim  dispersum  qninquies  ipsam  ia  se  re- 
linet.  Dominationis  vero  bujus  snmmam  roinor  obtt- 
fiel  prsecisura,  quae  per  se  adaucu  25  coiistiluil*  lios 
si  de  minoris  lateris  summa  per  se  multiplicaU  abs- 
luleris,  144  siipersunt,  quorum  tetragooale  latus, 
quod  12  est,  catbeci  summaro  explebit.  Areae  condu- 
sionem  hoc  modo  in?esiigare  curato ,  basis  roediam 
duciio  per  caihecum,  id  est  7  per  12^  et  proTeoieiii 
84.  Hanc  summam  complere  areale  hujus  tr%oiii  pa- 
vimenium  non  ignoca,  deacribatur  ergo  hujusmodide 
boc  Ggura.. 


i|uem  nos  succinclenpcrlequeexplicandoaggredimur. 
Nan}  si  diligens  leclor  superioris  noslri  documenli 
praecepiis  cl  formulis  instrucius  accesserii ,  minime 
In  hoc  lababil.  Conslituaiur  modo  amb'ygonius  cujus  B- 
basis  18  numero,  bypoihemisx  aiilem  major  10,  mt- 
nor  vero  9,  inscribam,  calliecus  aulem  4  summa 
Jnsigniatur. 

I  Diicatur  ergo  basis  per  catheci  dlmidiom,  hoc  esl 
18,  per  binarium,  ei  36  prodeunl,  quae  summa  em- 
badalis  spaiii  phmitudinem  adimplel.  Sed  Archilas  in 
eiinclis  utons  ralione,  alio«modo  hujus  amblygonii 
aream  reperiri  consliluii,  non  hanc  sumpla  esi  sumr 
mam  in  hac  arex  planiludine ».  sed  minorem  posse 
conlineri  exisiimans,  aslruxjt  enim  calhecum  per  se 
81  per  binarium,  vel  per  se  el  ocionarinm,  dup!ose 
auperanles  multiplicari  oporlere.  Cl  quaniilnlcm  qpae 
bae  ex  mulliplicaiione  provenirei  aream  consliluere, 
non  ut  56,  sed  5i  in  se  coHigeret  arealis  illa  conlem- 
plaiio.  Quisquis  auJem  hujus  jam  dicti  trigoni  formas  C 
lu  plano  designare  disponat,  a  basis  quanUiale  hiijiis- 
modi  rem  ingredialitr,  tali  ralione  ui  lerminus  mino- 
Kis  ac  majoris  hypolhemis%  copulalus,  parvo  vincal 
lerminum  basis,  hoc  esi,  si  basis  20  meiisurelur  pe- 
dibiis,  major  hypoihemisa  II,  minor  auiem  10  insi- 
gniatur.  Sed  melius  lioc  quod  numeris  duximus 
Oslendemus,  si  alicujus  exempli  rormaro  subjiciemus. 


Sed  quia  de  trigonorum  podisroali  consideratione 
in  superioribus  diligentium  leclorum  indagtni  expla- 
navimus,^superest  ui  ad  leiragooorum  specnlationem 
transilum  Taciamus  succincium,  de  his  babitori  tra- 
cUlum. 

Quadraiorum  enim  cacieris  faciliorest  colTeclio»  el 
prliis  qiiidem  de  normali  lelragono  lali  roodo  otdia- 
mur.  Omnis  igilur  leiragonus  normaliter  constituiiis 
laiiiudiiiem  loiigiludine  mulliplicanie  arealero  consii* 
lu  I  plnniludinem  ,  el  podismom  siiie  dubio  absolvit. 
Ponaiur  modo  leiragoniis  pari  numero  cousignalos, 
id  e^t  8,  quos  per  se  laiiiudinem  per  longiiiidinem 
miiltiplicans,  G4  cfriciani,  embadum  videlicet  siblas 
descripli  leiragonh 

8 


18 
De  oxygonio  rubrica. 
Rcslal  ut  dicamus  de  oxygonil  speculaiione,  qiii 
sexliia  in  irigonorum  descripiione  ah  Euclide  non 
segni  geomelra  ponilur  aculi  angulus  determinatus. 
Eslo  igilur Dxygonlus,  cujus  minoris  laieris  lerminiis, 
id  csi  minor  hypolhemisa  15  pedibus  lermineiur, 
inajor  aulcm  15  el  basis  tl  mensuretur,  cujus  ca- 
Iheci  ei  embadi  summa  si  ignoralur,  lali  ratlone  col- 
ligeiur. 

Ducaiur  crgo  laiei  is  minoris  quantiUs  per  se,  1^9 
redundnl ;  basis  iiem  lerroinus  si  per  se  excreveril, 
106  nasccnlur;  quns  videlicel  summas  si  junxeris, 
565  cfficies,  Qiio  facio  muliipliceiur  ciiam  terminus 
bypoihcmisalis  per  se,  ei  cxsurget  225  numerus ; 
qucm  si  de  superius  copulala  summa  sccrcvcro,  fiunl 


Idein  vero  si  per  imparem  nnneruro  feceri8,auentii 
obslaculo  eailem  ralio  constahil,  qui  norroalit  lelra- 
gonui  ab  Euclide  a^quiUieriis  aique  reetiangolus.no- 
roinaiur,  a  Nicomacho  autem  in  ariihneticis-siroiUler 
appellnlur. 

'De  parte  aitera  hHgi§ri  mMoi. 
Teiragonus  nuieni  parie  altera  longior  ab  Ruelide 
quidem  reciiaaguinin.  Sed  non  aequilaierua  defiMior, 
a  Nicomacho  aulem  heteromeres  dieitar.  Cojuf  qvi- 
dem  longitiido  latiiudinem  rouliiplicanfl  embadtiis 
summae  pedaluram,  slve  sint  pares  seo  impares  ler- 
mini,  demonslrat,  sil  modo  parle  aliera  longior  feirs- 


*5i5  EUCLIDJS  GEOMRTRICA.  LfB.  11.  1540 

gonut,  eojM  longiuido  p^^  "*""®*  lermlnos  longitudinem  obiineittes  8i 

.-  .«     ^  _-.  ^      ..  com*unga«,  Ueftlcie»,  quorora  meUielaiem  tcfiieHa- 

rius  coosUtuii.  Minores  autem  summakB  m  unum 


longitudo  9,  latitudo  autem  6,  Tel  5,  vel  4,  colligat. 

8 


redact»  aenarium  quantiutem  perficiuni,  cujus  roe* 
dium  teniariua  adimplet,  quae  ▼idelicet  medietate,  7 
et  3,  ai  per  se  multiplicabuniur,  in  21  consusgent, 
id  est  pedesareales  tetragoni  bujus,  ut  inrra  appareU 


Multiplicet  ergo  latitudo  longitudinem»  id  est  4  8, 
S2  nascentor,  hoc  est»  area  parte  altera  longioris 
tetragoni  prof  enient,  quaB  hae  figurarum  deformatio- 
nes  pari  numero  atqoe  impari  designat». 


£ 


De  rhombo  rubtiea, 

His  Tero  Jam  dictis  parallelogrammis  adjiciendos 
rhombos  et  rhomboides  tetragonos  arbitramur,  quam- 
▼is  enim  aut  angulariler  aut  lateraliler  a  supradictis 
parailelogramrois  dissideant,  tamen  his  sunt  adnu* 
merandi.  Eslo  age  rhombus  quadrilaterus,  singutis 
lateribus  decen»  pedatutae  summa  conscriplus,  dia- 
goni  autem,  hoc  est  angularis  lineae  directio  bis 
sena  nomeretor  quantitaie,  cujus  6,si  perse  augmen- 
tabiiur,  36  eisnrgent ;  quos  si  «x  basis  termino  per 
se  mnliiplicato  8ubtraxeri8,64  remanet.  Horum  tetra- 
gonale  latus,  id  est  8,  bujus  rhombl  caihecum  con- 
stituit.  Diagonns  autem  per  catbecum  ductus  eroba- 
dalis  summae  spaiium  ostendit,  Hic  autem  ab  Euclide 
sequa  habens  latera,  sed  non  angulos  aequos  nee 
roctos  deflnitur.  Sit  vero  de  hoc  hojus  formas  pro^ 
^essio. 


His  eteniin  adjiciendum  fo^e  trapezium  orihogo* 
nium  non  incongruum  ducimus,dupla  et  sesquialtera 
numerorum  proportione  laieraliier  consfgnatuin.  As- 
cribalur  verlici  summa  quindenaria,  catheco  autem 
tricenaria,  duplo  «tiam  transcendens,  basi  vero  ad 
hanc  sesquialteram  servans  habitudinerfi  terminus 
conlradalur,  per  bas  ergo  summas  area  hujus  tmpezii 
tali  ratione  constiluenda  est.  Adjungatur  vero  ▼erlex 
basi,  id  est  i5,  45  el  60,  terminus  eiuberat.  Cujus 
pars  dimidia  si  per  cathecum  muliiplicabitur,  areas 
pandit  protensionem  ut  in  medio  scripta  patet  figura. 

f5 


900 


.       45      • 

i)e  diagono  adtnvemendo  rubrica» 
Saepe  auiein  evenire  solet,  ut  in  bujus  artis  speco* 
latione,  quot  angularis  lineaeL  prolensio,  tioruin  scili- 
cet  tetragonornm  pedes  obtineat,  requiratur.  Quod 
ne  ignoretur,  facillimum  apertissimumque  bujusce 
raiionis  dabimus  exeroplar.  Ponatur  etiam  paralle- 
logrammus  60,  orthogonius  in  longitudine  80,  et  in 
altitudine  habens  pedes  60,  longitudo  vero  per  se 
augmeniata  sexies  400  explicat,  latiiudo  auiem  per 
^  se  multiplicala  ter  600  efficit,  quae  videlicet  sexies 
400,  et  ter  600,  in  unum  summae  redactae  iO  resii- 
luuni,  horum  scilicet  iO  tetragonale  latus  si  sum- 
psero,  iOO  pernoiabo,  hoc  esl  diagonum  hujus  paral- 
lelogramml  orthogonii,  iit  infra  scrtpta  perspici  potest 
forma. 


De  rhombon  rubriea, 

Eoctides  vero  nec  angulos  aequos  neque  .aiera  aequa 
habens  rbomboides  determinando  proposuit,  quem 
nosquoque  patentiori  adltu  formando  numerosque 
■scribendo  reserabimus.  Esto  age  rbomboides  ciijus 
nnina  latns  8  pedes,  secondum  autem  quatuor,  ter- 
linm  lero  6,  quartum  vero  S ;  harnm  vero  summa- 


80 


1347 


AN.  MANL.  SEV.  fiOETIUS. 


'US 


Dt  mnltianguUi  figurh  rubriea. 


Sed  quia  sofficienter  breviterque  ^e  leirt gonomin 
diKimus  rationibus,  restat  ut  de  peniagonis  et  heia* 
gonis  cseterisQue  disseramus.  Omnis  itaque  pentago- 
nus  aequls  habitis  laleribns  unius  in  se  summa  excre- 
ftceme^  ac  ter  ducta,  rursusque  eadem  subducta, 
mediettieque  buius  summae  sumpta  embadalit  spatii 
pandit  superficiem.  Esto  modo  pentagonus  singulis 
habens  lateribus  pedes  senos  ;  quos  videlicet  6  si  per 
ie  diitero,  56  restituam ;  bos  ter  ductos  in  108  nu- 
mer«im  persiriiigam ;  cui  si  abslulero  lateris  unius 
summam,  id  est  senarium,  i02  explicabo ;  quorum 
dimrdium  si  accepero,  aream  infra  descripti  penta- 
goni  adimplebo. 


A  boc  est  36,  qninquies  dneia,  180  adesso  c^ndocii. 
Quibus  si  senariae  quantitatis  summam  ler  duclam 
fiubduxeris,  162  relioquuntur,  borum  medieias  suni« 
pta  81  pede  erobadum  hujus  heptagoni  iiabere  con« 
4uoit. 


B 


b 


De  hexagono  rubrica, 

Hexagonus  aulcui  ordine  in  subsequenti  dicendus 
inreratur,  describatur,  eieniin  liexagonus  8  lateraliter 
insignitus,  quem  videlicct  ocloiiarium  per  se  muhi- 
plicans  64  erUciam  ;  bxc  sunimay  sciiicct  6i  (iiiater- 
ducia,  iii  256  reduiidat;  liis  videlicet  256  si  lateris 
unius  quanliias,  14  est  8  bis  ducta,  adjiciaiur,  272 
apparent.  Quoruin  medium  si  sump$eris,are~am  bujus 
hexagoni  explicabis. 


De  oclogono  rubri.tu 

OctogODUS  vero  in  naturali  parium  mimeroniii 
ordine  quartus  consiiiulus,  in  hoc  disserendos  locc 
naluraliter  quartus  assumatur.  Esio  age  oclogonus  7, 
per  singula  laiera  pedibus  mensuratiis.  Hanc  nimi« 
rum  naturalem  quantiiaiem,  id  est  8,  in  se  si  duxo- 
ris,  64  efncies ;  quos  si  per  6  multiplicaris,  584  et- 
Q  plicabis.  Ex  his  si  qiiaier  laleris  unius  soromav 
deduceris,  non  ampliusquam  352  residui  saLt.Quo^ 
rom  medieias  si  excipiiur,  arca  hujusiociogonil  pes» 
notattir 


8 


B 


176 


D 


8 


De  heptagono  rubrtca, 

Posi  Iixc  ut  expediamiis  de  beptagoni  subsequentis 
ratione  oporlet,  qui  videlicet  lieptagoniis  terlio  liic 
inseritur  loco  septenarius,  qiiemadmodum  in  impa- 
rium  numeroruin  lertius  naluraliter  ordine  apparet 
collocetur,  elenim  heptagonus  senaria  quantilate  cir- 
eumscriptus,  cui  si  laleris  uni^s  summam  perse  mul- 
tiplicaveris,  36  pernolabis,  quo;  scilicct  qiiantilas. 


De  hennaqono  rubriea, 

Hennagoniis  aulem  singitla  per  latera  6  ciftanr 
scribatur,  quem  videlicet  senarium,  si  secondam  sa« 
l>erius  diciam  nostrx  institutionis  regulam  per  s« 
roultiplicaverls ,  36  efOcies;  qui  sepUes  ducti,  109 
summam  producent.  His  si  laieris  nnius  qi^niitatan 
quinquies  subiraxerls,  79  reddes ;  hprum  medietai 
excepia  si  rnerii,  hiijus  hennagoni  embadooi.  38  st« 
mispedibus  coiiiineri  manifestai. 


4340 


EUCtlDIS  GEOMETiUCA.  LfB.  TL  iVJfl 

A  sceniur ;  ho8  per  il  miiliipKcant  2156  erncies,  quo- 
rum  quaria.decima  par8,id  esl  454,  aream  liujiis  cycli 
pandit,  ut  infra  polest  cerni.  Est  alia  liujus  cycli 
inveniendi  erabadaHs  spatii  raiio  :  sumatur  etenim 
circumdttCtiTae.quantiutis  medieus,  vel  2i  qiix  est 
medietas,  et  per  medietatem  diametri,  id  est  per  7, 
multiplicetur,  et  quod  ei  hac  mttltiplicaiione  proTe- 
fierity  embadttm  pandii. 


B 


De  deeagono  ruhrieii, 

Restat  ot  de  decagonl  embadali  dicamas  podismo, 
describaiur  itaque  decagonus  denario  numero  latera- 
liter  limiutus.  Cujus  si  lateris  unius  quaniitas  secun- 
dnm  jam  ssepe  dictam  nostr»  prxceptionis  institii- 
tioneni  se  muitiplicaiida  eicrcverit,  400  efficiei.  Rii 
▼ero  ociies  ducti,  800  adducunt.  Ilorum  vero  mediiim 
si  ifompseris,  aream  biijns  decagoni  570  pedibut 
eontinerl  absque  dubio  pernotabis. 


10 


570 


Ih  hemicyclo  rubrica, 

Hls  vero  brevibus  initiamentis  de  circularibnt 
theoremaiibus  dicendum  esse  censuimos,  de  heml- 
cyclo  protinus  dicturi.  Conscril)atur  age  hemicyclus 
C  28  in  basi,  et  in  semidiametro  44  pedes  babeas,  cujiia 
si  areae  podismiis  ignoretur,  tali  ratione  adinvesti- 
getur.  Muliiplicetur  ergo  summa  basis  per  semidia- 
metri  summam,  et  in  592  pervenilur,  et  hoc  summa 
in  decies  4211  producit,  quorum  sumpta  quarfa  de« 
cima  parte,  id  esi  542,  arealis  completur  auperficiesp 
ui  propier  apparet. 


10. 


Idem  vero  de  hendecagono  caeterisque  plurilateris 
figurarum  descriptionibus  si  feceris,  nullius  erroris 
obstaculo  lababis,  boc  pacto  ut  in  iiatiirali  ordine  in 
muUiplicanda  unius  lateris  summa,  et  in  hac  quaiiti- 
late  quae  ex  hac  laterali  muUipIicatione  nascitur,  na- 
turaliter  augmentanda,  eademque  lalerali  naturaliler 
subdiicenda  procedas,  embadumque  tali  ratione  ex 
medietatibus  scilicet  adinvenias. 

De  circulo  rubriea. 

• 

Sed  quia  de  angularlbus  flgiiris  studioso  lectorl 
aofficienier  dispotavimus,  restat  ut  breviter  de  ci^ 
Cttmductione  spbaer»  vel  circuii  explicemus.  Ponaior 
cireulos  iuqiie44  pedibus  in  circumductione  designa* 
tiis,  diametrus  autem  44  pedom  protensionibos  de- 
icribatur.  Cujut  summa  si  per  se  exereverit  496  na« 


-^- 


D 


flaec  de  epipednrum  podismationibus  flgurarum  ad 
prxsens  dicia  sufficiant,  resUt  tit  de  montuosa  snc- 
cinctius  aliquid  ratione  iraclemus.  Inscribalur  ctiam 
mons  in  venicis  circuilu  500  pedibus  podisinatus,  a 
pede  auiem  usque  in  summilatera  800  pedibus  pro- 
ten'us,  pes  vero  montis  ejusdem  in  circuiiu  pedibus 
milienis  consigneiur.  Proponalur  modo  inquisitum 
quot  jugera  in  lioc  inonie  babeaniur.  Qued  tali  cum 
ratione  ordiendum  jungantur,  elenim  pedis  et  cacu* 
roiois  duo  illi  circuiius,  id  est  4500;  quorom  per 
mediom  si  ascensus,  hoc  esl  800,  per  650  moiiipli<- 
cabitur,  5i0  pedes  habere  montis  lijiijusspatium  com- 
probabiiur.  Ilanc  igiiur  summam  si  in  28, 800  disper- 
seris,  18  in  hoc  esse  monte  comprobabis,  restantibu 
tantum  miKcnis  et  sexccniis  pedibus. 


AH.  HANL.  SEV.  BOETiUS. 


Uk.< 


tooo 


Si  3(l(ein  moDt  in  pediicircuilu  iKOO  el  medieuirs 
circujlione  '1600,  in  cacuminiB  aDlein  circumduciiDne 
eenluro,  et  in  iicensu  500  pedet  tiabens,  ruerii.  Hoc 
(ncio  jugera  sunt  adinveliieiida  :  jungnniur  irium  (u-  ^ 
pndicierum  circuituum  •ummr,  et  JSOO  nascuntur ; 
quorum  lertia  parte,  id  est  1400,  munlis  asceniio- 
nem,  liocesL-COO.flluliiplicanie.  700  prodeunl ;  qnoi 
perjugera  dispariien<,  !(  «sllfciet,  nnu  plus  quam 
duccuii*  pedjbus  reiiduie. 


De  minnfiii  nbnca. 
ts  igiiur  geomeiricK,  iiidagaiorct  Hbtiliui- 
imeque  Pyihagorici,  cum  umtiia  «eriit  mcB- 
dividenles  raLjonibifi,  ad  ea  qus  naiura  re- 
nuereL  dividiet  secari,  usque  pemnireDt,  ingnio 
prztignaaLe  ea  quE  naiiiraliter  erant  iDdivititHli», 
potitis  notit  nominibus  seque  datis  ditpirtittre.  Cuim 
Yeroagros  per  acLus,  per  perlicas,  id  eil  per  radioi, 
per  pattus,  per  gradus,  per  cubiiot,  per  pedes,  per 
■emipedet,  rt  per  palmos  dispersissent,  non  babeniM 
palinum  per  qnod  dividercnl  iJ  quod  palmo  esta 
minus,  ^igito  auleni  majua,  unciain  vocare  malflft- 
ruiil,  in  secuiido  vero  loco  digitiim  subtcripieTunt, 
in  terlio  siaierem,  id  est  seiniunciim,  ia  qutrio  qua- 
drantem,  In  quinto  draclimam,  in  sexto  bcrupulun, 
in  sepiirao  oboluni,  io  octavo  temiobnlum,  qaem 
Grxci  ceralem  nuiicupaul,  iii  nono  siliquam,  ia  10 
pancliim,  in  11  minulum,  in  13  inamentuui  iiomi- 
■ando  posuerani.  Uis  ergo  mkiutiit  tdinventit,  nomi- 
nibutque  edilit,  roultiforroei  eii  luUaM  indiJere,  qui 
quia  partim  Gricce,  pariim  eraiil  lurbjre,  nobit  a«i 
videbanLur  L.aiine  orationi  BdjuDgendat.  Quaprapier 
iioi  rem  obtcuramobseuritigDutiiquenotarumNgBii 
iiivolvere  nolenies,  locu  earDmdeoi  noUnim  Laiio»- 
Tvm  eleinenlorum  notas  ordine  ponimut,  ila  ut  L 
uncix  reipotideal,  B  digiio,  C  ttaterz,  D  qudraati, 
E  draclim»,  F  scrupulo,  G  obulo.  11  temiobulo,  Iti- 
liqux,  K  punctD,  L  miiiuto,  M  momenlo  ateribatar. 
Deicribatur  iliquehis  liitcris,  quani  ditimus  lignram 
uiiciaruro,  lioc  modo. 


Hons  autem  itrahus,  id  eit  inEqualis,  sl  Tuerit  in 
pediscircumrcreniii  1400,  et  in  veriicisdecUvu  iOO, 
•t  in  detlerx  partii  aicentione  850,  in  levi  hteris 
tulem  Buspectu  750  pedet  lialiens,  jiigeralis  vero 
•ila  planitndii  hoc  niodo  est  iiidaganda.  SumtLur  ei- 
enim  duarum  medielas  circumfereniiarum  in  uiioin 
CDlleciarum,  id  esi  800,  el  asccniuum  cnropnsitorum 
pars  media,  hoc  est  800,  et  tix  roedietaies  per  se 
nuliiplicaix  G40 pmducuiii,  podismuni  scilicct  mon- 
lit  tiipradicli.  Ex  peditura  autem  jugeralem  racile 
n  lecundnni  qtiod  dictitin  csi  supra  iuveniei. 


A 

T 

— 

~ir 

T 
T 
~Y 
T 

~ 

\ 

D 

T 

"5" 
T 

i 

T 

ir 

T 

T 

T 

T 

T 

£ 

n 

T 

"h" 
T 
T 

1' 
T 

X 
0 

v 

u 
* 
X 

T 

T 

T 
T 

i 
V 

T 
T 
T 
T 
T 

ir 

T 

T 
T 
T 

11 

i 

I 
li 

i 

L 

T 

I 

T 

T 

M 

T 
T 

T 



1;. 

T 
T 
X 

T 

T 

T 

T 

~B 

T 

T 
T 

1; 

t 
D 

T 

f 

T 
T 

T7 
TT 

T 

T 
T 

~A 

H 

i 

1 

T 

T 

JC 

a 
u 

1 

TT 

1 
T 

T 

xe 

E 

T 

T 

XI 

B 
tt 

i 

H 

T 

\ 

C 

u 

b 

„  ,    ,  .        1*00 

Uoi*  tgitur  de  omnttim  liuic  anl  insf^rend^irum 
■pfculationnm  railonibua  breviter  eiiodalequc  s»t 
diHeruimus,  reliquuTn  e,t  ut  de  unciali  ci  digilali 
meniara,  et  de  punciomm  ei  roinulomm  cieierisque 
minntiit,  ilciil  promitimut,  dictrout,  mirabilem  ei 
arti  huic,  czieritque  roailieteii  diiciplinis  Dscessa- 
ritm  flgurtro,  qnam  Archiia  pra?monstrante  didici- 
nui,  ediiuri. 


BOETHII LIBER  DE  GEOMETRIA. 

Geomciria  e£t  disciplina  mngnitudiDis  ir 


oobilii^ 


[i)rniarumque  descriptio  coniemplaiiva,  per  qutn 
uniiiscujnsque  termini  deelarari  snlenl,  documeoinin 
Minn  visibile  pbilosophomm,  quod  IjiiIdo  diritar 
terrx  dtmer.iio.  Quoniam  per  divent»  [nrnut  ip«i« 
disciplinn  primum  ^gyplns  rerlurruitie  partiia,  po 
necegsiiate  lerminorum  lerrx  quot  Niliit  auvini  inn»- 
dilionii  tempore  infandebal,  cojut  dlKi|iIiiuB  inafl- 


IS55  EUCLIDIS  GEOMETRICA  LIB.  IL  IS54 

itrt  mensoret  ante  dieebantar.  Sed  Virro  peritlssi-  A  gloria  pereat,  ut  nobis  plenifsime  rei  veritas  ad  no* 


rous  Latlnorum  i.ujus  nominis  eaosam  lic  etstitisse 
commemorat  diceiis  :  Prius  qnidem  dimention$$  terra- 
mm  Urmm$  poiiiis,  ragoiUibwi  ac  di$ewdaHtibu$  po- 
piclti  paci$  ulUia  pr(g$titii$€.  Ddnde  taiiu»  anni  drcii- 
lum  mensuali  numero  fuit$e  foftUwm.  Tunc  et  ifm 
meneee  quod  annum  metiuntur^  dicti  $unt.  Tmtc  el  ifi- 
menuonem  orbi$  terr^BprobabiU  refert  ratione  coltectam^ 
ideo  factum  e$l  ut  disciptina  ip$a  geometrug  nomen  uc- 
tiperet  quod  per  $acula  tonga  con$larel* 
De  utilitale  geomelrias  rubriea. 
(Jtilitas  geomeiris  triplex  est,  ad  facultaiem,  ad 
fanitatem,  aJ  animam.  Ad  racultatem»  ut  mechanicl 
et  architectL  Ad  sanitatem,  ut  medicL  Ad  animam, 
«I  pbilosophi.  Quam  artem  si  arcte  et  diligentl  cura 


litiam  veniai;  quisquis  ille  tamen  hanc  ei>isloIaiB 
studiose  legere  voluerit  quibusdcni  compendiis  iiitro- 
ductui,  lucidins  majorum  dicta  in  brevi  percipiet. 

liubrica» 

Dlfus  Jiirius  Cssar,  vir  acerrlmus  et  multarum 
gentlum  dominator,  frequentia  belli  miliiem  exer- 
cuit,*ampIiorum  bellorum  operibus  augendae  rei 
causa  illustrium  ▼iroruia  iirbes  iiigressiis  est,  geii- 
tium  populos  rognntes  recepit,  tyraimos  gladio  inter* 
emit,  et  postquam  hostilem  lerrain  obtinuit ,  deletla 
ho^tiiim  citiuiibas,  denuo  novas  urbes  constituit, 
dato  Iterum  eolouis  nomliie  cives  ampliavit. 

Miliies  colonos  fecit,  allos  in  Italia.  alios  In  pro- 
vinciis  quibusdam.  Hxc  quae  divus  Augusiui  assigna« 


^ue  moderata  menie  pcrquirimas,  boc  quod  prae-  B  tus  urbes  provinclaram  exercitui  jusslt  propter  subi* 


dletis  divisionibus  mauirestum  .esf,  sensus  nostros 
magna  daritate  dilucidat,  et  illud  supra,  quale  est 
ccelum  «niuio  tubire,  totamque  illam  macbioam  su- 
lierDam  iodagabill  ratione  aliter  discuiere,  et  inspe- 
etiva  mentis  sublimitate,  ex  aliqua  parte  colligere  et 
Agnoscere  mundi  faciorem  qui  tanta  et  talia  arcana 
velavil.  Nam  mundus  ipse  sphaerica  fertur  rotunditate 
collectuiy  ut  diversiH  remm  formas  aiubilus  sui  cir- 
cuitione  concluderet,  unde  librum  Seneca  consenta- 
nea  pbilosophii  disputatlone  formavit,  cui  titulus  ess 
de  Forma  niundi.  Nam  in  georoeir'a  utiqiie  pariem 
(Sstemar  tiSicutilem  teneri,  et  acubui  agiiari,  ia  om- 
nibui  prodeise  eam  eiistimamus,  nec  sine  causa 
mmmi  viri  etiam  iropensam  buic  i*  ientiae  operam 


tai  bellorum  aciei,  non  solum  eas  civitates  demuni 
cingere  muris,  verum  etiam  loca  aapera  et  confra- 
gosa  iitii  alligari,  ut  ille  maxime  propugnaculo  eat» 
et  isu  locl  iiatura,  et  ab  agrorum  nova  dedicationt 
culiurs  coloniasappellavit,  qus  coloiiiae  his  victorl- 
bus  ,  qui  temporis  cauia  arma^  coepere,  assignataa 
sunt. 

Ergo  ne  quid  nos  praeterisse  videamur,  sed  magii 
eoiume&empia  sequamur,  saepe  erit  ad  formam  re« 
ipiciendum;  et  quia  montiuin  altitudinei  praeesse  ora« 
tio  monstrabat,  per  aacensum  praecelsi  cacuminlf 
aclem  labonose  iigna  ex  lapidibus  construcu  relH 
quimus,  «'t  est  muniu  discretaque  locorum  quantitai 
quae  pemanet  aeparatim  per  aquarum  divergia  m 


iedenuit,  cum  ait  geometria  diviia  in  numeros  aiqae  G  utraque  parte  valde  nota  partltio,  alia  loca  riparum 

curiUi  lervatur,  proinde  etiam  bi  hostis  nos  inresiars 
volulsset,  e06  ex  proxima  ripa  poteramus  expugnaiK 
do  ntmpere.  Nam  circa  regionem  marltimam  iimilee 
reetos*  censuimui  ex  lapidibui  compactis,  toum  \U 
roitum  recturaro  cursam  demonsirabimus»  quia  colo- 
niae  omneaquae  ad  mare  ponuutur  litlore  maris  tCN 
minantur.  Agros  convallium  jure  ordinario  disposuU 
mus,  quos  interciiivoi  nominavimui.  In  planitie  vero 
limitei  lecte  cultellavlmui. 

Plerumque  iunt  agri  quam  multi  iis^^iiati,  quoruQ 
mensura  limitum  licet  diversa  sit;  tamen  etiam  di* 
iUnt  a  ie  aliui  ab  aiio  in  pedei  100,  in  pedes  150, 
in  pedes  240,  in  pedes  300«  in  pedes  561,  in  pedef 
420,  in  pedes  480,  in  pedes  600,  in  pedes  700,  i« 


fNiaai  niimeroram.  Nou  non  Untom  oratori,  sed  cui- 
qae  primls  salt«m  litieris  erudito  necessaria  est, 
qood  ad  itibtiiiutem  consut  tenuiiilma,  et  ad  acien- 
liim  atiliiilma,  et  ad  exei^iutionem  valde  jucundis- 
iina.  In  causis  vero  frequenttssime  quaeritur,  quia 
primam  ordo  est  geometrias  necessarius.  Nonne  et 
eloqaeutic,  ex  prioribui  geometria  probat  insequen* 
lla»  et  certii  Incerta,  propter  quod  plures  invenieip 
qoi  dialectiei  iimiliter  et  rhetorici  ingrediantur  hanc 
artem.  D<aIecttco  iiamquesyllogismo  si  res  poscil  uti- 
tor,  et  qul  iunt  potentissimi  grammaticl,  qui  apo- 
dixiiGraecedicaniur,idem  probani,  et  certe  enlbitne- 
mate,qak  rhetoricus  est  syllogismus,  quod  Latine 
interpretatar  mentis  conceptio,  quem   Iroperfectum 


ioleat  arilgraphi  nuncupare,  et  ipse  denique  probat  D  pedea  840,  in  pedei  963,  in  pedes  1020,  in  pedes 


eojoi  ih  lormae  circuitos,  quot  lineii  rectis  coniine- 
tor.  Qoiboi  modis  finitur,  qiiae  illa  circumcurrens  It« 
;nea  sl  effleUt  orbem,  quae  forma  est  in  plaiiis  maxl- 
ma  perfecta,  in  qna  lot  spatia  complectitur.  Et  ai 
qnadratom  paribos  horis  efllciat  riirsus  quadrau» 
irtangulus  triangula,  ipsa  plus  xquis  lateribus  quaa 
inaequaliboi ,  el  alia  forsiun  obicuriora ,  quod 
etiam  operti  sequi  oportet  experimentnm.  Haec  in  pla- 
iiis.  Nam  in  montibos  et  collibus  etiam  iinperito  pa- 
H'i,  qoia  per  solum  cursom  et  umbrarum  rootom 
jcomprebenditur,  ei  per  divergia  aquarum  segregatur. 
NoncadepistolAm  Julii  Caesaris  veniamus,  «luod  ad 
hojoi  artii  originem  pertinef,  ut  nec  ipiios  auctorii 

Pat&ol.  LXUL 


10200,  in  pedei  1340,  in  pedes  10600,  in  pedei 
10700,  in  pedei  10800,  in  pedes  2200,  in  conspectq 
tamen  longo  quo  signis  limitem  agimui. 

Si  fuerit  terminus  crasius  angusulii  et  ab  alla 
parte  longa  craiioi  geminatui  ,  hl  doo  rimitei 
maximi  decimaooi  et  cardo  nominati  iunL  Per  multo 
roillia  peduro  concurrunt,  et  ni>i  In  alpes  finiant  divi^* 
duni  agroi  dextra  Isvaque  recurum  linearum  inteff 
se  coutinentiom. 

Omoem  mensuram  hujus  culturas  mediam  longkH 
rem  sive  laliorem  facere  debes,  qund  latitodine  lon« 
gius  fuerit,  scamnum  est,  quod  vero  in  longitudinem 
longiui  fuerit  itriga« 


1555  4N.  MAML.  SEV.  ROETll  ISS6 

Suni  fundi  beue  merUorum  et  pro  »eiimaiioM  A  Mcrtpius  est,  in  flnibas  suis  UbiiliHo  Cmaris  Inferi- 


uberutis  angustiores  assignati  suBt. 

Loea  maera  et  arida  ampliori  termioo  conclosa 
sunt.  Sunt  loca  subsicdTa  qu»  ad  jua  ordinariom 
non  pertinent,  sed  si  convenerit  inter  possessores , 
possideaiit;  si  non  convenerit,  remanet  potesuti. 

Alia  loca  perfectiora  ad  jus  publicum  periiueant; 
totidem  si  possessoribus  convenit,  possident. 

Sunl  aulem  loca  publica  haec  quae  scribuntur  silva 
et  pascua  publica  augustlnorum,  quae  illo  modo  alie* 
iiari  nequeuiit,  et  posstdent  lutelam  aut  templorum 
pnblicorum,  autbalnearum,  qu»  loca  eolliva  appellant. 
*  Ager  extraclusus  est,  qui  intra  fiiiitimam  lineam 
et  ceniurias  inlerjacet ;  ideo  exiraclusus,  quia  ultra 
^flnitimos  limiies  clauditur. 

.  De  eoniroverMS  rubriea. 


mus,  et  quod  befieficio  concessa  ant  assignaU  coloniae 
ftierint,  iiTe  in  proxlmo,  sive  liiter  alias  civiuies, 
hbros  beneleiomm  ascribinus,  el  qiddquid  aliud  .id 
instrumentom  mensontm  pertlnebitad  soliim  c  Inniic, 
sed  ad  libtilariain  Caesaris  manu  eonditoris  subsi  ri- 
ptuin  balieri  diebebit. 


Ager  est  similis  subsicei w  eoMiicliMils  exiraehi* 
sus  el  non  aasignatus,  qui,  ai  rei  pablicaa.  populoRo- 
manOf  aut  ipsius  coloiii;e  ciytta  Aiio  drcnadalar,  ail 
ad  pO|iolum  Romanum  pertinet,  dataa  mmi  eH,  ll 


—  ^,, — ^ ^^ , — 

,   Controversiarum  materiae  sunt  dun^,  finis  et  locus,  ^  ejus  qui  assignare  poluerit  remaBOl  poiealala. 


Signa  limitum  flnalium  lo  diferaaa  ragiaaea,  sht 
Vocabula,  vicost  Tel  possessiooea  baee  awH  teiar  auaii 
qoe  possessores  testimonia  agralia  dlvldaada. 

In.montibus  loca  arida  et  coafrafaaa  peifav  §igm» 
Us  invenimus. 

Summa  montium  lerminos  agasleos,  Id  eai  roimi* 
dos,  in  efngiem  columnae  aliqoos  lillera  slgiiaiosi 
arcbas  iBiiales  in  partibus  gruasos,  id  eal  eoagerieA 
pelrarum,  arbores  autemissas  imacus  a  larra,  eoa» 
(teriem  maceriae,  id  est  ubi  saxa  coUecu  ab  uirisqaa 
partibus  limitem  fuciunt,  item  pelraa  sarrlicales  arslv 
i'n  quibus  locis  arbores  iniaciaa  siare  Tidenlnr»  m  ^ 
toco  veieres  errantes  sscriflcium  laeiebaBi.  Alia  laea 


barum  altera  eontinetnr  qnidqnid  ex  ngro  disconve- 
nit.  Sed  quoniam  his  quoque  partibus  sigiiatse  eon"- 
^roversiae  diversas  Iiabent  condiiiones,  ut  potni  ego 
( omprehendere,  propriae  siint  nominandn. 

Genera  sunl  controTersiarom  14  :  De  positione 
lerminorum.  De  regione.  De  fine.  De  loco.  De  domo 
|>roprieUs.  De  possessione.  De  alluvione.  De  jure 
territorii.  De  subsiccivis  agris*  De  locis  publicls.  Do 
locis  relictis  et  extraclusis.  De  locis  sacris  ae  re- 
ligiosis.  De  aquae  pluviae  accessu,  et  de  iiineribus. 

Controversia  est  inler  dnos  pluresque  vicinos.  In* 
ter  duos,  an  in  rigore  sit  cfeterorum  sine  rationiSt 
inter  piures  triflnium  facit,  aliqoibus  locis  01  i)uadri« 

linium,  secundnm  proximas  possessiones,  dum  lioO  ^  yiac  miliiares  finem  faeiual,  qai  lorailna  mml 
nesciunt,  non  eis  convenit,  el  diversas  eontroTersias 
Ipsi  possessores  inur  se  faciunt  AHi  de  loco,  allt 
tero  de  fine  lineae  liiigant,  alii  de  ftindis  atUqdOnl. 
8ed'avido  modo  quaBrendum  eat  prius  origo  causae* 
fiatura  per  haerediutes  opinionis  bajus  geaeris  eoh^ 
iroversiae  fiuoi,  quare  jure  ordinarlo  liligatun  Prius 
lamen  in  judicio  super  possessionem  qosstio  flnia- 
lor,  et  tunc  agrimensor  ad  loea  ira  prsBcipialur,  ul 
pateracia  veriute  bujusmodi  iitigium  terminetur. 

Genera  controversiarum  ex  flumine  bsec  suni,  non 
quod  occupatis  agris  agitur,  sed  quod  vis  aqoae  nbs- 
luJerit  repetitionem  non  habebil,  qoae  res  necessiiate 
ripae  muniendae  sunl,  sine  alterius  damno  quisqnis 
ille  Taciat  qui  ripam  suam  muniei.  Qood  si  finminis 

lorrens  aliquando  Um  violentus  deeurrerit,  ul  alveum      ^.._, ^ , , 

muiet  suum,  multoium  agros  Iransripam  occnpat,  ^pUs,  quae  indicant  cujus  agri  qais  dominys,  qaH 

saepe  etinm  insulas  efficieL  Sed  Cassius  Longiniss 

prudentissimus  juris  auctor  et  Jadex  faoc  suiuit,  ut 

quidquid  aqua  lambendo  abstulerit  possessor  admil- 

ut,  quoniam  scilicet  ripain  suam  siae  aiterius  damno 

tiieri  debet.  Si  vero  major  vis  deeurrerit  ei  hi  fines 

alterius  alveuin  muUt  suum,  et  fiat  iiisula  in  quo 

cpiicurrerit,  unusquisque  iiiodum  fluminis  majoris 

agiioscere  debet,  et  eam  insulani  ipse  aibi  vindicabit, 

cujus  terram  tempesutive  praBOocupavii,  qaoniam 

Bon  possessoris  uegligenlia,  sed  tampesutls  violeniia 

apiparet  arreptum. 

Ager  subsiccivus  secundum  sua»  deUrminationaa 


Alis^  vero  dextera  moiitiom,  id  asl  pro  laiara  BMMfH 
rip  r  eurrentes  finem  fadoaL  AliqusMlo  sapalcra  flaeai 
faciunt,  ideo  sepulcra  seqaenda  sobI 
flnibus  concurreniibus  pluras  eoBCiBraa 
specunu  OmnU  enim  monumoBia  daaiiaai 
Sunt  termini  cursorii  in  oMgleaa  iIibU 
ceria  loca  rivi,  finalas  ciuiabala:  rel 
rlegulis  consiruitur,  seorpiones  abi  fiiias 
se  jungunL  Si  foru  in  campestria  loca  bM  agri  ia  pU- 
nitie  sunt  constituti  in  jugeribus  assignaia  lavaaiaB- 
tur.  Iiem  inUr  voratos  rupis  arboribas  bbIb  wMb 
inUciis,  ui  supra  dixi  sacrificales,  lumBr  larrm  la 
elmgiem  limiiis  constitutos.  petras  moUraa 
ri^us,  lacus  et  legonatus,  el  fabriiais 
laviones.  Aliquoiiens  enim  petras  qnadcalas  ai 


spatlum  tueanlur.  Non  enim  cmnis  liluloa  lasaripli»* 
nlbus  est  inductus,  quoniam  aliquibos  locis  bob  sbbI 
lapides  scripti,  sed  in  eni(iem  UnBiooraaa  pssiti 
sunt,  qnos  cursorios  vocamus.  Nam  el  ipai  moates 
oMlnino  loca  determinant,  termini  Tero  bob  uaaai 
mensiiram  Iniet  se  continent,  iubenie  Angusio  Cs- 
sare  Balbo  mensore,  qui  omnium  provincianim  ama- 
suras  distinxit  ac  declaravii,  perqua  lasliasoBia  sa- 
prsscripu  flnes  locorum  lerminentnr. 

Siinl  enim  tnrmini  qnibus  fides  noo  est  adbibaaiK 
IsU  dlcunlur  itlnek^rii.  Omnes  eoim  limiiea  ilpasri 
publieo  serrlre  dabebont,  qui  deiira  ac  aiaiaira  fla# 


I3ST 


EUCLIDIS  GEOMETRICA  LIB.  II. 


isnr 


prifilos  difidiHil,  tH  in  medio  iter  poblicuin,  bi  tales  A  nnalem.  Mauspleus.  — Terminus  in  latercalis.  Arct 


non  sunt  oninibas  locis,  otl^  sub  omnes  terminos 
signum  infooiri  oponei;  quod  ergo  infentum  pro  loco 
termini  obsenrelQr  ei  custodiri  debeai,  ut  ab  uno  ad 
unum  dirigalnr,  et  sl  nocie  sife  a  nota  ad  notam. 

Sic  enUtt  sunl  certae  legis  eonsuetudines  ei  obser- 
▼ationesy  semper  signum  in  omnibus  lerroinis  posl« 
tum  esty  aoi  aiiqoos  dheres,  aut  carbones,  aut  testa, 
aut  ossa,  aut  f  ilrum,  aui  massa  ferri»  aut  aes,  aut 
caleem,  aut  gypsum,  aut  vas  fictile  invenimus,  quod 
eliam  quibnsdam  saiorum  fragminibns  eoncolcabanl 
atque  diligenti  eura  conQrmabant,  ut  firniius  staret. 
Tales  ergo»  signum  inter  dominos,  inier  quos  fines 


finalis.— Terminus  quadrifinlus.  Lippus.— Terminus 
rotundus.  Kalasiones. — Terminus  cul  subjacet  angu- 
lus.  Terminus  quadrifinius. 

Tu  qui  vis  perfectus  esse  geomelricus,  lege  isla  om 
nia  qu»  capltulaia  sunt  subteriiis.  Nam  imprimis  sclre 
oportet  ariilimeticam  artem,  quae  continet  numero- 
rum  causas  ac  divisiones.  id  esi :  qualls  est  deflni« 
tioac  divisio,  de  parilms^imparibus  numeris; — qua« 
lis  est  compositus  numerus,  et  qualis  incompositus; 
— qualis  esl  perfectiis  nnmerus,  et  qualis  imperfectus; 
— qualisest  difisibilis  numerus,  et  qualis  indif  isibilis; 
— qualis  est  particularis  numerus,  et  qualis  super- 


tvrminabanlnr,  fadebant.  Termini  fero  non  suntom-  •  partiens; — qualis  esi  superfluus  numerus,  el  qualli 
ntbns  locii,  sed  infiniia  sonl  mnlta  afin  lestimonia»  diminutifus; — qualisestmultiplexnumerus.eiqualls 
lege  felidter  el  inlelligere  enrabis;  qui  intelltgel  quod  B  submultiplex ; — qualis  est  solidus  numerus,  ei  qualii 


fldei,  agromm  inleniionem  et  eertamen  tollere  po- 
tesi,  pmdeniiam  tamen  bi  mensores  habere  debeiit, 
qui  judieaturi  sunt»  et  qnos  adTOCanl,  nl  praestatores. 
In  judlcando  auieih  mensoren  bonnm  virmn  et  ju- 
sinm  agere,  nt  nnlla  ambilione  aul  sordlbos  moveatur, 
servare  opinlonem  metrii  el  nbribns  debet.  Omnl 
enim  artifid  verius  cu^todiemhi  esi»  i^ichisi  sunt  illl 
(fol  Hilsa  pro  veris  ot^ponunl.  Qnidam  per  Impmifen- 
liam,  qnldam  per  Imperitlaim  peccant.  Mutans  ergo 
In  profeftstone  qnae  generaliler  pro  veris  adjiciuntur, 
per  eoBlrovertlam  argumeniallter  et  oonjeeturaliter 
ellan  snperflue  medri  artifiees  coguntur,  sed  tutum 
boc  Jndieandi  bomfnem  artifieem  oportebit. 
Nomhu  agtimen90rum  ruhrica. 


spbamcus; — quomodo  inventa  est  geometria ;— quid 
sit  geometria ;— quae  utilitas; — qui  ordo  praescriptio- 
iiis;— qnaesitratio  praepositionis  ;--quaedisposilionis ; 
— quae  diitributionis  ;^^aB  descriplionis ; — quaefde- 
monslrationis;— qnae  conclusionis ;— qualis  est  reda 
linea ;— qualis  esl  superficies  lineae ; — qnalis  est  divi  - 
trica  linea;— quol  lunt  extremiintum  genera;— quec 
genera  summilatum; — quot  genera  l^angoloram;— 
qualis  est  plaons  anguins; — quaHs  esl  obtums  angv<^ 
lus;— quaiis  est  hebes  angulus; — qualis  esi  rectut 
angului ; — qnalis  esl  acutns  anguiua;— qaalis  pariitti 
mensura  sit ; — quantum  trahit  stadins ;— quid  sit  acus ; 
— qirid  sint  climate; — qnid  centua ;  —  quid  leuca;— * 
quid  arrapennis;— qnid  jugeram;— quid  centnria:-« 


Higlni,  Mard,  Gaesaris  Neronis  Jussu.— Julil  Fron-  C  qnld  ponctnm ;— qnid  estdiametras;--quidparaidlo- 


lini,  Jnnii,  Oaudi  Cassaris  Jnssu.— Siculi.--Flacei9 
Mypd,  Higinl,  Eudidis,  Gassi.— Agenl,  Balbi,  Tiberii 
CMaris  Jossu.— Urbid,  MensorlB  Longini.— Imp.  Se- 
verinl  ei  AnloninlJ.—  hnp.  Yespasianij.  —  Imp. 
Adriani  J.— Imp.  Trajani  J.— Imp.  Aognsll  Caeiaris  J. 
-^p.NeronisJ.— Imp.  Valenfinlani  I.— Imp.  Theo- 
dMH  J.— imp.Ardiadtt  J.— Irop.  Honorii  J.^lmp. 
GoMianilnl  joM. 
xvomara  NipNnnii  /timUmm  ei  wrvmirmm  posnfonfs 


Orihogonins  fectui  redumangylnm  miilil.  Isoplonrao 
rocUis  snbeoBSiitnUiB.— iaoseeloi.  Terminns  lineams. 
•>— Eiculenvi  sive  hevaglaoas.  Spalola  eursoria.— - 
EMoltolatnsiateriboa.TerniiAtti  in  inverium  podtni. 


grammum; — quid  flgura; — qnid  drcnlns;— quot  tn 
panes  sil  divisio. 

8i  icis  isti  omnla  ad  plenilndinem,  nosti  tocorum 
segregationem.  Nam  qui  ignorant  regnlam  hujui  ariU 
multa  opponunl  falsa  pro  veris. 

X>.  Quomodo  inventa  est  geometria? 

Ji.  Invemam  ease  geometriam  iEgyptii  dicunt  pro 
neeesiiute  terminoram  terrae»qnoi  nnlhis  Inondatlo* 
nb  tempore  Inftmdebat. 

D.  Unde  vocaia  dt  geomelriat 

¥.t5eomelriii  nominala  eata  dhneniionelerrae,per 
qniih  «lioicijniqne  terrae  lermini  dedarari  aoleni. 

D.  Qoid  sit  geomelria? 
t    ¥.  Geomeiria  eat  disciplina  magnitudinis  et  llgn« 


— Sumbus  dve  inpldeui.  hem  ipainia  curaoria.— J^rae  qms  secondum  magnitodioem  contemplatur. 


i 


liOicelei.  QttadriAnini.  —  Soloi  trifonni  alia  jactot. 
Ilem  quidrilloiui.  ^  ParillologriaMDOi  peningOMtti, 
Termioyigamitni^  Heiaglnetti.  Termintti  iinoiUtty 
id  esi  qnadrifinioi.— Saptagentti.  Itam  qnadrifiaitti. 
-«Sioagonui.Noverca.^TominniGrasealittera  scri- 
ptui.  Simmaioi.— Termindi  ia  iummo  acttttti.  Cea- 
ittiUloi.  ^  Circolalui  pjramui » ilea  aeolo  similii. 
Trivortinoa.— iiam  pyramoi  vilae  praeciias  iimiiii. 
Amidrcttltti— Goanplatui  rbombtti  amblyiinens.  ¥a- 
robarintti.— Amioircttlui  qoadratos.  Tnidaui.~T4Nr- 
minniagoileui.Torminniaoguslasio  summoaottlos. 
— Terminos  cnraorius.  Lapis  mdaria.  «-  Terminui 
Ikiiirini.  Monttmenlttmt  —  Sepuliaram  cam  oisib«a 


D.  Quae  sit  inteniior 

JV.  lalentib  Evdtdis  duplex  esi,  ad  disclpulum  re^ 
ifridons  ei  ad  natnras  reram.  Ad  disdpuium  respio 
cieniy  qaia  oportei  eum  ab  his  uti  isagogicls  incipere 
pno  AMSiliiale,  pro  brevltate,  ei  eo  quod  In  qoaestlo* 
nibtts  ob  boc  nntta  sit  diilcultas.  Pro  rernm  natura, 
eo  qnod  pbysIcaB  sdehiiae,  ei  Tlmaei  sive  Platodls  do« 
ctrina  plttrima  geometrlcae  demOnslrare  noscuntor. 

9.  Qnae  utlKiasr 

If.  UtlHtas  (ol  supra  praeAiti  iumui)  geomeiriae 
trlplex  oit,  ad  fiiculiatem,  ad  sanhatem,  ad  animam  : 
adlacnltaieffl,  nt  mechanid;  ad  sanHatem,  ut  medid; 
adiMimam»  ul  pblio^opbi. 


t 

i 


I J59  AN.  MANL.  SEV.  BOETII  *^ 

D.  Qui  ordo  est  geomelriae  in  disciprmis?  A  tenere  concordiami  sed  lioc  qnoqQe  prior  arithme- 


»Jf.  Aliquaienus  posl  arillimeticam  servus  cst,  ali- 
quatenus  teriiiis. 
D.  Tituli  inscriplio  quomodo  intelliKatur? 
Jf.  Est  enim  liluli  praescriplio  elementorum  quae 
figurae  simpliciores  sunt,  et  es  bis  aliae  componuntur 
qus  in  bis  etiam  resolTunlur. 
D.  Si  proprius  codex?    . 

M.  Codex  iste  secundum  disposiiionem  Euclidis 
esse  dicitur,  secundum  demonslrationem  tcI  inven- 
tionem  aliorum  plerumque  esse  dicitur. 
D.  In  quot  paries  dividilur? 
M,  Dividitur  codes  iste  in  qualuor  partrs  :  in  epi- 
pedis,  in  ariilimelicis,  in  rationalibus  et  irraiionali- 
bus  lineis,  et  in  solidis. 
/>.  Quae  sunt  in  demonstralione  geometrica? 
1/.  PropositiOt  dispositio,  di^tributio,  descriplio» 
dcmonstraiio  ct  conclusio. 

Restat  autem  nobis  profundissimam  qnamdam  ira- 
dere  disciplinam,  quse  ad  omnium  naturas  tum  rerum 
Sntegritatein  maxime  raiione  pertiiieai.  Magnus  quip- 
pe  in  bac  scientia  frucius  est,  si  quis  non  nesciat  quod 
boiiiias  diffiniu  et  sub  scieniia  cadens  animoque  sem- 
per  imitabilis  et  perceptibilis  prima  natura  esl,  et 
aii«  substantiae  decore  perpelua,  infinitum  vero  ma- 
litiae  dedecus  nullis  propriis  principiis  nixum,  sed  na« 
tura  semper  errans  ab  omni  deOnitione  principii 
tanquam  aliqua  aigno  optimae  figurae  impressa  com- 
ponitur,  et  ex  illo  erroris  fluclu  retinelur.  Nam  ni- 
miam  cupidiiatem  iraeque  immodicam  effreiiatiooem. 


lica  dcclaraiur»  quod  quaecunque  natura  priora  Miil ; 
his  sublatis,  simul  posteriora  lolluntur.  Quod  sl  po- 
sieriora  pereant,  niliil  de  siato  priorii  aubsianiiae 
pcrmutat,  ut  anlmal  prius  est  bomine.  Nan  si  tollas 
animal,  siaiim  qnoque  boniinis  natura  deleta  hiu  Si 
bominem  sustuleris,  ai  imal  non  per.bli,  proprie  u« 
men  ipsa  numerorum  natura  cuncu  prxcesait.  Om- 
nia  quaH-uiique  a  primaeva  rerum  naUira  eoBslrucu 
sunt,  videntur  numeroriim  raiione  formau.  Uoc  enim 
fttit  principale  in  animo  conditoris  exemplar,  hine 
enim  quaiuor  elementorum  muliitudo  niutuaia  esi. 
binc  temporum  vices,  hinc  motus  astrorum  cflelique 
conversio.  Proprie  lameii  ipaa  mimeroram  naura 
omnes  astrorum  cursus,  omnisque  astrononica  rtiio 
^  constituu  est.  Sic  enim  ortus  occaausqiie  eolliguMB, 
aic  Urdiutes  velociutesque  erramiom  alderum  cih 
stisdinius,  sic  dcfectus  et  muliiplices  lunae  f  arialloMf 
agnoscimus,  quia  quoniampnor,  otclaruily  aurilhme* 
ticae  usus  est,  buic  dispuuiionis  aumamoa  exordion, 
boc  idem  in  geometria  vel  in  arithmetlea  ▼Idetar  m- 
currere.  Si  enim  numeros  tollaa,  «nde  trtafl^galiin 
vel  quadratum  couiprehendere  posaaniis,  vol  quid* 
quid  iii  geometria  veraatur,  qus  omoia  Bameronna 
denominativa  sunt,  hoc  autem  erit  perapieaoni  ai 
intelligamus  omnes  inaequaliutes  cfevisse  prlmordiif , 
ut  ipsa  quodammodo  aequiias  matria  et  radicla  obli* 
nens  viin,  ipsa  oronea  inaequaliiatia  apecies  ordioesqae 
perfundavit.  Sint  enim  nobis  trea  bini»  vel  ires  teriil. 
vel  ires  quatemi,  vel  quanfos  ullra  libet  ponere. 


^ — , y      . --  -,  ,         . 

quasi  quidam  rcctor  animus  pura  inieliigentia  robo-  ^  Quod  enim  in  bia  Iribus  lerminls  evenil,  idem  con 


ratus  astriiigit.  .Nos  Umen  quae  de  numeris  a  Nico« 
macho  diflfusius  disputata  siint,  vel  a  Varrone  de 
roensuris  ostensa  sunt,  moderaia  breviute  collegi'- 
mus.  Et  quae  transcursa  velocius  angustiorem  iniel- 
ligentiae  praestabant  aditum,  mediocri  adjeciione  re- 
aeravimus,  ui  aliquando  ad  evidentiam  rerum  nostria 
eiiam  formulis  ac  descriplioiiibus  uteremur,  quod 
nobis  quantis  vigiliis  ac  sudore  constiierit,  facile  so- 
brius  lecior  agnoscit.  Et  has  qiiodammodo  inaequali- 
Utis  formas  lemperaU  boniiaie  laborando  coliegimus, 
ipse  lector  probabit,  qu^  nos  ex  Graecarum  opuleniia 
lilterarum  in  Romanum  oralionis  ihesaurum  contra- 
bimus.  Si  qusc  ex  sapientiae  doctrinis  emicuerunt, 
sapientissimi  judicio  per  nos  comprobeniur.  \ides 


tingit  in  caeteris.  Ex  his  igitur  secondum  praecepll 
nostri  ordinem  videas  primom  nasci  mulilplioes  sl 
converUntur,  et  in  hia  duplices  prius,  dehinc  tripkWt 
Inde  quadruplos  et  ad  eumdem  ordinem  conseqoeo* 
tes.  Rursus  muUipIices  si  converuntur,  ex  his  soper- 
particolares  orientur.  Ex  duplicibus  quidem  sesqoi* 
alteri.  Ex  triplicibus  sesquitertii.  Ex  qoidroplis 
sesquiqoarti,  et  canteri  iu  bunc  modom.  Ex  soper* 
particolaribos  vero  convorsis  soperpartienies  nasd 
necesse  est,  fta  oi  ex  sesqtoialiero  nasralor  soperbi- 
partiens,  sopertripariientem  sesqoitenios  gignai,  ot 
ex  sesquiqu:irio  superquadripartiens.  Reeiis  aoiem 
positis  n(*que  conversis  prioribus^superpartieiilaribus, 
muliiplices  superparliculares  oriuniur.  Reciis  vero 


igitur  ut  Um  magni  laboris  effectua  tuum  Unium  ^  superpartientlbus,  multiplices  superpartientcs  elR 


lecior  exspeciet  examen,  nec  in  aures  prodire  publi- 
cas  iiisi  doctae  senientiae  astipulatione  niuiur»  quod 
niliil  mirum  videri  debet,  cum  id  opus  quod  sapientiae 
invenu  persequiiur,  iion  auctoris,  sed  alieiio  iiicum« 
bai  aibitrio.  Est  enim  sapieiitia  numerorum  causas 
ct  divisiones  earum  qn»  vera  est  eognitio  et  inlegra 
comprehensio,  quod  baec  qui  spernlt,  id  esi  seniium 
aapientiae«  ei  denuntio  non  recte  phitosophandum. 
H;ec  autem  est  ariibmeiica,  haec  enim  cunciis  prior 
cst,  non  modo  quod  hane  ille  hujus  mundanae  molis 
eonditor  I>eos  primam  suae  habuit  raiiocinationis 
exemplar,  et  ad  lianc  concia  constltuit,  quaecunque 
iabricau  ratione.  per  numerum  assignatt  ordioii  Iih 


ciunt ;  praecepU  autem  tria  haec  sont,  ot  primam 
numerum  primo  facias  parem,  secundo  vero  primon, 
et  secundo  lertium,  primo  doobus  secondls  et  terlio. 
Ciim  enlm  eum  in  terminis  aeqoalibos  reeeris,  ex  his 
qui  nascentor  duplices  eront.  Le  qulbos  dopllcibos  si 
idem  feceris»  triptices  procreantor,  et  de  his  qoadro- 
plices,  aiqoe  in  infiniiom  omnes  formas  ttomeri  moV- 
tiplices  explicabis.  Illi  qoldem  quorom  partcs  olira 
qoam  satis  est  sese  perrexerifit,soperflol  nomlnantor» 
ot  sont  12,  vel  lil.  Hi  enim  sois  panlbos  eomparail, 
majorem  partlom  sommam  toio  corppre  aortiontnr : 
est  enim  duodenaril  medieUs  6,  pars  tenia  4,  part 
iioaru  5,  pars  sesia  t,  pars  doododmi  f ,  oamisqae 


1301  EUCLIDIS  GGOMETRICA  L1B.  II.  I3GS 

hic  cnmulus  redandat  in  I69  et  totius  corporis  sui  Asltione  distantes.  DlcKur  enim  sobmultlplex ,  sub« 


iDultitudinen  vincunt.  Rursos  24  numeri  niedietas 
est  12,  tertia  S,  quarta  6»  sexu  i,  ocuva  3.  duodeci- 
ma  %  vigesima  quarta  1»  qui  omnes  36  rependunt^  in 
qoa  re  manifestum  est  quod  snmma  partium  major 
est,  et  supra  proprium  corpus  exundat.  Atque  bic 
quidem  cujus  compositae  paries  toiius  termini  multi- 
todine  superantur,  ut  8,  vel  14,  habet  enim  octona- 
rlQS  partem  mediam,  id  esi  4,  babet  et  quartam  quod 
esc  2,  babet  et  octavam  1,  quae  cunctae  in  unum  re- 
dncta  septem  colliguni,  mlnorem  scllicet  summam 
toto  corpore  concludentes.  Rursus  quatuordecim  ba- 
bet  medietatem,  id  est  7,  babel  septlmam»  id  est  2» 
babet  quarUm  decimam,  id  est  1,  qns  sl  In  unum 
collectae  sint  denarii  nnmeri  summa  snccrescit,  toto 


superparticularis ,  snbsuperpariiens ,  submultlpfex, 
auperparticularis,  submultiplex ,  superpartifns.  Iq 
prima  parte  sl  multiplicatur  numerus  multiplex  dicl* 
tur.  In  secunda  parte  superparlicularis  dicitur,  lo 
lertia  superparliens,  id  est  qnarta  muliiplex  super- 
particularis.  In  quinta  multlplex  superpartiens.  Ni- 
nores  vero  numeri  aliqua  parie  unus  subsistens,  atque 
fdem  per  partes,  secundum  majorum  normam  multi« 
tudinemque  protendltur. 

De  paribuB  et  imparibus  numeris  rubriea 

Descriplio  autem  quae  sypposita  esi  boc  modo  facu 

esl:quantoscunque  in  ordine  pariter  parium  uumero- 

rum  ternarius  numerus  multiplicavit,  quicunque  ex 

eo  procreati  sunt  primo  sunt  versu  dispositi.  Rursus 


icilicet  lermino  minor.  At  2  qui  boc  modo  sunt  ui  B  qui  eodem  mulliplicante  quinario  nati  sunt,  secundo 


prior  ille  qnem  suae  partes  superant,  tales  videantur 
Unquam  li  quis  multis  super  naturam  manlbus  naius 
tut  duplici  conjuncius  corpore ,  vel  quidun  quam  uion- 
•truoeum  nalurae  in  partium  multiplicatione  subri- 
puit. 

nie  vero  minores,  nt  si  naturallter  qnadam  neces- 
earia  parte  detracta  aut  minus  oculo  nasceretur,  vel 
alio  curuius  mcmbro  naturale  totius  suae  plenitudinis 
dispendium  sortiretur,  inter  bos  autem  velut  inter 
sequales  intemperantias  medii  tempei  amenium  limitis 
fortitus  est  ille  nnmerus  qui  perfectus  dicitur  esse 
▼irtutis  scilicet  aemulator,  qui  nec  supervacua  pro- 
f  ressione  dirigitur,  nec  contracta  rursus  diuiinutione 
remittitur.  Sed  medietaiis  obtinety  qui  suis  aequis 


loco  sunt  constitutl.  Post  vero  quos  septenanus  cae- 
teros  multiplicani  procreavit,  eosdem  tertio  constU 
tuimus  loco,  atque  idem  in  reliqua  descriptionla 
paneperficimus,  superlus  igitur  digestas  descrlptionia 
baec  ratio  est :  sl  ad  latiiudinem  respicias,  ubi  est 
duorum  terminomm  una  medieias,  ipsosque  termi- 
nos  jungas,  duplos  eos  propria  medietate  reperies,  et 
36  el  20  faciunt  56,  quorum  medietas  est  28,  ei  12 
si  jungas  faclunt  150,  quorum  20  medieuii  medius 
eorum  terminus  invenitur.  Ac  vero  ubi  duas  medie- 
Utes  babent,  utraeqoe  extremiutes  junctae  uiriRque 
medieUtibus  aeqnales  fiunt,  ut  12  et  36  dum.  con- 
junxeris  fiunt  48  ;  borum  si  medieutes  sibimet  ap- 
plicaveris,  id  est;20  et  28,  idem  erit.  Atque  in  alia 


parllbus  nec  grassatur  abundantia,  nec  egel  inopia,  ^  parU  latltudinis  eodem  ordine  qui  flunl 


numeri  no- 
Uti  sunt,  neque  ulla  in  re  ratio  utriusque  latitudinif 
discrepavit.  Idemque  eodem  ordine  In  caBleris  nu- 
meris  |»ernoUbis,  et  boc  secundum  formam  parlter 
imparis  numeri  fit,  in  quo  banc  proprieiatem  esse 
iupra  jam  dictum  est.  Rursus  si  ad  longiiudioem 
respidas,  ubi  duo  lermini  unam  medietaUm  babent» 
quod  fit  ex  multiplicatis  extremiutibus,  boc  fit  sl 
medius  Urminus  suae  caplel  pluraliUtis  augmenu. 
Nam  duodecies  48  faciunt  576 ;  medius  vero  eorum 
terminus,  id  est  24,  sl  muliiplicetur,  eosdero  mrsui 
576  procreabit.  El  ruraus  si  24  in  546  multiplicetur, 
faclunt  2504,  quorum  medius  terminus,  id  est  4S,  sl 
in  semeiipsum  ducatur,  idero  230i  procreantur.  (Jbl 
auiem  duo  urmini  duas  medieutes  ihcludunt,  quod 


«t  6  yt\  28.  Namque  senarius  habel  partem  mediam, 

id  est  5,  et  tertiam,  id  est  2,  et  sexum,  Id  esi  1,  quae 

in  unam  summam  si  redaciaB  sint,  id  est  3,  2, 1,  id 

eii  par  lotum  numeri  corpus  suis  partibus  invenitur; 

28vero  Iiabetmedieuuml4etquartam7,  et  sepllmam 

4,  ei  quarum  decimani2,  vigesimam  octavam  1 ,  quae  in 

unumredacu  totum  partibuscorpusaequabunt,in  uno 

enimjunctaepartes  28  efflciunt.  Est  aulemiuhis  quo* 

qoe  niagnasimililudo  virtutiselvilii;  perfectos  en(m 

Domeros  rare  iuTenies,  eosque  facile  numerabiles, 

^ippe  qui  pauci  sunt,  et  nimis  consUnti  ordine 

procreaii.  At  vero  superfiuos  infinitos  reperies,  nec 

allis  ordinibus,  passim  Inordinateque  disipositos,  ei  a 

iiiillo  cerlo  fine  generatos.  Sunt  autem  perfecli  nu-     ,  , — 

Meri  Intra  denarium  numerum  6,  intra  cenienariuro      flt  multiplicatls  extremitatibus,  boc  idem  redditur  in 

alterutram  summam  medieuilbus  ductis.  Dnodeciei 
enim  546  multiplicatis  in  152  procreantur,  du»  vero 
eorum  medleUtes,  id  esi  24  et  48,  sl  in  semetipsaa 
multipllrenlur,  eosdem  in  152  reslitueut,  atque  hnc 
ad  imiutionem  cognationemque  numeri  pariterparis» 
a  quo  participatlone  tracta,  baec  ei  cognoscitur  ioge- 
neraU  proprietas.  Et  In  alio  vero  laUre  longitudinii, 
eadem  ratio  descrlptioque  nouu  est,  qua  in  re  ma- 
nifesluin  est  totum  numerum,  ex  superioribus  duobua 
esse  procreatum,  quod  eorum  retinet  proprieuies. 
Quoniam  autem  naiuraliter  et  secundum  propriam 
ordinis  consequentiam  muliiplicera  inaM|ualiuiii  spoi 
ciem  cunctis  prseposuimus,  primamque  spcciem  esse 


,  intra  mitlenarium  416,  intra  decem  niillia  800 
ei  128.  Et  semper  bi  numeri  duobus  paribus  Urmi- 
iiautur  6  et  8,  et  semper  altematim  in  hos  numeros 
iommaram  fines  provenieni.  Nam  el  primum  6,  inde 
28,  poit  hos  496.  Idem  senarius  qui  primus,  posi- 
quam  800  ei  128,  idem  oclonarius  qui  secundus. 

Majoris  vero  iuaequaliutis  numeri  quinque  sont 
partes  :  est  enim  una  quae  vocaiur  multiplex ,  alia 
superparticularls,  tertia  superpartiens,  quarU  multi- 
plex  superparticularis,quinia  mulllplexsuperpariiens. 
Ilis  igilur  quinque  majori  pariibus  oppositx  sunt  aliaa 
qiiinque  partes,  quae  roinoris  sigillatim  speciebui 
iisdero  noroinlbus  nuncupantur,  sola  lantoro  praepo- 


i363  AN.  MANL.  SEY.  BOETIl.  IM4 

monstravimus,  licet  hoc  aobi»  posterioris  operis  or-  ^ad  8,  item  et  in  caeterii  qui  simt  in  eadem  serie  ni- 


(line  clarescat.  Uic  quoqiie  perstringentes,  id  quod 
proposuimus  planissime  breviterque  doceamus.  Sit 
Vnim  iialis  descriptio  in  qua  ponatur  in  oriUnem 
usque  ad  denarium  numenim  conlinoi  numeri  ordo 
naturalis,  et  secundo  Tcrsu  duplus  ordo  lexatur, 
tertio  vero  iriplus,  quarto  aaiem  quad^vplus^  et  hoc 
«sqae  ad  deciipium.  Sic  enim  cognoeremiis  quemad- 
modum  supcrparticulari,  et  8nperpariienii,ei  cunctis 
aliis  princeps  erit  species  multiplicis,  et  quxdam 
alia  simal  inspiciemus,  et  ad  subtilitatem  lenuissima, 
et  ad  scientiam  utilissima,  et  ad  cxercitationem  valde 
jucundissima. 

Si  igiiur  duo  prima  latera  prxpositae  formulx,  qua 
finciuut  angnlam  ab  uno  ad  deccm,  ct  decem  proce- 


merii  talis  conjogatio  miaceatury  nuUi  farieutii 
dissimilitudo  sabripiet;  eadem  tamen  SDmnatttBi 
aupergressio  est  in  boc  qaoqae  qaie  io  dupticibai 
fuit.  PrimuB  enim  priniom,  id  est  temariiis  biDafio» 
ono  superaty  secuodus  vero  seeandum  doobiis,  ter- 
lius  tertium  tribos,  et  deinceps.  Si  ▼ero  quartos  ordo 
teitio  comparetur,  ot  4  ad  5»  et  eodem  «teros  or- 
dine  consecteris,  sesquitertia  compmtio  ooiifgitor, 
ut  4  ad  3,  vel  8  ad  6,  vel  12  ad  9,  videsiie  ot  ia 
omnibus  bis  sesquitertia  conservetur.  Prafilerea  eos 
qui  sub  ipsis  sont,  si  idem  facieos  seqoentes  versus 
alterius  comparaveris,  omnes  sine  ollo  impedinenlo 
species  superparticularis  agnosces,  hoc  aotem  In  hae 
disposiiione  divinuni ,  qood  omnes  angolares  nnmeri 


dentia  respiciantury  et  his  subteriores  ordines  com-  9  teiragoni  sunt.  Tetragonos  antem  dicitor,  ot  brevis- 


parentur^  qui  scilicet  a  4  angnlom  insipientes  in 
vicenos  terminum  ponunt,  duplex,  id  est  prima  spe- 
cies  multiplicatis  ostenditiir,  ita  ut  primus  primum 
sola  superet  unitate»  id  est  doo  unum,  secundus  se- 
condum  binario  supervadat,  ut  qoatemarius  bina« 
riom,  (ertius  teriium  tribus,  at  senarius  lernariam* 
qoartos  qaarlum  quaternarii  numerositate  transcen- 
daty  ut  octo  qoaternarium  et  per  eamdem  cuncti 
leqaenliam  sese  minoris  pluralitate  prstereant. 

Si  vero  tertius  angulus  inspiciaior,  qui  ab  novero 
fnchoans,  longitudlnem  laiiiudinemqoe  tricenis  al- 
trinseeos  nomeris  exteiidit,  ei  hic  com  prima  latitu- 
dlne  et  longitudine  comparetur,  Iriplex  species  mul- 
tiplicitatis  oceorrity  ita  ot  ista  comparalio  per  deci- 


sime  dicam ,  qood  etiam  latios  explicnbitDr»  qoem 
duo  «qoales  nomeri  multiplicant,  ut  in  bac  qnoqoi 
descriptione  est :  unus  enim  semel  unns  est,  et  esi 
potestate  teiragonas.  Item  bis  doo  4  soni»  ter  Ires  ft, 
quos  in  semetipsos  moltiplicationes  primordiis  perls- 
ceruni.  Gircum  ipsos  vero  qoi  sunt  vel  esi  circom 
angulares,  longilateri  nameri  simty  lOQgilaleros  antem 
voco,  quos  ono  se  supergredientes  nomeri  multipli- 
cant,  circum  4  enim  duo  sunt  et  sex»  sed  doo  nascnn* 
tur  ex  uno  et  duobus,  cum  unum  bis  mulliplicaveris. 
Sed  unitas  a  binario  unitate  praeceditnr,  6  vero  ei 
duobus  et  tribus,  bis  enim  tres  senarliun  redduni. 
Novenarium  vero  sex  el  duodecim  ^landnnl ,  qoi 
duodecim  ex  iribus  nascontur  el  4.  Ter  enim  4  fiuni 


mam  litteram  flat,  hique  se  numeri  superabunt,  C  \%  senarius  vero  ex  duobus  et  ifMmu  ^  ^ttiai  ler 


fecundum  paralitatls  factam  natnraliter  connexionem; 
primos  enim  primum  duobus  superat,  ut  aniim 
tres ,  secandus  secundum  quaternario,  ui  binarium 
lenarius,  teriius  tertium  sex,  ut  ternarium  novena- 
rius,  et  ad  eumdem  caeteri  modum  progrcssionis 
neerescuHt.  Quam  rem  nobis  scilicet  et  ipsa  naiuralis 
ob|ecit  integritas,  nibil  nobis  extra  machinamibus, 
lit  in  ipso  modulo  descriptionis  apparet. 

8i  quls  autem  quarti  anguli  lerminum  qui  sedecini 
mnneri  quiditate  notatus  est,  et  longiiudinem  quae  in 
qiadragenos  terminitt,  velit  superioribus  comp:irare, 
per  10  litter»  formam  proportione  collata,  quadru- 
plicl  multitodinem  pemotabit,  hisi|ue  est  ordinabilis 


liunt  6,  qui  omnes  uno  majoribus  laterilNis  pfoereati 
sunt.  Nam  cum  6  ex  binario  teraarioque  naacuntur, 
3  binarium  numorum  ono  soperant,  cnnetiqne  alii 
ejusdem  modi  sunt,  ut  primo  et  secundo  ordine  ad 
alteruirum  muUiplicatis  terminis  procreentury  ita  ol 
quod  nasciiur  ex  duobus  positis  longilateris  allrin- 
secus,  et  bis  medio  tetragono  tetragonus  siL  Et  ror- 
sus  quod  ex  duobus  altrinsecus  letragonis  ei  noe 

medio  longilatero  bis  fiicto  naseitur,  ipse  qooqoe 
letragooos  Sit,  et  ot  angulorna  flkius  descriplionis 
ad  angulares  tetragouos  positorum  unius  langoii,  sU 
prima  unitas,  alterius  vero  qoi  contra  esi,  terlia  uni 
vero  altriosecus  anguli  secundas  lia)>enl  onliaies,  et 


Mper  «,  pro(res..o.  el  oi  primus  primam  iribus  su-     j„„  ^g„,arium  tewg onorM»  «oguli  •Q.iim  bciut. 
perM.  m  qiMuor  unilstem.  secundus  secundum  se-  P   ^^  ,„,,  j    j,  ^^  ,„.,  Jod  fti  «b  ««  illo- 

Bsrio  vineat,  ut  octo  binanum,  tertius  tertium  nove-      ^  r-  t       ^ 

nario  transeal,  ut  duodenarius  lernarium,  et  sequentes 
iomninltt  triom  se  semper  adjecta  qoantitate  transi- 
Uani.  Et  si  qois  sabteriores  aspiciat  angolos,  idem 
per  omnes  molllplicitatis  species  usque  ad  decuplum 
dispositisslma  ordinatlone  proveniet. 

81  qnis  vero  In  hac  descriptione  snperparticulares 
nqoirat,  lali  modo  reperiet.  Si  euim  secundum  an- 
gnlum  notel»  ci^ns  est  initiom  qnaternarius,  eiquR 
inpeijncel  binariis,  alqoe  ad  haoc  sequentem  quis 
aeeoamodei  ordinem,  sesqaialtera  proportio  decla- 
lilar.  Nam  tertius  secundi  versus  sesqoialter  esi,  ui 
ires  ad  duo,  vel  sex  sd  4,  vel  novero  ad  sex,  vel  12 


rum,  qui  est  alirinsecus  angoloriun.  liolla  epim  som 
alia  qux  in  hac  deseriptioue  ntilia  posaint  adniira* 
biliaque  perpendi»  quae  ipterim  propier  casiigaum 
introducendi  brevitatem  ignota  esse  peroiUimobv 
nunc  vero  ad  sequenlia  propositum  cooveiiaains. 

Fifiit  lib.  de  Geometna  AnHa  ManUi  Saoermt  Boeiii. 
In  quo  opere  si  quid  ttmptiwi  requiri  viMiUur  cuijnam 
boni  iequique  eontutatj  nam  pkuima$  laeoa  amandevi' 
mus,  in  quibuidam  wtium  e$t  cuiqua  iuum  judieium 
retinquiri,  mkitque  temere  mntare.  Cerie  quantver. 
diligeniia,  industria  et  impentis  potmit  feri^  a  nekk 
mhit  eti  omifttmi. 


1568 


OfDBI  RERUM  Mi£CIPUARIJll. 


ISi9 


INDICES 

AD  LIBROO  DE   OONSOLATIONE  PpiLOSOPHLS 

INDEX  RERUM  PRiECIPUARUM, 

QVM  IN  HIS  BOET|I  COV]^ENTAB}IS  PCCURKUNT. 


Aehsmeoiii  quid  ?  5 1 5. 

AdmiDicahiai  ear  dleatar?  iS5. 

Admiratio  aoid,  et  uode?  291. 

AdytumquidYOS. 

iEteroilasdefiQitor.  ^. 

iCtoa  moDS.  149. 

iETom  qui<|?  aliod  perpetuom,  aliud  eerlo  delloitum 
tempore.  57; 

Dlfrert  ab  eteroitate,  et  tempore.  121. 

AKamemoopis  ItlMres.lMn. 

Ateibiades  ooo  fsit  mulier.  215. 

Ambiguum  quid?  324. 

Ambiiio  et  ambitus.  1S5  et  ^iB, 

Amnis  oode  dicator  ?  89.    " 

Amor  inadasqwite  et  adwmuUe.  167, 

Aoaxarcbos  liagoan  deBtibus  absctssanlB  UroDDum  ei- 
•poit.  148. 

Aoxiomqoid?  120« 

Aoxielas.  187. 

Appetitus  voluotarlus  et  oaturalis.  227. 

Aquiio  veotus.  79. 

Arcturus  uode?  67  et  289. 

Area  fortooc.  95. 

Areoa  vel  hareoa  qoare?  105. 

Arvum  qoid?  158  et  175. 
.  Ab  assoeiis  ooo  ttt  pamo,  251 . 

Atteotiooe  Deom  precaroor.  91. 

Aotumnos  cur  itavocetor?  21. 

B 

Baeelii  Bmoai  Tioom.  ^  et  139. 

Beaiitod6  alia  res,  alia  modus.  176. 

Boetius  bene  meretor  de  omoiiHis.  45* 

Exsolat  immerito.  49. 

Objecia  sibi  crimioa  ploribos  porgat.  58. 

Ignem  agoosdt  ptcr^Bfortiiiii.  »1.   . 

&reas  veDtos.  77. 

Brutus  Rooiao^  libarutia  aasertfr.  165. 

Bosiris  ab  Uercole  ioleHeOus.  148. 

c-    ■      • 

Casos  admitti  p«t6sl  e|  rsiPfil.  I(i3. 

Catollos  NoDium  eoovicio  cooMf(atar,  nee  io  boe  emvil 
Boetius  192. 

Cogoitio  impediuir  paftoibotiooibos.  88. 

Cogooocimas  in|«Ul|pMMi,  rjiUacloatiODe,  imigioaUoiie, 
etseoso.  536. 

CriierionrslTe  |ionit  YoriuU*.  |41. 

B 

Deos  cogooscitor  mowii  Qi4iA6*85. 

Est  caosa  omnium.  206* 

iDvocaodos  homiol  aliqaid  nol^.Dti.  219. 

Homloem  docet.  W^ 

Dii  poetis  Mfanls  joperl  e^lorori.  251. 

Dulia  duo  io  Jofls  Hmioe.  iOS. 

B 

Ebrlo  simllis  qoi  |M>oii  adbnret  cadodi.  179. 
Epicorus  et  Epleerei.  lUd* 
tnm  M  Pytbagoreli.  58. 

Exsul  alios  corpore,  iuos  menfe,  hic  oooqaam  exsolat 
lovitus.72. 

K 

Fabolaquid?254. 

Fama  brevioriboi  led  iMiMMNrisqae  iDgisUli  ionp^r 
cootioetor.  156. 
Fatum  delbiilur.  994. 
Fflrtuoa  omoia  booi  eit,  oei  nlil  aboteotiom  vitio  mala. 

o 

Gratiam  haberOy  ig«re,  et  referre.  lOi . 


fitimm  ib  eqato  id  iHt  Mniferuniar.  281. 


Haeres  aiios  suus,  tllus  esterous.  122. 

Hesperus  grammaticis,    liistofieis,  poetii  et  pbi|oiO- 
phisquld?  65. 
'  HoRierosol  omoii  cernit  el  aqdit.  522. 

liDmo  raUonale  aoimal  atqoe  mortale.  85. 

Aoimal  bipes  rationale.  557* 

Erigiiur  corpore  ad  cqbH  oopspectofn.  SM6. 

I 

Immortalitas  raeotis  homan»  probitnr.  159.. 
Imperii  forma  triplex.  72  et  146. 
Improbi  misericordiam  potius  quam  iram  noitrim  dtf 
beot  excitare.  286. 
Impuoilas  fraodes  parit.  61. 
lOgenoosdlcitor  loiris,  homo,  ager.  178. 
Inseosilia  sensilibos  vulgo  propoouotar.  9. 


Letbargus  et  corporis  et  meotis  morbos.  25. 
Lex  alia  homaDa,  alia  diviDa,  qaie  ^ema,  nitariHiy  et 
poiUmi.  115. 
Liberis  carens  infortoojo  felix.  210. 
Libertas  geoeraCim  denoitur.  518. 
Homaoa  est  facoltas  ad  utruroltbet.  519. 
Yaria  pro  variis  mentibuai  520. 
Lomeo  meotis  ooo  exstioguiior,  sedotftao^toreorporcL 

LjDceis  oculis  videre.  21 2. 

H 

M  achio»  Boetio  diconlur  corpora  aaimata.  238. 
Mel  post  imara  doleios.  174. 
Meos  homaoa  iDterDebm,  et  corpoi  media  ib  lioe  et  ift 
iPo  afficitur.  22. 
Modus  ei  paris  differont.  217. 
MoUri  iter,  insidias,  arcem.  242. 
Malsumquid?140. 

Mostt  BoieUo  aliae  poeUcae,  ali»  philosopbicae.  il 
Musica  ars  cum  caoeadi,  lum  c  mpoDeodi  carnilnis.  94. 

N 

Natura  nnde  dicator?  21. 
Alia  io  geoere  cansap,  alia  io  geoere  forniA.  Ib. 
Cor  obscora?  Ibid. 
Natora  vocatur  Deus.  18L 
Nero  luxuri»  S£vieDlis.'l97. 
^osdem  sevitia.  151. 
Nimbosi  imbres  quare?  27. 
Nobilisuadedicilur?121. 
Nobilitasqoid?205. 

Nox  dopMcis  geoeris :  altera  post,  alteni  iote  «dii  qecn ' 
som.  17. 
Nutus  ¥Olnotas  est ;  UDde  oameD  est  ipsiui  Del  volontu, 

122, 

O 

Obex  uiKie  dicitur  ?  cur  scribitur  objiee  et  oblee.  ^. 
Ocnli  fixi  constantem  meotis  cogitationem  signil|cint« 

176. 
6m€  >V^  asinus  l][raB,  aoditor  qnare  dfcsator?  42. 
OrpbeilaboJa,  hujusque  cautus  vii^es.  251. 
Ostentumquid?99. 
Oitrom  quid?  196. 

P 

Pipa !  inleriecUo  admiraotis  quare  ?  264. 
Papiaiinns  luriscoosoltus  ab  ADtooioo  Carseiili 
otai.200. 
Pari  et  modus  quomodo  differont  ?  217. 
Partboa  ftigieodo  pugnat.  315. 
Paolos  miiertus  calamitalom  regis  a  se  eiptf  flevit 
Paoperiis,  aogostia  rei  faroiliarto.  121. 
Pedoi  significat  aliqpando  volnntatem.  14. 
Perenne  unde  dicitur  ?  127. 
Peijorlumouid?  69. 
Sna  est  peonrio  poena.  Ibid. 


1567 


INDICES  AD  LlfiROS  DC  GONSOUTIONE  raiLOSOPHIiB. 


I96t 


PertQriMtiODiim  definilas  non  est  namenis,  quaiuor  ta- 
■len  apud  antiquos.  90. 

Vinci  holent  principes  libidine,  ira,  tristiti.i,  et  spe.  270. 

Pbilosophia  describitur  spede  mulierisdeccclo  la|)S».9. 

Ejiis  ocuii  ardeates;  statura  ambiguay  vestes,  quasipsa 
composuit,  obscor»,  dextera  libellos,  seeptrum  sinistra 
gesiabat.  9  et  II. 

Magistra  est  omnium  Tirlotum.  31. 

Nutrix  human»  mentis.  50. 

Scientia  divinarum  humanarumqae  rerum.  iS. 

Supero  cardine  delapsa  sive  divinitus  dati.  Sl. 

Vallu  placido  loqoilor.  71. 

Pbilosophus  sapientle  stndioeus.  241. 

Pbcebus  cur  dicalor  sol?  28. 

n  et  •  cur  in  vestibgs  philosopblae.  11, 

Piscarl  in  aere,  veuan  in  mari  paradoxa  cur  dicantar? 

au. 

Platonis  sentenlia  de  recordatione.  245. 

Poeniteniia  definitar.  210. 

Polas  quid?  113. 

Populorum  suflbagia,  eUam  teropore  Boetii.  contnlisse 
•d  dignitates  oblinendas,  binc  patet,  qnod  eidem  Boetio 
objicerent,  ob  ambitum  dignUaUs  iacrUtgio  ipsum  coruci6/i- 
tkin  poUuuse.  57. 

Pr£CipiUiioquid?16i2. 

Alia  curporis,  alia  mentis.  80. 

Prsfeetus  annonse  magna  oUm  dignitas  apud  Romanos. 

«■v5. 
Pranniumdefinitur.  271. 
Preliosum  (luid  et  quomodo?  132. 
Principinm  suum  omnia  re|)etunt.  182. 
Probi  in  deos,  improbi  in  bestias  convertantur.  272. 
Prodiginm  quid?  92. 

Profauns  diotur  cum  loeos,  tum  homo.  13. 
Providentia  divina  definitur.  293. 
Uujiis  plnra  arguineuta.  300. 

Ejusdem  cuin  libertate  humana  difBcilis  coocordia.  324. 
,  Purpam  v enenum  Tyrium.  141. 


Purpureus  voeatnr  nigror»  caodor,  ndiory  et  qoilibcc 
alius  color  et  Ueoor.  79. 


Qualilales  eleoentoniiii,  qoM  TMant  ^UertUhm,  ei  m> 
trices,  223. 

Quercus  ante  inventas  (irages  popalis  victam  soprcdii> 
bat.78.  *^* 

R 

Recolere  didlnr  etiam  de  mente.  117. 
Kegulus  consnl  a  Cartha;>inensibus,  qoos  vieerat,  rete- 
clis  palpebris,  intf^rreclus  est.  148. 
Remediumquid?  109. 

Rhetorlca  palmt»,  dialecUca  pogno  simiUs.  91. 
Rifflariqaid8it?21. 

s 

Sacrilegium,  cnfus  accusatur  Roetil».  87. 

Salum,  marp.  «'S. 

Sapieniii  apieriia  disponit  omnia  suaviter.  147« 

Semea  verilatis  in  mente.  2i3. 

S^ni^c  ns  alia  naturalis,  alia  violenta.  6. 

Serenus  dicitur  de  oirpore  et  de  meule.  S7« 

Spiritus  Universi.  20  et  223. 


Tagos  aarifer.  234. 

Tigri!»  et  £iipbflites  ex  eodem  fonte.  816. 
TiresiiB  vaticinaiio  laiUeritaui  non,  827. 
Tragcedia  et  ConKbdia  quomodo  dUremnt?  108. 


Vadum  quid?  316. 

Vestes  sciiidere  mos  antiquus  afniciorutt  3. 
Viclor  idom  qiiod  voii  comiios.  19. 
Ulyssis  casus,  et  Uerculis  labores.  308. 


INDEX  VOCABULORUM  OMNIUM 

QUJE  m  QUINQUE  UBRIS  BOETII  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHLE  LEGUNTDB. 

Prior  numerus  paginamf  posterior  lineam  notat. 


A,  44,  7.  33,  8.  72,  2,  aUisqae  locis 
43. 

Ab,  11»  7.  20, 2.  27,  4,  alilsque  lo- 
cis45. 

Abdita,  277, 14. 

Abditis,  214,  8. 

Abditos,  213,  3. 

Abriucit,  177,  3.  187, 1.  214, 2. 

Abeat,  114.  4.  123,  8. 

Aberai,  187, 12. 

Aberit,  213,  3. 

Abprrasti,  72,  3. 

Abesse,  84, 1. 84, 8. 120, 2,  aliisqae 

kOCl^  3. 

Abesset^  236, 8. 
Abeundi,  98,  3. 
Abennte,  101, 12. 
Abforrt,  176,  7. 
Abiere,  33,  8. 
Abiemnt,  111,9. 
Abite,  14,  2. 
Abituram,  94, 12. 
Abjecerini,  87,  3. 
Abjecisses,  24,  3. 
Abjecit,  41,  3.  148,  3. 
Afcjectior,  194,  3. 
Abieclius,  193,  3.  218, 12. 
Abjeaos,  288, 3. 
Aiitiice,  91,  8. 
AblicU,  218,  30. 
Abjiciat.  212  10.  237, 17. 
Abjnnctis,  316. 2. 
Abnuo,  207, 10. 
Abolere,  146,  4. 
Abrepiis,  33. 7. 
Abrupi,  236,  3. 
Abscidit,  148,  3. 
Absdssa,  259, 2. 
41wente«  337, 20. 


Al)senliam,  187, 13. 

Absit,  2t>4,  13.  349,  9. 

Al^oivero,  2i2, 1.  313, 1. 

Absolvit,  166.  3. 

Absoluia,  533, 12.  343,7.  381,  33. 

Absolutd,  381,20. 

Absohile,  267,  13. 

Absolutis,  228, 13. 

AbsoUilum,  236,  9.  331,  9. 

Abfloiiiius,  297«  30.  333,  33. 

.Absiuleranl,  11,  9.  146,  5. 

Abstiilerunt,  2U4,  4. 

Abslulisii,  111,4. 

Absiulit,  166, 10.  .309, 1. 

Abund^ntiaiii,  1.^,  8. 

Abundantifir,  264, 8. 

Abundantissimas,  187, 9. 

Abundare,  299, 21. 

Abundes,  118,  4. 

Ac,  12,  3.  27,  2.  53,  4,  alUsque  lo- 
cis63. 

Academids,  14, 1. 

Accedam,  216, 5. 

Accedamus  nro  consentiamus,  282. 
13.  301,12. 

Accedat,  146, 8. 

Accedendo,  321,  5« 

Accedeos,  14,  8. 

AcceUere, 12,  8. 

Accedere  pro  consentire,  280, 7. 

Accedit,  60, 5.  268, 9   295,13. 

Accedo  pro  oonseotio,  279, 12. 

Acceperit,  229,  20. 

Accepine,  229, 17. 

Accepisti,  156,  tk  247. 16. 

Accepta,  138,  22. 

Aecepto,  271,13. 

Acceptor,  283, 10. 

Aceepturo,  229, 19. 

Aece«er1if  331, 7. 


•   Accidere,  272, 13.  298»  12. 
Acciderii,  52,  3. 
Acciderant,  .W,  8. 
Actidisse,  314, 4. 
Acdpe,  188. 16.  951,  ».  299,  II. 
Accipif^ntis.  283, 13. 
Aodpimut,  118,7. 
Accipio,  229, 13. 
Aeeipit,  1 A  5. 
Accoimnodai,  297, 16» 
Aocosantiam,  80, 9. 
Accusale.  50, 9. 
Aoensatioob,  48, 5.  M»  19- 
Aceiiiatores,  50«  8. 
Accnsatoribas,  283, 17. 183, 24. 
AcerlMe,  47,  f  • 
Acerbis,  142, 1. 
AoeHiiute,  281, 15. 
Acerbum,  285, 14. 
Acli0meei«,  515,  L 
Acheloos,  510, 1. 
Acle,  537,  3. 
Aciem,  36,3.  254,8. 
Acies,  14,  5.  286,  4. 
Aoqalescent,283,  f. 
Acre,  305, 25. 
Acribas.  297, 10. 
Acriora,  170, 6. 
Acrioris,  76, 8. 
Acta,  184, 1:  290, 1. 
Aclibus,  27f.  8. 
Actiones,  352,  6. 
Actionibus.  3S7,  6. 
AGtom,3l5, 5. 
Actora,  14, 8. 
Actus,  538, 1. 

Actus,  aeem.  HS,  l,  296,  8. 
Aeton,  U.  8.  515, 8. 
Actoiin,  178, 7. 261, 10.  m,  2U 
Aeileoe«  iiO^  10. 


IS» 

Id.lO,!.  11,7.1«,  (.■libqaela- 
dillB. 

Ail  buDc  modiiB  csien,  315,  IS. 
Ai  nutuin,  lU,  4. 
Ad  tempas,  m.  18. 
A<1  ui.um.  Il9,  10. 
A<luciuruin,  ti«,  t 
Ailibmai,  j]!4,  6.  918,  T. 
AdUu,  :5I,I7. 

A<lrte<|uud,  133,  S  m,9. 

Addern,  ^,  t. 

AJdidi^ti,  tSi,  i. 

Aidli.SS-J,  19. 

Addilur,  1IU,  f. 

Adddf),  IH3.  4. 

Ad.luc|.ur,  30t,  tT. 

Adco  ul.  170,  i.  ift,  m.    . 

Adpo  iiro  Dsque  adao,  132, 6.  tS,  3. 
S39.  II. 

AilvpUone,  tST.  S.  SSI,  3.  SSt,  5  bi*, 
■liiiuiueluci.t. 

Aderxls,  ITT.fi. 

Adei>io,  176.  3. 

AdepioR,  SSI,  6. 

Adeplur.»,  187.1.168,19. 

Adeplus,i-.7.  II. 

Aderal,  tXT,  13. 

A<le.Nie,  I»7, 19- ttl,  S. 

AlMl,  119,10.  188.  15. 

Ailliipc,  m,6.  119,1.316,9. 
Adharenl,  3SN.  Sl. 
AdhMrere,  ITT,  8.5M,  II, 
Adliiic,43,l.<U,T  109, 3,  ilUique 
lodtK. 

A(li|ii«Miur,  iTiS,  13. 
Aiiipiscaiur,  «li  14. 
AdlpiKeiidr,  383|  23. 
Adipiieend ,  ■X%,  3. 
Adip'«cereDiar,  3fiS,  10. 
Adipisl,  tT7,  I.  m,  11.  180,  I, 
■lllnae  liids  I. 
AJipiiieuiilur,  365,  9.  3SS,  M. 


Adil-im.  86 


Adjee^riiit,a(H,  i. 
Adiecerii.  219.  n. 
AtQeciMel,  198,  S). 
Adjeciln,  531, 14. 
Adjlciuil,  193,  S. 
Adjicit,  S3S,  8. 
Adliincii,  tSO,  4. 193, 10. 
Adjuagil,  tSO,  4, 
AdiuugltaT,  S37. 7. 
AtniiTdLt.  3SI,  5. 
AdtuvaDtar,  IHT,  10. 
Adninkuli-,  133.  3.  SM,  I». 
Adnriiti«r«re,  16fi,  18. 
AdnlnHmt,  391, 13. 
Adoiin^cnUoDis.  4i,  8. 
Idminrl,  SS7, 11. 
AdmlriUone,  «T.T. 
AdDiiraiiooem,  133.  T. 
Admirere,  SS,  4.  i49,  3. 
Admiror,  53, 11.  BS,  8. 13S,  3.  IST, 

AdmlMione.ST,  n.  3SU,SS. 
Admlllenilbus,  1S3,  16. 
AdiiKiduin,  9.  3. 
Adnwaerf!,  110,  6. 
AdfflODel,  347,  8. 
Admonliionp,  43,  I. 
Adinoiiuii,  197. 11. 
AdmovelM.  tOO.  S. 
AdOMiveri,  S5I|G.  , 
A(lnio>ii,  11,  6. 
Adi>t<(ceniia,  Sl,l.ll\9. 
Adolesceiitiilija.  103,  S. 
Adnnuti,  t.-M,  18. 
Mml,  90.  3.  93.  T.  319. 1. 
A(lven>j,  149,  3.   !  19,  tS.  166,  6. 
S06.10. 
Adveru.  ST!,  II.  £71, 19. 
A*(tfMt,61,l. 
Ailversjm.  165,  n. 
AdvcrHri,  ZU.  3. 
Adversi,  197.  W. 
AdTcrtis,  13T. 31.51».  Sl. 
AdvcKiUi.  39T,  38, 


IKDEX  VOCABULORUIL 

Ailv.-rsilalp,  117,5. 
AihirsiUha,  112.S.  100,5. 
Advfnam,  47.3.SI9,  1!. 
A>lM'riiiin|Tii.'pO].  li8,S.  S38,  IS. 
Adverwii  jirirpoi.  76, 1. 109, 1 147, 

'A.ivi'iljs,  333,  8. 

AJtenis,  84,  3 

Ad  Ka,  \r.l.  IS. 

A^luiiat-i,  19t.  3. 

,,4i/unn(io,  194,  6. 

Ailjlo,  93,  1. 

*il««.  56,  4. 

>:dium,  .■ill,  3. 

^grl,  »17,9. 

jKuriiiidiiiis.  86,  I.  91, 1.  t9T,  11. 

<Kfriliid",  117,13. 

Alxms.  IM.-,  18.  W, ». 

j«nr"l"*i  83.  "■ 

^Kruni.  ti,5. 

-Einiil.iri.340,  Si. 

-■Equ»,  76,  2- 

.Ciiuaui,  320,  3. 

AiiuiinimitalP.  113,4. 

<£qu»i<in)o«,  lli,  3. 

^iliiire.  5^9. 10. 

^.•ma\.  161,  II. 

.«Iijc.  179,  6.  808,  t.  380, 13.  383 
.  51d.  13. 

jEijue  ic. 


jt.f\ue  K,  w,  I. 
.liliiul,  303. 13. 
lEqui  SRrr»uiis»imui 
^uis,  SOI.tfl.  30.. 
M  uiuliiium,  5fl  11. 


397,10. 


«■luore.  101,4. 115,3. 164,4.340,  S. 

.Cquorli,  115,  4. 

i£qiiain.  «0, 8. 

J^^ra,  190,0. 

.«ri*,  49,  8. 

Mi\M,  &:,  5.  303,  3. 

.EalimatiiK,  156,1.  350.  14. 

^i>niandum,  05, 1.  166,7. 17B;  13. 

^siimsni,  m.  Vi. 

jfsiiniiire,  173,  IR.  S;S,SO.   . 

£sUniaf,  94.  II.  30S,6. 

>F.iilnuie,  1)3.3. 

.Cslimaliiiiie.  I9S,  T. 

*:slivM.  133,  11. 

Msln,  193,8.391.9. 

MsWn,  5H,  5.  HO,  3. 

£tai,  138.1.108,3.301,3. 

.«late.  137. 13. 

£lalem.  !t,1.3l,t. 

jElatli,  tO,  S.  119.  6. 

■Cierua,  isl,  Si.  Mi,7. 

£lerili,1IS,7. 

;EterD:<',  SW,  6. 

,£leraam,  880, 4. 

£ierulia«,  318,  6. 318.  T.  5»,  tl. 

,£t«raitale,  15^,  1S. 

AierDtUlem,  SOB,  5. 

<t:ieriiilaiia.  t'S,  .1. 

.eierno,  511    S  511,  6.  394, 31. 

*:iprnr)!,  301.  13. 

.l^tcrnuai,  $48,  3.  340,5.  319,  9. 
SSO,  6. 

lElprniiii,  3S0,  9. 

^lhpnos,  18.  t. 

J^^iheris  136, 1.  161,  S.  IBO^  4. 361, 
8.  389,6.347,  t. 

,£tn»,  141,  9. 116,1. 

j£vi,  10,3. 

^TO,  37,1. 38^3. 

«VBBI.  {SO,  1. 

Aer,8Sfl,l, 

A''rU,  16),  3. 

A8i'clai.Slit.lS. 

Atr»rtibuK,  511.3. 

Affectionlbus,  S43. 7. 

AlTeciioiiuni,  87,  6. 

Aireclu,  91, 3. 

AOecium  aiUfcl..  371, 16. 

Affecliis  sabU.,  183.  5. 343, 13. 

AITcriuum,  11,7.76,4.  • 

Affcras,  J46,  t. 

Afferre,  179,  5.  310, 14.06,9. 

AlbruDl,  167,4. 


»7f 

Aflciuil,  S13, 1. 

Afliotur.  171.  (5. 
Afllgam,  iSU.  10. 
Allincs,  60. 1. 
Afliuiiiiur,  61,3. 
Aii.nitJieTU,  10i>,6. 
Aairmcm,  lOI,  tS. 
Affluaril,  177,4. 
ADIucbas,  1)^7,8. 
AOIu^niia,  101,7. 
Altlueuiiain,  135.  17. 
Agiil,»7,l4.  S6.-i,17. 
Age,  131,1. 
AReiitla,  3IS,  S. 
A|tf[rFdimur.  171,5. 
AgKriHlllur,  164,  tS. 
Agi.  73, 1.85,1. 
.4eiles66,4. 
Aglli,  MU,  4. 
ABi«.  t0«i,5. 

Anlt,  69, 1. 107, 1.  119, 11. 174,  < 
Stl,  3. 

AKiiant,  353.  i. 
Afltlaiitur.  14«,  IS. 
Aiclare,  100,  l. 
Agilari,  397. 31. 396, 5. 
AeU  U,  33(,  t. 
AKil*vi.iius    14a,8. 
Agilfoiiir.  35,  S. 
Agileri».  31,1. 
Agilis,  7-5J,  17. 

Agnl^^as,''!^»,  I.  194,  7.  319.  39 
164.«. 

Agaoseere,  87.  7.  173,  3.  136,  4 
StS,  6.  348,  4. 

Aitnosceres,  171,  fl. 

Agnoiicis.  14,  4. 

AguD^dl,  197,16.  336.18. 

Agnoievis,  13«,  5. 

Aan(<visii,ll9,3>l.!S8,8. 

Agri,  314,  3.  311,7. 

Agforuni,  133,8. 

Aiihtm,  175, 1.SIt,  I& 

Ait,  31, 1.  313, 17.  34S,  6,  alil^i« 

Aiuilt,  315,  4. 
AlacriUlc.  116,9. 
Atanim.  346.  4. 
Albcntcs,  115,  ,1. 
Albiuum,  414,  3.  SS,  3. 
Alcibbdii,  113,1. 
Alereat,  11,  6. 
Alea,  IKS,  3. 
Algent-'i,eS,3. 
Alla,  346, 3. 

AliaplKT.,  tS6, 1.  138,  7.  tSt.U 
■llisque  locia  3. 
AliK.  138.  S  bto.  ti6, 6.  991, 6. 
AUam,  83^ 
Aliinim,  338, 6. 
AllM,  138, 6. 
AllM,  110,  6. 
Alienlm,  57,  S.  133,  II.  998, 19. 

A'lleaa,  133,  IS.  134,  9.  80S,  II. 
806,14.371.13. 

Alleiie,  338. 3. 

AUenMn,  (M,  6. 

AliroaruiD,  373,  |. 

Atieoi,49,S.  137  J.  179,8.118, 18, 

AUeiib,  101,8.137,3  138,167 

Alieno.  111,1.  1H8, 10. 318,  8. 

Alii  ilaiii:,  537,  9. 

Alil,  177, 3. 177,  S.  807, 4  Ms,  allb. 
qne  tods  1. 

Aliia,  91, 7. 193, 0.  383^  II,  ■lUidua 
lodal. 

AlimeDU,  S36, 10. 

Allmenito.  14.  3  ISS.  tfl. 

AMo,  148,  6. 148, 10.  SSl,  33,  aUifc 
qne  loeia  3. 

AUnqiil.  396. 13. 

Alloquia,  331, 1,  .116, 10.  980,  t« 

Aliommi  atqae,  916,  tl 
AlioTtam,  quMn,  SH,  I. 
Alh»,  \ii\  157,  19  bto-  «Bi  B 


INDICES  AD  LIBROS  DE  CO^SOUTIONE  PHILOSOPBlf. 


Allqoi,  l!0.  g.  iW,  It  B3.  3i. 

Aliquam.  m,  B.  IK,  16.  KT,  IB. 
SK.  Si.  SSO,  19. 

Allquindo,  ISS,  S.  Slt,  It.  SIH,  S. 

AHquaotum,  110,6. 

AltquMeoui.  m,  14. 

illqwni,  U-I,  S.  SSI.  |t. 

Aliqulboi,  3Kt,  i. 

Allquid,  3S,  S.  iO,  B.  81,  S,  ■Uiaque 
locisIS. 

Allqols,  IKf ;  17.  (S4, 4.  M8, 4,  dlif- 
qDBtocidi. 

AUquo,  187,  IS.  igs,  5.  SIB,  SS. 

Aliquod,61,S.  W,T.  SW,4.|», 

Aliquoi,  Se,  3.  187,  B. 

Alit,  S03,  6. 

AllMr,  SO,  i.  46.  4. 13S,  S,  ■lUaqne 
iociglO. 

Aliur  ac,  836, 11.  SBI,  11. 

Aiiteraiqoe,  SH,I7. 

AllUs,  371!,  11. 

AllQd,  35,  S.  BB,  S.  04,  IS,  ■Umiiw 
kwlslO. 

Alium,  I4S,  S.  »9,  IS. 

AlioDdp,  SSS.  4. 

Alius,  132, 1.  S6S,  33.  371, 14,  ■lii»- 
ne  locii  3. 

Allua,  101, 10. 

AllMun,  94,  IS. 

Allicere,  ISa,  S. 

AUIgtfik,  1«.  6. 

Alllg^ns,S4g.34. 

Alllg*!,  S17.  8. 

Aitnderet,  94, 6. 

Almam,  SOl,  fS. 

Alu  tiAiim.,  141, 1. 

AlU,  »7.  IS. 

Alum.  l«l,  g.  S3S,  1. 

AliH,  67,  i 

Alte,  S3S.  1. 

Aher,  146,  II.  KB,  |1. 

Alien,  SSl,  II. 

AUen,  3«;  3t. 

AlteH,  SS6,  S. 

Alleni*,  396,  6 

Alteraire,  55S,  i. 

AlternU.  3»,  10. 

Allernl,  S16,  4. 

Aliornii,  388,  B. 

AltPraum,  Hin,  |S. 

Alieniiie,  sOl,  14. 
_  Altero,  348, 10  bii.  364,  5.  394, 
113,18. 

AlieruiQ,  1SS,  4.  SSO,  16.  3S0, 1 
lUtqiieiodiS. 

Alterutri,  130, 18. 

iiieMtro,  94,17. 178,4.1«,  p. 

Aliprutrnm,  264, 10. 137, 13. 

AIU,  IIS,  S.  JH9'6. 

Allior,  108,  6. 

Allis,  89,3.  Wl,  1.314,8. 

AlUMmi,  l4U,a. 


Amliibi,  39! 

Ambiluni,  CT 

<ffe  loett  3* 


,IL1S6,S.  161,3,  ■liii. 


Imbllua,  ISS,  6- 
Ambalattdl,  HB,  33.  106,  30. 
Ambulwe,  S6S,  ».  930,  S6.  3SI,  It 

AEehalet,  36S,  S. 

Aralcl,  8,1.301.4. 

AmiooroiTi,  SO,  f.  ItU,  8. 178,  la 

Amiro»,  166,  13. 

Amicuiu,  31)1,3. 

Amisere,  273, 3S. 

Amiscrit,  113, 10. 

Amiii,  3IS,  3. 

Am(M»e,  93,  7. 

Amiisa,  101,  il. 

Aiiiiasni,  166,11 

Amiuio,  I9H,  34. 

Amiisis,  lU,  8. 

Amisso,  381, 14, 

AmiKCM,  307,3.308,1. 

Aminum,  liS,  11. 

AmiUit,  11S,  9.  318, 19. 

Amiitere,  m,  6. 18B,  8.  % 

Amltil,  12S,  0. 


M..U,M,.     V»    ■UUBU4,,      tamt 

Anaexum,  Itt,!.  181,4. 

Aonis,  6, 1.138,7.807,1. 

A.IO0,  31, 1.  lOL  3, 

AnODuim,  IKt,  1 

Aaiiorum,  138,  9. 

Aunoe,  93, 7. 

Aiiinim,(n,  I.  1 

ABaumersra,  134, 13.  > 

Aoiine,  Ziti,  3. 

Ammbi,  310,  4. 

Anto,  SS;  S.  is,  1.  94, 16.   178. 191 


AmlUii,  lai,  S. 
Amluuiit,  3ill,34. 
Amues,  131,  3. 
Amnis,  83,  4. 140,  4.  310, 1 
AiMii»,  139,4. 

Amor,  143, 10. 106, 13. 169, 1,  «1111- 
que  iDciv  B. 
Amore,  48,  6.  BD3, 8.  SSi,  I. 
Amorlbas,  108,  33. 
Anovebi^  U7, 10. 
Amplecil,  348, 11 
AmplecUUir,  1S9,  8.  3S7,  4. 
Ampleiaris,  153, 14. 
AmpliDrlbus,  393,  16. 
Amplios,  Itii,  34. 348, 1. 
Amplam,  iS7,  0. 
i^  34,  4. 31. 3.  31,  f ,  alilwiu  I»- 

AniiagDrx,  34, 1. 
Aocora-,  110,  3. 
Angelicd.  19;i,  3. 
Aogeret,  187,  11. 
AnguslH,  IhT,  16. 
Aiigusliis,  131,  10. 
Anguslia,  lit,  1 
AosuUls,  IS7,  8. 
Angustlssims,  IS7,  It 
Aa^uglo,  i>:ii,  11, 
Aolielus,  1^9,  6. 


311,«^ 

Aoierintre^.,63,6. 101,11.  iB7, 
B,  «lliiqae  lociii  34. 

AntecedU,  34^  3. 

AMebK,  »7, 1. 

'-*'— i,«,t. 

r,  U9, 17. 
.     Umjm,  73,  S. 

AnUqului,  319, 8. 

AnlMinus,  100,  S. 

Aotro,  17,4.  ImIs.  504,3. 

Auiii,  110, 9.  »1,  S. 

Aiiilun,  179. 16. 

Aoiietas,  tST,  IQ. 

Aniietaubut,  3(0  1. 

Anxieutlt,  9w,  3. 

Aniloin«,  t 

Amlum,  310,  6. 

Aiulos,  IKI.  8. 

Aperlre,  119, 10.  SIS,  1 

AperU,  lOS,  3. 

Apen*,  83,5. 

Apertius,  117, 7. 

AperLo,  17,  4. 

Aplum.  174,  k  Slt,  S. 

Appireel,  33S,'  18. 

Apperel,  Bl,  \f.  K^,  tS.  «S,  tl 

Appellve,  387, 13. 

Appellirl,  IBO,  1.  StS,  31. 

ApiwlIU,  193, 1. 

Appetlitom,  SdS,  B. 

AppeULur,  311  3. 

Appeieudae.  154,  4. 

Appeleodi,  343,  13. 

Appeteoiia,  109, 1. 

AppeieDtti,  337, 14. 

Appetere,  939,  IS. 

Appelil,  330,  tO.  139. 18.  331, 1. 


AppeliUir,  179, 18. 
Ai>petDnt,16S,10.1BS,tt. 
AppetaotDr.  ^l  lOti^  T. 


s,  sl»,  16. 
AnlmKlTerto,  SIS,  I. 
Anlnae,  153,  3.ta,i.fS»,  3.  $39, 

^KIus  adeerh.]  lo,  6.  84, 1.  SI7. «.      'Aaieid,  83,  S.  IBB,  &  137, 6,  ■llls- 

A^U.  34S,  S.  315,  8.  quelocisS. 

Ano«,10K,  g.  ABiHalia4M.,B»,il. 

Altum.  338, 10  301, 30.  Anlm^li^7l47,  3.  188, 1.  357,  IB. 

Allus,  503. 10.  110, 6.  346. 1 . 

**■     ■  Anim»]lbns,U7,8. 110,6. 


Applicit.  541.  IS. 
AppiMita,  137, 3. 
AMNKltis,  Uf,  S. 
Apprehepdll,  31»,  «.  KS,  St-  3U, 

Approbeur,  3»,  IB. 
Appulli,  373. 3. 
Aprl.  376,  S.  SBS,  1. 
Aptun,  3W,  7. 


as,^. 


AmariLiidinitius,  ISB,  7. 
Adhi,  168   18.    ■ 
Aiiibiini.  316.  tL 
AmlilKit,  348,  3. 
Ambigjuir,  5IS,  a. 
AmbiBere,  tU,  S. 
Ambigis,  U,  t' 
Aiabigtt.  S^,  ». 
AmUgo,  S8S,  «. 
AaMsiue,  10. 4. 
ABblpil,n£7. 
AmH«altaia,  tlO^  30.  314,  |. 
Anbifivoa,94,6. 166,9. 
A«Ut,  i^.  13. 
AmMtlaae,  411,  3. 
■  mri8S.l 


,186,11. 187,3. 518,11. 

ADimaotinm,  tU,  18. 
Animirum,  181,14. 
ADimas,XRI,  t.SUe. 
Animiiu-,  133,  4. 

Animi  rinqtU.,  14,  3.  88, 1.  M,  1, 
illlaque  loeis  S. 
Aaiml  ptiirat.,  188. 6. 
Aolmls,  17t,  IkTSU,  14. 
Aoimo,  43, 1.  48,  r  99, 1,  flikque 

ADimoriim,  93,  4.  108,7.  170,  3, 
■ilisque  lona  B. 

ADiflioe,ie9.3.in,t.  »7,3. 184,9. 

Anlmum.  8«,  6.  I7S,  3.  181, 8,  ^tt- 
que  Incll  S. 

AoinM,  171,  7.  1179,  4.  17»,  17. 
Ajiim,48,1. 


Aqulh),  lt!l,  1. 

Aqulknibiu,  79, 1. 

Aquls,  316, 3. 

Arbiter,  331, 1.  IM,  4. 103,  U. 

Arbiirutur.  mTji. 

Arbilnretur,  183,  IS. 

Arliitnr),3M,7.3S,II. 

ArbiUwia,  86, 3.  317,  ». 

ArbUmD.83,  .V34&t. 

ArlMU^emur,  SS^  SS. 

ArbiU-enlur,  ilS,  1, 

Arbitrer,  170,  B. 

Arbitren,  Sli  S. 

Arbllrtt,  »,  10.  318,  8.  5t').  1. 
tlUaaue  locb  B. 

AiMlrlo,  94, 14.  SI8, 10.  SSI  U. 

ArUtrlnm,  300, 4.  334,  4. 

Arbiirar,  83, 8.  »,8.  14«i,!t,>U>- 
qne  locti  7. 

Arbore,  114,  8. 

Arbores,78,4.SS,S. 

ATtwtlbw,  S»,l. 


Arctdis,  276, 11. 
Arce,  277,  U.  295,  4. 
Arcem,  56,  4. 
Arctas,  269.  9. 
ArctaU,  157.  8. 
Arcto,  185,  6. 
Arctom,  lA,  1. 
Arcturi,2^1. 
Arctunis,  67,  4. 
Ardeotes,  155, 9. 

Ardentibos,  10,  ). 

Ardentis,  39,  8. 

Ardescit,  106. 12. 

Ardet,  142,  10. 

Ardore,  171,  5. 

Area,  157,  5. 

Aream,  95«  2. 

Areo»,  23^,  7. 

Arenas,  105,  2.  128, 6.  IG,  9. 

Arenis,  254,  4.  SiO,  4.  ' 

Arescant,  238, 7. 

Arescet,  271, 12. 

Arguimar,  81,  i. 

Argumeotis,  358,21. 

ArguQientaiit,  296, 17.  588,  |. 

Argoor,  83,  4. 

Arguto,  181,8. 

Arida,  222.  3. 

Aristoteles,  212.  i7. 515, 22.  319, 5. 

Arma.  24.  3. 10, 2. 142,  4. 

Armis,209,  4. 

Arrectis,  170,  2. 

Arridenn,  292,  4. 

Arripinnt,  508, 4. 

Arripuit,  380,  4. 

Arroganti»,  138, 17. 

Artes,  80, 7. 

Artibus,  178,  2. 

ArtifeT,  294, 9. 

Artificio,  11, 1« 

Artiflcia,  l8i,  2. 

ArUs.  358,  30. 

ArlQbos,  520,  8. 

Am,  175, 2. 

Artis,  95,  6.  138,  2. 

Aseende,  102,  8. 

Ascensus.  11,7. 

Asinum.  273,  6. 

Aspera,  166,  8.  212, 8.  288, 3,  diis- 
fue  lods  4. 

Asperis,  218,  7. 

Asperitas,  45,  2. 

Aspice,  500.  5. 

Aspicere,  285,  21. 

Aspirare,  56, 7.  544, 10. 

Aspirare,  125, 6. 

Assemior,  219,  27.  256,  i.  248, 1. 
146,26. 

Asseqoittu',  218,  25. 

Assignata,  299, 13. 

Assistenies.  12,  2. 

Assistere,  349, 10. 

Assoeraciunt,  li,  8. 

Assuetos,  282,  3. 

Assumitnr,  178, 12. 

AssumpML  158,  21 

Astanie,  95,  3. 

Astitisse,  9, 1 

Astra,  174,  3.  290,  4. 

Astri,  261,5. 

Astrictum,  149,  15. 

Astriferas,  260, 6. 

AsUigerfs,  301, 14. 

Astriogas,  351, 8. 

Astris,  27,  2; 

Astrologicis.  156,  8. 

Astrui,  80,  6. 

Asylum,  254,  5. 

At,  15, 1.  14,  8. 54,  2,  ||iiique  Ipcis 
S2 

At  vero,  60,  5.  325.  i8. 

AUieniensiam,  71,  8. 

Atoue,  10,  2.  11,  8.  14, 1,  aliisque 

Atqui,'24,  2.  82,  3.  44, 1,  aliisqiie 
.  locisSH. 

Atra,2i2,4. 
Atras,  205,  4. 
Atreides,  307, 2. 


INDEX  VOGABOLORVM. 

Atris88, 1.323.  4. 

Atroeior^^SS,  81. 

Alroi,  279,  5. 

Atleode,  504,  5. 

Atlentiooftm,  91, 1. 

Attentiis,  171,  t. 

Attenuare,  87,  6. 

Attineat,  189.  4. 

Attinet,  83»  4. 179. 17. 

Attiogeodum,  75^  4. 

AHlogere.  82, 2. 

Attingit,  138,  It. 

Attoirere,  282,  4. 

Attalit,  339, 1 . 

AocU,  17,  2. 

Ancti,  1(>2,  5. 

Aoetor,  199, 1. 

Auctore,  258,  2. 

Aoctorem,  208,  8.  5i8, 1. 

Aoctori,  86,  8. 

Aoctoritms,  188,  8. 

Auctoriute,  46,  %  312,  5. 

Auctoriutem,  44, 7. 

AoctoriUtis,  14,  6. 

Audacter,  101, 12. 

Aodeai.  305, 18. 

Audenoum,  61, 10. 

Audes,  133, 11. 

Audienda,  282,  2. 

Audiendi,  170,1.170,7.  171,  4. 

Aodieram,  84,  8. 

Aodirp,  231,  23.  246,  2.  268,  21. 
285, 5. 

Audit,  98, 5. 

Aadilom,  132,  8. 

Aodiont,  549, 11. 

Aodiuutnr,  108,  8. 

Aoferatur,  2T9,  6. 

Auferetor,  328,  4. 

Anferre,  125, 1. 12r),  4.  272, 1. 

Auferri.  125, 8. 188.  2.  188, 18. 

Aofert,  67,  2.  302,  8 

Aogusum,  176, 1.226, 1. 

AuTlGOS.  48,  6.  200,  8. 

Aora,  164,  8. 

Aons,  m,  14. 

Aure,  7,  1. 

Aureis,  234,  4. 

Aoreo,  168,  4.  809,  4. 

Auri,  106,  4.  137,  8. 143,  2.  190,  f . 
314  3  »  »  » 

Auribus,  58, 3.  i08, 6. 170, 2. 541, 9. 

Aurige,  535,  28. 

Aoram,  152, 1.  214,  5.  814,  8.  514, 
10. 

Auster.  89,  2. 114,  5. 128, 7. 

Aat,  59.  %  108, 5.  108, 2,  iNtsque 
locis  w.  »   >      -^ 

Autein,  49,1.  61,6.  61,11.  85,8, 
alilaque  locis  50. 
Automno,  79.  7. 
Aotumnus,  21,  2.  502,  4. 
Auxilio,  266, 13. 
Amitia,  46, 2. 152, 5 
Avaritia,  273, 1, 
A?ariti»,  188. 18. 
Avsritiam,  149, 14. 
Af  arus,  190,  2. 
AYersa,  515, 8. 
Aversamini,  552,  24. 
Avertiti  2%,  18. 
Avertiiur,7, 1. 
Avibus.  275, 7.  282,  4. 
Avjda,  79,  4. 
Avidis,  270, 2. 
Avidos,  106,  5. 
Avidum,  168,7. 170, 1. 
Avidus,  55, 1,137,7. 170,7. 
Arili,  119,  6. 
Axem.  501,  4. 

D 
Baccbica,  }59, 4. 
Bacchus,  79.  8. 
Baccis,  19),  3. 
Barbaras,  194,  9. 
Barliaris,  194, 10. 
Barbarorum,  46, 1. 
B^silios,  49,  1. 
BeaU,  125,  4. 118,  8. 


137« 

Beatae,  210,  2. 
Beatas,  44,  2. 
Beati,  251, 4.  272,  8. 
Beatiiudiae,  246, 16.  248, 10. 
Beatitudioem,  135, 2. 128, 8.  12(,  4,  « 74,  ,9 
aliisqoe  lods  28. 
Beatitudini,  120,  7. 
Beatitudinis,  110,  8. 122, 6. 126,  8, 
sKisqoe  locis  17. 

BeaUtodo,  124.1.  128,2.  187,11, 
aUisqoe  locis  8. 

Beatos,  126, 7. 197, 8. 199,  4,  alii^r- 
que  locis  4. 
Beatum,  178, 18.  247, 8.  248, 13. 
Beatus,  251,  7. 
Be1la,286,  4.367, 1.350, 1. 
Belli,  178, 1. 
BelliGus,  3U8, 18. 
Bello,  148,  8. 
Bellaam,  275, 10. 
Belloas,  279, 2. 
Bellois,  282. 15.  343, 12. 
Bellum,  168,  1.  168,  18.  301,  15. 
305,  4. 
Bene.  159,  6.  16h,  2.  297, 24. 
Beneticium,  61,8. 
Beuigna,  247, 17. 
Benigna,  225,  3. 
Bestias,  136,  10. 
Bibliotbeca,  43,  8. 
Bibliotbecae,  74,  4. 
Bibolas,  128,  6. 
Blpes,  3S7,  16. 
Bls,307, 1. 

Blanda,  165,  7  252, 5. 
Blaodiebatur,  94,  8. 
Blandieotem,  03, 1. 
BUiDdiore,  7H,  9. 
Blandlri,  102,  4. 
Blandissimam,  92, 8. 
Blanditie,  13, 1. 
Blanditias,  94, 18. 
Blanditiis,  166,  6. 

Bona  ittbitant.,  54, 2. 100,^  4.  f }9, 8, 
aliisque  locis  22. 

Booa  adject,,  60, 8.  282,  9. 289»  10, 
aliisque  locis  3. 
Booam,  304,  2.  308,  8.  308, 1  i. 
Boni  subsuuu.,  149,2. 177,  i  178, 3, 
aliisque  locis  26. 

Boni  od/err ,  265, 7.  268, 10.  266,  2. 
272,7. 

Bonis  subitm.t  7,  5.  61,  4-  86^  3, 
aliisque  locis  8. 

BonU  adjeet.,  44,  6.  84,  4.  86,  5, 
aliisque  locis  12. 
Bonitas,  232. 11. 
BooiUtis,  150,  5.  247, 1.  248, 16, 
]{ono  substant.,  166,  6.  230,  5.  282« 
21,  aliisque  locis  8. 
.  Booorum  sHbUtmt.,  103,  8.  120, 10. 
166,  2,  aliisque lotto  15. 

Bonorooi  adfeet.^  44, 10.  84, 8.  266, 
17,  aliisque  locis  8. 

Bonos,  61, 8. 180, 4.  288, 3,  amMue    • 
locis  11. 

Bonam  subsiant.,  75, 1.  125,  3.  I|5, 
4,  aliisque  locis  86. 
Boous,  257,  5.  271,9.  288,7. 
Booles,  289,  3. 
Boreas,  27,  4. 
Bore»,  67,  2, 
Bove,  191,1. 
Brevem,  162,  2. 
Brevi,  515,  23.  536, 16. 
Brevibus,  279, 16. 
Breviore,  66, 2. 
Brevis,  187,  9.  f 

Breviter,  119, 2. 124, 4.  212, 3.  S46L 
. 

Brume,  66,  1. 
Brutiis,  163,  2. 
Busirkleoi,  148»  6. 
C 
CacMnno,  147,  4. 

Cacfimeo,  128,  8.  134,2.  268,11. 
545,  10.  347,  6. 

Cacnrofoe  10,6.380,1^ 
Cacus,  510,  8. 


INOICES  AD  LIBR08  DB  CONSOL&TIOHB  PHILOSOPHLC. 


iW 


CMtiTer,  367, 11. 

Cadit,  156.  8,  ISt.  S. 

rtiliic*,  1*1,  6.  131,2. 

Ciriucis  118,3.319,35. 

Den,  331,  S. 

C«at,  »i,  ff. 

C»ci.9i.(i.  316, 1. 

CJkcii,  530,  a. 

Cscilalr,  135,8.167.3, 

C»Cn,  119,  IS   5()N,i. 

r*<'>s  331,  8.  283,  16 

Cililiem,  131,3. 

Cteure,  N3,  S. 

Ccsis,  IS3.  1. 

Caeiei-.',  1  Ul ,  10. 119, 3. 1B7, 5,  alNs- 
que  >ocis  0. 

CseLenrum,  513,  IS. 
.      Oetm,  33,  i. 

Ca-teis,  83, 7.  13R,  9.  156, 10,  aliis- 
qnelocnS. 

Cii  lerunim,  I3>,  II    393,13. 

CaierovtS.r.  131,7.313,6.398,16. 

Car-miuie,  19H.  1. 

Cilamliatibut,  101, 1. 

CtlamiUlis,  91,  IS. 

Cdamltows,  91,  U. 

Calcsnl,  69,  3. 

Cilrilu',  »7,  9. 

Calculum,  Ul,5. 

Calere,  19t,  13. 

Calet,  m,  t. 

CilldD,  334,  6. 

CiligiQt,  .131,  3. 

Cillgaate,  179,  4. 

Callsaiiha,  23,  4. 

Calig-Jnl,  U,  3. 

CalitriDv,  2»,  S. 

CaliKloeui,  356, 10. 

CtNiilnis,  »3(,  I. 

Caliito,  11,4.87,  1. 

Calle,95,  8  17)1.5.361,6. 

Ci'lein,  90,  5. 157, 10. 

Caltel,  31.1,  8. 

Calor,  87,  8. 

Cilumuils   IS,  1. 

rmeiue,  9,  5. 

CnnlDb',  ng,  6. 

Campaaiaiii,  17, 3. 

CanpK,  358,  S. 

Ciinpoi,  317,  3. 

CaoHiut,  79,  3. 

Cancrl,  77,  3. 

Caifliilts,  334, 7. 

Clndldoa,  13.^,  1. 

CaaeiB,  3SI, ». 

Cane  odi.  170, 4. 

Canei,  W.  t. 

Cani  caiiiUi,  S,  3. 

Canl  Iwalte,  373,  S. 

Caoll,  S3,  8. 

Canlm.  31,  3. 

Canlt,  183, 1.  531,  S. 

rutabaa,  338, 19. 

Caaurea  137,  II. 

Cum,  181.6,391,9. 

Ciatiiin,t7a,  t. 

Capusende,  41,  i. 

Ca|,it,HVi. 

Capila,  393,  7. 

Caplnol.  IM),  1. 

Caiireas,  31 S,  |. 

CtpUre,  ns,  5. 

Capiatis,  13«,  S.  StS,  S. 

Capteut,  183,  3. 

Ca|.i!,  103, 1.  835, 1.* 

Ciplivjp,  331,4, 

Cspios.  118,  S.  ZIO.S. 


CaM,  <H,  12. 

Carcer.  3s7, 8. 

Carcere,  IS9,  7. 

Cardine,  Sl,  5.  S89.  S.  S<W,  J8. 

Cardlnem.  tJl,  4.  r"  *"   —  " 


Cardo,S3 
CarcMt, 


.  H.S 


l,U. 


— --int,  379,  n. 

5"«,  Ml,  (0. 181,  !.  3*6, 18. 


Carebunt,  379,  U. 

Caros   155,  3.  211.  4.396,1. 

Careni,1s7,  6,281.6.355,31. 

CareiileiN.  310,  :.11H,S3. 

Carerf,  381,10.  SSt.S. 

Cirei,  3t8,  3l.S37,U.  383,n. 

CirinM,  UJ.9. 

Ciriias259,  11. 

Carituros,  2:9,  IS. 

r.:i(miJia.1,  l.lSi,  4. 

CrmNie,  353,  3.  3.34.  4.  ns,  7. 

Camiinig.  170. 3.  S91, 13.  S90, 34. 

CarpL-rc,  90,  S. 

rurpilii,  314,  4. 

Car|,iiiii,  330,  9. 

Carns,  109.  8. 

C:i»bu!i,  83, 1. 388, 1. 1B8, 4.  SSi,  1 

l'jua,  138.  6. 

Ca^s.  3lU,  13. 

CasLis.  ir>*l.  35, 

Casum,  513,  3.  513,  10.  S13,  tt, 

allisquu  lucis  5. 

CMurum.  30. 2. 

Casiis,  313, 90.  SU,  3.  516,  7. 

Cauium,  8ti.  10. 

Caten:i,  318,5. 

Caieiia,  309,  5. 

Caiuiiaiii.  II,  4. 

I  jiteiias,  *S9, 10. 

Caieui»,  13,3. 148,9. 149 13. 333, 9. 

Calo,  103,  3. 

Catoni,  397,  tt. 

Catullut,  lUJ,  S. 

Caucaaum,  1S7,  U. 

Causa,  91, 9. 103, 7. 173, 1,  alUiqne 
locislS. 

Causa  1TI,  10.  178,  6.  178,  19, 
aliiai|ue  locit  S. 

Ciusr,  8(i,  8.  SIO,  1.  331,  3,  illis- 
que  lucls  3. 

CauMm,  14,  S.  SS,  6.  939, 15.  388, 
6,  allisque  locii  S. 

Cau^ari,  118,  7. 

Cauurum,  996, 8.  196,  II.  SI3, 10, 
■aiMiue  iuL-ii  3. 

CiiusM,19, 1.  91,4.  99,1,aUl«qDe 
locis9. 

Causetur,  380,  n. 

Cau»!*,  na,  i.  ssu 

que  looa  7. 
Camut,  137,  3. 
Caveif ,  183,  9. 
Qverali,  951, 11. 
Ceciderint,  UK,  1. 
Ceriderunt,330,9. 
Cei-i,l[l,  8,  2. 
r«ciiiluet.  3.';s,  3. 
Cecinisii,  83,  6. 
Cedant,  301, 18. 
Cedat,  191.  7. 
Cedare.  313.  8. 
Cedii,  133,  2. 
Ceduut,  fS9,  (. 
Celeberrlmiim,  318, 15. 
CeltArani,  308,  6. 
Celebrem,  319,  IB. 
Cel^rentur,  73,  S. 
Celebritaie,  318.  9. 
Celebrl  aiem.ITS,  18. 180,3. 317,4. 
Celeres,  389,  5. 
Ceteri,  34U,  4. 
Celeriiatem,  3I3.U. 
CelM,1S4,l.lS9,L  511,1. 

rcisi,  107,  s, 

Celsas,  30,  3. 
Celsi,  300,t. 
Celsior,  337,  1. 
Celsius,  347,  II. 
Celso,  69,  t. 
Celso*.  36».  t. 
Cebum,  161. 10.  SIT,  0. 
Censemui,  9^1,  16. 
Censendus,  364, 18.  381,  t 
Censeremua.  3lfl.  9. 
Cenaoros,  366,  90. 
Cenies,  39, 6. 51, 5. 199, 1 1 ,  iliUque 
Iocls3.  .     ■     "f 

CMiael,  309.7.  53^,11. 
Cewita,  949, 4. 


SS,  11,  aliis- 


Gensor,  153,3. 

Crntu,  118,  S. 

Crusueriot,  197.  S. 

Centuil.  519,  S. 

Cewmro,  191, 4. 

Ceusara,  BO,  3. 

Censu,  121, 1. 

Ceusut,  I9S.9. 

CeDUuros,  308,  7. 

Cenirno,  191,  i. 

Cepil,  U8,  13. 

Cerbenm.  309,  S. 

Cerealla,]77,3. 

Cererem,  301, 5. 

Cererit,  78,  3. 

Cere*.  173. 1. 

Cernant,  198, 18. 

Cemas,  170,  8. 

C'  roai.  161,  S. 

Cemebu,  18, 9. 

CiTuenda,  t»,  98. 

Ceroendi.lSt.  11. 

Cerueiii,  301,  8.  340, 19. 

Ceraenli.  309, 5. 

Cerouoiis,  553,  37. 

Cen>er«^  23,  4.  93,  5.  916,  S,  lU»- 
qne  loelt  S. 

Cemerel,  351,  t. 

Cernra,  910,1. 

Cemia,  S30, 19. 

Cerait,  511, 5.  5»,  6.  390, 91. 

Cert*,S5,S.  337.1«.  3S0,3,dii* 
melocitS. 

Cerumen,  35. 1.  47,  S.  SO^  17. 

CetUTlnua,  33, 1 

r«rte.  146,1.  396,«. 

Ccrteai,  168,19. 

Certlt,  300, 1. 

CertiKsiaiani,  45,  t. 


).  168,8 


9!t,4. 

Cerlo  nenim,  68, 5. 106,1 

Certa  odivr»  ,  5(3.  I. 

Cenos,  166,  9.  34S,  3.  S4S,  13. 

Certum,  80,  6.  9GS,  9  bii,  aUtiitN 
loclsS. 

Ceno^  199,  6.  946,  10.  596,  19. 
397,  S. 

Certa,  Bl,  7. 

Cervi*,  VS,  5. 

CuasaUt.  39, 9. 

Ce8MnUbas,989,ll. 

Cetaarenu  191,  11. 

Cessat,90S,  IS. 

Cetseut,  391,  8. 

Cestere,  54S,  S. 

Cettet,  106, 3. 

CeasiM,  U,  8. 

Cetsil,  3i3,1t. 

Cboidis,  £«4. 

Cboms,  U.  S. 

Circa,  56,  S.  S4, 1.  9G6,  IS,  ■UtM 
U)cis9. 

Oreo,  111,1, 

Orculi,  i&,  Su 

Cifculum,  161,  B. 

Grculn-H.iaa.S. 

Circom  propM.  am  tuaa.,  9B5.  It. 

CiraimJedl,  101,  7. 

ClrcanifliDtibu*,  SS,  S. 

DrcumOnns,  131,5. 

arciimruste,  Ul,  1. 

Qruinsepii,  IST,  6. 

Oto,  1S8, 4. 139, 1.  tI9, 13.381.101 ' 

Oira,  997,93. 

aTibiis.  u,  3.  m,  6.  yn,  lo. 

QTluie,  146,  B. 
aviuiis,73,  9. 109.7. 
a»iiin,79,7. 
Cbdem.  .35, 9.  999,  t. 
QaiMir.  105,  9. 
atn,  68,  9. 
Clareteat,36i,7. 
Cbria,  106,  9. 181,  8. 
Ctarlnimot,  198,1. 


aarius,l78,  l.95t,T9.CHI,  I 
CtiritiMline.  918. 1|.  «9,  6. 
CUrltgdlBam,  178, 9.  SOB,  tl.  : 
II.  US,  14. 


Claro,  &u,  *. 

Oara«,  tS2,  S.  169i  S. 

Chnieruut,  119,  9. 

Cllrniii,  116,  S.  SH,  1. 

CbMi,  307.  i. 

0«ulci  (Httf.,  Itt,  1. 

CbiKJare,  7,  1. 

CltDdilur,  183,  3. 

CliiiiMt,  107   S. 

CliusDin,  31,  5. 

QiTO,  U7, 1. 

Clitiis.  IW.  j[. 

ClemenLla,  SBt.  IS. 

Cljpeun"-41,5. 

Co«cervalM>,  iUe,  9. 

CbiMrvarido,  ISL  1 

Coacu,  3U,  It. 

CoBKmiun,  349,  IS. 

CoaruUMiiir,  IST,  19. 

Coeinl,  Sf6,  3. 

CocKenil,  £lt,  5. 

Coeglt,  SUO,  i. 

CceleMibus,  39S,  t. 

Coelvais,  is,  a.  I9B,  7. 

0.11,  IM, «.  Sll,  IS.  MO,  J.  M8,  tS. 

C^ltui.  101, 11. 

C<blo,  IT,  i,  »,  S.  lOS,  I.  iUiwiH 
locijT. 

CitluiD,  10,  5.  10,  T.  30, 1,  ■liiiqu 
locislT. 

Coetnpiio,  i7. 1. 47, «. 

Ocno.  8,  8.  211,t.ni,tS. 

CtKperint,  SSe.  15. 

CiEpeHI,  It;,  1.  319,  S. 

ClB|>i,U,  H. 

Coepliii,  109,  S. 
Cffipli,  ITG.i. 

Coerceal,  m,  8.  m,  S.  S80,  1( 
•lUaqne  lorls  •!. 
CoereeatP.SIS,  13. 
Coeicet,  m,  tO.  SOS,  8. 
Goerculi,  M,  S. 
Ctplu»,  89,1. 
CoeQM,  KT,  3, 
Cogaiitiir.  S3.'5,  T. 
Cug.-it,  190, 1.  311,1.  SOS,S. 
Cogeullbus,  IST.IT.  S39,e. 
Cogii,  81,  2. 
CoBtl,  SSf,  (3.  531, 18. 
Co|iiare,il^l8.iS0,7. 
CoBiUri.SSi.B. 

CoKllalrone,  1S7. 1. 186, 3.  339,  S. 
Couitailoniliu^  H8,  3. 
CogiUtioiiis,  Stn,  6. 
Cogiiatis  terbi-m,  tST,  7.  ISH,  S- 
Co^i,  3».ig, 
Q^eiur,  15^  IS. 
Cogitor,  S3.  i.  3M,  17. 
Cognjios,  319,  0. 
Cognlu,  3UI,  17. 
C<«Dilio.SSI,3. 
Coyotiiote,  166,  S.  393, 9.  544, 1 1. 

U)gQltionem,  Sii,  9. 
Cognitionef,  SiS,  9. 
CognlUoallxit,  W,  10. 
Cognitionls,  3S1,  lo. 
CogDiiis.  IST,  1. 
Cognho,  8i,  10. 
Gognltor,  383,  T. 
CognlUi.SI3,S. 
C^«M.<MII,  910, 8. 
CogDOWH,  119,  8.St9,  t9. 
CognOKU,  SSi,  Si. 
Cognoeceodam,  SO,  3. 
O«nowen  lo,  3S7  U. 
Cugnoscenie,  iT,  i. 
Cognoscentts,  S59, 5. 
CogDoteeniium.  356,  IS. 


inm  TOCABtJLOROH.    , 

Cognoscitar,  336, 19.  318, 1 
Cognotco.  319.  !l.  D»,  6. 
CognoseuDt,  101,  II. 
Coguoscunlur,  3ST,  tS. 
Coguoverit,  3S,  9. 
Cognoil.  tl,l.Tl,1.03,t. 
Cogor,  i,  2. 
Cogiiatur,  335,  tO. 
Conieren.  336, 19. 
Cobxreiit,  330,  S. 
Qilif  renieni,  liT,  10. 
ColixreniiniB,  SIB,  1. 
CohibelMt,  10,  S. 
Cohibere,  68,  S. 
Coleadl,  Sli,  3. 
Colere,  197, 16. 
Colerentor,  337,  li. 
Colite,  532,  ii. 

Colla,  1, 1.  69,  3. 03,  3,  «Uinque  )o- 
citS. 
Ccdlati,  149,16. 
Collatc.  198,  13. 
&i|latlo,  158, 31.  350,  30. 
Cotlalione,  518, 9. 
Colliilonem,  SttO,  8. 
Collma,  45.1. 
Colleciam,  US,  1. 
Collegimui,  13U, 31. 940, 3.  367, ». 
Colleiiji,91,3. 
Collidaiiius,  247, 18. 
Colliginiur,  330, 8. 
Collige,  13S.  1.  373, 6. 
Colligumur,  236, 10. 
Collo,  5t0,  9. 
Collncaiw,  135,  7. 
Collocaui.2i9,8. 
C<lkica>i,  Ti,  6. 
Collo>|Ui,  318.  T. 
Colluslrat,  SS7, 30. 
Colorc,  10, 3.  Si,  8. 
Combusto,  310,  1. 
Cnnieret,  196,  t. 
CMniUniur,  191,3. 
Comitem,  S3i,3. 
r/nnitei,  3,  X. 
Cooiileiur,  161,3.  3T1, 30. 
CommacuUnt,  194,  7. 
CommemDrai,  1 17,  t .  IIS,  3. 
Comniemnratiaae,  30S,  8.  331,  IS. 
Comaieiidaveril,  BO,  7. 
Commercil,  157.  II. 
Commercliim,  318,  S. 


CogDoscerei,  IbI.  18. 

Co((n^«ee«,92,7.SS8,l 

CogwMd,  336, 14. 

Co|o^t,  W,9.  537,tl.  «45,18. 


_ie»,»-.  -. 

Couiminulae,  tSS,  8. 
Comiiiiiieres,  85,  S. 
Commod.iveraai,  111,  4. 
Coaunudi,  47, 5. 
ConunoUtinfNJ.,  I!,  S. 
Comnnieus,  1S1,9. 
Comn>ovel,SflO,  S. 
CoiiuDune,  44,  10.  75,  1.  103,  8, 
■liliqae  lucisS. 
Coaimunem.  10, 1. 10,  4.  S3, 1. 167, 

Coamania,  110,  S. 

Communlcato,  53,  3, 

Communii,  47,  3. 55, 1. 119.  3,  illis. 
que  locia  3. 

Commutatlone,  196, 6. 

Comjiige,  133,  4. 

Comparabii,  273,  S. 

CompariDi,  198,  2S. 

Comptrare,  178, 9. 

Com;«nrl,  ISK,  10. 

Couipellare,  149,  18. 
'    Comiiel1li.l66. 11339,30. 

Compnndli,  514,  8. 

Comi>eMaiione,  183, 23. 

Conipennm,  50,  Z. 

rompeienter,  299,  tt. 

Compleai,  ri,  14. 

Compleclens,  330, 11.  353, 17. 

ComplecU,  550, 5. 

ComplecilUir,  994, 3.  39),  tS.  SW, 
6.  55i,  11. 

Campleiam,  3i9,  15. 

Complicu,  248,9. 

Compouut,  ISl,  SS. 

C(«ipoiid»e,  B8,  9. 


-!  ' 

__II1 

Si9, 1< 

ConiposiU,  393,  4. 

Compoiiir,  110,  6. 

Compoiliiii,  53.  S. 

ComtiOillO.  57,  1. 

ComiMtem,  149, 14.  Z7S,  4. 

Cumprehendeoili.  3S3. 13. 

ComprebeDdeDiiuin,  SM,  S. 

Compreiieodere,  309,  16. 

Co'iiprelieiidl,  566,  9. 

Cmnpreliendit.  53S,  19.  326,  iS, 
■llisque  Wis  ti. 

Comprehendltar,  336, 16. 

Compieliensini,  18,  6. 

CuDi|irei&a,  157  16. 

Comprlme,  7ii,  8. 

Compla,  69,  8. 

Coroiiloe,  74,  4. 

Conpnlxas.  U,  S. 

GomJMtM,  151,  7. 

Coiiih'rti,  919, 16. 

Oinaberis,  Slt,  4. 

Conalilmur.  391, 13. 

Couabor,  171.  3. 

Conaniur,  ITT,  1.  1T7,  8.  169,  * 
183,15 


Conatuf ,  WO,  7. 

Coocedam.  101,  S. 

CoDCedamuB,  K*7,  S. 

Concedas.  356, 19. 

Concedar,  188, 3. 

QMwadis,  336,18. 

Conceperii,  53,  ti, 

CmicepU,  187, 9. 

Cobcepu.  S-U,  8. 

Concepik),  319, 2. 

CoaceiitioDe.  537  18. 

ConcepiioDem.  511, 6, 

CoDcepiionrK,  337.15. 

CuDC.  ssa,  215.  i.  180,  6.  3eS,  IS, 

Concesseram.  663,  8. 

Concpiseriln,  119,  i.  367, 12. 

Concessimui,  332, 17.  3i6,  IT.  Sl$ 
S4.aliisgne  beisl. 

CoDceesis,  1^,10. 

Coacesnisse,  Sl,  8. 

Concessit,  S-iO  5. 

CooeeHHMi,  118,  ll.  230, 11. 

Conchr,  343, 11. 

CoucilUi.lOl,  4. 

Conripitur,  33d.lTUi. 

Concilit,  115,  3.  501, 14. 

DiBcltm,  51)1.  S. 

Cooi-ludere,  130.  3.  333,  Sl. 

CoDcludi,  130, 13. 

Conclusa.  256,  5.  338,  t.  381, 13. 

Conrlu>eritD,  S50, 10. 

Cooclusi,  I5T,  6. 

CoDcluslmus,  S80,  3. 

rooclosionl,  180,  7.f 

CoDclusionis,  380,  0. 

CouduMun,  SM,  IT. 

Conconlal.  131,  3. 

CoDcordes,  »!,  1 167,  S. 

Concordia,  SOt,  16.     - 

Concurrere,  514,  14. 

Concurrlt,  314  11. 

Concursus.  514,  6. 

Condai,ti4,  3. 

CoDdeDS,  153,  S. 

Condere,  lOS,  9. 

Can'deium,  24T,  17. 

Coodii,  .W,  8. 

Couditit,  69, 4.  88,  t  lt«,  15. 351,  3. 

CoDLliUo,  Se,  3. 120, 10.  195,  8,  aliie. 
qne  lodi  5. 

Condiiiooe,  131.  9.  ST2,  IT. 

CondiiloMm,  375, 9. 5i9, 1.  St»,  39, 
ulisqne  locls  3. 

ComiUonls  ~~ 

CoiidiUs,3 

Condiior,  «5, 1  303, 10.  333, 1. 

Comliiorem,  83,  4. 


I.NDICRS  AD  LIURUS  DK  COHSULiTlOHB  PHILOS0MII£. 


r/mdncil,  ISi,  31. 
CouiJuut,  321,  9. 

Cooelur,  358, 7. 117,  T.  W,  8.  SSS, 
M. 
Confecerimui,  SOSt,  II. 
Coaferaiur,  156,7.  1S8,1. 
Concrte,  «0,  7.  JI9,  9.  «19,  «T. 
Courprt,  S71,  I. 
Conrenlo,  9fi,  1. 
Coofemione,  S3,  S. 

coiiresMu,  u,  t.  us,  s.  m,  T. 

ConieMui]i.!S6,0.  K«,  t. 
CooOroiaailB,  30S,  19. 
ConSmul,  »1, 9. 
CoaSinieni,  8B&  S. 
CoanTitio,  313.11. 
roDlliear,  318, 1S. 
CouBiemuT,  i3n,  I. 
CouGteodoni,  129.  9. 
Conllleor, %\  t.  187,  li.  VS».\». 
Coaflteri,  111:1,8.  IIB,  IS.  Xn.lt, 
aUisqoe  locli  3. 
ConOicUiUooe,  Ul,  (9. 
Conflnat,  316,  i. 
Cooauentibus.  Sll,  9.  Sti,  1S. 
Coall«er«,  31«,  li. 
Coarorinaveris,  IMl,  7. 
Coafudii,  18T,  10. 
CoaruiHlal,  93,  .l. 
Coufundere,  101,  I.  139,  5. 
ConruDderlg,  88, 1 
Cooruadit.  8T.  S.  lU,  i.  330,11. 
Coarnndor.  331,1, 

Conrosi,  390,  i.  lee,  li, 

Confusio.  396,  30.  397,  li.  81T,  IS. 

Confusionis,  2S7. 13, 

Confusum,  388,  6. 

Coogertlur.  131,  6. 

Congeslte,  lS3.  I. 

Congregare,  SI3,  i. 

CongregaUoae,  176,  9.  315,  T. 

Cooigistuni,  tS,  3. 

CoidBoerat,  118,  8. 

Con  ectire,  331,  6. 

Coqjectn  ««rtarn.  193,  1. 

QHiecUt,  Bi.-i,  13. 
_Coa  eoo  iwrtiini,  81,  1.  MS,  It. 
Sti,  S. 

COD  ugem,  331. 1. 

Con  ugii.  168,  31 

CoquKia,  tlO.  (.110,  5.  tSI,  t. 

Oi^uncu.  333,  3.  310,7. 

ConoDctlonE,  337,8. 

Con  uiieiui,  JS6,  19. 

Con  nogini,  Ur,  tS. 

C0DUDgll,36t,  I. 

Coo  uDgeret,  liS,  7. 

Con  Dtiiii,  .'^38,  8. 

Con  nnieriu  330, 1. 

CoD  uTitiODis,  SS,  9.  ti8, 1. 

ConneciH,  NS,  17, 

Conneclen».  333,  t 

CoonvcLi,  31H,  10. 

Cooneclit.  338.  i. 

CODDexroue,  »6, 8. 31 S,  10.  SU.IS. 

ConL[uer«ris,  130,8. 

CDnqiicrerH,  10  .  (9, 

Coai|Uerl,  2S7,  II. 

Conquesta,  11,  tt. 

ConqueiluB,  76,  t. 

Coaquisitc,  3DS,  I. 

Conwendini,  fl9,  3. 

Cousceudere,  136,  1. 

CoDseia,  189, 1. 

coiiscieuLis,  a,  X  n,  n.  iss,  ts. 

»3,  3  tiis. 
Consclenliim,  S7,  «.'»8,  tL  tB»,  S. 
Conwil,  U.  9. 
CouMiioe,  118.1. 

r^iduj,  53,9. 
Coi>Gedii.ti,9. 
CoueoeMerel,  155.  3. 
Conseori,  3S9, ». 
Coasenlaneiim.  338.  11. 
CoDsenliam,  3S8,  I . 
CnBsenllat,  997,19. 
Conieniieodn,  S11,S. 
CoDMDiio,  318,  l. 


r.onseoliun>,180,  7. 

Coasequatur,  SU.  1.  Sfl,  9.  SS5,  8. 

coDwqiieu.  m,  4. 118, 11,  eo, 

ti,allls<)iiel.xidi. 

Ciiineiiuenief,  179, 1, 

Consequeiiiia,  Idl,  13. 

Coiiseqiiinliain,  KS,  18. 

Consequi,  lliC,  15.  538,8. 

Coiisequiiur.  318,  IS.  fe^,  10. 

ConserlLi.4,  305,  9t. 

rj)nser*»rn,  3«,  T. 

Cotiserval,  23S,  fi.  31!),  5. 

CoDseriaLioiieta,  <98,  S. 

CoNSidi-ra,  156,  i.  t8T,  I.  118,9. 
119, 1.  366,  15. 

Conti.1rraiidum,  119,8. 188, 1.SST.S. 

Coaniderins,  179.  I. 

CoDSideraDli,  337,  11. 

CODstder.irej36S,  iS.  998,  U. 


Coulinens,  176,7. 
ConLinerp,  331,  \X 
Contiiiercl.  316,  9- 
Contiaet,  168,  1I.30S,S.' 


1,13. 


J.l. 

Considerit,  S37, 18.  3! 

Consicleraia,  351, 10. 

(^usideralioDe,  TiST,  I- 

Consideriilt  terbiai,  117,  9. 

CuDfiideratuiu.  131,  i. 

Consilerem,  337, 16.  SOl,  8. 

Considertmus,  5i8,  6. 

Coosidereutur,  ^1,31. 

Coasideres,  111,  7. 

Coniidercl,  311,  7. 

Considero,  38I,9S. 

Consilia.  3U,  7. 

Consiliis,  3^,  0.  517,  IT. 

Cousilium,  181,17. 

ConsltDilem.  S8,  6. 

Consimile»,  136,  t. 

ConsisLit,  liB,  3. 

Consolari,  1H8,  18. 

CoDaDua,  313.  3. 

CoDspecium  adjtet-,  XMh  II. 

C0D;pe>rril,  119,9.  19S,9. 

CoDipicere,  311,  9. 

Conspi>:iD,  306,  9. 

Conspiciiur,  293,6. 

Coospicuos,  216,  3. 

Coosunt.  336,  a.  53(1,  % 

CoDslamlam,  91,   1.  lot,  5.  Ilt,  1 

mis. 

Cou^^are,  12.1. 1. 

roofttarei,  S3S,  IS. 

Consui,  S7,  S,  115,  ttS,7,  llibqrit 
loets9. 

Cooslei,  115,  8. 

CoiistiLeril,  101,6.  813,7. 

CoDUiiuaDt,  177,7. 

CousLUuasUI,  13. 

rj>nsiliuiniu«,  fl9, 11. 

CoDsLilmi,  179,2.  331,17. 

Constiluo,  SIO,  S. 

Coottituta.  138,  S.  187, 1.  WT,  10, 
■llisque  lods  % 

Conslitulim,  356,  31. 

Coustliiuoin,  318,11. 

CoustringH.  396,  9.  318, 1.  Stl,  8, 

Consuiare,  116,  S. 

CpDsularem.  IS,  1.  IS,  3. 

Consulares,  tl9,S. 

Consnliiu,  191,  9. 

Consules,  110,7. 

Coasulil,  S33,  9. 

ConsulUDi,  tll,  1.  lie,  1. 

Consiimptos,  161,  1. 

Coiisurgii,  ri37,  S. 

CunLaliescaa,  103,7. 

Cooiagloue,  191, 7. 191,  6.  tU.  3. 

Coninmnendum,  179,  10. 

Conieninilur,  191.  t, 

Cofiiatifwniie,  117,  i. 

Conlemi>ium,S05,  35 

ConienJjs,  i99,!5. 

Cooiende,  101. 1. 

rxmteadi,  17,  i. 

CooieoU,  133, 18.  136,  1.  1»,  1 

Comenius,  I!i7.39, 

Gontexc,  165,  37. 

ConiRxi,  992,  IS, 

CoiiUgerii,  3..0,  9. 

coDLigissp,  m,  s. 
coDiigisKi.  11,  s.; 


COOIID 


-.  71.  I 


Cunlingaiil,39T,  I. 

Cooli(.g»l,  11^1- 

CoDtingeutes,  187,  7.  ^_^    . 

CoDlinitere,  191,  8.  117,  S.  958,  S, 
aliisqiielodsS. 

Cootioiieu  136,  1, 

roatiniii,  297,30. 

CooliDgit,  93, 1.  118,  m.  SQ,  10. 
366,  tS. 

CouLtDgant,  76,  6. 

CoDtinualo,7l,  1. 

Cootiiiao,  168, 16. 

ConiinuiiQ),  103,^7.  SU,  S. 

SS,  U.  l&iKIM 


IS3,5.allis<i..el!»cls7. 
Quod  touim  contn  eai,  ( 


CMitr*,  36,' 3.3^  it.lt 


,  106, 1.  lU,  L 


r. 


Con;racia,  3S,  5. 
ConUadicl,  3^,  13. 
CoDirshii,  36,  i. 
ConirfflVe,2i7,  T. 
Coainrii,  119, 3.  261,  3, 
i^oDtrana,  171, 13.  .,« 

Couuiriani,  173, 1. 333,  ft, .  I 
Cnntr»rbnlIB,  119,  II.  *t 

Contrariii,  116. 6. 
Contraiiunl,  135,9.  188,  d. 
Contuenduai,ll6i,19. 
rontuetur,  336,  3l.  S3T,  3.  E7, 1. 


CoDlulit,  79,  8. 
Coiitum,  137,  9. 
ContuniacU,  109, 1 
Contnmelto,  158,  H. 
Cooiumelils,  158, 18. 
toovellere,  81.  11,  . 

ConreoliDi,  m,  5.  197,  9.  313,  Ifc 

CoDteniai,  197, 18. 

CODfenlebii,  58, 1, 

CoDienieui,  37!), 5. 

ConveDlenlli,  317, 1. 

ConTeviealtbus,  158,  5.  335^  21. 

Convenire,  180,  6.  397  IG.  199. 1. 

ConreDisiet,  316,  7. 

CoDveuii,  138,  8.  9e\  19.171,^ 
•liisque  locisS. 

COnveniuni.  938,  II. 

Conversaa.  tS,  4, 

l>inTerao,  303, 8. 

ConTenaot,  9i7,  5. 

Convertas,  351, 1. 

Coaverleris,  3S1,6. 

Confertii,  115,  S. 

(^micLum,  116,  6. 

CoDvincai^»,  5. 

Coavinci,  37,  S. 

Copd,  Iffit,  6. 

Copia,  IM,  1. 

Coplai,36,  4. 

CoiiloMU,  IT9.C 

Coquit.  117,  i. 

Cernm,  157,  la. 

Corda,9tl,0.r9, 1.117,11. 

Corde,  «.^.  5. 

Cordii,  36a,  6. 

Cori,  IflO.  7. 

i:oniu,61,3.64,  6. 108,«. 

Cornui,  107,  3.  39U.  I. 

Coro,  36, 3. 

Corolliril,  970,5. 

(k)ro'lirium,  151,  3.  Sl,8. 

Corona,n>,6.17l,ll. 

Corpora.  310,7, 

Ciirporales.  341,  10. 

Corporilem,  210, 9. 

Cor|«re.5,4  fTT,  6.  flB,  I8,dl 
nne  locls  4. 

Corporu,li\& 

Gaq«r«l>,9T,B(. 


Corpoii.  m,  18.  S48.  %. 

Corporibos,  209,  i.  »7,  7.  297,  8, 
sHisque  locis  3. 

Corporls,  116,  3.  its,  15.  «9,  1. 
tliisque  iocis  8. 

Corporum,  «3,  97.  (UD,  ii.  Si^,  8. 

CorDus,  i47,  3.  147,  8  lii,  aliisque 
locis  9. 

Correctlools,  S80, 18. 
.  CorrigenfU,  SOi»  5. 

Corrlgl.  «0. 15. 

Corrigit,  505,  t.  306»  9. 

Corriperel,  48,  3. 

Corroborent,  358,  6. 

Cbrrumpat,  305,  U. 


Corrompunt,  23^S3i 
CorrupuoDem,  fSl^  15. 


Coriex,  238, 13. 

Coriicem,  238, 10. 

.Corusci,  26i,  3. 
«  Coruscus,  262,  4. 

Cotidie,  vide  Quotidie. 

Crasliuum,  5^,  12« 

CrealU,  239. 12. 

Cr^as,  266, 9. 

Crebris,  2^)0,  6. 

Crebro,304,  il. 

Credamus,  335,  24. 545, 5. 

Credaol,  340.  3. 

Credantur.  328. 10. 

Credatis,  189^  2. 

Credaiur,  232,  12.  ti7,  1.  273, 4, 
•liisque  lods  2. 

Crede,  115,  5. 118,  6. 

Credenda,  282«  1. 

Credeiidum,  344, 12. 
^  Gredente,  53, 8. 1T7, 4. 

Credere,  325l  3. 
«  GnederenHVS.l. 

Crederes.  93, 7 . 

Crederetur,  10, 3. 

Credl,  159,  5. 

Credidit,  78, 1 

Credis,  83, 2. 86.  II.  336, 11 

Credit,  107,  2. 161, 2. 

Creditur,  232, 5. 272, 3. 279, 6. 314, 

Credo,  94,  2.  i85,  i.  216,  27. 298, 

Credont,  180,  4,  315,  4. 

Creduntur,  61,  iTlii,  10.  219,  11, 
lliisqoe  locks  5. 

Cresdt,  17,  3.  276,  8. 

Criroen,  38, 3. 55. 1. 6i,5. 69, 6. 

Criminamur,  82,  !l. 

CriminatioQe,  75,  7. 

Crimioationem,  Si.  4. 

CriminaUonibos,  31, 1. 
vOriiuioo,  57,  3^. 

Criminis,  51, 1.59,3.60, 1. 

CroRiimi.  lOS,  li. 

Cruciaiibus.  te,  22. 

Cruciatus,  148,  4.  288,  25. 

CrudeliUtlfi,  148,  4. 
.  Craeoto,  tte,  9. 

Cruor,  i4lL  2.  182, 8. 
,  Craore,  152, 3.  307,  5. 

Coi.  119, 8.  126, 1.  149, 9,  alilsqoe 
loeisl7. 

Cuicunque,  149^  0. 

Cuilibet,  283, 12. 

Cuipiam,  267,  8. 

Cuiqaam,  72, 4. 239, 19. 279, 7. 

Cuique,  238, 8.  238, 21.  272, 1. 

Cuivis,  280, 14. 

GujiM,  14,  5.  31,  1.  85,  5,  ilHa^ie 
locis2i). 

Cqiaapian,  280, 21.  314, 1. 
'    Ciilusquaro,  101, 2.  280.  II 

Cujusque,  45, 3. 1:^  4.136,  b.  149, 
il.  325, 10. 

Culmioa,  500,  3. 

<:olmlue.  269,2. 

Culps,  283.  18. 

Culpanda,  280, 16^ 

Cullor.  314, 6. 

Cuito,  179.  10. 

Cullus,  269,  8. 

Curo  prirpot.,  33^  i.  46^  i.  91,  4, 


. .     1N0EX  VOCABULORtJM. 

aliisque  iocis  10. 

Com  conjunet,,  10,  6.  24,  5.  26,  3, 
aUiaque  locis  l^. 

Cum  anie  tum.  257, 2. 

Curouliim,  110, 4. 

Cumulos,  60,  5. 

CuncU,  84, 9.  122, 4.  ifO,  6. 206, 4, 
aUlsqtte  locis  89. 

Cuncus,  299, 16. 

CoDctatioDe,  171.  0. 

CunctU,  56,  5. 75, 3. 1 49, 6,  sliisqiie 
lecis8. 

Guoctorum,  348,  5.  352,  20. 

CuoctO8,208, 1. 

Conctum,  55, 2« 

Cunctus,i93,2. 

Cupias,  201,  3. 

Cupiat,  219,  7.  , 

Cupidinem,  5^,1.106, 9. 

Cupidilas,  177.  2. 

Cupiiiltaiero,206.3. 

Cupidoai^sl..  i86,3. 

Copidom,  171,  4. 

Cupierunt,  146,  4. 

Cupis,  21i,  6. 

Cupit,  241,  2.  301, 9. 

CupiU,  279,  8. 

Cupiunt,  216,1.279,0. 

Cur,  20,  1.  68,  6.  83,  8,  aliisqve 
locis  14. 

Cora,'l7,  3.  iQ»^  6. 119, 7,  aUlsqve 

lodsS. 

Cttre,83,  7. 

Curandttm,  14, 8. 

Curas,  203,  4. 

Curasset,  195, 2. 

Curat,  98,  3. 128,  4. 

CuraUonem,i09,2. 

CuraUoois,  82,  X 

Curia,  110, 9. 

Curreoli,  271,  5. 

Currere,  ^i.  4» 

Curribus,  225,  5L 

Cnrritur,  271,  6.» 

Curru,  168, 4. 

Currum,  184, 7. 262, 8. 

Cursiis,  301, 15. 

Cursum,  117,  2.312,1.316,5. 

Curvans,  184,  5. 

Curules,  110,  9.|i97,  4. 

Curuli,  195, 1. 

CuUs,  5,  4. 

Cypriani,  48,  4. 

('jro,102,li. 

1) 
Da,  226, 1.226,2Hs. 
Dabas,  248,  14. 
Dabat,  140. 3. 197,  3.  2R2.  7. 
Dabirous,  108,  3. 

Dabo,  231^  3. 
Daerootium,  29.%  5. 
Daiiina,  76,  1. 

Daronamur,  57, 8. 

Damuatio,  50,  8. 

Dattti.  21 2,  5. 

Dapes.  183,  4. 2l4, 6. 

Dare,  174,  4.  21^,  26.  307,  4. 

Das,  2J1,  1. 

Dat,258,  8. 

Daus,  182,  2. 

Daiur,  164, 4. 

De.  U,  10.  45, 5. 52, 6,  alilsquc  lo- 
cis  81. 

Dea,  275, 4. 

De»,  252,  i\.  253, 5. 

Debeant,  298,  i^. 

Debeantur,  2K7, 10 

Debeat.  219.32. 

Debettar,  83, 16.« 

Debentur,  133,  16. 

Debet,305, 16. 349,  17  vn,  (8. 

Debiia  adjecL  68, 8. 

Debitaro,  313,  i. 

Deblateravi,71,i. 

Debui,  4^,  5. 

Debuissei,  94, 10. 

Decederenl.  50,  4' 

Decem,  138. 7. 

Decernatt,  299, 6. 


Decernas,  292,  8. 

Deceroift,  258,  20. 

Decernit,  305,6. 3&6, 23. 

Dect^mo,5l3,  12. 

Decerpit,  271,  15. 

Decesserit,  120,  5. 

Decet,  305, 17. 

Decidet,27l,12. 

Decipiat.  228,  6. 

Dedinaates,  305, 4. 

Deciivem,  22,  3. 

Decilvia,  516.  7. 

Decora  adject,,  164  5 

Decoralo,  195, 4.      ^  .     . 

Deeoris  gubtiata.,  15$,  5. 198, 4. 

Pecre8Cit,349,21. 

DecreUs,  52,  6. 

Decrelo,  52,  8. 

Decrevisset,  50.  2. 

Decursis,  258, 8. 

Decus,  114,  4. 118,  8.  120,  4.  271. 
i5.  • 

Dedecus,  193,  2. 

Dederini,  146,  2. 

Dederit,  123,5.151,1. 

Dedi,272,6. 

Dedisti,  95,8.  ill.  2. 

Dedit,  21, 1.  58, 1.  207, 1.  sliisqat 
locis4. 

DediUe,  52%  9. 

Dedocant,  222,  4. 

Deduci,  280,  16. 

Deducis,2l6,  28. 

Deduxi,  30,  3. 

Deesse,:l7i,  ?4.28S,i8. 

Deest,  230, 18. 

Defectum,  549. 15. 

Pefeetus,  88, 13. 

Derenderim^55, 4. 

Defeudttot,  89,  8. 

DereoeioBe.  51,  Z.  61, 11. 

Dereosori  258,  14. 

Derensorum,  285,  i9.  285,14. 

Derensom,  102. 11 

Dereraiitur,  146,  i^. 

Dereraiur,  298,  3.  804,  8. 

Dererente,282,K 

Deferentibtts;  49,  \,  80, 6. 

Dererret,  52, 1 

Defidalit,219,  1. 

Defldenie,264, 11. 

Deflcientis.35>,14.        \i   ^. 

Defidt,  107. 14. 172, 23.  S»,  iS. 

Defldnnl,  266, 16 

DeHgere,  226,  3. 

Deflniat,  313,  11. 

Deflnire,  314,  12. 

Deflnisti,  22s4. 

Deflnit,  537, 15. 

DeflniU,  345. 13. 

Definltuin,  158,8.  _, 

Deflnivlmus,  268^  8. 515,  w. 

DefiniTit,  3(3,^. 

Defixern.  iTo,  2. 

Deflxi,  30,  3. 

Deflxo,  14^7. 176,1. 

DeflecUt,  296, 19. 

Deflecte,  219, 13. 

Deflertere.  352, 3. 

Deflectuntur,  267,  5. 

Deflet,103.  2. 121,8.281,li. 

Deflexeris,  282,  9. 

Defluw,  89,  4.  502, 5. 316,  8 

Deros8i,314,  3. 

Deruerit,  199,  2. 

Deroisie,  264, 14. 

Deriinctum,  191, 3.  281, 14. 

Degas,  212, 9.      . 

Degencr,ifl,  1.^08,6 

Degenereiit,  205, 16. 

Degentis,  125,3. 

DegenUuin,  348;  8. 

Degunt.  297,  2. 

Degusiare.  95,  <k 

Degusuta,  171,  3. 

Dehinc,  175.  8.  i»  11.  fl8L  S.  ^ 

DeK,  229. 18.  »7«.  UM»,  aHfc 
quc  locis  3. 

Deiccerinr,  321,  2. 


ISS5 


IMDlCeS  AD  LIDROS  M  CONSOLAHORfi  PHILOSOPBlA. 


im 


Dejeci,  45,  6. 

De;ecU,  U,  *.  di,  1.  272,  27. 

DeieciuiD,  U,  10. 

Deiiiceps,  II,  7. 33,  i.  217,2. 

Deiode,  101, 12. 

Delapsa,  51,  5. 

Delalio,  50,  7. 

De  alioiiein,  49, 1 

Delatioiiiiiii,  61 , 8. 

Delalorom,  52,  1. 

Delatori^,  48.  4.  25,  4.  193,  5. 

Delaioriiin.  53,  6. 75,  4. 

Delaium,  55,  2. 

DeleeUnt,247,15.292,14. 

Delectantur,  268, 18. 

DelecUl.  110, 5.  124,  2. 155,  8. 157, 


20 

Deleclationis,  178,  12. 

D-lectet,  179,  18. 

Delector,  513,  6. 

Belectus,  lOJ,  6. 

Delegeras,  45.  4. 

Deleri,  HO,  7. 

Delevit,  158,2. 

Detioare,  292, 15. 

Df  licatiflsiiuus  122,  4. 

DeUcias,  111,3.120,6. 

Deliciis  505, 22. 

Delictis,  122, 1. 

Deligeodo,  ISO,  7. 

Ddniersi.  216,  4. 

D<*mer&it,  310,  3. 

Demerso,  238,  10. 

Demoar>ti'a,  171,  9. 

Demonstraodiim.  228,  2. 535, 17. 

DeiuoaHtrare,  525,  12 

DemOMSirat,  166.  1.  219,5.267, 19. 

DeiuonstraiionilMM,  126, 1. 156,  5. 

Deuionsiralis,  251. 1. 

Demoosiratum,  256, 13.  265, 4.  298, 
17 

DemonstratQr,  264,  4. 

DeniMWt:  aviiims,  219»  9. 

Demonstrem,  %M,  2. 

DenKiiislret,  280,  8. 

Demulcet,  III,  3. 

Demum,281,2l  534,7. 

Decique,  157, 13. 

Dente,  182,  9.  276,  5.  2%,  2. 

Deo,  53,  14.58,6.  84,2,  aliisque 
.oeia,  16. 

Deos,  251,  6.27^,8.272,9. 

Depellant,  188, 14. 192,  5. 

Depellat,  83, 5. 

Depelle'  e,  219,  5. 

Depellit,  149,13. 

Depl<'rasti,  80.  7. 

Depooere,  201, 5. 

Depotitor,  314,  7. 

Deponitnros.  285, 22. 

Deposuit,  247,  18. 

DeprecalNimur,  249,  2. 

Deprecaodi,  5i8, 2.  328,  5. 

Deprecetur,  328,  3. 

Depreheodatur,  388, 4. 

Deprebeodisti,  94, 6.  217,6, 

Deprehenditar,  M^  7. 

Deprimit,  238,  20. 

Depuffuant.  297,  4. 

Depuiit,  242, 6. 

Depulsa,  258, 11. 

Depulsioue,  72,  7. 

Depulsor,  297, 14. 
^De.ulsus,  49,  2. 

Derelioqait,  267, 13,  298, 25. 

Descea<1eas,  31  i,  15. 

Desceodere,  102, 9. 

Deseendit,  267, 17. 351, 50. 

Desceodant,  131, 1. 

Descrfbas,  m  22. 

Detcriberes,  4S|  7. 

Deseras,  112,  5. 

Dest^rat,  60,  8.  208,  8. 

Desererem,  52,  2. 

Desererea'ttr«  26d.  15. 

Deseril,  80, 6. 95, 9. 191, 2«  218, 50. 

Dt^rl  ,  V.73, 9. 


Deserunt,  267,  5. 

Deiid^^rabas,  187, 14. 

Desiderant,  178,  5. 180,  2  236, 19, 
aliisque  locis  2. 

Desiderare,  176,  5. 

Desiderari,  178. 16.  268,  8. 

DesidtTas,  5i,  1  212,  7. 

DeMideral,  178, 19. 187,15.218,  51, 
allisque  locis  3. 

Desideraiis  rerfrwif,  135, 1. 

Desideratur,  232,  15. 240, 2. 

Desiderent,  239,  13.  268, 16.  268, 
17. 

Desideres,  103,  8. 

Desideret,  237. 15. 

Desiderelur,  219, 25. 239, 22. 

Desiderio,  92,2.  419,4. 

Desidero,  251,  25.  246^  2.  965,  21. 
287,  13. 

Desidii,340,  21. 

Desieriut,  108,7. 

Desierit,  7i,  2. 156, 10. 272, 2.  273, 
9. 

Designare,  171, 1. 

Designarein,  9, 2. 

Dt*slgnat,  3.V$,  16. 1 

Desina.it,  272,  23. 

Desittat,  .\49,  4. 

Desine,  166,  11. 

Desinet,  297,  26. 

Desinit,  74,  3. 152,  8.  174,  4,  anu- 
que  iouis  i. 

DesiaitP,  212,  14. 

Desinum,  l*.^^.  267,  6.351,21. 

Desipis,  347.  8. 

Desisam,  5z,  4. 

Dcsisti,  85,  6. 

Desisiis,  157,12.222.9. 

Disislit,  96,  2.  194, 12.  219,  5. 272, 
23 

Desistiint,  267, 7. 

Deslt,  264,  11. 2^5,  25,  536, 8. 

DesKiatum,  lOv),  5. 

Despeciiores,  194, 5. 

Despiciens,  3  0.  28. 

De»;ic.l.2l8,52.2a0,  1.347,7. 

Destiiciuut,  298,  7. 

Dest  natuni,  187,  2. 

Destiterit,  237,  4. 

Desiituil,  86,  9. 

Destitu:a,  239,  24. 

Destiiiilus,  543, 10. 

Deslruiiur,  279,  18. 

Desuper.  27,  3.  56,  6.  337,  8.  552, 

bet,  251,  8. 
DetCKas,  42,  5. 
Deiegat,  29U,  4. 
Deiegil,  165,  3. 
Delenit,  172,  9.  * 

Deteriora«  282,  10. 
Deterioiem,  297,28. 
Deterreot,  i98,  16. 
Deiexit,  166,  9. 
Deiioelur,  273,  8. 
Detorc|ueri,  325, 1. 
Detrahat,  269,  7. 
Delraherciit,  15,  2. 
DeiralMiit.  122,7.277,16. 
Detraximiis,  lOO,  4. 
Detraxit,55,2.46,  3. 
DelrecUntium,  247, 6. 
Detrudat,  272,  28. 
Detruditis,  136,  5. 
Detrasisti,  282, 10. 
Detulere,  57, 4. 
Detulisse,  41, 10. 


,11. 


Destera,  tt,l. 

Dextra,  184, 5. 

Dextra,  97, 1. 

Dic,  84,  1.  84, 6. 

Diiam,119,5.246,28. 

Dicannis,  267,  9.  550. 7. 

Dicantur,  21(»,  2. 352, 16. 

Dicas  351,  5. 

Dlcatur,  326,  7. 

Dicebas,  170,  6.  259,  28.  S48,  tt. 
248, 1:5. 

Dicendl,  108.  5. 

Dicenies.  344,  2. 

Dicere,  53,  5. 165, 4. 179, 17,  alilf 
que  locis  2. 

Dicereiuur,  .*S6, 8. 

Dicereni,  ^3,  iS. 

Diceretur,  53, 9. 

Dices,  262.  7. 

Dici,  219, 11  279i  1.  281, 16.  297, 
7. 

Dicimur,  .Sl,  1. 

Dicis,  171,5.518,  1. 

Dicitur,  159,  6.  228,  8.  SBO,  15. 

DicUuL,  2,  3. 

Dieuntes,  12, 5. 

Dicut,  168,  25. 

Dictum,  210, 4. 

Dicturaiii,  246,  26. 

Dlcturum,  54,  6.  356»  1. 

Dldicerain,  44,  7. 

Didicerls,  249,  9. 

DididsU,  105,  5. 187, 2. 272,2  K 

Die,  5(1,  6. 

Diebus,  89,  6. 

Diem,  27,  5.  50,  4. 168,  S,  aKiefH 
locis  2. 

Dies,  85,  5. 10,2 1  112,  4,  9Xm^ 
locis  5. 

DilFeras,  292,  14. 

Diirereuiibiis,  545, 9. 

DiflTerre,  218, 14.  288,  4. 

Ditrert.  273  7. 

Dimciliori,  324,  f . 

Difljcills,  280, 5. 

Difficu  tas,  503,  19. 

Diffieuliaie,  157, 11. 

Diffluere,  178,  4.  295, 18. 505, 11. 

Dimindi,295. 17. 

DifTundunt,  238,  It. 

Diffiisa,  162,  7. 

DiKerit,  294,  4. 

Digesta,  t%  6. 

Digna,  550,  5. 380, 10. 

Dignam,  2  5.  8.* 

DigDissima,  312,  5. 

DiRiiissiiue,  230,  1. 

DigQissimum,137, 8. 17T,  8. 179,  % 
aliisqiie  locis  2. 

Diffniias,  149,  16.  180,  1.193,11. 

Digullate,  146,8.286,1. 

Diguitatcm,  57,  4. 136, 4. 

Digniiates,  110,  4.  180,  2.19^1» 
allisqu('  Ircis  4. 

DiKniutib  .s,  61,  5  148,  1. 146,8, 
tlitsitaeli)ci»6. 

Digiiitatis,  57,  5. 145, 1 194.  2. 

Diguiuiuro,  101, 1. 

Digoiuti.  230,  23. 

Dignius,  14<J,  6. 

Dignos,  149,  16.  193,  6.  285,  29. 
297,  .'5. 

DignoscTe,  14, 6. 
Dignoecit,  297,  11.  519,  5.  380, 15. 
350,  25. 
Digniim,  m,  19.  m,  1.  116^  9, 


Deum,  85,  4.  84, 9.  208,  5,  alUsqoe  diistiue  locis  2. 

lods  18.  Diis,  297, 21. 

De  is,  44,  9.  54,  2.  80,  2,  aliiaque  Dijudicat,  537,  8. 

Ioci8  20.  Dilabatur,  249, 5. 

Devenerit,  194, 9.  Dilabiiur,  228, 14. 

Devif,  212,  1 .  Dilabunliir,  3»),  7. 

Deviis,  211. 2.  315,  4.  Dilalaro.  157,  17. 

Devios,  166,  6. 214, 1.  Dilige,  2H6,  8. 

DeviUre,  239.  18.  Dlligenter,  334,  4. 

Deviut,  237,  19.  Diligentia,  258, 14. 

Devitts,  177,  5,  Dilavium,  146. 1. 

DeTOramnt,  48, 2.  JNoifaMtif,  m,  II. 


Dlra,  177.  It.' 
DiriK'  ba9,  St,  7. 
Dlrigeas,  m,  16.  i99,  16. 
DlripienJis,  SG.  S. 
DiMedeps,  166.  lU. 
DlKt^ji,  9W,  t»  S^N,  18. 
DlMeduni,  iiil,  U, 
'Discerei.WI.il. 
Dbceriiil,  319,3. 
Divernendo,  31S,T. 
Disceraerr,  297.  6. 
DiccerDitii,  !t!fJ,  2T. 
DlKerpenlibus,  299,  iS- 
DiscBsterb,  93,  ». 
Disceuerli,  91.  15.  SS9,  13. 
Dbcesd.  ICB,  6. 
DiKiderani,  33,  T. 
DlKiii)inls,(W,i. 
DlMii,  Mi,  3. 
Dl^orcltui,  157, 18. 
DiKordii,  330,  4. 
DlKordiK,  tS,  i. 
DiKordiM,  48.  S. 
Diicors,  til6,8.3ai,  IS.  339,1. 
Dlscrepanv,  230, 16.  33K.  U. 
Ditcrapare,  218,  tl.  347,  4. 
DlMrepirenl,  231,  33.  236,  8. 

Dtecrelionent,  131, 23. 
DiKretionis.  10,  4. 

DiscriiDlDit,  61, 9. 

DlacD(u,  26, 1. 

Dliijice,  226,  4. 

DisiuactDni,  329,  li. 

Oispenuiis.  331,  21. 

[AS>^n"r>-  S98,  1». 

DUpeoMlio,  297,  28. 

Dlipertii,  IIEI,  2S. 

Dlspllcere.  33, 6. 

DlspoDat,  236. 16. 

DlspoDenteai,i99,2l. 

Disponenlis,  s47,  3. 

Di>]iaaefei,  2i6, 11. 

DlspoDil,  146, 11.  U6,  S3.  347, 13, 
■Ulsqoe  lods,  6. 

Dl«posUe,»R,  11. 

Dlspodiio,294, 1. 

D^lUone,  ^,  1. 

Oisposltlnais,  288, 7. 

Dlspositisslnu,  Kl,  14. 

DisposlltM,  346,  10. 

I^posalt,  394, 13.  390,  7. 

DlspoUbM,  2M,  11. 

Diipnuthxiis,  313, 1. 

DiSieallDnt,  399,  5. 

Dissentir«,  Ki,  19. 

DinepU,  303,  4. 

DlHeptnm,  328, 13. 

Dissenm,  145.  i.MO,l. 

Diswebss,  43,  6.  348, 13. 

Dtserere.  281, 17. 

Disaerts,  343,  3. 

DiMerai,  20S,  S. 

Dliseniit,  393.  I. 

IHssidMDt,  173.  II 

DiMideni,  386,  3. 

Distidentet,  180, 6. 

Disslliet,li8. 1. 

Dissimlle,  »7,8. 


r.  316. 3. 
Dlra»cUrei,  91,  8. 
Dissolnntiir.  9:^8,  34. 
Dissohti,  112.3. 
IHuolvere,  3»,  4. 
Diwolvl,  213,  8.  «7, 4. 
Diwolvliur  337, 7. 
DlsMlDUa,30,l. 
Diwinr,  81    1. 
Dlsson«re,  336, 7. 
Dlsiint.  m.  3. 
Di«1*nles,  1S7, 10. 
Diilt^ivlltDr,  157,  4. 
Dlslinriione,  135,6. 
DbiiDgaerii,  133, 13. 
DlstrKtiis,  211,  B. 

Patrol,  LXUl 


WDEX  TOCABDLORCM 

Dislrihuni.  76, 5. 

DiHra^erinl,137,IO. 

Disiribnit.  198, 4.  334,  3. 

Dlsiribuu.  291,  4. 

DislTibutr,  337,  9. 

Dlteiis,lU,6.       . 

Diu,200,5.  334,  3. 

DlTelleret,  116,  8. 

Dirersi,  218.  11.330,  3.  330,  13. 
sliisque  lorls  7. 

DlTeraiin,  119, 10. 

Dlierwrum,  157.17. 

Dlrersis,  180, 4.  316, 6. 16S,  1.  313, 
9. 

DlTer^iUs,  216,  8. 

Dlierbiuie,  137, 11. 

DlvefW,  176,  5.177,1. 

DiTeruim,  76,  8.   350,  2.  330,  4, 
■Ilisqae  lods  4. 

DlTersus,  137, 1 

Dlves,  (07,1. 190,1 

DlTldeDiibaf,  339, 1. 

DlTldis,  6«,  4. 

DiTidil,340,  17. 

DlTlDi,  15T,  3.  303,  9.  193, 6,  llii»- 
qoe  loeis  5. 

DiTina,  »1,  10.  196,  11.  19T,  19, 
6{a,7. 

DiTiaK,  83,  6.  86,  It.  318, 9,  >>1I[|- 
qne  locii  13. 

DiTlnsm,  «73,  9.   S2S,  7.   545.  t, 
alllsqBe  locto  4. 

DiTln*rDm,  43.  S. 

OiTlnationem,  5Si,  9. 

DlTlai,  299,  16.  343,  14.  SSO,  90. 
581,7. 

DiTlnis,  195, 1.510,4. 

DiTlDlUs,23q,3t.23t,4. 

DhiniUteni,  251. 6. 

Dlvlnluii,  395, 11. 

DlTinliatla,331,4. 

DlTlniins,  118,  8. 

Ditiao,  SSO,  17.    . 
DlTlnam,  IS8,  9.  919,  SL  397,  95. 
351, 19. 
DlTlnos,  550,  IS.  559,  9. 
DiTiM,  540, 18. 
Divltes,  188. 13. 
DlTiti».  131,5.139,8.131,6.180, 

'DtTUiarum,t6e,  19. 

Di.iiias,  131,  10.134,  II.  178,8, 
■Ulsqne  locls  1 

DiTitiis,  151,  13.  177,  4.  18T,  8, 
■lilsqne  locls  2. 

Diutornior,  280,  1.281,21. 

Diuiurnltts.  230,  9. 

DiulDrniUte,15B,6. 

Dlutnrniiitem,  138, 10. 

Diierat,  512,  1. 

Diierim,ei,l. 

Diieris,  967,  11.373,  1. 

Dlii,  5l4, 11. 

Diilmu*,  177, 1.  195,  4.  219,  13, 
■liisnDe  locU  3. 

DiilBii,  73,  2.957,4.312,4. 

Dlill,  33,4.210,8. 

D(Ke>t,  211,  1. 

Doctrlna.  143,  5. 

Oocai.  317,  2. 

Doculiii,  .';uf ,  7. 

DocumenU,  53,  1. 

Doleas,  134,  B. 

Dolor,  5,  2.  76, 2. 76, 5.  90,  3. 

Dolore.ll,  1.93,  S.119,  4.  38S,  9. 

Dnlorem,  KJ,  3. 

DolDres,  13,  S.  309,  S 

Ddoribus,  12H, «.  179,  [T. 

Doloris,  109, 1. 

DolDiiii,  78,  7.  86,  3. 

Domcsiicii.  318, 19. 

Dnmei,  301.  3. 

DorolDci,93,8. 
Domioiin,  95,  3.101,  U. 
Oaiiiinainm.  155,  S. 

DomiuK,  370,  10. 
Domino,  131.  1. 
Doinin»!,  3!;3,  1.3G9,  10. 
Domlnnm,  ISI,  13.509,1. 


.        .  1586 

DDMdaas,  969, 1.309, 11. 
Domltor,  IBl,  10. 
Domo,  110,8.  Ki7.  II. 
DooKis,  151, 3. 160,  I). 
Dorouii,  308,  7. 
Domiim,  119,  S.  179,  5. 158,  0. 
Domos,  89,  1.103,6. 
Doiuus,  18.3. 134,  4. 
DonsniMHen,  131,3^334,5. 
Donimos.  251, 3. 
Don»i,35t,S.511,4. 
Donall,  ^l,  8.  ' 

Donec.  HiO,  6. 
Donia,  361,8 
Duies,  119, 1. 
Oraconi.  300,3. 
Dua>,  331,  9 
Dubio  procul,  KSl.SO. 
Dubiiibilis,  168,  13. 
Duliiiabis,  264. 17. 
DabiUndum.  116,  3.  21S,  4. 
Oubliare,  250, 14.  261, 15.  379. 11. 
Dubitiri,  13S,   3.   188,  8.  318,  5. 
•llisque  locis  3.  • 

DubiUs,  «1)5,94.383,6. 

Dublut,   H\f,  9.    1»,  9.   lid,  8, 
allbiiue  locU  i. 

Dubiutlo,  S8, 13. 

Dubiut-aoe,  299,'6. 

Dnb  Uiur,  336,  5. 

DubitaTeril.l4H,  1. 

Dubiles,  188,8. 

Dubltei,  319, 4. 

Dubiio.  958,9. 364,1. 

Dubiam,  140,  4.  319,  1.  139,  9. 
965,13. 

Doeatar.  391, 17. 

Doee.  36, 9. 

Ducero,  37S,  13. 

Docendam,  555, 99 

Dacere,17l,S.  3.<(4,15. 

Ducw  wrbiim,  130, 1. 

Ducl  verbim,  3B3, 18.  349, 14. 

Ducimas,  339,  8. 

Oucismmun,  2TS,  t. 

Oueis  terbm,  331,  K. 

Duclt,  186,  i.  -366,  1!.  394,  II, 
tilisque  locls  3. 

DDcilar,  988. 4. 

Dueui.28S.ll. 

Dadnni,89,  4.  9K,  1.  SS9,  te,  ■llii< 
qne  locis  3. 

Dnlcedinero,  299,  34. 

DulcediDis,  95,  8.  lOS,  5. 

DnlceiJo,  lil,  7. 

Dulces,  II,  2. 

Dulcuscam,  171,4. 

Dalci,  183,  4  185, 10.  fSI,  10. 

Dplcia,  197, 9. 

Duldbus,«,l.l3,  6. 

Dulclor,  lTt,l. 

Dam,  7,  S.  9,  1.  Gl,  3. 93, 8,  alii» 
DDeloelslS. 

Duo.330,  IS.161,9.  365,16. 

Duobus.  330,  1. 

Duorwni,  III,  1. 

Duus,  1(0,1.235,3. 

Dura,  98,4.238.23.988,3. 

Diiram.  191.1. 

Darare,  303, 7, 

Dural,  239,  9. 

Duri,  308,  6. 

DiiTis,  108,  S. 

Durum,  180,  7. 

Dui.Se.  4.127, 1. 

Duierit,  168.8. 


E,  110,  4.  510. 1 

F.  rontrario,  315,  6. 
E  coDverso.  325, 1)!. 

Ea  nomin.  linq.,  84, 11.  (B,  )  139 
6,  alliique  loris  ^. 

Ea  nomin.  pJnr., 113,7  l^D,  19.338, 
17.  aliisque  locls  7. 

£a  occtii.  pliir.,  60,  6. 75,  S.  134, 
13,  •liisqiie  locis  iO. 

Ea,  53, 7.  91,  7.  103,  9.  ■Illsqiis  Uh 


45S7 


INDIGES  AD  LIBB08  M  CONWLATIOttE  PHILOSOPinA. 


Eadein,  94, 10. 04, 17«  132, 6,  JkMis- 
qae  locis  16. 

£aUem  abUU,,  11,  2. 

Kam,  SO,  S.  74«  2.  81, 10,  alUaque 
locis  12* 

£aiiideiii,  11,  8.  146,  5.  2S1,  18, 
536,17. 

Earum,  44.  S.  1S2, 1 .  238,  4.  SSd,  6. 

fias,  44,  2. 180,  2. 102,  4.  alii«que 
locis  5. 

Eat,  173,  4. 

Ebore,  74,  4. 

.fibrius,  179,5. 

Kcce,  2,  3. 

Kchiuis,  ilo,  8. 

EJat,  174, 2. 

Kdisseras,  293,  S. 

Kdit,  20S.  % 

Edita,  103,  5.278«  JD. 

Edixit,  30, 4. 

Educalus,  24,  2. 

£<itteaTi,  101,  6. 

Effseeral,  52,  6. 

Eireeisse,  53, 12.  264,  16. 

EflTocit,  m,  1. 

E(r<e(  tilMs,  149, 13. 

Etreclii,  149, 19. 

Eirectum,  2.2,  14.  204,  10.  209, 11 

ESecuiH,  257,  2.  261,  10. 266.  17, 
tliisque  lo<'is  2. 

EfTria,  228,  14. 

Effeto,  5,  4.  22,  1. 

Efficacem,  i80,  9.  335,1. 

Iffl.  acior,  ^OI ,  6. 

Efteaix,  498,  5. 3X0,  5. 

Efficere,  148,   11,  187,6.  m,  h 

1.2. 

Efficiendmn,61,10. 

Efficiens,  341,  2. 

Efficieniia,  246,  U.  267, 18. 

Efficieiiti.in,  236, 10. 

Efficit,  126,  8.  U9, 16.  UW,  4,  aliUh 
luelocifiS. 

Effiofferc,  349,  10. 

Efflagito,  170,  7. 

Effugere,  .532,  5. 

Effuwlendo,  152,  2. 

Effuso,  152,  3. 

Egeat,  218,  2.  218,  15.  219,  2.  246, 
10 

Egebit,  188,  6. 

l'gens,  179,8. 

Egentem,107,2. 

Egere,  217. 10.  218,11. 

Egerel,  188,  7. 

Eget,  43, 1.187,14. 187,  ISdti. 

Kgimus,  281.  17. 

Ego,  14,  5.  45, 1.  45, 5,  aliisqoetlo- 
eis24. 

Egrediarc,  248,  0. 

Egrediarls,  248,  8. 

£heu,  7, 1.214, 1. 

Ei,  73, 5.  83,  2.  95,  3,  aUisque  locif 

*Eidem,  280,  23.  319, 1. 

Eis.  123,  2.  131,  3. 146,  7,  aiiisqoe 
locislO. 

Eisden,  J50,  6. 110,  9.  136,  7.  298, 
14. 

Ejus.  12,  1. 12,  5.  25,  4,  »101^ ue 
locis  12. 

Eiusdem,  44, 4. 271,  4. 

£labi,281,9. 

Elaborant,  177.  5. 

Elaborat,238,9. 

Eleaticis.  14, 1. 

Eleginomen.S,  1. 

Elaglsii,  95, 4. 

Elemenu,  222. 2. 206^,  5. 301, 17; 

Elementum,  11.  7. 

Elephantos,  212,  41 

Slleit,  209,  11 

EHgendae,  200,  4. 

EHminat.  299,  21. 
'   Elingaem,  24, 6. 

Elucel,  1 10, 6. 

Kludere,  92,  4. 
,   Elusus^  78,  3. 

MmutCftr^ref  505^  22, 


Emendant,  298,  i6. 

EniereSf  118,11. 

Kmeruut.  298, 9. 

Emettenoum,  313,  4. 

Emicat,  28,  1. 

Emioem,  266, 18. 

Eminct,  43.  2. 

Eminus,  336, 18. 

£ruisies.  166, 11. 

Emissus,  27,  4. 

Emtam,  254,  4. 

En,  324, 1. 

£i>aubMBiu,  121, 4. 

Fnaiei,  347,  1. 

Enervaiius,  267^2. 

Enim,  5,  1. 12, 6.  52,  %  attiaqttello- 
cis117. 

EBeii;286, 1 

Eommien,  13,2.  36,7.  t36,5,«UI#» 
que  locis  18. 

£o  adverHum  %j,  186, 5.  212,  % 

Eoloci,314,7- 

Ko  quo  inagis,  194,  5. 

Eo  ipbOquod,  272,7. 

Bo  utque,  92, 4. 

Eo  pro,  ideo,  137,  7.  165,  5. 

£odeiu,65,  2.  IK), «.  M«  1,  Z64,  |6. 

Eorum,  33, 10. 103,  3. 198,  2,  att«v 
4tteloctsl6u 

Eos,  135, 4. 193, 10. 194, 1,  Mmfm 
lecisH). 

Eosdem,  102,  2.  267,  0.  267,  iHL 
268,8. 

Kpicureum,  13,  A, 

&Nearus,  170. 1. 

Equiundi,  232,  14. 

Equiiare.  23i,  dlu 

Equos,  174.1«.  21»,  4. 

Erant,  11, 1. 

Erat,  8,  2.  32,  ^  4:^,  ^  attiM|Be  locis 
5. 

Erect»,  266, 8. 

£rept:t,  188, 5. 

Er^plor,  273, 1. 

£rga,94,  3. 

Ergo,  161,  5.  270.  7^ 

Erigamnr,  345,  10. 

Eripi,  12.\  4. 

Hripiat,  188,  4. 

Eripies,  212,  5. 

Erit,  i;;7,  21.  229»  6.  234,  1.  «IHs- 
^ue  locis  7. 

Errare,  179,6. 

En» ,  04,  5. 

EiTor,  56, 5. 124,  3. 137, 1,  aliMqt» 
locis  6. 

Errore,  33,  10.56,1327,7. 

Erroris,  242,  4.  556^  12. 

Erubescant,  204, 5. 

EriictaDtibus,  146,2. 

Es,  24,  1.  42, 1. 72,  3,  aliitqike  iocis 
7. 

Escas,  182,  3.  183,  8.  239,  fl. 

Esse,  33,  9.  44,  0.  48,  5,  elueque 
locis  324. 

Kssem,  48,  6« 

Essent,  131, 3. 

Essci,  11, 7.  U,  6. 1 1,  7,  liliisqiie  lo- 
cis  15. 

£st,9,  3. 14,  11.  2.5,  1,  aliiaque  lo- 
cis  m. 

Esurlre,  188.  11 

Et,  3,  1.5, 15,  4,ftliisque  tocis  103. 

Kt  initio  veriodi,  132, 7. 136, 1. 251, 
8,  aHisque  locis  9. 

Krenim,  15S,  6.  158,  10.  165,  5, 
aliisque  loci.sl7. 

Eiiam,  tO,  7.  53,  5.  54,  4,  eUitque 
locis  67. 

Eiiamsi,  325,  13. 326.1  335,  14. 

Etsi,  112,  3.  179,4.  &7,  S,  •Ui8()oe 
locis  2. 

Eum,  14,  2.  171, 1  193, 8,  aliiaque 
locis  8. 

Enmdem,  295, 12. 

Kiindo,  350,  4. 

Euiihr;tes,  316,  1. 

Kuri,  128, 1 

Euridicen,  254, 114. 


Kuripi,  97,  2. 

Euripidis,   210,  7. 

Ku^s,  275,  3. 

Evacuibo,  552,  1. 

Evandrl,  510,  5. 

Evaseras^  24, 1 

Eveniaut.  335,  25.  551,  :t3.  o^A^  ^. 

Kveoiat,  297,  2  i. 

Eveoiendi,  325, 14.  935,  iS. 

Kvenire,  324,5.326,  4.  a»,2,>^s- 
que  locis  4. 

Evenirent,  335, 25. 

Evenit,  271  2S.  305,  il 

Eveniunt,  520.  5.  SS8,  10. 

Eveotum,  60,  6.  MS,  0. 514.  44« 
aliisque  locis  5. 

Evenmra,  826, 8.  S26,tt.8^.  24. 
aliisque  locis  5. 

Kveotunun,  325,  5.  5S6,  15,  351, 

Evenlus,  55,  7.  326,  6.  326,  ii, 
aliisqne  locii  5. 

Evici,  74,  4. 

Evidentius,  267, 10. 

EviUri,  526,  11 

Evdlet,  222,  4. 

Evolv^e,  202, 2. 

Kx,  87,  1. «7,  4.04,  14,  litlM|Mll- 
cis66. 

Exacerbare,  298,11. 

Exa  erbasse,  48,  5. 

Kxacerbes,  95,  i. 

Eiaeqnaiis,  145,  2. 

Exsqueiur,  273, 3. 

£t«8luanli<,  07,  2. 

fixaggerat,  282.  1. 

Exareticere,  230,  i. 

Exarmaveris,  40,  4^ 

Excedere,  344, 11. 

Excedunt,  295, 11. 

£\cellat,  13(>,  9. 

Exci^Ileniiam,  5^  8.  t3I,7. 

Ezcedeuier,  268,  i. 

Lxceileotioribiis,  M,.t. 

ExoKlleatis,  136, 2. 

£  celieuiissimw.m,  170,  tS. 

£xcels:i,279,  18.  551^29. 

Kxceiso,  550,  16. 

Exceperit,  55,  7. 

Kxcepi,  45,  4. 

Kxcepias,  299,  4. 

Kxcessit,  li,  5L 

Kxcipiiit,  106,  5. 

Excitans,  341,5. 

Excitantis,  38,  5. 

Kxcitare,  m,  15  183,  U 

ExciUt,  234   10. 

Kxcitatur,  213,  3. 

KxriUveris,  264, 1 

Excitet,  343|  4. 

Ekcilus,  541, 10. 

Exclairiure.  61,  tl 

Exclamat,  204, 1 

Excogi«ari,  2U4,  4. 229,  3.  290,  23^ 
aliisqup  locis  2. 

Kxegimus,  249,  2. 

Kxpmilar,  43;  8. 

Exempli,  2.''0.  19.911,  t. 

Exempo,  2il,  5.  336,  17. 

Excmplorum.  19»^,  3. 

Exomplum.  280, 16  298, 1«i. 

Exemiam,  l.^i^,  9. 

Exercendi,  304, 4. 

Exercer»»,  102,  1.  147, 8.  268,  H. 

Exerceri,  281,  16. 

Exe  cet.  18,  5.  m,  5.27»,  2.36~\ 
2.  306, 1 

Exerceiur,  293,  1 

ExerciUtioee,  166L  5.  286,  6. 

Exercitii,  299, 1 

Kxercitus,  38,  1. 

Exercuit,  314, 10. 

Kxeris,  317,  9. 

Exhausil.  261,6.202^11. 

Exhorreat,  122,  8. 

Kxhori;itio,  312,  1 

Kxii,'cTelur,  47   4. 

Exigua,  212,11. 

£xigu«,  157, 1. 


ISM 

KiigQj.  SSO,  i. 
EzMute,  157.  9. 
Exilii.  136. 4. 

Kiisut,  i>B.  e.  137.  8.  3S8, 1. 
Eiitiend>,3>S,  31.531,3. 
EiiiteuJo,  3r>l,  23. 
Eiisl  te.  3W,  R.  BO,  8.  5i3,  i*. 
•llJsqlie  locia  1. 
KiklitQiot,  «7,  3  906,13. 
eiisliDmre,  219, 30. 
Exislimirl,  Ti,  S.  109,  4.  149.7, 

Eiiilinias,  86,  6.  Itl,  8.  SST,1& 

tliinqucioris  S  ^ 

E^isUiMum  I.3M.3.K(L1]:, 

hlistiinatio.BO.  8.(10,», 
Eiisiimaiiorie.fll.S.  «6,7. 
EiiiiiiiiUi&,  137,3. 
EiiiiinmBriin,  «3,  3. 
EilKtimenl.  179,  ];. 
Eiisiiniei,  3».  13. 
Eiislil.m  U.  337. 1. 
EilMDal.  S.H,  30. 
Eiiili,:»,  t. 
EilIU),  8U,  7.  gt,  16. m,8,lllU<ilW 

EioiiUnd»?,  9i,  la. 
Einplo,  r-t,  u. 
Exordii*,  II9S.  g. 
Cxordla,  MS,  19. 

Evordium,  319.  .U.  S8.13.  S3T,  K. 
Etona,  01.  9.  31.^9. 
Eiou.  119.3.  119,  IDl 
Et).edieaib.  313, 1 
■Ripedlre,  33i,  S. 
Eipediu,  531,  i. 
EipCiIiiiDl,  31', S. 
.Expeilere,  199, 9. 
EipeDitero,  334,  B, 
EtperiDSDtum,  IW.t. 
E<perlor,  315,  4. 
Ei|.erieni.i7l,l. 
Eipenes.  mi,  17. 
Eiperium,  310.6. 
Ei(enu»,I!a,5.199,7. 
Lxixlcndi,  3.36, 13.  M,  9.  >BS,  ».. 
KS,  II.  3Gh.  I;. 
Eipi'teii.ia,  195,  8. 
E^iieiendomra,  119,lQ.»J,7.ffll. 

Eipelpaditm,  180,3. 
E.peil,S5J,9. 
BxprlMu.  U7, 1. 
Eipeiiliir,131,  11. 

Ripleadjm.  3ia,3. 
'     Eiplere,  168,  JT, 
E»pleri,  ISS.  17. 
Eiplelur,  18H,  IT. 
Eiptcturas,  100,3. 
EtpIiubM,  119,  1. 

Eiriwre,  I8S,  3.  tfQ,  1.  sga,  I. 

Elplicarel,  116, 11. 

Eiplinri,  261,  H. 

Eiplicat.  Sii),  9. 

£iplic>ta,39i.  6. 

Eipiicailo.  tJi.  S. 

EiplifJlur,  i93,  16. 

Eij,Jicei,  \Gi,  r.  SSD,  8. 

Kijx  niiii,  il6.  8. 

Eipriniere,  319,18. 

Ei«llii,31,3. 

Eitilium,  SO,  1  TS,  1.113,3. 

Eitoriet.  R3,  6, 

Eispecure,  11,  S.  179, 18.  Va,H. 

Kis|iert>9,  tl.  3. 

Eispeclilionem,  111,3. 

llMpeciivi.  ITI,  3. 

Eiapecio,  219,  50.  331, 8. 

£i<polUium,  HG,  3. 

£i«i(,  108,  6. 

Ekitei,ISI,6. 

EiMincll,  133,  3, 

Eislirpare,  Hi,  II, 

EistHerit,  238,  11. 

K»?lilurum,5BI,  1. 

Eiiui,  7i,  i.3s7.  l. 

Exiulire  73,  5. 

SlHlbl,  SOl,  1S. 


IWEX  \OCABOLOnOM. 

Etw)eni,73, 1.  86,3. 

Eisulei,  163, 1, 

Eilendibe,  308, 1. 
'   Exieuio,  316,3. 

Eitenw,  191,18. 

Eileris,  511,  13. 

Eilrrna,  135,  13.219,». 

Eilern»,  M1,S. 

Eilern»«,17,  1, 

Eilernis,  1S5,  7, 

Eilernuni,  319.4. 

E\lime9c«s,i0,3. 

Eilimis,  "li).  1. 

Elliniura,  3l>t,7. 

tilimus,  »5,  15. 

EKtr3£iinirf</i»uae,  S.37.& 

EiiM,<inf  rfuim..  l2i,  5,  »7,  IJ, 
S38,ll,*liis4]tieloci»Q. 

Eilrenu,  tSg,  U  17!,  18.  Stt,.l. 
310,8. 

Eitremaali/al.,  11,  H. 

Eilremaiii,  rM.  2. 

Euremo.  (l.i  TO.J.  1»,«. 

Kttrinsccua.  176,  H.18B,«.  SIB,  19, 
alllsque  loris  6. 

EtiuKvet,  10,6. 

Exubenns.  39S,S. 

EmberulSl,  t. 

Eiuii,  307, 6. 

Emlns,  64,  ti. 


Fabricil,  163. 1. 
Fabute,  351, 13. 
Fahnlfah  247,16. 
Fic,171,S. 

F*cere,  13G,7,li(),£.mi3,jUl- 
qae  lodi  1 1 . 
F>cereni,  399,  S. 
Fweres,  BB,  6. 
F»cfrH,51.1. 
Faciim,  171,9, 

Ficiiuit,  131,  9.199,1.  SSL  IS. 
F»riai,  351,  i, 
Faciil,  m.  13. 
Ficialis,  136,  5. 


131.  1) 


30,  2. 

l''aciPhd'i,2ni,  13, 

FjiciendiP.  I9k,  9. 

Fscienilum.  'JI9, 32. 

FjiMein,  liiO.  3. 

Fscipnt  tii,  15.  4. 

Fsdcnlis,  iSS,  9. 

Fsdeuilum. 331,31. 

Fscie^  nwnex.  43, 5.  74,  4.  Slfi.  B. 
547, 5. 

Faclei.  133,  U.  191, 10. 301,  B. 

Fsclle,  1^1,  1  m,  3.  140,  18,  aUi- 
qne  locts  \ 

Fscili,  139,3. 

Fsclnorls,  Kti.  1. 

Faclnorum,  3.57, 10.  379, 18. 

Fsciuas,  6t,  10. 

F»ds,  325, 1. 

FKit,  74,  «.  9^  14.  91;  fS,  •  UM|<a 
locli  13. 

FaciuDt,  188,  10.  189,  t.  »<,  18, 
■Hlaque  locls  3. 

Facia,  531,  6. 

Facli,  53.  9,  .48,  t, 

Factum.  SS,  6. 75, 6. 98, 1,  ■lUlV«e 

Factarum,  51,7. 
KaclQs,  1 IH,  9. 
Fscullale,  537, 39. 
Faculiatem.  3H,  16. 


Facuc 


F^il 


>.  10. 


n.  »7,6, 


Fallsi,  91^,  3,  leS,  1.191, 13,  dN- 
qne  locis  3. 
Falli,  311,3,334.5.  531,9. 
Fsllil,  166,  3. 
FallilDr.  516, 3L 
Fsllor,  319,  1«.  • 

FilM,  178,1  t77,S.  IKT,,  T,  Uiiipe 


IMO   ■ 

P*iw,dl,3.1ie,  t.  319,13. 119,14 

Falsi.  WS,  8, 

f!*U>i,ot.  l.AT,  4.  U%t4l^lU,9h 

Pslsilsle,  73,  3.  , 

Fslslisti,  3tt,  16. 

FalMIMis,  337,  7. 

Falsnm,  Ift,  >9.  S17,  »■  980,  8. 
Fama.  1^6,3,  157,  IS.tST.U.lOil^ 
ime  lccls  I. 
Fsmi,  157, 7. 150,  5. 

FsmK.Sli,  6.l37,S0.fiff.a. 
Funtsm,  138,4. 
Fimem,  18)4,11. 
Familiarem,  300.  S> 

Fanilli:,rps,33,9. 


Ftniiliaribu»,  ^M^  1. 
Fjmiliaite.  111.1  M.C. 

»8,21. 
Famiiiariias.  198. 1. 
F.imiliarlia[em,  91,9. 
Finiillariiim,  54,  t. 

r!iii»»,«,t.    . 

Fsmiilie,  101,11. 


w,  m 


Far 


laniiliiii 


FniiMlaH.  m.  IS, 
PariJuli.rnm.  131,  3, 
Fas,  31,  5.  ZC,  S.  Sl,  e^ttiiHH  !•• 


S.SWI,1..39%(1,I 


Clf  7. 

nue.  Iiici.s  3. 

Fsiesinur.  187,5.  31«,  ttl.3liP,8; 

Fiieare,  IHR,  3. 

Fatt.-bsre,  3fiS,  6. 

Fstetiimur,  :n.  1, 

Fitebor,  SSI.S. 

Fal.>iir,  m.^.  !10,  Il.lft),l,4U|^ 
ijue  loci^  1, 

Fsit,  S^JS,  0.  SOV,  Ift.  SBI,  Uk  4»* 
qee  locls  3. 

Fsliesi,  STO,  5. 

AlifMaai,  189.  M. 

Fatlgstus,31S,  f. 

Psliscant,  sa^,  1. 

Killscere,  33M,  II. 

Falo,291,  11.  295,1  S»,19. 

F>tuiD,»i,l  385,1  39S,7.»liii|M 
lonls7. 

Faucibus,  t»,  1. 

Faterei,  T,  5. 

FMNr.  178, 8. 

FiTore,  10|,6. 

iWirla,  >«t,  4. 

FcceHi,95,T.  t3S,T.  liSi,  HL  l^r 


Kccil,  30,  S.  98,  1.  IKS,  i«,  til,  0. 
501,5, 

Fecundx,  158,  6, 

Fefellil,  84, 8. 

Fellcem,  8  t.lM.T.JH,  l.iM*. 
qoe  loris  6. 

F^infS,  ^6. 6.  liJT,8. 180,  30. 

Kelieia,  H  3.  3.  358,5. 

Fi-licior,  IHO,  33 

reliciofBS.MO,  13. 

Fcli.ii,  1. 1. 

Fellci'aiirt,1i3,3. 

Felicissiiiium.  ttO.l.  178,3.' 

Felicjl»,  60,  7.  115, 7.  IU8,  i..||tK. 
quelciss. 

Felicitaie,  3^,  8.298.48, 

Fefidisieni,  91. 1».  1».  1  U4,  S, 
*1lisi|tie  locis  1. 

Feliciiails,  »4,  «.  189,  &  44«.  4, 
aliis^ue  locls  13. 

Felix.e 
locis,  7, 

Fers.  188,  4. 

Peraces.  93, 7. 

Feraclor,  315,  5. 

Ferss  cfTbnm.  U7,.U. 


»9.  S.  I31„S,  M 


Fcraii. 

Fer.'.  57.  1.  l.-iT.1. 178,49.  ia»itl, 

FMMndiim,  18,  St. 

Perire,  59,  1. 

rerit,S9,  1,311,  6.  »1,8. 


1391 


niDICCS  AD  UBROS  DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHliE. 


{'m 


Feroees,  S09, 2. 
Feros.iO,  1. 
Ferox,  273, 2. 
Ferre,  120,  7.  i29, 2.  .182,  4,  aliis- 
fne  locis  5. 
Fertiiis,  21, 1. 
Fertor,  97,2.509,  6. 
Ferant,  212,  11.  liS,8.  238.  6. 
Feras,  152,  2,  306,  2. 
Fenreos,  U2. 10. 
Ferveute,  291, 2. 

Ferveotes.  115, 1.  ! 

Fervel,  273,  1. 
Fervida,  66,  3.  502,  5.  ' 

Fervor,251,  II. 
Festiaant,  178,  2. 

Festinare,  205,  3.  * 

Festinat,  210,  3.  299, 19. 

Festinent,  259,  25.  247,  2. 

Festinet,  237, 18. 

Fesiino,313, 1. 

Festive,  158,  !7. 

Fetaam,  296.7. 

Fiant,  298, 12.  335,  32.  350, 17« 

Fial,  296,  17. 

Fida  maiiendi,  94, 15. 

Fide,  78,  3. 167,  1. 168, 17.  515, 7. 

Fidelibiis,  138, 2. 

Fidelis,  163,  1. 

Fideltum,  166,  28. 

Fidem,  60, 1.  248, 19.  301, 19. 

Fides,  112,  A.  264,  8. 

Fidibus,181,6 

Fidis,  168,  24. 

Fient,351,21. 

Fierent,  336.  2.  551,  24. 

Fieret,351  28. 

Fieri,  84. 10.  131, 4. 137,  2,"  aUis- 
foe  tocis  18. 

Fiet,  133,  19. 

•  Figere,  129,  6.  340, 7 
Figil,  315,  2. 
Figura,  347,  8. 

Figuram,  336,  22.  336, 23.  557,  iO. 
Figuras,  337, 19.  3U,  10. 
Figuris,  346, 1. 
Filis,  122, 1. 
Filicem,  175,  5. 
'Filii,122, 1. 
Filio,  53,  9. 
Filios,  210,  4. 
Filis,  11,1. 

Fine,  68, 5. 106, 10. 128,  5,  «liisqae 
locis  4 

1    Finem,  176,  4. 186,2. 187,5,  airb- 
|ne  locis  5. 
Fine8,178,4. 
Fingat,230,5. 
Fingcre,  221,  2. 
Fiogi,  228, 12. 
Fingls.  92,  3. 
Finr,  185 ,  4. 
Finierat,  170, 1. 
Finiret.280,3. 
Finiri,  1226,  3.  281,  0. 
Finis,84,7.  84,11.86,  4.  226,6. 

Fihiti,  158, 11. 
Finitis,  158,  II. 
Firma  nomen,  205,  9.  325, 2. 
Firma,  147,  10  258,  6.  535,  20. 
Firmj  rerdMm,  70,  10. 
'  Firmaroentis,  283,  2. 
Firmat,  302,  15. 
Firmior.  299,25. 
Firmiori,344, 11. 
Firmioribus,  87, 2. 
iFirmls,  504,  8.  305,24. 
Firmissime,  228,  16. 

*  Firmissimis,  236,  1. 
Firmitts,  264,7. 
Firmitate,  2i,3.  238,12. 
Firmitati,  296,1. 
Firmiter,  327,  5.  534,  4. 
Firmitudinem,  212,  13. 

,    Firmiiis,  230 ,  23. 

Firmlus,  230,  15. 

Fit.  60,7.  U6,  7.  158,  l     «liisque 
:l«cis  8. 


Finnr,  231, 4.  231 , 6.  236, 15,  atiis-        Farmatiter  357,  12. 

queiocis6.  Formam,  178,  20.  217,  1.219,12, 

Fixa,  295, 11.  iliisque  locis  10. 

FixlHti,  239, 27.  Formandi,  337,  19. 

Fixit,  309,  2.  Formans,  221, 6. 

Fixum.  265, 6.  Kormare,  306 , 1. 

Flagellat ,  270,  3.  Formares,  43 , 9. 

Flagiliosis,  44 ,  5.  Formas,  293,  3.  343 .  4. 

Flagiliosum,  61 , 9.  Formidabiiem,  102, 11. 

Flagrantes,  299,  9.  Fnrmidandas,  94, 17. 

Fiagraniior,  251, 10.  Formidat,  273, 5. 

Flagrares,  171 ,  5.  Formidinum,  199,  9. 

Flagrat,  331,  I.  Formidolosa,  157  ,  16. 

Flamina,  19,  2.  290 ,  7.  For mls,  294,  4.  341,  15. 347,  4. 

Flammas,  238, 19.  289,  4.  501  0.            Fors.  96,  2.  317,  2. 

Flammata,  152, 1.  Forsitan.  2i7,  18.  279,  15.  297,  27. 
Flammis,  61,  4. 102, 12. 113, 4,  aliis-    298, 19.  298,  25. 


que  locis  3. 
Flatibus,  17, 2.  105,  1. 128;  2. 
Flalu,  114, 1. 
Flatus,  95,  6. 
Flebiiibus,  251,  5. 
Flebiiis,2,2. 
Flectat,  181,1. 
Flectendis,  535,  18. 
Flectere,  254,  7. 
Ftectit,  184,  2.  301,6.  $02,11. 
Flentes,  7,  2. 
Flere,  106, 2.  276, 7. 
Fles,  42  2. 

FIetibus'3,*l.  II,  2.  25,  5. 
Fleius,  98,  3. 
Fievisti,  76, 1. 
Fievit,  308, 1. 
Flexa,18,  5. 
Flexeris,  172 , 2. 
Flexerit,  254, 17. 
Flexos,  303,  2. 
Fiorente,  2,  1. 257,  8. 
Florere,  287,  6. 
Floribus,  20,  4. 102, 3. 153,  12. 
Florifer,  302. 2. 
Florum,  212.  17. 


Fluctibus,  102,  5.  114,  6,  128,5.    86,0. 


Forlasse,  53, 13. 

Forte,  165,  4. 194, 9.  267,  P.  279, 7. 
352,2. 

Fortem,  149,9.505,17. 

Forles,3ll.  1. 

Forriier,  247, 12. 

Fonituiiinem,  149,9. 

Fcrlitudo,  247, 18. 

Fortuita,  85,  5. 

Foriuit»,  118.5. 

Fortuilam,  126,  3. 

Forluili,  514, 8. 

Fortuiiis,  83,  1.  112, 3.  125, 1.  », 
1.288,4. 

Fortuilo,314, 4. 

Fortuitos,  516*.  6. 

Forluitum,313,  21. 

Forluna,  7, 5.  63,  7.  94, 12,  afiisqiM 
locis  7. 

Forluna,  111,  5.  150,2.  178.  11, 
aliisque  locis  3. 

Fortunae,  45, 2. 56, 3. 60, 6,  aliisqM 
locis20. 

Fortunam,  58, 2.  50, 8. 76 , 1 ,  aliift- 
que  locis  11. 
Fortunaram,  advertm  ei  pro$perttt 


215,3. 

Fluctu,  93. 4.  290,  8. 

Fluctus,  70,  8.  270 ,  4. 

Fluens,  106,  11. 

Ftuente,  190, 1. 

Fluentem,  166,  4. 

Fluiubunt,  239,25. 

Fluitantes,  61,  7. 

Fluitanlis,  221,  3. 

Fiuitare,  86,  7.  317 , 1. 

Fluituras,  296,13. 

Flumina,  253,10. 

Ftumine,  516,5. 

Fluxerit,  349,  9. 

Foderet,  314,7. 

Fodiens,  314,  3. 

Fodisse,  314,  12. 

Fodit,  144,  1. 

Foedatam,  298,  22. 

Fodalus,  eu  5. 

Ftje.lera,  70,  5.  529,  1 

Foederat,  307,  7. 

Focdere,  70, 10. 168,  21.  301,  1. 

Foedis, 202,  4.273,7. 

Fcediute,  137,  4. 

Foedum,  205,4. 

FoeJus,  168,  2.  299,  5. 

Fouienta,  109,2.  131, 1. 

Fomeulis,  87^6. 

Fomes,  243,  5. 

Fomitcm,  8  i,  9. 

Fons,228,7.302,12. 

Fonte,  303, 4.^31 4, 1 5. 31 6,  t .  328, 12. 

Fontem,  226.  2. 250,  2.  327,  4. 

Fomil)U8,2?)2,6. 

Fore,  44,2.  248,13.281,21. 

Forenses,  188,  4. 

Forent,  101,12.251,24. 

Foret,  10,  3. 50,  4. 194, 11,  aliisque 
locis  3. 

Forinsecus,  545,  2. 

Forma,  115,  3. 221,  4.  22^,  2.  252, 
7.  249,  3. 

Forma,  237,  8.  337,  8. 

Fornue,  212,  16. 


Fortunas,  45,  3.  46,  5.  296,  8. 
Fortunatissimis,  122,  6. 
FortuDatum,  111, 8. 
Fortanaius,  166,11. 
'  Fortunis,  105, 5. 
Fovens,  208 . 7. 
Fovcrent,  12, 6. 
Fovet,  111,5. 
Fovi,  101,5. 
Fragiles,  267,  3. 
Fragili,  212, 11. 
Fragilis,  166,3.226,15. 
Fragilissim£,212, 10. 
FragiUtas,26i,6. 
Fralre,  l52.  2. 
Fratris,  6i.  4.  507,5. 
Fraude,  188,  5. 
Fraudes,  50, 1. 

Fraudil>us,  61.  8.  75, 4.  275, 5. 
Fraus,  53,  5.  69,  8. 
Frcmenti,  290, 8. 
Fremit,  273,4. 
Fremitii,182,  7. 
Frena,  106,  9.  16H«  14. 
Frenis,  73,  1 .  90,  5. 
Frenos,  517,2. 
Frequentia,  72,  7.  110,8. 
Frigeret,  283,  19. 
Frigora,  2^,  2.  m,  19 
Frigore,  66,  1.291,  1. 
Frigoribus,  102,4. 
Frigus,  188,12.  188,  14. 
Frondes,  67 , 5. 
Frmdiflwe^m^  1. 
Fronte,  272, 12,  510, 2. 
Frontem,  165,  5.  547,  9. 
Frontibus.SO,  5. 
Frucium,  126,  6. 178,  5.  209,  I. 
Fructus,  110,  5. 133,  12. 133,  18. 
Froens  159,  8. 
Fmentes.  211, 2. 
FruenU,  123, 8. 
Fnieniiuni,  166, 5.  209,  4. 
Fruge ,  173,  4. 
Frugoai,  299,  9. 


IS93 

Frui.  79.6.  I7H.  18. 

Pruflr.-.  Ifil, S. 264,  t3. 327,  9. 5K>, 
SO.  iSi,  H. 

Frmirabitur,  10, 7. 

Fruiicibus,  173, 1. 

FlKXH  ,  91,  t. 

Fudii,  311, 4.257,1. 

Fuerani,  3t,  1. 

Fueriai,m,23. 

Fueni,m,  1.137,10. 

Fuerlni,  333,  S  S17,U.  S36, 1. 

Fuerii,  9S,  i.  131,  6.  137,  13. 

Fuetii,  53,  13.  tH,  3. 83, 1,  ■liisque 
Isciig. 

Fugi.  118,  16. 
FuKacibui.  llStS. 
FugMioi'  11*,  17. 
Fuuim,  51,  1. 

Fugiri-,  t3S,  l.l«,3.90S,S. 
FiigaioEfrbuiii.  90, 3. 
Fugai.  H,  IS  373,  S.  519, 1    . 
ruKieiida,31l«.3. 
.  l^uKienili,  281).  16.  313,  15. 
l-ugiPHil„.  U-2," 


iMll,  7. 


Pulgeal,  Ul,  )< 
Fuigeal,  tUS,  1. 
FulgeDli,  390,  S. 
Fulgete.lSl,  1.3»,S. 
.  FulgH.  133,  1.' 
FulmlDis.  sg,  3. 
Fomiacos,  33,  t. 
FniiKMaa,  11 ,  9. 
Funetui,  191;  9. 
FundimentuQi,  Sl3,  II- 
Fundare,  7^1,  3. 
Fundil,  103,5. 
Fundilur,  119,  31. 
FDndere,  88,  3. 
Fundiiur,  V,  S. 
Fundilut,  3«,  5.' 
Fuadnulur.  5.  3. 
Fuaert,  2S1,  1. 
Fungi,  110,1. 
Furenlea,  10,  3. 
FuilliUDdus,  50a;,4. 
Furiusi,  56,  7. 
Kurof,  lli,:5. 
Fuacare^il,  57,5- 
Puacet,  373, 9. 
FuMi»,  113, 1. 
FuUle,  303,  tO. 

FulDrt,  33S,  9.  Slb,  3. 316.  7,  ■111»- 
He  iocU  12. 
FuturK.Oi,  15.  S81,1t. 
Fuiurarum,  551,  t.  551, 13. 
Fuluri,  120,  3.  138,  I.  SSS,  »,  •lU»- 

^'pui^uHs  aaa,  U.  526, 1 .  335, 2,  aiUi- 


llirrula,  lS3,t. 
Gauileaoin-.  103.  8.  133,  10. 
r.audeut,  70,  3.  183,  3.  317, 2. 
(iau<lenUum,SO,  I. 
I^audfl.  tSd.  8. 173,  5. 
r.auiletls.  110,  17. 
'    baudia,  941.  6. 
i:audii>,t33,13. 
Caudio.61,7.  178,3. 
G3allum,30S,5. 
GeliJ»,  18,  3. 
r.elidi,  153,  7.261.2. 
r.Dlidum,  153,1. 301,1. 
Cemiint,  IU7,  I.!it1,3 
(^emiaaas,  l^ii.  8. 
Geaiit,  277, 8.   , " 


90,6. 


,  53,9.00,  2. 101,3,  aliiique 


[.  317, 17. 


INDEX  VOCABUtOBUM. 

Gemmaram,  135, 1.  153,  3.  157,  8. 

Gemniat,ll3,5.  Ilf.l. 

Gemmis.  JS,  1 

Gen<'riiini,U8,t6. 

GeiierJlio.  »3, 1. 

Geaere,338.  9. 

Geui'ns,ll(*,  8.315,1*. 

Genilum,  m,9. 

Geos,  317,1;. 

Gi^nii-B,  l;e,  3.305,  3.  390.5. 

Ceniibiis,  157,  16. 

Genlis,  tX7,  23. 

i-emium.  157, 18. 195,7 

Genua,  106,  1.  100,  7.  W,  t,  allts- 
que  lociE  8. 

GeuDietrs.  351, 1. 

Geram,  513,  8. 

fieraoiur,  350,  II. 

Gerendi,  2)5,  8.  29^, 

G<Tendarum,  395,5. 

Gerendis.  l^,  9.  193,  S. 

Gerens,  21.  1.311,6. 

Cereniis.  511,  9. 

Gerere,  165,  1.  193,1. 
.    Oirel,  163,18. 

Ceri.  297.  B. 

(;erilur.93,l.  171,1.  297, 18.311,1. 

Germauici,  53, 8. 

Germen.lOS,  2. 

Gerunt,  305,1- 

GeruDlui,  371,1.  371,  7.911,  IS. 

Gesaerint,  209  B. 

Geauiiai,  IX,  1. 

Gestare,  973,1. 

Gestat.SSO,  1. 

Geatent,  tM2,  3. 

^eHorum,  79,  2. 

Gestiu,  1(^,1. 

GeUiuDi,  1G2. 5. 

GiKiDiea,247,17. 

eigato(U,m.  10. 

GigDitur,  396,  3. 

Gladii.  199,  8. 

Gladtis,  200,  5. 

Gladio,  HB,  5. 

Gladium,  137,  9. 

Gladiui,  ISl,  1.    ■ 

Gtaude,  139, 3. 277, 1. 

Gtobl,  156, 1. 

GlolMim.  160.  2. 

Glofflenotur,16,  S. 

GlomeriTil,  113,3. 

Glocla,  1,  1.  157,  R  157, 17. 159,  S. 
«1.  •.. 

gWii,  151,21.217.1.819,1. 

GloriiP,  156.  3.  505, 18. 

Gloriam.  ItO,  10.  ISft,  19,  189,3, 
■Uisquclocis6. 

Glurianlur,  199.  11. 

Gloriarl,  133,  II. 

Gloriusv,  29',  9. 

GlorioiiirD,  178, 3.  MS,  7. 

Gn»w,307.  7. 

Gr»dlenB,5SI,»T. 

GrailleDlem.  351,  15. 

r.isditur,  351,15. 

Gradu.  8,  1. 

Gr3duu>,363.8. 

Grjilus,  It,  6. 

liraia,  307.  1. 

(iraiuina.  277.  10. 

Grjssanli.  56,  T. 

Gra'a.  lS(.1.2lt,4. 

GrllM,  183,  7. 

Graies,  Sti,  8. 

Cralia,  178.  1(1.  352, 13.  311,  I. 

Grati!P,32H,'i. 

Gratijm.  l(il,H.305,  8. 

Gralins,  171,5. 

Gratau,  317.  tO. 

Grave,  77.1.283,11. 

Gratem.tl,  9.  151,». 

Grates.  15,  1.301,  31. 

Gravi,  182,7.216,7. 

Gravlliii.,22.2. 

Gravidisll.l. 


1394 

Grivis,  17,  r.  173,  1.  195, 2.  V!a',y 
302, 1. 

GravlUle,  356. 1. 

Gr(«sibus,  317,3. 

Gubernacula,  11,  fl. 

GuberDaculit.  81,  S.  86,  8.  31S,  0. 
«If,  17.  >      -~. 

Guliprnai  ulum,  316,  U 

GiihernaDs,  GH,  3. 

Cuberuare,  217,  1. 
■Guheriias.  aiO,  1. 

GuUernalione,  86,  10. 

Gurgiie.  190,  1. 

Gurgiiis,  316,  8. 
U 

Ilube,  101.  8. 

Halteant,  120,  (,  193, 8.  S36,  t1. 

lljbesi,  137,  8.  m-f,  1-109,8,  alil». 
Due  lucU  1. 

Habealur,  173,  ^  280, 18. 
Habebat.  18.  6. 
U'tiebal<]r,  195,  5. 
Mabebii.ltB.  30. 
Ilab  ■'■   " 

tlub 


U. 


t;s,  3.  18t,1.36t,1309, 

Habeodi,  106,11. 112,  10. 

Habenit,  302,1.517,1.    ■ 

Habeni.  137, 16. 281 , 3. 536,  3. 350, 
6.515,11. 

BabBDies,  110, 18.301,3. 

Habeail,  (37,5.113,5. 

Habealis,129,  IS. 

Hibere,  133,  10.  15»,  8.  179,  18, 
alllstiiie  loci;  S. 

Habfres,  10',  2. 

Habes,  101, 8.  188, 6.  «■',  19,  lUb. 
iiae  loctiS. 

Babei,  «t,  3.  83,  6.  80,  7 ,  aliitqm 


itli. 


Habita 


157.  g 


r,  309,  ^ 


■i'  n' 


'■%  i 


HablUns,  235,  3. 
Habilel,229,  1. 
Htbliu,  331,  7. 

HiUtum,»,  1.171,1385,30. 
HabiiDt,13,G. 
Habliiis,  33,  S. 
Habiiurum,  519, 13. 
llahuisse,  92,  7.  m,  H.  530,  1 
[*9,U. 


titlO. 

Haclenus,  2IM.  181. 17.  334. 1. 

ItK,  12.  6.  139,  1.313,1.311,  h. 

llxc  imguiar.,  11,  6.  91,  10.  97,  .  ■ 
aliitqne  locis  58. 

««c  nomin.  neu.  00, 6.  t08,  6. 10». 
1,  tliisque  locis  18. 

Hsc  Dcirut.  ti«Ur.,g,  1.  35, «. li,  1. 
■liisque  locis  10 

HiEccine  (iHiiul.,  15,  3. 

KiFcciue  plur.  noiidn.,  ISl,  30. 

Hfcciae  ptar.  aeetu.,  11, 1.  ■ 

H«reini,110,S.  ( 

Hsereiit,lSii.  l.»8,8. 

llairelilla,  313, 11. 

H,Trere.  Il9.  5. 

Hsrct,  3i3,  3. 

Bx^it.  396,  t. 

Haac,  27,  4.  U,  1.  U,  1,  ■Ijliqin 


Haurire.  93,  S. 
Uau3eri>t,'23^  6. 
llausi.  30,  1. 
UausUlius.  93,  T. 
Hau^lum,  299,  39. 
Hebel.  16.  2. 
Hebauta,  113,3. 
HebeUvb.S.-f,  11.81,8. 
Bebetes,  317, 3. 
jgVbt.l». 


139fi 


INDICE8  AD  UBROS  DE  CONSOLATIOME  PHlLOSOPHIiE. 


ISM 


Iletbas,  13S,  S. 

HtrHpoUns,  !76,  9. 

Hfrhi*,  258,1. 

llwcule.  UHiJ. 

Herculem,  308,  S. 

UerHdi,  111,  i. 

lt(!re<IiUL<'in,  3S,3: 

Hermiis,  Mt,  ^ 

HMperta*.  iO.  1.I8I,S. 

Hestieru»,  G5.  3.  1M,S. 

HesternuDi,  atH.  11 

Ueo, t.%t^i.n,i,  aUiqiw  lo- 

Il>,  Bi,  lt.94,S.in,7,lIli^Ml»- 
e.i5. 
Hlans,  18S.  10. 


Hnmanim,  J7i,  :^.  asl,  IS.  StS,  9. 

Humaiuruui,  4.1,  !L  317, 1. 

Huuiauas,  sio,  5. 

Uuiuaiil,  Se,  i.  IIH,  8. 37S,U,iii«- 
qae  lucis  3. 

Unuiuib,  111, 1 171,8.  SIT,  ft.  IS7, 
17. 

UDnuniutis,  3U,  15. 

UumiDurnm,  110. 10.  178,  T.  Ui,  i, 
aliitque  loiMS  1. 

Huiuauum,  lOii,  1,  13«,  4.  3»I,  H, 


311. 


Hiai 


B(,5. 


Hianliuin.  48, 1. 

Hulus,  106,  b. 

Uio,  11.  4,  60,  B.  113,  3,  alU«|IM  lo- 
i^lS. 

Itic adttrb,  loci,  134, 1. 154, 2.  »1. 
1,  iliituue  kxj*  S. 

Ulnc,  130,  14.  ISS,  8.  IG4,  8,  lli^ 
ane  lods  S. 

Hii,  14,  3.  U,  10.  lOH.  1 ,  aliiaviS 
tocliill. 

Ho^^7S-  S^,  6.  61, 1,  «liiMiue  l»> 
CUS5. 
Boc  ijmm.  SSO.  S. 

'  OoeaUu.  3lj,  4.  ISS,  l.lSl,  S,iriii<- 
que  locU  19. 
Hoc  ipso.  quol, 60,3.  940.  H. 
Hocciue,  M,S. 

r<enjl,Sie.  ( 
lerus.  3i!,  1 
Homiat^,  IIT,  S. 

liMiiiBeiD,  81, 11.85. 1, 1U.S»«4*^ 
que  loci$  ?. 

-liM^t,  54.  3.  7*.  3.  8fc  ViMh 
ne  lod)  W. 
Homiai,  199. 16. 

Hom)iiiti.ii,  138,  II.  iV.  S,iMt>. 
lliisuue  locii  4. 
Homlniii,  1 18, 10.  Wl, «.  fU.  S. 
HouiiBntn,  6, 1.  10, 1.  It,  t,  «M»- 


Uonore.llt,  6.  IIS,  lO.SSI.S. 

Honoreni.  118.  33. 

HoDutea,  101, 10.  116, 6«  178,  l», 
aliuqoe  locbi  S. 

HoDuribu^ ,  lOG,  S.  177,  &  1»,  I,. 
alHMiue  Uoeti  1. 

Hor»,7,4.11S,3. 

Hfln.99;l. 

Uoraa,  10, 5.  «ie,  4. 

HorribllU.  196,0. 

HomWliM,  m,  a. 

HorriOa,  141,1.  iai,S. 

1,101, 3.13«,lt.l3l.6,riik- 


Horum,  101, 3 


,  217, 4. 

Uuiueroa,  310,  7. 

Hnull,  4,  4. 

HumiJi,3UI,l8. 

Uumile,  UiJ,  1». 

Uunilem,9H,  1. 

Humiies,  3S1,  Xi. 

Uumili,U9,  S. 
'  Humiiiuite.  111,  & 

HumiHUUi.Sl»,  6. 

Uumum,  U,  10.  »1,  K  544,  S, 
Sli,  7. 

Hunc,  13,  4.  14. 1.   tOi,  7,  rtla|»e 
locii>U. 

lii.ccme,  Sj-t. 

H}beruiini,1t<M,  13 

liyilra,SIO. 

llYiirx,  *rt,  7 

ll)emem,3UJ,S. 

lb<,  119,  14. 

ku.  411,6. 

kitbus,  1711,5. 

Iciii,  103,3.311,6.  SST.llUii  U. 

10,  50,  3.  93, 1.  li  1,  i«iM|u«  M* 
18. 

U  KUUa  pro,  epu  man,  11»,  l. 
,      Id  genua,  rtro.  aJMtnHNti,  IIU,  S,  > 
I      ]d  lucorum,  1S7,  15. 

Idcirco,  Itl,  H.  I»,  1, 134,  n,aUto- 
qau  locia  6. 

Jdtm,  116,  1.  319,  S.  119, 19,  MUk 
gue  loci»  11, 

Idem  eiMdtm  rem,  64,  S.  ISOl  IL 
131,11.  .      .        «-^ 

Idem  Ipjum,  iti6, 4. 171,  flu 

Ideo,  lUti.  1.  315,  Si.  316,  3.  5»v7. 

IdipHim,  139, 10:  148,  li  Ibi,  fl , 
lUiBuuB  lucia  4. 

iKilur,  44,  7.  81, 1.  SS,  3,  aliMM 

dallS. 

lKoar»m,l60,  L 

lBQirus,351,9. 

Igoe,  la,  4. 291, 8.  301,  S.  SU,  T. 

Iguea,  5'j;  1. 

Inailiua ,  141,  9l 

Ignlrolo,  313, '4. 

Igali,  IH  11-  Ht  3.  139,  3.  W. 
S.  SUI,3U. 

Ignoblltf,  118,  9. 

Igaaminiosus,  187,  •. 

lgiioral»s,  101,  10. 

Jgnonbilea,  lui,  8. 

iKiioraiites,  ;07,  18. 

Ignuriutia,  il  I,  3.  ._,.^ 

Jgiioniitis^ ,  115,  8. 367. 1  Imm: 

13l.6,riik-         (gnorare,|.-i6, 11.1311,18,  lami 


Uoi,lS9,  3.380.».  M.a 

Hotpes.lll,  1.111,1. 

UospiU,  148.  7. 

Uospiiei,  14H,  7. 

Ha^lma,  S7S.  S 

Hoapitii,  176.13. 

Eoiticua,  113,1. 

Hue,33S,1.16l,  &M>, ». 

UuicSO.S.  111, 1, 151,3,  iliiavM 
taeblO. 

Hqloa,  S9,  5.  74,  S.  119,  S,  alUav» 
tociaS. 

HujuuDodi,  158, 16. 9a.,*.m,m, 

allisuue  locls  3. 

:    Humina,   199,  5.  318,  Nv  Ul.*. 

alilsque  lui  is  1. 

ililliiaiia.  371,  37.  W,  1 

Humiui:,  113,7.  13«,  «.  iJ^  W. 
■lllaqMtoclal 


Jt;uura«,  73,  1 81.,  .. 
(«oorjt,  I  9,  S.  537,  IT. 
l80oraia,lSI,U. 
IgDorau,  188,  5. 
lnDores,  81,11. IS',7 
Igiioret,  12^.3. 
Igooro,  ■idj ,  S. 


Igiiorus.  111,1. 
ifdein,  166,  11, 


»tJ.  iG8.  S.  1M1,S. 


Iki.  92,4. 


[I,  30!.  I 


iisaem,  3U!.  i. 

Ula  ain^iilur.,  14,8.  Sl,  1.  Tl.  1, 
ilii9i|ue  lucis  39. 
iiU])ltiraJ.,lH.IS. 
llla  i\&i.  m,9. 
UUbunlur,  (t.  1. 
IllacryMi. 1,111.1. 
llbe,  i:iU,  1,109,3. 
Iltmnu,  118,3. 


Ulim,  73, 1 111,  S.  166,  4,  alilaqun 

kNgs7. 
Utas,  187,  9. 
Illauir.,  383,  II 
Illius.  l.tS,  10. 
niaUo,  ixo,  5. 

Illiliuiie,  ISll    10.  : 

lltaior,  1H5.  (0. 
[INlum,  r.O,  15. 

llle.K,'!.  1 1,  ^-  ll.l.aliiaqBelaeii  ». 

Illecrbris,  9i.3. 

llli  ilniruJ.,  IBS,  16.  S05,  U..SM,  7. 
S18,  10. 

inipJw«,3t,5.  M,l.«.  i,ntJe- 
quelocifti. 

Illie.  351,  S.  381.  4.  3M,  1.  SV^  II. 

Dtlt»,  71,3.194, 14^ 

tllis.  19),  3. 130,  13.  379,  19,  m,*. 

Illiu,  183,3. 

Illlui,  51,  3.91, 5.  MO,  6,  iftwpi 
locisO, 

lllo,  327, 1  337, 13.  X19,l 

IHoraa,  SM, ». 

lilos,  60,8.187,1. 

lllu(l,BB,  4.  IIS,  T.  135,  S,  aBbqM 
loUSS. 

lllum,  3«,  4.87,1,  n«,  1,  «iaqM 
loeiaS. 

Ulumlnu,3».<. 

lilusirum,  9K.  I, 

IllaMrii,  158,17, 

rihMraal,  854,  8. 

illuilrare,  191,3. 

Illuierii,  87,  1. 

ImngmaOite,  3«i,  3.  Mi,a 

ImtiqiiMbHem,  3.>T.  0. 

lirj^ginaiUia.SXl,  |t 

lm»i!iDandi.  314,  IS. 

ima|(iiiJfia,  8^7,31, 

(unKloiiio, .%  II    S38,  U'  W,  i 
atiisijue  lucis  3. 

Inugiiwlone,  557,  It-SiB,  UbM, 
IS. 

tmaginailonem,  3tS,  }. 

ImagiDjlioni.  S44.  5. 

Imi^inaliunis,  3.';7,10. 

Imagine.  186,  I.  121,  6  Ut,  %■ 

Imiuiiieui,  r,3U,  1, 

lmLigi<ie.s   11,  3.  171,  T.  m,  ■, 
■liisi|ue  locia  3. 

Iiuago,  118.  6. 

linbecilW.  15>S,  3.  les,  14.  M,! 

Imb.  Giiliorls.218,  I. 

Ifiibecillts,  15,  3  161, 18. 

lnibe<:ill.us,16t',  S. 

Iiiiliecillilite,  3UT,  11. 

ImbecllUUtia.lOU,  2. 

Imlieeilliai,  147,5. 

Imbecillum,  179,  B. 

Imber,  SOl,  5 

Imbre.  lUl.  II. 

]mbril>iis,  IT,  1. 

Inbrir.m,  174,4. 

imbuii,  181,10. 

Imbuii.GU,  1. 

Imlulur.SfO,  19. 

hnilelar,  1S5,  H. 

ImmsDi,  508.  3. 

ImHiior,  141.9.  lei.t. 

Immeusi,  1><0, 1, 

ImmeDiiimi,  17,  S.  Tn,  9.  181. 1 

Immcrgitur,  ^7,^,  8. 

Inunerito,  136.8. 

Iniinineolem,  61,  8. 

ImminuliOlli!,  i::!S,8. 

ImDiiiem,  309, 8. 

InuDJiea,  131, 1. 

Imoio,  StiS,  9. 

lmmobi]em,m.  6,  198,5. 

ImiiiobililMs,  313.  10. 

lmmobiUi,l%,9.  54\18. 

Iminablliuie,  549 .  10. 

Iiiimortilli,  179,  17. 

TmmoriiliUs,  1S7.  U. 

tmmorulliaiem ,  158,  4. 

Immulis,  114,6. 
-  Iinmundis.  !TS,  T. 

(mmuiabllei.  XH,  lA 

ImmuUte,  aa,  7. 


Imnncm,  170,S. 

ImtiaLK^nieni.lOl,  S 

luiuilienUi,  9S,  t. 

Iii.|UUBUlic,  m,  s. 

ImtiedieuJi,  53,  4 

liii|.e(lirl.  335,  a. 

1 edi^e.Si.f. 

liu|M'<Jii.  m.  L. 

liL]pullereiii,9S,ft.. 

Iniiic^iiitisse,  105.  S, 

Iai|ierabi«.  UT.  0. 

liiiiii-nnLe,  iSn.S. 

Iniperijl,  Ititi,  ti.  tS9,i. 

Iuiperlecii,sr9.».  ll»,M.m,  I 

Iiiiperfecll.  SlS,  t. 

Iiiipitrrwuim,  217,9.  W,  8  NkA 
t^tbi,  U. 

luiperia,  tB9,3. 

liniiBf  lu.  7»,  6, 

Iitipcrios»,  11,  6 

Imperilniu,  luH,  13. 

Ini|ietium,  tl6.3.  I 
./nipenmtio,  Sie,  IS. 

Impeireiil,  SK,  8. 

Impeiuiii,  i%t.  BS.  1. 

impii  ui^ul.,1,  8. 

Impio.  K,  i. 

Impio-,  5S,  II. 

luipleal,  385, 19. 

IlopleDim.  SIKS,  20. 

Implere.  179,0.  Sn,». 

ImplicMur,  29S,  IS. 

liDulirot,  516,6. 

In)plicil»,311,9. 
■lttpliillM>,S^4. 

lDpluRitl,«9,5I. 

Iaipo«et«,8M,8. 

Imporlal,  33«,  S. 

Itopariel.  US,  i- 

Imponun».  iOH,  as, 

lmposil>,SO:^,  IS. 

la(«leM,33i,I. 

Ini|!olMtla7l(fo,5.»6,l* 

luipoieotls,  iO,  i. 

Improccr,  IIS,  S- 

Imjceuaa,  5H,i. 

Impriml,  3iO,  3. 

ImpiMtii,  IBt, 6.  !f8l, 4.  Itll,  8.M 
|iie  lucis  3. 

burali^  U,B.  tS,  i,  t«^  U^  ril 
que  lui-ls  6. 

m,  1«,  1. 1  - 


.  ._ .   j.30:-i,U. 
Iniprohiliu»,  a-([,». 
Improborum,  31,  S.  196,  ■•  W.  S. 
Improtioi,  Sl,  S.  lU,  >•  »<  W  ■'i'^ 

Improbam,  S8S,  4. 
linptobuft,ltn,S. 
ImproMSus,  514,  3. 
Impriideniii,  53, 9.  S9,,  T. 
ImpUDB,  I9i,  & 
ImpuDiia,  <6,  1. 1S1,S. 
ImHiiitM,  181,0.  „ 

ImpiiDJiste.  ei .  tQ.  181 ,  8.  «1,  ». 
tflipiiniliiLem,  381, 0. 
Impunill,  ISI,  II. 

iii  piiniio'.  m,  iT  9B1, «,  m,  n 

lii>(.ulare,  11»,  I. 

Iii  euin  accuinf.,  11,8>  H,trit,T, 


lii  Iik: 


I,  Ul,  1 


INDEI  VtGAWLOhUir. 

iDsaei.  138  14. 
Inaoibu!,  193,  15. 
loaDiDisia,  iSK.  ts, 
iQaDiinaltc,  ISS,  10. 
loaniiiialis,  IIH.  1. 
Inunduii,  73,  X. 
iDCH^iens,  166,  tS. 
locedere,  26S,  S^  SSl,  r!t.S9I,fB- 
locelebris,  3ri,  t. 
lucepli,  13. 3. 

iDcerla,  36,  3. 139.  IT.  319. 1.  S3I, 
M.  311,  s. 

liicera,  sn,  5.  S38. 3. 
lDCertu«,  Sn,  S. 
Incewm,  95,  t. 
Inc<'ii^ui,  16U,  19. 
lDCl|<e,  1TS.9. 
iDcipletu,  148, 19- 
Inclpit,  Wi,  1. 
IndiNU,  WS,t8: 
Inciiaii.  3(6,  3. 
iDdiut,  105, 1 .1 
loeltreicant,  19S,  3. 
Iiicludim,  1 19,  £ 
InclUAa   3lS,  14. 
Incluiua  ,121.1. 
IiKolaiur.  1S7 . 3. 
liKoIenilbuB,  113, 3. 
iDColnniis,  118.  "f.  SH,  S. 
locolniii,  IST ,  9. 
luconiiiituni ,  3^  4. 
Ineummuiabiiitau,  398, 19- 
Incoostaris,  173,  8.  | 
Ittconmaninaitt,  1S8, 11. 
IncMiiiiitoii ,  tm,  1. 
Incorruiila,  346,  Ti.  330,4. 
lacrediLiile,  179,  7. 
loerepiius.  It,  3- 
Increpuiiti.  TS,  6. 


/nectiuMtKr,  3l6,n. 
Ineiliautia,  IS8, 13. 

lDeili;iu!>li,  10,  3. 
iDtiwaliile,  1S3, 1. 
Ineiorablle^,  4S,  I. 
hexpifnus,  lll,  S. 
loe<pl.'ti,  101,  6. 
Ineipleum,  149,  I& 
Ineiplicibllit,  JT,  t. 
Ineipa^nabiles,  KS,  W. 
lueilricjbili^ni.  14S.T. 
)arecU,390, 1. 
lafelices,  UO,  8.  U3,  L 
InrelidDr,  ^l.  2. 
Inreliiiorem,  «!,  H. 
Inteliciotes.  179,  7.  iSB,  17. 181^0, 

Inrelinsiimam,  IKI,  31. 

lufelicissimus,  180,  3. 

iQrelicl^Kimuiti,  tiT,4 

Inrureudum,  1)13,8. 

JDfnrentii,  18S,  15 

Inrerior.  53T,  B.  34T.1K 

Inrerior«,SiI,  ). 

lorvrlore.  1I,T. 

Iiiferiorem.SST,  4. 

Infi.riias,  231,2.  ' 


iDp^rpeluiim,  338,  16. 
lupra:iiiinD,30.1,-S. 
In  quaiiiiini,  ViT,  14- 
ln  loi  um  onintiw,  SSt,  4. 
IntlceinnMor.,  StO.tS. 
lu  amtabM.,  11,4.  11,  S.Uv*. 
■Iiisque  luo  a  1S  i. 

(1  coeiiusceiiito,  53T,  31. 
In  riiMemeiidii.  SIS,  T. 

lKi4iim*lJilem!  318,8. 
Iniestiiiil,  T7,  *. 

Inaue,  118, 3. 164,2. 198,  t.M6, 10. 
luUKO,  StS,  13. 344, 8. 


.__derit.  36L  4. 

iBcubult,  TS,  S.  130, 1. 

Inde,»,  1. 164,8. 

ladecliDibiiem,  196,  11. 

lodecore».  197,  4. 

lodetPDu,  S7,  1. 

IiideDeia,  518, 3. 

Indiea.  M3,  1. 17«,  ^ 

ludi.ium.  94,  1X168,8. 

ludlcls,  4T.  1.533,16. 

Indigeat,  117,10. 

Indigeliit,  ^46, 19. 

IndJijentem,  187, 18. 

Indigenlei,  l«8.  II. 
.iDdlgeiilia.  tSB,  tl.lS»,lS. 

Ia.liKuiitiain,  15S,  17.  IXI.  t  1)9.1. 

Indigere,   135.  4.  177,  I.  i19,  6. 
m.  10. 

Indignati,  305,  n. 

Indigne,  lUO,  I. 

Iniiignemur.  191,  4. 

ladiguluioi*,  3Sf,  17. 

ladiBiiitaB,  195,  3.) 

ludigno!,  tiS,  IT.  193.7. 

iDdijjiiuiii,  sril,  tS- 

lndm.TeU,  3i7,  13. 

IndiMreU,  165.1. 

ktdinirno,  IflS,  S. 

liidJsBolubili,  11,1.31»,  8. 

/iidiciduiiou,  399,13. 

InJivisum.  IIT,  8. 

Indolul,  46,3. 

Indu«niur,87,  4. 

Indubitau.  513,  T. 

luiubiul.,,  139   tfl. 

Iiiduerai,  ISS,  |9. 

Induii,  l',9,  S. 

Iiidiilgenllin,  t01,S 

IndurueruDI,  T6,8. 

Iiidii,<,  Mt,0. 

liiPlllcaoe».  53«,  33, 

IuiT.ei,3ll.i. 


Iiiferreal,  tl,  6 
InUcialiimur.  •SS.S. 
laOciati,  117, 2. 
lulicii,  171,  19. 

iiiama,!ai,s.i3S.ti,i6l,ti.34ftii 
^_^lDlU«i^  loJ,  8. 138,  iSifcLa 

.    innnlu,  I5.'<,  S.  394,  &  SSIL  U 
lutinita!.  549,8.  — *  " 

iDlinltm,  38(1,  4.  S19,  a 
iHflnlt^ite.  319.  J. 
Inlliiiuilem,  549, 10. 
iafluili,  ISH,  11- 1S0,S.9R.Ul 
Infloitb,  4lt,  r.    -  ■*••"»■      . 

Inlinituni,  liS,  9.550,  (.       , 
InSnllus.  349,  19. 
falirma.  Sli,  S. 

lolirDiiUi,  213,3.338.  ta,  !■&.« 
tsflrmus.  197,16.  •-  »VW 

iDllainiuare,  5b,  4, 
Inflaiiimala  xingul.,  11, 8> 
InOecLenj,  111, 1. 
Innuat,  11, 1. 
InDueatibus,  78,  7. 
Intormsre,  171,  I, 
laronunals,  238,  S, 
Inrotluuli,  118,  1. 

infotiunio,  iin,T  na.r.v^ii, 

aliisiiue  lueia  1. 

Inforiiiuiiim.  101,  11.381,11. 

Infra.  153,  6.  136,  5.  188.  1«.  Mb. 
que  locis  5- 

lnfrucluMis,13.7. 
lnriJdcris,  133.  19. 
Ini^ciniMli,  101,  9. 


i,t39,  1 


Ingeiiil 


L,  118,  l 
i.S6,3.  110,9.119.8. 


iLigeniu 


I,  1111 


>   t^l 


--.  ~^,  b,  i.  112, 1  140, 8,  alli««ie 

laessel,  tlff,  1. 

Inest.  la;  3.  154.  8. 113, 9,  sQ  («le 
lodsB- 
la«iiubili,9lt„II. 


.„ J,  173,1. 

lD([Iorius,*017. 
Iiigr>tas,T,g 
lugravare,  3tT,  5. 
InRruentliim,  110,  fi. 
InnabiUndi,  IST,  S. 
Inbiliitate,  71. 1. 
liiLierens,  291,  I. 
Inhof  rescerp,  101,  jy. 
Iuborruil,79,3. 
Inimica,  131.  S.  33^11 
Inimkum.  101,5. 
Iniinii'us.2ai,  e, 
liiit|ua,^,g. 
Uiitiix.  SSt.  19. 
Inluul,i,9.  6- 
loi  luior,  1%.  18. 
Inlqiils,  170.  tO, 
Inliiuisslmuin,  3X7,  tl. 
Iiilquiutii,  1H1.7. 
lulquum,  IBl,  10. 


INDlCeS  AD  LIDflOS  DE  CUNS0L\T10NE  PHILOSOPBIiG. 


Inlqaiii,  IM,  3. 

Inire.i,  a. 

Initiuai ,  319,  19. 

IitJDcunduiii.  133, 19. 

Iniuugere,  333,  11. 

Injaria,  19,  B.  51, 1.  IBT,  tO,  lUisaaa 
locisS. 

lDJuric,3!IT,3.38S,  10. 

Iniariam,  16, 3. 100, 9.  tOi,  10,  iliit- 
qaelocisl. 

Injuria»,  158,  ai- 

Iniuriis,  IIH,  10. 

ImuriDt,  95,  4. 

IdJusU,  60,  5. 181.8.3S1,S1. 

Injuiue,  53,  3.  IST,  13. 

lajDitu,  !S6, 1. 

latiMti,  TS,  6. 

lajutium,  381,  tt 

luniiKi,  izn,  3. 

Inooceus,  39,  I. 

laaocenute,  50,  9. 

InuaceuLun],  S5,  13.  SS.  3.  53.  ' 

lnaoceDlia,  Sj,  4. 
iDnotuil,  91.  T. 
JuDumerabiles,  39^9. 


iDopem,  idl.l. 
luopes,  lsa,T.  13J.10. 

iDopii,  L^gd.ai. 

loopi»,  IT,  2. 
iDOpina,  S,  1. 
.iDoplailille,  903,  II. 
loopinibiles,  SOl,  9. 
loopiaaium,Sll,  13. 
Inopiuiiui,  Sll,  6. 
Inopt,  tS8,  1.  ItfT,  4. 

lD'lo»m   " "   " 

locisl36 
luquies  nomen,  3T},  i. 
luouies  verbiim,  lil,  S.  IST,  6. 188, 
IS,  aliisqiie  locisS. 
laquireDilum,  iiS,S, 
luquis,  SS6,  S. 
lDi|ulsiU,  m,  t. 

Inquil,  13,  4.  33,  I.  »,  1.  ililiqM 
lociaST.  * 

Inmbuit  TBl  imibalt,  111, 3. 
InnDl,  IBl,  Z. 
iMMial,  348,3. 
.      (osaauui,  111,  S. 
loKil,  1IS,S. 
Inicili,»!,?. 
Inscili»,  13t,  1. 
Iiucllii,  3t)T,  1. 
Imclil»,  ni.  3. 
laiciilam.  3i6    I. 
InteclilMre,  9.1  2. 
IJutparabUt,  fti,  1. 
iDsequewli,  383,  30. 
lutefaiil  t9i,  3, 
Iiiserii,  0,  i.  3«),  ». 
luseru,  177, 1, 
loservieate,  iflS,  2. 
losermt,  11  9. 
luNileiJtibas,  110,9 
lasidiilor.  3.3,  3. 
lusidiis,  113,  7. 
insigue,i9T,  17.  399,  T. 
lusifuitJ,  11,6.50,5. 
iDiigDiLur,  343,  3. 
lodU,  58, 1.  ^l.  3. 
IniiU,  1S6,1 
Ia!>ltis,  zlH,  19. 
Insnum,133,  7. 
Insilui,  108,  7. 
lusolenlii,  157,11. 
las(ilubililHi<,  119,  15. 
InsoQire,  108,  6. 
liiaonles,  ei,  H,  68,7. 
Inspeuuiss,  33,  11. 
Inspenu,  93, 6. 
Insperato,  179,  18. 
Itjiiiabilem,  166,  t. 

liiMsbilltas,  113,    ■ 


In^Uilaba::,  58,  S.    - 

iDstitiiia  (Bbjiani.,93,9. 15T,18. 
InsUtuti,  33.  3.  60,  3. 


lusire 


,  Stl.l 


Instruit,  166,  ± 
tasirunnenlum,  513.  I. 
Smalfieuniiani,  187. 16. 
InsuitB,  ITS,  3. 
iDiultaas,  158, 31. 
Iiuuper,  II,  6. 
Integer,  186,11. 
Integra,  35S,  li. 
iDtegris,  llfi.  13.139,8. 
Integriiiti!,  £17, 3.  536, 13. 
lategrum,  377, 3, 
Intalleclum,  196,3. 
InteUeierjm,  159,1. 
lateliigam,  81,3. 
InteUlgu,  i^,  I. 
Inieliigendnm,  !(i6,  9. 
IateUigentia,3S6,  21.  JST,  T.  S15, 

iatclligeuUx,  203, 6. 337, 1.S18, 10. 
InteUi^eniiam,  315, 1. 
Inlollitiis,  158,  33. 105,  *. 
Intelligii,  1J9.  6. 
IntelbglUi,  136,  3. 
lutelLgitur,  l.iO,  3. 
lDteUlga,91,  3.  331,  3L 
Intemeraia,  331, 18. 
iDieoiperaas,  175, 4. 
IniempenuitU,  387, 5. 
Inuoiperiui,  SSB.  13. 
Intempeitivl,  8,  S. 
iQLendebaiur,  314, 1. 
1oteadii,3U,  II, 
IntenU,  23,  3. 


IniaHai,  Ul,  S.  390,  19.  U»,  38. 
5M,  9, 

Intumeidi,  1S3, 15. 

lutu^,  269,  d.  377,  tS.  511,11. 

Inteheni,  313,  1. 

lavehuutur,  398, 16. 

iDveui,  86,3. 

luvsDilt,  511,4.  331,8 

Invenio,  337 ,  1T. 

luveniise,  310,  S. 

laveoisU,  1611,13. 

lovenitur,  198,  5. 

lUTCutum,  311,6. 

InveMigiDda ,  2)9,  11. 

lovestigandiim,  ^l,  33. 

ln>eaare,  531,  S. 

iDTicem,  138,  It.  UB.  19.  SSl,  U 
■hisque  locii  1. 

Invicu,  tfl ,  3. 

'        U,  2t.  3. 


u. 


lavict 


j,  10. 


lariclo,  Joti,  is.  ' 
lovicium,  38, 5. 
luvidia,  3i,  2. 
InviolobUiUr,  339.  U. 
Indolitam,  118,  6. 
luvlsus.  197,1. 
InviUri.  61,  tl. 
latiio.  188, 1. 
Inviti,,  188,  3. 
lavocaiHlum,  310,  31. 
lavolrll,  163,  10. 
Inuiitatum,  91,2. 
Inuliles,  36,5. 

Ipsa  imaKf.,  1 1 , 3.  iS,  3. 43, 1,  tUii. 
que  locli  22. 

=M,1.,7.,..™,,,,*.  ^'.«■"■"■«■•■'^"•■'* 

.,.«,,*  „S."CS. '*'■*"•'• 

IpS*.  1H9.  1. 

I|  sam,  171.  8.  318,  15.  3»,lS,(Ui 
quek)cli8. 


■liliqiie  locU  3. 
luieniLonem,  237. 18. 356, 5.  363, 3. 
Inler,  11,3.  U,  7. 99,T,»msque  k>- 

Interdum.  33'>.  tO. 

luteiea,  30i,  10, 

lutereant,  238,9. 

laierem|ito.  133. 1, 

iDien-Bse,  3S3. 13. 

Inierim,  545,  1. 

Iuteriora,93,  6. 

iDtefioru,  238,  12.  ,„„ 

iDWrire,  S37,  4.  SS7;,  7.  2ST.  IS.    lociTl. 


lUl,    1»,    IV.  UI.  ' 

347,16.383.5.3 

Ipse.  9. 1.  56, 3.  73. 4,  «liiKiue  io 

I|Mi'd(U.,  131, 1.531,5. 
Ip«i  plMral ,  37,  1.  1T7,  8.  t»,  13 
iliisiguv  iocis  3. 
Ipsii,  18,  3.  69,  T.  tl9.  1,  ■liiiqm 

s  IM.  1.  166,  5. 333, 1&  197, 


lultf,S3'l,ls; 


11. 


luieiius.  171, 1.  3ist, ... 

iHiermmnbiUm.  158, 10. 319. 14. 

Jntennjniitilii,  318, 8.319,  T.  319, 1& 

Interrogas,  85,  3. 

InterragD,  187, 8. 

iDteitum,  II,  9. 

Intlma,  351,10.533,  S. 

iDtimam,  29T.  6. 

lDiIml.111,3. 

luUmui,  3»3,  13. 

Intolerabiles,  100,  5. 

Intoleratiili,  Hl,  5. 

Inira,  Su,  4.  Oa,  1.  103,8,  tliisqae 

Intrasses,  13T.  10. 

lutrepidum,  331,  6. 

iDiriiisecua,  St3,  4. 

iDtroeat.  218 ,  S. 

iDlruierla,  318,  8. 

luiroltus,  147,  7. 

Intrortum,  313 .  S.  311, 14. 

/Mn>iperii),3l2,  19. 

iDtueiinur  316  16.  348,5 

Intuearls,  33-',  3. 

Inlnemur,365,37. 

Intuens,  it  9. 

Intueniur,  383, 3. 

Intueri,  9i,  16.  ITI,  8. 117,  T.  ■liit. 
que  locis  1. 

Iwueris,  117,  % 

Intueiur,3S6,18.MS.4. 
Iniuliu,  131, 1.550,  31. 
Intniium,  1(f,  8. 50,  3.  »7,  3,  iiliitqu« 
hcii  S.  ■   ■     -I 


10. 

Ipso,  233,  31. 213.  3. 158,  3. 

Ipsorum, -M,  S.356.13. 

Ip^Qs,  313, 3.  J9M,  16.  518,  5. 

I|>sum,  10.  ti.  1 11,  S.  15T,  9,  •lii«)M 
locis  17. 

Ir»,  76.  n.  370,  3.   . 

Ir»,  375, 1. 

Inut,  10, 1. 

Iru.  150, 2. 183, 10. 310,  S. 

Iratls.  383, 16. 

Ire,  17,  1.  18, 1. 33.  5.  aUinBe  lo- 
Cl»  4. 

IrTtflexo,S\Q,8. 

Irrepaerit,  84,  6. 

Irrewluto,  181,  4, 

Irridemag,  56.  6. 

imgu,  Sib,  5. 

Imnnifi,lll,  1 

Is,  159,  6. 

Isu,  91,8.108,  1.  IIS,  7,  iliit.iae 
loci*8. 

lu .  10,  X  30,  T.  93,  10,  alibque 

luna,  80,8.155.8. 
ItMoe,  30,  2.  55,  *.  61. 11.  ■Uisqiie 
lociilS.  -.—1 

Ite.  511,  1. 
Item,  m,  13. 
.  Iter,  5,  5.  31,  4. 161 , 1.  alikqiM  lo- 

llerom,  85, 5.  309,  3.  318,  9.  SS5, 


J 

J*cent,  16S,  1. 

Jieere,  61,  8. 103,  S. 

Jacer».  166,  19. 

J>cet,21, 1.271,6.540,10. 

JacetU.  161,S. 

JicUi>se,  SS,  S. 

JacUHis.B,  1. 

Jtclis,  356,18. 

Jam,  iS,  S.  M,  1 .  70,  i.  lUiiquelo* 
dsiO. 

JuD  dDduni,  119.  50. 199,  C 

Jua  vero,  m.  IS.  S3G>,  5.  53S,  90. 

Janitor,  335,  3. 

Jecerlnt,313, 17. 

Jecnr,  lS.f ,  II. 

Jejunii,  159,3. 

Jovis.  IDS,  t. 

Julieas,  m,  1. 

Jubes,Ml,i. 

lucutMli,  tl,  B.  SSe,  I.  504, 4, lUU- 
|ne  lods  3. 

Jucundltu,  310,  4.  356, 13. 

Jucuadlute,  170,  4.  KO, «. 

JDcundiiitem,  170,  3. 

Jucmidiutis,  176,  10.  309,5.  «S, 

Jacundum,  95,  6. 

JuCQDdus,  e98, 34. 

JodiGUDai,  19S,7.- 

Judlci[Kll,S3T,  «1. 

JudiejDle^,  177,  6. 

JudicaaUs.  558,  1. 

Judictre,  195,7.398, 18. 

Judiurein,  3S0,a. 

Jndiat,  60, 7. 178, 17. 178, 18,siUa' 
fue  lods  6. 

Judicitis,  136.  T. 330,18. 

Jndic^iur.  3SI,  10.  j.iS,  S.  317 ,  It. 

Judicatimui,  34S.  8 

Judlce.  101,  1.383,8. 

Jiidicemus,  318,  7.  383,  39. 

Juiiices  nomwt,  36,1. 

Judlees  *erfriim,  306,  31. 

Jadicel,  271, 4. 

ludlcet,  :iT!,4. 

Jiidiceiur,  156,  B.  1S7,  19.  30S,  4. 

Judicla,  awi,  1.397,4,  KiO.li. 

Judicibus,  183,  IS. 

Judicio,  B3.  1,  aOB,  9.  S4i.  13. 

Judici»,  331,17. 

Jnilieiura,  18.J,  17.  «87 ,  15. 319.  t, 
UiiBiiue  locls  6. 

Judlco,  3£l,  3. 

Judicum,  3S3.  IS. 

Jugarl,  330,  5. 

lnKO,  95, 1 163,  4. 175, 3. 

Japjlare,  S6. 4, 

Juguluni,  .107, 7. 

JuKum,  347.  6. 
.    Junctos,  168,31. 

JuDgai)i,301,  19. 

Jangantur,l49,  S. 

Junxerlt.  I8S,4. 

Juniit,  3%l ,  6. 

Jura,  (68,35.11)3,  1.300,  1. 

Jure,  45, 1.  4G,  5. 103.  8,  ■liiSqnQ 
loeis  li. 

Juris,li,3.  101.7.101,11. 

Jds,73,3.  100,  3.101,8,  alidqne 

JuMil,  S,  1. 

JuMa,  103,  6. 186, 6. 

Jasta,  181 . 9. 181,  33. 

Jnst«,  318.  5. 

Jnstam,  301,  6. 

Juali,  331,  6. 

Juslior.  183,  16. 

Jusiisiiuiuin,  19T.  19.  ^iS,  9. 

JiBtiiir,  48.  6.  73, 1, 131 ,  5,  aliii- 

iusio,  301,  1.  305,8. 
Juslos,  50,  8. 
Justimi,  181,9. 181,11. 
Jusius,  69,  S. 
Juvat.  3SS,  1. 
JiiY«alx,i,  I, 


INDEX  VOCAIll'U)RUU. 

L 

Labilar,  m,ti. 

Labi,  189, 1. 

Ulmr,  171, 1.176,3.  510,  8. 

L»)orare,  397,19. 

LaiiOTKt,  119,  11.118,  37.  337, 19. 
331,1. 

Laboraiis  veTbum,  157, 17. 

Lalioraverim,  93,  9. 

Lal)ore,31,3. 

Laborea,  30H,  6. 

Laboreiur,  S2S,  11. 

IJboris,  305,  S.  310. 10. 

Laborum,  334, 1. 

Labuulur,  179,9. 

LabirinihniD,  348, 7. 

Lacer,  183, 9. 

Licarx,  1,  5. 

Laeererls.  60, 4- 

Lacessentes.  147,16. 

Laceasiiam,  33, 6. 

Lacrjmabilem,  9, 1 . 
CLacrimaateai,  71, 1. 

LaerTDCMs,  103,1.  I19,9.\ 

LacrvDiis,  14.  S.  41,  3. 119,  4,  •Uu- 
qae  loc.s  5. 

Lacie,34,  1. 

Lacunam,  310,  S. 

Lvdereutur,  Is,  S. 

LBes»,76,  t. 

L»ia,  111,8.398,17. 


Lsutns.  Ili,  1. 
Lcieris,  134,9. 1S8,6. 

LcUsslmnm,  118, 17. 

Latbla,  «1,  7. 178,  3. 
LBillie,  318, 19. 
L«UUam,  180,  S.  117,  S. 

Lseior,  lio    17.   ' 

Lxtorom,  111,  6. 

Lftoi,  80,  7. 

LaElum,  319, 18. 

Lavam,  509,  4. 

Languerei^O.10. 

Laognor ,  183, 37. 

Languore,  tH,  50. 

LapNle»,  358,15. 

L«|.iUis.  196, 1. 

Lapiilos,  354, 7. 

Lapia,300,3. 

Lapsl,  516, 8. 

Laqaeos,»4,8. 

Larfa,  78,  1. 

Largu,  1«I. «. 

Largieodi,  133,  S. 

UrBl»,  llfe,  iT 

LarKiUs,  151,  S. 

LargilioDe,  111.  S. 

L«rrbus,3l,l.t5,4. 

Larls,  «,9. 

LasuDt,  S90 , 6. 

Lassorum,  170,  5. 

Late,  137, 1.161,   .199,3 

Laieai.ilfi  1.313,  31. 

Lsieniei,  391,4. 

Lateniis.M    S. 

Laieaiiuro,  393, 1. 

Laiere  verbm,  53, 3, 145, 3. 318, 7. 

Latel,37,  3.09,  4. 

Utos,  1^,10. 

Lairanlem,in,16. 

Lalruiie,  137,  10. 

LaiusnoiMnjtitolanl.,  199, 13.131, 
6.  513,7. 

Laudan^or,  137,  5. 

Laude,  53.5.157,19 

Liudibus,iai,  S. 

Laudis.  tlO,  9. 

Laus,  1  3, 11. 

LaxanaiHM.  3,4. 

Laiaol,  161.8. 

Leciiti,  141,3. 

LeclDll,  14,  9. 

Lectnrus,  79.  1. 

Legalium,  387.  0 

Lege  iiontn,  68,  I.  103,  9.  ItN,  7, 
aliisque  locls  3. 

Legebalur,  11,  S. 


1401 

Legem,  64, 1  73, 1,  95,  3,  aliisqne 
loclsl. 

LegeDS,  340,  19. 

Leges,  539,  19. 

Legibas,  181,3. 

LgdIIius,  87,5.397,9.    . 

Lenioribus,  76,  0. 

Leuiier,  34,  7.198,11. 1S6,1. 

Leotis,  181,  6. 

Leo,  376. 1.  386,  1. 

Leonei,  131,  1. 

LeoQi,  300,  I. 

Leonibus,351,7. 

Leonls,  373,  4. 

LepDS,  ISl ,  8. 

Leihargum,  33, 1. 

Levare,  161,  S. 

Levat,  347, 6. 

Le»lo,S47,  II. 

Levem,  >T7 , 9. 

Leres,  191,  5. 

Le¥ia,166, 14. 

Uvibns,  7,  3.  m,  t. 

Leviores,  93,  10. 

levii,  173,  6.  S17.  7. 

LevitBS,  338,19.316,  4. 

LeviUte,  1B8, 17. 

Lei,  tii,  t.  354, 9. 183,  7.  503, 1 S 

Libeat,  79,  6.  315,  1. 1<8, 17. 

Llbdloa,  13,1. 

Llbena,  106, 3. 

Llbenier,  171, 10. 

Liber  adha.,  17, 4.  537, 10. 

Llben,  159,  T. 

Libera,  551.  6. 

Llbeniul,  11,8- 

Liberal,  17S,  3. 

Liberl  «iibaf.,  178,0. 

Liberiores,  I^IO,  6- 

UberiitMM.,  (31   4. 110  7. 

Llbero  nomm  atljtel,,  147 , 9. 18T, 
10.531,31. 

Liberernmni»M.,  110,  S. 

Llbero*  ntiMnl.,  110,  7. 119,  3. 

Liberos  otffMt,.  336, S. 

Libertas,  itt,  1. 35,  T.  13, 1,  alilsqae 
locial. 

Libertate,  191,  10,  311 ,  4.  351, 18. 
551,  11. 

Lfbenilem,  Si,  4.  316,  B.  333,  5. 

LiherUlis,  146,  3.  Sli,  4. 

Liberaro,  148, 1.19S,  19.  331.  9. 

Libet,  61,  13.  101,  8.  tlO.  5.  191 
15. 

Llbidiae,  103,  S. 

Libidiiiea,  149,  13. 

LiblrilDibus,  173,  8. 

LlbtdiDUm.  109. 6. 

Llbido,  133.  3. 167, 3. 370, 1. 


Llbras,  li,  S. 

Liboii,  70,  1. 

Libtcit,  310,  4. 

Llceat,  168,  9.190,  14,317,17. 

Liceblt,  361,  i.  555, 16. 

LiceDtiam.SHl,  3i).  3S1, 6. 

Licere,  170,  4. 370, 15. 

Licet  rerhuR.  101, 1. 101. 3, 118,  ^ 
aliisque  lecis  10. 

Llcetron^unftio,  158,  8. 163,  S.  180, 
6,  aliisqDe  fori^  15. 

Licuiasel,  53,  6. 

Ligins,  181.4. 

Ligas,  131, 3. 

Ligai,  1G6,  3.  168, 11.  333, 1 

LigDi,  338,  13. 

Limea,  li,  i. 

Limiae,  10'i,  S. 

Limiie.191,  13. 

Limilibus,  IST,  8. 

LinKua,  tST,  tO. 

Liuguam,  U8,  S.  375, 3, 

Lingaas,  IGI,  T. 

Linquit,  fiHj  1. 

Llqueai,  33ti,  16. 

LiqueLil,  39.'>.8. 

Liqiientti,  338,  U. 

Liqiiere,  181,  11. 


1403 


INDIGES  AD  LIBROS  DE  CONSOLA.TfONP.  PHILOSOPHIifi. 


1404 


Liqaerit,  tU,  6. 

Liquerunt.  !26, 1. 

Li.iuet,  124,1. 149,5.17t,8,aHi9qae 
locls  13. 

Liquidis,  222,  3. 

Uquido,  139,5.  S47,l. 

LlmidOi  134,  7. 1H7,  7. K2,  47. 

Lite.  Sli,  11 

LiligiiH,  273,  2. 

I.itiera».  11,6.  340,.  7. 

Liiteris,  53.  4.  164,  2. 

Liltira,  141.3.  215„S. 

I.il  oris,  190,  3. 

Liliiis,  290,  8. 

Li\enti.  111,  6. 

l.ivore  211,  4. 

Loca,  i38.  7.  238,  2L 

Loc^ia,  295, 10. 

Locaiorum,  295,  14. 

LocaliiS,  83,  9.  103,  9. 

Loci,  43,3.  74,  3. 

Locis,  258,  5.  246v  10.  »K  4w  Hl, 
16. 

Loco,  41,  3.  84,  i%  153,  tl^aliistdb 
locls  2. 

Locum,  58,  2.  108,  5.  m,  19. 

Locw,  liS.  \  285,  2d.  513^  «5. 

Longa,  28^,9.  2;»»  4. 

Longam,  281,  20. 

LoQge,  203,  1.  326,  U  541,.  2. 

Loiigi,  347, 1. 

Longin^uni,  72^  1. 

LoQgior,  158,  3.    ' 

LonJus,  164,  7.  215, 4.  295,  M. 

Longos,  242,  1. 

LoQguiu,  279, 17. 

Longus,  134,  3» 

Loquamar,  230,  4. 

Loquar,  14tt.  ^  M^  1. 

LofuebareTl^g^U. 

Loquetnris,  S48, 15. 

Loqueodi,  157,11. 

Ix>qiier6^ur.  108.  f. 

Loqulmur,  219.  9.  tM^  ^ 

Xoqu^r,  147»  8. 

LoquttQCur,  20B,  17. 

Ula^301,7. 

Lobrica,  68,  6.  fJO,  6. 

LotNrictMi,  140,  4. 

Lucflnas,  29T,  91. 

Luce,  10, 1  »^  2.  271,  2,  aIiii(|M 
bcifti. 

Luceat,  157,  3. 

Lucpbil,  242,  5. 

I.uccm  di  m,  66,  i.  1  f  S,  1 

Lucem  splendor>mt  255,  3.  SiL,  S^ 
td2,5. 

Luci,  528,8. 

Lucid!i,6l,  5.141, 1. 

Lucidos,  102,  2. 

Luciduni,  250,  2. 

Lucifer, (5,  4.  174,  5.  901, 11 

Lucis,  87,7.  110,6. 

Luciu,  14.9. 

Lttctnm.  94, 1.  XS^  8. 

Luctuosug,  110, 7. 

Luctiis,  252, 7. 

Luden^, 185.  8. 

Li^tentein,  94,  d. 

Ludicra,  266,  li. 

iadl<n1,  102,9. 

Ludimuii,  102,  7.  249,  t. 

Ludis  verbum,  2i8,  9. 

Lodit,  98,  5. 

taduio,102.7. 

Lucntes,  280,1  5. 

Liiis,  118,2. 

Luit,  257,  10. 

Lumen,  88,  4.  242, 9. 

Lumina,  18,  2.  64,  7. 

Lamina  oculos^  2SI,  3. 254,  7.  254, 

Lamine  2  >,  1, 28, 1.  90,  2,  alHiqae 
loci8  2. 


Lupl,  273,1. 
Lupifl,  ^76,  6. 
Luslrarc,  226,  2. 
Lusireniiir,  550,17. 
Lax,  133,  2. 341,8. 
Luxii,  139,  1. 
Luxuriae,  197,  2, 
Luxurieiil,  2  8,  &r 
Lydorom,  102,  11. 
Ljmpbante,  56,  3. 
Lynceis,  212, 17. 

Machina,  246,25.279,18. 

Macbinam,  168.  19. 

Machinas,  238, 17*  299,  V^ 

Mtdatum,  148, 7, 

Maden  1,253,6. 

Madui(,152,3. 

Mage,  174. 1 . 

MaKis.  48, 6. 152, 1 137,  7,  ittieqM 
locis  5. 

Magislra,  31,  2.52,2. 

MagistratiUis,  192, 2. 

IMpsaraHii,  44, 10. 193,  IL 

Magisttum,  182,4. 

Magna,  162,8. 195, 1.  247, 16,  liiii* 
qoe  locis  4. 

Magna  ex  parte,  2ff9,  6. 

Magnae,  86,  7. 

Magnas,  48,  4. 

Magni,  311,1.329,1. 

Magoilicum,  137,  8. 

MagnitudiQem,  156,  7. 

Mag.  itudo,  178.  U. 

Magno,  266, 12. 

Magnum,  33, 1.99,1.204,  i.288yil« 

Magniis.  195,  5. 

Majestatis,  ^8,  2.  SS^  t. 

Ma\jor,  254,  9. 

Majore,  295,  15. 

Majorem,  199,  6. 

Majoribus,  293,  19. 

Maiorum,  205, 16. 

Htjus,  257,  7. 

Mala  sMbUant.,  54, 2.;2lff,  6. 263, 17, 
aliisqae  iocis  4. 

Mala  adjecL.  tll,  1. 

Malam,304, 11.305,  6. 

Male,  298,  15.  547,  8. 

Maleticlo,  60, 2. 

MaleOda.  7,  5. 

Mali  siAsUmt.  238,  14. 248,  18.  264, 
0,  aliisquc  locis  5. 

Mali  ad)ect,,  2d5,  7.  205^  10.  265, 
11.  alilsque  locis,  7. 

Maliin,  217,  7. 

Malis  nomen  sti^sfa/il.,  V,  1,60,  8. 
212.  5,  aliisque  locis  5. 

Malis  adjeetivum,  105, 2.  M,5.266, 
l,aliisque  locis  6. 

Ma!it,  287,  5. 

M  ditiam,  272,  25. 280, 2. 

Maiitis,  506, 1. 

Mallem,  24,  5. 

Mallet.  121,2.283.20. 

Mallo  nomen  subslunl.,  272, 16. 

Malorum  snbMant.t  108,  6.  110,7. 
268^  8,  aJii«que  locis  4. 

Marlorum  adfect..  281,18.  297, 14. 

Maloii,  258,  3.  264,  3.  266,  6,  alii»» 
que  locis  8. 

Mali.eril,  73,  5. 

Maluis  i,  134, 12. 

Malom  skbstam.,  248,  5  bis.  264,  5. 
2()7,  20,  aliisque  locis  5. 

Malus,  174,  i. 

Manas,  42,  2. 

Manda\i,  .^5,3. 

Maneant,  256,  5. 

Maiieat,  188,  17. 

Man  bit,  335,  11. 

Manebuut,  218,  19.236,6. 

Maiieiidi  l.da,94,  13 

MancQdi,  9o.  2.  112,    5.  257,  17, 
Liiiiiinibusociilis,  12,  4.  £^,  2.  26,  2.    alii^qiie  locis  3. 
Luniiiils.  257,  1.  201,  9.  530,7.  Maneiia, 221,1. 234,2.246.  llaMis- 

Luiia,  64,  .V  que  locia  3. 

Luii»,  18,  3. 207,  2.  990, 1.  Maneni,  216,  13. 

Luuam,  135, 10.  ManeoUbus,  120, 5.  305,  f  I. 


Manentis,  112,  5.  380,  f . 

Manore,  96,  2. 132,  3. 237, 3,  aliisi- 
que  locis4. 

Maiiet,  164, 10. 186, 3. 277,  S,  t^ 
que  lods  3. 

MaQibua^  If,  f.  ;S8v  7. 182^  1  268^, 
26. 

MaQifesta,  56,  1. 

Manifesium,  125,  5. 149, 19:  m,S» 
aKisque  locis  6. 

ttiM,  79,  4  m,  14. 2KW  2. 806,  f . 

Maoum.  24,  7.  lOU  9.  104,  5,  .aAm* 
que  locif  fr 

MMmiiinmd^  276, 2. 

Manus  Diiiraf.,  1 1.8. 124«  •«148,  t 

Marci  Tullii,  157,13. 

Marco  Tullio,  324,  1. 

Mare,89,l.  114,6.148,7. 

Margiae,  11,5. 

Mari,  102,4, 

Maria,  157,  5. 

Mavfti,  134,9.444,1.20, 11. 

Marmaricus,  276. 4. 

Masculae,  llOL  S. 

Materia,  2K,6;  315, 19. 

Materia  ablat^  11, 2.  9M,  It  M^ 
25, 

Matcriae,  134,  2.  221,  3.  541,  3. 

Mdfeita/e,  337, 11. 

Maieriali,  313,  1& 

Materiam,  148,  i;  f5S,  S.  993,4- 

Malris,  101,  4.152,3.290,*. 

Mavis,  72,  5.231,10. 

Mavult,  218,  27. 

Ma^ima.257,4. 

Maxima,  205, 

MMioM,  84,^  ei    n,  lS.2M^t 
292,5. 

Maximas,  55,  6. 

lliftiaM.  58,  5. 188, 1.  2t9,  Sv  iUi 
qac  locis  4. 

Maximi,  272,  % 

Maximis,  118,  Sw 

Mazimum,  86,  9. 

Me,  8, 1. 23,2.  21^  4,>iiiiiiqttt  beii 
59. 

Mea,  4, 2. 

Mea«Mat,  64, 4.  298, 11.  St^i,  1. 
552,7. 

Meae  117,  2. 

Meam,  30*,  n!  32,  4.  M,  1.  446^  1. 

Meaos,  162,  6. 

lleaM^277,17. 

Meanim,  131,  1. 

Meat,  223,  4.  517,  2. 

Meatus,  18,1.  301,6« 

Mecum,  9, 1.  32, 1.  44^  S,  aJilHM 
locis,  3. 

Medetur,  298,  22. 

Media,  295, 15. 

Medi  p,  259,  27. 

Mediam,  223,  1. 

Medicaminis,  76,  8. 

Medicaiitis,  30,  2.  42,  S. 

Me<licator,  ^rj,  14. 

Medici,  266,  7. 

Medicina,  U9«  il. 

Medicin»,  23, 1.  292, 12. 

Medicos,  140,  11. 

Medicum,  293,  18. 

MedicMS,  972, 10. 

Medieiatis,  295,  15. 

Medio,  295,  17. 

Mediocribus,  87,  5. 

Mediuni,  296,  3.  305,  24. 

Medius,  111,1. 

Medulla,  238,  11. 

Meiiullas,  238,  10. 

Mei,  14, 9. 32, 2. 55, 5,  aiilsqiie  lo* 
cisB. 

Mels,  12,  S.  14,  2.  S".,  6,  aliia(|ue 
locis  4. 

MeUor,  230,  8.    . 

Meliora,  103,  7.  118,  6. 

Mehoribus,  282,  7. 

Molitis,  22^1,  3  bis. 

Melius,75,  5.  132,  2. 

Mella,  211,4. 

Melle,  108, 5.  159,  5.  183, 9. 


lias 
muipui,  s»,  %. 

H«mun,'18)j,  IS.  1»,  ISU.M, 
«UlaqnalociaS. 

Hetiiteis,  nr,  Q.  sn,  fi. 

Heinbn),  KB,  1.  _ 

Hembroriun,  tl3,  J.  WT,  ff.  SSi,  S. 

Mnnenio,  l«).S.Yn,  S. 

Htmnipri!,  181,  7. 

Upmin^riio,  85,  S. 

Heiniul,  345,  tl.  UO,  SL  S1«  T. 
ttS.  5. 

Hennniue,  U>,3. 

Hecnimsii,  Si,  B.  M,  f .  81,  T,  lIH»t 
qne  lod«  3. 

HenwratU,  73,  S. 
Moniarn,  s;.  1.  1(0,8. 


11. 


Ueii.0 


m,i 


.  Heiaoric.  SS,  3.  Wi.  fl. 
HeBmrinn,  81,  S.  M,  8.  MS,  t. 

Ueiii].<ci,ti9,». 
MenJudo,  3IS,  t8. 
Hcndjcii,  JIT,  1. 
Hemtiefnai-imvfnni..  SS,  9. 
Hembcium  luljta.f  166,  3. 
H.'at,  10, 1.  «>,  t.   IS»,  S,  aiM^ 

HeoMtram,  10,  3. 

Uenie,  156,1.  IM,  l.SM,  S,  ilik- 
qua  tocui  9. 

Heaieoi,  30,1.  U7, 10. 198,3,  ■«■- 
qMlneifa. 

HfimM,  19,  8.  f3e,  ».  t9S,  I,  alii*- 
que  iocis  5- 

Hentl,  SW,  t.  SS8,  Vt.  SU,  9. 

He[iItjmiir,3ie.aL 

HcnutNb.  4t,*,m,  s.  19X,  s,  au- 

qoe  locit  3. 

Healiens,  31,7. 

Hflultor,  13f.& 

Henils,  U,  1t.  SS,  t.li.S.allMM 
loci»,  Jl,  *^ 

Ueiiiiil.SI.fi. 

Menlilur.  163,  T. 

HPDiiun.iS.l  8t,$.Sn,U. 

Heo,  M,  7.  J5M,  U. 

Heorum,  71,  B. 

Meos,  33, 3.  33, 9.  lOS,  10. 

Hercltius,  tjl,  I. 

Hereimur.llS  SS. 
'■ereamr,  71,  a.  tS3,S. 

Herebamar  51,  6. 

Merebiinlur,  133,  7. 
■Hsreri,  71,  3. 

Heretricnlw,  11,  1. 

£erg(t,  1811,  1. 
ergeot,  SOS,  9. 
Hcrgi  twrhini,  SDI.S. 
Menta  iHhlmil ,  31, 7, 00, 8. 
Herilani,  399.  I. 

■eri)t«  nftMonr.,  75, 1.  76,  S.  SHV 
I,  ililsuue  liiciB  4. 
Meriio  infalant.,  ISS.  S.  S8I,  7. 
KWHotuljecL.  en.S. 
Heriioruin  iiUiniml.,  150,  9.  SST, 
18. 
MBrilos,  ST.S.  198.1S. 
Heritum  «uttUM.,  M,  S-  STS,  ST. 
Her^, 11,5.  16,1. 
H<'niis,2U,  1. 
HerMi,  1,  i. 
Hentil,  Sil8,  5. 
Heniis,  3iS,  5. 
Ueriieruiil,  30,  T. 
Herulste,  61,  1. 
Heniisii,  110,  10. 
Meruli,310, 10.  Sf7,l». 
Hetillo,  300.1. 
Heliautur,   39,  8. 
Metin  nemea,  m.  1G.  SOO,  1 
Hetiliir,  Di,  17.  UN,S. 
M«li(iutur,  178, 3. 
Meiu,SS3,  1. 
HetuiTii,  183.5. 
Hfiuil,  i33.  K 
Neiueoda.  z;3.5. 
Heiuii,  199,  )3. 198,  S9. 
H.tM,  7t,  1.  l*f,  7. 
Hetuuol.  70,  3.  l»»,  C 


IMWX  VOCAHIItOfieil. 

Heum,  7. 4.  U,  0. 1*3, 1.  S88,  L 

Heu^3l3,a. 

Hiii,  3ie,  5. 

Hioaiift,i61,l. 

"'  1, 3,  3. 9.  e.  a.  7,  atiiHua  Mie, 

'»,  ltil.3. 

Mililum,  iOA  9l 

Millibii«,ST.  1.198^7. 

Miii»,  S<4, 1. 

Hiiiaiitein,  138, 3. 

Hiiiis,  91.  18. 

Himimi,  iti.i.  160.7. 

UiNiKiJ.  K7.  I. 

Mmim:>m,  IK.t. 

Hiiiinie,  137,  U.1T91 18.  !»,»,«•- 
qut'  locii  37. 

Minimis  123,  5. 155.  18.  1%  U. 
3111,51. 

Hinimo,  133.  9.TST,  6. 

Hiui II,  1X8,  te. 

HiDiiiiu:ii.  tga,  t. 

HiiiMortD.  M,  3. 

Uiiiisirjt.m,!. 

HiniMrel,  Itji.S. 

Kiuur«s,  61,  5.  m.  1. 

Hirini,t99,a<.>i^0. 

Hiniil,  119.1. 

Hiuult,  55,  S. 

miaa  oiiterft.,  13,  S.  01^9.  UC^S, 
k1ilsiuelocU9. 

Hir4,  S0,S.3»t,H. 

Hirabilem,  118,0. 

Hiralior,  1.^1,  3. 

Mlruculimi,  1H,S.  S90,&3n,17. 
309,7. 

Hlramlni,9l3,  i. 

Hiriinur,  135,  10. 

Uirandum,  313, 18. 

Hirame»,  33, 1. 

HirantiiT.U),!. 

Hirtrer,  IHM,  1. 

Hnn,  153.3.  J11,  tl. 

Miratur,  i^W,  7.  3»7,  1S.  39^  ii. 

Uu\m,  m  ,  t.  2!i7,  0.  900^  H. 
388,5. 

Hi*cul,89,S. 

■lwiw.1».8..Sli.7. 

HiKcre.  140, 3. 

HlMMrl.  80. 1. 918. 1. 

MiscPI,  175,6.341,  13. 

HiKeiur,  119,  tS. 

Miser,  iSl,  I. 

Hl^eri,  131,  t. 

Hi«eris>,  179.  10. 

HtseiiiiJi),  183,  30. 

Hi.^erundi>iii,  lUl,  \t. 

Mi>er^ii3, 131,  1.  rti,  II. 

Hi9ehntil>i9.3H3,l7. 

Misens,  70.  l-!Od,  1.103,1, 

Hisentin,  iVi,  1(i. 

Mii>eraiio»e,  iM.l,  19. 

MiterMlMirm,  283,  IS. 

Miserfs-r,  i-t'p,  M. 

HisBri.  W,  1.  Il>7,  C.  981,  I. 

Mispria.  17!l,  II.  in(i,  23.187,  t. 

Hi.erln.  l'J9.  C.  271'.  19.  «0.  II. 

HiserUm,  lie,  S.  199,  3,  380,  «. 
383,  i:^. 

Miterlor,  180,  1.383,  10, 

Hiseriores,  a^l.Si 

Mi«eris,6l,3  108,0.394,3  900, 
16. 


■■MHuB,  370,  1». 

Hiseroiwmm,  3St,  1. 

HiMne,  T,  1. 10, 1-  98,  9,  *UiH]M 
)oci(7. 

■iserilmam,  305,  10, 

HiHrum,7l,3. 100,4.  ttl,9,e<llt- 
que  locis  3. 

■iMO,  101, 1S. 

Hisii,  m,  Z.Mi,  8.  337, 19.  5S0,S- 

Hilis.  67,  3.176,9. 

U.till,  317. 13. 

Mobilp,  391,1!. 

Hotiilei.i,  21'..  0.395,0. 


Hot)illbus.391,l.W,Mi 
M"lnli».  198,  1.  S»9,  II. 
HotiilltWis,!»».  II. 
Moderj>ijdis,  33:i.  38. 
Hh1*!i«,  119,1. 
Mmleiila,  91,  I. 
H»di.  15!,  1S. 

ModU.  381,  3.  155,  II.  SOl,  17.  VU, 
S6. 
Mudo  nom^.  10, 3.001,  S.O>|S,ins> 

lio.i^Bdwrb.,  13, 5.  34,  0.  6f,  It, 

alii^piup  loH!  II, 

Hodoi,  3,  X.  m  10. 3T0, 1.  sro,  0. 

HodiilJia,  319,  55. 

H«fii.i..  li,  a  a,  1. 100,  s,  iM». 

que  loci»  5. 

HodiK,  «,3.100,  ti.  sn,  n,  ■■*■ 

que  loeisl. 

Hami,59,  10. 10, 5. 04,  O^  alilMM 
lodsS. 

Hoerore,  II,  lOu 

Microrem,  91, 13. 

■itrorit.  «1,  ft  S«K  8.  SBOt  !„ 
197,5. 
.  UvfU,  UU  M.  M,  9, 

Hosts,  »5,  0. 

■MligMli^4,l. 

MiMtior,  14,  4. 

■ttsUa,  S,  9.  tOS,  B. 

■reslilimn,  91,  1. 

■iMlo%S.S. 

■of«t'im,71.3. 

HiMlus,  133,  1. 

Hirie,  lio,  7.  StS,  tt  tl^  7, «1 
qoe  lodsS. 
^«•(«■i,  14.1.901,1. 

Holes,  Kll,  1. 

Molesie,  13,1.  S0B,IA 

Hol?siia.3IH,  50. 

Hole^iis,  179,  17. 

HoJior,  380,  U- 

Holifwiliir,  9S, ». 

MDliretur,  35,  2.  ■   ' 

■<ri>*,  3«,  4. 

Uoliloi,  53,  11.  '        ; 

Holilur,  211, 1. 

Holiuntur,  366,  II. 

Hnlle,  95.  6. 

HolleM»nl,  7G,  9. 

HotllHlmnm,  SM.  II. 

jVonwmaHa,  IS1,5.      ^ 

Hnmentl,  IW,  7.  300,  1 

Momenio,  319,1. 

Humordll,148,3.    . 

Hontlra,  377, 8. 

HoanrabiUr,  379.  I. 

■odstfaliti.nl,  1. 

Hoiittraoie,  35M,  7. 

Honikirare,  117,  5 

■■MiMli,  119,  !  5. 

HanUral,  99,  1- 

■oiistraU,  i!31.16. 

Hoosiraium  :.48,  1. 

Hoiislrilur,  151,  7.  180,0. 

Honstratus,34e,91. 

Monitr**ert%  tOl,  3.  __ 

HoiMlrsiimus,  338, 19. 339, 30.  lOf 
6,  Bliisi|U?  loci^.  3. 

Uouttri,  bS,  II. 

Honslris,  15T,  15. 

Mnniem,13T,  II. 

Muiitllius.  89,  S.  lUt !!.  930.  5. 

Hoiiiia,  llK  5. 

Huiiuisli,  41,  5. 

Mora,  13^,6. 

Mora  abl..  66,  3. 

Mori>s,  7,  6. 

Horalua,  39T.  Sl. 

Morbi  tm,  S-  tOO,  1. 

Horbl4.S97,33. 

Mi.rbo.  li,  8.  198,  tl. 

Mrlios,  »'.,  18. 

"'    ■     i>,  35,  1.  "6,7, 


MOTtll 


,  Hl,  ^ 


WordociWr,  159, 1. 
Mordax,19l,l,110,5. 
Henletol,  171,3. 


1407 


LNDICES  AD  LIBROS  DE  CONSOLATIONE  PUlLOSOPHlifi. 


1401 


Mordeatur,  219,  2. 

More,  97»  2. 

Morem  geram  obsequarsf  313,  8. 

M<ireris,26i,2. 

Mores,  52, 6.  45,  8.  69,  9,  alilsque 

lodt.  11. 

Moribus,  35, 5.  60, 3. 94, 8,  atiisque 
lod8  4. 

Moriendo,  112.  K. 
.  Moriunlor,  159,  5. 

Mors,  6, 1.  112,  4. 162, 9,  aliisqne 
Iods2. 
.   Morsu,  211,  6. 

Morsus,  147,  6,  199,  9. 

Morule  85,  4. 
^Morules  komineSf  124,  3.  177,  i. 
108.1. 

Morules  ad;ee(.,126, 2. 551, 10. 

MorUli,  162, 4. 

Morulibus  stifrsram.,  50,  3. 119,  7. 
219.  26.  325,  18. 

Morulibus  adlecl.,  219, 23. 

Monalis,  164.  8. 

Mortaliuni  substani.,  126,  4. 176,2. 
179  11.  »       »  f 

iforulium  ad/ed.,  25,  4.  58,  1. 96, 
ly  aliisque  locis,  6. 
Morte,  126,  5. 126,  6. 159,  4.  281, 

11  ortem,  237, 19.  239, 8.  285,  3. 

MorU,  57,  2. 

Mortis,  SS,  3. 126,  5. 200, 4.  298,  9. 

Mortoum,  267,  11. 

Mos,  340, 5. 

80^,71,  2.  302»  14. 
oii,  57, 1. 
Motibus,  168,  18.  239.  4,  aliisqve 
locis  2. 

Motione,  239, 11. 

Motionem,  350, 10. 

Motiones,  258, 21. 

Moto,  133.4.  260,4.296,1.  315, 10. 

MoUim223,  3.232, 14. 265, 22,  aliis- 
qae  locis,  2. 

Motus,  41,  3.  209,  4.  242,  1,  aUi»- 
qne  locis  8. 

Moveantor,83.  3. 

Mofebare,  83,  8. 

Movebit,  39. 3. 

Movens,  341,  6. 

Movent,  286, 4. 

MoYeutem,  223, 1. 

Mofere,  84, 12. 142,  4. 

MoYerentur.  335. 31. 

Movereris,  147.  4. 

Moveri,  ^,  1. 

Moveris,  334.  8. 

Movet,  45,  5.  74,  4.118,  3,  iliisqne 
locis3. 

Movetur,  293, 3. 
^  Moz,  89,  7. 102, 11. 148,  9,  aUisqae 
locis2. 

Mulcedo,  170.  2. 

Mulcerem,25l,13. 

Mulier,  9,  3. 14,  6. 

Mulu,231,  11.258,  5. 

MulUs,  218,  27. 

Mttlti,  106, 4. 

Multiformes.  92,  3. 

Mulliplex,  158.  9.  187,1. 

Mulliplicaio,  238, 15. 

Mulliplicem.  295.  4. 

Miiltipiice8,50, 1.61,  1.343.  9. 
Muiiiplici,  194,  9. 

Mullipliciier,  283,  5.  294,  15. 

Mulliplicium,  176.  3. 

Multitudine,  75.  2. 

Mulliiudinis,  53,   10.  72,  6.  111,  1. 

Mullo.  281,2.  281,7. 

Multo  magis,  247,  14.  283,  2 ». 

Mulloruiii.  13-2, 7. 

Multos,  126. 5. 

Multum,  92.  8.  334,  3. 

Mundana,246,  25. 

Mundi,  86.  10.301,5. 

Mundo,  115,3.  157,  1.  519,  5.  3i9, 

Munjluin^J,  1.  84,  2.  220,  1,  aliU- 
tBe  locis  7. 


Mundns,  86,6. 167, 1. 245, 6. 246,5. 

Munera,79,  8. 139,4. 

Munere,  249,  2. 

Muneribus,  106, 11.  149,  6. 

Mnneris,  292, 1. 

Munimine,74, 1. 

Mnnili.  36,  7. 

Munns,  111,  4. 194, 10. 

Monuscolum,  248, 13. 

Mures,  147,  5» 

Musa,  244,  1. 

MussB,  76.  5. 

Musas,  12, 2. 

IfMsailartoii,  147, 5. 

Musica.  93.  9. 149, 10. 

Mnsic»,  108,  5. 

Musici,  292, 15. 

Musicos,  149,  10. 

Musis,  14, 2. 

MnUbilem.  125, 7.  | 

MuUbiles,  296,  12. 

MuUbiliUs,  94. 17. 103,  6. 

Mmabililate,  94.  4.  212, 17. 

MuUl)ilium.  293,  2. 

Mutabit,298,  24. 

Mulabiiur.  552, 7. 

Muiare,  102,  8.  125, 6. 552, 1. 

Muuri,  279,  3. 

Muut,  350,  22. 

MoUU,  92,  5. 

Mouum,  94,  5. 

Muutio,  93,  5. 

Muutiooe,  166, 1. 195, 7. 

Mutationes,352, 11. 

MuUtloniim,  246, 12. 

MuUverlnt,  198, 4. 

Mutavero,  552,  2. 

MuUvil,  7,5. 

Mntentur.  287, 11. 

Mutet,  65,  3. 

MQtnm,  24,  6. 

N 


Necessaris,  280, 9. 

Neceasariam,  44,  4. 

NecessaHe,  350,  24.  350,  ^ 

Necessarifs,  219, 2.  555,  22. 

Necessario,  555, 14. 

Neeeasarioe.  335, 15.  336,  6. 345, 5. 

Necessarlnm,  218, 20.  246,  20.  258, 
8,  aliisque  locis,  68. 

Neeessarins,  326,  15. 

Necesse,  125,  9.  132,  9.  188,  17, 
aliiaque  locis  40. 

Nece86ius325, 11. 525, 17. 525,  21, 
•liisque  tocis  6. 

NecessiUte  49,  5.  155, 6.  32S,  9, 
aliisque  locis  9. 

NecessiUtem,  296, 1.  325,  14. 355, 
6,  aliisqne  locis  5. 

Necessiutes,351,9. 

Necessitatis  299,  20.  525,  11.555, 
2,  allisque  locis  8. 

Necessitodo,  205, 16. 

NpciIs,  70,  5. 

NecUt,  41,  4. 168, 25.  294,  2. 

Neforias,  61,  6. 

Nefarios,  54,  5. 86, 4. 

Nefas,  52,  5.  82,  6.  60, 1,  iliisqie 
locis  4. 

Negabis,  265,  23. 

Negabit.235,4.9Bl,  U. 

Negantibus.  78, 1. 

Negare,  11 1, 7. 237, 2. 281 . 7.505, 1 

Negari,  228,  7.  246, 21.  »4, 16. 

Negas,  285,  4. 

Negat,  7, 2. 

Negatas,  110,  4. 

Negaverim,  267, 16. 

Neget,  188,  7.  281, 10. 

Neglectae,  11,. 4. 

Negligendum,  125, 10. 

Nego,  137. 5. 267, 11. 

NegoUis,  53, 6. 

NegoUum,  159,  8. 


Nam,  10,  4.  53,  S.  85,  7,  aiiisqiie  Neminem,  87,  5. 248, 13. 

locis,  Ca.  Nemo,  94, 11.  119, 9.  122,  2,  aliii. 

Namqne,  120,  5.  187, 1.  194,  6,  al-  que  locis8. 

iisqne  locis,  15.  Nemorum.  185, 7. 

NascenUa,  296,  6.  Nemus.  78,  5.  114, 1. 

Nationes.  157, 10.]  194,  9. 194, 15.  Nequam.  86,  4.  280, 1. 

NaUvs,  150,  5.  Nequaquam,  305.  0. 

Natura,  86,  9.  94,  5. 101,  4.  aliis.  Neque,  94, 15. 134, 11. 142, 1,  alilft 

que  locis,  19,   *  que  tocis  31. 

Natura,  131,  5. 134,  9. 149,  5,  aliis-  Nequeam,  267, 15. 

quelocis.l9.  Nequeat,  125,  5.  188,  2.  194,  4» 

Natur»,  21,  4. 45,  6. 84, 7,  aliisqve  aliisque  locis  6. 

locis  19.  Nequeo,  1 87, 1 1 .  257, 2. 305. 5. 

Naturale,  19i,  10.  265, 18,  265, 25,  Nequeont,  187, 18. 188,  12.  194, 1, 

aliisque  locis  2.  alilsque  locis  6. 


Naturales2t8,28. 

Naluiali,  259,  4.  239,  11.  2n,  2, 
aliisque  locis  2. 

NaturaUs,  149,  1. 186,  4.  265.  27. 
266,11. 

Naturaliter,  177, 2.  229, 18,  aliisqne 
locis  H 

Naturam,  87,  3.  92,  6. 154,  2,  alifo- 
que  locis  12. 

Naturarum,  216,  8.  295, 2.  299. 17. 

Ne  itf  non,  3,  3.  14,  5.  41,  5,  aliis- 
qoe  locis  30. 

Ne  inlerrog.,  24, 1.  24.  4. 42, 1  bis, 
aliiv]ue  loci.s  46. 

Ne  pro,  noft,  91,  8. 105,  7.  109,  4, 
aliis<iue  locis5.  « 

Ne  dum  pro  tanium  abni,  til.  84,  4. 
19:>,  9.  29  J   18. 

Ne  qui  Jem,  157, 12. 158.'10. 198,  4, 
aliisqiie  locis  17. 

Neinilas.  226.  4, 

Nebulis,  50,  1. 


Nequissimi,  195, 5. 
Nequissimis,  192,4. 
Nequit,   126.  4.  137,  2.  179,  18, 
allisque  locls  10. 
Nequilia,  272,  15. 272,  18.  280, 1. 
Ne  luiUa,  257,  8. 
NequiUs,  209,  4. 
NequiUam,  192,  4.  298,  25. 
NeriUi,  275, 1. 
Nero,  197.  2.  200,  5. 
Neroni,  200,  7, 
Neronis,.15i,  2. 
Nescia,  324.  9. 
Ncsclai.  238,17.351,8. 
Nes .leb im,  72,  2 
Nesciebas,  102,  10. 
Nescientes,  259,  6. 
Nesciente,  297.  8. 
Ne^cio  quem,  210,  4 
Nescioquid,  81, 1. 
Nescire,  216.  2.  245,  5. 
Nescisses.  55,  10. 
Nescit,  125,  7  Hf.  289,  1.  5>1,  8. 


Nebulosus,  114,  3. 

Nec,  6,  1.  52,  2. 34, 1  ter,  aliisque    352,  8. 

Iocls128  Nesciia,  331,7. 

Neciion  pro,  et,  215,  7.  Nesciiis,  128,  15. 

Necant,  12,  8.  Nescius,  531,  6. 

Necare,  148.  7.  Neuter,  201, 1. 

Necai .  1 17, 6.  .       Neiitro,  332,  7 . 

Necem,86.  .»>.  Neutrnm,  230, 17. 

NecessarU,  350.  17.  550,  18.  881,        Nexa,  236, 1. 

19,  alii^que  locis  2.  Nezas,  292«  18. 


NcxilNis,  398,  tS.  SSl.U. 

Neiu,  tHI,  S. 

Neiuit.  146.  0. 

>eiiini,  KS,  B. 

Neius.  387.  9.  310,  8. 

Ni,  SO,  i,  308, 7.  319, 16,  «Iliiqoa 

Nihil,  13,2.  35,  t.  SS.3,  «Uiraiia 

Nlbil  ei  nlbllo,  313,  l(. 

Nihili,  17!),  14. 

HiMI  non  amiw,  »8,  6.  33S,  17. 

Tiibilo,  177,  i.  179.6. 187, 18,  ilita- 
qae  locU  4. 

Nlhiloiiilnav  137,  4.  396, 15.  396,  S. 

NlbUmn.  S%,  S4. 

Nll,b9,7l>it.  tOG,6. 

Hlmhls,  10«,  3. 

NimbosiB,37.  t. 

N<mi«.  ^IO,  I.  III,  S.  389,  B,  alllfc- 
qoe  locis  3. 

Nimium,  130, 1. 138, 1. 199, 1,  aUl»- 
qne  loda  8. 

Nisi,  :4,  3.  33, 3.  44, 10,  tllisqae 
locit  33. 

HiumnT,  5W,  tt, 
■  Nileo».  ffiS.  ae.  305,  M. 

Niient,  133, 1  174,  .3. 

AiteniF,  i69,  3 

Nltpntitius,  i6S,  It. 

KlUtur,  93,  4.  176,4.363,1. 


locis  17. 
NooniUil,  im,  i.  38T,  3. 
Naonolli.JSM,  g.    . 
Noniiullo*,  33,  10. 
NoriHl,  139,  t. 
Norsl,  533,  i. 
Nnmnl.  it,'i.  1. 
>o>,  33, 3.  36,  S.  36, 6,  iljisqiie  h» 


INDEX  VOCABULORUU. 

HMcere,  35!',  8,  531, 9. 

Nosco,  !:t4,  4. 

NosM,  ^,  0.  136, 10.  393,  t1.  331, 
3. 

No»tf  r,  »7,  n. 

KoM,  337,  3. 

Nostra,  36, 4. 93,  8. 101,  T,  aliiM|Ufl 
lods4. 

Nnslr»,  78,  7. 

Nostne,  1 0, 3. 13, 3. 14, 10,  allisffli« 
locis  3. 

Nosiram.  58.  7. 

Noslri,  31, 1  35, 1.  53,  8.  alltMue 
lodslO. 

NiMrit,  14,  t.  5S,  S.  43, 4,  tllliqae 
locis3. 

Noiiro,  13, 3.  34, 1.  93, 3.  SI9, 31. 

NostTorom,  333,31. 

Noslroi,  43,  8.  55,  tO. 

Noitrum,  3,  3. 

Noi*  oiffwi.,  7S,  3.  184,  7.  331, 4. 
337,9. 

Nolm  mbiUml.,  339,  S7. 

Noure.  139, 3. 

NoiM  nta.,  30,  S.  33t,  S.  StO,  6. 
341,4, 

Noiavil,  310,  7. 

Nolio,  337, 16.  310. 13.  $44, 10. 

NolloiiP,  3S3,  16. 

Nriti  -■    - 


1.  S.S1.8 


65,8. 
NJTeli.  196,  3.  315,  5. 
Mvis,  3»t.l. 
Nii*,30t,  8.  531,1. 

Niius,  M.  3. 

\oh>\p,  308,  9. 

^obllilHis,  tun,  16. 

NabililM,  tJl.  1,178,8.303,11. 

Nobllitale,  20.1,  15. 

Nobillialis,  3(IS,  10. 

NolMti,  55,  b.  58, 1.  101, 10,  ililtipe 
0cli3. 

Noceil,  157,  S,    . 

Nocenduni,  301, 6. 

Noceulia,  377.  fs. 
'  Noceme»,  ti9,  3. 

Noc«l,  69,  7. 

Nocie,  iO,  I . 

Noctein,  Itii,  10. 

Nocies,  I6fi,  17. 

NociiliDS,  10  j,  3.  lOS,  5.  168, 6. 

Noctls.  65.  1.  ti6,  4.  331,  10.  390, 3. 

Nocuernnt.  137,  6. 

Nodis,  ISl,  8. 

Nodum,  31S,  4. 
^Nolendl,  237, 16.  310,5. 

Kolenles,  50,  2. 

Noleniitiiis.  ISS.  S. 

Nnllnt,  330,  5. 

Nolulssm,  179.  i. 

NolalKBs,  187,  11. 

Nomea,   IIM.  3.  146,  S.   1S7,  10, 
misiaelocisS. 

noinini,  IH,  ii.me. 

NnrniiiJiur,  193,  6. 

NoiDinE,  157,7. 

Noailnihus.  149, 18 

Nominis,  Hi,  i.  4  J,  1.  50, 6,  alli*  zdo 
locis  4. 

Nomino,  110,  14. 

Non,  8.  i.  1  j,  S.    13, 8,  aliiK 
cin  303 

Nondum,  37, 1. 76, 6. 86,  8,  a 
lociflll. 


NoliODls^Sl.lO 

Noiior.  173.  1. 

Notis.  310.  it.su.n.  - 

Nolilia,  343.  15. 

Noliti(ni,53l,31. 

Notiliarum,  343,  16. 

No10<,  I6t,  G. 

Notam.  ISI,2.  3«.  ».  351,  13. 

Nniui  mbstunl.,  1 J3,  S.  174,  3. 

N'nn.  .Ul,  3.  173,  4. 

Noveruul.  3b7,  3. 

Novi  v*rbuia.  84,  9.  3JS.  10. 

NoTinms,  ISl.t.  Iti4,.5. 

Novis,  61,8.  373,6. 

Novisli,  34, 1  8»,  H. 

Noyil,  1S7,  16.  533,  7. 336,  15.  SSl, 

Novo,  355,  3. 

HoTniD,  31,  5.  94, 1. 

Hoi,  37, 5. 161, 4.  ISl,  4.  33S,  4. 

Noiia,  n.  3.  08,  8, 
Noiiorum,  299,  9. 
Nuilum,  153,  19. 
Nube,  13,  1.321,  2.331.3. 
NuliPS,  ili,  4.  160.  5. 
Niitiibus.  88.  1.3»,  4. 
Nubib,  7,  S,  90,  1, 
Nubiliis,S91,7. 
Nudatis  vfrnim,  Sll,  3, 
NiHlum,  101,4. 

Hulla,  101,9.  150,11. 158,  I4,ilil». 
qae  Incls  13, 
NuIIj,  S\  4.  313, 10.  5n,  5. 
•Nullam,  Ul,  18.  555,6.  355,9.  351, 

HallaB,  340,  6. 
NolH,ltl. 4.537,9. 
NulliL  13.  S.  195,  3.  337,  t7,alUl- 
que  lo<  Is  S. 
Sulliu..  218, 15.  »0,  8. 373.  9  Wf. 
Nullo,  10,  3.  36,  3   83.  3,  ililsque 
cis  10 
Nullui 

N.illus.  3, 3.  74,  I.  308, «,  aUtaqae 
loris7. 
Num^S4,g.  8t,  4.   105, 1,  llilique 


Numea,  376,,  tl. 


Nu» 


■,  134,  C 


Numeraihla,  179,  12. 
Numcraiiduii,  368, 9. 
Nuuierainr.  178,11. 
Numeravlmiis.  146,  17. 
Numeremus,  304,  10, 
Niimcrei.lur.  »36,  I^. 
NnmeHs,  18.  6.  331,  2. 
NuoMroeus,  -3tl.  1. 
Nameram,  109.  4.  llt,  6. 


UtO 

NameTSi,  158,  9. 

Namlals,  94,  6. 

Numauini,  46, 3.  7>,  4,  78,  5,  (llli- 
qne  locls  13. 

Nunt,  4,  3.  7,  5.  10,  4,  tlllsque  lo> 
cis64. 

Nunlial.  301,  II. 

Noper,  357,  3. 

Nupliis,  tlt,  3. 

Noiricem,  3U,  3. 

Nmrii.  121.4. 

Nuiritu!,  34, 1. 

Nuiriuotur,  313,13. 

Nulrix,  117.  1, 

Nutum,  133,  i.  347,  4. 
O 

0,  Sl,  1  Sl,  1  87, 3,  atlliqne  locta 

bb,  50, 1.  S7,  t.  S1,  S,  iliisque  lo- 

Obambolal,  376, 9. 

Obdaieral,  11,4, 

Obilu.  503,  9. 

Objacet.  26«,  11. 

ObJBCit.  JOU,  5. 

Objew».  313,  7. 

Obiecta,  46.  2.       ; 

Oiijpctie,  343, 1. 

Obieeiorum,  75,  3. 

OSice,  89,7. 

Obiectamenta,  391, 13, 

Oblectant,  108,  \ 

Obllta  peimll.  corr.,  108,  4. 

ObllU  ptmUt.  prod.  ei  pMtiw,  XlT, 

Obllliafl.,331,  4. 

Oblila.i  poiaice,  335, 9. 

Oblilus,  2.1,  3.  86,  G.  109,  S.  SSO,  S. 

Oblivio.  158, 2, 

Oblivioue,  m,  3. 

ObbTlosam,  343, 1. 

Oblivisceretur,  381,  IS. 

Obluclari,  367,  4. 

Obnoilus,  113,  7. 


Obruit,SU,  10.  314, 11. 

Obruta,  330,6. 

Obscur»,  158,  3. 

Ol-Bcnras,  235, 1. 

Obscaris.  €9.  4. 

Obscuritas,  218, 51. 

Obscnro,  64,  6. 

Ohscnros,  339,  3. 

Obscuram.  2tH,  8. 

Obsrurus,  218;  17. 

Obsecro,  171,3. 

Obiiequentes,  44,  I. 

Obsistere,  217, 11. 

ObslluQi,  276,  12. 

ObsTanli3,3ii,  18. 

Obsiit,e9,  l.3J3,4. 

ObstiipuL,  1(,7. 

OblempHr»mium.  247,  6. 

Obiemperare,  75,  t. 

Oblemppres,  93,  8. 

Oblicijll,0l,  I. 

Ohliuendi,  264,  14, 

Obtiiipre,  1U6,  6.  206,  13, 

Oblia;{il,  3lt.  2. 

Ob.ersams,  31,1. 

Obiij,  Gl.  1. 

Obviis,  314,  9. 

Obviui,  l--!,  4, 

Oi-casuT,  317.8. 

Occidi'DIia,  3UG,  6. 

Occiriii,  351, 12, 

Oiclduo.  SOI,  7. 

Occoltis,  373,  5. 

Occiiluisse.  S3,  6, 

Occupanii.r,  36, 5. 

Occopate,  303,  34 

Occiipaio,  171,7. 

Ocf^oo,  SOI.g. 

Ofius,  279,  II. 

Oculi  tmgai.,  sfO,  5, 

Oculis,  10.  1 .  .'(8, 2.  «3, 18. 35S,  V. 

Ociilo,  lll.fi. 

Oculoram,  313,  2. 

Ocalos.7.».  15.5.  39,I.*lli*qae 


f4fi 


INDICES  AD  LIBIMS  M  CONSOLATKim  PHILOSOPHIJS. 


Ufl 


l 


odsiO. 
OcuUis.  357.1. 

Odertnt,  299, 10. 

Ddent,  )83,  36. 

Odtis,  48,  4. 142. 1. 

Odk),  2d5,  i6.  283,  29.  399,  9. 

Odiosa,  297.  i . 

Odiosos,  132,  5. 

Oiiisse,  285.  27. 

Odores,  302,  2. 

OflTeosio,  45, 3. 

Offeosioaey  60,  4 

Ofiicii,  265,  28. 

Offlciis,  80.  i. 

Ofttcioas,  01,7. 

Officio,  9, 2. 194. IL  263, 17.  260.  2. 
^^  OffidMDi,  265, 18.  265,  25.  165,  2G^ 
imtque  locis  2. 

Oum,  4,  f .  49,  2.  1«2, 6,  irtUsqiW 
lods3. 

Ooioe,  126,  4.  iS6, 1  199, 1,  iHi»- 
que  locis  20.  ^    ^ 

Omoeiii,  58, 1. 156,  IL  W,  1,  itiU- 
que  locis  7. 

Omoes,  119, 2. 11«,  Kt  i77,  i,  aUis- 
que  locis  6. 

Omtii,  59, 3. 117, 9.iiQ»  4,  tllis<me 
locis  5. 

Omnia,  179, 2. 229,  a.  2Si,  ft,  alfls- 
qae  lucis  50. 

Omiiia  acciii.,0\  3.  TS,  9.  287,  iO, 

aliisque  locis  ^    ^     ^      ^*«-^ 

OiuoibaSj  53j  6*  56^  8.  M,  4,  alQaqpe 
loeis21. 

Omaioo,  159,5. 159^6.  %50, 7^  aUi§- 
que  locfs  5. 

Omois,  95«  K.  129^9.  196,  4,  aUfs- 
cMie  locis  \6, 

Omoiuro,  51,  2.  44, 19. 1S4,  8,  «18s- 
qoe  locis  56. 

Omnium  poienii,  W^,  8. 

Orouiuiu  poleaiem,  948, 1. 

Ooeralum.  299,  S3. 

Oneret,  190,  5. 

Ooeris,  292,  10.^ 

Opacx,  290,  $. 

Opera  fenfiii.,  82,  4.  288«  19. 

Opera,  153,  5. 

Oper»,  13,  5. 

Operam,  42,  8.  246, 18.  2BS,  24. 
S36,2. 

Operante,  518,  18. 

Operaius,  507, 1.  514-, 6. 

0|ieri,  85,  4. 

Operis  nomen  9in§ld,,  78,6. 138, 9. 
294, 10.  299, 16. 

Opes,  48, 1. 101, 10.  i06, 8,  atlisqne 
locis  12. 

OpilMis,  101, 5. 181, 8. 154, 16, 48s- 
qa '  locis  4. 

Opiiionein,  49,  8. 

Opima,  191,  i. 

Opinio,  194,  15.  385,  2.  825,17. 
aliisque  ioels  ^. 

Opinione,  198  4.  219, 11.  827,1 

Opiiiiouein,  30f*,  \6.  81*>,  15. 

Opiuiuni.  297,  24. 

Opiniooibus,  8t,  4. 194,  4. 

Opinionis,  M,  f .  118,  2.  388, 18. 

Opiuor,  51,  6.  111,1835,  f2. 

Opurteliat,  2H3, 18. 

Oportere,  249, 9.  548,  8. 

■Oi>ortel,  42, 5.  93, 4 .  88, 6,  «liiiqoe 
aocis  4. 

0,)ponilur,  238, 14. 

OpporUioitaie.  118,1. 

Opposiii,  48,  4. 

Oppressi,  550,  7. 

Oppressit,  24,  5. 

Oppriuiai,  305,  25. 

OpUnMa,  319,  5.  318,  5. 

Oplanduro,  3i0,  4. 

Opiantur,  i32, 16.' 

OpUri,  176,  8.  232,  IS 

Optasse,  52,  5. 

Oplat,  41. 1.170,1.  307.9. 
.  Oplifta,  m,  8. 297, 1.  296, 18. 

Opiatoruni,  520,  5. 

OpUvi,  44,  8. 


OpUvimu^,  155,  2. 

Op(et,  123,6.334,6. 

Optlmam.  505,  7. 

Opume,  296,  10. 

Optimorum,  156,  8. 

Optiiuum,  178, 1.  17%  9. 

Opatenlis,  l^'^,  14. 

Opum,  101, 1.  137. 11.  273, 1. 

Opos,  68,2.221,9.  23 ',18. 

Opus  est,  185,  5.  282,  8. 

Ora  accus,  plur.,  S,  1.  X53, 2. 17 1, 2, 
aliisque  locis  duobus» 

Oratio,  71,  2.  287, 2. 

OraUoois,  812,  L 

4h«tor,  140, 9. 

Qratores.  283, 14. 

Orbe,  101. 7.  501, 7. 

Orbem,  19,  3. 181,  S.  m,  5,  ulljs- 
que  locis  duobus. 

Orbes,  18, 5.  225,  S.  SOl,  2. 

Ofbi,  254,  8.  386, 19. 

Orbb,  63J.  292,  2.  310,  C.  3^3,1. 

Orbium,-195,ll 

Orbus,  12  kS. 

Ordkie,  192,  15. 


Ordinero,  55, 2.  80,8.  267, 13  aUit-    2S1,  3. 
que  locis  8. 

Oi>dlnM,29t,41. 

Ordiuibus,  2J4,  2. 

Ordiiiis,  43, 8.  52, 5.  fB8, 8«  ahis^e 
locis  3. 

Ordo,  134, 3.  185«  3.  217, 2,  aliisque 
locis  1 1 . 

Ore,  44,  2.  44,  4.  75,  S,  altisque  lo- 
cisS. 

Oriatur,  313, 16.  • 

Orieos,  351,27. 

Origo,  802,  li. 

Oriri,  $58, 26. 

Orisafr,  os,  256,1.32^,2. 

Ori8pittr.,501,18. 

Oriuiidtis,  72,  5. 

Orliiotur,  2.^,  5. 

OrnaiiieiiU,  1.^.  1 

Oroamentis,  110,  5. 1*7, 1. 

Ofinri,  187, 1. 

Ornel,  20,  4.  106,5. 

Orplieus,  i54,  U. 

Orsa,  295,  1. 

Orta,  87.  4. 802,  9. 

Oitae,  194,  16. 

Ortu,  20,  2.  65,  4.  153,  6.  m,  1. 

Orlum,  18>,  4.  208,  8  313. 18. 

Ortus,  182,  8.  289,  5. 

Orius  accus.s  Ojlj^  1.  184,  7. 

Os  vuUum^  148, 8. 

Ossa,  165,  1. 

Ostpoduro,  124,  4.  2.58,  9. 

Ostrodai.280,9. 

Osleiidimu!»,  i68, 11.  271,  7. 

Osteoditte,  217,4. 

Osiendii,  53:>.  16. 

Osieiisuiu,  219,  28. 

(JiueuUiidt),  55,  8.  « 

Osteirtat,  149,  17.  191,  4.  272.  25. 

Osiculum,  99, 1. 

Ostro,  196,  1. 
'    Otia,A4.7. 

Oliom,  200,  7. 

P 

f  abula,  277.  4. 

Pabulum,  509,  7. 

Paceoi,  301,  2. 

Pads,1T8.  1.  1 

Paclo,  285, 19. 

Pagioe,  340,  .5. 

Palaro  est  |i ./«/,  232,  4. 

PalaUai,  18,  i. 

Palleant,  290.  1. 

Palleos,  65,  4. 

Paliel,  113,  3. 

Paliidu,  64,  6. 

Palmites,  79,  5. 

Paiudes.  157,  5.  S3K.  6. 

.Paiidit,  106,  8. 

Panniculis.  S."!,  7. 

Pap»,  83,8.  264,1. 

Papinianum,  200^  4. 

Par,89,8.2lJ,S. 


Parantit.  256,  8. 

Parat,  27«,  7. 

Paraveriut,  216, 7. 

Paravii,  218,  28. 

Parcit,  297,17. 

Parem,  194,  8. 

Parcote,  ItO,  5. 

f  areoiom,  205, 11 

Parere,  obtUir^t  50, 1  248.  n 

Paribiis.  225, 1. 

Parietes,  74,  5w 

Pariter,  74,  2.  110, 7.  431, 7«  J  is- 
qoe  tods  16. 

Pacnieoidei,  249.-4. 

Pars,  78,  8. 125, 1» 

Paru,  lu6,  6. 

P.irte,  14,  9.-85,  5.  IQS^S,  alSs^ 
locis  8. 

Part«m,  Si,  A.  172,  1  218,  14. 
518,  fl. 

Partes,  222, 1. 137, 10.  353, 4. 

Partliis,  157, 15. 

Parlibua,  218, 24.  23S,  24.  146, 8. 
988  10 

Participatione ,  231,^.  238j  17.' 


Participes,  8|8,  j8, 
•   Paiticala<,  11, '9. 

Parlirer,  32,  3. 

Partiuin.  231.15.  iSl,  IS 

Piirva,  188, 13. 

Paryam,  24tL14. 

Paesim,  96.  9. 

Pris«fo,  541,7.  .343,  3. 

Pasyione,  345, 5. 

Paswmem^  343,  6. 

Passuum.  57,  f . 

Pateai,  2f)6.  10. 

Patel)il,  193,  3.  237, 11. 

Patefacere,  334.  7. 

Patef^res,  251, 16. 

Pjtefadam,  236,  8. 

Patefecerii,  5*8, 7. 

Paiens,  viwf  o. 

Palentes.  161,  3. 

Paler.  206,  3.  22h.  1. 

Pateris,  82. 1. 

P  «lenii.  119,  6. 

Pattl,  137,1    246,29.  266.1.  88I, 
35 

i>ati.64,  2. 

Patiantur,  liO,  5. 1i9,  8. 

Paiiatur,  297,  29. 

Pallebantur,  46.  5. 

PaUcns.  238, 14.  340, 10. 

Patieoter,  158,  21. 
.  Paiipuiiam,  158,  21. 

Patientiap.  298,  5. 

Patiiur.  25, 1.  80, 4.  277. 8,  iliiiqia 
locis  iribus. 

Patiunlur,  285,  2. 

Patrandi,  268, 11.279,  4S. 

Pairem.  219,  54.  229, 18.  SOff,  8. 

Patri,  119,  2. 

Patria.  115.  8.  262,7. 

Patrij,  72,  2. 

Patrl.e,  72,  5. 

Pauiain,  246, 15.  2:^8, 11.  513,1 

Pairibus,  54.  5.  152, 1. 1'>7,  4. 

Patrisfamilias.  257,  14. 

Painim.  {\\  8. 

Paluerunt.  2*^7.  2. 

Patuisset,  53,  5 

Patsiit;  159,  28. 

Pauca,  75,  2.  100, 1 .  297, 18. 

Paucis,  135,  17. 

Pauculis.  82,  1.  16  i,  1. 

Pavet,  41,  1. 

Pavidus,  275,  5. 

Paullnuro,  48  1. 

Paulisper,  12^  3.  25,  2.  2:1,  \  ^ 
que  iocis  9. 

Paulo,83,6. 103,11. 131. 2,  aiil«|a< 
Iocis27. 

Paululum,  176,  1. 

Paulum,  103.  1. 

Paupercs,  13i«9. 

Pauperiate,  132.  11. 

Pax,  76,  4. 


Peclora,  Sni.i. 
PiM^lori,  14, 7. 
PeLioribiis.  ItS,  9. 
Pec(ori),lSI,U.  116,3. 
Pecudes,  110. 1. 

Pecunl*,  13i,  S.  181,5.  ISB,  1.  lU, 
11. 
Pecoilix,  133, 1.  U8, 6.  ISa,  S.  £ 

n. 

reruDiim,  tS8,T.  W,«.  113.1, 

aVlisque  locis  3. 
Fecuaiasomn,  !■■  U- 
Pfdiiiiis.  38, 1.  IW.B.  W.ft,  diis- 

^  Peduli^.iGS,  IS  «0.  S. 

Pejor».  108, 7.  SO,  f . 

Pelagi,  Stt,  i. 

PeUgo,  273, 1. 

Pelagui,  168, 13. 

PelMur.  m,  tl. 

Peile  terfiHtn,  90, 1.90.«. 

PellelKH,  5«.  2. 

Pellerp,  20^,  i. 

Pellpreniur  60,  B. 

PendeuLlB,  m,  H. 

Pfndenlii,  199,8. 

Pendei,  i9l,  ». 

Pendit,  ?19, 1. 

Pendulain,  1»,  I. 

PendMlui,  SM,  M. 

Petie,7.t.2fti.U»it. 

Penelrabti   10,  7, 

Penetral.  S9,  I. 

Peneirirel.  3ti,  18. 

Peoeirenl,  109.  3. 

Peniu».9l,  lili».<l}.fif,S,dli>- 
ne  locis  3. 

Pennx.  IK!),  I. 

Pennai,  SS8.  9. 

Penure,  .ISO.  11 

Pensare»,  9S,  I. 

Penaari,  7«,  3. 

{«DurlB,  3tM,  S6. 
fpuleni,  171,  a. 

Pepulerunt,  aa,  2- 

PepulhHi.  12,  I. 

Por,  18, 3.  U,  2.  81.  B^  antofM  1o- 
Balt, 

Percipiendim,  IIS,  1 

Percipiens,  »1,9. 

Percuy,  i»,  1. 

Pereurrenli,  237,  IL 

Perdii,  8t.  7. 

Perdetn,  531  S. 

PDnMeria,  161,  ^ 
'  ■PwdidiK.'»,  101.  IS, 

J>vd>diu354.l2.  31^L 

TOfilil,  V-i,  ffl. 

Perdiia,  139, 1. 

Perdilis,  377,  B. 

Perdil.Mimum,  H,  T. 

PonJitun,  91,  s. 

PerlUw/lSS,  9. 

PenlDcere,  311,9. 

Per.iu«»«,  15H.  1 

Pf  r.liieMni.  «2.  5. 

Perduranl,  1S4,  16. 

Pemurit,  111,  2.  137.  (.   ISS,  1 
»S,9. 

Peregl,  I.  1. 

P  re^ri»*.  51, 1 

Pererineni,  In,  I. 

Pt^rerrans  tSV  L 

PeroiluQii,  122,6. 

PeraiiU,  123.  11. 

Teffeeerfiil  179, 8. 

Perfort,  171,  S. 

Ppfrecia,  21S.  1.  219,  17,  «9,  8, 
■iMsqiiplocis^. 

P.rfdcise,11.9. 
■    Perleciain,  218,  Ifi. 

Perraoaslil,  t. 

Parfedl.  118, 1.  118,  «,  U9, 10. 

PerJeclio,  138,  S. 

l^rfeclione,  m,  ».  11«,  11. 

Perrertionpm,  l"!.  15. 

PerfeHloi  i,  3U.  11. 

Perfecio,  317,9. 

Perfeniun,  176, 9.  Sl»,  n.  «B,  1, 


wex  vociBDLonnf. 

illlsque  Incis  8. 
Perbruiit,  (il,  i. 
PcrlicL-i  B,  tT!),  6. 17»,  tl. 
rerMcijl.  tin,  U.  m,  17.  SOS,  3. 
Perdciunl,  ^15.  8. 
PcrliJjni,  'Ji.  9. 
Perg:.l,  78,  1. 
Perlilbetur,  m,  •:  31B,  11.  139, 


17.  J.    , 
PerliorlSEorreoi.  SS,  &■ 
Perliiirrescis,  91,4. 
Perliorreiwo.  (70,6. 
Perirulj,  Jtl.  1. 
Periculi,  iS.  1.9M,*. 
PoriCuUa.ai,  &M,9LlM,i.  US, 

Periciilorum,  190, 7, 
Pvteulotwn,  138^2. 
Periit,  310,  1. 

PeriiKeodani.  3M,  1. 

Perire,  i8li,  3. 

Porluna.  69, 7, 

Permanebit,  WO.  t*. 

Pemaocndi,  238.  IT.  ti».  15. 

Pcraiaaeode,  SSO.  S. 

Perinaneiia,  387,  b, 

PermuieBi,  2.)7,  S, 

Prrniaaerp,  23'),  1?. 

Permaiiet,  257,a 

Perme.inl,  316,  1. 

Permi»11,  13,  y. 

Perinissls,  SI7,  1. 

Perniissiira,  i9').  2. 

Periniltereiii,  3S.S,  M. 

Pomuitn,  t.^,  Sl 

Perniuliis,  I-.H,  I.  136,1. 

Perniuisni,  17«,  S. 

Permutare,  VIS,  S. 

Perniuiai,  273,  7. 

Pernli^ie,  379,  i. 

Peralciera,  41. 6.  S*7,  Ij»,  M.  tS. 


^«.5iJ,8. 

Perosa,  SSO,  1. 

Porpeidis,  IK,  H.  ISS.  K 

Perpendig,  9M,  11. 

P«fp«n<*,  557,1, 

Perpeoditur,  3j|.8. 

Periiendo,  ^87,3. 

Perpei.,i,  281, 15. 

Perpesso,  183,  9. 

Perpeii,  lilO,  s. 

PerpeiraiB,  45,  H. 

Perpetua,  120,  II.  tU,  L 

Perpelua,  ZJO,  1. 

Poriieiuo,  6S,  3. 

Ptt-peiiM.  lOi,  16. 198. 1. 

Pwpetuum  168.  %  5^0.  T, 

Perrarum,  116,  6. 

Perrumpere.SH,  5. 

Feraxpe,  137,  6 

Perscrulemur,  81,  1, 

Persea.  t03,  1 . 

P<!rsoi>al,3tl,  1. 

Perspei-ti,  172, 1. 

Peni^eetuin,  131,  i. 

Pefi^exiwe,  100. 17. 

Perspi,'aci,  tftif.  5. 

Pprspicac.tiUJ,  18,  t. 

PeT>piciieiier,-ili,% 

Persr.ii-a.  lus,  Ui.  S. 

Perapicai,  320,  i. 

Perjpicio,  S30,  U. 

FenpioHabU»,  IS. 

PertpicuB,  1H2. 3. 

Penpieuiim.  1«,  15.  VH,  1. S7I,  t. 

Perelrin.ani.OTl.ia. 

PersirJniit,  111,6. 

Pi^rsuadei,  231,  II. 

PerSBnBuoi,  13>i,  1. 

Perlimewa-i,  87,  1, 

Perlimetcls,  137,  9. 

PeriimescK,  398,  iS 

Perlimescuiil,  -JOI,  i. 

Pertr.icte»,  1^8.  B. 

Perlulisset.  283,  8. 

Perlorbat,  292.  3, 350,  M. 

Pjrtorbata,  396,11. 

Pwwrbuiofla,  11,11,  tSI^U. 


rartni«gUann>M,T«,T. 
Perti<iMoauB.«l,«  M,1I.«T,1. 
Perlnibere,  .^21,  i. 
PerutUta,  313. 1. 
Peri>a)^Lo,  1S7.  M. 
Perreiiire,  tS7,  13   W,  4.  «7, 3, 
iliisque  kKii  1. 
PwvMt  in,  U. 
Perversi,  09, 1. 
Penerlil.  33.  10.01,3. 
Perteliuill,Kt,  I. 
Pervinccre.  3,  3. 


Penii 


;,  19. 


Pervulpacnla.  itn,  i 

Pesaimam,  303,  II. 

Pessfmls,  33,  •.  lU,  t.  Ut,  9. 
199,  8. 

Pe>stinDS,  119,  t. 

Peaaiinut.  1K7,  7. 

Penum.  SCT,  M. 

r«»H»liri,  i6, 1. 

Pestc.  276,  ts.  1 

PesLen,  4(,  6. 

Pestis,  101,G. 

Pelant.26!l,  13. 

Petaiilur,  9.12, 13. 

PeUs.  79,  l. 

Pelelia  ,  2«,  ^. 

Pelere,  219.  19 

Ppferet.  93,  6. 

Petereiur.  ais,  18. 

Peiis,  1^3,17.211,8  JtT.* 

Pelii,  tS',',7.  161,1.  17«,  17,  «Ili». 
qoe  lorts  3 

Pelitas,  liB,7. 

Peii(i<K<tuni,lil,liW,S. 

Peiillsodef/,,  srt,  Sl. 

Petlto,  m,  6. 

Pe  iUw,  907,  s. 

Pelllur.  B3,  i.  263,  3. 

Pptunl,  Sl,i.  159,3.  t7«.7,dHsfDC 
I>cit7. 

Peiimiur,  178,  10. 

Philotopbi,  15*1,  19 

PhUi>H4ibia,3as.  I. 

Pliilosnriii.T,  35,  3.  : 

Philosophiam,  31,  1. 

rhiloto|>l>un.  ntt.  23. 

PhilD-o|ilius.  138,  10. 

Phfpbe,  m.e.  190,1. 

Phibes.  .301, 1. 

PbiEbi,6S,  1.77,1.  B6,4.  M,  S. 

Phffibo,  61,7, 107,1.  H^S.M1,1. 

Phoebiim,  311, 1 . 

Philn»,  1»,  1>  I U.  1.  lB->,«,  •llis- 
qoe  lods  1. 

PlirvKi».  S117, 1 

Pfcj»lci«.a5,S3. 

PlK.  lOS,  1. 

PiBtrit.  WT,  8. 
PlRet,6l.3  1!0,6. 
Piis.  316,  6. 
Pinglliir,  361,1. 
Pinn,,  lio.  3. 
Pltce,  Ilr.  6.  St8,7. 
Placet.  105,  9.  tW,  t,  tM,  K,  iBti- 
queloctaS. 
Ptaekla.  151, 1 
PlseklM,  30, 3. 
Plackla,  71.  t, 
nacldum.  3SI,  9. 
PUciiiwi.  3iff,  n. 
PUcultsent,  13i,  19. 
PlMns.  161.  5. 
Pboe,  1S«.  13. 
PhniiK.  316. 1.IBS,SI. 
Plaio,  319. 18. 
Platnne,  210,8. 
Plalonom,  B30,  fl. 
Pl.iioai,ll9,:;i.SlS,I.Sia.lS. 
Pldtonis,  33,  1.4i,S.3U,l.  308. 

Pltattn,  389,  3. 

Piebls,  110,«. 

Plena,  10,  5.   19S,  S.  tOt^  S  h  . 

Plens.  39«,  I, 

Plenam,   219.  tl.SlS,  t9.SM,]l. 

"—'-=-»•.»,1 


1415 


INDICES  AD  LIBROS  DE  GONSOLATIONE  PHILOSOPHLE. 


!4I€ 


Plenissimum,  %3»,  10.  229, 15. 
PleQitudinem,  549, 8.  549,  22. 550, 

Pleno,  21, 1.  64,  3.  105,6. 

Plenum,  218,  18.  :236,  9. 

Plenus,  187, 17.  229, 17. 

Plerumque,  149,  4. 166,  6. 

Plura,  237, 13.  »5,  2t>.  344,  5. 

Piures,  152,  8.  148, 8.,157, 9,  aliis- 
que  iocis  4. 

Pluribuji,  132,  11.  155,  3.  187,  6. 
aliisque  iocis4. 

Piurimi,  178,  2. 

Piuriiiiis,  1 18, 3. 

Plurimorum,  60,  6. 

Phirimos,  157,  20. 

Plurimus,  76,  4. 

Plus,  16),  5.  199,  13. 

Plus  equo,  298,  6. 298,  7. 

Pocula,  185,  3.  275,  7.  277,  2. 

Poem,  48,  3.  68,8.  272,  2J,  aliis- 
que  locift  2. 

PoBn»,  258,  4.  272, 11 .  272, 15. 272, 
16    " 

Poena,  272, 12.  527, 10. 

Poenali,i81,  15. 

Poenam,  281 .  5. 

Pceuarum,  283,  22. 287,  9. 

Po?nas,  55,  8.  552,  19. 

Poeni.  182,  1. 

Poinitenti»,  209,  2. 

Poenornm,  148,8. 

Poelicas,  12,  2. 

Poli,  2.59.  2. 

Pollens,  287,  5. 

Poliicenlur,  1^15,  6. 219,  9 

Polluisse,  57,  6. 

P0I0II3, 1. 

Polum,  216,  3. 261,  7 

Polus,  27, 1. 

Polypbemas,  308, 3. 

Poma,  509,  3, 

Pomis,  302.  4. 

Poodera,  143,  2.  222,  4.  226,  4. 

Pondere,22, 3. 170,  4. 299, 23.  501 
21. 

Pontis,  156,  4. 

Pondjs,  110,  6.  129,  2.  23S,  20 
114,4. 

Ponere,  111,5. 127,2. 

Ponti,  19,  2.  38,  4. 

Pontum,  128,  4. 

PoDtus,  105, 2. 

Popularem,  205, 8. 

Populares,  158, 14. 194,1. 

Populari,203,  2.287,  5. 

Popularis,  178,  8. 

Populi  genU.,  61, 1.  195,2.  m,  10. 

Populip/ar.,  70,2.263,^. 

Populos,  153,  4.  157,  20.  162,  6, 
aliisque  locis  ± 

Populus,  505,  8. 

nipwiM,  251,  9. 

nof i«iA«T«,  23 1 ,  9. 

Porrigite,  251,  25 

Porro,  258.  21.  550, 15. 

Porticus,  339, 1. 

Porlio,  133.9.1.17,  1.292,12. 

Porilonem,  158,  8.  199.  6.  218,  24. 

Portus,  23 i,  2. 

Poscendi,  212,  6. 

Poscens,  188,  16 

Poscet,102,  9. 

Posit»,  352,  23. 

Positam,  124,5. 

Poslli,  505,5.505,21. 

Positionis  ffratia,  535,  8. 

Positum,  115,7. 

Posse.  50, 6.  55, 15.  57, 5,  aliisqQe 

ocis  2S 

*  Possem,  14,  6.  217,  5.  218,  51. 
256,9. 

Poflsenms,  545,  7. 

PoMent,  265,  11.  268,  6. 

Posses,  19:^,  8. 

Possessio,  348,  8. 

PossebSionc,  101, 1. 135,  10.  212, 
11,  aliUique  locis  2. 

Posset,  55,  7. 176, 7. 176,  8. 188,8. 


Possibile,  315,19.526,  21. 

Posaibmas,  267.  18.  268, 11. 

Possibiliiate,  279. 13. 

PossitnlitaUm,  268,  15 

Possideant,  135,  5. 

Possidebas,  118,  5. 

Possidebis,  124,  6. 

Possidens,  229,  7. 

Possideotibus.  157,  6. 

Possidere,  242.  5. 349, 22. 

Possideret,  188, 8. 

Possideri,  152,5. 

Possidel,  349,  8. 

Possidetar,  188,  2. ' 

Possiinus,  3%,  11. 548,  4. 

Possinl,  84,  12.  84,  15.  238,  5, 
aliisque  locis  3. 

Possls,  87, 7. 95, 8. 111, 7,  aUisque 
locis  13. 

Possit,  25.  3. 123,  9.  125, 1,  aUis- 
que  locis,  26. 

Possum,  117,  2.  120,  7.  il8,  12, 
aliisque  locis  2. 

Possumus,  195, 6.  545,  10. 

PoflSUQl,  88,  5  .  152,  9.  188,  12, 
aliisque  locis  18. 

Poat,  159,3.260,5.281,14. 

Post,dettide,  11,2.170,  5. 

Posierioribus,  352, 17. 

Posteros,  5^,  2. 

Postliac.  170,  5. 

Postb»c,  91, 1.281,22. 

Posiquain,  251,  5. 

Postremae,  153,  6. 

Postreiiio,  95,1.  160,  9.  166,  6, 
aliisque  iocis  3. 

Postremos.  76, 1. 

Postulas.  350. 17. 

Postulatis,158,16. 

Postulet,  100, 2. 

Posuisse,  509.  6. 

PoftuisU,  76,  i.  304,  9.  352,  15. 
.  Potens,  181,  2. 219,  3. 264, 6,  aliis- 
qoe  locls  2. 

Poientem,  198, 1. 199,  11. 199,  12, 
aliisque  locis  4. 

Poteutes,  86,  5.  258,  5.  265,  13, 
aliisque  locis  5. 

Pot'  niia  subsUaU.,  147,  1.  150,  1. 
179, 12,  ahisqae  locls  10. 

Poleotia,  145, 1. 177,  7.  217,  10. 
aliisque  locis  5. 

Poteotia  adjecl,,  277, 10. 

Potentiae,  178, 12.  200,  6.  218,  5, 
aliisque  locis  5. 

PoteDtiaro,  148, 10. 178,  5. 178,  6, 
aliisque  locis  7. 

Poientior,  541, 2. 

Potentioram,  45, 2. 

PoteDlis,257, 11. 

Poteatissimum,218, 10. 247,  9.  266, 
20.266,21. 

Potentius  nomen,  268.  2 

Poleniius  adverb.f  277, 15. 

Poteral,  271,  14.537.9. 

Poteris,  85,  2. 118,6.  199, 13. 

Polerii,  94,  11.  110,  6.  158,  12, 
aliisqoe  locis  8. 

Poteritis,  212, 15. 

Poiesi,  52,  7.  55,  7.  84, 10,  aliis- 
que  iocis  49. 

Potestas,  149,  14. 154,  1,  aliisque 
locislO.  ^ 

Polesute,  199,11.558,2.551,51. 
552   l. 

Potesiatem,  147, 5. 

Potestalibus,  149,  1. 

Potestatis,  145, 2. 

PoixuB  aject,  132.1. 

Potius  adverb.,  14,  2.  60.  4.  72, 5, 
aliisque  locis  28. 

Potulsse,  264, 17. 279, 10. 

Polui8««e.il,  267,  18.  351,  24. 

Polpisset,  i6G,  19. 

Potuisti,  55,  2. 195,  4. 

Potuit,  5,  2.  11,  9.  58,  5,  aliisqae 
iocis  5. 

Potum.  140,  4. 

Pr»,147, 5. 178.16. 178, 18. 212,11. 


Prsbuit,  14S,  9. 

Praecedenlibus,  280, 10. 

Praecedii.  541,  5. 

Pritcellens,  119, 1. 

Pra^ceilentissimum,  230, 1. 

Praeceliil,  125,  4. 

Praeceps,  29^,  40. 

Preceptor,  55,  2. 

Prsceptorem,  200.  4 

Praecessiase,  280,  8. 

Prscessit,  325, 20. 

Praecipitat,  253. 8.  267,  5. 

PraecipiUvit,  299, 1. 

Praecipitem,  106,  9. 

Praacipiti,  16, 1. 26, 3. 80, 5. 161 , 1. 

Praecipua,  119,  7. 

Pr»cipui,  155.  2. 

Praecipais,  252.  5. 

Praecipuos,  159,  2. 

Praecipuam,  254,  IjS.  272,  6. 

Praeciara,  157,11.  147,1.157,21 
198,  4. 

Praecogniu,  336, 5. 

Praecognitio,  555, 14. 

Praecurris,266,7. 

Praecurrit,  552,  9. 

Praedae.  55,  6. 

Praedestinau,  521,6. 

Praedestinatione,  292,  9. 

Praedicanuir,  204.  5. 105, 15. 

Praedicatio,  157.  20.  205, 15. 

Praedicavii,  110,  2. 

Praeditam,  195,  8. 

Preditus.  195.  9. 

Trjteuntis.  266, 15. 

Praefectam,  47«  5. 

Praefectura,  195, 3 

Praegraval,  108,7. 

Praeibilis,  212, 15. 

Pr«ire,  212,  6. 

Praejudicatx,  48,  5. 

Praelium,  305,  22. 

Praemia.  44, 1.  76,  2.  142,  6,  aliH 
qae  locis  8. 

Praemii,  272,  4  bis. 

Praemiis,  55,  8.  61, 10.  257,  8. 

Praemio,  258,  4.  272,  2.  272,  13 
297,  4, 

Praemissa,  50,  8. 

Prabmittere,  tS^,  8. 

Praemium,  271,  5.  S71,  6.  271, 8^ 
aliis^iue  lods  6. 

Praenoscendi,  552, 11« 

Praenoscere,  524.  5. 

Pr:pnoscit,  524,  7.  526, 20.  535, 24, 
alii8qaelocis2. 

Praeoouo,  355,  8.  556,  7.  545,  13. 
550,  22. 

Praenotionem,  355, 18. 

Praepositum,  45,  5. 

Praeposterom,  326,  5. 

Prwsciemia,  525,  2.  525,  10.  Z%\ 

14,  aliisque  locis  4. 
Prcpscientia,  555,  5. 
PrascienU(B,  32Q,  6. 534,  5. 
Prassdentiam,  555,  2.  535, 9.  550, 

15.  552, 5. 
Praescierit,  327.  6.* 

Praesciri,  526, 15.  556,  8.  545,  4. 

Praescitae.  326, 11. 

Praesciturum,  325, 13. 

Praesciuntiir,  ^,  5. 

Praescius,  552, 20. 

Praescriptum,  50.  4^ 

Praesens,  54,  7. 94, 12. 126, 7,  aliif 
que  locis  6. 

Praesenserit,  524,  9. 

PrassenUria,  552,  16. 

Pranentarie,  294. 10. 

PraesenUrium,  549,  18. 

PraDseoUrius.  550,  9. 

Prj^seatem,  56,  5.  93, 1.  549»  II. 

Praesenti,  550.  21. 

Praeseutia  adjea..  590, 18. 550, 23. 
551,18.551,29. 

Prsseiitiae.  549, 21.  550, 2. 550, 10. 

Praesemiam.  187, 13.  349, 16.  350, 
1,  aliisqae  locis  5. 

Prvsmiis,  120, 2. 380,  20.  552, 5. 


fin 

rnesentiam.  336,  3.  530,  S9« 

Pra^senifn,  ^79, 17.  i87,  8. 

Prarsidere,  83,  4. 117,  2. 

Prae8idia,58,  5. 

Pmsiuio,  188,  6.  188,  10.  301,  4. 
217.  2. 

Prnsidium,  219,  32. 

Praestanies  ifHJ,  1. 

Prspstanlia,  158, 13. 

Pnestantius,  179,14.  229, 7. '229, 
10.  230,  7. 

Praesiare,  130,  4.  178, 14.  189,  2, 
aliisque  iucis  5. 

Praesut.  350,  3. 

Prasteiit,  1 15,  9.  215,  8. 

Praestet,  343.  Mi. 

lYaesiiterit,  327,5. 

Praeslo,  520,  5. 

Praesumas,  i29, 18. 

Praeter,  228,  5.  280, 19. 281, 1. 515, 
II. 

Praeierea,  59.1. 

PraetereauY.  257,  6. 

Praetereo,  liO,  3. 

Pr«iereunt,  111,10. 

Praeterire,  110,  3. 

Pr«ierlt,  103,  1. 

Prseteriti,  349,  9.  549,  21.  550,  11. 

Praeieritis,  348,  10. 

Praetermisso,  219,  34. 

Praeiorii,  47,  3. 

Praetulerunt,  298, 10. 

Praeiura,  195, 1. 

Prxvenit,  5o2,  12. 

Praevia,  257, 1. 

Praevideantur,  536, 7. 

Prttvidentia,  350, 14. 

Praevident,  324,  6. 

Prava,  279,  9. 

Praviias,  218,  23. 

PraviUlis,  280,  3. 

Pravos,280, 15. 

Pra\us,  296, 18. 

Preetbaris,  281,  20. 

Prece,  252  10. 

Prr ces,  552,  23.  552,  25. 

Precor,  120,  5. 

Premaat,287, 11. 

PreDiat,261,8. 

Prementitms,  1 15,  4. 

Premil.  68,  7.  158.  8. 

Premunt,  15%  7. 157,  5. 

Pressas  540, 7. 

Pressisse,  347,  2. 

Prebsurus.  310,  6. 

Pressus,  23,  2.  245,  3.  270. 10. 

Pretio,  118,  8.  298,  9.  328,  6. 

PreUosa,  132,4  134,11.154,12, 
tiiisqoe  locis  2. 

Preliowe,  151,  5.  135,  5. 

Preti06aro,  94,  11. 

Pre  iosissimum,  109,  7.  118,  5. 118« 
7. 166,  12. 

Pr^^tiosus,  121,  5. 136,  6. 

Preiio^um,  251,9. 

Preiium,  55,  6.  74,  6.  510,  9. 

Prima,  60,  8. 

Prima,  295,  18. 

Primae,  65, 1 .  295,  11. 

Primordia,  206,  4. 

Primum,  245,  2. 

Primum  52,  6.  82,  1. 111,  6,  alii»- 
que  locis  5. 

Primus,  143,  1. 182,  9. 

Princeps,  229,  6. 

Princi()e,  23U,  3.  295,  10. 

Principem,  229,  2. 

Priucipi,  328,  10. 

Principiis,  239.  7. 

Principio,  84,  10.  230,  8.  295,  1. 
513, 16. 

Principium,  1(6,3.  186,2.227,1. 
210,9. 

Priucipnm,  109,  7. 

Prior.  26,  2.  138, 1.  142,  4. 

Priora,  229, 9. 

Pricribus.  230, 13. 

Prioris,  92.  2. 

Prisoos,  142,  8. 

Pateol.  LXIII. 


INDEX  VOCABULORUM. 

Privatis,  46,  4. 

Privato.  111,4. 

Privalos,  61,  12. 

Prius,  2*9,  7 

Piiu%  24,  3. 109, 8. 146,  !>,  aliisque 
locis  8. 

Priusquam,  355,  52.336,  2. 351,  21, 
351,28. 

Pro,  53,  4.  45,  2.  55, 7,  aliisque  lo- 
ci$6. 

Proavos,  208.  5. 

Probante,  157,  2. 

Probaniis  55,  5. 

Probaremus.  345,  1. 

Probas,  91,  7. 

Probal,  98,  5.  229,  2. 

Probaliouem,  355,  20. 

Probaliooibus,  248, 19. 

Prol.es,  2i9.  14. 

Probi.  134.  5. 

Probis,  146,  6.  271,  12.  272,  14. 
299,5. 

Probilas.  154,  6.   146,  7.  271,   1, 
aiiis(|iie  iocis  4. 

Probiiaie.  275,  9. 

Probilalis,  283,  23.  552,  26. 

Proi)o  lerium,  210,  7.  325,  3. 

Proborum,  287,2. 

Proljos,  271, 10.  297,  2.  327, 12. 

Probra,  268,  20.271, 1. 

Probris,  2^8,  22. 

Probus,  272,  2. 

Proc  dam,  264,  8. 

Procedat,  325,  21. 

Procedcns.  228, 14.  514, 15. 

Procederet,  246, 10. 

Procedil.  93,  8.  176,  5.  230,  12, 
aliisque  locis  2. 

Procellps,  115«  I- 

Prrcellis.  35,  5. 102,  5. 

Processerint,  84, 9. 

Prooul,57, 1.72,  2. 

Procuidubio,  153, 16.  237,  11.  351, 
21. 

Prodeat,  22«),  9 

Prodeule,  11,2. 

Proderei,  14s,2. 

Proilesse,  1(55,6.283,19. 

Pi^dest,  .505,  1.303,2. 

Prodidisset,  72,  2. 

Prodij^ii.  92.  4. 

Pnxiieiiis,  10>,4. 

Prodit,  149,  17. 

Prodilori,  219,  18. 

Productiim.  313, 10. 

Produxit.  101,  4. 

Profanan,  33.  10. 

Profanum,  13,  1. 

Profecio,   108,  1.  210,   1.  245,  2, 
aliisqoc  locis  2. 

Pioleras,  108,5. 

Proreretidi,  178,6. 

Proff  rendo,  157,  7. 

Prolerre,  8i,  5.  102,  1.  157,  21. 
32o,  22. 

Prolerl,  302,  6. 

Prolkiar.l,  158,  2. 

Pronciel,247,8. 

ProiiclS(*antur,  596, 9. 

Proficisceas,  296. 19. 

Proticiscontiir,  551,  22. 

Profiteiur,  165,  5. 

Profliga*,218,  51. 

Profligatura.  47,  2. 

Proroiss4%  (0.  5. 

Profunda,  241,  1. 

Profuudam,  223,  4. 

Profwuiiune,  w,  19. 

Prouiodo  ntbnanl.f  16, 1. . 

Profundum,  109,  5. 

Progrediiur,  ?;05,25. 

ProRrewu»,  295,  1. 296,  7. 

Prohibebor.  Iu9, 1. 

^rolilbet.  251,8. 

Prolatvi,95,2. 
.     Prole,  112,  1. 

Prolis,  110,  2. 

Prolixi.  158,  It. 

PtiMxime,  W,  23. 


{4\i 

Promat,  29^  iS. 

Promere,  181,  6. 

Prompremur,  528, 6. 

Promeruit,  33,  3. 

Promisimus,  219.  14. 

Proniissionis,  31.3«  1. 

Proniiltere,  187, 19. 

Prouiiilis,  264,  1. 

Proniitlunt,  187,  6.  212,  5. 

Promovereris,  95,  6. 

Promovimus,  120,  5, 

Promplissima,  217,  7. 

Promplissiiiium,  66,  9. 

Prompium,  178,  15.  291,  5. 

Prona,  101,6.  547,5. 

Pronuiii,184, 2. 

Propagaudae,  505, 19. 

Propagare,  157,  17.  158,  4. 178,  2. 

Propagasse,  205,  5. 

Pro|tagentur,  238, 15. 

Prope,  254,  10. 

Propensius,  57, 2. 

Properata,  5,  t. 

Propinqiia,  289,  2. 295, 11 

Propinqua,  513, 23. 

Propiiiqnat,  285,  5. 

PropinquUatis,  109,  7. 

Propiiiquus,  254,  6. 

Propior,  64,  7. 

Propitiis.  283,  17. 

Propius,  14.  8. 

Pro()Ori:>s,  231 ,  22. 

Proponunt,  352,  20. 

Proponunlur,  327,  10. 

Propnsita,  2t54.  9. 

Proposium,  178,  19. 

Proposili,  313,  5. 

Propositioniiin,,  280,  9. 

Propositis,  250.  13.231,1. 

Proposiium  iubtiant,^  &5, 19. 591 
1.352,2.  ^ 

Proposilum  adject,^  55, 6.  265. 161 
266,1.271.8. 

Proposui,  351,  27. 

Prcposuimiis,  216, 16. 

Propria,  193,  10.  194, 15.  527,  13 
551. 14. 

Propria  ablal,,  16,  2.  285,  2.  296^ 
15,  aiii  qoe  locis  5. 

Propriae,  68, 1 147, 10.520,9.  552^ 
10. 

Propri  m,  94,  4.  194,  i.  551,  23. 

Proprias,  514,  5.  * 

Proprietate.  34^,  18. 

Proprietatem,  .550, 22. 

Proprii,  149,  2. 195,  4. 

Pror^iis,  80.  1.86,  5.  540,  a 

Proprio.  103.  8. 

Proprios,  185, 1. 

Proprium,  101,2.  155,7.149,12 
aliisque  locis  4. 

Propter,  251,   16.  271,  4. 
271,  5,  ali^sque  locis  5. 

Prepugnare,  54.  4. 

Prorsiis,  24, 6. 45,  5. 94, 7,  alilsqui 
locis  16. 

Proscriptioni,  57, 2. 

Prosequereniur,  5,  5. 

Prospectu.  294,  5. 

Prospera,  297,  1. 

Prosperam,  165.  6. 

ProsperiUtis,  117,2. 

Prospexerat,  2U.  10. 

Prospexerit,  525,  6. 

Prospexi,  246,  27. 

Prospiciam,  246,  2, 

Prospinat,  550, 16. 

Prospicieiis,  521, 5  527,  7. 557,  iS 

Prospicii,  524,  5. 540, 16. 

ProspiciUs,  186^  3. 

Prostratos,  61.  9. 

Prosternit,  200.  5. 

Prosterniiur,  122,  5. 

Proteril,  98.  1 .  183,  8. 

Protervus,  128,  7. 

Prolezi,  46,  2. 

Protrahit,  7,6. 

ProUnus,  195,  10. 

Proialit,  299, 7.  299, 19. 

u 


1419 


1NDIGE6  AD  LIBROS  BE  CeNSOULTH»NE  PHrLOSOPHIiE. 


im 


Provectu,  505,  15.  90»,  21. 
Provehero,  272,  26. 
Provebi,  110, 8. 
Proveiiis,  225,  2. 
Provebit,  168,4.291,5. 
Provetieriot,  192.  t. 
Proveai^iit,  335,  25. 
Proveuiat,  120,  11.545,6. 
Proveuieol,  5M),  25. 
Provenlreiit,  U%  2. 
Profeuit,  149,  17.  205, 9.  Sli,  IQ. 
PruveoiUDt,  U9,  7.  2u8,  13.551, 
18.  j        I  t 

Proveotu,  552, 13. 
Provida,  181,5. 

ProvidiOlia,  239,  12.  293,  6.  293, 
9,  aliisque  locis  13. 

ProyideoUa,  291, 11.  295, 9. 512,  4, 
aiiisque  locis  3. 

Provideoti£«292,  8.  2i9i,  8.  295,  1, 
aliisqMe  locis  11. 

Providentiam,  2^,  6.  290,  22.  504, 
7,  aliisque  locis  2. 

1    Provideatuf ,  525,  9.  526,  2.  526,  5, 
aliisque  locis  i. 
Providere,  326,  8. 
Provideri,  3.25,  9.  326,  4. 
Provincialium,  46,  5. 
Proviociam,  47,  ^. 
Provisi,60,  7.328,4. 
Provisae,  3  5, 1. 
Provocet,  34^,  5. 
Proximos,  123,  1. 
Proximus,  199,  8.  297, 50. 
Prudenlem,  16(6,  5. 
Prudenlia,  94,  17. 
Piolomxo,  157,  1. 
Puhhcs,  44,  8. 
Publicis,  46,  4. 
PuWrus,  290,  5. 
Pudeai,  247,  16. 
Pudebit,  162.  5. 
Pudibunda,  5fO,  5. 
Pudicilis.llO,  1. 

Pudore,  24,  4.  24, 5. 119,  2. 119,  1. 
Pudori,  52.  5. 121,  1. 
Puduit,  50.9. 
Pueris,  119,  6. 
Pogoa,  315,2. 
.  PjDgnaotia,  1C8,  1.  SOt,  17. 
Pulcherrimi,  133.9.272,5. 
Polcberrlrauip,  21",  1. 
Pulcberrimus,  221,7. 
Pulchra,  135,  9.  154,  9,  174,  6, 
«Uisque  locis  5. 
Piiichris,  168,  18. 

Pulchr  tudioem,  194,  2. 

Pulcbfitod.ois,  133,6  io4,  8.195,8. 

Pulchritudo,  133,  8.  178,  U. 

Polcbrius,  231,  10. 

Pulchrum,  92,  7.  155,  5.  154,   1, 
alii8(|ue  locis  4. 

Pulsare,  10,  5. 

Pulsibus,  290,  6. 

Palsum  qsiiect,.  72.  3 

Pulsus,  61,  5. 12,  3. 

Pulverem,346,  2. 

Puncii,   iei6,  6.  157,  6.  295,  15. 
296,  5. 

Puncio,  157,  6. 

Pungii,2I8,  30. 

Punlendi.  299-2.304,5 

Puniri,  28^  9.  52f?,  12. 

Puniss«t,  56,  6. 

Puoil,  306,  2. 

PuoiU,  281,  9. 

Puuiios.  281,  25. 
.    PyiDiuntur,  281, 4. 

Puppra,  516, 5. 

Pura,  280,  22. 

Pura,  300,  2.  557,  ». 

Pure,  267,  10. 

I*iir//a/oria,28l,16. 

Purior,  222, 5. 

Puritiue,  293,  6. 

Puro.  322,  1. 

Purpura,269,  3. 

Purpur;v,  il5.  0. 

Purpiireum,  78,  5. 


Pulahaotur,  188, 10. 

PutaDas,«246,  5. 

Puiabat,148,  4. 

Pulabo,  n^  4. 

Puiaoi,   178,  5.  179,  10.  187,  2, 
aliisque  locis  3. 

Putarem,  13,  2.    . 

Putareiijut.  282, 16. 

Puiare,  195,  9.  526,  8. 

Putares,  193,  5. 283,  8. 

Pularet,  148,  2. 

Puias,  83, 1. 94,  5.  134, 1,  aliisque 
locis  5. 

Pulasli,  75,  4, 

Pulal,  125, 11. 157,  9.  280, 7,  alils- 
qoc  loris  5. 

Putiiiis  verbwn,  161,  7. 

Putes,  102, 10. 111, 9. 125, 4,  alils- 
que  locis  3. 

Putel,   197,  5.   268,  5.    279,  17. 
544,2. 

Puto,  151, 2. 149, 8. 188, 1,  aliisqat 
locis6. 

Pytbagoricum,  58,  5. 

Q 

Qua,  41,  4. 45,  4.  85, 10,  aUisque 

locis  13. 
Qua,  adverb.  loci,  248,  8  bi». 
Ou:idaai,  231,15.2SH,  12. 
Quadiit^is,  113, 1.  309,  7.  335.  27. 
Quse  singulan,  6, 1.  10,  6. 12,  2, 
aliisque  locis  77. 

Quoe  plur.  femm.,  12,  5. 12,  7. 120, 
2,  aliisque  locis  14. 

Ou»  a/ur  neui.  fimuit.,  76,  7.  101, 
6.  106,  9,  aliisqoe  Idcis,  76. 

Qutt  plw.  iidut.  aceus.,  24,  5.  53, 
12.  53, 14,  aliisque  locis  52. 

Qnaecuoqae  sinmU.,  18, 4.  210,  5. 
505,  13. 

Qu  I  dam  singul..  11,  4. 112,  4. 158, 
11,  aliisque  locis  4. 

Quaedjun  ptwr.  ^in.,  212,  2.  355, 
55. 

Quaedam  viural.  tiomtn.  neut.,  53, 
8.  10'<^,  2    230, 16,  aiii^que  loci6  4. 
•  Qii.-edam    plurat,  accus.,  219,  26. 
298,5.312,  1.  .m  21. 
'  Qu»  libet,  268, 18.  r.24,  8. 

Qu«nam,  14,  6. 125, 8.  268, 1,  aliis- 
que  loc  s  5. 

Queque  nomin,  ptur.  neulr.,  149, 3. 
183,  1.  258,  18. 

Qu%que  accu^.  p/ur.,  56,  6.  118, 
6. 136,  5,  aliisqae  locis  6 

Qu«er;<8,  79.  4. 

'Qiiaeraiis,  155,  8. 

Quserere.  166, 12. 

Qu.Tri,  292,  10.. 

Quaeris,  51, 1. 

Qnaeritis,  135,  2. 214, 5.  254, 5. 

Qiiserilur,  2>2. 17. 

Quxro,  313,  5.  535,  1. 

Que8ieris,282,9. 

Quaesisse,  126,  7. 

Quspsita,  106,  7.  554,  3. 

Quoesitu,  292, 4. 

Quaesivit,  51, 1. 

Quaeso,  2i9,  14. 281, 15.  292, 2. 

Qiiapstionem,  319,  4. 

Quap.stioDis,  299, 23.  825, 4. 

Quale.  228.  4. 

Qualcm,  306,  1.  513, 19. 

Qualpmcnoqu«,349,  24. 

Quales,  343,  11. 

Qoalta,  350,  23. 

Qualibcl,  187;  9.  230, 4. 

Qualicuoque,  188,  3. 

QualiUle,  124,  9.  279, 1.  286,  4. 
552,  22. 

Qualitatem,  359, 29. 

Qualitates,  341,2. 

QualiUtihus,  246,11. 
Quam,  32,  2.  85,  6. 45,  5,  alilsqoe 
locis  37. 

Quara  dio,  237.  5. 

Quam  mulU,  219, 1. 

Quam  muliis,  125,  6. 

Quam  nuiltos.  128. 1. 159, 1. 


Qoam  pluriino|i,  Uii  9. 

Quam  Tufiis  Qimio,  213,  S. 

guam  qwintum^  7, 1. 16, 1.  91, 1, 
aliisque  locis  21. 

Qoam  |ios(  aliud,  94,  15.  146,  7. 
179,  6,  aliis(iue  locis  4. 

Quam  post  alius,  297,  14. 

Quam  posf  aUo.modo,  265, 19« 

Quam  po^t  alilrr,  46,  S$. 

Quam  past  maffls  plus  et  comparat., 
152,2.  165,6.^)1,6,  .ilitsque  loeis 
10. 

Ouam  poa  potins,  74, 5.  212;  18. 
232,15.287.5.337,22. 
.  Quam  poil  tam,  T4,  5.  232, 11. 5M, 

25. 

Quam  posl  prius,  109,  8.  S28»  8, 
aliisqiie  locis,  de  qiiibiis  siipra. 
Qiiamdam,  178, 9.  350,  2 
Quamlibet  vro  qaantamlibet,  158, 
12. 
Quamqoe,  326, 18.     . 
Quamvis,  10,  2. 106,  5. 129,  l^alii»- 
que  locis  11. 
Qoando,  120^1. 179, 17. 199.  3. 
Quaoquam,   158,    2.  292,  12.  813, 
15  350  26 

Qiiaiiia.  152,  6.  180,  5.  238»  15» 
aliisque  locis  2. 
Quanta,  55,  3.  257, 6. 
Quiinialibet,  110,  6. 
Quanias,  105, 1.  151,1.181,1. 
QuaDti,l<  6, 10.256,2.292, 19. 
Quantis,  212.  3. 
Quantitale,  349. 17. 
QuahtiUtem,  549. 21. 
Qoanio,  147,  4.  lll,  3.  |fli,  t. 
Quanto  ante  tantp,  295, 15. 
Quaoto  niat^is,  543,  6. 
Qoaotos,  209,  3. 
Quaotum,  120.  4. 195, 1 
Quaoiuoi  ad  hoc  attiuet.  'SSi»  9. 
Quantum.   136,  3.  l^R,  5.  181, 4 
aliisque  locis  3. 
Quantumlibet,  158,  9.  271,  11. 
Qnantus,  527, 8. 

Qiiare,  86,1.  119, 9. 125, 9,  sliis. 
que  locis  23. 
Quarta,157, 1. 
QuarKe,  157,  3. 

Quarum,  11,  3. 83,  5. 154, 1,  aliis- 
que  locis  5. 

Quas,  11,  2.  11,  9. 67, 2«  «Iiii«ae 
locis  15. 
Quasdam,  238, 17. 
Quasi,  si  5. 9\  8.  'iQ9,  S,  alitsiac 
locis  14. 
Qu:»sf  vero,  825, 19.  835, 13. 
Quatimur,  70,  7.  . , , 

Que,  4, 1. 9, 1. 19,  7,  aliiivu  Mi 
392. 
Queam,  84,  4. 
Qneaot,  268,  7. 
Queas,  147,5.  2S9, 14.      ^ 
Qucat.  53,  5. 151,  4.  in,  18,  ^ 
que  lofcis  9. 

Quem,  13,  1.  58, 5.  123, 8,  aliisqai 
locis  24. 
Quemdam,  148»  1. 209, 8.  ^19,9. 
Quemlibet,  152,  II. 
Quemnam,  265,  99.         . 
Ouemiifati,  147, 7.  52K,  ^ 
Quemquam,  152,  4.  212.^  999, 19 
Quemque,  6|,  8.  6l,a  llft,  1,  m 
qoe  locis  2. 
Queo,  165,  8.  230,  tS. 
Querar,  55,  IL 
Qaeraris,  94.  8w 
Querebare,  281, 19. 
Ooerclt,  881,  1. 
Querele,  25, 1.  101,8. 
Qitepelsai,  106,  2, 
Querelas,  106,2. 2a^,5L 
Querelis,  100,3.188,9. 
QuereaSt  252,  t. 
Quserentes,  296,  19. 
Querimoniae,  .16^,  4. 
Queriinoniam,  9, 1« 
Qoeraas,  78, 4. 


(4M 

o^^u^a.  U.  IM,  H .  »8.  T. 

Uiii  lingtd.,  i,  1.  B,  1. 3i.  1,  «Uis- 
qae  locn  b9. 

Oui pfNTul.,  16,  3.  S4,  S. Bl,  i,  itiU- 
qae  kicis  30. 

Uiii  fJiuntoda,  8t,  9.  Bl,  tO.  i04,  5, 
Bl)i9<iue  locisS. 

(Jui  qvare,  W,  tO. 

i}u\t,  7,  S.  IBT,  11.  m,  1,  ■IKaqoe 
lodse. 

ijnibits,  H,  T.  33,  8.  35,  S,  aliiiiin« 
lcKbSy. 

OuiliuKantinn.  5Sfl,  S> 

«iilliuadun,  m,  1.  >ia,  3.  914, 1 
u<tM>ilibel,«)7,!lU. 

QuibuxiHi',  lU.  S. 

Omcui>nap,tBt,l.lSl.l4. 

Qiiidaffqnid,  tm,l  lOB,  t.  108,3, 
•lilsjue  IouIa  33. 

Ouid  illudt  jnlm-og.,  ie3,l.l46.S. 

UuiJ?qiH(;ru?lU,S.  11. 1,  M,  S, 
■liuque  loi-ii  13. 

Uuid  qmmlibet  rm,  Si,  1. 

Onld  aufui  rem.  133,  l.  IST,  T.  ISS, 
B,iliisqu«lt>cisli. 

Ofid  qtare,  S,  l.  34, 4. 31,  t,  iliis- 
•ue  lods  IS. 

Quj<lT  huerrtg.,  166.  ti  S8S,  1. 
397,  11.  *liir«iie  locii  IU. 
^uiJ  sl,  [na.  H.  1U3, 6  bis.  547,  B, 

Ouid(tJCJii)iguocl,  238,  Q. 

Uuid  est,(inod,l3l,B.  tS9, 1 188, 

'  Quid  proflijant '  tt»,l. 
giiid  ref^rre  nulM.  tli,B. 
Qiiiilldtatrnrerl,  I3l,g- 
Quidbocrererif.^iT,  ).  5*1 1,  U. 
Uuidquod,  137, 17. 13«.  II- 
QuU  Igllurl   !»,  7.  Si,  1.  m,  i% 

(liiMUe  lOdli  tO. 

QM  eoim?  m,  4. 
Quid  jllinel,  ,^3,  4. 
Oui  :ar»  imqul-.  Si,  t.  IS3, 1T.S38, 

7,  alii^iu    ■ 


INDEX  VOCABULORUU. 

Qoo.quemmscopwn,  91,  5.  9S,6. 
33i,  i. 

yuo  pio  01.  li\8.  trij,5.148,7. 

Qiio  uiaftis,  191,  1. 

(Juoad  iiossuni   m,  \T>. 

QaociiQuue  Mat.,  101 ,  i. 

OuiHl  qme  ra,  b3,  d.  HO,  S.  M,  16, 
aliiviiiR  ]ar>'  50. 


Quo<  1  nrr.  mMfdenle.  SS,  4. 74,  C 
81,  S,  uli>s.|i>G  !.»;<,  Ifilt. 
yuw.1  mii,iiji£iro,  31,  1.55,  9.  41, 3, 

Qui<d  .si"  94,  is.  95, 1.  111,  7,  aUl»- 
que  [orii  it. 

(JuCKlam,  93, 3. 1X7, 6. 137,  tS.  BO, 
IT. 

Ouolsminodo,  •«,  S.  IH,  8.  Sll,  4. 
Ouodcuniiap,  113.  4- 
0uDildjni.9l,  <S.168,  10.  St3,  17. 
Oundque.  ^iiS,  11,  .119,  3. 
Oiiolibei,  2:it,  9. 

Quoiiain,  Ufi,  7.  134,  S.  116,  1. 
*|[iS(|iJC  lorisT. 

Ouonatn  aaierA.  loci,  171,  B.lTt,6- 

Oui'i>d:im.  1,  1. 17,  4. 14, 1,  alils- 
que  locis  10. 

Quonlim,  33,  8.  31, 1.  36,  3,  allis- 
que  li^ii  47. 

(Juoi>ijai,.«5,  ta, 

Qaoqiie,  31,3.31,7.  S4,e,  •lliH|ue 
locii.  73. 

Ouoqiio  geiitlan)  pra  ubiqae,  194, 


locislS. 

0uurumd9n>.Il,8.904,ll. 
Quo^,  3Li,  1.  46, 1.  St,  4,  •lllH}ae 

Quosciam.  298,  i. 

Ouoi.  lOS,  3. 

Uuulidianis,  1«0,S. 

Quolldle, .'«,  3.  m.S. 

Qui.Ues,  17,  3.  BS,  6. 4S,  S,  illlsqDe 


Quidf  _   ,        ,  _   _..,  _        .,     . 
Bil,7. 

Qiiidem,  10,  4. 11,  1.  35, 3,  alllH|ue 
liKis90. 

Oudtiam,  14,  T.  318,  31.  980, 19, 
•liiMiue  locii  1 

Ouid  ni^^  1. 153, 8.  187,  IT,  lliis. 
qoe  locitS. 

Ouidquiin,    UT,9.  IIT,  8.133,5, 
•Uisque  locii  S. 

Quldquld  95.  1.  137,  7.  188,  tS, 
•litequB  luch  li. 

OuieKeate^  3(3, 4. 

Qnieie,  331,3. 

Uululi  aHim.,  m,  0. 

yiiJ.-ii«J"('i(fli(/.,  147,  10.513,  B. 

(Ji>ni,  vr.,  7.    116,  i.  179,  IS,  Ml«~ 
^e  locii  11. 


diii|il«.  13,1.  l3S.K.Ise,8.1TI,3. 

Quiqueplura(.,|m,S. 

Quia,  12,  t.  19,  5.SS,6,  •liiique 
locis  16 

Q..ispiBnt,  133,  13. 331,  19.  3BB,  T, 
■liiMue  luclal. 

OuiHiuani,  48,5.  117,  1.  148,0, 
aliisriuc  locisS. 

Qu  aqiiu,  11, 9.  33,  8. 88, 14,  allit- 
que  locls  15.  * 

QulsqoU,  57,  1.  41, 1.  TO,  5,  alii*- 
queloc;^  10. 

Q<i  <,  58,  7.  iS,  6.  60,  7,  iliitqne  lo- 
cisid. 

Ooo  Oi  ui,  157,  19. 191,  4. 338. 0, 
aliisqua  lods  10. 

Ouo  quomodo,  147,  T,3SI,  8. 

QiiD  adetTb.  immt.  eri  htum, 
tU,  7. 

\lmaifpl.loe9,Sit,lt. 


naNdas,  183,  tO. 

Hablo,  m,  e. 

Kibirm,  ISi,  1. 

Hables.  58.  i. 

lladial,  IH.S. 

RaJicu,  383.  II. 

Radlcibiis,  138.  10. 

Ridlis,I9,  1.77, 1.530,18. 

Radl..,  43,  7. 

HailioruiB.  S13,  4. 

Radios.tSS.S.  301, 1.3SB,  4. 

R=r»c.ias,  106,7. 
Raiierls,  133,  JS. 
Haiilinl,  »17,11. 
J1a|)idls,  liiS;  1. 
llaplda,  et,  1. 
It.ipido),  711,8.  301,0. 
K^l>.dus,  111. 18. 
K»|>lrl.«s,  171.  1. 
llapiens.  30i.  8. 
Rn|i|entFS,  56^8. 
R9|'iet,  lti4,  9. 
HapinlJi,  46.  4. 
Haplalar,  Zt.  3. 
Bjipinm,  33.  9. 
B3P.I11.  W>,  3. 
Riira.  111,  3.  tlH^3. 191,  S. 

R»u,  w.a. 

273. 1. 


BaiiorlriBrl,  «9,4. 118,1. 
Raliociiiatio,  196,  1. 
Ratlor-io^iiioaeiii.  130,  3t. 
Kutiocnalli.ni,541,  t. 
Rilio<;>nalionis.  534,  5. 
llalionaAtlJ,  133, 4. 


Ratioaalis,  319,  I. 

Raiione  47,S.6S,  1.  »II,9,alll». 
qoe  tocis  It. 

Rai.Miem,  43, 8. 88, 1. 19B,  6,  m»- 
qne  lorH  4. 

lt:.[ionct.  159,  4.  U7,  Ifc  V»,  «, 
alusque  locisS. 

Raiiooi,  Htl.  1I.]45,S. 

HaliDml.u<,  UQ,  t.  il«,S.  148,7, 
aliiwuc  locia  1. 

RiiloniK.  13,  T.  63, 1  18S,  9,  ■Hia- 
qne  Incls  T. 

■  Kaifouum,  131,  1.  34T,  14.  ISS,  IS, 
•Itsque  locit  1. 

Ravenna,  90,  (. 

Re,  53, 10.  llSi  1. 130, 4,  allitqaa 

Rea,'31,  f. 

Ream,  100, 1. 

Reaius,  57,  t. 

Rebus,  101,  4. 113, 1  tU,  3,  ■lll*> 

que  locit  15. 
Recepi,  30. 1. 
Recp|,l»,  171,  4.  176, 1. 
Rece|)U,5!8,  9. 
ReCHolo,  317,  8. 

Secesslsse,  504,  IS. 
eceM<it,it5,4. 
Reciplendam  78, 8. 
Recipit.  K,  6. 
Heclimameio,  3-1,  S. 
Ketugnotceails.  7S.  8. 
DecolRatent,  117,  5, 
BecoHlRlt,  340. 18. 
necoai:iliudK,  86, 1. 
lleennriil.  HK,  31. 
Kecoiii;ll<s,5II,14. 
Recondilnr,  tM,  11. 
HerOi|iieiis.  155. 9. 
Hecordihiiur.15,3. 

Kccordltl:,,  j(»,  4. 
Reiordaliir,  sst,  3. 
Recorilerls,  1:45,  5. 
■Hpcordor,  16I5,  fi. 
Rpcia,  145,4.5113. 
Kpclip.S-il.  13. 
Ueila^,  S-ii,  31. 

ltei.'lL',  73,  4.  Ii8,  11.  tl«,t|l4lS. 
que  locls  0- 
Rectis>inie,  130,  10. 
Reeiiua,  330, 14. 
Hcelo,  «,  4.  KB,  8.  m,  4;  ■IHt(|a« 

lOClBl. 

Rei^lor,  68,  S.  70, 8.  ISIi  Oi  taHfi» 

Rcclore,86,  7.539, «. 
Kectores,  (1, 5. 
Rfclori,  347.  4. 
Beclos,  503.  1. 
HMium,3S0,15.  StB,4; 
Re>ius,  38, 1. 'iOT.lfc 
Becubaat,  KOtJ.l. 
Hecurral,16l,9.     ■ 
Recuraus,  18.  4. 189, 1. 
Recursanl,  119,3. 
RcdTfuil,  3lli,  U. 
Kodarsuunlur,  ll9, 19^ 
Rcdteie.ll.i. 
Reddlt,  «15,  5.  SO,  19; 
BedUi.ni,  191,  %  194, 8. 
Redpuul,  1t(j,  6. 
Redier^,  3AH.  9. 
Red  gitur,  136, 10. 
Hedlftere,  113, 9. 
Rediit,  ?6,3. 

Redluiere,  103.6.  .■' 

Ke<Iimli,3(n,  S. 
Hedirenl,  149,7. 
RedllD,  183,  3. 
Bediiiira,  M3,  4, 
Ri.diicem,  lt)l,  5. 
Htdiicea  iwmai,  166;  1 
Heduil  iiomen,  HS,  4. 
Refecms,  199,  13 
ltR[eraniur,  17^,  13.  981, 19.  OB 
1.351,33. 
Heterw.  3S1.  H. 


1423 


INDICES  AD  LIBROS  DE  CONSOLATIONC  PfllLOSOPHIiE. 


im 


Referat,  261,  5. 

Beferens,  340,  22. 

Referifnu&,  44,  t. 

Referre,  209,  4.  286,  7. 

Roferrl,  252,  5.  268,  10.  268, 11. 

Refertur,  205,  11.  293, 7.  551,  8. 

Referuotur,  !231,  22.  i59,  24. 

Relicit,30l,  13. 

Rf^Ouant,  503,  9. 

Refonnidat,  239,  8. 

Refovisii,  170,  i. 

Refragari,  230, 13. 

RefraRatus,  313,  15. 

Refrageniur,  344,  1. 

Refugit,  239,  2.  3i0,  1. 

Regantur,  247,  3. 

Regai,  16),  3.  289,5. 

Regatur,  84,  3.  86,  6.  245,  6. 

Rege,  47,  i. 

Regebai,  15^,  4. 

Regem,  lOi,  11. 

Regenduro,  95,  8.  246,  18. 

Regens  168,12.302,  11. 

Rcgentium,  287,  7. 

Regere,  248,  17. 

Regereni,  44,  5. 

Rcgereniur,  83,  7. 

Regerel,  76,  4. 

Rpges,  70,  3.  9S,  1 .  198, 4.  269,  2. 

Regi  yiom^n,  50  3. 

Regi  verbion,  84  2.  246,  3. 

Regia  adiecl.,  50,  2.  £00,  2. 

Regiae  adject,,  45, 4. 110, 9. 

Regil)us,  199,  6. 

Regiinen  83,  2.  247,  5 

Regio  suhstanl.,  157,  4. 

Regio  adjeci.f  49, 2. 

Regionis,  l.')^,  l.t 

Regis  nom^»!,  103,1. 

Regis  verbum,  70,  9. 

Regit,  246,  25.  247,  12.  262,  3. 
516.  8. 

Regitur,  36,  2.  72,  6.  169,  5,  aUis- 
que  locis  2. 

Regium,  146,5. 

Regna  nomen^  103,  3. 108,  2.  198, 
1.  200,  1. 

Regnant,  90,  6. 

Regnaniibns,  177, 8. 

Regnare,  177,8. 

R»^gni.  190,  7. 

Regnis,  217,  5. 

Reguo  nomen,  257, 10.  258, 2.  299, 

Regnorum,  199, 1. 

Regnum,  105,  8. 

Regulus,  148,  8. 

Regum,  198,  1.  199,  4.  200,  t. 
162,  I. 

Reguntur,  296, 1 1 . 

Rei  nonien  substanU,  55,  2. 121,  2. 
149, 12,  aliisqiie  locis  13. 

Reipublic»,  U,  4.  157, 14.  299, 20. 

Relabatur,  299,  14. 

Relabi,  3^5,  8. 

Relabuutiir,  239,  2. 

Relapsa,  188,  9. 

Relata,  551.   19. 

Relevaiur,  279,  7.  281,  5. 

Relicu  ablat,,  16,  2.  158,  15.  237, 
15.267,1. 

Reiicta  p'tir.,  44,  6. 

Relic:am,  262,  10.285,21. 

Rrlicturam,  94, 11. 

Relinquat,261,  7. 

Relinqoatur,  285,  26. 

Relinquere,  32,  4. 

Relinqueretur,  176,  8. 

Rellnquetur,  157,  5.  354,  7. 

Relinqui,  199,  4. 

Relinquis,  281,  15. 

Relinquiie,  14.  5. 

Reiinquo,  55, 4.  . 

Relluquunt,  152,  10.  267,  7.  sfti 

Reliqu?,  55,  7.  272,  24.  305,  7. 
Reliquerit,  92, 6. 
Reltquils,  125,  2. 
Heliquii,  94, 10.  166,  10, 


Rcliquam,  178,  tl. 

Reliquus,  313,  15. 

Rem,  219,  1.  292,  4.  326,  18,  aliis- 
qup  locis,  2. 

Reiiieat,  302,  4. 

Remedia,  76,  6.  109, 1. 170,  6. 

Remediis,  12,  5.  87,2. 

Reniedio,  298,  22. 

Remigt>s,  277,  1. 

Remiuiscare,  92,  7. 

Reminiscaris,  72,  5. 

Remiuisci,  61,  2.  187,  11.  209,  6. 

Remiserit,  168, 14. 

Remisil,  184,  V 

Remoratur,  285, 4. 

Remordet,  298, 4. 

Remotos,  1G2,  6. 

Rempublicam,  156,  3. 

Remuneraiidi,  304,  4. 

Reiuuuerait.  327,  12. 

Kenitenic  m,  33,  5. 

Renovat,  296,  7. 

fienuiiliire,  200,  6. 

Reor,  163.  6.  228, 2. 

Rependil,  308,  5. 

Repeniinis,  i9i,  9. 

Rep»»iiiino,  279,  18. 

Reperiel,  219,  8. 

Reperire,  1 17,  5.  219,  33.  331,  2. 

{RepiMire  or,  314, 11. 

Heperta,  22«,  2. 

Reperliiu,  531,8. 

Repetis  101,3. 

ReiHJtll,  179,5. 

Repe  iiiit,  185, 1.503,  6. 

Repetuntur,  188,  5. 

Replere,  t:>3,  16. 1C2,  2 . 

Replei,132.  7. 

Replaniiiini,  147,  6. 

Repudiareni,  283,  24. 

Repugiiare,  324,  3. 

Repuiarem,9,  1. 

Reputps,  118,4. 

Hequies,  22{,  6.  234,  1. 

Requiris,  262.  6. 

Requirit,  183,  9.  532, 6. 

Requiro,  74,  5, 

Reris,  112,  2. 

Rerum,  23,  4.  56,  6.  43,  5,  aliisque 
locis  ({8. 

Ros  singul.,  120, 10. 188,  9.  267,  9, 
aliis  |ue  loci>  5. 

Res  plurai.,  120,4. 149, 18. 296, 10, 
aliistpie  locis  5. 

Resecirenr,  283, 18. 

Res -cat,  173,  5. 

Heseret,  27,  5. 

Resorvarl,  48,  7. 

Hesidens,  43,  5.  275,  4. 

Resident,  69, 1. 

Hesideres,  283,  7. 

Resides,  182.  6. 

Hesisieiitis  266,  8. 

Hesisiit,  89,  5. 

Hesistunt,  :>38,  4.  525,  5. 

Resolvis.  223,  2. 

Hesolvit,  524,  2. 

Resolvitur,  352, 14. 

Hesoluta,  159,7. 

Hesoluio.  89,  7. 

Hesolutum,  159,  5. 

Resolviiut,3<6,  1. 

Hes|)ectus,280, 18. 

Hespersii,  123,  7. 

Respice,  70,  4.  230, 14. 

Hesjiiceres,  193,  6. 

Heiiicias,2t5,  4.  282,  11.  551,  34. 

Respicientiuin,  10,  7. 

Respicio,  50,  3. 

Respiclt,  254, 15. 132,  12.  297,  15, 
aliisqiie  loiris  2. 

Hespicite,212,  15. 

Respleiideat,  271,  2. 

Hespondfant,  272,  14. 

He>()ondeas,  85,  1. 

Hesdoiideai,  344,  8 

Hespoodebo,  351, 7  5"52,  2. 

Respundere,  84.  4. 

Respoodi,  84, 10. 


Rf^spondissem,  53,  9. 

Responsornro,  82.  3. 

Res|.ublicas.  44,2. 

Respuis,  68,  4. 

Hes|0it,  li9,  5. 

Restant,  171,3. 

Resiare,  246, 15. 

Hestat,  232,  3. 

HesUnguere,  149,  14. 

Heteniont,  IU6,  10. 

Retonlis,  134,  9. 

Uiainendae,  119,  7. 

Retineiis,  118,  6.  353, 1. 

Helinput,  14),  15. 

Heli.iere,  96,  1  297.  27.  299,  W. 

Kriineri,  94,  14.  123,9. 

Hetinct,t:32,  8.267,  14. 

Retorquct,  352,  10. 

Hetracians,  3.55,  2. 

Heirabat,  105.5. 

Hoir ihriis,  302, 18. 

R.traherc,  101,  7.  175,  % 

Keirahit,  16  ,,  7. 

Heirusum,  242,  .V 

Hetutidatur.  2 18,  3. 

Heveliaris,  313,  2. 

Revohat,  67,  5.  258,  9. 

Hevehil,301,12. 

Hevcrerjdi,9,5.  177,6. 

Heverendos,  194,  4. 195.8. 

Heverendum,  192, 1.  218, 16.  219, 
17.  •     -»  -f 

Revercndus,  59, 2. 287,  8. 
Heverentia,  231,  18.  2.56,  II. 
Heverenlia,  195,  6, 19o,«.  252,  6^ 
Heverenii»,  179,  9.  218,  21. 
Revereniiam,  60,  4. 180, 5.  H»i,  t, 
aliisque  locis  2. 
Revertar,  282, 1. 
Reveruris,  258. 12. 
Revertalur,  179,  5. 
Heverli,  225.  4. 
Heverlor,  179,  5. 
Revisas.  246,  16. 
Reum,  52,  2. 
Revocans  505,  1. 
Hevocare.  92,  B. 
Revocai  552,  10. 
Hevocenlur,  316,  5. 
Revolv.it.  241,  5. 
Hex,  .*)5.  1.  302.  12, 
Rlielores,  119, 11. 
RhHori-a,  149,  11. 
Rhetoricap,  95,  7.  148,  4. 
Rideiis,  130,  2. 
Ridei,  9S,  4. 

Ridiculo,  527,  1.  , 

Rigant,  3,  1. 
Rigidus,  183,  2. 
Riiiiarer,  43.  7. 
Himari.  21 , 3. 
Rimula,  217,  6.  283,  2U 
Ripa,  154,  5 
Ricis,  310,  3. 
Hile,  219.  34. 
Rixetur,  120,9. 

Hobore,  «4,  5.  129,  10.  212, 12. 
Robur,  2i.  2.  178, 13.  238, 10. 
Rogat,  255,1. 
Rogai,  243,  4. 
Rogatiouibus,82, 1. 
Rogationis.  84, 5. 
Rogalo,  82.  4. 
Rogi.  102,  12. 
Roiiian»,  157,  14. 
Romanam,  53,  4. 
Rosei,  18,  2. 
Rosels,  2\  4.  H3, 1. 
Roseos,  174.  6. 
Roseum,  168.  5. 
Ho^is,  114,2. 
Rola,  253, 8. 

Hota;,96,  1.  * 

Rotam,  102,  7. 
Rotai,  249,  6. 
Hoiatitt,  298, 15. 
RotUQdiiaiem,  556, 17.  536, 2  > 
Robentis,  215, 6. 
Rabore,  14,  4. 


1425 

•»-  ■ 

Rubos,  173,5. 
l<u!>ri,  190.3. 
Bu^am,  23,  3. 
Ruiuas,  151,1.233,2. 
Ruinis,  129.  7.  307,  2. 
Ruiiuros,  201, 1. 
Runiore,  203,  2. 
Kuiuores,  Hl,  1. 138, 15. 
Rupe,  89, 6. 
Rupis,  315,  1. 
Ruptis,  38,  6. 
Rura,  191,1. 

Rursus,  18  i,  6.  248,  U.  265,  15, 
iliisque  locis  4. 
Rutilanle,  254,  5. 
Ruliio,  20,  2.  30L5. 

S 
Sacerdos,  307,  7. 
Sacerdotes,  5t>,  4. 
Sacrarum,  ^,  2. 
Sacras,  36,  4. 
Sacrilegio,  57,  5.  58,  2. 
Sacrum  subslant,,  168,  22. 
SsOuli,  298,  9. 

Sft;pe,  6,  2.  o3, 1.  43, 5»  aliisque  Jo« 
eislT. 

Sxva,  7, 2.98,1,  106,7,a]iisquelo. 
Iia2. 
SseTiant,  271, 11, 

SaPYienU^,  43, 2. 76,5. 148, 3. 197, 2. 
Sxvior  nofmii,  142,  9. 
Ssvis  noitien,  79, 2.  251 ,  T.  309,   7. 

Ssvit,  279,  4. 

Saevltise,  2tf6,  6. 

Saeviunl,  277,  19. 

S«vo,13i,  4.309, 1. 

SagiUis,  309,  2. 

Saliens,  183, 6. 

Salo,  35,  5.  70,  7. 

Sallem,  5, 2.  280,  2.  282,  2. 

Salubres,  140,  3. 

Salubri,  83,  8. 

Salubritas,  178,  15. 

Salus,  247,  6.  297,  12. 

Saluleni,  52,  5.  237,  19. 

Salulis,  86,  10.  232, 13.  252, 14. 

Salvum,  51,2. 

Sauandum,  14,  5. 

Sauciat,  282,  7. 

Sancieote,  249,  9. 

Sanciium,  73,  2. 

SancU,  69.  2. 

Sancie,  229, 14. 

Sanclissimum,  178, 10. 

Sancto,  168,  20. 

Sanc  us,  59,  2.  297,  50. 

Sanguinero,  3i,  4. 

Sanguinis,  142. 6. 

Sanguis,  121, 1. 

Sanis,  2)7,8. 

Sanitalis,  297, 10. 

Sanxisii,  44,  2. 

Sapiens,  148,  5.272,  11.  297,  28, 
lliisquelocisl. 

Sapientes.  231,  6.  268,  16.  283,  23. 

Sapieuti,  271,  II. 

S.«piuntia,  118,  9.  193,  8. 193,  9. 

Sapientiae,  44,  3  bit.  231,  6.  287,  7. 
503, 19. 

Sapientiam,  32, 7. 

S.ipienlibus,  44,  4. 

S;ipidntis,  201,  1. 

Sapieutur;:',^^,  9.  53, 1. 

Sapieutium,  287,  4. 

Sapor,  174,  2. 

Sarcina,  193.  2. 

Sarcinam,  32,  2.  61,3. 

Sarcmulab,  :-)6,  5. 

Satcilite,  199,  12. 

Satiasti,  111,2. 

Satiavil,3l0,  ff. 

Salienu  188,  14. 

SalietMS,  209,  2. 

Satietaicm,  133,  18. 
/       Salis  43,  2.  48,  4.   60,  3,  aliisque 
iocisS. 

.Saiisfacerem,  2S3,  9. 

Sator,  220, 2. 

Satur,  253,11. 


INDEX  VOGABULORUM. 

Saxi,  89,  7.    , 

Saxis,  238,  6.  343, 11. 

Saxo,  129,  6. 

Scalarum,  11,  6.« 

Scelera,  208, 20. 

Scelerala,  33, 11.  279,  5. 

Sceieratius,  327, 16. 

Sceteratorum,  61,  6.  237, 9.  279,  6. 

Sceleraios,  2G6, 13. 

Sceleri,  68,  8. 

Sceleribus,  75, 5.  271,  3.  298,  16. 

Sceleris,  53,  8.  57,  5.  268,  11.^79, 

Sceleram,  253, 5. 282, 6.  287,  U. 

Scelesii,  266.  23. 

Scehis,  79,  12. 

Seenam,  112, 1. 

Scenxas,  12,  4. 

Sceptro,  153,  4. 

Scepiruin,  12, 1.  262, 1. 

Sciam,  83,  3. 

Stuas,  351, 11. 

Sciaris,  213,  4. 

Sciderant,  11,8. 

Scieute,  297, 17. 

Scieutos,  267, 4. 

Scienti,297,  20. 

Sciealia,  326, 13.  526,  16.  526,  18, 
aliis(]ue  locis  3. 

Scie.iliu,  43,  5.  536,  9. 

Scieuli»,  326, 14.  336,  11.  336,  12, 
aliiSv|ue  locis  4. 

Sciebtiam,  348.  7.  35),  15. 

Scienii'»,  257,  10. 

Scilicet,  52,  4.  156,  3.  165, 3,  aliis- 
que  locis.  4 

Scimus,  126,  5. 

Scindat,  191,  1. 

Sciniilla,247,  19. 

Scinliliub,  87,  1. 
'  Scio,  83,  4.  83,  4.  85.  5,  aliisque 
locis  2. 

Scire,  35, 2. 164,  4.  287,  13.  331,  4. 

Scis,  55,4.84,  9. 155,  1. 

ScisseiM,  5.5,  10. 

Scil,  125,7.125,8.  351,3. 

Sdtur,  3i8,2. 

Sciiurum.  158,  20. 

Sduntur,  536, 14. 

Scopuli^.  315, 1. 

Scribenaa,  2,  3. 

Scribere,  95,  3. 

Scripta  subslanL,  158,  2. 

Scriptorum  subsUiHt.,  158, 1 . 

Scurrae,  195,  5 

S's  6, 1. 43, 2.  55, 9.  55,  5,  aliisque 
locis63. 

Secabat,  141,  1. 

Secreta,  43,  7. 44,  7.  147,  6. 

Secreto,  184, 6. 

Secreium,  H5,  6. 

Secrevit,  166,  10. 

Secia,  223,  3. 

SecUnda,  267,  2. 

Sectionem  259,  3. 

Secum,  351,  1a. 

Secnnda,  164,  10. 

Secundo,  245,  2. 

Secundum  priepos,  eum  reqnnine, 
265,  16.  265,  22,  336,15  fr/s.  350,  8. 

Secure,  231,  21. 

Securi,  36,  6.  199,  10. 

Securiiaie,  55,  5.  61,  11. 
.Securus,  94,  11.118,   10.  137,  12. 
212,  8. 

Seculns,  44,  7. 

Sed,  14, 1.  23,  1.  2i,  5,  aliisque  lo- 
cis,  215. 

Se  le,  58  2.  207, 6.  238, 12. 

Scdeal,  525,  15. 

Sedem,  43,  4.  73»  3.  74,  5,  aliisque 
locis  4. 

Sedcndi,  325,  18. 

Sedenloiu,  193, 1. 

Se.lere,  26»,  1.  325,  13.    3i5,  17. 
525,  20. 

Sedet  502,10.325,  17.325,  19. 

Sedis,  129,  4. 

Se^etem,  12,  7. 


1426 

Segetes,  67,  5. 
Segnis,  118,9.273,6. 
Se|jnregatae,  237,  9. 
Seipsum,  351^  34. 
Seireues,  14,  2. 
Seinus,  67,  5. 
Semel,  M5,  2,  327,  8. 
Semen,  213,  2. 
Semet,  223,  4. 
Semetipsis,  2Q9,  4. 
Semiiia,  67,  4.  78,  2.  9.5,  6. 168, 1. 
Semiiie,238,  15.275,5. 
Semiuuin,  2^6,  7. 
Semita,  227,  1. 
Semiia,  258,  12. 

Seiiiper,  45,  2.  46, 1.  52,  6,aliisqQ« 
lods  20. 
Seuatorii,  195,  1. 
Senatui,  54,  5. 
Senatum,  51,1.52,  1.  57,2. 
Seuaius,  54,  4.  .55, 2. 55, 3. 75, 6 
Seoeca,  200,  6. 
Senecam,  200,  3. 
Senecas,  35,  1. 
Senectiis,  5,  I. 
Senes,  539.  2. 
Senibus,  lio,  4. 
Senis  substanL,  4,  2.  261,  2. 
Sensl  171.  1. 

Sensibile,  337,  11.  314,  5.  344, 4, 
allisque  tocis  2. 
Sensibilem,  ;37,  17. 
Sensibili,.357,  21. 
Seiisihilia,  537,  14.337,20. 
Sensibus,  337, 12.  337,  14.  337, 19, 
aliisque  locis  2. 
Seiisu,337,  18.337,2). 
Seiisum,  345.  8. 

Sensus,  53, 10. 108,  6.  H2,  4,  aiih- 
que  locis  6. 
Sensuum,  343,  2. 
Sentenlia,  56,  6.  304, 8.  313,  14. 
Sententia,  83.  8. 

Senieulia;  nii^.,83, 5.  264,7.281, 
23. 
Sententi»  plur,,  61,  1.  180,  6. 
Sententiam,  44,  1.  84,  3.  86  10, 
aliisque  locis  3. 
S(  ntentiarum,  170,  4. 
Sententias,  74,  6. 
Senteniiis,  93,  2. 
Senlias,  246,  14. 
Scntieniii,  344,  13. 
Sentiendis,  343,  1.  543,  4. 
Sentire,  326,  22. 
Sentis,  42,  1. 
Sentiunl,  188,  15. 
Scparari,  171,9. 
Separat,  217,  9. 
Separatioiic,  237,  7. 
Sepositis,  155,  8. 
Septcm  trionf  s,  153,  7. 
Sepli,  292,  12. 
Seplos,  269, 4. 
Septuni,  157»  9. 
Sequenies,  305  10.  350,  6. 
Sequcntibus,  313,  8. 
Seqnentum,  31.3,  1. 
Seqnesvnri,  179, 14. 
SequestrtOa,  154.  10. 
Sequi,  215.1.331,  7. 
Sequuntur,  3i3,  8. 
Sera,  139,2.104,9. 
Seras,  2S9,  4.  501,  11. 
Sereiii,  153,  9. 
Serenis,  89,  5. 
Sereno  substant.,  1 14, 5. 
Serenum  stibstanL,  226,  5. 
Serenus,  37,1. 13U,  1. 
Screrc,  173,  1. 
Serie,  292.  9. 518,  2. 
Seriem,  55, 2.  168, 11.  295, 10 .299, 


90. 
5. 


Series,  295,  4.  296,  4.  296,  5  32R, 

Seris  verbum,  225, 3. 
.Sermo,  159,2.  30i,  10. 
St'rniojie,299, 17. 
Sermones,  240, 10. 


1417 


PNDIGES  AD  LIBROd  DE  CONSOLATfONE  PHILOSOPniiG. 


im 


Sermonibas,  304«  12. 

Sermunculis,  158,  16. 

Serpens,  2S6,  1. 

Seram  suinUnU.,  140.  i. 

Serum  ad;ec<.,  279, 16. 

Servans,  247,  7. 

Servani,  279,2.  SOI.a. 

Servanlissunuro,  297,20. 

Serramur,  25%  1. 

Servat,  119,  3.  i67, 14. 

Servau,  296, 1. 

Servati  s  335,  3. 

Servalor,  297,  13. 

Servatur,  118. 6. 246, 25. 

Servavit.9i,  4. 

Sertei,  181,  5. 

Servial,  203,  3. 

Servienlium,  199,  14. 

Servilus,  320,  8. 

Servitutem,321,5. 

Sefviim.  212, 10. 

Sese,  10,  4.  50,  3.  94,  7,  aliisqae 
V>ci8  16. 

Setiger,  510, 7. 

Seu,  178,  6  tit.  295,  2  <er.  295, 5 
Ms.295,  4Mi. 

Severiuie,  56,  2. 

Severititi,  50,  5. 

Si,  15,  1.  25,  2.  27,  4,  aliisqne  locis 
W. 

Sibi,  53,  8.  52,  6.  84,  15,  aliisqu^ 
Ioci9  28. 

Sic.  80, 5.  91,  2.  95,  4,  aliisqae  lo- 
ds  26. 

Sicca  Mrhmi,  119,  9. 

Siccal,  302,  3. 

Sircavit,  25,  5. 

Sicci%301.18. 

Sicco,  15^,  8. 

Sicat.  157, 1.  157,  13, 194, 12,a1ii»- 
que  locis  8. 

Sicuti,  92,  5. 156,  5.238,  11,  aliie- 
que  locis  8. 

SidaDt,'501,21. 

Sidai,  347,  II. 
.  Sidera,  18, 5.  26,  5.  64,  2,  aliisqae 
locia9. 

Sideribos,  282, 11 

Sifleris,  261.  5. 

Siderum.  43,  7.  295.  5. 

Sidas,  20,  1.  77,  2. 

SiKoal,  80,  1. 164, 1. 

Significai,157, 11. 

Significattouem,  313,12. 

Signls,  355.  21. 

Signum,  335,  13.  355,  16.  535,  18. 
W5.  19. 

SiluisU,  24,  4. 

Si:uile,53,  15  315.  1. 

Similem,  273, 1. 

Simiies,  282,  4. 282, 15.  296, 7.311, 
12. 

Simili,  57,  5. 206,  2.  221, 6,  aliisque 
locisS. 

Similia,  m  1. 

Simili8,119,2.  273,  5. 

Similiier,219,4. 

S  militudine,  !232,  8. 

Simllitudinem,  299, 19. 

Simplex,  217.  8.  218,  23.  551,  10. 

Simplicero,  295,  9.  537,  2.  957,  7. 
551,13. 

Simplici,  350,  12. 

Siraplicis,  34'.),  17. 

Simplicitas,  295,  6.  296,  11.515, 
14. 

f    Simplicitate«  292,  B.  291, 8. 549, 20, 
a1iis(iue  lociS  f . 

Simpliciutero,  296, 15. 295, 17.296, 
4.  531,6. 

Simpiicitatis,  148, 9.  293,  4. 

Staiplicltef.  «»7,  10.  267, 11.  294, 
10. 

Simul,  219,  7.  210,35.  515,  8.  aliia- 
qoe  locis  4. 

Simul  cum  siofjm  (Uque,  515, 6. 

Simulavit,  199, 8. 

Simus.  52, 3. 

Sin,  154,  5.  159,  6. 


Sinat,  297,  32. 

Sine,  40,  2.  86,  7.  93,  3,  aliisqae 
locis  13. 

Singula,  !8I,  5.  185,  1.  219,  10, 
alii<ique  iocis  5. 

Singulare.  541,  6. 351,  Si 

Siugularem,  110,  4. 

Siugularibus,  536,  21. 

Sioguhriter,294, 11 

Singulis,  122. 2.  iS^  20. 279, 11. 

Slijgulorum;  157,12. 

SinUiira  nittnftt.  12,  1. 

Sinit,  125, 10.  298,  5. 

Sint,  205, 1. 205, 13. 212,2,  allisqae 
locis  16.  ' 

Siquando,  36,  5.  146, 6. 

Siquidem,  61,  4.  ISi,  2.  158,  ^, 
aliisque  locis  8. 

Sis,  72,  5.  85,  6. 201,  S. 

Sisiam,  262, 8. 

Sistit,  302,  15. 

Sii.  36,  8.  41, 2. 55,  1,  aliisque  1o- 
Ci8  76. 

Sita,23^8. 

Sitam,  229,  12. 232,  22.  248, 11. 

SUe,  (tbtat,,  253,  9. 

Siii,  157,  4. 

Sitim,188,  14. 

Sitirp,  188.  12. 

Sitis,  106,  12. 

Siium,9i.  16.  162, 1.199,  14,  allif- 
que  locis  3.  •     ' 

Sive,  231,9  »M.  295,1. 

Sobriam.  166,  4. 

Socer.  59,2. 118.  8. 

Socerorum,  110.1. 

Soria,  KW,  17. 

Sociari.  149.3. 

Societ,  2  )5, 17. 

Socrates,  33, 2. 

Socraiico,  52.  8. 

Socralis,  ^4,  1. 

Soda)e.s,  308,  1. 

Sodalibiis,  168. 25. 

Sodaliim,  166,9. 

Sol,27,  2.  501,5.551,  27. 

Sola,  102,  1.  179,1.  232,  17,  aliif. 
que  locis  4. 

Solam,  161,1.178, 16.  336,  25. 

Solamen.  liO,  2.  170,  5. 

Solaniur,  4,  2. 

Solebas,  93, 1. 

Solebal,  139,  2. 

Solcm,  153, 10.  323, 8.  3^0,  26. 

Soleut,  149,  3.  191, 4.  209,  4,  alile- 
quelocis  2. 

Solers,  500,  2. 

Solcrtia,  2 15,  3. 

Solet,  11,4.  292,10.  297;  7. 

Sol'dam,  22S,  16. 

Solidissini»,  .3.M,6. 

Soliditate,  2^)8,  6. 

Solii,26t.  2. 

Solio,  63,  2.  69,  2. 

Solis  sii(f$(.,  18,2.275,5. 

Soliiario,  280,  22. 

Soliias,65,  3. 

Solili,  39,  2. 182,  4. 

Solltos,  181,  7. 

Solitudines,  31,  2. 

Solituui   13,  1.148,7. 

Solitns,  21,3. 

Sollicitare,  285,2. 

SolllcitenT,  19,2. 

Solliriiudinom,  199,  9. 

Sollicitus,  137,9. 

Solostiftal.,  5i7.  2.  — 

Solo  adjccU  2^9. 9. 

Solos,  68,4.  268,  16. 

Solvenlium,  335, 1. 

Solvere,  139, 5. 168,  i19.  250,  l. 

Solverit,  276,  13. 

Solvier,  291,2. 

Solum  adject.^  137, 8.  147,  8.  218, 
51 .  aliisque  locis  4. 

Solum,  126,  6.  205.  15.  257,  8. 
267,5. 

SoIus,323,  7.328,7.  543,10. 

Solut«,  129, 1. 


Soluti,  80,  6. 

Solulis,  18i,  8.  352,  19. 

Soliilum,  68,  1. 

Somniai,  171,  7. 

Somuiatis.  1^6,2. 

Somno,  259,  5.  ' 

Somnos,  1 40,  3. 

Sonantibiis,  252,  3. 

Sonora,  10, 1. 

Soiiori,  128,  1. 

Sonos,  1~4,  4. 

Sonies,  253. 1. 

Sopitis,  25K,  6. 

Soranos,  35,  1. 

Sordes,  285,  22. 

Sordescereui,  257, 15. 

Sordescunl,  195,  6. 

SordidH,  8:»,  8. 

Sordi.lae,  273,  8. 

Sordidam,  282.  10. 

Sors,  123,  i.  123,  8. 

Sortem,9a,  4. 12 \  4. 154,3. 

Sortis,  120,6.  199,7. 

Soriilur,  2.03,  4. 

.Sorlilus,  3fi2,  14. 

.Sospes,  2i6,  15.  l^,  11. 

Sospitatis,  86,  2.  86,  8. 

Spargere,  113.2. 

Sparsas,  183. 8. 

Spaiia,  158,5.547,  1.350,  II. 

Spalii,  1.S6,  T. 

Spallls.  2111,  11.  295.  16. 

Spaiium,    1.S6,  6.  158,  8.  212,  IS, 
aliisqiie  locis  2. 

Spe,  48,  1. 

Spccie,  1P5,  7.  166,  1 

Spi»ciem,  11, 3.  279.  2.336,  24. 

Speci»is.   154,  2.  187,  7.  257,  9, 
aliisfpie  locis  3. 

SpecimCu,  119,  6. 172,  S- 

Speciosa.  lOS,  4. 

Spfcians,  298,  23.  337,8. 

Spectintium,  215,  %» 

Speciaiitur,  ."U^,  28. 

Specut.  60,  6.  184.  4.  550. 25. 

Speciator,  352,  ^. 

Spectr 8,  147, 5. 208,  3. 299,  tl 

Specula,  297, 1.5. 

Speculaiione,  2.^7, 2. 520.  6. 

Speculator,  351,  7. 

Speciili,  310,12. 

Sppcus,  254,  16. 

Spem.  90,  2. 120,  %,  297, 23. 

Speraiidi,  103,  7. 328,  t.  S8,  5. 

Sperare,  266,7. 

Sperari,  53,  7. 

Sperasse.  53,  4. 

Speraverint,  33,  12. 

Speres,  40,3. 

Speret,  328,  2. 

Spernat,  212,  9. 

Sperne,  94,  8. 

Spernendutti,  218,  4. 

Spernendas,  36« 1 . 

Spernere,  128, 4. 

Speruet.  159.  a 

Spernif ,  162, 9. 25S,  10. 

Spes  tingul.,  270,  6.  779,  17.  381^ 
25. 

Spes  plural.f  552,24. 

Spiciila,  315,  2. 

Spinis,  12.  7,  114,4. 

Spirat,50i,2.502,7. 

Spirei,  112,3. 

SpiritilHis,  295,  1. 

Spiriium.  119, .3. 239,  $. 

S|iii(us,  19.5.  67,2. 

Spiriluum,  58.  4. 

Sp endire,  155, 9. 195,  7. 

Splendidum,  205, 14. 

Spleudor,  2.35,  1 . 

Splendore,  101,  7.  110,  1.  153.  1 
aliltque  locis  2. 

Spleiidorem,  87, 7. 193,  5. 

Stiolium,  500,  1. 

Spontp,  95,  5.   101,   S.   237,   18. 
aliisque  locis  3. 

Spreu,  45. 2. 

Spomis,  SlO,  7. 


SUbile,  530,  £f. 
6ul>ltei»,  19,  S  lSS,9.tM,  4 
Subiie^  70. 10. 
SUbill.S.  S  IflT.I. 
Suliilis,"  -  ■■"  " 
qna  locls  1. 
SubiliULe,  »3.  i. 
SiabttiKTj  291, 11.  SS6.  (I. 
Sudio,3fl.S. 
SUre.SUI,  S. 

sui,  sn,  7. 

suiiii),3tg,  li. 
Suttoiiis,  tM,  i.   ■ 
5utU,  Ii7,  lU. 
SutUMiuii,  335,  B.  33!),  11. 

sutuii.379,i».ns,9.no,  i. 

Suium,  n,  t .  91, 1 W,  6,  ttlllM)H|| 
Ioei«  1. 
Suiura,  10,  3. 
Suiux,  179,  H.  »8,  3,  sq,  9. 


Slellirerl,  63,  1. 

Slelliretl»,  m,  3. 
Lcllirerum.  116, 3. 
3lerile&,  OS,  7. 138, 6. 
Stemi,  tai,  3. 
SietU,S7, 1. 
Slimuk,  311,2. 
Stoicnm,  53,  i. 
Sloliitam,  21,  i. 
SU>l)Jii,Sl6,S. 


Sliiilo,  1II3,  i. 
SlnliM,  99,  S. 
fitnTll,  SIO,  i 
SireiHtii,  lOS,  3. 
Slrepiiu,  133, 1. 
SlrlEiiui,  79,4. 
Strideos,  7'J,  3, 
Slrlogat,  181,4. 
Stringere,79,  S. 
Slri]|glt,(n,l. 
Straea*,  SB,  3. 
SlnuDim,  ln3,t. 
Siraiisse,S6,  S. 
Slurteu,  t<9.  10. 
Stodere,  U,  5. 
«ludii,  179,  3.173,7. 
Stndiis,  U,  1.  5S,  9.  180, 9.  US,  5. 
SluJlo,  2,1.183.1. 
Studiorutn,  176,  3. 
SbNltM.  it,  i. 

SCmaam,  44,  10.  SI,  1 S81, 9. 
Slutilnltnus,  383,  M. 
Slullitiir,  33,  1. 31),  1. 
SinlUiiun,  217, 13. 
Siopcuit,  297,  Itf. 
Stupeliii,  SS9,e. 
Sla)>entp|ii,  liit,  I. 
Siupei,»!  3.191,«. 
SlupidiiB,  3<9, 6. 
Stupor,  If ,  S. 
Stu|«rM,  IL  4. 
SiupDrem.  Wt),  S. 
"tuuorii,  J37, 15. 
il.>ll,  If,  1. 


Syto,  83,3.  3*0,  J 

Sua,  T3,  7.  I IS,  3.  («8, 11,  (llliqa« 

i  4. 194,  e,  tliiM)D« 


.oclti4. 

Sua,  33,  S.  13 
locis  10. 

Su3(lela,93,T. 

S<i«,  lli,  2. 176, 1. 199, 1,  •liliqao 
locii  ti. 

Snain.S,  3.  I3S,  S.  188,  B,  l)lbqu« 
locls4, 

Sajpie.lB8, 2. 383,11.349, 10. 

Suarum,  IIS,  10.109,6. 

Suu,  56,  i.  08,  S.  Itl,  S,  allUque 
locisl. 

Suititcr,  347,  13.  »6,  S. 

Siih  ruin  iTCCiiHjiiii,  IM,  S. 

Sub  emt  ^bliUiva,  58,  t.  98, 1.  110, 
B  bi.  m,  9. 

Siibdere,  70,  3. 

Subdll»,  540,11. 


INDRX  VOCABULOttUH. 


Subier  nt,  hS,  3. 


i,  53. -a. 


Sabinuai,  199,  S. 
Suliire,  :U7,3. 
SubiU,  93,  S. 
Suhilb,391,6. 
Subiio,28',  I. 
Suiiiiiis.  H^.  I. 


Suljeciitiifitlaril.,  313,. 13: 
Sul>j"cU  adjfa..  i^.V.m,»-  35B, 

Sub 


ta,  57Ai,  ii. 


CEip,  mS-313,  II. 

bacuni,  170,  17,343,5. 
mslml.M.  16. 

'iiiii  mt/ej.,  313, 7. 

.  m.  u. 

Sublaio,  i^9, 18. 
Sulilevat,  98.  3. 

Subletalo.  MJ,  in. 

Sul>llDie,3i7.  10. 

Suiilimes,  223,  S 

SubmiBerifi,  95,'S. 

Submiiut,  lOi,  4. 

SiilimiUKre,  S4:i,'9. 

SulimitiFri-t,  36,  5. 

Suiirnlillti«,  136,7. 

Sutxiiuvere,  189,1. 

Subniium,  SS.  30. 

Sulriputue.  273,  3 

ButWli>Ut,ISO,  II. 

Subsi«(endi,13T;  It. 

StibslHere.  357,  3.  ^.  II.  S»,  17. 

Subsiiiit,  303,  3S. 

SBbeuatia.3n.  1. 

Subuaiilia,2.'W,g. 

SuliH«nll*.ll9.3.8M,5. 

SubsUDlUnt,  218,  31  319,  19.  SSI, 
14,  tUlsqtte  locis  2. 

SuiaUtiiiis,  320,4.343,9. 

Sut>siiiit,  109,  8.  337,  8. 

Snbtiii  11,1. 

Subtraliit,  2IB,S8. 

SuUnieria,  IG7  4. 

Sinciiial,  93,  10. 

SucrittcUni,  100, 9. 

Sucf  isa,  aW,  6. 

SiicCTesrant,  291, 7. 

Sup»,  177.  3. 

Sueius,  18.  1. 

SulTi^renl,  01,  Iti  117,  1. 

SuIBrere,  sis,  4. 

SuOicial,  afj.  17. 

SulliciHin,  179.8.  187,- 16. 

Sufiiciiiuifm,  1M7,    ■',119,17. 

SiintGieiilefi.  IW  9. 

Si.lfidmia,  318,  I».  351,  18.  131, 
30,  >tii»[ue  lo«b  t. 

Sumeimiie,  118,  S.  3i8,  6. 118,  30. 
■  Si^cienium,  lai,  3.  iw,  S.  117, 3, 
uiiwiue  lucJs  1. 

Sui,  15,  3.  41,  S.  9i,  4,  ■tliiqne  lo- 

Suit  tMnwi,  3T5,  8. 

Biiii  prtmomm,  II ,  1.  Sl,  6.  ISe,  1. 
aliiuue  li>cisll. 

Sulcis,78,l. 

SulFDm,  316,  s. 

Sunima,  73, 1. 1«,  8. 130, 19,  ■lils- 
qui!  locix  8. 

SuiniiiD,  177,  7, 

Sumnue,  m,  4.  SSl,  1.  SSS,  9,  uliii- 
que  loci!  3.   ■ 

Suroiiiam.  Sl,  1.  IH,  «.  115,  5, 
(llisqiie  locis  6. 

Sumiiii  Ui,3.St9,3S.ttt,S,aUit- 
que  lorii  4. 

Summli,  lltl,  8.  t<S,  11.  541),  10. 

Humnio,  1J9,  tl.  BO,  5.330,11, 
ililsq.ielnclsT 

Siimniorum,  109,6. 

Sumiims,  70.5. 

Suiuniiim,  133, 3  Ut.  161, 1.  170,  3, 
alilsque  locb  U. 

Surapsljii,  103,  9. 


Sump^t,  337, 90. 

Suiiipu,  180, 11. 

SumpUi,]  111,3. 

Sumpllt,  218.  18. 

Sumns.  49,  t.60,3.  SiS,  7.    , 

Sutii^  11,  6.  34,  in,  «,  ilU^M 

Suo,  83,  t.  tSS,  i.  m,  11,  i'thi|f| 

S»ostS7, 11.  160, 10.ttl,|t. 
SiipelleiTiilis,  13^,3.  |3B,tl>. 
Super,  SS1, 1.177,7. 
Sur^^ri^tditus,  37(i,  0. 
Silperare,  Jli,  11. 
Su|.Prat,  360,  2. 
Su|ierBla,  3(1,  5. 
^perba,  97,  l." 
Siiperbain.  138,  19. 
Superbi,  101.4. 
Superhiiiii.  14«.  4.  14S, «. 
Suprrbis,  169,  7. 
Supcrbns,  3i  8,  7. 
Snrerbuui,  3«,  1, 

-  Superiina.  106.  t. 
Superenl,  293,  10. 
Superett,  Sia.  S9. 
Supereior,.'lD5,21. 
Suporlkie,  113, 1. 
Huperiluis,  131,  18. 
Superanliiite,  155,  6. 
Suporgrediiur,  196,  1. 
SuperBreai»,  S37.  l.SSfl,  10. 
Supenor,  357,  4. 

Supertora,  178.  13.118,  t9.SU.A. 
Siiperiorem,  3J7, 5. 
SuperorlDus,  118,  14.  S6S,  1. 
SuperiiKiionini,  It,  7. 
Superox,  Sl5,  20. 
Kupernis,  BlU,  4 
Siiperno,  »11,4. 

-  Sui.ero,  31,3. 
Siipcrna  suiis'anl.,  00, 1. 
Siipersic»,  I6t,  1. 
Superiiiie,  53.  1 
Su[«rBiiicni   191,1. 

Superum  o  ;.«  .  154,  14.  , 

Suppelinl,  flj^  S. 

Supiieluul,  119.8. 

Supi,licatiit,  212,5. 

Suppliciudi ,  91H, )). 

Sopplicii,  237,  10.  171,8,  SfiO,  IS. 
slilsiiue  locis  I. 

8uppluil,271,  17.  280,18.199,  5. 

Sup(,li;i,s.  136,6.118,1.  181,30. 
■fi.sque  lods  1.  * 

Supplicio,  tS7,  19.181.  6,  SBJ,  4. 
alilfique  locls  4.  •        t    , 

Supplielutn,  61,  $.  (|8,  2.  rs,  IB. 


egiii.,  9, 1. 199, 8. 
1,5.M1,». 


Surila  abl!l. 

SurK«,  M,  i.  ied.  &  soi,  u. 

Surgi,  W,  1. 
Sunuin.  338.  10. 
Suscepi,  47,  S.  101 ,  S. 
Suicepii,  109, 8. 
H-.K-i^la,  SO,  7. 
Siis.ii.i,.|,  2h.  4. 
Sus[.id(.ne,H't,  3.318,27. 
SuBiinel«s.  187,  17. 
Siistinmit,  216,  1. 
Siistiuprp,  1 18.  fi 
Si.«uli.U,.ll,i. 
Susliilil,  51(1,  9. 
Su^umi,  183, 10. 

Suum,  IK.  6.  100,  4.  S05,  3,  tllU. 
qneloclil.  ' 

Suus.  Kft,  1;!. 

S»Uas,tH-5,9,   85,IO.iSI,4.54T(S 
Symmadiiis,  W.  2.  118,8. 

T 
Tiliescls,  92, 1. 
Tabpicii,  119.  B. 
Taccli.ni,  141,1. 
T»c«o,tni.  S.'|88,17. 
laiiu,  13S,!. 
Ticiium,  Slgli.  .      ; 


1451 


INDICF.S  AD  LIBROS  C0NS0L\TI0NE:  Pl]ILOSOPnii£. 


I43S 


TacUunuUlc,  0!,2. 

T:icilu>,0,  1.  14,8.  171,  !. 

Tacti,  275,  7. 

Taclu,  76,  8. 

Tacuis  subaanl,f  336, 17. 

Tacuisses,  159,  1. 

Tenara,  %^%  9. 

Tagus,  25i,  4. 

Tafe,  187,  4.  229,  6. 

Tale,  ui,  349,  5. 

Tali,  218, 18. 

Talia,  24,2.  101,  10.  l7l,  3.  550, 
SS. 

Talibus,  178,  7. 

Talis,  43,  6  bis.  94, 5.  202,  5. 

Taliiim,  153,1!. 

Tam,  14,  6.  74,  ^.'B^,  3,  aliisqae  lo- 
eis  17. 

Tam,  quam,  34i,  15.  350,  21. 

Tamen,  11, 8.  36,  1.  5G,  6,  alii.sque 
locis  51. 

Tam»»tsi,  36,  1.  133,  5. 270,  2,  aliis- 
Bue  locis  7. 

Tandem,  154,  1.  158,  22  193,4, 
kliisque  locis  2. 

TanUem  ;tliqnando,  247, 15. 

Tandiu,  237,  5. 

Tanqiiam,  101 , 9. 

Tanla,  529,  :2. 

Tani«,  200,  1.288,  6. 

Tanlalus,  ^^55, 10. 

Tantas,  68,  6.  105,  5. 115, 4.  146,2. 

Tanii,  60,  1.  70,  6.  94,  9.  257,  14. 

Tanlo,  110,1.  135,  1.33!,  1. 

Tanlo  CMm,  quaiUo,  29.'>,  16.  295,  19. 

Tanios.  285,  1. 

Tanium,  36,  2. 40,  1. 60,  7,  aliisque 
lods  13. 

Taiuummodo,  257.  11.  267,  20. 
268,0. 

Tardus,  2H9,3. 

Tarlara,  254,  6. 

Tarureum,  251,  16. 

Tauros,  212,  12. 

Te,  2i,  3.  2i,  5.  32,  1 ,  aliisquo  lo- 
Ci8  74. 

Te  ipso,  121,  5. 

Tcciastifr^loRl.,  276,  9. 

Toclas,  331,2. 

Tecli  ailjecL  ,  143,  2. 

Tccto  tub8'ant.f  183,  6. 

Tectunw/d/f^<.,  157,  4. 

T.cum,  52,  3.  45,  6.  iOO,  1.  108,  !. 

Tegil,276,3. 

Tcyilur,  238, 13. 

Tegmina,  269,  8. 

Telis,  286.  5. 

Tellure,2l6,  4. 

Tellus,  203,  2.23  i,  11.311,3. 

Temerariis,  83,  1. 

Temerario,  313,  9. 

Temerarium,  288,  0. 

Temcre,  3»5,  2.  206,  12. 

Temerilalo,  33,  2.  83,  3. 

Temeriiai,86,  11.  21^9, 14.  513, 13. 

Tcmperamentum,  297,  II. 

Temperaus,  252,  4. 

TempcrJt,  67,  1.  262,  2.  288,  7, 
«liisque  locis  2. 

Tcmpercf,  20,3. 

Tcroperiem,  297.  7. 

Temperies,  502, 6. 

Tcmpesias,  120,  1. 

Tempeslivum,  109,  3. 

Tempora,80,  1.  Ii2,8. 

Temporalem,  95, 7. 

Temporales,  294, 11. 

Teroporalis,  2U,  5. 
Temporaliter,  294, 13. 

Temporalium,  526,  6.  518,  0.  519, 

19. 

Temporario,  350,  21. 

Tempore,  47, 1. 05, 1 .  348, 10,  aliis». 
que  ioci.s  2. 

Tomponbus  158,  1.  216,  10.  29i, 
4,  :'lilsque  l^cis  2. 

Teroporis  120,  2.  158,  4.  15^  12, 
klii^neMocis  10. 

Jcnuorum.  105,  7. 


Tompus,  23,  l.  87,  2. 93,  5,  aliisque 
locis  2. 

Tenaces,  1:?.0,  1. 

Tenaci,  ill  ;  5. 

T('nacissime.238,23. 

Tendantur,  199,  5. 

Teiidat,  8i,  7. 

Tendaiur,  349,  4. 

Tendere,  168,  10. 

Tcndil,  17,  1. 

Tenebrae,  26, 1. 

Tenebras,  17,  1.174,5.254,9. 

Tpuebris,  69,  5.  87,  7.  282,  3. 

Tenebrosa,  321,1. 

Tcnebrosis,  102,  ± 

Tenent,  16«,  2. 

Tcneo,  26%  7. 

Tenere.  38,  3. 

Teneri,  3<»3,  6. 

Tenero,  215,7. 

Teiiel,262,  1.  352,  5.  541,  11. 

Tenta  o.  87,  6.  334,  8. 

Teiiiare,  82,  2. 

Tonues,  330,  8. 

Tenui,  186,  1.217,6.246,26. 

Tciiuis,  164,  1. 

Temiisimis,  11,  1. 

Tcpemi,  501,1. 

Tepcntis,  114,  1. 

Tcrga,  511,  5. 

Tcr^mus,  25,  4. 

Tergeiiilnus  255,  2. 

Teigum,  2i0,  3. 

Tcrihinis.  299,20.515,  14. 

Termiiios,  1.^7,  22.  168,  10.  254, 10. 

TiTininus.  227, 1. 

Terra»,  102,  5.  156,  5.  250,  4,  alils- 
que  locis  4. 

Terram,  14,  7.  20,  4.22,  4,  aliisque 
locis  2. 

Terrarum,  153,  15.  162,  i.  205,  7, 
allisque  locis  2. 

Terras,  70,  4. 70,  iO.  76,  5,  aliisquc 
locis  7 

Terremi,  146,  2. 186,1. 

Tcrronae,  226,  4. 

Torren;is,  255,  3. 

T.vrciiis,  17,2.156,4.159,8.520,8. 
roiniio,  150,  7. 
rorrcfiuui,  159,  8. 

Tcrrcnus,  317,  8.      • 

ToiTPl,  109,  13. 

TtMTs  168,  9.  206,  1.  207,  5.299, 
21. 

T(  rror,  .j,  i». 

Tcrrore,  01,0.  199,8.280,  16. 

Tost:.ll.is,  287,6. 

Trxens,  "2i8, 7. 

Texerat,  200,5. 

Tcxii,2i2,  4. 

Texiliir,  2)5,  i. 

TcxucriiMi,  .35,6.    4 

Tcxtieral,  11,5. 

Thahroos,  307,  3. 

Thcsaiiiis,  212,  5. 

Tliroi  is,  27 ,  4, 

Tlireicius.  231,2. 

Thule.  203,  5. 

Titii,  45,  4.  44,  1.  52, 3,  aliisqut  lo- 
cis  33. 

Tigres,  212, 13. 

Tigri<6e«/rfl,276,  8.  286,  1. 

Tigri5/?uwv5,  516, 1. 

Tima?o,2!9,  31. 

Timont,2:)!,  1. 

Tinior,  i2r>,  lO. 

Timorem,  »0,  1. 

Timuil,  251,  8. 

Tiugere,  301 , 9. 

Tinxcrat,  14i,  2. 

Tinxerit,  182,  5. 

Tinxil,  155,  2. 

Tire.Ma»,  527,  1. 

Tilnlts,  102,  8. 

Tilvl,2?)3,  12. 

Tofcraiitis,  123,5. 

Toloni^et,  138,21. 

Tol.Te.s05,  1. 

Tollens,  270 ,  4. 


Tollere,  258,  10. 

Tonanlis50«i,  1. 

Touet,  12),^. 

Tornienia,  54,  2.  287, 9. 

Toro,  12,  2. 

Torpel,  275 ,  6. 

Torquet,  39,  1.  270, 6. 

Torrel,  153,9. 

Tortores,  210,5. 

Torris,  12,  3. 

Torvo,  269,  5. 

Torvos,265,  1. 

Tol,  195,  4.  270,  7. 

Tou,  94,  7. 103, 6.  120, 10,  aliisqaa 
Ioci9  4. 

Tota,  150, 2.  293,  2. 

Toum,  33,  7.  549,  8.  319,  15.  343 
22. 

Totas,  132,  11. 

Toti,  159,  5. 

Toties,  8,  1. 

Totls,  23,  2.  64,  4.  12«,  8. 

ToUas,  36,  6.  43,  8.  51, 5,  aliisqM 
locis  4. 

To  os,  283,  2i. 

Tolum,  84,  15.  86,  9.  536,  18,  aliit. 
quelocis2. 

Toiiis,  118,  9. 

Tractabamus,  249,  7. 

Tractamus,  2.39,  4. 

Tracianda,  ISl,  1. 

Tracialur,  S87,  7. 

Tridere,  200 . 7. 

Tradilum,  102,  12. 

Tradiius,  1H5,  5. 

Traducil,  217, 10. 

Tragici.s,204,2. 

Tragoodiaruni,  103,  2. 

Tiabenle,  248,  19. 

Tr:ibereiii,  53,  6. 

Tralii,  41,4.  164,7. 

Trahis,  535,  4. 

Trabit,  155, !.  166,6.201, 1,  aliisqiit 
locis  5. 

Trahunt,  153.  6.238,  10.  516.  5. 

Tramite,90,  4.177,  1. 179,  5,  aliif. 
que  locis  3. 

Traiiqiiilta,  226.  6. 

Tranqiii  liiatc,  95,  5. 

Tranquillilatts,  94,  10. 

Tanquillo,  114,5. 

Transabiit,  21«>,  5. 

Transacia.  126,  8.  519,  7. 

Transcenderat,  157,  W 

Transcendit,  '260, 5.  336,  21. 

Transferre,  44,  8.  5:j,  2.  338,  7. 

Transfertur,  132,  4. 

Transformai,  296, 6. 

Transformatum,  272,  28. 

Iransfundit,  193,  11. 

Tr.nnsfunditiir,  287,  8. 

Transigimus,  239, 5. 

Transire,  152,  8.  273, 10. 

Transiiorio,  519,  2. 

Traiislata,  152,  5. 

Transmissum.  93,  6. 

Trau.>mittere,  317,  5. 

Trausversos,  267,  3. 

Traxeraiit,  277,  2. 

Traxi,  48,  2. 

Traxit,  253,  12.  509,  5. 

Tremendos,  98,  1. 

Tremiscat,  203,  2. 

Tremit,  5,  4. 

Trepidus,  41, 1.  107,  1. 

Tria,  218,  7. 

Tribuat,  288, 3. 

TrlbQit,  549. 15. 

Tribniliir.  305,  6. 

Tribus,  218,  14. 

Trii)uuni,197,6. 

Triduan»,  213,  4. 

Triguiltam,  45.  4. 

Triones,  153,  7. 

Triplfci,270, 11.309,  5. 

Triplicis,  225, 1. 

Trislem,  179, 16.  ^ 

Tristes,  209,  5.  ' 

TridiB,  298,  15. 


1455 

Trislihus,  269.  4.298,  8.  m,  U. 
Trisiis,  7,  4.  14,  5.298,2l,aiu8que 
locis  2. 
Tri>lilije,  30,  l. 
Irisiiiim,  111,7. 
Tri  mphalt,  111,1. 
Trucem,  182,  5, 
Trunci,  316,  5. 

1  u,  24, 1.  31,  2.  51,  S,  altisqae  locls 
GO. 

Tua  singul,  67, 1. 72,  2. 74, 4,  allis- 
que  Iucis3. 
Tua  nomin.  plur,^  101, 12. 
Tua  accus,  plur.,   100,  5. 101, 5. 
101,  9,  aliis<iue  locis  3. 
Tua,  93,  fJ.  512,  3. 
Tup.73,  2.  74,  5.  82,  l,amsque 
locis  16. 
Tuam,  60,  4. 108,  3.  119,  4.  203, 

Tuas,  120,  7. 134,  11.  281,23.  332, 

Tuearis,  108,  3. 
Tueaiur,  188,  7. 
Tuendam.  135,  3. 
Tuendo,  45,  2.  . 
Tueus,  58,^.  175,  1. 
Tueuti,  323,  2. 
Tuereulur,  21, 5.  50,  3. 
Tueri,  237,  19. 

Tui,  ^5,  5. 86,  2  92,  t,  aliisque  lo- 
eis6. 

Tufs,  58,  2.  60,  2.  60,  3,  aliisque 
Vocis8. 

Tuli,  61.6. 

Tum,69,  3. 

Tum,   14,  8.  23, 1.  43,  l,aliisque 
locis  50. 

Tum  pas<,  cim,  257, 2. 

Tum,  tum,  298. 15.  304,  4. 

1  umo  em,  76,  7. 

Tnniulius,  76,  4.  305, 18. 

Tumullus,  36.  7. 

Tu  c,  26, 1. 111, 8. 132, 4,  aUisque 
k>cis2. 

Tundere,  290, 8. 

Tuo,  4i,  t .  53»  1.  82,  S,  aUisque  lo* 
ci8  2. 

Tuorum,  54, 1. 

Tuos,  110.7.  166,10. 

Turhaut,  291,  4. 

Tuibantur,  321,2. 
^   Turt  ida,  270,  4. 
•   Turbidus,  89, 2. 

Turbioe,  64. 1. 

Turpaius,  510,  2. 

Turpis  201,  1. 

Turpissiinum,213,  1. 

Turpitudo,  283,|  12. 

Turpius,  204,  4. 

Turrcs,  59.  2. 

Tutior,  4M,  5.  48, 6. 

Tuius,  201,3. 

Tuuui,  84,  6.  134, 7. 187,  9. 552,  3. 

Tuus,  171,7  5o0,  19. 

Tyranni,  148,  ,^. 

1  jraniios,  40,  1.  265,  2.  270,  8. 

Tyranans.  148,  1.  148,  4.  199,  7. 

Tyiirt,  140,2.196,1. 

Tyrruena,  215,  2. 
U 

Ul)erem,  12,  7. 

Uberiora,  U9,  7. 

Uberius,  75,  ?i.  103, 5. 

tbe.rrime,2^,  17. 

Uberias,  133, 13. 

Ubi  inlerrogative,  163, 1. 

Ubi  iialim  atque,  12, 2. 30, 2.  71, 1 . 
91    !• 
X  bbi  ad  f^biumioci,  25»,  4.  515, 1. 

Ubi  ^uondo,  90,  6.  174,  3.  211,4, 
aliisque  locisS. 

Ubique  gentium,  132,  6. 

Ubique  lerrarum,  194,  12. 

Ulcere,  277, 19. 

Ulij,  53,  8. 142,  3. 142,  6.  aliisquc 
locis  5. 

Ulla,  218,1. 
Ullam,i48,9.248,i8. 


LNDEX  YOCABULOftUM. 

UIU,i85,3. 

Ullo,  125,  4.  229,  13.  256, 14,  altts- 
que  bcis  5. 

Lllum,83, 2. 110,  5.  il2,2,alli8qae 
iocis  3. 
Ullus,  218,  18.  292,  7.  313, 15. 
tlieriora,299,  25. 
Ulterios,  176,  5. 266, 19.  281,  6. 
Lhima.  203,  S. 
Uhimam,  61,2. 
Uhimi,  310, 10. 

Uhimus,  112,  4.  238,  13. 510, 8. 
Lhioue,  280. 15.  281,  9.  281,  23. 
Ullor,  307,  2. 
Ultorem,  28i,  9. 
Liira.lO,  1.272,26.505,25. 
Ullra  sine  reginune,  266,  21.  271, 
10. 
Ultrices,  253,  5. 

Uhro,  60.  4.  98,  4.  149, 15. 195, 6. 
Ululat,  276, 7. 
Umbrarum.  255, 1.  254,  2. 
Umbras.  140,  5. 183,  7.  501,  ii. 
Umbratiles,  194,  8. 
Un.i,2l8,  3.  .551, 10. 
Un«,  99,2.257,8.  292,6. 
Unam,  232. 18.  25  ,  iO.  246, 6. 
Unaquaque,  271,  4. 
Unoi,  166, 7. 

Unda,  89,  6.  215,  5.  516,  4.  316,  6. 
Undaiites,  25,  5. 
Undis,  20, 1.155,5. 184,  5. 

Unde,  19, 1.  5i,  i.  54, 2  bi»,  aliU- 
que  locis  10. 

Undique.  lil,  2. 

Unguibus  276,  5. 
Lnita,  347,  6. 

Unicui^piu,  297,  15. 

Unii :um,  328,  4. 

Unirus  substanl.,  237,  6 

Unitatem,  237, 10. 

UnlLitts,  256, 16. 

Universs  239,25.324,4. 

Universale,  557, 13.  537,  15.  5U, 
2,  alitiique  lo<  is  2. 

Uuiversales,  '37, 6. 

Universali.  536,  21. 

Universalis,  33T,  16. 

Un:versi,  55,  3. 

Universiiat  m,  248, 17. 

Uuiversiutis,  557,  2.  344, 9  bis. 

Universum,  557, 10.  544,  3. 

Unius,  157, 22. 158,  6.  205, 6. 

Uno,  1 19, 5.  232, 1 . 239, 24,  allisque 
locisS. 

Unquam,52,  4.  55,4.56, 1,  alUsque 
locis  12. 

Unum,  152,  6.  147,  5.  156, 1,  aliis- 
que  locis  27. 

Unujiquodqae,2i9, 5.  257, 11.238, 

Unus,  206,  3.  206,  4.  251,  8,  aliis- 
que  loi-is  4. 
l^ral,  67,  5. 

Urbe,  50,  4. 152, 1.  287,  6. 
Urliium,  44,  5.  i57.  12. 
Ureret,  251.11. 
Urgeantur,  279, 12.  281,  24. 

Urgere ,  153,19. 

Urget,  128,8.285,31. 

Urs  1,301,  6. 

Ursus,286,  1. 

Usitato,2i6^  13. 

Ufquam.  157,  8.  S52,  22. 299, 22. 

Usque,  14, 2. 

L'squead,266, 19. 

Usque  adhuc,  257,  i. 

Usque^iuaque,  i87, 15. 

Usu,  132,  5. 298, 6.  304, 13 

Usum,  158. 19. 

Usurpat,  304, 11. 

Usus  iti^sdml.,  298,24. 

Usosad;>c(.,10l,8. 

Ut,  10,  3.  20,  4.21,1,  aliisqoe  lods 
110. 

Ut  ita  dicam,  357, 12. 

Ut  stciU,  24, 5.  26, 3. 54,  6,  aliisque 
U)Cis  28. 

Ui  postquam^  174,  5. 


i434. 

Ut  quanlum.  212,  16  Mi,  264, 1. 
Utaniur,  337,  25. 
Ulcunque,  120,  4. 
Ulemur,  76, 7. 
Utendo,  299,  1 1. 
Utendum,  131,  ^. 
Ulens,  5.37.  11.537,14. 
Ulemi»m,*146,  7.  192,  2.  195,  %. 
Utere,  94,  7. 
Uterentur,  212, 18. 
Uieris,  217, 15. 
Utero,  10!,  4. 
Uierque.  200, 6. 
Uii  verbum,  53, 6.  70, 1. 519, 2. 
Uti  conjwict.,  11,  2.  15,  1.  52,  6, 
aliisqiie  locis36. 
Uliiem,  304,  6. 
Ulinam,53,7.  142,7.268.5. 
Utrauique  38,  2. 
Utraquo,  525,  21. 
Utrasque,  11,  6. 

Utrique  pftc'  a/.,  265,  12.  505, 18. 
Utriusque,  237,  7.293.8. 
Uiroque,  121,3.^25,17. 
Utrum,  231,  12. 
Utrumque.  158.7.350,27. 
Uvis,2l,2.79,6. 
Uinr,  119,  1.  178,9. 

Vacua,  156, 4. 

Vacuas.  137.  10. 

Vada,  21.S,2. 

Vadi,  316,  4. 

Vaca,  302.  15. 346,  4. 

Vagas,  27.S,  2. 

Vagalur,  89,  2. 

Vagis,  168.  9. 

Vagos,  18.  4.316,7. 

V;igu8,  38,  6. 

Valdo,  3.)5.  11. 

Valeaul,  1H7,  5.212, 2. 277,  II. 

Valcat,  41,4. 148, 11.351,7. 

Valens,  i65,i5. 

Valenl,   187  ,  6.   198.  i.  277, 1» 
325   1. 

Valentia  substant.,  84, 12.  218, 30 

ralenti(P,  218, 1. 

raUfitiam,    10,  1. 178, 14.  264, 14 

Valentibus,  296, 14. 

Valentior,  36,  4.   188,   5.  265,  26. 
265,28. 

Valentiorem,  265, 20. 

Valeutis,  162. 2. 

Valerent,  2b7, 18. 

Valeret,247,  10. 

Valet,  297,   18.    522,   4.   537,   6, 
547,  5.   . 

Valida.  120, 1. 

Va  idiora,  76,  6. 

Validiorihus,  93,7. 131,2. 

>olidis.  184,  1.283.1. 

Validus.  261.  18.287,6. 

Valli,8l,.\129, 10. 

Vallo.  3t;,  7. 74,  1. 

Valoil,  154,  1.  550,5. 

Vanescuui,  191, 14. 

Vani  26%  8. 

Varia,  295,  3. 

VariT,  180,  6. 

Variam,  266,  2/ 

Varias.  21,4.  352.6. 

Variai,  1 15.  4. 167,  2. 

Varietate,231.13. 

Varieialem,  135.  4. 

Varielales,  246, 12. 

Varils,   154,   1.  276,    10.  516,  i. 
547,  4. 

Varios,  1^.5.276,1. 

Varium,  67, 1. 

Va5a,257.  14. 

Vasla,  157,  4. 

Vasto,  508, 2. 

Vates,  251 .  2. 

Vaticinio  Tiresi»  aut  est  aat  dod, 
527. 1. 

Ve,  .*»,  7.  56,  6.  84,  7,  amsqtittlo 
cis  14. 

Vectigalibns,  46,  4. 

Vectop,  227,  i.  • 


liS5 


INDICES  AD  LIBROS  DE  CONSOLATrONE!  PH1L0S0PRI.I!:. 


Vehementer.  S3,  IS.  7.t,  6. 8S,  8, 
Maquis  Iwis  10. 

VelieroepiiHS,  117,3. 

VehiruJU,  ±'A,  \i. 

Vehit,li3, 7.338. '30. 

Vel,  10. 1.  <li  i.  U,%  (liiume lo- 
d«».  •  .  Verii 

Velpni  elim.SS,  S.  1»,  «.  IH,    531.  1 
10.  altisiiue  locis  S.  Verji 

V«li  iwme«,93,  H.  »78, 1.  307,  *.       11. 

Vel«,9i,7.  Vrril 

Veltlas.  xe,  3.  alii»|a< 

VelaiiMi,  137,4.  Verii 

Veim.  «3,1.331,8. 

VeKmus,  3'JU,  6. 

VeliDt. -7i,  17. 

VHii  verbum.  93,3.  109,  i.  lli,  T, 


Yelit,  »3,8.  319,  8.  3»,  13.  317, 
11. 

Velk,  83, 1.  33,  tS.  7i,  2,  aliiMue 
locis  3. 

Vellein,  100,  1.331,13.383,3. 

VelleDi,  199,  (0. 

VelUri,  110, 1. 

Velles,  187, 13. 

Vell^i,  Ui,  4. 

Vdocem,  119,  10. 

Veiocis,  161,8. 

Velodwimuin,  117,3. 

Velocius,  U9, 10. 178, 13. 

VelociUte.  313,  13. 

Velui,  113,  3.  m,  IG.  38S,  8. 
139,  3. 

Vdul,  33,  6.  81,  S.  101, 8,  iliUqBe 

V.-luti,  11,3.118,  8.  217. 6,  •lii*' 
■ue  locis  19. 
Verieiii,  377,  IS. 
Veiieiiis,ll,6.tT0.3. 
Veneno,  110,3.  131,1.310, 1. 
VeneDDm,  31,  I. 
VeDeriiKluiii,  191,  9  308, 8 
VenPMiione,  177,  S.  318,  S. 
Veoere,  <34,  11. 
Veaerlol,  194,  If. 
Veiierii,  66,  5. 
Veoiwn  nomtn,  3SI,  10. 
Vei)i«Dt.  333, 3. 
Veoiat.  280.  15. 
Veniene.  VS,  6.  303,  13. 
VeaieDilbui,  37, 3. 
Vealre,  110,4.3.17,  IS. 
VeDisi.,  31,3. 113,1. 
VeaiMis,  303,  33. 

Veiiltpr(BM>i«,6,  3. 136, 11.  3S9,1. 
Veoit  firattiiiwtt,  8, 1. 
VeDiie,333,  1. 

Venlui.1, 101.  tl-  1S3, 13.  168,10. 
VenUluie,3lS,S. 
Ventli,  99, 8. 
Venioa,  3(iT,  9.  SW,  4. 
Vuntotam,  166,  4. 
Vealura,  3BS,  4.  SSS,   U.  SS6,  1. 

VeDlurain,  180,  4. 

Veutus,  119,  H. 

Verj,  ss,  1.  73, 1. 117,  1,  ■liiMiae 
loeis  19. 
YeraeUer,  319,  JB. 

Vera-,  33, 7.  87,  T.  I  (8, 1,  aliitqoe 
lotb  3. 

Veram,  86, 10. 171,  6.191, 1,  ■Uii- 
que  lac«7. 

Veras  87  3 

Verl»',  li!  Z.  111, 3. 111, 1.  311,18. 

Vcrbera,  183,4. 

VerbiTel,  37, 5.  316,  4. 

Verbi»,  93,  3.  100. 1.  1*5, 5. 173, 1. 

Verbo,  33.  8. 

Vere  nonten  iubtl.,  S03, 1 . 

Verewe.  315,8. 

Ver.  cuodiem,  14, 1. 

Vereudi,  261. 9. 

VereddW.  197, 3. 

Terendum,  Sl.l,  3. 

Vurerer,  53,  !fe 

Veri,  \-fy,  %  SID,  |8.  m,  2,  aUis- 
«uelMitS. 


VeriitHfrtieN(.,90.  3. 
V.>ris  adjecl,  3, 1.  230, 1.  330,  4. 
W.  31. 

Veri-simi».  230,  10.  2J6, 1. 
Verissime,  228,  17. 
V,-ribs,S.kl. 

S,  3.  tOS,  S.   S3B,  14. 

ii,S3,8.G3,1.228,S.Sse, 


Verius.   171,  2.  219,  13.330,31, 

aliisquu  loeis  3. 

Yerm&um,  313, 16. 

Veroitt,  111,  3.tiS,  13. 

ViTiiOS,  79,  S. 

Vrrnula,(),>,9. 

Veronitiecl.,  166,6.217,9, 

Vi-ro,  l5, 3.  II, 8. 12, 1,  ■GlHue  lo- 
cliH2. 

Verons,  Im,  1. 

Verrun!.3l6.  3. 

Veraa.lS,!,  B.SiS,  1. 

Versa,  »81,  U. 

Ver^iMxus,  102, 8. 

Vers,isiwiuM,«(,l. 

Versal,  08. «.  103,  2,  370,  l. 

Ver*»[ur,  178,  8. 

Vergmiir,  213,  li. 

Versl,  173,  iS. 

Ver>ibu<,li,  10. 

Verso.  lls.i. 

Ver:,uin  adif».,  38,  3. 

Vtnaiiir,  a:s,10. 

Verlebai.  313. 3. 

Vericntctn,  lOS.S. 

Vertenlium,  395, 12. 

Veneraiit.  217,  4. 

Vertere,  151,  2.  m,  12. 

Veriereiiir,  183,30. 

VmfTit,97, 1. 
^Jeriice,   3,   S.   |8t,    i.   ]ft9.  ?l- 

Vm'icem,  9,  3.tin,S.  SS1,31.  M), 
5.  26«,  16. 
Verliciii,  10,  6. 
Vertit,  I8i,  7.  376,  2. 
Vtrum  iubbu)t.,  90,    3.  »|,    1. 

Veriira  «ifM(.,BT,5.  ISSti.  )Be,3, 

alilviue  luci*  7. 
VenimftT  '  "' 
ll.alii.quc 


i^\'is!m^ 


.  .-09,4. 
•  eHTus,39,l. 
Tejper,  SUl,  II, 
Vesie,  Ij.  5. 
Vehl'm,  1I,S.SS,6. 
VeHPr.137,  1. 
Vesiei,  U.  I, 
Ve-tiLus,  131,1. 
Vesiisji.Sii.i. 
Vestlgia.  33, 9.8(7.3- 
Veitra  ijjiunl ,  1(7.  I. 
Vasirj,  ISU,  7.SD6. 1- 
Vesira pL:r.,  IS.t.  8.  136,  B.  2»»  J 
VesirjE.  13, 1.  133,8. 
VesUaDi,  135,  6.  1-15. 1.  156,  i. 
Vestri,  ldl,S,  116,  1. 
TeMro.  1,-6,  S.  SEO,  10. 
VcMros,  169,  3. 
Veslrum,  l;l.  4.  186,  1. 
Vesiruin  jretltt.,  SSI,  1. 
Vcuul,  139,  3. 
Vaerpn),3  1,2. 
Vcleres,  3?.  7.  116,  i. 
Veteriiius,  XIS,  1. 
Vcterum,  Sl-1,  IS, 
Vetus,  oSt.l. 
Vetiiiias,  138,  S.  19d,  5. 
Vt.iu^utis,ll,  4. 
VeMbal,  16, 3. 

VI,  IM,  S,  338. 13.  3iS,  5.  316,  S. 
Via,  39,3.  363,8.311,1 
Vii,80,5. 


n,  91,  7.288,9.313,1. 


Viliriius2!J.l. 
Vico,69,  3.  #t7.  H. 
ViceiD,  191,6.288,7. 331,6. 
Vlces,ii8,7.  80,4,  88.8,  elUiquc 

Vicibiis,  183, 10. 301, 10.  »1, 1 '. 

Viciiiius,  •m.  10, 

Vicu,  301,  5- 

Vicum,  ^97,  21, 

Tif  li,  98, 1, 

Vicior  18, 6,  309, 6. 

Vlctorlsm,  33,  3. 

Tlclorum  aditel.,  ttS,  9. 

Vjciricem,  i97,  21. 

Ticlus,  351,  17. 

VMe,  139, 11.266,  lO.flS,  19,aUtot 
que  lucis,  3. 

VideamiDi,  111,  3, 

Videjmur.  SOi.  13. 

Videam,  5»0, 18. 

Videaniur,  119,  3. 2i2,  f  S.  Itt,  SS, 
■liisque  locis  9, 

Videarii,  183, 11. 

Vidca^  \e&.  1.  199,  II    164,  IS, 
(lii»i|ue  lor.is  3. 

Videal,  3  3. 10.  343, 13. 

Tileaiiir,  IM,  8.  ISS,  5.  153,  Ift, 
■liisque  iocis  18. 

Tidebaatiir,  11,  7,  SS,  «.  n,  i, 
■llisque  locis  1. 

Videbarts,  16',  II, 

Videbaiur,  10,  6.  tai,t8. 

Videbimur,  60, 1 

Vidcbs,3l9,  14. 

Viilebii,  169,  9.31B,1I. 

Videbltur,  B2,  1. 315,  18.  Stl,  11. 

Videmlni.  IfS»,  1, 

Videmus,  S71,  13, 

VWpdIbs,  ISI,  Iti. 

Vldeniup,  106,  6.  178,  9. 17»,  i\ 
alii»|ue  loris  " 

Vidco,  ir 
qne  Iotm  3. 

Videor,  4,'»  4.  61,6.317,6, 

Mderam,  S4,S. 

Vlderai,  141,  3. 

Videre,  61.6. 

VidereDi,  111,3,  S8S,  29. 

Viderei,  117.3,193.8.381,  1% 

Videretur,  47,   2.313,   1.  347,  I 
18:1,  10. 

V  derl,  313. 1. 371,  S.  371,  17,  ilifi 


isS, 


Vlderii ,  .. 

Vi.Jeiunt.57,4.       " 

Videt.  58,  7.  m,  S,  W,  16,  slilfc 
que  locii  6. 

Videt,  153,  S.  351,  U.  880,  S,  •&!•. 
que  lorls  1. 

Vidells,  .130, 11.  SSO, «. 

Videtur,  50,  6. 168,  7. 176.  t,  ■liis. 
que  lods  16. 

Vldi<iem,71,  3. 

Tidlssel,  31,  6. 

VidisU,  114,  3. 110,  8, 218.  2. 338, 7. 

Vidii,  13, 2. 67,  4,  H»,  11. 

Vigebal,  197,  1. 

Vitcens,  340,  8. 

Vigei,  118,7,  21.1,1.310, 14. 

VigilaDiius.  216,27. 

Vigor,  26, 2.  S-1,  13,  SH,  10. 

Vlsoretn,  343,  S. 

Vi.^orls.  10, 3. 

Viie,  170,  10. 

Vilesc^t,  131.S.  , 

Vitese  s,  211.  6, 

Vllcscunl,  193,  8. 

Vllia.lti,  11.257.  II. 

Vilis,  70,  6.118,  «■, 

Vdissims,  56.  6,  ISS,  6. 

Vilissima-.  111,  10. 

Vm^lmorum.  -tS,  I. 

Villtis,  110,  30. 

Vilii>iis.  SO,S, 

Vim,  76, 8. 3»,  9. 33«,  Ib. 


Uol 

VlDcimur,25i,  1. 
,      Viiicla,  90,  5. 

'    yiiicuia,  m,  8.  m,  ^  sso,  4. 

Vindicanlem,  147,  i.  « 

Vioias  nomeit,  79,  1. 

Violentia,  101. 10. 

VioieQlorum,  11,  8. 

Violenlus,  198,8.278,  1. 

Vir,  118,  9.  148,  5.  305,  10. 

Vires,  45, 1. 55,  6.  96,  5.  266,  18. 
u41,6. 

Virga,  181,  2. 

VlrC  44,  4. 

Viribus,  40,  2.  70, 1.  128,  6,  alils- 
ttue  bcis  10. 

Virides,  234,  7.  347,  5. 

Vlrldi,  214,  3. 

Viridis,  4,  i. 

Virilibus,  93, 1. 

Viriljs,  21,2. 

Vlrium,  328,  9. 

Viro,  234,  5. 

Vii<orum,  109,  6. 
.     Vicos,  158, 1.159,2. 

Virius,  69,  4.  155,  3.  20t,  4,  allis- 
Mel6cis2. 

Ifirtiilt»,   146,  8.  159,  3.  178,  11, 
riilsque  locis  4. 

Victutem,  53.  11.  283,  21.  29ft,  11. 

Vlnutes,   192,  2.  238,  4.  296,  5, 
tllisque  lo(  Is  2. 

Vlrluli,  195,  10. 

Virtutibus,  118,  9. 146,  7.  »J7,  29, 

Virtutis,  53,  8. 148,  5. 156, 18,  allis- 
que  locis  5. 

Viriulum,  31, 5. 117, 1. 156, 9  aliis- 
que  locis  2. 

Virum,  48,  1. 48,  5.  148,  1. 568, 17. 

Vis  nomn^  67, 1. 102, 7. 132, 1,  all|^ 
aue  Ipeis  9. 

y\sverbum,90,  1.111,5.247,  18, 
tliisque  iocis  5. 

Visa,  9,  3.  553,  2. 

Visatur,  99,  2. 

Viscera,  522,  5. 

Visceribus,  212, 19. 

Viseb^,  l^,  3. 
VUeddi,  557,  19.  593^,  18. 
f^je,  l-SO,  2.  2o2, 10. 
Visibus,  89, 1. 
Vlsionis,  352,  21 . 
Vlsiiur,  257,  9. 
-  Visu,  14,  7.  t53,  }.  171,  S.  176, 1. 

.     Vi^m  adlect.,  251,  9.  549, 12. 
'     Visus  stifrjt/anl.,  !212, 18. 226,  5.  S^, 
17. 
Vlsus.241,3.  . 

yiLa,7,6.  126,7.  549,4. 
Vita,  119,  8.549, 1. 


INDfeX  YOCAbULOROll. 

Vils.  55,  4.  45,  8.  U2,  1,  alilsque 
Ipcis  14. 

Vilslis,  87, 1. 

Viijim,  121,  5. 164, 7.  212,  9,  alils- 
que  iocis  3. 

Vitare,  199,  10. 201, 5.  352,  5. 

Viias,  225r  l.j 

Viiat,  235,  2. 

Viie,  214,  4. 

Vltet,  128,  6. 

Vilia  192,  5.  258,  i.  267,  1,  aliis- 
crae  locis  5. 

Vliils,  208,  7.  272, 29.  l99,  5,  aliis- 
que  locis  2. 

Vllio,  156,  11.  267,  4. 

Vilionim,283,  22. 

Vilio>»,  149, 15. 

Vitiosi,  151,  4. 

Villosllas,  283,  27. 

Vitiosoruoi,  266. 10. 

Vitiosos,  267.  12,279,  1. 

Viirea,  80,  4. 

Vitro.  74,  4. 

Vlvacissimo,  202,  8. 

Vivere,  103,  8. 

Vivert  t,  i245,  5. 

Vlvldo,  10,  2. 

Vivit,  119.  1.  119,  2. 275.  6.  548,  Q. 

Vlvilis,  349.  1. 

Vivo,  541,  7. 

Vix,  84,  5. 157,  4. 168,  5,  allisqiie 
locis2. 

Vixlsse,  199, 10. 

Vohis,  13, 1, 155, 2. 138,  7,  aliisqM 
locis  7. 

Vocabilur,  271, 10. 

Vocabo,  52,  5. 

Vocabula,  164,5.315,21. 

VocabulQ,  246, 15. 

Vocans,  541, 12. 

Vocant,  251,  2. 

Vocari,  251,  10. 

Vocas,  li5,  5.  292,  8.  " 

Vocata,  6,  2. 

Vocaiiir,  237.  6.  308,  20.  514,  3. 

Voce,  165,  10. 277,  6. 526, 22. 

t6(*eni,5l3, 12. 

Voc«rur,  294,  7. 

VolMDium.  211,3. 

Vi  lalu,  547, 1. 

tolpndl,^37.16.  520,2. 

Volenics.  145,  5.  267,  4. 

Voleatia,  24iS,  17. 

Voleotis  257,11. 

Voles,  82,  3. 

Volrt,  127, 1. 175, 1. 202, 1. 209,  6. 

Volvantur,  ^71, 1. 

Volvai,  19, 5. 

VoluWIi,  102,  7. 

Volnc^em,  26 ',  3. 


1458 

Volucres  tubstant.,  509,  2. 

Voliicres  flr/;Vc/.,  259.  1.  285,  4. 

Volucris  adjecL,  550,  I. 

Volvens,  89,  1. 

Volvenlis,  96,  1. 

Volucrtt.  264,  14.  264, 16.] 

Volueninl,  200,  6. 

VGlui,5^.5. 

Voliiisse,  51,  2.  54,  5.  56,  4.  279,9. 

Voluii,  136,4.  201,1. 

VoJumus,2IS,8. 

Volnnt,  177,8.  180,  1.286,5. 
•VoIuiUarie,247,5.551, 18. 

Volunt;trii,  555,  7- 

Voluniariis,  2:^9, 3. 

Voluntariuin,  550,  27. 

Voluntarius,  517, 10. 

VolunlJS,  95, 5.  239, 8. 239, 10, 8lil8« 
que  locis  5. 

Voluiitale,  264, 11,  5o2,6. 

Volimtales.  524,7. 

Volunlalibiis,  2U9, 1.259, 7«  353, 10. 

VoIuiiUtis,  265  2.  279,  (0. 

Volupianam,  212,  9. 

Voiuptas,  211,  1.  231, 19. 

Volupiate,  178,  5.  275,  8.  505,  22. 

Volupialcm,  178, 15. 179, 2. 292,  {4. 

Voluplates,  178,  5.  178,  20.  18Q,  2, 
aliisque  locis  2. 

Volupialibus,  217,  5.  il9,  4. 

VoiiipUtum,  i09,5. 

VoraiiS,  106,  7. 

Vos,  124,  5  bis.  153, 8. 1.56,  t,  altft* 
qoe  locis  12. 

Vosmeiipsos,  136,  7. 

Vota,  76,  4.  106,  3. 

Voiorom,  178,  8. 

Vox,  132,  7.541,9, 

Vulgi,  75,  8.  204,  4.  504, 12. 

Vulgo,  13,  1. 

Viilgus,  33,  4.  282, 12.  291,  6,  aliW 
que  1  ris  2. 

Vuluera,  142, 5. 

Vulnus,  42, 5. 

Vulpeculis,  275, 5. 

VuU,  516,  8.       . 

Viilt,  2C4,  12. 

Vuliis,  352, 26. 

Vultu,  71,1.347,9. 

•Vultum,  7,  5.  U,  9.  M,  h  •l»i»W 
lodsS. 

Vullur,  255,  U.  , 

Vultut  nompi*  4tiia.,  45, 6. 

VuUus  genit.,  9,  $.  256.  t. 

Vuitus  aceui,  pliir*,  94«  p»  )t5,  3. 
166,  9. 

Z 

ZfiUmis,  54, 1. 

Zephui,  114, 1. 

Zepbyms,  67, 5. 


ORDO  RERUM 

QJ3M  IN  HDC  TOHQ  jDONTINENTUR. 


EMMODIVS. 

Prolegomenon. 

KPISTQURyif  LtBER  pniMUS. 

EriSTOLA  pBiMA.  EDnoilQs  JoaDiii« 

—  II.  Ennodius  Floro. 
— '    III.  Eunodius  F}i|9lo. 

—  iV.  Ennodius  eideiii. 
-^    V.  Idem  eidem. 

-—  VI.  Idem  eidem. 

—  VII.  Idem  eidem. 

—  VHI.  Eonodius  Firmino. 

—  IX.  Eouodius  Olybrio. 

—  X.  Ennodius  JoMiiil. 

-^  XI.  Ennodius  (Morlo  ei  Ploro. 

—  Xfl.  Ennodius  Avieno. 

—  XIII.  Enoodius  Agapiio. 
--  XIV.  Ennodius  Fadilfr. 

—  XV.  Ennodius  Floriano. 
^  XYi.  ide»  eldeiu. 


\i 


15 
14 
18 

\l 

20 
22 
23 

Ibfd. 
21 
25 
26 

IWrf. 
27 
28 

llrid. 


—  XVII.  Knnodins  Fausto. 
9          —  XVIII.  Ennodiiis  Avieno. 

—  XtX.  EnnoiliiiS  Deui6rid. 

—  XX.  Kiumdiiis  Fauslo. 

—  XXf.  Idrm  eidcn». 

—  ,  XXII.Knno(1insO|>iIiopi. 

—  XXill.  Kiinodius  Senario. 

—  XXIV.  Eiinodius  A>tiiHo. 

—  XXV.  Ennodius  Olybrio  et  Eugenetl. 

—  XXVI.  Enpptlius  Fauslo. 

LIHER  SECUNDLS. 


56 
llfM. 

51 

52 
Ibid. 

85 

nm. 

84 

nm. 


EnSTOLA  PRiMA.  Ennodius  Armeoio  eoosolatorisin.      85 

—  II.  Ennodius  Spcciosac.  '  57 

—  111.  Knnotios  eiduro.  88 

—  IV.EnuodtusOlybrio.  Ilrid, 

—  V.  Ennodiiis  Laconio.  80 

—  VI.  Knnodius  l*omprio.  IfrW. 

—  VII.  Ennodius  Firnijno.  40 

—  Vlli.  Enoodius  AiMiUiniri.  |1 


1)59 


ORDO  RERUM  QUiE  IN  HOG  TOMO  CONTINENTCR. 


{440 


—  IX.  Ennodiiw  Olybrio. 

—  X.  Enuodius  Fausto. 

—  XI.  Idem  oidem. 

—  XII.  Kunodiiis  Asljrio. 
»  XI II.  Ktmodius  Olybrio 

—  XIV.  Afris. 

—  XV.  Kuuodius  Euprepis. 

—  XVI.  KiiuOiiiiisFauslo. 

*-  XVn..EnnoiliusCAui9iantio. 

'—  XVIII.  Kiniodius  Joauni. 

•^  XIX.  Kuno<1ius  Conslautio. 

-—  XX.  Mem  eideui. 

—  XXI.  EnnoJiusAliVmo. 

—  XXn.£Duodius.Faus!o. 

—  XXIII.  Doiuno  SMO  Fauslo  Knnodius  diaconus 

—  XXIV.  Euicm  iJem. 

—  XXV.  Fauslo  (piaestori  Knnodius  dlaconus. 

—  XXVI.  Ennodius  Lil>erio. 
.—  XXVII.  Houoralo  Eunodius. 

—  XXVIII.  Avicno  Ennodius. 

LIBER  TERTIUS. 

EriflTOLA  PRiMA.  Senalori  episcopo  Ennodius. 

—  IT.  Eugeneti  Ennodius. 

—  III.  Domiio  suo  Fauslo  Cnnodius. 

—  IV.  Rnnodius  abbaii  Stephano. 

—  V.  Enuodius  Maxiuio. 

—  VI.  Ennod'us  Laiirenlio. 

—  YII.  Eucodius  Adeodato  presbytero. 
*—  Vlll.  Ennodius  Avieno. 

—  IX.  Ennodius  Marcellian  . 
-»<  X.  Ennodius  Luminoso. 
»  XI.  Ennodius  Seiiario. 

—  XIL  Ennodius  abbati  Siephano. 

—  XIII  EuuodiusApollinari. 

—  XIV.  Ennodius  Promoto. 

—  XV.  Ennodiiis  Eupreplaj. 

—  XVI.  Ennodius  Laconio. 

—  XVII.  Eunodius  Siephano  et  iscopo. 

—  XVIII.  Ennodius  EuUIio  episcopo. 
^  XIX.  Eonodius  Fautlo. 

»    XX.  Idem  eidHm. 
^    XXI.  Idem  eidom. 

—  XXII.  Idem  «'idem. 

-^  XXIII.  Ennoilius  Marcelliano. 

M  XXIV.  Enno<IIus  Mascaiori. 

—  XXV.  Ennodius  Eugeneti. 

—  XXVI.  Ennodius  Avieno. 

—  XXVn.  Idem  eidem. 

—  XXVIII.  Ennodius  Euprepi». 
i-  XXIX.  Eonodius  Eiigeneti. 
^  XXX.Ennodius  Avieiio. 

—  XXXI.  Idem  eidem. 

—  XXXII.  EnnodiusPassivo. 
^  XXXIil.  Ennodius  Fausto. 
•^  XXXIV.  Enoodius  Senario. 

LIBER  QUARTUS. 

Episiola  prima.  Ennodius  Symmacho  pap». 

—  II.  Ennodius  Aliconi. 

—  III.  Knnodius  Eulalio  episcopo. 

—  IV.  Exemplar  epistolse  quam  ipse  dictavit. 


41 
42 

Ibid. 
43 
44 
45 
46 
47 

Ibid. 
48 

md, 

5! 

Ibid. 

IM. 

.     52 

Ibid. 

53 
Ibid, 

5i 
Ibid. 


55 

56 

57 
Ibid. 

58 
Ibtd. 
Ibid. 

59 
Ibid. 
Ibid. 

60 

61 
Ibid. 

62 
Ibid. 

03 
Ibid. 

64 
Ibid. 
Ibid. 
.  65 
Ibid. 
Uid. 

66 

67 
Ibid. 
Ibid. 
Ibid. 

68 
JWrf. 
Ibid. 

69 
Ibid. 

70 


Mror. 


V.  Ennodius  Fausto. 

VI.  Eunodlus  Agapito. 

VIL  Ennodius  Juliano  V.  L  C.  P. 

VIII.  Ennodiiis  Symmacho  pap«. 

IX.  Ennodius  Faosto. 

X.  Knuodius  Trasimundo  V.  I. 

XI.  Eoiiodius  Luminoso. 

XII.  Knnodius  Joanni. 

XIII.  Enuodius  Conslautio  V.  I. 
XrV.  Ennodius  Fausto. 

XV.  Idem  eidem. 
XVL  Eiinoilius  Agapito. 
XVII.  Ennodius  Decorato. 
XVItl.EnnoiiusFausto. 

XIX.  Ennodius  ApoUiuari. 

XX.  Ennodius  Juliano  V.  I. 

XXI.  Enuodius  Constantio  episcopo. 

XXII.  Ennodius  Svmmacbo  pape. 

XXIII.  Ennodius  Dominatori. 

XXIV.  Ennodius  Fausto. 

XXV.  Eanodius  Basso. 

XXVI.  Eunodius  Eugeneti  V.  I. 
XXVILEnnodiusSenario. 

XXVIII.  Ennodius  Agapito. 

XXIX.  Eonodius  pap;e. 

XXX.  EniiodiutEugeiieUT.  I. 


69 

70 

71 

Fratri 

Ibid. 

72 
Ibid. 

73 
Ibld. 

74 

75 
/W/. 
Ibid. 

76 

77 
Ibid. 

78 
Ibid. 
Ibid. 

79 
Ibid. 
Ibid. 

80 
Ibid. 
Ibid. 

81 
Ibid. 

82 

im. 

83 

im. 


^  XXXI.  Ennodius  Avito.  Ibid. 

—  XXXILEnnodiusEugenetL  84 
^  XXXIII.  Ennodius  Senario.  Ibid. 
^  XXXIV.  Eonodius  Hormi3dae.  85 

—  XXXV.  Ennodiut  A|)ronio.  86 

LIBER  QUINTUS. 

Epistola  phima.  Ennodios  Liberio  patrtdo.  8.*( 

—  II.  Ennodiiis  Marciano.  87 

—  IILEnnodiusOpilioniV.  L  88 

—  IV.  Eunodiiis  Heliseae.  Ibid. 

—  V.  Euiiodius  Avilo.  88 

—  VI.  Leontio  abbati  Ennodius.  Ibid. 

—  VII.  Euprepiae  Ennodios.  90 

—  VIII.  Enno<«tu8  Petro.  IM. 

—  IX.  Ennodios  Fausto.  92 

—  X.  Sjmmacho  papae  Ennodius.  IM. 

—  XI.  Knuodius  Luminoso.  9S 

—  XII.  Ennodms  Faustojuniori.  Ibid. 

—  XIII.  Ennodius  Hormisds.  94 

—  XIV.  Ennodios  Servilioni. 

—  XV.  EnnodiusSenario. 

—  XVI.  Ennodius  Panfronio. 

—  XVII.  Ennndiiis  Avieoo. 
-^  XVIII.  Ennodius  Fau&io. 

—  XIX.  Ennodlus  Parthenio. 

—  XX.  Ennodius  Avito. 

—  XXI.  Idem  eidem. 
-^  XXIL  Ennodius  Venaolio. 

—  XXIIL  Ennodius  Constantio. 

—  XXIV.  Enuodius  Lacouio. 

—  XXV.  Eunodius  Avito. 

—  XXVI.  Ennodius  Agapito. 
— •  XXVII.  Eonodios  Lugeneti. 

LIBER  SEXTUS. 

EnsTOLA  pBiMA.  Ennodius  Parthenlo. 

—  11.  Ennodius  Fausto. 
^  III.  Ennodius  Euprepiae. 
--  IV.  Ennodius  Fauslo. 
*-  V.  Ennodiiis  Aureliano. 

—  VI.  Eiinodius  Boeiio. 

—  Vli.  Enno<lius  Avieuo. 

—  VIII.  EuoodiiisSenario. 

—  IX.  Ennodius  Fausio. 

—  X.  Idem  eidem. 
--  XI.  Enoodius  Avieno. 

—  XII.  Ennodius  Liberio,  Agapito,  Senario»  At 

bino. 

—  XIII.  Eunodius  ATito. 

—  «XIV.  Idcm  eidein. 

—  XV.  Ennodius  Fausto. 
^  XVI.  Eiiuodius  Luininoso. 

—  XVII.  Ennodiiis  Marcellino  episcopo. 
-^  XVIII.  Ennodius  Domiuicae.- 

—  XIX.  Eonodius  Fttualo. 

—  XX.  Idem  eidem. 

—  XXI.  Idem  eidem. 
>-  XXII.  Eunodius  Eugeneti. 

—  XXIIt.  Ennodius  Parthtiiiio. 

—  XXIV.  Ennodiiis  ArcboUmi». 
•^  XXV.  Eunodius  Fausto. 

—  XXVI.  Ennodius  Euprepiae. 
»  XXVII.  E:inodiu8  Senario. 

—  XXVIIt.  Ennodtus  Gudilevo. 

—  XXIX.  Ennodius  Fausto. 

—  XXX.  Idem  eidem. 
"-  XXXI.  Emiodiu5  domno  pape. 

—  XXXII.  EnnodiusAvieno. 

—  XXXIII.  Eunodius  HoniiisdiB  el  Diooooro. 
^  XXXIV.  Ennodius  Fausto  Albo. 

—  XXXV.  Ennodius  Domuin«. 
-—  XXXVI.  Ennodius  Adeodalo  presbytero. 

—  XXXVII.  EnniKlius  Jo.^Dni. 

—  XXXVIII.  Ennodius  Firminae. 

LIBER  SEPTIMUS. 

EpinoLA  iRiMA.  Eunodlus  Juliauo.  115 

—  .11.  Ennodins  Fausto.  Ibid. 

—  III.  Ennodius  Avieno.  ibid. 

—  IV.  l  nnodios  Agnelto.  116 
^  V.  Ennodius  Senario.                                     IMd« 

—  VI.  Ennodius  Floro  ptDeoorato.  Ibid. 

—  VII.EnnodiusElpidiodiacoiio.     .  117 

—  Vtll.  Ennodius  Euprepix.  /Md. 

—  IX.  Ennodius  Avi^o.  118 

—  X.  Ennodius  Floro  et  Decorato.  Md. 
*-  XI.  Ennodius  Agnello.  119 
•«.  XIL  Ennodius  Honoisda  diacona                  /M. 


95 
Ibid. 

96 
Vid. 
Ibid. 

97 
Ibid. 

98 
IHd. 
Ibid. 

99 

Jbid. 

100 


101 
IHd. 

102 

103 
IbH. 
Ibid. 

104 
Ibid. 
Ibtd. 

105 
Ibid. 

Ibid. 

106 
/Mtf. 
Ibid. 

107 
Ibid. 
IHd. 

106 
IbU. 
IHd. 

109. 
Wd. 
Ibid. 
IHd. 

110 
IHd. 
IHd. 

111 
Ibid. 
Ibid. 
Ibid. 

112 
Ibid. 

liS 
Ibid. 

114 


1441 


ORDO  nEftUM  QUiC  IN  HOC  TOMO  CONHNENTOR. 


—  Xfll.  Ennodius  Boetio.  Ibid 

—  XIV.  EuDodius  Arcijotami».  liO 
^    XV.  Eiinodius  Agnello.  121 

—  XVI.  Idem  eidein.  Ibid, 

—  XVII.  Enuodlus  Avieuo.  1M 
--  XVIII.  Idem  eidero.  Ibid. 
— •    XIX.  Ennodius  Simpliciano.  Ibid, 

—  XX.  Ennodius  Maximo.  123 

—  XXI.  lUem  eidem.  124 

—  XXII.  Idem  eidem.  Ibid. 

—  XXIH.  Idem  eidem.  125 
»    XXIV.  Ennodius  Slephano.  126 

—  XXV.  Ennodius  Svmmacho.  Ibid. 
^    XXVI.  Ennodius  Agneilo.  127 

—  XXVH.  Enuodius  Probo.  Ibid. 
~    XXVIII.  Eniioilius  Adcodalo  presbylero.  128 

—  XXIX.  Eniiodius  Beato.  129 

—  XXX.  Ennodiiis  Fausto.  150 

—  XXXI.  Ennodius  Parihenio.  Ibid. 

LIBER  OCTAVUS. 

Efistola  prima.  EnnoJlus  Boeiio.  131 

—  II.  Enuodius  Avieno.  133 

—  m.  Ennodius  Mes^ala!.  Ibid. 
•^    IV.  Ennmlius  Aratori.  134 

—  V.  Kiinodius  Fausto.  Ibid, 

—  VI.  Ennodius  Avieno.  135 

—  VII.  EiinodiusSeiiario.  Ibid. 

—  VIII.  Ennodius  EipiJio  discooo.  Ibid. 

—  IX.  Eonodius  Messaiae.  136 

—  X.  EnuoUtus  Maximo  V.  S.  Ibid. 

—  XI.  Enoodius  Araiori.  137 

—  XIT.  EnnodiusFioro.  Ibid. 

—  XIII.  Eniiodius  Aureliano  presbytero.  Ibid. 

—  XIV.  Ennodius  Kausto.  138 

—  XV.  Ennodius  Edaslo.  Ibid, 

—  XVI.  Ennodios  Barbar».  Ibid. 
•—    XVII.  EnnodiUft  Sicphaniae.  139 

—  XVIil.  Ennodius  Fausio.  Ibid. 

—  XIX.  Ennodius  eidem.  Ibid. 

—  XX.  Emiodius  Ag  lelio.  140 

—  XXI.  Ennodius  Bealo.  Ibid* 

—  XXII.  Eiinodius  Floro.  141 

—  XXIJI.  Idem  eidem.  Ibid. 
^    XXIV.  EnnodiiisFausto.  Jbid. 

—  XXV.  Idem  eidem.  Ibid. 
--    XXVI.  Ennodius  Avieno.  142 

—  XXVII.  Ennodius Barbar».  [Ibid. 

—  XXVIH.  Enuodius  Beato.  Ibid. 

—  XXIX.  Ideni  eidem.  Ibid. 

—  XXX.  F.nnoUiusAieodato  presl)]rt«ro.  113 

—  XXXt.  Ennodius  Bdeiio.  Ibd, 

—  XXXII.  EoDodius  Svmmacho  papae.  144 
— *    XXXIII.  EnDodiiisHurmisd£  diacono.  Ibid. 

—  XXXIV.  Eniiodius  Portiaoo  al>b<iti.  Ibid. 

—  XXXV.  Ennodi  sAureliaiio  presbylero.  Ibid. 

—  XXXVI.  Ennodius  Boetio.  145 

—  XXXVH.  Idem  eldem.  146 
-«  XXXVIH.  Ennodtus  Symmachopapae.  147 
^,  XX.XIX.  EnoodiusHormisdaediacoao.  Ibid. 

—  XL.  ^^unodiu^  Bo"tio.  Ibid, 

—  XLI.  Eunodhis  Agapito.  Ibid. 
-*    XLH.  Eunodius  Avieiio.  Ii8 

—  XLHI.  Ennodius  Messalae.  Ibid. 

LIBEIl  NONCS. 

E»i8T0LA  pRtMA.  Ennodius  Aratori.  147 

—  11.  Eonodius  Fausto.  149 

—  IH.  Eunodius  Meribaudo.  150 

—  IV.  Ennodiu.s  Probino.  Ibid. 

—  V.  Enoodios  Horirisdae  diacono.  151 

—  VI  Eonodius  Beaio.  Ibid. 

—  VH.  Eoiiodius  Avieno.  Ibid. 

—  VHI.  Enoodius  Viciori.  152 
•—    IX.  Enood.osCamill».  Ibid. 

—  X.  Enoouius  Celso.  153 

—  XI.  Ennodius  Faur.to.  Ibid. 

—  XII.  Euiiodius  Messalae.  154 

—  XIH.  Enuo<Jius  Paiifronio.  155 
— *    XIV.  Enoodiusl.ipidioUiacooo.  Ibid. 

—  XV.  Ennod  os  Stepluiiiiae.  Ibid. 

—  XVI.  Enno(iius  AUeodato.  156 

—  XVII.  Ennixiius  Apodemiae.  Ibid, 
~    XVlH.EunodiusSlephaoiae.  Ibid. 

—  XIX.  Ennodius  AgntUo.  il/! 

—  XX.  Enoo<1ins  Ma<caiori.  Ibid. 

—  XXL  Eiinodius  Kludio.  158 

—  XXH.  Enoodius  Fansto.  Ibid. 

—  XXIH.  Eooodlus  Liberio.  Ibid. 


XXIV.  Eooodius  Avleno. 

XXV.  Ennodius  Agnt^Me. 

XXVI.  Ennodios  MessalsR. 

XXVII.  Enoodius  Aureiiano  episcopo. 
XXVHI.  Ennodius  A;;apio 

XXIX.  Ennodiiis  Liberio. 

XXX.  Symmacho  papae. 
XXXr.  Lnnodtus  Avieno. 

XXXH.  Ennodius  AUeodalo  presbylero. 
XXXIH.  Ennodius  Caesario  episcopo. 
XX.MV.  Ennodius  Avieiio. 
XXXV.  Eiinodius  Messalae. 


1411 

160 

Ibid. 

Ibid. 
161 

Ibid, 
162 
163 
164 
165 
166 
107 
168 


OPLSCLLA  MISCELLA  DECEM. 

QpuscuLn  I  pRuiuM. — Panegyricus  dictus  Clementissimo 
cegi  Theoderico.  167 

Opuscul.  II.— Libellusadversus  eos  qui  contra  syoo^^um 
scrihere  praErsumpserunt.  183 

OptscuL.  III.— Viia  beatissimi  viri  Epiphanii  episcopl 
Ticinensis  Fcclcs^ae.  207 

Opuscul.  IV.— De  viia  beali  Anlooii  mooachi  Lerioen- 
sis.  239 

OruscuL.  V.— Eucharislicum,  de  vtla  sua.  .  245 

Opuscul.  VI. — Paraeoesis  didascalica  aU  Ambrosiiiin  et 
Beaium.  249 

Opuscul.  VH  — Praeceptum,  quando  jussi  sunt  omnei 
episcopt  cetlulanos  habere.  255 

Opuscul.  VIII.— Petitorium  quo  absoiuiusesl  Gerontiua 
puer  Agapiti.  257 

Opuscul.  IX.— Benediciio  cerei.  Ibid. 

Opuscul.  X.— Bencdictio  cerei.  261 

DiCTIONES.  263 

CARMINA.   LTBER  PftlMUS. 

Cabme?«  pRiMUii.— Iiinerarium  Briganiioiils  cutelli.   309 
Carm.  II.— Diclio  data  Demerio  V.  S.  grammatico,  no* 

mine  ipsius  Eugcneti  V.  I.  mittenda.  510 

Carm.  111.— Praefr.io  nepotibus  Proc  li.  311 

Cabm.  IV. — Epithalamium  diclum  Maximo  V.  S.        312 
Carm.  V.— Itinerarium  PaUi.  315 

Gakm.  VI.— Dictio  Ennodii  diacoui  quando  Roma  redlit. 

316 
Cahm.  VH. — ^Ad  Faustum,  r'e  carminilms  ejus.  318 

Carm.  VHI. — Ad  OWbrium,  de  ejus  <  loqueutia.        320 
Carm.  IX.— Dictio  nabiti  in  naiali  saucii  papae  Epipba** 

nii.  m 

Carm.  X.— Hymnus  Vespeninos.  326 

Carm.  XI.— Hymnu^  ii.  lu  (cmpore  trisliiiae.  327 

Carm.  XII.— HTmiius  ni.  De  S.  Cypriano.  IM. 

Carm.  XIH.— Hymnus  iv.  De  Pentecosle.  538 

CiRM.  XIV  — !  ymuus  t.  De  S.  Stephano.  329 

Carm.  XV.— Bvmnus  vi.  De  S.  Aml)rosio.  Ibid, 

Carm.  XVI.— Aymniis  vii.  De  Ascen&i<>ne  Domini.    3.^ 
Carm.  XVH.— Hy   nus  v.u.  DeS.  Eiipheroia.  331 

Carm.  XVIH,- Hymnu»  ix.  De  S.  NazaWo.  ZWd. 

Carm.  XIX.— Hymnus  i.  De  S.  Maria.  .  351 

Carm.  XX  — Hymuus  xi.  De  S.  Martinn.  333 

Carm.  XXI.— Hymnos  lu.  De  S.  Dionysio.  331 

LIBER  SEC13NDUS.  —  EPIGRAMMATA.  334 

APPENDIX.  361 

Dictio  Bnnodii  in  naUli  Laurenlii.  561 

UORMISDA  PAPA. 

Notitia.  365 

EPISTOLyE  ET  DECRETA. 

Eputola  PRiMA  (ad  S.  Remigium).  —  Post  acceptas  ab 

eo  graliilatorias  lltteras  eidem ,  ob  praeciaram  meritorym 

exrellentiam  et  nobUissimae  ^edis  pr»rog.')tiv3in ,  vicariaai 

sedis  a|iost<>Iic.ne  praefecturam  in  Gallia  delegavit.         367 

Efdslola  Aiia$liitii  ad  Uormsiim.  366 

KpiST.  II  (aU  .Anastasium  iuip).  —  Laudaleiim  qood  Ec« 

clesis  pici  sludeat,  et  cum  causam  cur  conciliiim  cupiat 

congregari  cognoverit,  scribit  su  ilii  responsuoi  datu* 

rum.  370 

Epistola  D  roUiei  ad  Uormisda:» .  37 1 

Epist.  III  (  ad  Doroiheum  ).  —  Laudat  ejus  pietateoi  et 

sluUium  io  Romaoaui  sedem.  372 

Eviaola  Anaslaaii  AugmA  ad  Uormisdam.  373 

Kpist.  IV  —  (ad  Au  iStasium  imp.).  •-IinperntorLs  zelnm 

commendat ;  quoad  conciiium,  per  legalos  se  resi>oo8oriim 

pollicelur.  374 

I:«Dici  Lcs  qui  dalus  est  Ennodio  et  Fortimalo  eplscopis, 

Venantio  pre.sbyiero.  Vitali  diacono,  et  Hilaro  notario, 

legatis  apostolic»  sedis  (k>uslautinopolim ,  ob  Horuiisila 

papa.  S7i 

Epist.  V  (ad  Anastasium  imp.).— Novum  esseRomauum 

poulincem  ab  imi  eratore  aU  concil  um  voc:tri;  se  tamen 

ituriim,  si  Chalccdonensis  coucilii  decrcta  nou  revocentur 

inUobium.  S79 


1445 


ORDO  REHUM  QUJE  IN  HOC  TOBIO  COmNENTUH. 


1444 


Epislola  Atmiasii  imp.  ad  Honnlidam.  381 

BpisUlaejusdetneidein,  Si3 

Epist.  M  (  ad  Aauslasium  Ani^  ).  —  Praude  AnasUsii 

nondum  detecia,  luud;it  ejus  sludtum  de  pace  concilianda, 

iiioitetiiue  ui  uiidem  damnaiis  li»!resibus  Ecdesi»  uniias 

lorliaUir  elteciuiu.  It^id. 

I  pislula  Anaslasit  ad  Smalnm.  urbis  Roma!,  585 

Rescriplum  Senatus  urbis  Romx  ad  Amslasitmi  August. 

5S6 

■      Kpistola  Joannis  episc.  Sicopolitnm  ad  Uormhdam.  3»7 

Epist.  YII  (ad  Joauuem  episc.)  —  Commendal  iilius  re- 

ligioiiem  :  Nestonutu  ei  Eutychcin  daiiiiiaulum,  et  qno- 

ttHKlo  qui  ad  OJem  reveriuiitur  recipiendt  siiit,  |>er  indicu- 

laiii  sii  sigoiflca'uruiii  scribii.  388 

Episloia  synodica  Syiwai  Epiii  vcteris  ad  llormiidam, 

oq!9 
Epist  YIH  (ad  Synolum  Ef»iri  veteris).  —  Eulychcifs 
errorum  seciatores  damnat;  e|>isi'onos  Epi  i  vcteris  ut  oo- 
mioiiiiu  liserutiros  anathcui  ilizeul  ii  irlaiur.  3  '1 

Epist.  IX  }  ad  Juanucin  i-pisc.  !. — Cuin  per  Hfleras 
Kpiri  veieris*  e,  iscupi  uomiuaiiui  li.-creticos.noD  damnas- 
lent,  mluitur  libeltus  cui  debcjot  subscriberc.  59i 


ile^uia  0  J.i. 


395 


InDicaLUS.  —  Ouid  in  Nicopoliiaua  Ecclesia  sit  ageDdum. 
•    •  3U 

Epistola  Avili  epiic,  Vicnnensisad  Hormisdam,       59 1 

Epist.  X  (ad  Aviium  Yienaenseai  episc  ).  —  Laudat  iu 

eostudiuiu  coguosceuJi  d  '  A.ww  Ecdesi-BOrieatalis;  a  le- 

gatis  auieni  ob  perlldiam  GrscconiiM  uiliil  pcrtectum  fuisse 

lcrihit;  in  auiniu  sibi  esse  alteram  ad  illos  lcgationem  de- 

/lt:n.irp.  39* 

Epkt.  XI  (ad  Anastasinm  Augiist.).  — Pacem  Eccle.sia 
'non  nisj  darnuaio  Acacio  possc  lesiiiui.  3)7 

EiiST.  XII  (ad  Timolheum  (.onstanlin.  episc).  —  Pro 
.  DDitate  Eccli^sis  laboraDduiu.  39J 

Kpisr.  XIII  (eommonit<iri.i  ad  univera.  hsret.  epiiicopos 
Orieulis).*—  Unilas  caholirse  tidci  cu.slodieD  ia.  400 

Epi^t.  XI Y  (aJ  eiJscoposOrieni.  orihoiioxos).  —  Laudat 
eorum  in  (ide  coiistant  am,  et  ad  pac<^m  coiiciliaiiiJaQi  a  so 
legaios  deniio  Cx)nslanti.)opi)li,n  missos  eas^  scribit.     401 

Kpist,  XY  (  ad  Fo^sesMrem  episc.  )•  —  |d  Ude  catholic  a 
:  perseverKudum.  iPS 

Epist.  XYi  (ad  populum  et  moDachoa  Copstanliaopnl.). 
-«-  Abstiaendum  a  consortio  h^reticorum,  et  in  raibolica 
fide  persfverandum.  Ibid. 

Epist  XVII  (ail  Enniiim  et  Feregrlnum  episc).  —  A 
Joauite  Nicopoliiauo ,  qus  conlra  eum  'Ihessalouicensis 
^piscopus  leuiaverit,  se  coguoviise  scrlbit,  uovamqiie 
caus  iiii  sefli  a|>ostoiicx  iugeslam ,  iisdeiu  cogDosceiidam 
per  litleras  hasce  commisil.  404 

EpisT.  XYIil  (ad  eo!»dem).  —  Quid  ia  eausa Nicopolitana 
cuiu  Thess  ilouice'>si  aKcndum  sil  prttacribit.  405 

Epist.  XIX  (ad  Aaaslasium  AugusL),  —  JoaaDem  Nico- 
pohianuiii  ei  comineiui^t.  406 

EpiST.  XX  (ad  Joaauem  epiiic.).— i£quo  aaimo  aprumuas 

•  pro  iide  sustineudas,  et  ideo  proviucialesepiscopos  ad  tidei 
oniialem  .b  eo  couQrmandos.  406 

Epist.  XXI  (adeuuidem  Joanncm).  407 

Epist.  XXII  ( ad  Dorotheum  episc.  Thessaloaiceasem  ). 

408 

Epistola  Anastasii  ad  Hormisdam.  409 

Bxemplum  relationii  miuorum  archimandrltarim  ei  cce- 
terorum  mcnachdrum  se^widic  Syria.  410 

Ep  ST.  XXIII  (ad  arcliiiuandiiias  Syrix).  —  illos  !»ola- 
tur,  horiaiurque  ut  in  lide  cathoiica  perscvcrenl.         413 

Epist.  XXIV  (ad  Jnannem  i  arracoueosein  cpisc).  —  Li- 

'hen:er  de  ejus  iu  Italiam  advoiiin  audivisse ,  Htteras  ad 

Hispanieases  do  ec('l(>sias!icis  iusiituiis  ab  eodataspro- 

bat,  cl  |n^-  vices  suas  commHtit.  421 

ErisT.  XXV  (ad  uiiive^^sos  episcopos  Hispaniae).  —  I.  De 

'  saterdotibns  juxta  siatuta  canomiui  ordinandis.  If.  Ut  pro 

episcopatu  praemium  non  atcipiatur.  IIL  De  concillo  per 

aoiins  siiigulos  c^lelirando.  423 

Epist.  .tXVI  (  ad  Sallusilum ).  •—  Sallustius  apnstolic» 
sedis  vicarius  co.istituilur  per  BaBticam  et  Lusitauiam  {pro- 
tmcias).  425 

Epislola  Justini  Imperatoris  ad  Homdsdam.  426 

EpiST.  XXYIl  (  ad  Jnsiiiium  ].  -^  Itlo  imperaiitti  sperat 
fore  iit  E  clpsi:i^  pax  restiiuatur.  427 

Epistola  Jusiim  ud  Hormisdam.  Ibid. 

Epist.  XXVII  (ad  Jusiiiium  August.).  — Commendat  ejus 
de  conciiiaiida  pace  siliiciiudiQcin,  ei  co^piis  monet  Insi- 
stendum,  nomeaque  Acacii  iholeiidum  csse.  428 

*  Excmplum  relaiiouisJoannisepiscnpI  G  iDstantlDOp.  429 
•  Epist.  XXIX  (ad  JormueuiCori.slauiinop.  episc  ).  —  Com- 

mendat  Joanucm  episcopuiii,  vl  gauJel  loiicihum  Clialce- 
donense  et  divi  Leouis  epistotas  ab  eo  complexas.  Ad  Eo- 
desie  communionein  admittcndum  pollicetur,  si  nomen 
Aeacli  e  diptycbis  sacris  expuoxerit.  450 


Epislola  Jnsiiniani  ad  Uormsdam.  Ibid* 

Rp.sT.  XXX  (a  1  Ocsarium  Arelaiensem),  —  Docel  Oar- 
daui£  ei  lliyrici  e|>isropos  ad  seJis  aposloIic«  commuoio- 
bein,  Kuiycliiuni  hacresi  danmata,  rcdiisse,  clde  legationii 
In  OrienlPiii  uii>sa.  43t 

Kpi<T.  XXXI  (ad  Juslinianum  Augusi).  Ad  pacema5.se- 
quendam ,  Acadum  danmandtnn,  legatos  milti  bigriificat. 

.  433 

I.NDicuLus  qucm  acceperunt  Icgati  sedis  apostolicsp.  — 
Lei^atos  iustrnii.  Ibid. 

Epist.  WXiI  (ad  Jusiinum  Augus(um).  —  Ab  iis  qoi,  ad 
inissis  Chalcc  'ouensis  concilii  decrciis,  Acaciuiu  djiiipare 
recu.vatiuui.  cavinduiu;  tegatosque  ob  pacem  et  uniouem 
Orieiit;ilis  KcclesijEf  uils»sos  coiiimend;il.  435 

EpisT.  XXXI II  (ad  Kupbemiaui  Augustam). — Augusluin 
aJ  paciMii  llc  Ii^siV  resiiiiieodam  co'ioi tanduia.  437 

hpi^T. XVXIV  (ad JojiiinemCoustaiitlmpolii.episcop.).-^ 
Acaciuin  (lamn  <uduui,  et  iu  legaiorum  uiauibus  liJei  pro- 
fe'si'>nem  HiiiiUt*ndam.  4*8 

Evisi.  XXXV  (a  I  fumd(Mn).  —  Com  Jatti  Odem  catlioli- 
caui  protilealur,  illi  potissimum  de  stabilienda  pace  cogi- 
tJiiilum.  pro  (pia  ipse  lcj^atos  desliuavii  -^9 

Kpist.  XXXVI  (  ad  ardildiaconum  et  cleruoq  Constanti- 
DOpoIilanuin).  —  CalhoLc  s  h:i  reiirorum  mole.^tia  libt^raiis. 
legaii  ad  pacem  cnnfirniandMin  uiittuntur.  iMd. 

EriST.  XXXVII  (ad  Ju^^tinianum  djmesticorapi  oomitem, 
postea  Jusiini  successorem).  —  Speratfore  ut  cfus  oipera 
paccm  Ecciesia  adipiscatur,  et  niissa  ab  eo  muucra  se  ac- 
cepi>se  nnnii.it  410 

Ep  sr.  XXXYIII  (ad  Celerera  et  Patricium).— legatos  in 
•au^^a  pacs 'Oidjuvandos.  tbid. 

Ep:st.  XXXIX  (ad  prsfeclum  prsetorio  Tliessalonir^n- 
seni).  Eadein  (lue  iu  supenori.  44i 

£piST.  XL  (aii  Anasrusiani  ct  Palmatiam  clariss.  feminas 
se  aior.).  —  Eadem  quae  in  sui  eriori  tbid, 

Exenyp  um  sjggestio.iis  secuitdas  GermanietJemmis,  eic. 

Ibid. 

Ileu  tcrtia  sugqestio  legatontm  suprofionunaSorum.    448 

f  x€mp'uin  rc  dtionis  A  ndrece  epise.  445 

Bxemvlu:n  lib  lli  Jonnnis  i^jHscopi  Cffiisfantinop.     Ibid. 

Itan  suggestio  Germmi  et  Joamns  efntt.,  eic.  445 

SwviiU.o  Dii^cori  diaconi.  416 

Epistola  Justini  ad  Hornisdam.  448 

Exeuipium  relalionis  episc.  Consiantin^  ad  Uormisdam. 

Bxemp'vm  epistolo!  Justiniani  ad  Bormisdnot,         450 

lixempiwn  epistolce  Pompeii  ad  HormhaanL.  45i 

Exenutuin  epistoUt  Julian(e  Atiiciaf  ad  l^onnidam.  Ibid. 

Exemptum  epistoloi  Anasiasiff  ad  Hortki^dam.        thd. 

Exemplum  epistotae  Theodoriti  epist.  LigUidentUad  Uor- 
misdam.  '    452 

IvpiST.  XLI  (a1  Germanum  celprosqot'*.  legatos).  --  De 
eoriiin  inroluniitate  ct  rebus  gestts  certiqr  8eri  cupiu  452 

Epist.  XLII  ( ad  eosdem  legatos ).  —  De  liis  qoc  agant 
vult  se  uioneri ,  Slepbahum  commeodat.  453 

Epist.  XLIY  (ad  JustiDiim  Augubi.).  —  Grainlatdr  fum 
e}as  (praC  nstsnitaopoli  pax  vigeat,  hoc  IpsqmAatio- 
cbiae  et  AlcxandriiB  raciendUmcQret.  454 

Kpist.  XLY  (ad  Joauoem  epfec.  CoiistanUli.).  —  Landat 
Joaunem  ad  tmitatem  Eccleste  rcdiiase  ;  Brrta  or  ut 
Alexandrinae  et  Anlioch'his  Ecdeslae  anlonem prociirent, 
legaioMiiiH  ei  commendaL  456. 

Epist.  XLYI  (ad  Jusiinianudi).  —  GoinmeDdai  eum  quod 
Jusiiun  adjumeiito  fnerit  in  pfice  EcdesiflB  reddeuda ,  ad 
quam  porrecie  iueundam  liortatar.  45T 

Kpist.  XLYIl  (ad  Pompeium).— Laudat  Pompeiumquod 
se  pacis  sitidiosum  o^eoderit;  liortatur  ad  operam  i|avaa- 
daui  ut  perlVcta  Ecclesl^  traaquillitas  reddatur.        Ibid: 

Kpist.  XLYIII  (ad  Juliauam  Aniciam).  —  Eadem  quK  ia 
supTiorc  4.58 

EputT.  XLIX  (  ad  Aaastasiam  ).  —  Eadem  qna  in  soi>e- 
rlore.  Ibid. 

Epist.  L  fad  Gratum).  —  Gratom  salatat,  ab  eoque  cer- 
tlor  fieri  de  ejus  salute  posiulat.  "  459 

Epi^t.  LI  (  ad  omucs  episcoiK»  Hfspaniai ).  —  Joaniiit 
Consiautiuopolitant  episcopt  professiouein  dirijgit,  i  roi-ier 
Orientales  episoopos  (ciericos)  qui  eonun  GOiQiiiuaioii 'm 
popr.s(«erint.  Ibid. 

(Epist.  Lil  (ad  Germanum  cfite^osque  legaios).  —  Mo« 
net  ul  cum  imperatore  ojusqae  conjnge  aBiiit,  nt  q-pups 
Beclesi'e,  praeclpue  vero  Alexaoiif 'iia  e(  Aniioohena ,  ad 
apostolicae  sedis  communioiiein  revocentur.  161 

Epist.  Llli  (ad  Dioscorum  diaronum).  -^  Ut  cogitet  ()uo- 
modo  ii  qui  Clialcedoncnse  coaclliiunscriptodamnavcraat, 
et  ad  Kixslesiam  redire  coplebaut,  reci^icmli  sint.  Iho- 
mam,  Nicu&tratum  et  Joanuem  epu>coipos  ei  oo:umendaL 

Ibid. 

Epist.  LIV  (ad  eumdem).— Laudal  ejns  de  flroiandsi  pace 
■oUicitadinem.  Ad  imperatorem  m  liUams  daturom ,  ut 


ORDO  REROM  QUiE  IN  HOC  TOMO  GONTINENTUR. 


iU5 

etrin  Alexandrins  Ecdesi»  prsOciendnm  carc^t.  ThoaiAm 
et  alios  ei  coromendat,  et  boruiur  ne  pro  rediius  festiria- 
tlone  (|ui(Jqii«m  in(>ispositum  reliuqual.  ^62 

Ep:st.  LV  (iid  Thomam  el  Nlcoslramm).— Se  de  eorum 
Mlute  esse  soliicituin.  Joaoai  et  Dtosooro  per  iitteras  eos 
comniendasse.  ^63 

EpisT..tVl  (ad  Joannem  et  Dtoicoromlegatos).  —  Tho- 
mani  el  Nicostratum  Coo&uatinopoii  coogruo  houore  dolet 
uon  fui:»su  receptos.  Ibid. 

Epist.  LVIl  (  ad  JusUnum  Angust. ).  —  Ut  suls  sedibus 
Heliani ,  Tbuuiatem  et  Nicostralum  re&lituendof  curet. 

Ibid. 

EpiST.  LVIII  ( ad  Euphpmiam  Ahgusiam).  —  Perpetuai 
pro  Eupbemise  et  ejus  viri  salate  ad  Deum  se  predes  ef- 
luadere.  Tliom»m  el  altos  commendar.  464 

Epist.  LlX(ad  Justiniuiium).  —  Jusliniani  stodium  erga 
eci  iesiastti-am  pacem  iuudai,  eique  Ueiiam,  Thomaieni  ejl 
Niosiratuin  episco(.os  romuieudat.  465 

Epist.  LX  ( ad  Germanum  virum  illustrem  ).  —  Eadem 


4446 


qu^  lu  superiori. 


ibid. 


t.n  T.  LXI  (ad  Heliam,  Thomam  et  Nicoetratum).  ^  Ad 
imperatorem  el  alios  se  pro  iilorum  causa  scripsisse  signi- 
0eat.  406 

Kpist.  LXII  (  ad  legatos ).  —  De  lls  qu»  ThessaIonic;e 
gesla  per  famam  audiverat,  Dorotheum  el  Aristidem  Ko- 
mam  vemre compelendos.  467 

Smtneitw  Germani  epise,,  FeUcii,  etc  468 

Efi&t.  LXIII  (  ad  legiitos  ).  —  Dolet  Joannem  occlsum; 
^  Dorotlieo  ab  episcopatu  remoio,  alium,  Aristide  exce- 
pio,  in  ejus  Incum  suti&titut  prjcipit.  ThomHfn  et  iNico- 
atr:itum  suis  Ecclesiis  restituendos.  nonaciios  Scjlhas  Ro- 
niae  usque  ad  legatorum  ad\entum  detineri.  469 

Epist.  LXIV  (ad  Joannem  Melicllanqm  eplfc.).  —  Cou- 
•taotiaopolitan.im  Ecclesiain  ad  sedis  apostolictt  commu- 
Hloneni  rpd«i$se.  470 

Epi^t.  LXV  (  ad  eplseopos  Hispaui» ).  —  Gratulatur  de 

Ibid, 
475 
474 
475 
476 

IM. 


pace  Orientalis  Ecciesia:. 
Sugges:io  Diouori  diaccnl. 
Sugge^tio-Gertnani  et  Joannis  epiic.f  etc. 
SuygetUo  legatortun  ad  UornusUaiu, 
Bxentplwn  epistolasJwitinu.ni  ad  Hormitdam. 
Exemplum  epiUoUe  eiusdem. 

Bxeniptum  emU)i(e  ejmdeni  eidenh  

£p  bT.  LXVI  (ad  Justiitiauuui).— UonKhos  Scjthas  ;^uta 

iegatorum  adveatum  Roma  aoa  discessuros.  Apostoloriim 

lauctuariai  trau.Nmittit.  477 

Epi>t.  LWlI  (.id  eumdem). — Scyll^s  moaacbos  sate 

legatorum  adveiituiu  Roiua  nou  discessurud.  Ibid. 

Suage$tio  Dioscori  diaconi  ad  Uormtidam.  478 

Spliloia  Juitini  ai  Hui  miidam.  179 

Retatio  Joannii  eiiiicopi  CotistiuUiiiop^  iS() 

Suggeuio  Germam  ep.scopi,  Felifiii  eto.  48t 

tndleulus  directui  a  Jcanne  episc.^  e^.  Ibid. 

Suggeuio  Diotcori  diac.  ad  Uormiidm*  M 

Mielmio  ignoal  Coiuiantin.   de  ordmtiom  Bpta/um-i 

«iw-  485 

Bpi^ola  Jmiiiuamad  Hormiidam,  4H5 

Mmla  JU  tinl  ad  Hortid  dam.  486 

Bpiitola  Eupliemi(e  Atiguito!  ad  Homiidam.  4.s7 

Bpislola  Ceteris  ad  Hoi-miidam.  Uid, 

BpiMa  Juliima  (fd  Hormidain.  488 

Epis^.  LXVifr  (aci  legatos  suos).— De  «xvun  salale  et 

rebpsgestiscenior  lieri  otpU.  ibid. 

EpisY.  L^IX  (ad  eosdeiu).— Cum  oonuD  iitteras  OQa  ac- 

eeperit.  mpna  ut  scribant.  /^i^ 

Rethilo  FOrteMoris  episcopi  i/ri,  eic.  489 

EWST.  LXX  Cjd  ro8)e.ssoittiu  epise.).^Smrtbas  moiia- 

Cbos,  soos  crrofes  damnare  oolent«)#,  ut  bvreiloQe  ah 

Vthe  expalsos.  Fausti  hhruiu  a  hoaiaait  EcdtMfta  boo  re- 

cipi.  49Q 

Epist.  LXXr  (ad  Epiphaoium  Constaatin.  episc.).— Bpi- 

^aniuq eiiscopum ordiuatum aec  acripsisse nec legatos 

misisse  nuniiat.  435 

Epist.  LXXI!  (ad  eumdem).-(}uaritor  Ellam,  Tbonam 

e*  nicostraiumsuisseditius  nou  re«ti|tttas;  adfipipbauium 

spectare  ut  h»c  exseciiiooi  matidentur.  4«i5 

Belalio  episcopi  Comtaidinop, 


49i 


LIBER  PRIHlid. 
Metrum  primum. 
PrOsa  pnma. 
Metruin  u. 
Prosn  li. 
Metrom  iii. 
Proaa  ni. 
Mclrum  IV. 
Prosa  IV. 
Metrum  v. 


DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHLK. 


Exemplum  eMUce  Juuiniani  F.  /.  ad  Honniidum.  i<J6 

Uelatio  EpiphanH  epiicopi  Coruiantinop.  497 

Sacra  Justtni  Angusti.  499 

ReUiiioDoroiheiepisc.  Tliessaton.  Ibia, 

Epist.  LXXlil  (ad  Doroiheuni  Thessalonicensein  epis- 

cop.).'>-ltomam  r>i  ven.euduni  ui  catholic^m  dociriiiam 

peicipiai,  et  i»t)jectum  cninen  purget.  500 

Kpist.  LX.MV  jad  Justiiiuui  August.).  —  Accepisse 

ejus  liiteras,  ct  de  ejus  lide  et  pietaie  nunquam  dubi- 

tatum.    ■  Ibid. 

Epistota  Justini  ad  Hormisdam.  !fOt 

Exempiwn  precumm  505 

Khst.  LWv  (ad  synoluna  O)nstantinop.).— Gratulator 

Epiphaiiium  poutilic(Mii  electuni.  5(KS 

Epi^t.  L.VXVl  (ad  Epi|>baniu  II  opiscop.  Coostantinop.). 

—  (juod  qua  decuit  viu  ad  sacerdoiiuiu  pervenerit.  la 

4iniuau  Ecclesiae  perseveranduui.  £t  de  aecejnis  aiuifie- 

Tibus.  Ibtd. 

Ei  ist  ta  Ef':phanfi  ad  Hormisdam.  506 

Retalio  t:pn,hanit  episc.  Ct.nst/mlinop.  507 

Exem;}luinepist{^t€e  Juitinidai  V.C.  uS  flormiidam.  Ibid. 

Exeinplumijnslo.m  Juuihiuiti  cos.  aH  Hormis  am.   508 

Ki'iST.  LXXVIl  (ad  Ju4tioijnuni).-^Coiiiiiieodat  JuNliaia- 

nom  de  revereutla  sihi  exliihita.  Pnituissatu  legatiuaeiusA 

exspeciarc.  Sanclitsiu « Triuit^its iiiysiei ia  exp.tcat    509 

kpistota  Jubtiniani  V.  I.  ad  HormudmH.  510 

Kp  ^t.  LXX\  itl  (ad  Jusiiauui  August.).— Ad  evitandam 

discordiain  niltil  innovatidum;  et  de  his  «iui  ad  cummuaio* 

iicui  adiiiiiii  P<>^uiitKptpbauio  scriptum.  Ibid. 

LpisT.   lAXIX  (ad  Jubiiuum  AugUbt.).— Divinitatis  et 

iacariiaiionis  iiiystet  iuni  eXpouitur.  .    5tS 

Epi>t.  LXXX  (ad  Epiphuuium). — Ipsi  \icariam  sedls 

apo.stoIi( u:  iiixfecturain  iu  recip^indis  iapsis  delegat.  518 

Ejn.^iotii  Justini  imperat.  ad  Hormisdcm.  5il 

Relalio  Epiphanii  episc.  Constanttnop.  525 

KpiST.  LXX.vI  (ad  Reuiigium    Ithetn.  episc.). — Vices 

suasilli  depiitatin  reguo  Cludovei  l>ancorum  n^is^uuper 

ad  iidemcou\ersi.  521 

DECRE I A. 

Dkretum  pninoii.— Qui  ad  pceiiilentiam  agendam  iu  mo* 
iiasterio  recluditiir ,  presi*j(er  nouordlnetur.  5is 

Decrbt.  IL— Nnpttasovxuliasce  ebrare  nonlicct.  Ibid. 

Dbuhct  III.— Palea.  Mfm  Hiiseiiio  epi  c.  Ibid. 

Dbcret.IV.— AbCi|ue  episoopi  permlsso  In  ecclesiacou- 
secraia  iion  erigaiur  aitai  e,  536 

APPENDIX  AD  EPISTOLAS  HORMISDiE. 

Admomtio  cottectorii.  «    5^7 

Jucipit  epistula  Uormisdae  pap»  per  universas  provin* 
«»a«-.     .  Ibid. 

Epistota  pnma  Joanm  papat  I  ad  Zacharim  arehi- 
eptsc.  ^  529 

Eptit.  u.  Ad  epaeopoi  Italice.  891 

TRIFOLIUS  PRBSB7TBR. 
Notitia.  fff$ 

EPISTOLA  Trlfolit  presbyt.  ad  B.  Faustum  seualorem 
contra  Joanuem  Scytham  mooachum.  Ibid, 

BLPIS  UXOR  BOBTIl. 

HYMNI  duo  iu 
Pauli. 

i.  M.  SBV.  BOBTIUS. 

PROLEGOMENA. 
Praefatlo.  097 

Epislola  nuncupatoria.  541 

OPERLM  PARS  PRIMA.  OPERA  PHILOSOl^HICA. 

DE  CONSOLATIONE  PHILOSOPHIi£  LIBRI  V.— 

PROLEdOMENA. 

Epistola  dedicatoria. 
Prarfaii  i. 
noflii  vita. 

Testimonia  varlprum  de  Boetio  et  ejus  script  s.  o«i 
Idea  librorum  Boetil  de  Consolat  ooe  Pldlosophiffi.  8T5 
Ceusura  iibrorum  BoeiU  de  Consolatioae  Philosophi;i* 

577 


booorem  SS.  apostolorum  Petri  et 

537 


847 
549 
553 
561 


I^rosa  V. 
Metrom  vi. 
Prosa  VI. 
Metram  vu. 

LIBBR  SEGUNDUS 

Prosa  prima. 
If  ^nim  primum. 
msau. 
lletnuD  tt. 


610 
616 
649 


9fl 

661 
e6i 

m 


Prosaiu. 
Mftmm  iii. 
Prosaiv. 
Metrom  iv. 
Prosa  V. . 
Mei  rprti  v. 
Prbsi  VI. 
Jlelnim  VI. 
Prosa  VII. 
■eiram  vn. 


iJ77 

m\ 

6%U 

()% 

701 

70M 
7U 


4447 


OftDU  RERUU  QUi£  IN  HOC  TOMO  COiNTINeNTUIt. 


"    •*•  «.C 


Frf  sa  nii.  716 

Melrum  viii.  717 

LIBER  TERTIUS. 

Prosa  prima.  719 

MRlriim  (irimum.  721 

Pro»a  11.  723 

Melrum  ii.  7i8 

Prosa  III.  l?ti 

]d<'trum  111.  73i 

Pri»sa  IV.  755 

Melrum  iv.  738 

Prosa  V.  739 

Metnim  v.  743 

Prosa  VI.  745 

Melrum  vi.  746 

Pro-a  vii.  749 

Melruin  vn.  750 

Prosa  viii.  751 

Variae  lectiunes. 


Melram  vni. 
Prosa  IX. 
Metrum  ix. 
Prosa  X. 
Meln!m  x. 
Prosa  XI. 
Melrum  xi. 
Prosa  XII. 
Melnim  xii. 

LIBER  QUARTUS. 
Prosa  prinia. 
MHirum  primum. 
Prosa  II. 
Hetrum  ii. 
Prosa  ni. 
M  irum  m. 
Prosa  IV. 
Metrum  iv. 

863 


75« 
75i 
738 
763 
769 
771 
775 
777 
782 


S09 


813 
8i0 


APPKNDIX  AD  LIBROS  DE  CONSOLATIOiNE  PHI- 

LOSOPHfyE. 

Yaria  MOncMEifTA  UTTERARiA  qu£  librls  dc  Consolatione 

in  Glareaai  editione  preflgnntur.  869 

Joannes  Murmellius  Rodolpho  Langto.  IM. 

Joannes  Cesarius  Juliacensis  in  quadam  ad  Murmellium 

episiola.  870 

Nicolans  Crescius  Antonio  Lanfredino  C.  I.  /^i<f« 

Pr»I»H:tlo  Jacobl  Bononiensis  in  Hoetium.  87t 

Joannis  Murmellii  praelibatio  in  Boetii  de  Philosophis 

GoDsolationp  opus.  878 

JOAimiS  MCRlfELUI  BT  BODOLPHI  AcRICOLA    llf    LlJROS   DK 

COIVSOLATIOKB  PmLOSOPBlA  C01U1BNTAR1.\ . 

LlBBR  PRIMUS.  385 

LlBBR  SBCUinKJS.  95  L 

LniER  TBRTIUS.  ^I 

LlBER  OUARTUS.  1045 

LlBER  QUINTUS.  ^061 

Catalogus  auctorum,  tam  Grxcornm  quam  Latinorum, 

aaorum  puicherrima  dicta  in  Comnientanis  Murmellii  in 
b.  de  Consolalione  Philosophi»  vel  recitaulur  vel  nomi- 
nautur.  1073 

SEV.  BOETIl  DE  UNITATE  ET  UNO,  1075 

SEV.  BOETII  DE  ARITHMETICA  LIBRI  DUO. 
Prsfalio.  10T9 

LIBER  PRIMUS. 

Caput  primum.  —  Divisio  mathemalicfle.  1079 

Cap.  II.  —  De  subsuniia  numeri.  >  1083 

Cap.  III.  —  Do  dininitiuDe  et  difisioae  nnmeri,  et  dirfl- 
Bitione  paris  et  imparis.  Ibid. 

Cap.  IV.  —  Diflioitio  Dumerl  paris  et  imparis  secundum 
PjthaKoram.  liid, 

"Cap.  V.  —  AJia  secundum  aniiquiorem  moium  dininitio 
paris  ct  imparis.  1084 

Cap.  VI.  ^  Difiloilio  paris  et  imparis  per  allerutrum. 

1085 

Cap.  VII.  —  De  principaliute  unitatis.  Ibid, 

Cap.  Vlil.  —  DiMsio  paris  aumeri.  Ibid. 

Cap.  IX. —  De  numero  pariter  pari  ejusque  proprietati- 
bus.  Ibid. 

Cap.  X.  —  De  nuroero  pariter  impari  ejusque  proprie- 
UUbiis.  1087 

Cap.  XI.  —  De  Dumero  impariter  pari  ejusquc  proprie- 
UUbus.  1089 

Cap.  XII.  —  Descriptionis  ad  impariter  paris,  In  laUtu- 
dine,  in  loogiiudiDC,  ad  pariter  paris  Daturam  periioenlis 
exuosiUo.  1091 

Cap.  XIII.  —  De  numero  impari  ejusque  divisione.  1092 

Cap.  XIV.  —  De  primo  et  inromposito.  Ibid. 

Cap.  XV.  —  Dc  secuudo  et  composilo.  1093 

Cap.  XVI.  —  De  eo  qui  per  se  secundus  et  composiius, 
•d  alium  primus  el  iiicnropusitns  est.  Ibid, 

Cap.  Xv  II.  —  De  priml  el  inooroposiU,  secundi  et  com- 
posili,  el  ad  se  quidem  serundi  el  composiU,  ad  allerutrum 
vero  primi  et  incomposiii  pnKTealioae.  1094 

Cap.  XVIII.  —  De  inveniioae  ffbrum  numerorum  qui  ad 
•e  secuudi  et  composiU  suut,  ad  alio»  vero  relaU ,  primi  et 
incomposiii.  1096 

Cap.  XIX.  —  Alia  parUlio  paris  secuDdnm  perfectos,  im- 
perfeaiis  et  iiltra  (|uam  perfectos.  1097 

Cap.  XX.  —  De  generatlooe  Dumeri  perfectl.  1098 
t   Cap.  XXI.  -*  De  relata  ad  ali(|u  d  quaaUUte.  1099 

Cap.  XXII. »  De  spteiehns  majoris  ioMualitatis  et  mi- 
■orls.  1100 

Caf.  XXIII.—  De  mulUplici  eJQsqne  •peeiebns,  earum- 
<pie  gener;iUonibo8.  Ibid. 


785 
788 
791 
796 
797 
800 
803 
808 


816 

8» 
83S 
F34 
837 
838 
813 
816 
8S6 
885 


8S7 


Prosa  T. 
Metrum  t. 
Prosa  VI. 
Mpinim  VI. 
Pro-a  VII. 
Melrum  v!i. 

LIBER    QUINTUS. 
Prosa  priiiia. 
Metrum  primum. 
Prosa  II. 
Mttruro  n. 
Pnrsa  III. 
Metrum  iii. 
Prosa  IV. 
Metrum  it. 
I^rosa  V. 
Metrum  v. 
Prosa  VI. 

C4P.  XXIV.  —  De  superpariirulari  ejusque  fpedebut» 
carumqiit*  Reoerationibus.  ItOl 

Cap.  aXV.  —  De  quodam  utili  ad  cogniiionem  soper- 
partlcularibus  accideiitp.  HOS 

Cap.  XXVI.  —  Descriptio  per  quam  docetur  oPleris  in« 
aBqualiiatis  specielius  auiiquiorem  esso  luolUplicem*  ei 
digesis  formuie  raiio  et  exposiiio.  ItOS 

Cap.  XWII.  —  Ratio  atque  expositio  digestm  formoba. 

Ibid, 

Cap.  XXVIII.  —  De  terlia  inxqualiuUs  specie  qo»  dP> 
citnr  superparUens,  deque  speclebus  ejus  etrumque  gene* 
rationibus.  1106 

Cap.  X.\IX.  —  De  multiplici  superparUculari.  1 107 

Cai^.  X\X.  ^  De  eorum  exemplis  io  superiore  formull 
loveniendis.  ,  1109 

Cap.  XXXI.  —  De  muIUpIici  soperpartiente.  Ibid, 

Cap.  XXXII.  -&  DemonstraUo  quemadmodoffl  omols  ia- 
nqualitas  ab  sequalitate  processerii.  1110 

LIBER  SECUNDUS. 

Caput  pRiMCTii.  -^  Quemadmodum  ad  cqoaliiaiem  oamiis 
imequalitas  reducator.  1 1 13 

Cap.  II.  -^  De  inveniendo  in  unoqooqoe  oumero  qool 
DUDieros  ejusdem  proportionis  possit  praecedere »  eororo* 
qoo  descripUo,  descriptionisqoe  ex|K»IUo.  1119 

CAP.III.—Qood  rouluplex  interTalium  ex  quibos  soper-* 
partii  uljribus  medietate  pos!ta  iniervallis  nat ,  eju^  foe 
Inveuiendi  regula.  H 17 

Cap.  IV.~  De  perse  coastante  quantiUte,  qos  in  flgo- 
ris  geomeiriciS  consideratur;  communis  raUoomdium  ma* 
gflitudinum.  1119 

Cap.  V.  —  De  Dumero  lineari.  1 121 

Cap.  VI.  -*  De  pkinis  recUiioels  flgoris,  quodqoe  earum 
priacipiiim  sii  triaogulus.  I^id. 

Cap.  VII.  —  DisposiUo  triaagulorom  nomeroron.  lliS 

Cap.  VIII.  -^  De  laieribos  triaDgulorum  oomeroniro. 

113 

Cap.  IX.  —  De  generatiene  triangoloram  numeromro. 

Ibid. 

Cap.  X.  —  De  qiftdratis  oumeris.  Ibid. 

Cap.  XI.  —  De  eororo  lateribos.  1124 

Cap.  XII.  —  De  quadratdmro  generationet  rvraoiii)ue 
eorom  lateribos.  /6td. 

Cap.  XIII.'—  De  peotagoDis  eoromqoe  lateriboi.  Ihid» 

Cap.  XIV.  —  De  seneraUone  peDtagooorom.  fl2S 

Cap.  XV.  —  De  hexagonis  eoromque  genenUoDibui. 

Ibid* 

Caf.  XVI.  —  De  beptagoois  eorumqne  geBerttionibQSy 
et  comrounis  oinoium  ogorarum  iof  eoiende  geoertUonis 
regu  le  deflcriptioDlsque.  1 126 

Cap.  XVII.  —  DescripUo  figuratoram  ouiiieT^am  lo  or- 
dioe.  ,  IIW 

Cap.  XVIII.  —  Qui  fiffuraU  nomen  ex  quibus  flguraUs 
Domeris  fiant,  atcjue  qnod  triangulas  nuifteros  omniuro  re- 
liqooruro  priocipium  sft.  Ibid. 

Ca9.  XIX.  —  Pertineas  ad  figontorom  nameroraro  de- 
ptionem  speculaiio.  1126 

Cap.  XX.  —  De  onmeris  solidis.  1129 

Cap.  XXI.  —  De  pyramide,  quod  ea st aolldanim  figo- 
rarum  priucipiuro,  sicut  triangulus  plaoarom,  et  de  speeie- 
bus.  ii^d. 

Cap.  XXII.  —  De  bis  pyramidis  qua  a  qaadnUs  tel  a 
cselerls  muliiangulis  figuns  pro  ciscuntur.  f  129 

Cap.  XXIII.  —  Solidorum  generaUo  immeroram.   1150 

Cap.  XXI V.  —  De  f  urtis  pvraroidis:  1  tSi 

Cap.  XXV.— De  cubis,  vel  asserilHis,  vel  lalercolis,  vel 
coneis,  vel  spb:pricis  et  parallelipipedis  numeris. .     Ibid. 

Cap.  XXVI.— De  parte  altera  lonKioribus  Dumeris,  an  e- 
loD:^iorit)o«,  eorumque  geoerationibus.  1154 

Cap.  XXVII.—  De  aoieloDgioribos  nameris,  et  de  vo«  a- 
bulo  numeri  parte  altera  loQgioris  1166 


«U9 


OBDO  REliUM  QVJE  (N  HOC  TOMO  CONTIfdilNTCn. 


1450 


Cap.  XXVIIF.  —  Quod  ei  imparibot  quadrati,  ex  parilius 
fMirte  aliera  looginres  Uaiil.  )  135 

Caf.  XXIX.  —  De  generalioae  lalerculorum,  eorum(iua 
difflfiilione.  ii36 

C4P.  XXX.  —  Dc  circolarilMis  Tel  sphxricis  nomeris. 

il37 

Cap.  XXXf .—  De  oaluri  rerum  qu» dicitur  ejusdeiu  iia- 
Yorae,  et  de  ea  qux  dicitor  allerius  uaiur»,  el  qoi  oumeri 
cui  naturie  cor.juncli  suni.  Itrid, 

Cap.  XXXII.  —  Ouod  omnia  ex  ejusdem  oatura  eialte- 
riut  oatura  consistunt,  idque  in  numeris  priuium  videri. 

.     ii39 

Cap.  XXX IH.  —  Ex  ejusdem  atque  alterius  oomeri  na- 
tora,  qui  suut  aoadratos  et  parte  altera  longior,  omnes 
prouortionum  babitodines  oonstare.  /'jV/. 

Cap.  XXX IV.  —  Quod  ex  quadratis  ex  parte  altera  ion- 
giortbus.  omnis  formarum  ratio  coosistat.  i  142 

Cap.  XXXV.  —  Ouemadmodum  qoadrati  ex  parte  aitera 
loogioribus,  vel  parte  aitera  ioogiores  ex  quadratistiant. 

1143 

Cap.  XXXVI.  —  Quod  principaliter  ejusdem  quideni  sit 
substanti»  unitas,  etc.  Ilfid, 

Cap.  XXXVII.  —  Altematifn  positit  quadratis.  et  p»rte 
altera  lon^oribos,  qui  sit  eorum  conseosus  io  aiiTercniia 
et  in  proportlone.  Ibid, 

Cap.  XXXVIII.  —  Probatio  quadratos  ejosdero  esse  oa- 
tur«.  11 44 

Cap.  XXXIX.  —  Cubos  ejosdem  participare  tubstaoti» 
(|aod  ab  imparibus  oascaotur.  1145 

Cap.  XL.  —  De  proporlioiialitatibus.  itrid. 

Ca'\  XLI.  —  Qu»  apud  anliquos  proportionalitas  fuerit, 
pt  qoas  posteri  additferint.  il46 

Cap.  XLII.  —  Quod  priiiium  de  ea  qu»  focatur  ariilime- 
tica  proportionalitalc  ciiceudum  est.*  i  1 17 

Cap.  aLIII.  —  De  arittimet-ca  raedieute  ejusque  pro- 
prietatibus.  Ibid. 

Cap.  XLIV.  —  De  geometrica  medietate  ejusque  pro- 
prietatibus.  iiSO 

Cap.  XLV.  —  Qus  medletates,quibu$  rerom  publicarum 
statibus  comparentur.  1 152 

Cap.  XLVL  —  Quod  .superflcips  una  taolom  in  propor- 
tiooalitatibus  medietaie  jongaotur,  solidi  vero  uuroeri 
duabus  medieiatibus  io  medio  coUocaotur.  Itrid, 

Cap.  XLVII.  —  Do  hanuouica  medietate  ejusque  pro- 
prietatiinis.  1153 

Cap.  XLVIII  —  Quare  dicta  sit  harmooica  medletas  ea 
quae  digesta  est.  115^ 

Cap.  XLIX. '—  De  geometrica  harmonia.  1158 

Cap.  L. —  Qoeniadiiiodiiiii  coiistitutis  allriosecus  duobus 
terminis,  aritbmeiica,  geometrica  et  barmonica  iuter  eos 
medietat  alteroetur,  atque  de  eorum  geoeratiooibus. 

1159 

Cap.  LI.  -~  De  trilras  medietatibus  qu»  harmonicie  ei 
geometrics  contrarix  sunt.  1 161 

CapI  LII.  —  De  qoatuor  medietatibns  qoas  posteri  ad 
impleOdum  deoarioin  liinitem  adjecernnt.  11H3 

Cap.  Lill.  —  Disposilio  decem  niedietatum.  i  164 

DEMUSICA  LIliRI  QLLNQUC. —LIBERPRiMlS. 

CAruT  PRmuM.  -—  Musicam  oaturaliter  nobis  esse  con- 
{uncialn,  et  mores  vel  honestare  vel  evertere.  1167 

Cap.  II.  —  Tres  csse  musicas,  in  quilHis  de  vi  music» 
narratur.  il7l 

Cap.  III.  —  De  vocihus  ac  de  mus  cac  elemeotis.    i  I7i 

CUp.  IV.  —  De  speciebus  iiisquaiitailim.  1173 

Cap.  V.  —  Quae  ioaeqoalitas  specici  coosooaotiis  apteo- 
tur.  il74 

Cap.  VI.  —  Cor  multiplicitas  et  super|»ariicularitas  con- 
sonautiisdeputcntur.  llid, 

Cap.  VII.  —  Quae  pniportiones  quibus  consonantiis  niu- 
sicis  apteiitur.  1175. 

Cap.  VIII. —  Quldsit  sonus,  quid  intervallum,  quid  con- 
cineniia.  .  lirid, 

Cap.  IX.  —  Non  omne  judiciom  daodum  esse  sensibus, 
sed  aroplius  rationi  esse  credeiidum,  iu  quo  deseusuum 
lallacia.  1176 

Cap.  X.  — Quemadmodum  Pjtbagoras  praportioiies  con- 
soii  otiarum  invesii^averit.  Itrid. 

Cap.  XI.  —  Quibus  modis  varie  a  P>thagQra  proportio- 
nes  consonantiarum  perpeD»ae  sint.  1177 

Cap.  XII.  —  De  divisione  vocum  earumque  explanatio- 
ne.  Itrid. 

Cap.  XIIK  —  Q»od  iotinitatem  vocom  boroaoa  natura  (i- 
iiierit.  1178 

Cap.  XIV.  —  Quis  modiis  sH  audiendi.  1179 

C4P.  XV.  -—  Dc  ordioe  theopematum,  id  est  specuiaiio- 
iium.  Itfid. 

Cap.  XVI.  —  De  consonantiit  proportionum,  et  tono,  ot 
^emitoiiio.  itfid 

Paxrol.  LXIII. 


Cap.  XVII.  —  In  quibus  primls  numers  soiuilonium 
CO'  siet.  1181 

Cap.  XVIII.  —  Diatettaron  a  diapente  tono  distare. 

liH^ 

Cap.  XIX.  —  Diapaton  qoinque  toois  et  duobus  semito- 
iiiis  jungi.  1185 

Cap.  aX.  —  De  additione  chordarum  earuroque  nouii- 
nibos.  IM. 

Cap.  XXI.  —  De  generibus  cantitenarum.  1188 

Cap.  XXII.  —  De  ordine  chordarum  nomiuibusqne  in 
iribus  generibus .  1 1 89 

Cap.  XXIII.  —  Que  siot  inier  voces  io  singolls  generi- 
bos  proportiones.  Ifrid. 

Cap.  XXIV.  —  Quid  sit  synaphe.  119» 

Cap.  XXV.  —  Quid  sii  fiiezeuxis.  Itrid. 

Cap.  XXVI.  —  Quibus  uomioibus  nervos  appcllaverii. 
Albinos.  Ii9i 

Cap.  XXVII.  -^  Qui  nervi  quibus  sideribus  coroparentur. 

Itrid. 

Cap.  XXVIII.  —  Que  sit  natura  consonnntiarum.      1 193 

Cap.  \XIX.  ~  Ubi  coDsonantiao  reperiuntur.  Ibid. 

Cap.  XXX.  —  Quemadmodum  Plato  dictt  fleri  conso- 
nantias.  Ibid. 

Cap.  XXXI  —  Qoid  contra  Platonem  Nicomachus  sen- 
Uat.  1 194 

Cap.  XXXII.  —  Qu»  consonantia  quam  merito  precedat. 

Ibid. 

Cap.  XXXIII.  —  Quo  sinl  modo  accipicnda  qu»  dicia 
tuni.  Ibid. 

Cap.  XXXIV.  —  Quid  tit  musicus.  1 195 

LIBRR  SECUNDUS. 

Caput  PBiMUM. —  Prooemiuro.  1195 

Cap.  II.  —  Quid  Pythagoras  esse  philosophiam  oonsti- 
turrii.  Ibid. 

Cap.  III.  —  De  difTerentiis  quaniitatis,  etquae  cui  disci- 

piiii»  sit  depulata.  il96 

,    Cap.  IV.  ~  De  relata:  quantiiatis  diflrereutiis.         ii97 

Cap.  V.  —  Cur  multiplicitas  antecelbt.  4198 

Cap.  VI.  —  Qui  sint  quadrati  uumcri,  deqoe  his  spcdu-i 
latio.  1199. 

Cap.  VII.  —  Omnem  inapqualitatem  ex  sequalitate  pro-. 
cedere,  ejosqoe  demonsiratio.  1200  - 

Cap.  VIII. -— Regula  quotlibet  continuas  proportiones 
Buperpariiculares  ioveniendi.  1201 

Cap.  IX.  —  De  proporiione  numerorum  qul  ab^lils  me*  . 
tiuntur.  120.5 

Cap.  X.  —  Qiiae  ex  moltiplicibiis  et  toperparticulai  ibus 
multipllcltates  flant.  120«'. 

Cap.  Xi.  —  Qul  superparticularcs  quos  roultlplices  effi-  . 
ciaot.  1205 

Cap.  XII.  -—  De  arithmetica ,  geometrica ,  harmonica 
medietate.  Ibid. 

Cap.  Xiil.  -^De  conlinois  medietatibot  et  disltinctis. 

1206 

Cap.  XIV.  -^  Cur  ita  appeilaUe  sint  digest»  huperiiis. 
medietates.  Ibidt^ 

Cap.  XV.  —  Quemadmodum  ab  squalitate  60pradicia3« 
processerant  mpdietatesv  Ibid, 

Cai>.  XVI.  —  Quemadmodum  inter  duos  terminos  supra» 
dirtae  roedietates  vicissim  colioceniur.  1^0 

Cap.  XVII. -«De  coiisonaniiarura^  modo  seoindum  Ni- 
comacbiim.  Ibid. 

Cap.  XVXIU—  De  ordioe  cootonantiirtam  sententia Eu- 
bilidis  et  iiippasi.  lilt 

t«AP.  XIX.  -^  Sententla  Nicomachi  quad  quibus  conso- 
naniiiB.apponantur.  iil2 

C\p.  XX.  —  Quiii  oporteat  praemiiii  ut  diapason  in  mul- 
tlplici  genere  demonstretur.  1215 

^  Cap.  XXI. —  Demonstratio  per  impossii)iIe  diapason  in 
moliiplici  genere  esse.  Ibid. 

Cap.  XXII.  —  Demoiistratio  per  impossibile,  diapenie. 
dinle<isaron.  et  tonum,  in  supernaniculari  esse.         1214 

Cap.  XXIII.  —  Demonstratio  oiapente  et  diaiessaron  in 
m.iximis  superprticulahbus  collocuri.  1215 

Cap.  XXIV.  —  Diapentc  in  sesquialtera,  dialessaron  in 
ses(|iiitertia  esse,  tonum  in  se^uiociava.  1216 

Cap.  XXV.  —  Diapason  acdiapente  in  tripla  proportioiie 
esse,  bis  di^ipason  in  quadrupla.  Ibid. 

Cap.  XXV I.  —  Diatessaron  ac  diapason  non  esse  conso- 
nantiam  secundum  Pythagoricos.  1217 

Cap.  XXVll.  —  De  semitonio  in  quibus  minimis  numeris 
constei.  1218 

Cap.  XXVIII.  —  Demonstrationet  non  esse  243  ad  2.*S6 
loiii  medietateni.  1.19 

Cap.  XXIX.  —  Deraajore  parte  toui  in  quibus  minimis 
numeris  constel .  1 221) 

Cap.  XXX.  —  Qiiibus  proportionibos  diapeiite,  dia|iasnn, 
consient,  et  qiioniaiu  diaoason  sex  tonis  non  coottet.  1221 

46 


I4M 


ORDO  RERUM  QUiC:  IN  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


tlj2 


L'Bi:U  TERTILS. 

CAPirr  pitiMDM.  —  Adversiis  Aristoxeiium  Jemoiistralia 
superiiiirticularciii  proporiionein  Uiiiiiiii  iii  :eqiiu  noii 
pt^se,  aique  ideo  nec  louuni.  1±25 

Cap.  II.  —  E\  8csi|uiieriia  proporiiooe,  sublatis  dunbu^ 
toiiis,  loiii  dimidium  iiou  relinqui.  ^1217 

Cap.  III.  —  Adver^uui  Aristoxenuiii  demonstnlion<^s 
Hialossarou  cofisnnaiitinm  ex  duol^ns  toiiiii  ei  hcmilonlo 
uon  roustare,  noc  diapason  sex  touis.  Ibid. 

Cap.  IV.  —  Diipason  coastmantiani  a  <l  toniscommalc 
excedi,  et  qui  sit  miiiimns  nnmerus  commat's.  I2i9 

Cap.  V.  —  Quiuiiadiiioduni  Philolausloiinin  divrJat.  Ibid. 

Cap.  Y[.  —  Tounm  ex  diiobus  sem:toitils  ac  commato 
cnnst:ire.  liol 

Cap.  Yll.  ^  Domonstralio  toniim  duobus  semitoniis 
commale  constare.  Ibid. 

Cap.  VIII.  —  I)p  minoribus  seniitonii  iiitcrvallis.     I25i 

Cap.  ]\,  —  De  loni  partibus  per  coiisouaolias  sumendis. 

1255 

Cap.  X.  —  ne];nl.f  sumendi  seinitonii.  125.'i 

Cap.  XI.  —  Deinoiistraiio  .\rcliilflp  superpa  ticularem  in 
xqua  dividi  non  posse,  ejn.sqne  reprcliensio.  1250 

Cap.  XII.  —  Iii  qna  iinmororum  proporli(»ne  sil  comma, 
et  quoninm  in  ca  quse  major  s.t  quani  iH  ad  1  i,  mi  or  qnam 
74ad75.  1257 

Cai".  XIII.  —  Quod  .si*miiouiuin  miniis  mniiis  quidem 
st  (iu:im  20  ad  19,  miuus qnatn  19  1/2  ad  18  ij2.  1240 

Cap.  MV.  Semiloniuni  minus  majus  qniiJeni  c.<sn  tMbiis 
comm.iiitius,  minus  voro  quatiinr.  1241 

r.An.  XV.  Apuiome  majorem  esse  qiiam  4  commaln,  li^- 
uurem  qium  5.  Touuin  iiiajorem  quaiu  8,iiiioor>>ni  (|uaiii  9. 

1245 

Cap.  XVI.  ~  Su[ierius  dictorum  per  numeros  dem(»u- 
strauo.  1244 

LIUER  QUARTIIS. 

klkvvT  raiMuu.  —  Vocum  diflTerentias  in  quaotilale  con- 
sisture.  1245 

Cap.  II.  —  riversu!  de  intervaliis  specolationes.      1246 

r.A  .  111. —  Mu^icarum  pergrsecas  ac  latinas  liiterasno- 
tariiui  nnncupaiio.  1251 

Cap.  IV.  —  Monochordi  rcgularis  fiartitio  in  genere 
«liaio;iico.  I2£»5 

Cap  V.  —  Monochordi  notarum  by^crboleon  pcr  tria 
genera  pnrtitio.  1256 

Cap.  VI. —  Ratio  superius  dij^csta^  de^rriptionis.     12o9 

Cap.  VII.  —  Monochordi  notaruiu  diezeugmenon  per 
tria  genera  partilio.  1260 

Cap.  VIII.  —Monochordi  notaium  syuemmenoo  per  tria 
geuera  uirtilio.  12C5 

Cap.  IX.  ~  Mooochordi  meson  per  tria  gencra  parlilio. 

12G5 

Cap.  X.  —  Monochordi  liyp.iton  per  trla  Kcnera  partitio, 
rt  lolius  dispositlo  descriptionis,  1267 

^£."«11101  Glaream  spcculatio.— riaiia  monochordi  regu- 
Uris  partltio  io  tribus  generibus.  127! 


C.AP.  XI.  —  Raiio  siiperius  diaposita  ditscriptionix.  1275 
Vav,  X  I.  —  De  staniibns  et  mokiilibus  vitcibus.  tbid, 
Cap.  Xlll.  —  Dc  coosonautiarum  speriebus.  1275 

Cap.  XIV.  —  De  modorum  exordiis,   iu  quo  di.*^po^iti«t 

noiarum  pei*  siugulos  m(Nlos  ao  voces.  1276 

Ca:*.  XV.  —  Descriptio  conUneiis  modorum  ordineni  ar. 

diflerentias.  1279 

Cap.  XVI.  —  De  s'iperius  di^posita  mo<Iorum  d(*srri- 

ptioue.  1281 

Cap.  XVII.  —  Ualio  suppri  is  disposilae    modurum   <le> 

fcriplionis.  Ii84 

Cap.  XVIII.  —  Qiiemadmodam  indiibitanler  mnsioc  Cfm* 

soiiaiiti:e  aurc  dijudicari  po<!sint.  1285 

LIBKK  QUINTLS. 

Capct  pRiMrM.  —  De  vi  harmonics,  et  quse  sint  ejus  in- 
sriimenta  jnd>ci1,  et  quouam  u^ue  scnsibus  0}»orieat 
credi.  1285 

Cap.  II.  —  Quid  sit  barinnoira  regiila,  vel  quam  inten- 
liooem  hannoinci  Pjthagorici  vel  AriSioxenus  vel  Ttolf- 
niaens  e«se  dixere.  12W 

Cip  III. —  In  qno  Arisloxenus  vel  Pilhagorici  vH 
Plolemaius  gravitatem  at(iue  acuiiten  consta^e  posucuni. 

,       Ihid. 

Cap.  IV.—  Dc  sonorum  ('ifrerentiis  rioleniaf»i  scntentia. 

Ibid. 

r.AP.  V,  —  Qu:e  voces  onharmoni»  snnt  apta».         1289 

Cap.  VI. —  Quem  numerum  propMrlionunt  Pviliair^^riri 
siatnunt.  '       Ibid. 

r.AP.  VII.—  Qbod  reprehendat  Ptolemi*us  Pylhagoriros 
in  numerti  propositioiium.  1:96 

Cap.  VIII.  —  Demonsiratio  secundniri  rtolema^um  dia- 
pasoii  c'  fiiatc<saron  consonantix.  tHd. 

r.AP.  IX.  —  QuaP  sit  proprietas  dlapason  ronsonant>a*. 

1291 

Cap.  X. —  Quibu^modisPlo1en*ia6iisconsonani:asstaUi;>t. 

12"« 

C»p.  XI.  —  Qn»  slnt  ae(|iiison9,  vel  quae  consnni».  vcl 
qu9C  emmeles.  tbid, 

Cap.  XII.  —  Quem:idmodum  Aristoxenus  intervallimi 
considerer.  1293 

Cap.  XIH.  —  Dcscrlptio  octochordi,  qua  ostendilnr  «lia- 
pasun  consonantiam  minorem  esse  ^cx  tonis.  Ibid. 

Cap.  XIV. —  Dlatessurum  consooaniiam  tetrnchordo  cniit. 
tioeri.  1294 

Cap.  XV. — Quomodo  Aristnxeous  vcl  lonum  dividai!  vi«l 
genoro,  ejusque  divisionis  disposUio.  Ibid. 

Cai*.  .\VI.  —  Quomodo  Architas  telrachor-Ja  dividai  eo. 
nimque  descriptio.  12*17 

Cap.  XVII. —  Quemadmodum  Ptolemsus  et  Aristoxpni 
ct  Architae  tetracuordoriim  divisiones  reprcbcu(!at.     1299 

Cap.  XVI II.  —  Quemadroodum  iclracliordoroin  diviso- 
nem  lieri  dicnt  oporiere.  150« 

Epislola  prmfatoria.  Ibid. 

TIUNSLATIO  LIBROUIJM  II  GFOMETRL*:  KtCLI- 
DIS,  ALCTORE  BOETIO. 


FINIS  TOMI  SBXAGKSIMI  TERTir. 


li 


3  2044  073  A9< 


^  THISVOLUME 
DOES  NOT  CIRCUU\TE 
OUTSIDE  THE  LIBRARY 


0